Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
FUNPROEIB Andes
Fundacin para la Educacion en Contextos de Multilingismo y Pluriculturalidad
Calle Nestor Morales N 947, entre Aniceto Arce y Ramon Rivero Edificio Jade 2piso.
Telefonos 4530037 y 4530038
Email: info@proeibandes.org
Proyecto: Curso taller de lectura y escritura yuracare, primera versin 2011.
Coordinador de proyecto: Vidal Arratia Torrez
Autores: Estudiantes del 1 Curso taller de lectura y escritura yurjare
Docentes del curso:
Raymundo Chavez Orozco - Bertha Noe,
Guillermo Orozco Gutierres - Mercy Noe Chavez
Geronimo Ballivian Orosco
Edicin:
Mercy Noe Chavez
Diagramacin:
Roxana M. Arnez Z.
Presentacin
Yurjare Ateremt
Dyajuta yurjare
Luu ppja apumijtiya ashoja shendyeti, Abashtiwja
ashilajtiwya. Achuta dyajujtiya shinama ppshamaw
(Ever L, Antezana Choa)
11
Yurjare Awinani
Kuybaluwmantu
Mylechaya tpsh dyajutila
Idala ideche chama, Ichata yupa, nish ichata otto chajti.
Tpshchi?
Olver Morales
R. Ishita
12
Yurjare Ateremt
Tappshamaw mawinani
Shinama tejteshamawja ottojtiwya kani kkktati puyni,
ottoya liwsha duchejtiwya ayma latisha maoshewo littaya
emmetina ewejtiwya mapalajsa, maoshewo lomlishtachi
achaya emmeja suritacha kutaya. Mampl eweya
mapalajsa ennya, mankulati machata cheya balijtiwya
majukkulchi sawatanishtaya.
Cludina Parada H.
Tibisiw Tisibybshw
Nuebettitutu tibisiwtina tasiby, titataja buyta tisiby,
latisha timemeja yee buyta lacha, latisha tiyee, tipii latisha
limeyew tipaanu.
Titata kankukush sawata emme bb chajti. Timemeja
ann, atpt, ajuyja chajti lacha. Tipaawja mankukkush
kubssjtiw koma. S tinkukkush abssjti lacha. Achatijti
tibisiwtina.
Norvil Orosco Noe
Tadula
Malbawja yitajtiw ewetew madulawti, Latiw madulaya
ewejtiw shinama tappshamaw masib, matajtaya machtula
bmwti, kumm bbya mashbjtajtiw yankala shopshola.
Norma Guzmn Zelada.
13
Yurjare Awinani
14
Yurjare Ateremt
Tadula
Shinama tappshamawja dulajtiw pojore tomochi, marra,
shinoroshishi, kuta. Tajtajtiw kumm kattchala latisha
asuelala wwjtiw amujumujuy, Mansati lati winanijtiw
kuyjatala, yitajti lacha tpttebey. Atila ashtajti s, nish
litalashetachaya tappshamaw madula.
Eufronio Orosco Parada
15
Yurjare Awinani
TADULA
Dulajtiw tajju kusuti molteru kumm urupisila, kandulajtiw
lacha abana, ati matutujtiw shinama arrush, shil-li latisha
owwo, palanta kuta machatatebbeni.
Norvil Orosco Noe
16
17
Yurjare Ateremt
libabantu tabuybu
Fortalezcamos nuestra lengua Yuracare
19
Yurjare Awinani
20
Yurjare Ateremt
SAMU SHUYASHTINA
El tigre y el tat
Shuyashaja adyindye winaniya bj-bm puynila. Ltisha
samuja kalawsheja ashkutaya. Tiare sh adyindye
winanimchi? kutaya. Nish myle m esh adyindye winantila.
Mmdyujuni, tilj- tildeche tishil al-la daraj-darandaray.
Tj - benebenesh imbtemri, kutaya.
Askutaja kuraj- kurata malaja yupaya asiby shuyasha.
1.- Yokkoshe, Shuyashaja kanshiwaya samu.
2.- Kanlele, Samuja kanleleya shuyasha, kanshiwati.
Kaylejbsh: Guillermo Orozco G.
21
Yurjare Awinani
22
Yurjare Ateremt
Shnama tadeleti
Shinama tappshamawja emejmesh iyepejtiw deleti
ltmybsh,
mdojo
mubintati
ensejtiw
deleti
ltmybsh, mml ensejtiw punn madecheti,
bayatchi ltisha motchopumita yitajti mabawtaw mubintawti,
rjoja aplja yitajti ushurtebey.
Agustin Urbano - San Antonio
23
Yurjare Awinani
24
Yurjare Ateremt
Tishil
Shima tappshamawja lishudyeshtaya madulajtiw yarru,
sisjtiw bombo, iritu, ashilaw chajtiw, mashojaw shendyewti
majulukku chajtiw. Tishil nish achuta taylnaja. Iritutijsha
nish tayle lipupatu chitijtinaja. Shinama tasibja nish idojdol
matata tishilshkuta amumi bsh katttunaja tsib
matatay. Katttu lacha taele, katt lacha bti kubsstijtise
koma (pelota). Tasibja nish sipe aele. Atta bshla
dulatijtinaja tasib. Karai adulala dulatijtinaja.
Biysta Ltigo
Shinama tappshamawja majulutajtiw mau tju yiju
kuta. Matjty, mabanay achaya nish ayrachaw mutaya.
Majulukkujtiwya sisiru atoola,nisk achantaya tmbi atoo
kankaya. Laweta oshpe dulaya mansati, mabiyisajtiwya
mammuy masewew, achaya konsono winanichaw mutaya.
Al-la tappshamaw mabontowja imejmesh tm winanijtiwya
shinama.
25
Yurjare Awinani
26
Yurjare Ateremt
27
Yurjare Awinani
28
29
Yurjare Ateremt
31
Yurjare Awinani
32
Yurjare Ateremt
tindyuju s (m)
tandyuju m (tu)
tandyuju ati (su de l)
tandyju paa (ustedes)
tandyuju latiw (ellos)
Pa-chata oytoto
Ti-dyama kudyumm
Ta-pojore dula
A-tomete bb
Mi-yoyoto kadandaw
Ma-oshewo kamalaw
Sawatantu
1.- Paa pasibja wayle wayle
2.- Malewlewja bj-bmw
3.- Paa papp pojto tuw
4.- Timmeja isesese lajlaja
5.- Ttjbshja tankukkutab dulati
6.- Shinkishinki tipojore atul-u
7.- Atiba luuja rk rk malaja lidele shopshomujuy
8.- Atejteja mala
33
Yurjare Awinani
Bobo
Cazar
Petche pez
Sewwe Nio
w Bmw (Plural)
shi (parece pez)
nu uujul (Marca de diminutivos)
Sawatantu
Tapija mabobo bm petchew
Achee boboshi
Sibb chi
Kukkul jsha
Amala kukkuljsha
Luu nu
Chajmu shi
owwo nu
unujuma owwonu
34
Yurjare Ateremt
Ujantu
Buybu makkata kamaljbsh
Sujeto
Predicado
Dulajbsh
Timeme mala
Dulantu molteru
Madula yaru
Tochoo tiya dulsi
Sewweja awewe
Tipaaja ajuyja
Mala tichoo ajukkulchi
Titiba chajmuja mache talipaw
Tipaa mala ltmchi
Aym tineshu
Buen da
Buenas tardes (al medio da)
Buenas tardes (despus de medio da)
Buenas tardes (antes de la noche)
Buenas noches (por la noche)
Inyepetantu
Timakkataja Sandra
-Mi nombre es Sandra
Tpsh m mi makkataw?
-Cual es tu nombre?
35
Yurjare Awinani
36
Yurjare Ateremt
TANDYTERENTU
37
Yurjare Awinani
38
Yurjare Ateremt
Kukkulbay
1.- Tarrakkayebay ijukkuljtiw shinama ppshamaw.
- En tiempo de peta los antiguos hacan chaco.
2.- Tuwa maleletu latikkay ijukkultijtnaja lacha.
-Nosotros los nietos chaqueamos tambin en ese tiempo.
3.- Ijukkulya manessetijti, arrush, shil-li latisha owwo.
-Chaqueamos, sembramos arroz, maz y yuca.
Buybutebe
Yurjare
Abreviatura
Castellano
Abreviatura
Adulata
D.
Verbo
V.
uujuljbsh
Diminutivo
D.
Btila tandyrr
Bsh
Btila dyajutase
B.T.
Sujeto
Suj.
B.
Objeto
Obj.
Predicado
Pred.
B.D
39
Yurjare Awinani
Sewebontow masawata
S tylenaja
1. Timakkata Norvil
2. Shnnshi dula titata
3. Chajmunu lidele oshewoy
Suj.
Obj.
Pr. Pers. V.
Pred.
40
Suj.
Yurjare Ateremt
Dulantu tasawata
Taljl tata. Amchi
batam tishil? Atataja kuyaja
ashkuta, tishil ajuyjanintu
mtina tibonto. Latchi baliti
timimemeja
matutushta
arrush.Latijsha wiwiti, sijta
mtati taneechaya chupij
sijta. Lati cheya shinojtoya
baliya sawatantu tapalantamujuchi. Latisha tapalnataw
matupuwti, matajtaya kamankayantu karai amalati, lati
talicheti puntu tachata bannajbsh tasib atebeni. Achaya
nish talabannacha tachata dyummbay.
41
43
Yurjare Ateremt
TANIRITA
Sawatantu
- Katerentchan tabuybula buybu kassjbsha
Taljl:
Tashwshta:
Tashshta:
Bjtantu:
Numajsha bjtantu:
- Teremtchan tabuybula ana buybu kassjbshla
Taljl
Tashwishta
1.
1.
2.
2.
3.
3.
Tshw
1.
2.
3.
Tabisiw tasibybshw
- Kateremtcham tabuybula kassejbsh
- Traduzca de la lengua Yuracar al castellano
Pp:
Tjte:
45
Yurjare Awinani
Chee:
eme:
Wshi shne:
Wshi shndye:
Mme:
Tta:
46
Yurjare Ateremt
Sietetti buybu
LAS VOCALES
Analabuybula terenttijtii bm buybu
Ene
Sbalo
Ayma
Fuego
O
Oshewo
Olla
reto
Cangrejo
Ilissi - Pasto
Upishi
Pato
rri
Lagarto
Anchi
Ewe
Ense
Ishita
Imta
Oshpe
Otto
Ulu
Ujta
mmu
ye
47
Yurjare Awinani
Buybu Yurujarey
Palabras en Yuracare con:
Abanta
Abula
shta
Atbb
Adjla
mchi
Aunti
E
Ene - Sbalo
48
Yurjare Ateremt
lu
r
sh =
shsh
reto - Cangrejo
rro
Buybu Yurjarey
Buybu Yurjarey ana buybu dulajbshla
Palabras en Yuracare con:
Ibta Montn
Ible Engrosar
Ipupu Recoger
Ibsa Despreciar
Imuju Hondo
Inelchi Adentro
Ijukkata
Imi
Ietata
Ilawla
Ishete
du
Mirar
Hambrear
Cansador
Ilissi - Pasto
Descansar
Jochi calucha
Asar en ceniza
49
Yurjare Awinani
Uipi
Miel de abeja
Ushta Hace tiempo
Upishi - Pato
Uja
Cuidar, mirar
Ululche Peto
Ushuja Lucirnaga
Ulu
Renacuaja Ushata Adelante
Unti
Nariz
Uppu
Cesta de pachiuba
Kateremtcham Castellanula buybu cassjbsh
Traduzca las frases de la lengua Yuracar al castellano
Ululcheja duya adalay =
Ujama wipi=
Ushta mala Carmen=
50
Yurjare Ateremt
j All
ye Mari
rri Lagarto
rri - Lagarto
Bb
CHch
Dd
DYdy
Ee
bi
chi
di
dyi
Jj
kk
Ll
Mm
Nn
Oo
Pp
ji
Kk
li
mi
ni
pi
Rr
Ss
SHsh
Tt
Uu
Ww
Yy
ri
si
shi
ti
wi
yi
CH
LL
51
Yurjare Awinani
ch
dy
sh
52
e
be
che
de
dye
je
b
ch
le
me
ne
e
pe
re
se
she
te
we
ye
l
m
n
p
r
s
sh
t
w
y
dy
j
i
bi
chi
di
dyi
ji
ki
li
mi
ni
i
pi
ri
si
shi
ti
wi
yi
o
bo
cho
do
dyo
jo
ko
lo
mo
no
o
po
ro
so
sho
to
wo
yo
u
bu
chu
du
dyu
ju
ku
lu
mu
nu
u
pu
ru
su
shu
tu
wu
yu
b
ch
d
dy
j
k
l
m
n
p
r
s
sh
t
w
y
Yurjare Ateremt
Dye
Dy
Dyi
Dyo
Dyu
Dy
Wa
We
Wi
Wo
Wu
Sha
She
Sh
Shi
Sho
Shu
Sh
Dya
Wa
Sha
Dye
We
She
Dy
Sh
Dyi
Wi
Shi
Dyo
Wo
Sho
Dyu
Wu
Shu
Dy
Sh
Dya
Wa
Sha
Dye
We
She
Dy
Sh
Dyi
Wi
Shi
Dyo
Wo
Sho
Dyu
Wu
Shu
Dy
Sh
53
Yurjare Awinani
Dye
Dyi
Dyo
Dyu
54
Yurjare Ateremt
Wa We W Wi Wo W
Wtili = Bufeo
Kateremtcham tabuybula
katermtcha lacha Castellanula
buybu
ltisha
Wenche Anta
Wsho Agula
Wita Lleg
Woro Garsa
Wuw Colgado
55
Yurjare Awinani
ya ye y yi yo yu y
Yawiwi abuba= Flor de patuj
Yawiwi abubaja liwily imujta tabanderashkuta
La flor de patuj tiene tres colores como nuestra bandera
Yu
Yi
Ye
Yo
56
Yurjare Ateremt
al - el - l - il - ol - ul
Ululche= Petos
Ululche dula asib el-lela
El peto hizo su tapa de barro
Ildaja bobo ululche asib
Ilda destruyo la tapa del peto
Kateremtcham
kastellanula kuta
Dibujemos un peto
buybu
tabuybula
latisha
ol
al
57
Yurjare Awinani
Kateremtcham
kassjbshla
buybu
tabuybula
buybu
at et t it ot - ut
Karteremtcham tabuybula buybu kassjbshla
Escribe oraciones en nuetra lengua palabras con las
siguientes palabras
Atchi
Eta
ta
Otche
Utushi
Itete
Itul
58
Yurjare Ateremt
59