JOURNAAL

Stichting
Kunst
Accommodatie
Rotterdam

Olphaert den Otter

Charlois
Raum
Henk Rotgans
Column Gracia Khouw
Gevelaanzicht Raum

Juni 2010

Olphaert den Otter: meester van de esthetica

Olphaert den Otter (1955) neemt in de beeldende

Raamvertellingen

kunst een zelfstandige positie in. Zijn merkwaardige

Naast zijn vrije werk heeft Olphaert den Otter in 2009

schilderijen hebben een romantisch en vertellend

als art director een belangrijke bijdrage geleverd aan

karakter. Zij gaan over een verleden dat in zijn geest

het project Raamvertellingen in Pendrecht. Daar wer-

getransformeerd is in fata morgana. Er zit veel schoon-

den door Woonstad Rotterdam in samenwerking met

heid in deze verbeelding, Olphaert is een meester van

Van Schagen Architekten de Melissantstraat en de

de esthetica. Hij opereert in het grensgebied van het

Middelharnisstraat volledig gerenoveerd. Het proces

Verlangen en het Onbehagen. Onlangs vond hij daar-

van vernieuwing kreeg een feestelijk karakter door

van een bevestiging in Das Unbehagen in der Kultur

kunstenaars in te schakelen die in 56 (verlichte)

van Sigmund Freud: hoe komt het toch dat wij bij

glasappliquramen verhalen uit de geschiedenis van

stappen voorwaarts tegelijkertijd gevoelens van

Pendrecht hebben gevisualiseerd. Sarianne Breuker,

verlies hebben. Dat onbehagen is mijn speelveld,

Anuli Croon, Stang Gubbels, Ben Zegers en Milou van

mijn schaakbord, stelt hij vast.

Ham hebben op basis van historisch bronmateriaal

Al drie decennia is eitempera zijn materiaal. In zijn

straten een stralende allure geven.

boeiende werkstukken ontworpen die aan de twee

SKAR-atelier aan de Lambertusstraat zijn een draaischijf

Het project Raamvertellingen kwam tot stand in een

en een vijzel de instrumenten bij het productieproces

bijzonder werkatelier, opgericht door het architecten-

dat bestaat uit het samenbrengen van pigmenten met

bureau en het CBK. Daar namen de kunstenaars onder

als bindmiddel eigeel, lijnolie en water. Mede door

leiding van Olphaert den Otter ieder een vertelling

het virtuoos hanteren van de verf ontstaat de intrige-

voor hun rekening. De realisatie vond plaats bij het

rende transparantie op grote schilderijen als De Tuin

glasbewerkingsbedrijf Brabant. De onderneming werd

van Vroeger (te zien tot 4 juli bij galerie Poonberg in

gefinancierd door Woonstad, Pact op Zuid, OBR en

Kralingen) en De Buitenplaats dat in 2008 de kern

dS+V (dienst Stedenbouw+Volkshuisvesting).

vormde van zijn expositie in museum Boijmans van

Beuningen en in het najaar deel uitmaakt van zijn
tentoonstelling in museum Blvdere in Heerenveen.

Olphaert den Otter: De Buitenplaats, 2007, 153 x 306 cm,

eitempera op doek/paneel

Charlois: de onthulling van een goed

bewaard geheim

Jikke Vergragt en Jaap Verheul voor de

ingang van WLF_rt, het hoofdkwartier van
NAC aan de Wolphaertstraat in Charlois.

Charlois is een goed bewaard geheim, zegt Jikke Vergragt (38). Als

voormalige scheepswerf in Krimpen

senior projectleider beleidsprojecten van Woonstad zet zij zich in voor de

a/d IJssel gegaan, waar ik buiten-

sociaal-culturele opwaardering van het gebied. Dat beperkt zich niet tot

gewoon ongelukkig was. Omdat ik

rapporten en mooie woorden. Mede dankzij de corporatie, die ontstaan is

het gevoel had dat in Charlois veel

door de fusie van Nieuwe Unie en WBR, wonen en werken er nu 250 kun-

mogelijk was, heb ik twee leeg-

stenaars in Charlois, van wie 140 zich verenigd hebben in de stichting NAC

staande woningen aan de

(Nieuwe Ateliers Charlois). Het is een intrigerende ontwikkeling die twintig

Wolphaertstraat gekraakt. Ik ben

jaar geleden op gang kwam door de vestiging van B.a.d en die van (Oud)

toen direct naar de Nieuwe Unie

Charlois inmiddels een kunstenaarsenclave heeft gemaakt.

gegaan en heb een om-niet contract

De woningcorporaties hebben de

ons als corporatie stellen naast onze

medewerking en de instelling bij de

stedelijke gebieden die door verpau-

traditionele taken zoals het verhuren

corporatie om iets aan het probleem

pering, leegstand en onveiligheid

van goede en betaalbare woningen.

van de leegstand te doen. Op een

Maatschappelijk rendement

Wolphaertstraat al vijftien panden

de adoptiecorporatie van Charlois.

NAC is een goed voorbeeld van maat-

gekraakt. Toen is galeriehouder Paul

Onze opdracht is om wijken sterker

schappelijk rendement. Vooral door

Opmeer gaan optreden als contact-

te maken, bijvoorbeeld door leeg-

de samenwerking met de Nieuwe

persoon met de Nieuwe Unie. Hij

stand aan te pakken en verbetering

Unie en nu Woonstad is de laatste

kreeg alle sleutels. Daarna ging het

gekregen. Ik was verrast over de

bijzondere aandacht verdienen,

onder elkaar verdeeld. Woonstad is

gegeven moment waren alleen in de

te brengen in de particuliere voor-

jaren een kleinschalig initiatief

snel. Opeens woonden en werkten

raad, o.a. door in beperkte mate aan

uitgegroeid tot een organisatie met

in 35 panden beeldend kunstenaars.

te kopen en door eigenaren te sti-

een aanzienlijke slagkracht, zegt

Na het overlijden van Paul was er

muleren tot renovatie. De doelstel-

beeldend kunstenaar en bestuurslid

een moment van impasse, hoe nu

ling is om met een relatief klein

van de stichting Jaap Verheul (34) in

verder? Wij zijn toen om de tafel

budget maatregelen te treffen die

WLF_rt, het hoofdkwartier van NAC

gaanzitten: wat willen wij eigenlijk?

hout snijden. Wij beschikken over

aan de Wolphaertstraat 25. Zelf

Het was duidelijk dat er een nieuw

2 miljoen, waarvan de helft gesto-

kwam ik na mijn opleiding op de

aanspreekpunt moest komen. Op

ken wordt in projecten die in puur

AKI in Enschede naar Rotterdam.

advies van (o.a.) Dominic Schrijer

financile zin deels onrendabel zijn.

Acht maanden had ik, als lid van

hebben wij toen de stichting

We doen dat omdat we denken dat

Anti Kraak, een atelier in een school-

NAC opgericht.

het wel maatschappelijk rendement

gebouw in Oud Charlois. Toen wij

oplevert. Dat is een opgave die wij

daar uit moesten, ben ik naar een

Lees verder op pagina 4.

Vervolg van pagina 3.

Wie zijn wij?

delen van de wijk Woonstad-panden

Kamiel Verschuren van B.a.d, Jannie

beheert. Een bijzonder initiatief

verband is Jaap nogal bitter over het

Hommes (galerie Hommes), Tineke

vormen de twee gastateliers voor

OBR. Dat doet helemaal niks. Veel

Teunen, Gerard Zaan, die 25 jaar

artists in residence naast galerie

van hun panden staan leeg. Alleen

manager was geweest van het wijk-

Hommes. Jannie Hommes heeft

in de Wolphaertstraat duizend vier-

centrum, en ik. Toen de stichting er

daarbij het voortouw genomen.

kante meter, al zes jaar. Wij hebben

was, hebben wij de Nieuwe Unie

Het project is in samenwerking met

geen idee wat hen precies voor

gevraagd wat zij met deze straat

Pact op Zuid ontwikkeld. De panden

ogen staat. Jikke is wat minder

wilden en voorgesteld om haar aan

zijn door Woonstad aangekocht en

pessimistisch. Twee jaar geleden

ons te geven voor de periode van

puntgaaf gerenoveerd. Daarvan

hebben wij het initiatief genomen

tien jaar. Dat heeft tot een overeen-

heeft Jaap in onze opdracht het ont-

voor de aanpak van de Gouwstraat.

komst geleid, waarbij de corporatie

werp getekend en de verbouwing

Inmiddels heeft het OBR zich bereid

op zich nam om het casco wind- en

georganiseerd. Wij maken graag

verklaard als partner op te treden.

waterdicht te maken. Wij konden

gebruik van de expertise die in de

Dat betekent dat ook het OBR haar

van start gaan dankzij een subsidie

wijk aanwezig is. Met succes, want

leegstaande bedrijfsruimten aan cre-

van 100.000 euro van groeibriljant

de panden zien er zeer goed uit.

atieven gaat verhuren. Het is belang-

Charlois en een schenking van

De ateliers waarin kunstenaars uit

rijk als de gemeente zich maatschap-

100.000 euro van de Nieuwe Unie.

binnen- en buitenland 6 tot 12

pelijk wil inzetten. Wij willen graag

Dat was het afscheidscadeau van

maanden kunnen wonen en werken,

samenwerken, al is daar zo nu en

de vertrekkende directeur Jaap

zijn inmiddels operationeel.

Boogaerd. Ook verstrekte de Nieuwe

nog veel mogelijkheden zijn. In dit

dan wel wat duw en trekwerk voor

nodig geweest. Het is jammer dat

Unie ons een renteloze lening van

Lang lopende verantwoordelijkheid

wij als corporatie er veel tijd in

140.000 euro om de panden van

Als corporatie hebben wij een lang

moeten steken om ervoor te zorgen

binnen goed op te kunnen knappen.

lopende verantwoordelijkheid, zegt

dat andere partijen hun beloftes op

Dat schetst het enthousiasme dat

Jikke. Gezien de komende econo-

papier ook omzetten in daden. Die

bestond en nog steeds bestaat voor

mische barre tijden is onze uitdaging

tijd had ik liever in de wijk gestoken.

ons initiatief.

om daaraan te blijven voldoen. Dat

Ik moet wel zeggen dat die strope-

betekent soms extra goed nadenken

righeid lijkt te zitten in de werkwijze

Cultuurfonds

hoe je met minder geld het zelfde

van de gemeentelijke organisatie.

Jaap Verheul: De kunstenaars be-

effect kan bereiken. Een belangrijk

Aan de inzet van personen in de uit-

talen een gebruikersvergoeding van

aspect is het streven naar woon-

voering ligt het meestal niet. Soms is

honderd euro per maand. Daarvan

geluk: hoe voel ik mij in de wijk?

dat een zaak van forceren. Ik vind

betalen wij de vaste lasten, doen

Daarom is het zo waardevol dat een

wel dat wij als corporatie teveel tijd

onderhoud en lossen over een perio-

nieuwe groep, de kunstenaars, zich

moeten steken in het forceren van

de van tien jaar de renteloze lening

inzet voor de wijk. Jaap Verheul:

samenwerking.

af. Wat overblijft, storten wij in ons

De buurt kijkt steeds beter tegen

Cultuurfonds, waarvan Kamiel de

ons aan. Het is een langzaam proces.

architect is. NAC-kunstenaars kunnen

In het begin was het heel moeilijk.

Gouwstraat?

een projectvoorstel met een publie-

Mensen spraken met twee monden,

Daar staat veel leeg. Wij willen een

ke functie indienen, dat uit het

dachten vaak dat wij zwaar gesubsi-

deel van ons budget gebruiken om

Cultuurfonds kan worden gesub-

dieerd werden. Nu gaat het beter, er

bedrijfsruimte van particulieren aan

Wat zijn jullie van plan in de

sidieerd. Een externe commissie

zit echt licht in. Het komt ook omdat

te kopen. Investeren in de sociale

bepaalt of een voorstel wordt

de rol van de kunstenaar verandert.

structuur. Die panden willen wij

gehonoreerd. De eerste ronde heeft

Wij voelen ons betrokken bij de ont-

volgens een maatschappelijke norm

zestien projecten (42 events) opge-

wikkeling van de wijk. Dat leidt bij-

verhuren aan creatieve onderne-

leverd. Daarvoor is 60.000 euro

voorbeeld tot ontwerpstudies voor

mers. Dat is een iets andere doel-

uitgetrokken. Jikke Vergragt wijst

de buurt, die ook worden uitge-

groep dan de Wolfaertstraat, die

erop dat NAC nu ook in andere

voerd. Beiden beklemtonen dat er

wij beschouwen als een broedplaats

Mogelijk tweede leven RET-remise

van autonome kunstenaars. Maar er

zijn natuurlijk wel dwarsverbanden.
Ik heb er vertrouwen in dat het
gaat lukken al is het dan niet zonder slag of stoot gegaan. Samen
met het OBR hebben we kunstenaars uit de buurt ingehuurd voor
het ontwerp en de uitvoering van
een heel bijzondere marketingcampagne: HIERinCharlois. Hierbij wordt
aan creatieve netwerken in de stad
via e-mail een interessant aanbod
gedaan van woon- en werkruimte in
de wijk. We proberen zo creatieve
ondernemers te vinden voor onze
bedrijfsruimten. Maar het gaat verder. In het aanbod zitten ook kluspanden en woon-werkwoningen.
Een aantal panden bieden we met
korting aan omdat we het belangrijk vinden om die kritische massa in

De RET-remise in Charlois staat voor een belangrijk deel al heel lang leeg.

de wijk verder te versterken. En

Het zou uitstekend zijn als het complex een culturele bestemming krijgt.

omgekeerd zie je dat steeds meer

Om dit van de grond te krijgen is nu overleg gaande tussen belang-

creatieven Charlois ontdekken en er

hebbende instanties. Daarbij is ook SKAR-directeur Chris Bouma betrokken.

willen wonen. We komen nu in de

fase van realisatie. We staan te
popelen.
Wat is het probleem?

Na een wat stroperig begin is het

Een andere optie is ruimte bieden

overleg op gang gekomen. Tussen

aan een aantal creatieve onder-

de voorstellen springt het ambitieu-

nemingen. Daarbij moet dan wel

Ik mag hopen dat de grootste pro-

ze plan van Wandschappen (Ivo van

gekeken worden naar synergie.

blemen nu wel zijn opgelost, maar

den Baar en Nicole Driessens) eruit.

Als die aanwezig is, kan ook dit een

ik denk soms wel dat de gemeente

Op het eerste gezicht past het in

goede zaak zijn. De verwezenlijking

zich niet voldoende bewust is dat zij

alle beleidsnotities. Wandschappen

van de toekomstplannen voor de

goud in handen heeft.

dat een Charlois label wil gaan

remise is overigens afhankelijk van

produceren, groeit uit zijn jasje. De

milieu-aspecten. Als in het complex

Genteresseerden voor creatieve

bedrijfsruimten, kluspanden en
woon-werkpanden kunnen bellen
met 06-14746135. Of ga naar
http://www.mydrive.ch/ en gebruik de
username: wonenwerken, password:
in.charlois. U kunt dan de gewenste
pdf selecteren en met de button
'download' haalt u het bestand binnen
op uw computer. Als u klaar bent sluit
dan af door de button 'logout' rechtsboven te gebruiken.

producten van dit collectief, waarbij

(grote hoeveelheden) asbest wordt

ook vakmensen uit de buurt zijn

aangetroffen, kan het over en

betrokken, vinden tot buiten de

sluiten zijn.

landsgrenzen aftrek. Via het remiseproject - een podium, een winkel en

een productie-atelier - wil het zijn
activiteiten een grotere uitstraling
geven. Vooral Woonstad is geporteerd van dit idee. De corporatie wil,
zo nodig, Ivo en Nicole ondersteunen bij de eventuele realisatie van
hun plannen.

RAUM prachtig voorbeeld van zinvol

Op maandag 1 maart was het feest in het voormalige
kantoorpand aan het Stadhuisplein 9-15, boven de
horecabedrijven die in afwachting van de lente hun
terrassen al hadden uitgezet. 24 Kleine creatieve
ondernemingen en het Rotterdam Collectief hadden
de deuren van hun studios geopend voor honderden
belangstellenden, onder wie wethouder Hans Vervat
(Economie, Verkeer en Vervoer) die de naam van het
nieuwe ateliergebouw onthulde: RAUM. De tekst is
een ontwerp van Monique Scuric en Rudin en
Paul Zwagerman en is dankzij Bureau Binnenstad op
de glazen gevel en in het trappenhuis aangebracht. De
wethouder wees op de waarde die de gemeente hecht
aan de creatieve economie. RAUM betekent een stap
voorwaarts in het streven om Rotterdam tot een
centrum van creativiteit te maken.
Vervat noemde in dit verband ook de totstandkoming
van Soundport met 22 studios voor muzikanten in de
voormalige Chefaro-fabriek, dat eind mei in gebruik is
genomen. Het kwam aan de orde tijdens mijn eerste
College-vergadering. Ook dat is een prachtig initiatief,
zei hij.

panden om mij heen. Dat was aanleiding om contact te

zoeken met particuliere vastgoedeigenaren. Met Dela,
de eigenaar van het complex aan het Stadhuisplein,
klikte het. Toen ik in juli 2009 samen met Joris Jansen
van Dela Vastgoed en Chris Bouma van SKAR door het
pand wandelde, had ik direct het gevoel dat hier iets
moois kon ontstaan. En het resultaat is boven verwachting. Wat een ambiance en wat een enthousiasme van
de overwegend jonge mensen, die nu in deze studios

werken.
Positief initiatief
Joris Jansen deelt dat gevoel. Ik ben ontzettend blij
Gabor Everraert van Bureau Binnenstad, Remco van Iersel en
Joris Jansen van Dela Vastgoed in het trappenhuis. Een half
jaar nadat zij met SKAR aan de slag gingen, is het initiatief
gerealiseerd

met deze oplossing. Het mes snijdt aan drie kanten,

SKAR kan haar ambities waar maken om tegen een
gereduceerde prijs werkruimte te bieden aan creatieve
ondernemers, de kunstenaars kunnen aan de slag op

De positieve ontwikkeling, waarvan op het Stadhuisplein

een prachtige plek en ook voor ons het een goede

en elders sprake is, is in belangrijke mate te danken aan

zaak. Panden die leeg staan, dreigen te verpauperen.

de continue inspanning van SKAR, stelt projectleider

Dit gebouw heeft elf jaar leeg gestaan. Het heeft ons

Straatbeeld drs Gabor Everraert van Bureau Binnenstad

alleen maar geld gekost. Nu brengt het iets op en

vast. Hij noemt RAUM een voorbeeld van de betekenis

wordt het op een goede manier gebruikt, waardoor

van tijdelijke huisvesting voor de kunstsector. SKAR

verpaupering wordt tegengegaan. Zelf hebben wij in

heeft een overeenkomst gesloten om het pand drie

overleg met Chris de cv-installatie aangepakt. Doordat

jaar te beheren. Of die periode langer duurt, hangt

onze technische manager Remco van Iersel daar bespa-

af van de ontwikkeling van de plannen rond het plein.

ringen op heeft uitgevoerd, zoals nieuwe thermostaat-

De verlevendiging van het centrum behoort tot onze

knoppen, realiseren wij nu in financieel opzicht zelfs

opdracht, aldus Everraert. Ik zie voortdurend lege

een klein plusje.

le tijdelijke huisvesting
elkaar om de mogelijkheden te onderzoeken die leegstand biedt voor creatieve bedrijven. Daarbij zal SKAR
natuurlijk worden betrokken. Chris Bouma is niet voor
niets cultuurmakelaar tijdelijke huisvesting van de stad.
Aanzuigende werking
In zijn toespraak toonde wethouder Vervat zich blij met
de aanzuigende werking die Rotterdam heeft op jonge
creatieve ondernemers van elders. Delft blijkt in RAUM
hofleverancier te zijn, maar het is duidelijk dat wij bij
de doelgroepen op de kaart staan, meende hij. Grafisch
ontwerper Nele Vos onderschrijft dat. Rotterdam is
fantastisch. Ik ben ervan overtuigd dat de creatieve economie hier grote kansen heeft. Zelf ben ik afkomstig uit
een stedelijke regio in het Ruhrgebied, die overeenkomsten heeft met de industrie en de distributie die hier zo
belangrijk zijn. Ik ben geboren in Menden bij Dortmund.
Al op de academie in Arnhem, waar ik grafische vormgeving deed, besloot ik hier naar toe te gaan. Tijdens
De officile opening van Raum trok veel belangstelling.

een stage in New York ontmoette ik Michael Brenner,

Door dit succes is het enthousiasme van Bureau

de bureaus. Hij was onmiddellijk in voor Rotterdam.

die als grafisch vormgever gewerkt heeft bij verschillenBinnenstad voor deze aanpak toegenomen. Wij

Zodoende. Het grafisch bureau Vos Brenner is gevestigd

gaan daar hard aan werken, aldus Gabor Everraert.

op de vierde etage van het pand. Dat is de werkruimte

Er is een werkgroep gevormd waarin onder andere

van het Rotterdam Collectief (ROCO), een interessant

Jeannette Leete en Jos de Groot van OBR Economie

samenwerkingsverband van creatieve ondernemers die

en ik zitting hebben. Eenmaal per week komen wij bij

duurzaamheid hoog in het vaandel hebben staan.

Michael Brenner
uit New York en
Nele Vos uit
Dortmund op
hun werkplek op
de vierde etage.

Henk Rotgans maakt gemeentelijk va

Uit de ramen op de 21ste etage
van Europoint, toren 2, kijkt hij
uit over een aanzienlijk deel van
de stad. Henk Rotgans (52) is
namens het college de huisbaas
van de gemeente Rotterdam. Als
directeur van OBR Vastgoed is hij
eigenaar van 4000 panden, waaronder het stadhuis, de Doelen en
de Kunsthal, maar ook zwembaden
en sportlocaties, en de helft van
de ateliergebouwen die SKAR in
beheer heeft. Tot dat contingent
behoort sinds 2009 ook al het
gemeentelijk vastgoed, dat tot
dan toe ressorteerde onder andere
diensten, zoals scholen bij JOS.
Henk Rotgans

Wij hebben 7000 huurders en 12,5

miljoen vierkante meter grond,

gelukkig krijgen we die ook van

te stoten en/of het tot onze kern-

rekent hij voor. Daarnaast hebben

collegas. Het is geen klus van mij

portefeuille behoort. Zo zouden wij

wij op dit moment 180 projecten

of van Vastgoed, maar van de hele

graag ons woningbezit (750 wonin-

onder handen, bijvoorbeeld het

gemeente.

gen) verkopen, ook omdat dit bij

stadskantoor, de verbouwing van

Wij zijn bezig de zaak op orde te

een corporatie waarschijnlijk beter

Ahoy en recent de realisatie van

brengen. Dat vergt veel energie.

zou passen.

de verbouwing van de Doelen. In

Dit is geen baan van 9 tot 5.

totaal gaat dat om een investering

Middelen om de situatie beheers-

Toekomstgericht proces

van 1,8 miljard. Zowel het beheer

baarder te maken zijn het afstoten

Volgens critici was Ontwikkelings-

van het vastgoed als de begeleiding

van panden en het gericht inscha-

bedrijf Rotterdam (OBR) in de

van de projecten zijn omvangrijke

kelen van de markt. Wij zitten

laatste decennia van de vorige

en arbeidsintensieve taken, die het

halverwege de route naar een

eeuw steeds meer een staat in

uiterste vergen van een organisatie

professionele vastgoedorganisatie,

de stad geworden, zoals dat op

met een beperkte personeelsbezet-

waarmee wij in 2008 zijn gestart en

landelijk niveau het geval was

ting van 130 medewerkers.

die eind 2012 moet zijn afgerond.

met Rijksgebouwendienst, weinig

Is dat te behappen voor zon

Daarvan maakt de aanpassing van

inzichtelijk, teveel loketten. Of

het eigendom deel uit. Wij willen

dit nu waar is of niet waar, de

relatief klein bedrijf? Zelf bent u

1300 panden verkopen, dat aantal

gemeente besloot in 2006 om

waarschijnlijk dag en nacht aan

kan nog wel oplopen tot zon 2000.

OBR te splitsen in drie sectoren:

het vergaderen.

Dat schept lucht in de organisatie,

Vastgoed, Economie en Gebieds-

Ik zou graag minder vergaderen,

leidt tot focus en tot het gericht

ontwikkeling. Henk Rotgans die in

maar dat lukt gewoon niet. Dat

inzetten van financile middelen.

februari 2008 werd benoemd als

neemt niet weg dat ik het werk

Wat de verkoop betreft, is er spra-

directeur OBR Vastgoed, zit midden

superleuk vind. De opgave is zeer

ke van een stijgende lijn: 30 pan-

in een toekomstgericht proces dat

groot en de werkdruk is dagelijks

den in 2008, 270 in 2009, dit jaar

moet resulteren in meer kwaliteit

voelbaar. Het streven is een slanke

worden het er 500. Ondanks de

en minder kosten. En in een

organisatie die goed voor haar taak

economische crisis, die natuurlijk

slagvaardiger organisatie. Hij is

berekend is. Om daar te komen

een negatieve factor is, zitten wij

open en helder, bepaald niet het

hebben we gedurende een korte

op schema. Wij bekijken altijd zorg-

stereotiep van de bureaucratische

tijd meer handjes nodig en

vuldig of het zinvol is een pand af

ambtenaar. Die houding schept

astgoed transparant en beheersbaar

vertrouwen. Hij heeft begrip voor

als eerste gekozen voor zwembaden

zeker ook voor de culturele sector.

de kritiek die hier en daar bestaat

en theaters, omdat die gebouwen

Op de opening van een expositie bij

op het functioneren van zijn bedrijf

zeker bezit van de gemeente blij-

A-locatie in Charlois in 2009 heeft

en veegt dat niet onder het tapijt.

ven. Uiteindelijke besparingen

Rotgans de betekenis van de cultuur

In feite vraagt hij om geduld. Hij

komen ten goede aan de gebruiker.

voor de samenleving onderstreept.

voorziet dat de organisatie aan

Terecht. Wij mogen dan in feitelijke

OBR heeft trouwens de bedrijfs-

scherpte zal winnen.

zin eigenaar zijn, de gebruikers -

ruimte waarin deze galerie

onze huurders - hebben meestal een

gevestigd is, voorlopig ter beschik-

Een punt van kritiek is dat OBR te

sterke, emotionele band met hun

king gesteld. Zon geste zou ook

weinig doet aan de energiereke-

gebouwen of complexen. Ik heb dat

ondersteunend werken voor het

ning. In sommige gebouwen kan

gemerkt bij de verbouwing van de

project Gouwstraat, dat in Charlois

een beperkte investering in pakweg

Doelen. De inbreng van de directie

door Woonstad in samenwerking

twee jaar worden terugverdiend,

en de staf was uiterst waardevol.

met kunstenaars wordt ontwikkeld.

met op langere termijn aanzienlijke

Ik voel het als een verplichting om,

Rotgans steekt niet onder stoelen

kostenbesparingen.

waar mogelijk, rekening te houden

of banken dat hij de OBR-panden

Iedere huurder richt zich op zijn

met de wensen en opvattingen van

(woningen en bedrijfsruimtes) in

eigen pand, terecht. Wij hebben

de emotionele eigenaars, als ik

deze straat graag kwijt wil. Een

4000 panden. Maar het klopt wel.

huurders in deze context zo mag

goed gesprek tussen OBR en

Wij zijn zeker van plan om de ener-

kwalificeren. Wij zijn bezig die te

Woonstad ligt voor hand. Inmiddels

gie aan te pakken. Wij beginnen

inventariseren en op een rij te zet-

zijn de eerste stappen gezet.

met de grote energievreters. Eerst

ten. Dat hebben wij eind vorig jaar

de zwembaden. Als dat slaagt, vol-

gecommuniceerd met de huurders,

gen de theaters. Het is een traject

en wij zullen zorgvuldig bekijken

Een van de actiepunten in het

dat voor ons nieuw is. Wij nemen

wat wij met hun inbreng kunnen

coalitieakkoord van het nieuwe

alle aspecten onder de loep, niet

doen. Dit gebeurt aan de hand van

College (PvdA, D66, CDA, VVD) is

alleen de installatietechnische kant,

een onderzoek door Blauw Research,

onderzoeken hoe kunst- en cultuur-

maar ook de omgang van de

specialist op het gebied van klant-

gebouwen beter en efficinter

gebruikers met energie. Wij hebben

relaties. Dat schept verwachtingen,

benut kunnen worden. Dit is een

Cultuur

vrij cryptische doelstelling die overigens maar in beperkte mate op het

bord van Rotgans ligt. Dat het uiteindelijk om geld gaat, is ieder duidelijk. Rotgans: Als OBR Vastgoed
mogen wij niet subsidiren door
lagere dan kostendekkende huren
te berekenen. Dat was tot nu toe
wel het geval, soms in beperkte
mate, zoals bij het Maritiem
Museum, de Schouwburg en
Boijmans, soms vrij fors (de
Kunsthal, het Schielandshuis en de
Dubbelde Palmboom van het
Historisch Museum). In die situatie
komt verandering.
Vorig jaar is daartoe al een voorzet
gegeven. Toen bracht DKC (Dienst
voor Kunst en Cultuur) de instellinUitzicht op de Vierhavensstrook vanuit de 21ste verdieping van Europoint, toren 2.
De gemeentelijke bedrijven blijven nog tot 2014 in Europoint gevestigd. Daarna
verhuizen zij naar het gebouw De Rotterdam, dat ontworpen is door Rem Koolhaas.

gen op de hoogte van de beoogde

Lees verder op pagina 10.

College bezoekt Delftsestraat

Vervolg van pagina 9.

verhogingen, met de aanbeveling

die bedragen op te nemen in de
budgettering voor de komende
(4 jaar omvattende) cultuurperiode.
Die budgetten worden voorgelegd
aan de Raad voor Kunst en Cultuur
en vormen de basis voor de
gemeentelijke subsidies. Hein van
Haaren noemde dit in de vorige
editie van het SKAR-journaal een
vestzak-, broekzaksituatie. Langs de
ene kant vraagt de gemeente geld,
dat zij langs de andere kant zelf
betaalt. Dit is maar ten dele juist.
De Raad krijgt van het College
zeker niet meer geld dan hij tot
dusver kon verdelen, misschien wel
minder. Dat betekent dat de verdeelsleutel anders gehanteerd zal
worden.
"Onze opgave is om efficinte

Het OBR pand aan de Delftsestraat is een goed voorbeeld van tijdelijke huisvesting
van de creatieve sector, zoals dit SKAR voor ogen staat. Directeur Chris Bouma en de
huurders ontvingen burgemeester Aboutaleb en enkele leden van het vorige College
om hen inzicht te geven in de mogelijkheden die tijdelijke huisvesting biedt.

en betaalbare huisvesting te

10

realiseren. Daarnaast ligt er ook

niveau. Wij gaan dit in alle deelge-

van twee jaar. Ook als een kleine

voor de instellingen een belangrijke

meenten doen. Enerzijds leidt de

investering nodig is, brengt dat

opgave, want kosten blijven kosten

aanpak tot besparingen, anderzijds

meer op dan ad hoc-overeenkom-

en die moeten worden betaald.

kan zij een maatschappelijk voor-

sten of het inhuren van een

Van vestzak broekzak mag dan

deel hebben. Als instellingen die

huis-oppasdienst. SKAR wijst in dit

misschien sprake zijn, maar wat

een relatie met elkaar hebben of

verband op de positieve ervaring

we juist doen, is de financile druk

complementair zijn, zich onder

bij tijdelijke panden aan het

daar leggen, waar er ook op

n dak bevinden, heeft dat een

Stadhuisplein en de Delftsestraat.

gestuurd kan worden.

publieksvriendelijk karakter. Het

kan tot synergie leiden. Het moet

Wilt u overwegen om SKAR door

Synergie

in de praktijk natuurlijk worden

het College aangesteld als cultuur-

Kenmerkend voor de herpositione-

waargemaakt, maar het kan een

makelaar tijdelijke huisvesting van

ring van OBR Vastgoed is het

positief effect hebben op de

de gemeente op tijdelijke basis

onderzoek dat zij wil starten in de

dienstverlening in de zorgsector.

de beschikking te geven over

deelgemeente Kralingen Crooswijk.

Bij deze ontwikkeling doet zich een

deze op termijn leegkomende

Wij inventariseren waar de wel-

aspect voor dat voor de creatieve

gebouwen?

zijnsinstellingen gevestigd zijn.

sector, en met name voor SKAR

Rotgans: "Ook lege gebouwen

Meestal zitten zij in een pand van

interessant is. Het is gezien de

verhuren kost geld. Als SKAR de

de gemeente. Maar de huisvesting

marktsituatie duidelijk dat panden

gemeente kan helpen deze

is vaak inefficint. Soms worden

die door instellingen verlaten wor-

gebouwen tijdelijk te verhuren

gebouwen maar ten dele gebruikt.

den, enige tijd veroordeeld zijn tot

en de kosten die dat met zich

Wij willen bekijken of instellingen

leegstand, voor zich een koper aan-

meebrengt te dekken, juich ik

samen in een pand kunnen worden

dient. Als zon pand geschikt is voor

dat van harte toe."

ondergebracht. De gebouwen die

haar doelgroep, is SKAR bereid om

wij niet meer nodig hebben, stoten

het op tijdelijke basis tegen een

wij af. De gebouwen die wij behou-

beperkte vergoeding te huren,

den, brengen wij op een hoger

bijvoorbeeld voor een periode

Column Gracia Khouw

Uit eigen zak

Soundport in gebruik

Kun je ervan leven? Is een vraag die vaak gesteld wordt

Na een lange voorbereidingstijd, waarin het gebouw

zodra je aan onbekenden vertelt dat je kunstenaar

werd getransformeerd van een pakhuis tot een

bent. Een brutale vraag waarbij ik automatisch in de

studiopand, is Soundport eind mei door de musici in

verdediging schiet. Toch komt een onweerstaanbare

gebruik genomen. Zij hebben de beschikking over

drang in mij op om mijn financin tot in details te ver-

22 studio's, die door geluidwerende wanden van

antwoorden en vooral te benadrukken dat ik er hard

elkaar gescheiden zijn.

voor werk. Maar de vraag zou niet gesteld zijn aan een

De officile opening is gepland in september.

advocaat, loodgieter of patatbakker. De veronderstelling dat je als kunstenaar van subsidies leeft, van de
bijstand afhankelijk bent, of dat je een rijke partner
of vader hebt, stoort me. Alsof je niet in staat bent je
eigen boontjes te doppen.
Toen ik bij het Centrum Beeldende Kunst werkte, kreeg
ik regelmatig een andere storende vraag te horen. Ben
je nog actief als kunstenaar? Blijkbaar ging de combinatie van betaald werk en kunstenaarschap niet samen.
Ook onder collegas wilde het idee brood op de plank
geen vat krijgen. Maar dit waren andere tijden, in de
jaren 80 90 werd je eigenlijk als kunstenaar niet
serieus genomen als je niet op een of andere manier
gesubsidieerd was. Nu is de werkelijkheid anders.
Kunstenaars zonder geldzorgen zijn zeldzaam.
Kunstenaars die lesgeven of op een andere manier in

Boven de hoofdingang van Soundport heeft Present

vaste dienst zijn, hebben meer geld maar minder tijd

Projects in samenwerking met het ontwerpbureau

om eigen werk te maken. Het zou al helpen als meer

Oona een bewerking aangebracht op de ramen die

mensen meer geld voor de kunst over hebben. Maar

gebaseerd zijn op de zogenaamde Chladni patronen.

dan nog word je er niet rijk van. De tijd die je nodig

Dit zijn figuren in een plat vlak die optreden als dit

hebt om een tekening, schilderij, wandschildering of

vlak mee resoneert met specifieke toonhoogten.

film te maken - maar ook de tijd die je nodig hebt om

Dit verschijnsel is in 1782 ontdekt door de natuur-

je documentatie, website, boekhouding of pr op orde

kundige Ernst Chladni.

te krijgen - daar staat geen reel bedrag tegenover.

Ook in opdrachtsituaties blijken vaak de uren die je
hebt begroot drie keer te weinig. Je mag blij zijn als
je uitkomt op het uurloon van een schoonmaker.
Hoe kan ik mijn atelier en mijn woning betalen? Dat
is een vraag die me dagelijks bezig houdt. Ik kan mijn
eigen boontjes doppen, simpelweg door alles uit

Colofon

eigen zak te betalen!

Uitgave van Stichting KunstAccommodatie Rotterdam SKAR

Verschijnt 3 maal per jaar

Gracia Khouw (1967 Delft), is beeldend kunstenaar

Redactie:
Vormgeving:
Fotografie:
Druk:

Zij maakte van 1998 tot 2005 deel uit van de

ateliercommissie SKAR.
www.graciakhouw.nl

Jan Donia
Grafisch Bureau DUS, Linda Zoon
Rick Messemaker
Grafia

SKAR
Postbus 1995
3000 BZ Rotterdam
Tel:
010 - 412 78 28
Fax:
010 - 414 15 11
Website: www.skar-ateliers.nl

11