1.

Cel i przedmiot wasnych bada pedagogicznych

Wedug W. Zaczyskiego przedmiotem bada jest proces nauczania i wychowania,
samowychowania i uczenia si oraz wszystko to, co ze wiadomym dziaaniem ma zwizek.
Zadaniem bada pedagogicznych pisz Pilch i Bauman jest zbadanie warunkw
niezbdnych do realizacji postulowanych stanw rzeczy.
Tadeusz Pilch i Teresa Bauman rozwaajc cel bada pedagogicznych przedstawiaj dwie
moliwoci. Pierwsz z nich jest pytanie "czy powinnimy bada fakty, czy sdy o
faktach."..O rozstrzygniciu tego problemu ma zadecydowa sam badacz jakie opinie wedug
niego bd wiarygodniejsze. Druga wtpliwo to czy w badaniach powinnam szuka
odpowiedzi na pytanie jak jest? Czy dlaczego tak jest?".
Wedug Tadeusza Pilcha i Teresy Bauman mona wyrni pewne rodzaje celw bada s to:
CELE EKSPLORACYJNE:
Denie do rozpoznania podstawowych faktw, zbiorowoci i kwestii. Tworzenie
oglnych intelektualnych obrazw badanych warunkw. Formuowanie i
koncentrowanie si na problemach przyszych bada. Generowanie nowych idei,
przypuszcze i hipotez. Okrelanie wykonalnoci prowadzonych bada. Rozwijanie
technik pomiaru i opisu przyszych danych.
CELE OPISOWE:
Wytwarzanie szczegowych, bardzo dokadnych opisw. Odnoszenie nowych danych
do znanych uprzednio. Tworzenie zbioru kategorii i klasyfikacji typw.
Przejrzysta kolejno stopni, czy stadiw badania. Dokumentowanie procesw, czy
mechanizmw przyczynowych. Opisywanie podstaw kontekstu sytuacyjnego bada.
CELE WYJANIAJCE:
Testowanie przesanek i zaoe teorii. Wypracowywanie i wzbogacanie wyjanie
teoretycznych. Poszerzanie teorii nowych kwestii i problemw.
Wspieranie albo odrzucanie wyjanie poszczeglnych przesanek. Wizanie kwestii i
tematw z oglnymi zasadami. Okrelanie, ktre z kilku wyjanie jest najlepsze
Zasadniczym celem poznania naukowego jest zdobycie wiedzy maksymalnie cisej,
maksymalnie pewnej, maksymalnie oglnej, maksymalnie prostej, o maksymalnej zawartoci
informacji. Takie dopiero poznanie prowadzi, do wyszych form funkcjonowania wiedzy, a s
nimi prawa nauki i prawidowoci.
Blisze okrelenie tego, do czego zmierza badacz, co pragnie osign w swoim dziaaniu.
(...) cel musi przedstawia si konkretnoci, jasnoci i realnoci.,
(...) przedmiotem bada jest wszystko, co wie si z nauczycielskim warsztatem pracy

PROBLEM BADAWCZY
Problem badawczy to pytanie o natur badanego zjawiska, o istot zwizkw midzy
zdarzeniami lub istotami i cechami procesw, cechami zjawiska, to mwic inaczej
uwiadomienie sobie trudnoci z wyjanieniem i zrozumieniem okrelonego fragmentu
rzeczywistoci, to mwic jeszcze inaczej deklaracja o naszej niewiedzy zawarta w
gramatycznej formie pytania.
Tadeusz Pilch i Teresa Bauman powouj si na J. Sztumskiego, ktry bierze za
kryterium przedmiot, zakres i rol, jak peni problemy, wyrniajc problemy:
a) teoretyczne i praktyczne,
b) oglne i szczegowe,
c) podstawowe i czstkowe.
Pilch i Bauman przedstawiaj problem badawczy jako wany zabieg, ktry polega na
precyzyjnym rozbiciu tematu na pytania, problemy, stanowi podstaw tworzenia hipotez oraz
wymaga do dugiego namysu i wiedzy. Aby dobrze sformuowa problem naley speni
przedstawione warunki:
1. Sformuowane problemy musz wyczerpywa zakres naszej niewiedzy, zawarty w temacie
bada.
2. Konieczno zawarcia w problemach wszystkich generalnych zalenoci midzy
zmiennymi.
3. Rozstrzygalno empiryczna i warto praktyczna problemu badawczego.
Problemy badawcze przedstawiaj si w postaci pyta: dopenienia i rozstrzygnicia.
Pytania dopenienia rozpoczynaj si zazwyczaj zwrotem, jak", "jak jest" itp. W swej
strukturze gramatycznej nie zawieraj informacji gdzie naley szuka na nie odpowiedzi.
Pytania dopenienia s tzw. pytaniami twrczymi. Pytania rozstrzygnicia: rozpoczynaj si
od partykuy czy" i waciwie domagaj si tylko potwierdzenia lub negacji. Zawieraj w
sobie alternatywn moliwo poszukiwania odpowiedzi.
Odpowiedzi te zawarte bd w konstrukcji gramatycznej i treci pytania.

Zaczyski problem badawczy przedstawia w nastpujcy sposb: Formuowane w

koncepcji problemy badawcze, s przyporzdkowane obranemu tematowi bada i
oznaczonym celom. Okrela si tyle problemw, ile jest koniecznych dla wyczerpania tematu
pracy. Jeeli chcemy, aby te problemy wyznaczay zakres naszych dziaa czstkowych, to
powinny one charakteryzowa si nastpujcymi cechami: by jasne, wyrane i realne.
Pytania, jakie naley formuowa przy problemach badawczych powinny speni trzy
zadania:
1. Wyczerpa zakres tematu.
2. Ukaza kierunki poszukiwa badawczych oraz sposoby bada.
3. Wyjani temat.
Musimy je tak stawia, pisze Pilch i Bauman, aby po ich sformuowaniu wiedzie kogo
dotyczy temat, gdzie szuka jego rozwizania, jakimi sposobami to robi.
Jasne, czyli tak sformuowane, aby moliwe byo ich jednoznaczne rozumienie. Wymaga to
duej dyscypliny terminologicznej, z ktr w pedagogice, przyzna trzeba, jest jeszcze duy
kopot.
Wyrane, czyli takie, ktre maj oznaczone granice, pozwalajce odrni jeden problem od
innego, bd to ju sformuowanego, bd to moliwego do sformuowania w obrbie
wybranego tematu.
Realne, czyli dostpne, moliwe do rozwizania przy posiadanym arsenale metod, rodkw i
procedur badania naukowego.

T. Pilch, T. Bauman, Zasady bada pedagogicznych. Strategie ilociowe i jakociowe,

Warszawa 2001 Wydawnictwo Akademickie ak
W. Zaczyski, Praca badawcza nauczyciela, Warszawa 1995, Wydawnictwa Szkolne i
Pedagogiczne

HIPOTEZY BADAWCZE

W celu skutecznego przeprowadzenia bada naukowych, konieczne jest sformuowanie

hipotez roboczych.
Warunki poprawnie sformuowanej hipotezy roboczej:
1. Hipoteza musi da si zweryfikowa. To znaczy hipoteza, ktrej nie mona podda
procedurze sprawdzania empirycznego nie moe pretendowa do miana hipotezy
naukowej .
2. Hipoteza robocza wyraa zwizek w zasadzie tylko pomidzy dajcymi si zbada faktami,
zdarzeniami, ludmi (zmiennymi).
3. Hipoteza robocza jest przypuszczeniem wysoce prawdopodobnym, majcym swe
uzasadnienie w dotychczasowym dorobku naukowym. Jest nie sprzeczna z udowodnionymi
poprzednio twierdzeniami danej nauki. W tym sensie stanowi ona integraln cz teorii, z
ktrej powstaa lub dziki ktrej zyskaa rang wysokiego prawdopodobiestwa. Dlatego
uprawnione jest twierdzenie, e nie ma istotnych rnic midzy teori a hipotezami".
4. Hipoteza robocza jest wnioskiem z dotychczasowych obserwacji i dowiadcze badacza
np. podczas jego dziaalnoci dydaktyczno wychowawczej lub hospitacji zaj. Tak wic
wymaga nie tylko uzasadnienia teoretycznego (czyli zweryfikowania wewntrznego), lecz
take odwoania si do wasnej praktyki pedagogicznej, a przynajmniej poredniego w niej
udziau. Std te ostateczne sformuowanie hipotezy roboczej ma zazwyczaj miejsce podczas
tzw. bada prbnych, przeprowadzonych w sposb dorywczy.
5. Hipoteza jest twierdzeniem wyraonym jednoznacznie i w sposb moliwie
uszczegowiony. Nie jest wic hipotez zdanie wieloznaczne i zbyt oglne. Inne wymagania
jakie stawia si poprawnie sformuowanym hipotezom roboczym, sugeruj m.in. konieczno
wyraania ich w moliwie prostych sowach i wizania z nimi takich treci, ktre dayby si
sprawdzi w rozsdnych granicach czasowych. Zwraca si rwnie uwag na to, aby hipotezy
dotyczyy istotnych dla danej nauki spraw i miay moc teorio twrcz. Innymi sowy, zwraca
si baczn uwag na jej funkcj poznawcz. Penic t funkcj staje si ona wanym
narzdziem inwencji twrczej i istotnym elementem postpu naukowego.

[1] J. Brzeziski. Metodologia bada psychologicznych. Warszawa 1996, s.225.