Vragen bij het boek “In der Strafkolonie”, Franz Kafka Nienke Krook

1. Praktische gegevens

- Titel: In der Strafkolonie

- Schrijver: Franz Kafka
- Uitgeverij en verschijningsjaar: Wagenbach, 1914
- Genre: roman
- Ander belangrijk werk: „Die Verwandlung‟, „Das Urteil‟, „Ein Landarzt‟, „Der Heizer‟

2. Tekstinterne gezichtspunten

- Samenvatting: Een ontdekkingsreiziger woont op verzoek van de commandant van

een strafkolonie een executie van een gevangene bij. De straf wordt door een
monsterachtige machine uitgevoerd. Het vonnis, dat de veroordeelde niet te horen
krijgt, luid: „Ehre deinen Vorgesetzten!‟ („Eert uw superieuren‟) en wordt, gedurende 12
uur, in de rug van de gevangene gekerfd tot de dood erop volgt. De reiziger keurt dit af
en de gevangene wordt vrijgelaten. De officier die de machine in werking zou stellen
neemt nu zijn plaats in, maar de machine is zo gammel dat hij sneller dood is dan
bedoeld. De reiziger, soldaat en veroordeelde bezoeken nog het graf van de oude
commandant, die in de vloer van het theehuis begraven is. Daarna verlaat de reiziger
het eiland met een bootje, en houdt hij de soldaat en de veroordeelde tegen om ook
mee te gaan.

- Titel: De titel „In der Strafkolonie‟ slaat op de plaats waar het verhaal zich helemaal
afspeelt: een strafkolonie ergens op een eiland in de tropen.

- Tijd: Wanneer het verhaal zich afspeelt, wordt in het boek niet echt duidelijk. Er wordt
geen jaartal genoemd. Wel wordt duidelijk dat het verhaal zich een tijd geleden moet
hebben afgespeeld. Zo vertrekt de reiziger met een bootje dat hem naar een stoomboot
brengt, heeft de nieuwe commandant niet zoals de andere mensen een vervallen, maar
een mooi en groot huis, met een aantal dames om zich heen en is in de kolonie een
theehuis, wat mij een beetje doet denken aan de tijd dat Nederlands-Indië nog bestond.
Ook een strafkolonie, waar veroordeelden heen verbannen worden, is iets dat we
tegenwoordig niet meer kennen.

De vertelde tijd beslaat enkele dagen (als de reiziger 2 dagen op het eiland is begint de
executie en de volgende morgen vertrekt hij weer) en het verhaal is chronologisch, met
enkele beschrijvende flashbacks naar het leven van de vroegere commandant in de
verhalen van de officier.

- Plaats: Het verhaal speelt zich af op een eiland, in een diep, zanderig, door kale
hellingen geheel ingesloten dal ergens in de tropen. De beschrijving van de omgeving
(een soort van maanlandschap) geeft de kolonie een vreemd uiterlijk, beetje eng en
primitief wel. De huizen zijn vervallen (behalve het huis van de nieuwe commandant, die
duidelijk de macht heeft op het eiland) en het geheel geeft de reiziger het gevoel van
een historisch overblijfsel.
De precieze locatie wordt niet genoemd, maar er wordt door de officier Frans gesproken.
De soldaat en de veroordeelde spreken deze taal trouwens niet.
Naast het dal waar de machine staat, speelt het verhaal zich ook voor een klein gedeelte
in het theehuis af. Dat is de plaats waar de oude commandant in de vloer begraven is.

De keuze voor een eiland in dit verhaal is denk ik wel bewust gekozen. Omdat deze
plaats door een grote zee volledig van de beschaafde buitenwereld is afgesloten, is de
kolonie een soort van eigen wereld/maatschappij geworden, die los staat van de
realiteit. Er gelden andere regels en wetten.
- Personen:
De reiziger komt waarschijnlijk uit Frankrijk, omdat hij Frans spreekt en volgens de
officier „door Europese opvattingen beïnvloed is‟. Hij bezoekt over de hele wereld
verschillende soorten van rechtspraak, maar heeft, zoals hij zelf zegt, niet echt verstand
van rechtszaken.
De reiziger heeft een uitnodiging van de commandant gekregen om de executie bij te
wonen en zijn mening erover te vormen, maar hij doet dit eigenlijk alleen uit
beleefdheid. In het begin stelt hij niet veel belang in het apparaat, is hij onverschillig
over de veroordeling en spreekt hij zijn mening niet uit.
Maar zijn belangstelling voor het apparaat wordt steeds meer gewekt tijdens de uitleg
van de officier.
Hij is het niet eens met de manier van rechtspraak van de strafkolonie, en is daardoor
niet bereid de officier te steunen in zijn strijd om de machine te behouden. Ondanks zijn
afkeer van de rechtspraak, lijkt hij niet echt geshockeerd door het feit dat voor zijn ogen
iemand geëxecuteerd wordt. Hij probeert de executie ook niet te verhinderen, wat blijkt
uit het feit dat hij de uitgestrekte hand van de veroordeelde negeert.

De officier is een groot bewonderaar van het apparaat. Hij hecht sterk aan alles wat met
het bewind van de vroegere commandant te maken heeft. Daar hoort ook zijn uniform
bij, dat hij ondanks de tropische hitte draagt voor zijn vaderland. Hij spreekt Frans,
maar alleen tegen de reiziger; de veroordeelde en de soldaat spreken deze taal niet. Hij
vind de veroordeelde maar een stompzinnig wezen met een grote mond, die snel moet
voelen dat zijn gedrag niet door hem getolereerd wordt.
De officier is nog de enige aanhanger van het gebruik van de machine en de
bijbehorende rechtspraak. Hij vind dat in een strafkolonie bijzondere maatregelen
gelden en dat militaire discipline tot het uiterste moet worden toegepast.
Hij lijkt op het eerste gezicht een onmenselijke sadist, maar zelf ziet hij dat heel anders.
Hij vind dat hij moet zorgen voor rechtvaardigheid in de strafkolonie en dat straffen de
enige oplossing is. Hij wil de veroordeelden letterlijk laten voelen dat ze fout geweest
zijn. Uiteindelijk, als blijkt dat de reiziger zijn manier van handelen niet goedkeurt en
hem niet begrijpt of wil helpen, weet hij dat het hem niet zal lukken de machine langer
in stand te houden. Hij gaat zelf in het apparaat liggen en sterf met het vonnis: „Wees
rechtvaardig‟ in zijn rug.

Het apparaat is dan wel geen mens, maar voor het verhaal wel behoorlijk belangrijk.
Half in de grond gebouwd, bestaande uit 3 delen (een bed, een eg en een tekenaar) en
met een ladder om bij het bovenste gedeelte te komen, staat deze moordmachine
centraal in het boek. Voor het eerst werkt de machine alleen, 12 uur achter elkaar, met
af en toe nog wat storingen. Honderden mannen hebben hun dood gevonden liggend op
de met chemicaliën bewerkte watten.

De nieuwe commandant is van plan een nieuwe procedure in te voeren die volgens hem
de bekrompen hersens van de officier niet bevatten kunnen. Hij is duidelijk geen
aanhanger van het systeem van de officier en staat er zelfs bijna vijandig tegenover.

- Opbouw: Een keerpunt in het boek is het moment dat de reiziger geïnteresseerd raakt
in de machine van de officier. In het begin interesseerde hij zich niet echt voor het
apparaat en voor het verhaal van de officier. De officier probeert van deze ommekeer
gebruik te maken door hem te vragen of hij hem wil verdedigen in zijn oproep de
machine en het systeem van rechtspreken te behouden. Helaas voor hem is de reiziger
dit absoluut niet van plan, hij vind het systeem onrechtvaardig en weigert hier aan mee
te werken.
Het gevolg hiervan is voor mij toch wel het hoogtepunt, namelijk het moment dat de
officier zelfmoord pleegt. Hij ziet in dat hij de reiziger niet kan overtuigen van zijn geloof
in de machine en hij laat de veroordeelde vrij. Vervolgens neemt hij zijn plek in en geeft
zichzelf over aan het apparaat. Maar het apparaat is erg gammel en werkt niet goed. De
officier gaat nu sneller dan bedoeld dood en krijgt niet de soort van verlossing waar hij
op gehoopt had.

- Verteltechniek: Het verhaal wordt verteld door een alwetende verteller, maar die
geeft verder geen commentaar op de personen of gebeurtenissen. De mening van de
lezer over deze zaken wordt voornamelijk gevormd door de dialogen tussen de reiziger
en de officier. Vooral deze laatste laat zich vaak uit over andere mensen, waardoor je
een beeld van die personen krijgt gebaseerd op de mening van de officier.

- Stijlkenmerken: De tegenstellingen tussen de reiziger en de officier lijken erg op die

in de maatschappij, op die tussen beschaving en verwildering.
Aan de ene kant staat de emotioneel afstandelijke reiziger en aan de andere kant de
volledig zelfopofferende officier. Deze tegenstelling bestaat vooral uit zaken als
passiviteit en activiteit, scepsis en geloof, verstand en gevoel, kortom, elementen die
ook in de (huidige) maatschappij voorkomen. In het verhaal „wint‟ de beschaving het
van de verwildering, de „wilde‟ gaat aan de „beschaafde‟ ten onder.

3. Tekst externe gezichtspunten

- Schrijver: Kafka‟s personages staan erom bekend de gebeurtenissen waarmee zij

worden geconfronteerd te analyseren en interpreteren en deze aan hun wereldbeeld aan
te passen. Maar hoe slim en fanatiek ze ook zijn, er is steeds wel iets dat dit verhindert.
Vervolgens wordt hun ingenomen positie opgegeven om het op een andere manier te
proberen, maar nooit met succes. Hetzelfde gedrag vertonen de lezers van Kafka‟s
boeken, die door de structuur van zijn teksten hiertoe worden gedwongen. Net als de
karakters in zijn boeken analyseren en interpreteren zij de tekst en proberen deze aan
hun wereldbeeld aan te passen. Ook zij moeten hun meningen in de loop van het
verhaal herzien en slagen er niet in een definitieve interpretatie te vinden. Uiteindelijk
lukt het geen van beiden de realiteit ondubbelzinnig, overzichtelijk en beheersbaar te
maken. En dat is nou juist wat Kafka wil laten zien.

- Persoonlijk oordeel: Ik vond het verhaal wel een beetje gruwelijk, er wordt echt heel
precies beschreven hoe de veroordeelde gemarteld zou gaan worden. Ik kon daar niet
zo goed tegen eigenlijk.
Het boek heeft wel een goede spanningsopbouw, je weet niet wat er zal gaan gebeuren,
je vraagt je steeds meer af hoe het af gaat lopen.
Het boek is wel een beetje vaag, en blijft dat tot het einde toe. Je weet niet precies wie
alle mensen nou echt zijn, wie er nou „gek‟ is en wie niet en ook niet waar de reiziger
verder heen gaat nou hij het eiland verlaat.

Het is duidelijk dat de schrijver de lezer verbanden met de maatschappij wil laten
trekken en wil laten nadenken over het verhaal, met in het bijzonder over het gedrag
van de mens en de betekenis en mogelijkheid van gerechtigheid.
Sympathie voor bepaalde personen wordt door de schrijver niet losgemaakt, de tekst
blijft neutraal tegenover de karakters in het boek. De lezer moet zelf een mening
vormen over wat er gebeurde en hoe de mensen reageerden.