Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
SUMA TEOLGICA
PARTE I
CUESTIN 1
De sacra doctrina, qualis sit, ad quae se extendat
PROEMIO
S. Th. I, q. 1 pr.
Et ut intentio nostra sub aliquibus certis limitibus comprehendatur, necessarium est primo
investigare de ipsa sacra doctrina, qualis sit, et
ad quae se extendat. Circa quae quaerenda
sunt decem. Primo, de necessitate huius doctrinae. Secundo, utrum sit scientia. Tertio,
utrum sit una vel plures. Quarto, utrum sit
speculativa vel practica. Quinto, de comparatione eius ad alias scientias. Sexto, utrum sit
sapientia. Septimo, quid sit subiectum eius.
Octavo, utrum sit argumentativa. Nono, utrum
uti debeat metaphoricis vel symbolicis locutionibus. Decimo, utrum Scriptura sacra huius
doctrinae sit secundum plures sensus exponenda.
Para circunscribir nuestro plan a lmites precisos, es necesario ante todo ocuparnos de la
ciencia sagrada: averiguar lo que es y a lo que
se extiende. Con este motivo pueden surgir
diez cuestiones: 1 Es necesaria esta ciencia?
2 Es ciencia verdadera? 3 Es una o mltiple? 4 Es especulativa o prctica? 5 Es
superior a las dems ciencias? 6 Es la sabidura? 7 Es Dios el sujeto de ella? 8 Es argumentativa? 9 Debe servirse de metforas y de
locuciones simblicas? 10 La Sagrada Escrit ura, que es la base de esta ciencia, puede ser
expuesta segn varios sentidos?
ARTCULO 1
Utrum sit necessarium, praeter philosophicas
disciplinas, aliam doctrinam haberi
OBJECIONES
S. Th. I, q. 1 a. 1 obi. 1
SUMA TEOLGICA
S. Th. I, q. 1 a. 1 obi. 2
POR EL CONTRARIO
S. Th. I, q. 1 a. 1 s. c.
Conclusin. Para que el hombre pudiese conseguir su salvacin eterna, ha sido necesario que, aparte de las
ciencias filosficas, que se adquieren con las luces naturales, hubiera otra que, ayudada por la revelacin,
ensease al hombre las cosas que son superiores a su comprensin, y aun algunas de las que la razn
humana puede descubrir.
SOLUCIN
S. Th. I, q. 1 a. 1 obi. 2
S. Th. I, q. 1 a. 1 co.
2 / 25
S. Th. I, q. 1 a. 1 co.
revelationem divinam, quae rationem humanam excedunt. Ad ea etiam quae de Deo ratione humana investigari possunt, necessarium
fuit hominem instrui revelatione divina. Quia
veritas de Deo, per rationem investigata, a
paucis, et per longum tempus, et cum admixtione multorum errorum, homini proveniret, a
cuius tamen veritatis cognitione dependet tota
hominis salus, quae in Deo est. Ut igitur salus
hominibus et convenientius et certius proveniat, necessarium fuit quod de divinis per
divinam revelationem instruantur. Necessarium igitur fuit, praeter philosophicas disciplinas, quae per rationem investigantur, sacram
doctrinam per revelationem haberi.
R E S P U E S T A A L A S O B J E CIONES
S. Th. I, q. 1 a. 1 ad 1
S. Th. I, q. 1 a. 1 ad 2
S. Th. I, q. 1 a. 1 ad 1
3 / 25
S. Th. I, q. 1 a. 1 ad 2
SUMA TEOLGICA
quod cognoscuntur lumine divinae revelationis. Unde theologia quae ad sacram doctrinam
pertinet, differt secundum genus ab illa theologia quae pars philosophiae ponitur.
ARTCULO 2
Utrum sacra doctrina sit scientia
S. Th. I, q. 1 a. 2 obi. 2
POR EL CONTRARIO
S. Th. I, q. 1 a. 2 obi. 1
S. Th. I, q. 1 a. 2 s. c.
4 / 25
S. Th. I, q. 1 a. 2 s. c.
Conclusin. La doctrina sagrada es ciencia que dimana de los principios de la ciencia superior, que
nicamente pertenece a Dios y a los bienaventurados.
SOLUCIN
S. Th. I, q. 1 a. 2 co.
R E S P U E S T A A L A S O B J E CIONES
S. Th. I, q. 1 a. 2 ad 1
S. Th. I, q. 1 a. 2 co.
5 / 25
S. Th. I, q. 1 a. 2 ad 2
S. Th. I, q. 1 a. 2 ad 2
SUMA TEOLGICA
ARTCULO 3
Utrum sacra doctrina sit una scientia
S. Th. I, q. 1 a. 3 obi. 1
POR EL CONTRARIO
S. Th. I, q. 1 a. 3 s. c.
Conclusin. Puesto que todo lo que se estudia en la ciencia sagrada se considera bajo una sola razn
formal, que es la revelacin divina, es preciso admitir que ella es una sola ciencia.
SOLUCIN
S. Th. I, q. 1 a. 3 obi. 1
S. Th. I, q. 1 a. 3 co.
6 / 25
S. Th. I, q. 1 a. 3 co.
R E S P U E S T A A L A S O B J E CIONES
S. Th. I, q. 1 a. 3 ad 1
Ad primum ergo dicendum quod sacra doctrina non determinat de Deo et de creaturis ex
aequo, sed de Deo principaliter, et de creaturis
secundum quod referuntur ad Deum, ut ad
principium vel finem. Unde unitas scientiae
non impeditur.
S. Th. I, q. 1 a. 3 ad 2
ARTCULO 4
Utrum sacra doctrina sit scientia practica
OBJECIONES
S. Th. I, q. 1 a. 3 ad 1
S. Th. I, q. 1 a. 4 obi. 1
7 / 25
S. Th. I, q. 1 a. 4 obi. 1
SUMA TEOLGICA
S. Th. I, q. 1 a. 4 obi. 2
POR EL CONTRARIO
S. Th. I, q. 1 a. 4 s. c.
Conclusin. Aunque la teologa, ciencia de un orden superior, sea prctica y especulativa, conteniendo
eminentemente a una y a otra, no obstante es ms especulativa que prctica.
SOLUCIN
S. Th. I, q. 1 a. 4 co.
R E S P U E S T A A L A S O B J E CIONES
S. Th. I, q. 1 a. 4 ad obi.
S. Th. I, q. 1 a. 4 obi. 2
8 / 25
S. Th. I, q. 1 a. 4 ad obi.
ARTCULO 5
Utrum sacra doctrina sit dignior aliis scientiis
OBJECIONES
S. Th. I, q. 1 a. 5 obi. 1
S. Th. I, q. 1 a. 5 obi. 2
POR EL CONTRARIO
S. Th. I, q. 1 a. 5 s. c.
Conclusin. La ciencia sagrada es absolutamente la ms noble de todas las ciencias. Como especulativa
sobrepuja en mucho a todas las especulativas, y como prctica sobrepuja del mismo modo a las prcticas.
SOLUCIN
S. Th. I, q. 1 a. 5 co.
9 / 25
S. Th. I, q. 1 a. 5 co.
SUMA TEOLGICA
otro, sobrepuja a todas las dems, as especulativas como prcticas. En efecto, entre las especulativas una puede tener alguna ventaja sobre
otra, ya en razn de su certidumbre, ya de la
dignidad de su objeto; y bajo este doble punto
de vista, la ciencia sagrada es superior a las
dems ciencias especulativas. Lo es desde
luego por la certidumbre, porque las otras
ciencias no la deben sino a la luz natural de la
razn humana, que puede equivocarse, en
tanto que la ciencia sagrada saca su certidumbre de la luz de la ciencia divina, que es infalible. Igualmente tiene ventaja por la dignidad
de su objeto, porque se ocupa principalmente
de cosas que, por lo sublimes, estn fuera del
alcance de la razn humana, mientras que las
otras no consideran sino lo que es de su dominio. En cuanto a las ciencias prcticas, la ms
noble es la que no se refiere a ningn otro fin
ulterior, sino que las otras se refieren a ella
como a su ltimo fin, a la manera que lo civil a
lo militar. Porque el bien del ejrcito tiene por
objeto el bien de la ciudadana. Ahora bien, el
fin de la ciencia sagrada, considerada bajo el
punto de vista prctico, es la felicidad eterna
hacia la cual tienden las otras ciencias prcticas, como hacia su fin ltimo. Luego es evidente que bajo todos conceptos la ciencia sagrada
es ms noble que las dems.
R E S P U E S T A A L A S O B J E CIONES
Ad primum ergo dicendum quod nihil prohibet id quod est certius secundum naturam, esse
quoad nos minus certum, propter debilitatem
intellectus nostri, qui se habet ad manifestissima naturae, sicut oculus noctuae ad lumen
solis, sicut dicitur in II Metaphys. Unde dubitatio quae accidit in aliquibus circa articulos
fidei, non est propter incertitudinem rei, sed
propter debilitatem intellectus humani. Et
tamen minimum quod potest haberi de cognitione rerum altissimarum, desiderabilius est
quam certissima cognitio quae habetur de
minimis rebus, ut dicitur in XI de animalibus.
S. Th. I, q. 1 a. 5 ad 1
S. Th. I, q. 1 a. 5 ad 1
10 / 25
S. Th. I, q. 1 a. 5 ad 1
S. Th. I, q. 1 a. 5 ad 2
ARTCULO 6
Utrum haec doctrina sit sapientia
Parece que la enseanza sagrada no es sabidura, porque 1 toda ciencia que saca sus principios de otra parte que de s misma no es digna
del nombre de sabidura, porque al sabio pertenece ordenar todas las cosas, pero no ser ordenado
Met. l. 1, c. 6. As la enseanza sagrada saca sus
principios de otra parte que de s misma, segn
lo dicho. Por consiguiente, esta enseanza no
es sabidura.
2 A la sabidura pertenece probar los principios de las otras ciencias, por cuya razn se
llama cabeza de las ciencias Eth. l. 6, c.7. As la
ciencia sagrada no prueba los principios de las
S. Th. I, q. 1 a. 6 obi. 2
S. Th. I, q. 1 a. 5 ad 2
11 / 25
S. Th. I, q. 1 a. 6 obi. 2
SUMA TEOLGICA
doctrina non probat principia aliarum scientiarum. Ergo non est sapientia.
Praeterea, haec doctrina per studium acquiritur. Sapientia autem per infusionem habetur,
unde inter septem dona spiritus sancti connumeratur, ut patet Isaiae XI. Ergo haec doctrina
non est sapientia.
S. Th. I, q. 1 a. 6 obi. 3
POR EL CONTRARIO
Sed contra est quod dicitur Deut. IV, in principio legis, haec est nostra sapientia et intellectus
coram populis .
S. Th. I, q. 1 a. 6 s. c.
Conclusin. La ciencia sagrada, por la misma razn que trata de Dios como de la primera de todas las
causas, es no slo bajo un aspecto determinado, sino absolutamente hablando, sabidura por excelencia entre
todas las sabiduras humanas.
SOLUCIN
S. Th. I, q. 1 a. 6 co.
12 / 25
S. Th. I, q. 1 a. 6 co.
R E S P U E S T A A L A S O B J E CIONES
S. Th. I, q. 1 a. 6 ad 1
Ad primum ergo dicendum quod sacra doctrina non supponit sua principia ab aliqua scientia humana, sed a scientia divina, a qua, sicut a
summa sapientia, omnis nostra cognitio ordinatur.
Al argumento 1 diremos que la ciencia sagrada no toma sus principios de ninguna ciencia
humana, sino de la ciencia divina, la cual
ordena todos nuestros conocimientos como
soberana sabidura.
Ad secundum dicendum quod aliarum scientiarum principia vel sunt per se nota, et probari
non possunt, vel per aliquam rationem naturalem probantur in aliqua alia scientia. Propria
autem huius scientiae cognitio est, quae est per
revelationem, non autem quae est per naturalem rationem. Et ideo non pertinet ad eam
probare principia aliarum scientiarum, sed
solum iudicare de eis, quidquid enim in aliis
scientiis invenitur veritati huius scientiae
repugnans, totum condemnatur ut falsum,
unde dicitur II Cor. X, consilia destruentes, et
omnem altitudinem extollentem se adversus scientiam Dei.
S. Th. I, q. 1 a. 6 ad 1
S. Th. I, q. 1 a. 6 ad 2
13 / 25
S. Th. I, q. 1 a. 6 ad 3
S. Th. I, q. 1 a. 6 ad 3
SUMA TEOLGICA
ARTCULO 7
Utrum Deus sit subiectum huius scientiae
OBJECIONES
S. Th. I, q. 1 a. 7 obi. 1
S. Th. I, q. 1 a. 7 obi. 1
14 / 25
S. Th. I, q. 1 a. 7 obi. 2
S. Th. I, q. 1 a. 7 obi. 2
POR EL CONTRARIO
S. Th. I, q. 1 a. 7 s. c.
Conclusin. Como todas las cuestiones de que se ocupa la ciencia sagrada son consideradas bajo el punto de
vista de la divinidad cognoscible por medio de la revelacin, Dios es su sujeto.
SOLUCIN
S. Th. I, q. 1 a. 7 co.
Respondeo dicendum quod Deus est subiectum huius scientiae. Sic enim se habet subiectum ad scientiam, sicut obiectum ad potentiam
vel habitum. Proprie autem illud assignatur
obiectum alicuius potentiae vel habitus, sub
cuius ratione omnia referuntur ad potentiam
vel habitum, sicut homo et lapis referuntur ad
visum inquantum sunt colorata, unde coloratum est proprium obiectum visus. Omnia
autem pertractantur in sacra doctrina sub
ratione Dei, vel quia sunt ipse Deus; vel quia
habent ordinem ad Deum, ut ad principium et
finem. Unde sequitur quod Deus vere sit
subiectum huius scientiae. Quod etiam manifestum fit ex principiis huius scientiae, quae
sunt articuli fidei, quae est de Deo, idem autem
est subiectum principiorum et totius scientiae,
cum tota scientia virtute contineatur in principiis. Quidam vero, attendentes ad ea quae in
ista scientia tractantur, et non ad rationem
secundum quam considerantur, assignaverunt
aliter subiectum huius scientiae, vel res et
signa; vel opera reparationis; vel totum Christum, idest caput et membra. De omnibus enim
istis tractatur in ista scientia, sed secundum
ordinem ad Deum.
S. Th. I, q. 1 a. 7 s. c.
15 / 25
S. Th. I, q. 1 a. 7 co.
SUMA TEOLGICA
R E S P U E S T A A L A S O B J E CIONES
S. Th. I, q. 1 a. 7 ad 1
S. Th. I, q. 1 a. 7 ad 2
ARTCULO 8
Utrum haec doctrina sit argumentativa
S. Th. I, q. 1 a. 8 obi. 1
1 Parece que la ciencia sagrada no es argumentativa, porque, como dice SAN AMBROSIO De
fide cat. l.1, c.5: Tan luego que busquis la fe, echad
a un lado los argumentos. Pero en la ciencia
sagrada la fe es lo que principalmente se busca,
segn estas palabras de SAN JUAN Joann 20,31:
Estas cosas han sido escritas para que creis . Por
consiguiente, la ciencia sagrada no es argumentativa.
S. Th. I, q. 1 a. 8 obi. 2
Praeterea, si sit argumentativa, aut argumentatur ex auctoritate, aut ex ratione. Si ex auctoritate, non videtur hoc congruere eius dignitati,
nam locus ab auctoritate est infirmissimus,
secundum BOETIUM . Si etiam ex ratione, hoc
non congruit eius fini, quia secundum GREGORIUM in homilia, fides non habet meritum, ubi
humana ratio praebet experimentum. Ergo sacra
doctrina non est argumentativa.
S. Th. I, q. 1 a. 7 ad 1
16 / 25
S. Th. I, q. 1 a. 8 obi. 2
POR EL CONTRARIO
S. Th. I, q. 1 a. 8 s. c.
Conclusin. Aunque la sagrada doctrina, as como las otras ciencias, no argumenta para probar sus
principios, sin embargo, argumenta contra los que la atacan, ya convencindoles segn sus propias
confesiones, ya destruyendo sus razones aparentes. Pero saca de los principios las consecuencias que
contienen.
SOLUCIN
S. Th. I, q. 1 a. 8 co.
Respondeo dicendum quod, sicut aliae scientiae non argumentantur ad sua principia
probanda, sed ex principiis argumentantur ad
ostendendum alia in ipsis scientiis; ita haec
doctrina non argumentatur ad sua principia
probanda, quae sunt articuli fidei; sed ex eis
procedit ad aliquid aliud ostendendum; sicut
apostolus, I ad Cor. XV, ex resurrectione Christi
argumentatur ad resurrectionem communem
probandam. Sed tamen considerandum est in
scientiis philosophicis, quod inferiores scientiae nec probant sua principia, nec contra
negantem principia disputant, sed hoc relinquunt superiori scientiae, suprema vero inter
eas, scilicet metaphysica, disputat contra
negantem sua principia, si adversarius aliquid
concedit, si autem nihil concedit, non potest
cum eo disputare, potest tamen solvere rationes ipsius. Unde sacra Scriptura, cum non
habeat superiorem, disputat cum negante sua
principia, argumentando quidem, si adversarius aliquid concedat eorum quae per divinam
revelationem habentur; sicut per auctoritates
sacrae doctrinae disputamus contra haereticos,
et per unum articulum contra negantes alium.
Si vero adversarius nihil credat eorum quae
divinitus revelantur, non remanet amplius via
ad probandum articulos fidei per rationes, sed
ad solvendum rationes, si quas inducit, contra
S. Th. I, q. 1 a. 8 s. c.
17 / 25
S. Th. I, q. 1 a. 8 co.
SUMA TEOLGICA
fidem. Cum enim fides infallibili veritati innitatur, impossibile autem sit de vero demonstrari
contrarium, manifestum est probationes quae
contra fidem inducuntur, non esse demonstrationes, sed solubilia argumenta.
R E S P U E S T A A L A S O B J E CIONES
S. Th. I, q. 1 a. 8 ad 1
Ad primum ergo dicendum quod, licet argumenta rationis humanae non habeant locum ad
probandum quae fidei sunt, tamen ex articulis
fidei haec doctrina ad alia argumentatur, ut
dictum est.
S. Th. I, q. 1 a. 8 ad 1
18 / 25
S. Th. I, q. 1 a. 8 ad 2
S. Th. I, q. 1 a. 8 ad 2
ARTCULO 9
Utrum sacra Scriptura debeat uti metaphoris
OBJECIONES
S. Th. I, q. 1 a. 9 obi. 1
S. Th. I, q. 1 a. 9 obi. 1
19 / 25
S. Th. I, q. 1 a. 9 obi. 1
SUMA TEOLGICA
S. Th. I, q. 1 a. 9 obi. 2
Praeterea, quanto aliquae creaturae sunt sublimiores, tanto magis ad divinam similitudinem accedunt. Si igitur aliquae ex creaturis
transumerentur ad Deum, tunc oporteret talem
transumptionem maxime fieri ex sublimioribus
creaturis, et non ex infimis. Quod tamen in
Scripturis frequenter invenitur.
S. Th. I, q. 1 a. 9 obi. 3
POR EL CONTRARIO
Sed contra est quod dicitur Osee XII, ego visionem multiplicavi eis, et in manibus prophetarum
assimilatus sum. Tradere autem aliquid sub
similitudine, est metaphoricum. Ergo ad sacram doctrinam pertinet uti metaphoris.
S. Th. I, q. 1 a. 9 s. c.
Por el contrario, se lee en Oseas 12,10: He multiplicado las visiones para los profetas, y me han
representado cerca de vosotros bajo diferentes
figuras. Pero representar una cosa bajo la forma
de una imagen es hacer una metfora. Por
consiguiente, la ciencia sagrada puede servirse
de metforas.
Conclusin. Por la misma razn de que la ciencia sagrada se dirige a todos los hombres en general, es muy
conveniente que use las metforas y las comparaciones materiales para exponer sus divinas enseanzas.
SOLUCIN
S. Th. I, q. 1 a. 9 co.
20 / 25
S. Th. I, q. 1 a. 9 co.
R E S P U E S T A A L A S O B J E CIONES
S. Th. I, q. 1 a. 9 ad 1
Ad tertium dicendum quod, sicut docet DIONYSIUS , cap. II Cael. Hier., magis est conveniens
quod divina in Scripturis tradantur sub figuris
S. Th. I, q. 1 a. 9 ad 1
S. Th. I, q. 1 a. 9 ad 2
21 / 25
S. Th. I, q. 1 a. 9 ad 3
S. Th. I, q. 1 a. 9 ad 3
SUMA TEOLGICA
A R T C U L O 10
Utrum sacra Scriptura sub una littera habeat plures
sensus
OBJECIONES
S. Th. I, q. 1 a. 10 obi. 1
S. Th. I, q. 1 a. 10 obi. 1
22 / 25
S. Th. I, q. 1 a. 10 obi. 1
S. Th. I, q. 1 a. 10 obi. 2
S. Th. I, q. 1 a. 10 obi. 3
POR EL CONTRARIO
S. Th. I, q. 1 a. 10 s. c.
Conclusin. Siendo el autor de la Sagrada Escritura Dios, que todo lo comprende a la vez con su
inteligencia, la doctrina de la misma rene muchos sentidos en un solo pasaje: el literal, que es mltiple; y
el espiritual, que se divide en tres, el alegrico, el moral y anaggico.
SOLUCIN
S. Th. I, q. 1 a. 10 co.
23 / 25
S. Th. I, q. 1 a. 10 co.
SUMA TEOLGICA
R E S P U E S T A A L A S O B J E CIONES
S. Th. I, q. 1 a. 10 ad 1
Ad secundum dicendum quod illa tria, historia, aetiologia, analogia, ad unum litteralem
sensum pertinent. Nam historia est, ut ipse
S. Th. I, q. 1 a. 10 ad 2
S. Th. I, q. 1 a. 10 ad 1
24 / 25
S. Th. I, q. 1 a. 10 ad 2
S. Th. I, q. 1 a. 10 ad 3
25 / 25
S. Th. I, q. 1 a. 10 ad 3