Płaski Stan Naprężenia

7.
PASKI STAN NAPRENIA
7.
7. Paski stan naprenia
7.1 Podstawowe wiadomoci
W rozdziale 6 zostay opisane naprenia normalne sX oraz naprenia styczne tXZ oraz tXY w prtach
pryzmatycznych. Na rysunku 7.1 przedstawiono przykadowy prt pryzmatyczny, w ktrym dziaaj siy
przekrojowe: sia poprzeczna oraz moment zginajcy. Na elementarnej kostce zaznaczono naprenia
normalne oraz styczne wystpujce w rodniku przekroju dwuteowego powstae w wyniku dziaania siy
poprzecznej i momentu zginajcego.
ZX
XZ
TZgl
M Yg
Y
=Y
MYgl
ZX = XZ
gl
XZ
X
XZ
XZ
ZX = XZ
Z
Z=Zgl
Rys. 7.1. Stan naprenia w prcie zginanym i cinanym.
Pierwszy indeks przy symbolu naprenia stycznego wskazuje normaln do paszczyzny, na ktrej dziaa to
naprenie, drugi indeks wskazuje kierunek dziaania naprenia. W przypadku naprenia normalnego mamy
tylko jeden indeks, ktry wskazuje jednoczenie normaln do paszczyzny, na ktrej dziaa to naprenie i
kierunek dziaania naprenia. Przedstawione na rysunku 7.1 naprenia s dodatnie. Naprenia normalne sX
oraz styczne tXZ znajduj si na tak zwanej ciance dodatniej w ukadzie XYZ natomiast naprenie styczne
tZX znajduje si na ciance ujemnej. Oglnie mona przyj, e cianki dodatnie to te cianki, ktre s
widoczne przez obserwatora znajdujcego si w punkcie o wszystkich wsprzdnych dodatnich patrzcego w
kierunku pocztku ukadu wsprzdnych XYZ. Naprenie jest dodatnie na ciance dodatniej, jeeli ma zwrot
zgodny ze zwrotem osi natomiast naprenie jest dodatnie na ciance ujemnej jeeli ma zwrot przeciwny do
zwrotu odpowiedniej osi. Dodatnie paszczyzny w ukadzie XYZ przedstawiono kolorem szarym na rysunku
7.2a natomiast cianki ujemne przedstawiono na rysunku 7.2b. Naprenia styczne tXZ oraz tZX s sobie
rwne. Zostanie to udowodnione w wykadzie numer 8.
Stan naprenia przedstawiony na rysunku 7.1 jest szczeglnym przypadkiem paskiego stanu naprenia. W
oglnej postaci paskiego stanu naprenia pojawi si jeszcze dodatkowe naprenia normalne sZ.. Ogln
Prof. dr hab. in. Andrzej Garstecki

Dr in. Janusz Dbiski
AlmaMater
7. PASKI STAN NAPRENIA
posta paskiego stanu naprenia przedstawiono na rysunku 7.3. Ukad wsprzdnych, w ktrym opisujemy
paski stan naprenia jest to ukad XYZ. W przypadku przekrojw, ktre posiadaj przynajmniej jedn o
symetrii (dwuteowy, skrzynkowy, teowy, koowy lub piercieniowy) osie tego ukadu bd rwnolege do
gwnych osi bezwadnoci Ygl oraz Zgl. W przekrojach niesymetrycznych (ktownik) osie ukadu XYZ nie
bd rwnolege do gwnych osi bezwadnoci. Dla uatwienia naprenia w paskim stanie naprenia
przedstawia si na paszczynie w ukadzie wsprzdnych ZX jak to przedstawiono na rysunku 7.3.
a)
b)
Y
Rys. 7.2. Kostki napre, a)cianki dodatnie, b) cianki ujemne.
ZX
XZ
XZ
ZX = XZ
XZ
XZ
ZX = XZ
Z
Rys. 7.3. Pena posta paskiego stanu naprenia.
Skadowe paskiego stanu naprenia mona zapisa w tablicy zawierajcej dziewi elementw nazywanej
tensorem naprenia
X 0
= 0 0
ZX 0
XZ
0
Z
(7.1)
Pozostae skadowe, jeeli s niezerowe opisuj naprenia normalne i styczne dziaajce na paszczynie o
normalnej rwnolegej do osi Y. Pena tablica stanowi przestrzenny stan naprenia. Stan ten zostanie
omwiony w wykadzie numer 8.

AlmaMater
7.2 Naprenia przy obrocie ukadu wsprzdnych

W rozdziale tym zostan wyprowadzone wzory wyraajce naprenia powstae w elementarnej kostce
podczas obrotu ukadu wsprzdnych wok osi Y o kt a. Dodatni kt obrotu a pokazano na rysunku 7.4a.
Jak wida dodatni kt obrotu krci osi Z w kierunku osi X. Ujemny kt pokazano na rysunku 7.4b.
X'
a)
b)
X
X'
Z'
Z'
Rys. 7.4. Kt obrotu ukadu wsprzdnych.
Na rysunku 7.5 przedstawiono paski stan naprenia w ukadzie wsprzdnych ZX oraz w ukadzie
wsprzdnych Z'X'. Rysunek ten przedstawia naprenia dodatnie.
Z'
Z
Y
ZX = XZ
XZ
XZ
ZX = XZ
X'
Z' X '
X '
X 'Z '
X 'Z '
X'
Z' X '
Z'
Z'
Rys. 7.5. Paski stan naprenia w ukadzie ZX oraz w ukadzie obrconym Z'X'.
Aby wyprowadzi zwizki pomidzy napreniami w ukadzie XZ i X'Z' rozpatrzmy rwnowag

graniastosupa o podstawie trjkta prostoktnego ABC i wysokoci dy. Graniastosup przedstawia rysunek
7.6. Na rysunku 7.7 przedstawiono sposb rzutowania wypadkowych (bdcych iloczynem naprenia i pola
powierzchni na jakim dziaa naprenie) z poszczeglnych napre na kierunki Z' oraz X'. Suma rzutw
wszystkich si dziaajcych na graniastosup na kierunek Z' wynosi
Z ' =0
.
Xdzdysin XZdzdycos
Zdxdycos ZXdxdysin Z 'dsdy=0

(7.2)
AlmaMater
dx
X'
dz
Y=A
Z
ZX
X
XZ
Z' X '
Z'
Z'
ds
Rys. 7.6. Rzut elementarnego graniastosupa napre.

X'
Xdydz
X'
X'
XZdydz
Z'
Zdydx
ZXdydx
X'
Z'
Z'
Z'
Rys. 7.7. Sposb rzutowania skadowych napre na kierunki Z' oraz X'.
Suma rzutw wszystkich si dziaajcych na graniastosup na kierunek X' wynosi
X ' =0
.
Xdzdycos XZdzdysin
Zdxdysin ZXdxdycos Z ' X 'dsdy=0
(7.3)
Rwnanie (7.2) i (7.3) po zredukowaniu dy bd miay posta
Z ' =0
,
Xdzsin XZdzcos
Zdxcos ZXdxsin Z 'ds=0
X ' =0
.
Xdzcos XZdzsin
Zdxsin ZXdxcos Z ' X 'ds=0

(7.4)
(7.5)
AlmaMater
Zalenoci pomidzy dz i dx a ds s nastpujce
dz=dssin ,
(7.6)
dx=dscos .
(7.7)
Podstawiajc (7.6) i (7.7) do (7.4) i (7.5) otrzymano
Z ' =0
,
Xdssinsin XZdssincos
Zdscoscos ZXdscossin Z 'ds=0
X ' =0
.
Xdssincos XZdssinsin
Zdscossin ZXdscoscos Z ' X 'ds=0
(7.8)
(7.9)
Po zredukowaniu ds, przyrwnaniu napre stycznych tZX i tXZ otrzymano wyraenia na obliczenie napre
sZ' oraz tZ'X' w postaci
Z ' = Xsin 2 2 XZsincos ,

Zcos2
Z ' X ' = X ' Z ' = Xsincos XZsin 2 .
Zcossin XZcos2
(7.10)
(7.11)
Wykorzystujc znane z trygonometrii wzory
2 sincos=sin2 ,

sin 2 =
1cos2 ,
2
cos2 =
1cos2 ,
2
(7.12)
(7.13)
(7.14)
AlmaMater
wzory (7.10) i (7.11) bd miay posta
1cos2
Z ' = X
XZsin2
2
,
1cos2
Z
2
sin2
1cos2
XZ
2
2
.
sin2
1cos2
Z
XZ
2
2
(7.15)
Z ' X ' = X ' Z ' = X
(7.16)
Wzr (7.15) mona przeksztaci do ostatecznej postaci
Z '=
Z X Z X
cos2 XZsin2 .
2
2
(7.17)
Chcc wyznaczy naprenie normalne sX' naley do wzoru (7.17) zamiast a podstawi a+90o
X '=
Z X Z X
cos2180 o XZsin2180 o .
2
2
(7.18)
Wzr na naprenia sX' bdzie mia ostatecznie posta
X '=
Z X Z X
cos2 XZsin2 .
2
2
(7.19)
Wzr (7.16) bdzie mia ostatecznie posta
X ' Z ' =
Z X
sin2 XZcos2 .
2
(7.20)
Wzory (7.17), (7.19) i (7.20) nazywamy wzorami transformacyjnymi.

AlmaMater
7.3 Naprenia gwne

Wzory transformacyjne opisuj zaleno pomidzy odpowiednimi napreniami a ktem obrotu ukadu
wsprzdnych. Wartoci napre bd si zmieniay wraz z obrotem osi. Istnieje taki ukad wsprzdnych,
w ktrym naprenia bd przyjmoway wartoci ekstremalne. W celu znalezienia takiego ukadu
wsprzdnych naley wyznaczy pochodn napre liniowych wzgldem kta a. i przyrwna j do zera
d Z '
= Z X sin2 gl 2 XZcos2 gl =0 .
d
(7.21)
Zaleno ta daje wzr
sin2 gl
2 XZ .
=tg 2 gl =
cos2 gl
Z X
(7.22)
Biorc pod uwag okresowo funkcji tangens zaleno (7.22) da wynik w postaci
2 gl n
(7.23)
.
gl n
2
(7.24)
lub
Na podstawie wzoru (7.24) mona stwierdzi, e ekstremalne wartoci napre normalnych pojawiaj si
przy obrocie ukadu wsprzdnych cyklicznie dla ktw agl rnicych si o
. Dowodzi to, e istniej

2
dwie prostopade do siebie osie nazywane osiami gwnymi, tworzce pewien szczeglny ukad
wsprzdnych, w ktrym naprenia normalne przyjmuj wartoci ekstremalne. Wartoci napre gwnych
mona wyliczy podstawiajc warto kta agl do wzorw transformacyjnych (7.17) i (7.19).
Zgl = Z ' gl ,
(7.25)1
Xgl = X ' gl .
(7.25)2
Natomiast z analizy wzoru (7.22) wida, e pochodna naprenia normalnego wzgldem kta a rwna si
podwojonej funkcji napre stycznych (7.20). Wynika z tego, e naprenia styczne w ukadzie osi gwnych
rwnaj si zero.
AlmaMater
Wzr (7.23) mona przeksztaci do postaci
sin2 2 gl
2
cos 2 gl
4 2XZ
Z X
(7.26)
Ze wzoru (7.26) mona wyznaczy kwadrat sinusa w postaci
4 2XZ
sin 2 gl =
Z X
cos 2 2 gl .
(7.27)
Podstawiajc (7.27) do wzoru jedynkowego otrzymano
42XZ
Z X
cos 2 2 gl cos2 2 gl =1 .
(7.28)
Wzr (7.28) mona przeksztaci do postaci
cos 2 gl
4 2XZ
Z X
1 =1 .
(7.29)
Kwadrat cosinusa wynosi
cos
Z X
2 gl =
2
Z X 42XZ
cos 2 2 gl =

(7.30)
1
i w wyniku otrzymano
4
Licznik i mianownik prawej strony naley pomnoy przez
Z X
2
Z X
2XZ
2
(7.31)
AlmaMater
Ostatecznie wzr na cosinus podwjnego kta gwnego bdzie mia posta
cos2 gl =
Z X
2
(7.32)
Z X
2XZ
2
Podstawiajc wzr (7.30) do wzoru (7.27) otrzymano
sin
Z X
2 gl =
2
2
Z X Z X 42XZ
42XZ
(7.33)
ktry po przeksztaceniu przybierze posta
sin 2 2 gl =
4 2XZ
2
Z X 42XZ
Po pomnoeniu licznika i mianownika przez
(7.34)
1
otrzymano
4
2XZ
sin 2 gl =
2
.
Z X
2
XZ
2
(7.35)
Ostatecznie wzr na sinus podwjnego kta gwnego bdzie mia posta
sin2 gl =
XZ
Z X
2XZ
2
Podstawiajc wzory (7.32) i (7.36) do wzoru (7.17), dodatkowo przyjmujc

naprenia gwne naprenie maksymalne i minimalne)

(7.36)
= gl
otrzymano wzr na
AlmaMater
1/2=
Z X Z X
2
2
Z X
2
Z X
2XZ
2
XZ
10
XZ
Z X
2XZ
2
(7.37)
w ktrym s1 oznacza maksymalne naprenie gwne, natomiast s2 oznacza minimalne naprenie gwne.
Wzr (7.37) przybierze ostatecznie posta
X
1/2= Z
Z X
.
2XZ
2
(7.38)
Wzr (7.38) suy do sprawdzenia wartoci napre gwnych obliczonych ze wzorw (7.25)1 i (7.25)2.
7.4 Ekstremalne naprenia styczne

Przyrwnujc pochodn funkcji napre stycznych (7.20) wzgldem kta a do zera mona wyznaczy
pooenie ukadu wsprzdnych, w ktrym naprenia styczne przyjmuj warto ekstremaln. Pochodna
napre stycznych wynosi
d X ' Z '
= Z X cos2 2 XZsin2 =0 .
d
(7.39)
Zaleno (7.39) po przeksztaceniu przybiera posta
tg 2 =
Z X .
2 XZ
(7.40)
Ze wzgldu na okresowo funkcji tangens wynik otrzymany z rwnania (7.40) ma posta
2n
(7.41)
.
n
2
(7.42)
lub

AlmaMater
11
Na tej podstawie stwierdzono, e ekstremalne naprenia styczne wystpuj okresowo dla ktw rnicych
si o / 2 .
Mnoc wzory (7.22) i (7.40) mona otrzyma
tg 2 gl tg 2 =
2 XZ
X
Z
=1 .
Z X
2 XZ
(7.43)
Oznacza to, e podwjne kty agl i at s do siebie ortogonalne czyli rni si o / 2 czyli kty agl i at
rni si o /4 . Wynika z tego wniosek, e ekstremalne naprenia styczne znajduj si w ukadzie
wsprzdnych obrconym o kt /4 w stosunku do ukadu osi gwnych.
Chcc wyznaczy wartoci ekstremalnych napre stycznych i odpowiadajcych im napre normalnych
naley kt at podstawi do wzorw transformacyjnych (7.17), (7.19) i (7.20) czyli
XZ = X ' Z ' ,
(7.44)1
Z = Z ' ,
(7.44)2
X = X ' .
(7.44)3
W celu sprawdzenia oblicze ekstremalnych napre stycznych mona zastosowa wzr
XZ =
Z X
.
2XZ
2
(7.45)
Korzystajc z wzoru (7.45) nie mona jednoznacznie okreli znaku ekstremalnego naprenia stycznego.
Do sprawdzenia oblicze napre normalnych odpowiadajcych ekstremalnym napreniom stycznym mona
skorzysta z nastpujcego wzoru
Z = X =
Z X .
2
(7.46)
7.5 Naprenia w klasycznym ukadzie wsprzdnych XY

W wielu podrcznikach do wytrzymaoci materiaw paski stan naprenia opisuje si w ukadzie
wsprzdnych XY. Rysunek 7.8 przedstawia paski stan naprenia w ukadzie XY. Na rysunku tym
przedstawiono naprenia dodatnie.

AlmaMater
12
YX = XY
X
XY
XY
Z
YX = XY
Y
Rys. 7.8. Paski stan naprenia w klasycznym ukadzie wsprzdnych XY.
Tensor naprenia bdzie mia posta
X XY 0
= YX Y 0
0
0 0
(7.47)
Rysunek 7.9 przedstawia kt obrotu ukadu wsprzdnych (dodatni kt obraca osi X w kierunku osi Y)
a)
b)
Y
Y'
Y'
X'
X'
Rys. 7.9. Kt obrotu ukadu wsprzdnych
Y'
XY =YX
X
XY
XY
Z
XY =YX
Y
X
X
X'
Y' Y
Y
X'
Y ' X
'
'
X 'Y
'
Y ' X
X'
'
X'
Y'
Rys. 7.10. Paski stan naprenia w ukadzie XY oraz X'Y'

AlmaMater
13
Rysunek 7.10 pokazuje paski stan naprenia w ukadzie XY oraz w ukadzie obrconym X'Y'. Wszystkie
naprenia zaznaczone na tym rysunku s dodatnie.
Wzory transformacyjne maj w klasycznym ukadzie wsprzdnych nastpujc posta
X '=
X Y X Y
cos2 XYsin2 ,
2
2
(7.48)
Y ' =
X Y X Y
cos2 XYsin2 ,
2
2
(7.49)
X ' Y ' =
X Y
sin2 XYcos2 .
2
(7.50)
Kt nachylenia napre gwnych oblicza si ze wzoru
sin2 gl
2 XY .
=tg 2 gl =
cos2 gl
X Y
(7.51)
Naprenia gwne oblicza si ze wzorw
Xgl = X ' gl ,
(7.52)1
Ygl = Y ' gl .
(7.52)2
Wzory do sprawdzenia poprawnoci oblicze napre gwnych maj posta
Y
1/2= X
X Y
.
2
XY
2
(7.53)
Wzr na obliczenie kta pod jakim znajduj si ekstremalne naprenia styczne ma posta
tg 2 =

X Y .
2 XY
(7.54)
AlmaMater
14
Ekstremalne naprenia styczne oblicza si wedug wzoru
XY = X ' Y ' ,
(7.55)1
X = X ' ,
(7.55)2
Y = Y ' .
(7.55)3
W celu sprawdzenia ekstremalnych napre stycznych mona zastosowa wzr
XY =
X Y
.
2
XY
2
(7.56)
Naprenia normalne odpowiadajce ekstremalnym napreniom stycznym oblicza si ze wzoru
X = Y =
X Y .
2
(7.57)
7.6 Przykad liczbowy

W punktach 1-7 blachownicowego przekroju dwuteowego z zadania z wykadu numer 6 wyznaczy
naprenia gwne.
Wykresy napre normalnych sX i stycznych tZX w przekroju dwuteowym przedstawia rysunek 7.11.
W punkcie numer 1 dziaaj nastpujce naprenia
X =201,7 MPa
.
Z =0,0 MPa
XZ =0,0 MPa
(7.58)
Ze wzgldu na to, e naprenia styczne s rwne zero to naprenia normalne s napreniami gwnymi.
Naprenia gwne wynosz
Xgl =201,7 MPa= 1 .

Zgl =0,0 MPa= 2

(7.59)
AlmaMater
1,2
0,0
8,15
-201,7
-187,9
15
5
8,15
+36,88
0,0
8,15
+34,97
8,15
+90,4
+29,22
+187,9
0,0
[MPa]
+201,7
[MPa]
1,2
1
Z=Zgl
20,0
+29,22
+34,97
-90,4
0,8
Y=Ygl
XZ
[cm]
Rys.7.11. Wykresy napre normalnych i stycznych w przekroju dwuteowym.
Stan naprenia w punkcie 1 zosta pokazany na rysunku 7.12.
2=0,0 MPa
X
1
201,7 MPa
201,7 MPa
Xgl
1
201,7 MPa
201,7 MPa
2=0,0 MPa
Zgl
Rys. 7.12. Naprenia gwne (z prawej) w punkcie 1.
X =187,9 MPa
.
Z =0,0 MPa
XZ =29,22 MPa
(7.60)
Kt nachylenia osi gwnych wyznacza si ze wzoru

AlmaMater
tg 2 gl =
16
229,22
=0,3110 .
0,0187,9
(7.61)
gl =8,64
Naprenia gwne maj wartoci
0,0187,9 0,0187,9
cos28,64 o ,
2
2
o
29,22 sin28,64 =4,44 MPa
Zgl =
(7.62)
0,0187,9 0,0187,9
cos28,64 o .
2
2
o
29,22 sin28,64 =192,3 MPa
Xgl =
(7.63)
Sprawdzenie oblicze
0,0187,9
1/2=
0,0187,9
192,4 MPa .
29,22 2=
2
4,44 MPa
(7.64)
187,9 MPa
29,22 MPa
Z
29,22 MPa
187,9 MPa
4,44 MP
a
Xg
192,3 M
Pa
1
192,3 M
Pa
Zg
4,44 MP
a
29,22 MPa
29,22 MPa
Naprenia gwne zostay pokazane na rysunku 7.13.

AlmaMater
X =90,4 MPa
.
Z =0,0 MPa
XZ =34,97 MPa
17
(7.65)
234,97
=0,7737 .
0,090,4
gl =18,86 o
tg 2 gl =
(7.66)
0,090,4 0,090,4
cos218,86 o ,
2
2
34,97sin218,86 o =11,95 MPa
Zgl =
0,090,4 0,090,4
cos218,86 o .
2
2
34,97sin218,86 o =102,3 MPa
Xgl =
(7.67)
(7.68)
Sprawdzenie oblicze
1/2=
0,090,4
0,090,4
102,3 MPa .
34,97 2=
2
11,95 MPa
(7.69)

X =0,0 MPa
.
Z =0,0 MPa
XZ =36,88 MPa
(7.70)

AlmaMater
18
34,97 MPa
gl
gl
102
,3 M
Pa
11,9
5
34,97 MPa
90,4 MPa
90,4 MPa
11,9
5
102
,3 M
Pa
MPa
34,97 MPa
34,97 MPa
MPa
tg 2 gl =
gl =45,0
236,88
= .
0,00,0
(7.71)
Warto kta agl rwna 45 stopni wynika z waciwoci funkcji tangens, ktrej wartoci d do
nieskoczonoci dla kta dcego do 90 stopni.
0,00,0 0,00,0
cos245,0 o ,
2
2
36,88sin245,0 o =36,88 MPa
Zgl =
0,00,0 0,00,0
cos245,0 o .
2
2
o
36,88sin245,0 =36,88 MPa
Xgl =
(7.72)
(7.73)
Sprawdzenie oblicze
0,00,0
1/2=
0,00,0
36,88 MPa .
36,88 2=
2
36,88 MPa
(7.74)

AlmaMater
19
gl
36
,8 2
8
M
Pa
8
,8
36
Pa
Pa
M
Pa
gl
36
,8
8
8
,8
36
36,88 MPa
36,88 MPa
36,88 MPa
36,88 MPa
Stan naprenia w punkcie numer 4 nazywa si czystym cinaniem. Na rysunku 7.15 wida, e ekstremalne
naprenia styczne znajduj si w ukadzie wsprzdnych obrconym o 45 stopni. Wartoci napre
normalnych rwnaj si co do bezwzgldnej wartoci napreniu stycznemu. Kierunki napre normalnych
ciskajcych i rozcigajcych moemy ustali na podstawie przemieszcze ramki wykonanej z drutu i
zamocowanej wzdu jednego z bokw ramki. Wzdu przeciwnego boku dziaa sia, ktra ma zwrot zgodny
ze zwrotem naprenia stycznego. Jedna z przektnych ramki wyduy si (naprenie rozcigajce) druga
natomiast skrci si (naprenie ciskajce). Przedstawia to rysunek 7.16.
k
c is
ie
an
XZ
XZ
c
roz
ie
an
ig
Rys. 7.16. Wyznaczenie kierunkw napre gwnych przy czystym cinaniu.
X =90,4 MPa
.
Z =0,0 MPa
XZ =34,97 MPa
(7.75)

AlmaMater
20
234,97
=0,7737 .
0,090,4
gl =18,86 o
tg 2 gl =
(7.76)
0,090,4 0,090,4
cos218,86 o ,
2
2
o
34,97sin218,86 =11,95 MPa
Zgl =
(7.77)
0,090,4 0,090,4
cos218,86 o .
2
2
o
34,97sin218,86 =102,3 MPa
Xgl =
(7.78)
Sprawdzenie oblicze
0,090,4
1/2=
0,090,4
102,3 MPa .
2
34,97 =
2
11,95 MPa
(7.79)
5
11,9
90,4 MPa
Pa
,3 M
2
0
1
Y
Pa
,3 M
2
0
1
MPa
Zgl
5
11,9
34,97 MPa
34,97 MPa
90,4 MPa
MPa
34,97 MPa
34,97 MPa
Xg l

AlmaMater
21
X =187,9 MPa
.
Z =0,0 MPa
XZ =29,22 MPa
(7.80)
tg 2 gl =
gl =8,64
229,22
=0,3110
0,0187,9
(7.81)
0,0187,9 0,0187,9
cos28,64 o ,
2
2
o
29,22 sin28,64 =4,44 MPa
Zgl =
0,0187,9 0,0187,9
cos28,64 o .
2
2
o
29,22 sin28,64 =192,3 MPa
Xgl =
(7.82)
(7.83)
Sprawdzenie oblicze
0,0187,9
1/2=
0,0187,9
192,4 MPa .
29,22 2=
2
4,44 MPa
(7.84)

X =201,7 MPa
.
Z =0,0 MPa
XZ =0,0 MPa

(7.85)
AlmaMater
187,9 MPa
29,22 MPa
Z
29,22 MPa
187,9 MPa
Xg l
Pa
192,3 M
Pa
192,3 M
Zgl
a
4,44 MP
29,22 MPa
29,22 MPa
a
4,44 MP
22
Ze wzgldu na to, e naprenia styczne s rwne zero to naprenia normalne s napreniami gwnymi.
Naprenia gwne wynosz
Xgl =201,7 MPa= 2 .

Zgl =0,0 MPa= 1
(7.86)
Stan naprenia w punkcie 1 zosta pokazany na rysunku 7.19.
1=0,0 MPa
2
201,7 MPa
201,7 MPa
2
201,7 MPa
201,7 MPa
Zgl
Xgl
1=0,0 MPa
Na rysunku 7.20 zostaa przedstawiona zmiana kierunkw gwnych na wysokoci przekroju zginanego
dodatnim momentem zginajcym oraz cinana si poprzeczn majc zwrot w d. Jak wida naprenia s1
oraz s2 w punktach od 1 do 7 (z dou do gry) obracaj si zgodnie z ruchem wskazwek zegara. Kierunki
napre gwnych moemy ustali przy zachowaniu poniszych regu:
1. jedno z napre gwnych w punktach znajdujcych si na krawdziach dolnej i grnej pokrywa si z
napreniem sX w tych punktach, drugie z napre gwnych rwna si zero,
2. naprenia gwne w rodku cikoci wyznacza si zgodnie z rysunkiem 7.16 (w przypadku siy
poprzecznej w gr naprenia gwne rozcigajce i ciskajce zamieni si miejscami),
3. w punktach lecych pomidzy krawdziami i rodkiem cikoci kierunki gwne bd znajdoway si
porednio midzy poziomem a ktem 45 stopni,
4. obrt kierunkw obu napre gwnych bdzie nastpowa zawsze w tym samym kierunku (zgodnie lub
przeciwnie do ruchu wskazwek zegara).

AlmaMater

X
Y
23
Xgl
1=0,0 MPa
2
Zgl
Xgl
Zgl
Xg l
gl
Z gl
1
Y
gl
Z
X
Y
gl
X
Y
gl
1
l
Zg
Z
Y
gl
Xgl
1
Z
2=0,0 MPa
Zgl
Rys.7.20. Zmiana kierunkw napre gwnych na wysokoci przekroju dwuteowego.

AlmaMater
24
7.7 Koo Mohra

Koo Mohra stanowi graficzny reprezentacj paskiego stanu naprenia. Za jego pomoc mona
wyznaczy naprenia i kierunki gwne oraz naprenia w ukadzie obrconym o pewien kt. Konstrukcj
koa Mohra zostanie zaprezentowana na podstawie stanu naprenia w punkcie numer 3. Stan naprenia
opisuj nastpujce naprenia
X =90,4 MPa
.
Z =0,0 MPa
XZ =34,97 MPa
(7.87)
Konstrukcj koa Mohra zaczyna si od narysowania ukadu wsprzdnych st i zaznaczenia dwch punktw
A i B o wsprzdnych
A Z ; XZ = A 0,0 ; 34,97 ,
(7.88)
B X , XZ =B 90,4 ;34,97 .
(7.89)
Punkty A i B zostay pokazane na rysunku 7.21.
Rys. 7.21. Pierwszy etap konstruowania koa Mohra.
Nastpnie czysi punkty A i B odcinkiem, ktry przecina o s w punkcie C. Punkt C bdzie rodkiem koa
Mohra natomiast odcinki AC i BC bd promieniami tego koa. Drugi etap konstruowania koa Mohra
przedstawia rysunek 7.22.

AlmaMater
25
Rys. 7.22. Drugi etap konstruowania koa Mohra.
Nastpnie naley narysowa koo o rodku w punkcie C i promieniu AB (BC). Przedstawia to rysunek 7.23.
Rys. 7.23. Trzeci etap konstruowania koa Mohra.
W kolejnym kroku zaznacza si punkty D i E, ktre maj wsprzdne

D 2 ;0
E 1 ; 0
(7.90)
(7.91)
AlmaMater
26
Mona teraz odczyta wartoci napre gwnych. Przedstawia to rysunek 7.24.

D
A
B
E
Rys. 7.24. Czwarty etap konstruowania koa Mohra.
Na koniec pozostaje jeszcze wyznaczy kierunki gwne. W tym celu punkt B przyjmuje si jako pocztek
ukadu wsprzdnych ZX. Przedstawia to rysunek 7.25.
D
A
B
E
Z
Rys. 7.25. Pity etap konstruowania koa Mohra.
W ostatnim etapie czy si punkty B i D oraz B i E. Poszczeglne odcinki wyznaczaj kierunki gwne Zgl
oraz Xgl natomiast kt midzy kierunkiem (osi) Zgl oznacza kt agl. Przedstawia to rysunek 7.26.

AlmaMater
27
D
A
gl
Z =
gl 2
X=
gl 1
Rys. 7.26. Ostatni etap konstruowania koa Mohra.
7.8 Koo Mohra w klasycznym ukadzie wsprzdnych XY

W celu skonstruowania koa Mohra przyjto paski stan naprenia
X =90,4 MPa
,
Y =0,0 MPa
XY =34,97 MPa
(7.92)
Y
34,97 MPa
34,97 MPa
90,4 MPa
34,97 MPa
90,4 MPa
34,97 MPa
ktry zosta przedstawiony na rysunku 7.27. Stan ten jest identyczny z przedstawionym w punkcie 7.7 na
rysunku 7.14.
Rys. 7.27. Paski stan naprenia w klasycznym ukadzie wsprzdnych XY.
Konstrukcj koa Mohra zaczyna si od narysowania ukadu wsprzdnych st i zaznaczenia dwch punktw
A i B o wsprzdnych

AlmaMater
28
A X ; XY = A 90,4 ;34,97 ,
(7.93)
B Y , XZ =B 0,0 ;34,97 .
(7.94)
Przedstawia to rysunek 7.28.
Rys. 7.28. Pierwszy etap konstruowania koa Mohra.
Nastpnie czy si punkty A i B. Odcinek AB przecina o s w punkcie C. Przedstawia to rysunek 7.29.
Rys. 7.29. Drugi etap konstruowania koa Mohra.
Nastpnie naley narysowa koo o rodku w punkcie C i promieniu AC (BC). Przedstawia to rysunek 7.30.
W kolejnym kroku zaznacza si punkty D i E o wsprzdnych

AlmaMater
D 2 ;0
E 1 ; 0
29
(7.95)
(7.96)
Mona teraz odczyta wartoci napre gwnych. Przedstawia to rysunek 7.31.
Rys. 7.30. Trzeci etap konstruowania koa Mohra.
Rys. 7.31. Czwarty etap konstruowania koa Mohra.
Na koniec pozostaje jeszcze wyznaczy kierunki gwne. W tym celu punkt B przyjmuje si jako pocztek
ukadu wsprzdnych XY. Przedstawia to rysunek 7.32. W ostatnim etapie czy si punkty B i D oraz B i E.
Poszczeglne odcinki wyznaczaj kierunki gwne Xgl oraz Ygl natomiast kt midzy kierunkiem (osi) Xgl
oznacza kt agl. Przedstawia to rysunek 7.33. Porwnujc rysunki 7.33 i 7.14 wida, e kierunki i wartoci
napre gwnych pokrywaj si.
AlmaMater
30
Y
X
Rys. 7.32. Pity etap konstruowania koa Mohra.
Y
B
X=
gl 1
Y =
gl 2
gl
Rys. 7.33. Ostatni etap konstruowania koa Mohra.
7.9 Trajektorie napre gwnych

Jeeli zostan obliczone naprenia i kierunki gwne w kilku przekrojach prta to moliwe jest
narysowanie tak zwanych linii izostatycznych nazywane rwnie trajektoriami napre gwnych. Linie te
maj t waciwo, e styczne do nich wskazuj jeden z kierunkw gwnych. Poniewa w kadym punkcie
prta istniej dwa naprenia gwne (rozcigajce i ciskajce) bd istnie take dwie rodziny trajektorii.
Linie obu rodzin s do siebie w kadym punkcie prostopade. W punktach lecych na osi prta trajektorie
bd nachylone pod ktem 45 stopni do osi prta. Trajektorie na krawdzi dolnej i grnej prta bd do tych
krawdzi prostopade. Na rysunku 7.34 przedstawiono trajektorie napre gwnych dla belki swobodnie
podpartej obcionej obcieniem cigym rwnomiernie rozoonym. Na rysunku tym przedstawiono tylko
poow belki. Pozostae trajektorie bd symetryczne. Na rysunku 7.35 przedstawiono trajektorie napre
gwnych rozcigajcych dla belki wspornikowej obcionej na kocu si skupion. Na rysunku 7.36
przedstawiono trajektorie napre gwnych ciskajcych dla belki wspornikowej obcionej na kocu si
skupion.
AlmaMater
31
Naprenia rozcigajce
Naprenia ciskajce
Rys. 7.34. Trajektorie napre gwnych dla belki swobodnie podpartej.
Rys. 7.35. Trajektorie napre gwnych rozcigajcych dla belki wspornikowej.
Dla belek stalowych trajektoria napre gwnych nie jest tak bardzo wana jak dla belek wykonanych z
elbetu. elbet jest kompozytem skadajcym si z betonu wzmocnionego wkadkami stalowymi (zbrojeniem)
w postaci prtw, lin i strun lub siatek. Wkadki stosuje si, poniewa beton ma bardzo ma wytrzymao na
rozciganie. W konstrukcji elbetowej beton przenosi naprenia ciskajce natomiast wkadki stalowe
przenosz naprenia rozcigajce. Rozkad prtw zbrojenia cile jest powizany z przebiegiem trajektorii
napre gwnych rozcigajcych. Na rysunku 7.37 przedstawiono zbrojenie belki swobodnie podpartej.
Prty oznaczone jako zbrojenie gwne przenosz gwne naprenia rozcigajce. W czci rodkowej belki
gwne naprenia rozcigajce przenosz oba rodzaje prtw, poniewa w tej czci belki moment zginajcy
jest wikszy ni w strefie przypodporowej. Powoduje to powstanie wikszych napre gwnych
rozcigajcych. Natomiast w strefie przypodporowej do przeniesienia napre rozcigajcych, ktre s
AlmaMater
32
mniejsze ni w strefie rodkowej, wystarczy jeden rodzaj prta. W celu usztywnienia prtw zbrojenia stosuje
si strzemiona. Strzemiona przenosz take si tnc w strefie przypodporowej i wsppracuj ze zbrojeniem
gownym. Rysunek 7.39 przedstawia przykadowe strzemi oraz przekrj elbetowy, w ktrym zastosowano
strzemiona.
Rys. 7.36. Trajektorie napre gwnych ciskajcych dla belki wspornikowej.
Prt zbrojenia gwnego
Rys. 7.37. Zbrojenie belki swobodnie podpartej.
Na rysunku 7.38 przedstawiono zbrojenie belki wspornikowej. W tym przypadku prty zbrojenia gwnego
przenosz naprenia gwne rozcigajce, ktre s najwiksze w strefie przypodporowej. Dlatego w tej czci
belki stosuje si wszystkie rodzaje zbrojenia gwnego do przenoszenia napre gwnych rozcigajcych.
Prtw odgitych jest wicej, jednak ze wzgldu na czytelno rysunku zostay pominite. Natomiast przy
kocu wspornika, ze wzgldu na mniejsze naprenia gwne do przeniesienia napre rozcigajcych
wystarczy ju tylko jeden rodzaj prta. Dolny prt jest prtem pomocniczym. W celu usztywnienia prtw
stosuje si take strzemiona.
AlmaMater
33
Prt zbrojenia gwnego

z
t
Pr
ia
en
oj
br
ia
en
oj
br
go
ne
w
g
z
t
Pr
go
ne
w
g
Rys. 7.38. Zbrojenie belki wspornikowej.
Rys. 7.39. Przykadowe strzemi.

AlmaMater
34
(7.1)

AlmaMater

Płaski Stan Naprężenia

Transféré par

Informations du document

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Płaski Stan Naprężenia

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

7.

PASKI STAN NAPRENIA

Rys. 7.1. Stan naprenia w prcie zginanym i cinanym.

Prof. dr hab. in. Andrzej Garstecki

7. PASKI STAN NAPRENIA

Rys. 7.2. Kostki napre, a)cianki dodatnie, b) cianki ujemne.

Rys. 7.3. Pena posta paskiego stanu naprenia.

Prof. dr hab. in. Andrzej Garstecki

7. PASKI STAN NAPRENIA

7.2 Naprenia przy obrocie ukadu wsprzdnych

Rys. 7.4. Kt obrotu ukadu wsprzdnych.

Aby wyprowadzi zwizki pomidzy napreniami w ukadzie XZ i X'Z' rozpatrzmy rwnowag

Prof. dr hab. in. Andrzej Garstecki

7. PASKI STAN NAPRENIA

Rys. 7.6. Rzut elementarnego graniastosupa napre.

Suma rzutw wszystkich si dziaajcych na graniastosup na kierunek X' wynosi

Rwnanie (7.2) i (7.3) po zredukowaniu dy bd miay posta

Prof. dr hab. in. Andrzej Garstecki

7. PASKI STAN NAPRENIA

Zalenoci pomidzy dz i dx a ds s nastpujce

Podstawiajc (7.6) i (7.7) do (7.4) i (7.5) otrzymano

Z ' = Xsin 2 2 XZsincos ,

Wykorzystujc znane z trygonometrii wzory

Prof. dr hab. in. Andrzej Garstecki

7. PASKI STAN NAPRENIA

wzory (7.10) i (7.11) bd miay posta

Z ' X ' = X ' Z ' = X

Wzr (7.15) mona przeksztaci do ostatecznej postaci

Wzr na naprenia sX' bdzie mia ostatecznie posta

Wzr (7.16) bdzie mia ostatecznie posta

Wzory (7.17), (7.19) i (7.20) nazywamy wzorami transformacyjnymi.

Prof. dr hab. in. Andrzej Garstecki

7. PASKI STAN NAPRENIA

7.3 Naprenia gwne

Zaleno ta daje wzr

. Dowodzi to, e istniej

7. PASKI STAN NAPRENIA

Wzr (7.23) mona przeksztaci do postaci

Ze wzoru (7.26) mona wyznaczy kwadrat sinusa w postaci

Podstawiajc (7.27) do wzoru jedynkowego otrzymano

Wzr (7.28) mona przeksztaci do postaci

Kwadrat cosinusa wynosi

Prof. dr hab. in. Andrzej Garstecki

Licznik i mianownik prawej strony naley pomnoy przez

7. PASKI STAN NAPRENIA

Ostatecznie wzr na cosinus podwjnego kta gwnego bdzie mia posta

Podstawiajc wzr (7.30) do wzoru (7.27) otrzymano

ktry po przeksztaceniu przybierze posta

Po pomnoeniu licznika i mianownika przez

Ostatecznie wzr na sinus podwjnego kta gwnego bdzie mia posta

Podstawiajc wzory (7.32) i (7.36) do wzoru (7.17), dodatkowo przyjmujc

Prof. dr hab. in. Andrzej Garstecki

7. PASKI STAN NAPRENIA

7.4 Ekstremalne naprenia styczne

Zaleno (7.39) po przeksztaceniu przybiera posta

Ze wzgldu na okresowo funkcji tangens wynik otrzymany z rwnania (7.40) ma posta

Prof. dr hab. in. Andrzej Garstecki

7. PASKI STAN NAPRENIA

W celu sprawdzenia oblicze ekstremalnych napre stycznych mona zastosowa wzr

7.5 Naprenia w klasycznym ukadzie wsprzdnych XY

Prof. dr hab. in. Andrzej Garstecki

7. PASKI STAN NAPRENIA

Rys. 7.8. Paski stan naprenia w klasycznym ukadzie wsprzdnych XY.

Tensor naprenia bdzie mia posta