Vous êtes sur la page 1sur 2

Imprimir | Regresaralanota

Psicologa | Jueves,4dediciembrede2014

Violenciaenlasescuelas

Meestshaciendobullying
Laautorasealaquesetiendeaconfundirlanocindebullyingconlaviolenciaenlas
escuelasengeneral,yadviertequelaindagacinsueleorientarsealahistoriadel
sujetooalcontextoexterno,sinpreguntarsecmoelsistemaescolartratel
problema.
PorCarolinaDome*
Elproblemadelaviolenciaenlasescuelasfuecobrandoprotagonismo
enlosdebateseducativosdelasltimasdcadasyconformndose
prcticamenteenuntemadeagenda.Asuvez,lacirculacindel
fenmenoenlaopininpblicacontribuyamasificarelusode
terminologaspropiasdealgunasdisciplinascientficas:Elbullying
parecierahabersaltadoelcercoacadmicoparaquecadaniololleve
ensubolsillo.Meestshaciendobullying,sueleescucharseentrelos
chicos,avecesenserio,avecesenbroma.Incluso,lapropia
comunidadeducativaparecehaberacuadoeltrmino,alpuntotalque,
paramuchos,eslaformacientficaparadenominarlaviolencia
escolar,cuandonosusinnimo.
Escuriosoqueunasituacinmuytpicadelasescuelassajonas
extendidaasuliteraturasehayatransformadoenlacaramsvisible
delosproblemasdeviolenciaenlasescuelasargentinas.Peroeldesplazamientomsllamativoesqueuntrmino
referentealfenmenoespecficodeacososistemticosobreunapersonaogruposefueconvirtiendoenetiqueta
delasdiversasformasenquelaviolenciasemanifiestaenlaescuelaformasmuchasvecesdisruptivas,sinese
carcterplanificado.Loquenosinvitaapensarenqueeltrminofuesometidoalasreglasdelmarketingyofrecido
paravendersoluciones,encuyomarcoseempezaronaarmarcharlas,ofertasdeintervencin,productos
editoriales.
Eldebullyingesunconceptoespecfico,referidoalacososistemticoqueunapersonaoungrupodepersonas
efectanhaciaotrapersona,porlogeneralunpar.Loqueledasuespecificidadesquetieneuncarcter
planificadoysobretodosistemtico,prolongado.Elacosoescolaresequiparablealoqueanivellaboralsellama
mobbing.
Lociertoesquelainvestigacineducativahacetiempoquesedirigiadescubrirlasformasdeconvivenciaen
centroseducativosyaponerenevidenciaquestossonescenariosdefenmenosdedisruptividad,agresividady
violencia.EnLatinoamrica,lainvestigacinfuevirandodesdeunaperspectivaindividual,centradaenfactores
psicolgicos,haciaunenfoquesociocultural.Losttulossuelenincluirtrabajosreferidosalimpactodelaviolencia
socialenlaescuela,laprdidadeautoridaddocente,lacrisisdelafuncinescolar,laconvivencia,laincivilidady
elordendisciplinario.Talesideastensionanelsupuestohistricodeunaviolenciaescolar,quelasupone
intrnsecaalaescuelaoalapoblacinjuvenilqueaellaconcurreyvisualizanelproblemaensucontextoy
pluralidad.
Sinembargo,talcomolosealalainvestigadoramexicanaClaudiaSaucedoRamos,lamayoradelainvestigacin
ledasobreeltematerminahaciendosugerenciasacercadeloquelasescuelasdeberanhacer,sinpreguntarse
porlasestructurasdeapoyoconlasquecuentanniporlaspresionesquereciben.Mientrastanto,losagentes
educativossuelenserconvocadosaintervenirenrespuestaasusdemandasdetrabajo,interpeladosenrelacin

conunapraxisdetrabajoyconunaresponsabilidadsocial.
Sobreestabase,enelmarcodelProyectodeInvestigacinUBACyTConstruccindelconocimientoprofesionalde
PsiclogosyProfesoresdePsicologaensistemasdeactividad:desafosydilemasdelaprendizajesituadoen
comunidadesdeprctica,dirigidoporlaprofesoraCristinaErausquin,yencontinuidadconunalneade
investigacinpsicoeducativaqueyacumplimsdediezaos(Psiclogosencontextoseducativos,10aosde
investigacin,porCristinaErausquinyRicardoBurcomp.,ProyectoEditorial,2010),nospropusimosanalizarlas
problematizacioneseintervencionesrealizadasporpsiclogosyotrosagentespsiantesituacionesdeviolencia
encontextoseducativos.
Apartirdeltrabajocon130agentespsicoeducativos,unadelasprimerasexploracionesconcluyquelas
dificultadesenelabordajedelassituacionesdeviolenciasevinculanporunladoconlaprecipitacindeescenas
deurgenciay,porelotro,conlasescasasreferenciasaherramientaspsicoeducativas.Losagentesseimplicanen
laresolucindelosconflictosyvisualizan,msalldelasapariencias,procesosquesubyacencomo
determinantesdelaviolencia,talescomolaexclusin,laestigmatizacin,elmaltratoolaprecariedad.Perolas
escenasdesbordanelmarcohabitualderespuestaylosprofesionalessuelenresponderconapremioeinmediatez,
muchasvecessinplanificacinnisuficienteanlisisprevio.Estoimpiderealizaraccionesindagatoriascomoparte
deunahistorizacindelproblemaqueprofundiceantecedentesycausasobienpermitaformularhiptesisque
orientencursosdeaccin.Predominaas,entantonudocrtico,ladificultaddearticularlosdatoshistricosms
significativosdelproblemaconlosprocesosyobjetivosdelaintervencin.
Enlaurgenciaporactuar,losmodelosexplicativoshegemnicosenlaformacindepsiclogos,generalmente
surgidosdelaclnica,sonrebasadosporlassituacionesdeconflictoylosagentessuelenquedarsinmodelos
explicativosomarcostericosdereferencia.Apareceas,comoposiblecorrelato,unatendenciaavisualizarel
problemadesdeelpuntodevistadelsujetovctima,primandolafiguradelahumillacinalmsdbil.Pues,ms
alldelagrandiversidadderelatos(queeneldesarrollodelainvestigacinhemosidodistinguiendoatravsdela
construccindediferentesfigurasdeintervencin),lasnarracionessuelenformarseentornodenios/asagredidos
ylesionadosfsicaysexualmente,damnificadosenloeconmicoy/oenlosocial,depositariosdeintenciones
excluyentes,estigmatizadospordiagnsticosodesvalorizados,obienabandonadosensusprocesosde
aprendizaje.Laindagacinseorientaalahistoriadelsujetooalcontextoexternoalaescuela,sinpreguntarse
cmoelsistemaescolarhatratadoelproblemaocmosehicieronlascosasenelpasado.Aslaviolenciase
concibecomosocial,institucional,fsicaopsicolgicaylarespuestaalamismanosiemprehacetramaconlo
pedaggico.
Yaunqueesciertoquenotodoloquehaceviolenciaenlaescuelasegeneraenella,existeciertoconsensoen
quelaescuelanopuedepermanecerajena,porquesuexistenciacomprometeeinterpelaalaposibilidadde
construirsentidos,educaryaprender.Demodoquecreemosprecisoproblematizarlosanudamientosdela
violenciaenelproyectomodernodeescolaridadobligatoriaysuscontradicciones,incluyendolosmodosenqueel
lenguajeyelfracasodellenguajedisponenyhabilitanformasdeviolenciasimblica.Peroasuvez,enlo
pedaggicoyenloescolaresdondedebearmarseelpuntodereferenciaparaarticularlasrespuestasen
contrapartidadelapatologizacinyjudicializacindelosproblemas.Enesesentido,nosinterrogamossobrela
posibilidaddeabordarlasviolenciasenelmarcodelosproyectoseducativos,enlazandosusmanifestacionesen
unprocesodeintervencinestratgicaque,aldecirdeMeirieu,puedeconstituirseenunactopedaggicode
metabolizacinyreelaboracin.
*Licenciadaenpsicologa.DocenteeinvestigadoraenUBA,magistrandaenpsicologaeducacional.
20002014www.pagina12.com.ar | RepblicaArgentina | TodoslosDerechosReservados
SitiodesarrolladoconsoftwarelibreGNU/Linux.

Vous aimerez peut-être aussi