Vous êtes sur la page 1sur 22

12/02/2015

SegundaGuerraMundialWikipdia,aenciclopdialivre

SegundaGuerraMundial
Origem:Wikipdia,aenciclopdialivre.

SegundaGuerraMundialfoiumconflitomilitarglobalqueduroude1939a1945,
envolvendoamaioriadasnaesdomundoincluindotodasasgrandespotncias
organizadasemduasalianasmilitaresopostas:osAliadoseoEixo.Foiaguerramais
abrangentedahistria,commaisde100milhesdemilitaresmobilizados.Emestadode
"guerratotal",osprincipaisenvolvidosdedicaramtodasuacapacidadeeconmica,industriale
cientficaaserviodosesforosdeguerra,deixandodeladoadistinoentrerecursoscivise
militares.Marcadoporumnmerosignificantedeataquescontracivis,incluindooHolocausto
eanicavezemquearmasnuclearesforamutilizadasemcombate,foioconflitomaisletalda
histriadahumanidade,resultandoentre50amaisde70milhesdemortes.1

SegundaGuerraMundial

GeralmenteconsideraseopontoinicialdaguerracomosendoainvasodaPolniapela
AlemanhaNazistaem1desetembrode1939esubsequentesdeclaraesdeguerracontraa
AlemanhapelaFranaepelamaioriadospasesdoImprioBritnicoedaCommonwealth.
Algunspasesjestavamemguerranestapoca,comoEtipiaeReinodeItlianaSegunda
GuerrataloEtopeeChinaeJaponaSegundaGuerraSinoJaponesa.2Muitosdosqueno
seenvolveraminicialmenteacabaramaderindoaoconflitoemrespostaaeventoscomoa
invasodaUnioSoviticapelosalemeseosataquesjaponesescontraasforasdosEstados
UnidosnoPacficoemPearlHarboreemcolniasultramartimasbritnicas,queresultouem
declaraesdeguerracontraoJapopelosEstadosUnidos,PasesBaixoseoCommonwealth
Britnico.34
AguerraterminoucomavitriadosAliadosem1945,alterandosignificativamenteo
alinhamentopolticoeaestruturasocialmundial.EnquantoaOrganizaodasNaesUnidas
(ONU)eraestabelecidaparaestimularacooperaoglobaleevitarfuturosconflitos,aUnio
SoviticaeosEstadosUnidosemergiamcomosuperpotnciasrivais,preparandooterreno
paraumaGuerraFriaqueseestenderiapelosprximosquarentaeseisanos(19451991).
Nessenterim,aaceitaodoprincpiodeautodeterminaoaceleroumovimentosde
descolonizaonasiaenafrica,enquantoaEuropaocidentaldavaincioaummovimento
derecuperaoeconmicaeintegraopoltica.

Sentidohorrio,dotopoesquerda:Foras
chinesasnaBatalhadeWanjialingforas
australianasduranteaPrimeiraBatalhadeEl
AlameinaviesalemesStukanaFrenteOriental
forasnavaisestadunidensesnoGolfodeLingayen
WilhelmKeitelassinandoaRendioAlemtropas
soviticasduranteaBatalhadeStalingrado.
Data

1desetembrode19392desetembrode
1945

Local

Europa,Pacfico,Atlntico,Sudeste
Asitico,China,OrienteMdio,
Mediterrneo,Nortedafricae
brevementenaAmricadoNorteedo
Sul.

ndice
1Cronologia
2Antecedentes
3Eventosprguerra
3.1InvasoitalianadaEtipia(1935)
3.2GuerraCivilEspanhola(19361939)
3.3InvasojaponesadaChina(1937)
3.4InvasojaponesadaUnioSoviticaeMonglia(1938)
3.5OcupaeseacordosnaEuropa
4Aguerra
4.1InciodaguerranaEuropa(1939)
4.2AvanosdoEixo(1940)
4.3Aguerrasetornaglobal(1941)
4.4ParalisaodosavanosdoEixo(1942)
4.5Aliadosganhamimpulso(1943)
4.6AproximaodosAliados(1944)
4.7ColapsodoEixoevitriadosAliados(1945)
5Consequncias
6Impactos
6.1Mortosecrimesdeguerra
6.2Camposdeconcentraoeescravido
6.3Produoeconmicaemilitar
6.4Ocupaes
6.5Desenvolvimentotecnolgicoemilitar
7Vertambm
8Referncias
8.1Bibliografia
9Ligaesexternas

Cronologia

Desfecho VitriaAliada
DissoluodoTerceiroReich,do
ImpriodoJapoedoImprio
Italiano
CriaodaOrganizaodas
NaesUnidas(ONU)
EstabelecimentodosEstados
UnidosedaUnioSoviticacomo
superpotncias
InciodaGuerraFria(mais...)
Combatentes
Aliados

Eixo

Unio
Sovitica
Estados
Unidos
ReinoUnido

Alemanha
Impriodo
Japo
Itlia
outrospases

outrospases

Comandantes
LderesAliados

LderesdoEixo

Winston
Churchill
JosephStalin
Franklin
Roosevelt
outros

AdolfHitler
Hirohito
Benito
Mussolini
outros

Baixas
Soldados:
maisde16milhes
http://pt.wikipedia.org/wiki/Segunda_Guerra_Mundial

Soldados:
maisde8milhes
1/22

12/02/2015

SegundaGuerraMundialWikipdia,aenciclopdialivre

Oprimeirodiadesetembrode1939geralmenteconsideradooinciodaguerra,coma
invasoalemdaPolniaoReinoUnidoeaFranadeclararamguerraAlemanhanazista
doisdiasdepois.OutrasdatasparaoinciodaguerraincluemoinciodaSegundaGuerra
SinoJaponesa,em7dejulhode1937.56

Civis:
maisde45milhes
Total:
maisde61milhes

Civis:
maisde4milhes
Total:
maisde12milhes

...detalhes

...detalhes

OutrosseguemohistoriadorbritnicoA.J.P.Taylor,queconsideravaqueaGuerraSino
JaponesaeaguerranaEuropaeemsuascolniasocorreramdeformasimultneaeposteriormentesefundiramem1941.Esteverbeteutilizaa
dataconvencional.OutrasdatasporvezesutilizadasparaoinciodaSegundaGuerraMundialincluemainvasoitalianadaAbissniaem3de
outubrode1935.7OhistoriadorbritnicoAntonyBeevorvoinciodaSegundaGuerraMundialnasbatalhasdeKhalkhinGol,travadasentreo
ImpriodoJapoeaUnioSoviticademaioasetembrode1939.8
Tambmnoexisteconsensoquantodataexatadofimdaguerra.Temsidosugeridoqueaguerraterminounoarmistciode14deagostode
1945(DiaVJ),aoinvsdarendioformaldoJapoem2desetembrode1945algunsapontamofimdaguerranodia8demaiode1945(Dia
VE).Noentanto,otratadodepazcomoJaponofoiassinadoat1951,9enquantoqueoacordodepazcomaAlemanhanofoiratificadoat
1990.10

Antecedentes

AssembleiadaLigadasNaesem
Genebra,Sua,1930

APrimeiraGuerraMundialalterouradicalmenteomapapoltico,comaderrotadosImpriosCentrais,
incluindoaustriaHungria,AlemanhaeoImprioOtomano,eatomadadopoderpelosbolcheviquesem
1917naRssia.Osaliadosvitoriosos,comoFrana,Blgica,Itlia,GrciaeRomniaganharam
territrios,enquantonovosEstadosforamcriadosapartirdocolapsodaustriaHungriaedosimprios
russoeotomano.Apesardomovimentopacifistaapsofimdaguerra,1112asperdascausaramum
nacionalismoirredentistaerevanchistaemvriospaseseuropeus.Oirredentismoerevanchismoeram
fortesnaAlemanhaporcausadassignificativasperdasterritoriais,coloniaisefinanceirasincorridaspelo
TratadodeVersalhes.Pelotratado,aAlemanhaperdeucercade13%doseuterritrioetodasassuas
colniasultramarinas,foiproibidadeanexaroutrosEstados,tevequepagarindenizaesesofreu
limitaesquantoaotamanhoeacapacidadedassuasforasarmadas.13Enquantoisso,aGuerraCivil
RussalevavacriaodaUnioSovitica.14

OImprioAlemofoidissolvidoduranteaRevoluoAlemde19181919eumgovernodemocrtico,maistardeconhecidocomoRepblicade
Weimar,foicriado.Operodoentreguerrasfoimarcadopeloconflitoentreospartidriosdanovarepblicaedeopositoresradicais,tantode
direitaquantodeesquerda.EmboraaItliacomoaliadoEntentetenhafeitoalgunsganhosterritoriais,osnacionalistasdopasficaramirritados
comaspromessasfeitaspeloReinoUnidoeFranaparagarantiraentradaitaliananaguerra,quenoforamcumpridascomoacordodepaz.De
1922a1925,omovimentofascista,lideradoporBenitoMussolini,tomouopodernaItliacomumaagendanacionalista,totalitriaede
colaboraodeclasses,queaboliuademocraciarepresentativa,reprimiuossocialistas,aesquerdaeasforasliberais,eseguiuumapoltica
externaagressivadestinadaaforjar,atravsdafora,opascomoumapotnciamundialum"NovoImprioRomano"15(ver:GrandeItlia).
AdolfHitler,depoisdeumatentativafracassadadederrubarogovernoalemoem1923,tornouseo
chancelerdaAlemanhaem1933.Eleaboliuademocracia,defendendoumarevisoradicaleracistada
ordemmundial,elogocomeouumacampanhaderearmamentomassivodopas.16Enquantoisso,a
Frana,paraassegurarasuaaliana,permitiuqueaItliaagisselivrementenaEtipia,pasqueogoverno
italianodesejavacomoumapossecolonial.Asituaoseagravounoinciode1935,quandooTerritrio
daBaciadoSarrefoilegalmenteanexadoAlemanhaeHitlerrepudiouoTratadodeVersalhes,
acelerandoseuprogramaderearmamentoerecrutamento.17NaAlemanha,opartidonazista,lideradopor
AdolfHitler,procurouestabelecerumEstadonazistanopas.ComoinciodaGrandeDepresso,oapoio
domsticoaosnazistasfortaleceusee,em1933,HitlerfoinomeadochancelerdaAlemanha.Apso
incndionoPalciodoReichstag,Hitlerconseguiucriarumgovernounipartidrioetotalitrioliderado
pelosnazistas.18

AdolfHitleremumcomciodo
PartidoNazistaemWeimar,outubro
de1930

NaChina,opartidoKuomintang(KMT)lanouumacampanhadeunificaocontraoslderesmilitares
regionais(oschamadossenhoresdaguerradaChina)eopasunificouseemmeadosde1920,maslogo
viuseenvolvidoemumaguerracivilcontraseusantigosaliadoscomunistas.19Em1931,ocadavezmais
militaristaImprioJapons,comeouabuscarinfluncianaChina20comosendooprimeiropassovisto
pelogovernoparaobterodireitodopasemgovernarasiacomoafirmavaosloganpolticoHakkichiu
("todossobreomesmoteto").OsjaponesesusaramoincidentedeMukdencomopretextoparalanaruma
invasodaManchriaeestabeleceroEstadofantochedeManchukuo.21
MuitofracapararesistiraoJapo,aChinaapelouLigadasNaesporajuda.OJaporetirousedesta
organizaointernacionalapssercondenadoporsuaincursonaManchria.Asduasnaespassarama
enfrentarseemvriasbatalhas,emXangai,ReheeHebei,ataTrguadeTangguserassinadaem1933.
Depoisdisso,forasvoluntriaschinesascontinuaramaresistnciaagressojaponesanaManchria,
ChahareSuiyuan.22
NaesperanadeconteraAlemanha,oReinoUnido,aFranaeaItliaformaramaFrentedeStresa.A
UnioSovitica,preocupadacomosobjetivosdaAlemanhadeocuparvastasreasdolestedaEuropa,
escreveuumtratadodeassistnciamtuacomaFrana.Antesdetomarefeito,porm,opactofranco
soviticofoiobrigadoapassarpelaburocraciadaLigadasNaes,queotornouessencialmentesem
poder.2324Noentanto,emjunhode1935,oReinoUnidofezumacordonavalindependentecoma
Alemanha,flexibilizandoasrestriesanteriores.OsEstadosUnidos,preocupadoscomosacontecimentos

http://pt.wikipedia.org/wiki/Segunda_Guerra_Mundial

25

BenitoMussolini(esquerda)e
AdolfHitler(direita)caminhando
emBerlim,em1937.
2/22

12/02/2015

SegundaGuerraMundialWikipdia,aenciclopdialivre

naEuropaenasia,aprovaramaLeideNeutralidadeemagosto.25Emoutubro,aItliainvadiuaEtipiaeaAlemanhafoionicograndepas
europeuqueapoiouessainvaso.OgovernoitalianoposteriormenteabandonouassuasobjeescomrelaosmetasdaAlemanhadedominara
ustria.26
HitlerdesafiouostratadosdeVersalhesedeLocarnocomaremilitarizaodaRennia,emmarode1936.Elerecebeupoucarespostadeoutras
potnciaseuropeias.27QuandoaGuerraCivilEspanholacomeouemjulho,HitlereMussoliniapoiaramasforasnacionalistasfascistase
autoritriasemguerracivilcontraaRepblicaEspanhola,estaltimaeraapoiadapelaUnioSovitica.Osdoisladosusaramoconflitopara
testarnovasarmasemtodosdeguerra,28tendoosnacionalistascomovencedoresnoinciode1939.Emoutubrode1936,AlemanhaeItlia
formaramoEixoRomaBerlim.Ummsdepois,aAlemanhaeoJapoassinaramoPactoAnticomintern,comaadesodaItlianoanoseguinte.
NaChina,apsoincidentedeXianoKuomintangeasforascomunistasconcordaramcomumcessarfogo,comoobjetivodeapresentaruma
frenteunidaparaseoporinvasojaponesa.29

Eventosprguerra
InvasoitalianadaEtipia(1935)
ASegundaGuerrataloEtopefoiumabreveguerracolonial,quecomeouemoutubrode1935e
terminouemmaiode1936.AguerrafoitravadaentreasforasarmadasdoReinodaItlia(Regnod'Italia)
easforasarmadasdoImprioEtope(tambmconhecidocomoAbissnia).Aguerraresultouna
ocupaomilitardaEtipiaenasuaanexaorecmcriadacolniadafricaOrientalItaliana(Africa
OrientaleItalianaouAOI)almdisso,expsafraquezadaLigadasNaescomoumaforade
manutenodapaz.TantoaItliaquantoaEtipiaerampasesmembrosdaorganizao,masaLigano
feznadaquandoaguerraclaramenteviolouoseuDcimoArtigodaConveno.30
Soldadositalianosrecrutadosem
1935indolutarnaSegundaGuerra
taloEtope

GuerraCivilEspanhola(19361939)

AAlemanhaeaItliaderamapoioinsurreionacionalista
lideradapelogeneralFranciscoFranconaEspanha.AUnio
Soviticaapoiouogovernoexistente,aRepblicaEspanhola,que
apresentavatendnciasesquerdistas.Ambososladosusaramaguerracomoumaoportunidadeparatestar
armasetticasmelhores.ObombardeiodeGuernica,umacidadequetinhaentre5000e7000habitantes,
foiconsideradoumataqueterrvel,napoca,eusadocomoumapropagandaamplamentedifundidano
Ocidente,levandoaacusaesde"atentadoterrorista"edeque1654pessoastinhammorridono
bombardeio.31Narealidade,oataquefoiumaoperaotticacontraumacidadecomimportantes
comunicaesmilitaresprximaslinhadefrenteeasestimativasmodernasnorendemmaisde300400
mortosnofimdoataque.3132

InvasojaponesadaChina(1937)

AsrunasdeGuernica,Espanha,aps
osbombardeios.

Emjulhode1937,oJapoocupouPequim,aantigacapitalimperialchinesa,depoisdeinstigaroincidente
daPonteMarcoPolo,queculminoucomacampanhajaponesaparainvadirtodaaChina.33Ossoviticos
rapidamenteassinaramumpactodenoagressocomaChinaparaemprestarmaterialdesuporte,
acabandocomcooperaoprviadaChinacomaAlemanha(ver:CooperaoSinoGermnicade1911a
1941).OGeneralssimoChiangKaishekusouoseumelhorexrcitoparadefenderXangai,masdepoisde
trsmesesdeluta,acidadecaiu.Osjaponesescontinuaramaempurrarasforaschinesasparatrs,
capturandoacapital,Nanquim,emdezembrode1937ecometendoochamado"MassacredeNanquim".34
35

Emjunhode1938,asforaschinesasparalisaramoavanojaponsatravsdacriaodeenchentesnorio
AmareloestamanobracomproutempoparaoschinesesprepararemassuasdefesasemWuhan,masa
cidadefoitomadaemoutubro.36Asvitriasmilitaresjaponesasnoprovocaramocolapsodaresistncia
chinesaqueoJapotinhaaesperanadealcanar,emvezdissoogovernochinssemudoudointerior
paraChongqingecontinuouaguerra.37

ForasjaponesasduranteaBatalhade
Canto.

InvasojaponesadaUnioSoviticaeMonglia(1938)
Em29dejulhode1938,osjaponesesinvadiramaUnioSoviticaeforamcombatidosnaBatalhadoLagoKhasan.Apesardavitriasovitica,
osjaponesesconsideraramnaumempateinconclusivoeem11demaiode1939decidirammudarafronteirajaponesamongolatorioKhalkhin
Golpelafora.ApssucessosiniciaisdoataquejaponsMonglia,oExrcitoVermelhoinfligiuaprimeiraderrotaimportantedoExrcitode
Guangdong.3839
Estesconfrontosconvenceramalgumaspartesdogovernojaponsdequeelesdeveriamseconcentraremseconciliarcomogovernosovitico
paraevitarinterfernciasnaguerracontraaChinae,aoinvsdevoltaremsuaatenomilitarparaosul,mudaremseufocoparaosterritriosdos
EstadosUnidosedaEuropanoPacfico,etambmimpediramademissodeexperienteslderesmilitaressoviticos,comoGeorgyZhukov,que
maistardeiriadesempenharumpapelvitalnadefesadeMoscou40(ver:BatalhadeMoscou).

OcupaeseacordosnaEuropa
NaEuropa,aAlemanhaeaItliaforamsetornandomaisousadas.Emmarode1938,aAlemanhaanexouaustria,novamenteprovocando
poucasreaesdeoutraspotnciaseuropeias.41Incentivado,HitlercomeoupressionandoreivindicaesalemsnaregiodosSudetos,umarea
daChecoslovquiacomumapopulaopredominantementedeetniaalemelogoaFranaeoReinoUnidoconcederamesteterritrioparaa
http://pt.wikipedia.org/wiki/Segunda_Guerra_Mundial

3/22

12/02/2015

SegundaGuerraMundialWikipdia,aenciclopdialivre

AlemanhanoAcordodeMunique,quefoifeitocontraavontadedogovernodaChecoslovquia,emtrocadeumapromessadefimdemais
exignciasterritoriaisporpartedosalemes.42
Logodepois,noentanto,aAlemanhaeaItliaforarama
ChecoslovquiaacederterritriosadicionaisHungriae
Polnia.43Emmarode1939,aAlemanhainvadiuorestanteda
Checoslovquiae,posteriormente,dividiuanoProtectoradode
BomiaeMorviaeemumEstadofantochepralemo,a
RepblicaEslovaca.44

Ribbentrop,oministroalemodas
relaesexteriores,assinaopactode
noagressonazisovitico.Logo
atrsestMolotoveoldersovitico
JosefStlin,1939

EspantadosecomHitlerafazerexignciasadicionaissobreDanzig
(CrisedeDanzig),FranaeReinoUnidogarantiramseuapoio
independnciapolonesaquandoaItliaconquistouaAlbniaem
abrilde1939,amesmagarantiafoiestendidaRomniae
Grcia.45LogoapsapromessafrancobritnicaparaaPolnia,
AlemanhaeItliaformalizaramasuaprpriaaliana,oPactode
Ao.46

Daesquerdaparaadireita(frente):
Chamberlain,Daladier,Hitler,
MussolinieCianofotografadosantes
daassinaturadoAcordodeMunique.

Emagostode1939,aAlemanhaeaUnioSoviticaassinaramoPactoMolotovRibbentrop,47umtratado
denoagressocomumprotocolosecreto(ver:NegociaessobreaadesodaUnioSoviticaaoEixo).Aspartesdoacordoderamdireitosuns
aosoutros,"nocasodeumrearranjoterritorialepoltico","esferasdeinfluncia"(oestedaPolniaedaLituniaparaaAlemanhaelesteda
Polnia,Finlndia,Estnia,LetniaeBessarbiaparaaURSS).OtratadotambmlevantouaquestodeaPolniacontinuaraser
independente.48

Aguerra
InciodaguerranaEuropa(1939)
Em1desetembrode1939,AlemanhaeEslovquia(quenapocaeraumEstadofantochealemo)
atacaramaPolnia.49Em3desetembro,FranaeReinoUnido,seguidototalmenteportodososseus
domnios50independentesdaComunidadeBritnica51Austrlia,Canad,NovaZelndiaefricado
SuldeclararamguerraAlemanha,masproverampoucoapoioPolnia,excetoporumpequeno
ataquefrancsnoSarre.52ReinoUnidoeFranatambminiciaramumbloqueionavalAlemanhaem3
desetembro,quetinhacomoobjetivodanificaraeconomiadopaseseuesforodeguerra.5354

Varsviaemrunasapsointenso
bombardeiopromovidopela
Luftwaffealemduranteainvasoda
Polnia.

Em17desetembro,apsaassinaturadoPactonipnicosovitico,ossoviticostambminvadirama
Polnia.55OterritriopolonsfoientodivididoentreaAlemanhaeaUnioSovitica,almdaLituniae
daEslovquiatambmteremrecebidopequenaspartes(ver:OcupaodaPolnia(19391945)).Os
polonesesnoserenderam,estabeleceramoEstadoSecretoPolacoeumasedesubterrneaparaoseu
exrcito,almdecontinuaremalutarjuntocomosAliadosemtodasasfrentesdebatalhaforadeseu
pas.56

Cercade100000militarespolonesesforamevacuadosparaaRomniaepasesblticos,muitosdestes
soldadoslutarammaistardecontraosalemesemoutrasfrentesdaguerra.57Decifradorespolonesesdeenigmastambmforamevacuadosparaa
Frana.58Duranteestetempo,oJapolanouoseuprimeiroataquecontraChangsha,umacidadechinesaimportanteeestratgica,masasforas
japonesasforamrepelidasnofinaldesetembro.59
ApsainvasodaPolniaedeumtratadogermanosoviticosobrecontroledaLitunia,aUnio
Soviticaforouospasesblticosapermitirapermannciadetropassoviticasnosseusterritriossob
pactosde"assistnciamtua".606162AFinlndiarejeitouasdemandasterritoriaisefoiinvadidapela
UnioSoviticaemnovembrode1939.63Oconflitoresultanteterminouemmarode1940com
concessesfinlandesas.64FranaeReinoUnido,aoconsideraremoataquesoviticosobreaFinlndia
comooequivalenteaentrarnaguerranoladodosalemes,reagiraminvasosovitica,apoiandoa
expulsodaURSSdaLigadasNaes.62
NaEuropaOcidental,astropasbritnicaschegaramaocontinente,masemumafaseapelidadade"Phoney
War"(GuerradeMentira)pelosbritnicosede"Sitzkrieg"(GuerraSentada)pelosalemes,nenhumdos
ladoslanougrandesoperaescontraooutro,atabrilde1940.65AUnioSoviticaeaAlemanha
entraramemumacordocomercialemfevereirode1940,nostermosdoqualossoviticosreceberam
equipamentomilitareindustrialalemo,emtrocadefornecimentodematriasprimasparaaAlemanha
paraajudaracontornarobloqueioaliado.66

InfantariadaWehrmachtalem
avanandoemmeioavilas
norueguesasemchamasdurantea
CampanhadaNoruega,emabrilde
1940.

Emabrilde1940,aAlemanhainvadiuaDinamarcaeaNoruegaparagarantirembarquesdeminriode
ferrodaSucia,queosAliadosestavamprestesaromper.67ADinamarcaimediatamenterendeuseeapesardoapoiodosAliados,aNoruegafoi
conquistadadentrodedoismeses.68Emmaiode1940,oReinoUnidoinvadiuaIslndiaparaanteciparumapossvelinvasoalemdailha.69O
descontentamentobritnicosobreaCampanhadaNoruegalevousubstituiodoprimeiroministroNevilleChamberlainporWinstonChurchill,
em10demaiode1940.70

AvanosdoEixo(1940)

http://pt.wikipedia.org/wiki/Segunda_Guerra_Mundial

71

4/22

12/02/2015

SegundaGuerraMundialWikipdia,aenciclopdialivre

AAlemanhainvadiuaFrana,Blgica,PasesBaixoseLuxemburgoem10demaiode1940.71OsPasesBaixoseaBlgicaforaminvadidos
atravsdetticasdeblitzkriegempoucosdiasesemanas,respectivamente.72AlinhafortificadafrancesaconhecidacomoLinhaMaginoteas
forasaliadasnaBlgicaforamcontornadasporummovimentodeflancoatravsdaregiodensamentearborizada
dasArdenas,73consideradaerroneamentepelosplanejadoresfrancesescomoumabarreiranaturalimpenetrvel
contraveculosblindados.74
AstropasbritnicasforamforadasaevacuardocontinenteemDunquerque,abandonandooseuequipamento
pesadonoinciodejunho.75Em10dejunho,aItliainvadiuaFrana,declarandoguerraaogovernofrancseao
ReinoUnido7612diasdepois,osfrancesesserenderameoterritriodeseupasfoilogodivididoemzonasde
ocupaoalemseitalianas,77almdacriaodeumEstadofantochecolaboracionistaalemodesocupado
chamadoFranadeVichy.Em3dejulho,osbritnicosatacaramafrotafrancesanaArgliaparaevitarasua
eventualtomadapelaAlemanha.78

HitleremPariscomo
arquitetoAlbertSpeer
(esquerda)eoescultorArno
Breker(direita),em23de
junhode1940,apsofimda
BatalhadaFrana.

Emjunho,duranteosltimosdiasdaBatalhadaFrana,aUnioSoviticaanexaforaEstnia,Letniae
Litunia61e,emseguida,conquistaadisputadaregioromenadaBessarbia.Enquantoisso,aaproximao
polticaeacooperaoeconmicanazisovitica7980gradualmenteseparalisa8182eambososEstadoscomeam
ospreparativosparaaguerra.83

ComaFrananeutralizada,aAlemanhacomeouumacampanhadesupremaciaareasobreoReinoUnido(a
BatalhadaGrBretanha)paraseprepararparaumainvaso.84Acampanhafracassoueosplanosdeinvaso
foramcanceladosatsetembro.84Usandoosportosfrancesesrecmcapturados,aKriegsmarine(marinhaalem)
obtevesucessocontraamelhorpreparadaMarinhaReal,usandoUBootscontraosnaviosbritnicosno
Atlntico.85AItliacomeouaoperarnoMediterrneo,comoinciodocercodeMaltaemjunho,aconquistada
SomalilndiaBritnicaemagostoeemumaincursonoEgito,queentoeraadministradopelosbritnicos,em
setembrode1940.OJapoaumentouobloqueiocontraaChinaemsetembro,aocapturarvriasbasesnonortedaagoraisoladaIndochina
Francesa.86
Durantetodoesseperodo,oneutroEstadosUnidostomoumedidasparaajudaraChinaeosAliados
Ocidentais.Emnovembrode1939,aLeideNeutralidadenorteamericanafoialteradaparapermitir
comprasdochamado"cashandcarry"(dinheiroetransporte)porpartedosAliados.87Em1940,apsa
capturaalemdeParis,otamanhodaMarinhaAmericanaaumentousignificativamentee,depoisda
incursojaponesanaIndochina,opasembargouferro,aoepeasmecnicascontraoJapo.88Em
setembro,osEstadosUnidosconcordaramaindaemcomerciardestrieresestadunidensesparabases
britnicas.89Aindaassim,agrandemaioriadopbliconorteamericanocontinuouaseoporaqualquer
intervenomilitardiretanoconflitoem1941.90
Nofinaldesetembrode1940,oPactoTripartiteuniaoImpriodoJapo,aItliafascistaeaAlemanha
nazistaparaformalizarasPotnciasdoEixo.Essepactoestipulouquequalquerpas,comexceoda
UnioSovitica,queatacassequalquerumadasPotnciasdoEixoseriaforadoairparaaguerracontra
ostrsemconjunto.91Duranteesteperodo,osEstadosUnidoscontinuaramaapoiaroReinoUnidoea
China,introduzindoapolticadeLendLeasequeautorizavaofornecimentodematerialeoutrositensaos
Aliados92ecriavaumazonadeseguranaqueabrangiacercademetadedoOceanoAtlntico,ondea
MarinhaAmericanaprotegiaoscomboiosbritnicos.93Comoresultado,aAlemanhaeosEstadosUnidos
viramseenvolvidosemumasustentadaguerranavalnoAtlnticoNorteeCentralemoutubrode1941,
apesardeosEstadosUnidosteremsemantidooficialmenteneutros.9495

ACatedraldeSoPaulo,em
Londres,parcialmentedestrudaaps
bombardeiosalemessobreacapital
britnica.ABatalhadaGrBretanha
terminoucomoavanoalemona
EuropaOcidental.

OEixoexpandiuseemnovembrode1940,quandoaHungria,aEslovquiaeaRomniaaderiramaoPactoTripartite.96ARomniafariauma
grandecontribuioparaaguerradoEixocontraaURSS,parcialmenteaorecapturaroterritriocedidoURSSeemparteparaprosseguircomo
desejodeseulder,IonAntonescu,decombaterocomunismo.97Emoutubrode1940,aItliainvadiuaGrcia,masempoucosdiasfoirepelidae
foiforadadevoltaparaaAlbnia,ondeumimpasselogoocorreu.98Emdezembrode1940,asforasbritnicasdaCommonwealthcomearam
contraofensivascontraasforasitalianasnoEgitoenafricaOrientalItaliana.99Noinciode1941,depoisqueasforasitalianasteremsido
afastadasdevoltaparaaLbiapelaCommonwealth,Churchillordenouumaexpediodetropasnafricaparareforarosgregos.100AMarinha
Italianatambmsofreuderrotassignificativas,quandoaMarinhaRealcolocoutrsdeseusnaviosdeguerraforadeaodepoisdeumataqueem
TarentoequandovriosoutrosdeseusnaviosdeguerraforamneutralizadosnaBatalhadoCaboMatapo.101
OsalemeslogointervieramparaajudaraItlia.HitlerenviouforasalemsparaaLbiaemfevereiroeatofinaldemaroeleslanaramuma
ofensivacontraasenfraquecidasforasdaCommonwealth.102Emmenosdeumms,asforasdaCommonwealthforamempurradasdevolta
paraoEgitocomexceodositiadoportodeTobruk.103AComunidadeBritnicatentoudesalojarasforasdoEixoemmaioenovamenteem
junho,masfalhouemambasasocasies.104Noinciodeabril,apsaassinaturadaBulgriadoPactoTripartite,osalemesfizeramuma
intervenonosBalcsaoinvadiraGrciaeaIugoslvianasequnciadeumgolpenesseepisdioosalemestambmfizeramumrpido
progressoeacabaramforandoosAliadosaevacuardepoisqueaAlemanhaconquistouailhagregadeCreta,nofinaldemaio.105
OsAliadostiveramalgunssucessosduranteestetempo.NoOrienteMdio,asforasdaCommonwealthprimeiroanularamumgolpedeEstado
noIraque,quetinhasidoapoiadoporaviesalemesapartirdebasesdentrodaSriacontroladapelaFranadeVichy,106ento,comaajudada
FranaLivre,invadiramaSriaeoLbanoparaevitarmaisocorrncias.107NoAtlntico,osbritnicosconquistaramumimpulsomoralpblico
muitonecessrioaoafundaroemblemticocouraadoalemoBismarck.108TalvezaindamaisimportantefoiabemsucedidaresistnciadaFora
AreaReal,duranteaBatalhadaGrBretanha,aosataquesdaLuftwaffealem,sendoqueacampanhadebombardeioalememgrandeparte
acabouemmaiode1941.109
Nasia,apesardevriasofensivasdeambososlados,aguerraentreaChinaeoJapofoiparalisadaem1940.Comoobjetivodeaumentara
pressosobreaChinaaobloquearrotasdeabastecimentoeparaasforasjaponesasteremumamelhorposioemcasodeumaguerracomas
potnciasocidentais,oJapotomouocontrolemilitardosuldaIndochina.110Emagostodaqueleano,oscomunistaschineseslanaramum
ofensivanaChinaCentralemretaliao,oJapoinstituiumedidasduras(aPolticadosTrsTudos)emreasocupadasparareduzirosrecursos
http://pt.wikipedia.org/wiki/Segunda_Guerra_Mundial

111

5/22

12/02/2015

SegundaGuerraMundialWikipdia,aenciclopdialivre

humanosemateriaisdoscomunistas.111Acontnuaantipatiaentreasforascomunistase
nacionalistaschinesasculminaramemconfrontosarmadosemjaneirode1941,efetivamente
terminandocomacooperaoentreosdoisgrupos.112
ComasituaonaEuropaenasiarelativamenteestvel,aAlemanha,oJapoeaUnioSovitica
fizerampreparativos.ComossoviticosdesconfiadosdascrescentestensescomaAlemanhaeo
planejamentojaponsparatirarproveitodaguerranaEuropa,aproveitandoaspossesseseuropeias
ricasemrecursosnosudestedasia,asduaspotnciasassinaramopactodeneutralidadenipnico
sovitico,emabrilde1941.113Emcontraste,osalemesestavamconstantementefazendo
preparativosparaumataqueURSS,comassuasforasseacumulandonafronteirasovitica.114

Aguerrasetornaglobal(1941)
Em22dejunhode
1941,aAlemanha,
ConquistasalemseoutrasdoEixo(em
juntamentecom
azul)naEuropa,duranteaSegunda
outrosmembros
GuerraMundial.
europeusdoEixoe
aFinlndia,invadiu
aUnioSoviticanachamadaOperaoBarbarossa.Os
principaisalvosdessaofensivasurpresa115foramaregiodo
MarBltico,MoscoueUcrnia,comoobjetivofinaldeacabar
comacampanhade1941pertodalinhadeArkhangelsk
Astrakhan(linhaAA),queligavaosmaresCspioeBranco.
OobjetivodeHitlereraeliminaraUnioSoviticacomouma
potnciamilitar,exterminarocomunismo,geraroLebensraum
("espaovital")116atravsdaremoodapopulaonativa117
egarantiroacessoaosrecursosestratgicosnecessriospara
derrotarosrivaisrestantesdaAlemanha.118

AlianasduranteaSegundaGuerraMundial(19391945).
Aliadosocidentais(pasesindependentes)
Aliadosocidentais(colniasouocupaes)

UnioSovitica
EmboraoExrcitoVermelhoestivessesepreparandopara
contraofensivasestratgicasantesdaguerra,119aBarbarossa
Eixo(pases)
forouocomandosupremosoviticoaadotarumadefesa
Eixo(colniasouocupaes,incluindoaFranadeVichy)
estratgica.Duranteovero,oEixoconquistoupartes
Pasesneutros
significativasdoterritriosovitico,causandoimensos
prejuzos,tantomaterialquantoemvidas.Emmeadosde
agosto,noentanto,oAltoComandodoExrcitoalemo
decidiususpenderaofensivadeumjconsideravelmenteempobrecidoGrupodeExrcitosCentroedesviaro2.ExrcitoPanzerparareforaras
tropasqueavanavamemdireoregiocentraldaUcrniaeLeningrado.120AofensivadeKievteveumsucessoesmagador,resultandono
cercoenaeliminaodequatroexrcitossoviticos,almdetornarpossveloavanonaCrimeiaenoindustrialmentedesenvolvidolesteda
Ucrnia(PrimeiraBatalhadeCarcvia).121

OdesviodetrsquartosdastropasdoEixoedamaioriadossuasforasareasdaFranaedoMediterrneocentralparaaFrenteOriental122
levouoReinoUnidoareconsiderarasuagrandeestratgia.123Emjulho,oReinoUnidoeaUnioSoviticaformaramumaalianamilitarcontra
aAlemanha.124OsbritnicoseossoviticosinvadiramoIrparagarantiroCorredorPersaeoscamposdepetrleoiranianos.125Emagosto,o
ReinoUnidoeosEstadosUnidosemitiramemconjuntoaCartadoAtlntico.126
Emoutubro,quandoosobjetivosoperacionaisdoEixonaUcrniaenaregiodoBlticoforam
alcanados,sendoqueapenasoscercosdeLeningrado127eSebastopolaindacontinuavam,128umagrande
ofensivacontraMoscouhaviasidorenovada.Apsdoismesesdeintensoscombates,oexrcitoalemo
quaseatingiuossubrbiosdacapitalsovitica,ondeastropasesgotadas129foramforadasasuspendersua
ofensiva.130GrandesganhosterritoriaisforamconquistadospelasforasdoEixo,massuacampanhano
tinhaatingidoosseusobjetivosprincipais:duascidadesimportantespermaneceramnasmosdaURSS,a
capacidadederesistnciadossoviticosnofoieliminadaeaUnioSoviticamanteveumaparte
considerveldoseupotencialmilitar.AfaseblitzkriegdaguerranaEuropahaviaterminado.131
Khreshchatyk,aprincipalruade
Kiev,apsosbombardeiosalemes
em1941.

Noinciodedezembro,asreservasrecmmobilizadas132permitiramaossoviticosatingiraequivalncia
numricacomastropasdoEixo.133Isto,assimcomodadosdeintelignciaqueestabeleceramumnmero
mnimodetropassoviticasnoOrientesuficienteparaimpedirqualquerataquepeloExrcitode
Guangdongjapons,134permitiuaossoviticoscomearumagrandecontraofensivaqueteveseuincio
em5dedezembroem1.000quilmetrosdaFrenteOrientalequeempurrouastropasalemsde100a250quilmetrosparaooeste.135
OsucessoalemonaEuropaincentivouoJapoaaumentarapressosobreosgovernoseuropeusnosudesteasitico.Ogovernoholands
concordouemfornecersuprimentosdepetrleoaoJapoapartirdasndiasOrientaisHolandesas,recusandoseaentregarocontrolepolticodas
suascolnias.AFranadeVichy,poroutrolado,concordoucomaocupaojaponesadaIndochinaFrancesa.136Emjulhode1941,osEstados
Unidos,oReinoUnidoeoutrosgovernosocidentaisreagiraminvasodaIndochinacomumcongelamentodebensjaponeses,enquantoos
EstadosUnidos(queforneciam80%dopetrleodoJapo137)respondeuaplicandoumembargodepetrleocompletoaopas.138Issosignificava
queoJapofoiforadoaescolherentreabandonarassuasambiesnasiaeoprosseguimentodaguerracontraaChinaouperderosrecursos
naturaisqueprecisavaosmilitaresjaponesesnoconsideravamaprimeiraopoemuitosoficiaisconsideraramoembargodopetrleocomo
umadeclaraotcitadeguerra.139

http://pt.wikipedia.org/wiki/Segunda_Guerra_Mundial

6/22

12/02/2015

SegundaGuerraMundialWikipdia,aenciclopdialivre

OImprioJaponsplanejavaaproveitarrapidamenteascolniaseuropeiasnasiaparacriarumpermetrodefensivoportodooPacficoCentral
osjaponeses,ento,seriamlivresparaexplorarosrecursosdoSudesteAsitico,enquantoesgotariamosjsobrecarregadosAliadoslutandouma
guerradefensiva.140Paraevitarumaintervenoamericananessepermetrodesegurana,foiplanejadaaneutralizaodaFrotadoPacficodos
EstadosUnidos.141Em7dedezembro(8dedezembronosfusoshorriosasiticos)de1941,oImpriodoJapoatacouosdomniosbritnicose
norteamericanoscomofensivasquasesimultneascontraosudestedasiaeoPacficoCentral.142Estasincluramumataquecontraafrota
americanaemPearlHarbor,osdesembarquesnaTailndiaeMalsiaeabatalhadeHongKong.142
EstesataqueslevaramosEstadosUnidos,oReinoUnido,aChina,aAustrliaevriosoutrospasesa
emitirumadeclaraodeguerraformalcontraoJapo(ver:TeatrodeOperaesdoPacfico).Enquantoa
UnioSovitica,queestavafortementeenvolvidacomasgrandeshostilidadesdospaseseuropeusdo
Eixo,preferiumanterumacordodeneutralidadecomosjaponeses.143144AAlemanhaeasoutras
PotnciasdoEixoresponderamaodeclararguerraaosEstadosUnidos.Emjaneiro,EstadosUnidos,Reino
Unido,UnioSovitica,Chinaeoutros22governosmenoresouexiladosemitiramaDeclaraodas
NaesUnidas,ratificandoassimaCartadoAtlntico145etendoaobrigaodenoassinarapazem
separadocomqualquerumadasPotnciasdoEixo.Em1941,StalinpediupersistentementeaChurchille
Rooseveltparaabriruma"segundafrente"debatalhanaFrana.146AFrenteOrientaltornouseogrande
teatrodaguerranaEuropaeosmuitosmilhesdevtimassoviticasminimizaramaspoucascentenasde
milharesdemortesdeAliadosocidentaisChurchilleRooseveltdisseramqueprecisavamdemaistempo
depreparao,oquelevouareclamaesdequeelesparalisaramseparasalvarvidasocidentaisscustas
devidassoviticas.147

OencouraadoUSSArizona
adernandoeemchamasapsser
atingidoporumbombardeiojapons
duranteoAtaqueaPearlHarbor.

Enquantoisso,atofinaldeabrilde1942,oJapoeseualiado,aTailndia,quaseconquistaram
totalmenteBirmnia,Malsia,ndiasOrientaisHolandesas,Singapura148eRabaul,causandofortesperdas
paraastropasdosAliadoseconquistandoumgrandenmerodeprisioneiros.ApesardaresistnciapersistenteemCorregidor,asFilipinasforam
capturadasemmaiode1942,forandoogovernodaCommonwealthdasFilipinasaoexlio.149Asforasjaponesastambmalcanaramvitrias
navaisnoMardaChinaMeridional,MardeJavaenoOceanondico,150almdebombardearemabasenavalaliadadeDarwin,naAustrlia.O
nicosucessorealdosAliadoscontraoJapofoiumavitriachinesaemChangsha,noinciodejaneirode1942.151Estasvitriasfceissobre
adversriosdespreparadosdeixaramoJapoconfiante,almdesobrecarregado.152
AAlemanhatambmmanteveainiciativa.Explorandoasduvidosasdecisesdocomandonavalamericano,aMarinhaAlemdevastounavios
dosAliadosaolongodacostaamericanadoAtlntico153(ver:AtaquesnaAmricaduranteaSegundaGuerraMundial).Apesardeperdas
considerveis,osmembroseuropeusdoEixopararamagrandeofensivacontraossoviticosnaEuropaCentralenosuldaRssia,mantendoos
ganhosterritoriaisquehaviamalcanadosduranteoanoanterior.154Nonortedafrica,osalemeslanaramumaofensivaemjaneiro,
empurrandoosbritnicosdevoltasposiesnaLinhadeGazalanoinciodefevereiro,155oquefoiseguidoporumacalmariatemporrianos
combatesqueaAlemanhausouparaprepararassuasprximasofensivasmilitares.156

ParalisaodosavanosdoEixo(1942)

Bombardeiosdemergulhoamericanos
SBDDauntlessatacamocruzador
japonsMikumaduranteaBatalhade
Midway,emjunhode1942.

Noinciodemaiode1942,oJapoiniciouasoperaesparacapturarPortMoresbyatravsde
desembarquesmilitarese,assim,cortarascomunicaeselinhasdeabastecimentoentreosEstados
UnidoseaAustrlia.OsAliados,noentanto,impediramainvasoaointerceptarederrotarasforas
navaisjaponesasnaBatalhadoMardeCoral.157OprximoplanodoJapo,motivadopeloAtaque
Doolittle,eraconquistaroAtolMidwayeatraircompanhiasnorteamericanasparaabatalhaparaserem
eliminadascomoumadistrao,ogovernojaponstambmenviouforasparaocuparasIlhasAleutas,no
Alasca.158Noinciodejunho,oImprioJaponscolocousuasoperaesemao,masosnorte
americanos,porteremdecifradooscdigosnavaisjaponesesnofinaldemaio,estavamplenamente
conscientesdessesplanosedisposiesdeforaeusaramesseconhecimentoparaalcanarumavitria
decisivaemMidwaysobreaMarinhaImperialJaponesa.159

ComasuacapacidadedeaoagressivaconsideravelmentediminudaapsaBatalhadeMidway,oJapo
optouporseconcentraremumatentativatardiadecapturarPortMoresbyporumacampanhaterrestreno
TerritriodePapua.160Osamericanosplanejaramumcontraataquecontraasposiesjaponesasnosul
dasIlhasSalomo,principalmenteemGuadalcanal,comoumprimeiropassoparaacapturadeRabaul,a
principalbasejaponesanoSudesteAsitico.161
Ambososplanoscomearamemjulho,masemmeadosdesetembro,aBatalhadeGuadalcanalteveprioridadeparaosjaponeseseastropasda
NovaGuinforamobrigadasaretirarsedareadePortMoresbyparaapartenortedailha,ondeenfrentaramtropasaustralianasemnorte
americanasnaBatalhadeBunaGona.162Guadalcanallogotornouseumpontofocalparaambososlados,comocomparecimentospesado
de

tropasenaviosnessabatalha.Atoinciode1943,osjaponesesiriamserderrotadosnailhaeretirariamsuastropas.163NaBirmnia,asforasda
Commonwealthmontavamduasoperaes.Aprimeira,umaofensivanaregiodeArakannofinalde1942,foidesastrosa,forandoumrecuode
voltandiaemmaiode1943.164Asegundafoiainserodeforasirregularesportrsdaslinhasjaponesasemfevereiro,oque,atofinalde
abril,tinhaconseguidoresultadosaindaduvidosos.165
NaFrenteOrientaldaAlemanha,oEixoderrotouofensivassoviticasnaPennsulaKercheemKharkov,166e,emseguida,lanousuaofensiva
principalcontraosuldaRssiaemjunhode1942,paraaproveitaroscamposdepetrleodoCucasoeocuparasestepesdeKuban,mantendo
posiessobreasreasnorteecentraldaFrente.OsalemesdividiramoGrupodeExrcitosSulemdois:oGrupodeExrcitosAnaparte
inferiordorioDoneoGrupodeExrcitosBnosudestedoCucaso,norioVolga.Ossoviticosdecidiramfazersuaplataformadecombateem
Stalingrado,queestavanocaminhodosexrcitosalemesqueavanavam.167
Emmeadosdenovembro,osalemestinhamquaseconquistadoStalingradoemseveroscombatesderuaquandoossoviticoscomearama
segundacontraofensivadeinverno,comoinciodeumcercosforasnazistasnacidade168eumassaltosalienteRzhev,pertodeMoscou,
emboraestaltimotenhafalhadodesastrosamente.169Noinciodefevereirode1943,oexrcitoalemotinhasofridofortesperdasastropas
http://pt.wikipedia.org/wiki/Segunda_Guerra_Mundial

170

7/22

12/02/2015

SegundaGuerraMundialWikipdia,aenciclopdialivre
alemsemStalingradotinhamsidoforadasaserender170ealinhadefrentefoiempurradaparatrs,

almdasuaposiodeantesdaofensivadevero.Emmeadosdefevereiro,apsoimpulsosovitico
diminuir,osalemeslanaramoutroataqueemCarcvia,comacriaodeumasalienteemsualinhade
frenteemvoltadacidaderussadeKursk.171
Emnovembrode1941,asforasdaCommonwealthlanaramumacontra
ofensiva,aOperaoCrusader,nonortedafrica,erecuperaramtodosos
Soldadossoviticosatacamumacasa
ganhosqueosalemeseositalianostinhamfeitonaregio.172No
duranteaBatalhadeStalingrado,em
Ocidente,preocupaescomrespeitoaogovernojaponsusarasbasesda
1943.
FranadeVichyemMadagascarresultaramnainvasobritnicadailhano
inciodemaiode1942.173Estabemsucedidainvasofoilogo
compensadaporumaofensivadoEixonaLbiaquelevouosAliadosarecuarparaoEgito,atqueasforasdo
EixoforamparadasemElAlamein.174Nocontinente,asincursesdecomandosaliadosaalvosestratgicos,
culminandocomadesastrosaBatalhadeDieppe,175demonstraramincapacidadedosAliadosocidentaisemlanar
umainvasodaEuropacontinentalsemumamelhorpreparao,equipamentoseseguranaoperacional.176
TanquesbritnicosCrusader

Emagostode1942,osAliadosconseguiramrepelirumsegundoataquecontraElAlamein177e,aumaltocusto,
emmovimentoparaposies
conseguiuentregarsuprimentosdesesperadamentenecessriosMaltasitiada.178Poucosmesesdepois,os
avanadasdurantea
AliadosiniciaramumataqueprprionoEgito,desalojandoasforasdoEixoeoinciodeumaunidadeoestede
CampanhaNorteAfricana.
todaaLbia.179EsteataquefoiseguidopoucodepoisporumainvasoangloamericanadoNortedafrica
Francs,oqueresultounacapturadaregiopelosaliados.180Hitlerrespondeucomadeserodacolnia
francesa,ordenandoaocupaodaFranadeVichy,180emboraasforasdeVichynoteremresistidoaestaviolaodoarmistcio,elas
conseguiramafundarsuafrotaparaevitarasuacapturapelasforasalems.181AsagorapoucasforasdoEixonafricarecuaramparaa
Tunsia,quefoiconquistadapelosAliadosemmaiode1943.182

Aliadosganhamimpulso(1943)
ApsaCampanhadeGuadalcanal,osAliadosiniciaramvriasoperaescontraoJaponoPacfico.Em
maiode1943,forasaliadasforamenviadasparaeliminarasforasjaponesasnasAleutas.183Logodepois
comearamassuasoperaesprincipaisparaisolarRabaul,atravsdacapturadeilhasvizinhasepara
quebraropermetroCentralJaponsdoPacficonasilhasGilberteMarshall.184Atofinaldemarode
1944,osAliadostinhamconcludoambososobjetivos,e,adicionalmente,neutralizaramaprincipalbase
japonesaemTruk,nasIlhasCarolinas.Emabril,asforasaliadaslanaramumaoperaopararetomara
NovaGuinOcidental.185

VdeoproduzidopelosEstados
Unidosem1943sobreo
bombardeamentodeHamburgopelos
Aliados.

Mussolininofinaldaquelems.189

NaUnioSovitica,tantoosalemesquantoossoviticospassaramaprimaveraeoinciodoverode
1943fazendopreparativosparagrandesofensivasnaRssiacentral.Em4dejulhode1943,aAlemanha
atacouasforassoviticasaoredordeKursk.Dentrodeumasemana,asforasalemstinhamseesgotado
nalutacontraasdefesasprofundamenteescalonadasebemconstrudasdossoviticos186187e,pela
primeiraveznaguerra,Hitlercancelouaoperaoantesdeteralcanadoosucessotticoou
operacional.188EstadecisofoiparcialmenteafetadapelainvasodosaliadosocidentaisSiclia,lanada
em9dejulhoeque,combinadacomfalhasanterioresdositalianos,resultounadestituioenaprisode

Em12dejulhode1943,ossoviticoslanaramsuasprpriascontraofensivas,afastandoassimqualquer
esperanadevitria,ouatmesmoempate,paraoexrcitoalemonoleste.AvitriasoviticaemKursk
anunciouaquedadesuperioridadealem,190dandoUnioSoviticaainiciativanaFrenteOriental.191
192Osalemestentaramestabilizarsuafrentenordesteaolongodaapressadamentefortificadalinha
PantherWotan,noentanto,ossoviticosaromperamemSmolenskenaofensivadeDnieper.193
Noinciodesetembrode1943,osAliadosocidentaisinvadiramapennsulaitlica,apsumarmistcio
comositalianos.194AAlemanharespondeuaodesarmarasforasitalianas,tomarocontrolemilitardas
reasatentocontroladaspelaItlia195eaocriarumasriedelinhasdefensivas.196Asforasespeciais
alemsresgataramMussolini,quelogoemseguidaestabeleceuumnovoEstadofantochenaItliaocupada
pelosalemeschamadodeRepblicaSocialItaliana.197OsAliadosocidentaislutaramporvriasfrentes
atchegarprincipallinhadefensivaalem,emmeadosdenovembro.198

AviessoviticosIl2atacandoforas
daWehrmachtduranteaBatalhade
Kursk,em1dejulhode1943.

AsoperaesalemsnoAtlnticotambmsofreram.Emmaiode1943(MaioNegro),conformecontra
ofensivasaliadassetornavamcadavezmaiseficazes,asconsiderveisperdasresultantesde
submarinosalemesforaramasuspensotemporria

dacampanhanavalalemnoAtlntico.199Emnovembrode1943,FranklinD.RoosevelteWinstonChurchillseencontraramcomChiangKai
sheknoCairo200e,depois,comJosephStalinemTeer.201Aprimeiraconfernciadeterminouorecuodoterritriojaponsnopsguerra,200
enquantoaltimaincluaumacordodequeosAliadosocidentaisinvadiriamaEuropaem1944edequeaUnioSoviticairiadeclararguerraao
JapodentrodetrsmesesapsaderrotadaAlemanha.201AintelignciaalempsemprticaamalsucedidaOperaoLongJump,cujo
objetivoeracapturar(ouassassinar)oslderesreunidosemTeer.
Desdenovembrode1943,duranteaBatalhadeChangde,oschinesesforaramoJapoalutarumacustosaguerradeatrito,enquantoaguardavam
asforasaliadas.202203Emjaneirode1944,osAliadoslanaramumasriedeataquesnaItliacontraalinhaemMonteCassinoetentaram
flanqueardesembarquesemAnzio.204Atofinaldejaneiro,umagrandeofensivasoviticaexpulsouasforasalemsdaregiodeLeningrado,
terminandocomomaislongoeletalcercodahistria.205
AprximaofensivasoviticafoiinterrompidanasfronteirasprguerradaEstniapeloGrupodeExrcitosNortealemoauxiliadoporestonianos
quetinhamaesperanaderestabeleceraindependncianacional.EsteatrasodiminuiuassubsequentesoperaessoviticasnaregiodoMar
Bltico.206Nofinaldemaiode1944,ossoviticostinhamlibertadoaCrimeia,expulsadoamaiorpartedasforasdoEixodaUcrniaefeito
http://pt.wikipedia.org/wiki/Segunda_Guerra_Mundial

207

8/22

12/02/2015

SegundaGuerraMundialWikipdia,aenciclopdialivre
incursesnaRomnia,queforamrepelidaspelastropasdoEixo.207AsofensivasAliadasnaItliatinhatidosucessoe,scustasdepermitiro
recuodevriasdivisesalems,em4dejunhoRomafoicapturada.208

OsAliadosexperimentaramsortesdiferentesnasiacontinental.Emmarode1944,osjaponeseslanaramaprimeiradeduasinvases:uma
operaocontraasposiesbritnicasemAssam,nandia,209elogocercaramasposiesdaCommonwealthemImphaleKohima.210Emmaio
de1944,asforasbritnicasmontaramumacontraofensivaquelevouastropasjaponesasdevoltaparaaBirmnia210easforaschinesasque
invadiramonortedaBirmnianofinalde1943sitiaramastropasjaponesasemMyitkyina.211Asegundainvasojaponesatentoudestruiras
principaisforasdecombatedaChina,protegerasferroviasentreosterritriosocupadoseosaeroportos
AliadoscapturadospeloJapo.212Emjunho,osjaponesestinhamconquistadoaprovnciadeHenane
comearamumataquerenovadocontraChangsha,naprovnciadeHunan.213

AproximaodosAliados(1944)

AInvasodaNormandiapelos
Aliadosem6dejunhode1944,
episdioconhecidocomoDiaD.

Em6dejunhode1944(conhecidocomoDiaD),depoisdetrs
anosdepressosovitica,147osAliadosocidentaisinvadiramo
nortedaFrana.ApsreatribuirvriasdivisesAliadasdaItlia,
elestambmatacaramosuldaFrana.214Osdesembarquesforam
Tropasbritnicasacionandoum
bemsucedidoselevaramderrotadasunidadesdoexrcitoalemo
morteiroduranteaBatalhadeImphal,
naFrana.Parisfoilibertadapelaresistncialocal,comoapoiodas
215
noNordestedandia,em1944.
ForasdaFranaLivreem25deagosto eosAliadosocidentais
continuaramaforarorecuodasforasalemsnaEuropa
Ocidentaldurantealtimapartedoano.UmatentativadeavanarparaonortedaAlemanhalideradapor
umagrandeoperaoareanosPasesBaixosterminouemumfracasso.216Depoisdisso,osAliados
ocidentaislentamentemoveramseparaAlemanha,semsucesso,tentandoatravessarorioRuremuma
grandeofensiva.NaItlia,oavanoAliadotambmdesacelerou,quandosedepararamcomaltima
grandelinhadedefesaalem.217

Em22dejunho,ossoviticoslanaramumaofensivaestratgicanaBielorrssia(conhecidacomo
"OperaoBagration"),queresultounadestruioquasecompletadoGrupodeExrcitosCentroalemo.218Logodepois,outraofensivasovitica
estratgicaforouorecuodastropasalemsdaUcrniaocidentalePolniaoriental.Osucessodoavanodastropassoviticasimpulsionou
forasderesistncianaPolniaainiciarvriasrevoltas,emboraamaiordelas,emVarsvia,almdeumarevoltaeslovacanosul,noterem
recebidoauxliosoviticoeacabaremsendoabatidasporforasalems.219AofensivaestratgicadoExrcitoVermelhonolestedaRomnia
desestabilizouedestruiuconsideravelmenteastropasalemsnaregioedesencadeouumbemsucedidogolpedeEstadonaRomniaena
Bulgria,seguidopelodeslocamentodessespasesparaoladodosAliados.220
Emsetembrode1944,astropasdoExrcitoVermelhosoviticoavanaramparaaIugoslviaeforarama
rpidaretiradadosGruposEeFdoexrcitoalemonaGrcia,AlbniaeIugoslvia.221Nesteponto,os
partisansapoiadospeloscomunistaselideradospeloMarechalJosipBrozTito,quehavialideradouma
campanhadeguerrilhacadavezmaisbemsucedidacontraaocupaodesde1941,controlavamgrande
partedoterritrioiugoslavoeestavamengajadosemretardarosesforoscontraasforasalemsmaisao
sul.NonortedaSrvia,oExrcitoVermelho,comapoiolimitadodeforasblgaras,ajudouos
guerrilheirosemumalibertaoconjuntadecapitalBelgradoem20deoutubro.Poucosdiasdepois,os
soviticoslanaramumataquemaciocontraaHungriaocupadapelosalemes,quedurouataquedade
Budapeste,emfevereirode1945.222EmcontrastecomasimpressionantesvitriassoviticasnosBalcs,a
pungenteresistnciafinlandesacontraaofensivasoviticanoIstmodaCarliaimpediuaocupaodo
territriofinlandselevouassinaturadoarmistciosoviticofinlandsemcondiesrelativamente
suaves,comasubsequentemudanadaFinlndiaparaoladodosAliados.223224

TropaseequipamentosdoExrcito
Vermelhoatravessandoumrio
duranteoverodohemisfrionorte
em1944.

Atoinciodejulho,asforasdaCommonwealthnosudesteasiticohaviamrepelidooscercosjaponeses
emAssam,empurrandoosjaponesesparaorioChindwin225enquantooschinesescapturaramMyitkyina.
NaChina,osjaponesesestavamtendomaioressucessos,tendofinalmentetomadoChangsha,emmeados
dejunho,eacidadedeHengyang,noinciodeagosto.226Logodepois,elesaindainvadiramaprovncia
deGuangxi,vencendobatalhasimportantescontraasforaschinesasemGuilineLiuzhouatofinalde
novembro227ecomsucessoligandoassuasforasnaChinaenaIndochinaemmeadosdedezembro.228
NoPacfico,asforasnorteamericanascontinuaramapressionaropermetrojapons.Emmeadosde
junhode1944,elascomearamsuaofensivacontraasilhasMarianasePalauederrotaramasforas
japonesasnaBatalhadoMardasFilipinas.Estasderrotaslevaramrennciadeprimeiroministrojapons
HidekiTjemuniramosEstadosUnidoscombasesareasparalanarataquesdebombardeirospesados
e
intensivossobreasilhasjaponesas.Nofinaldeoutubro,asforasnorteamericanasinvadiramailha

filipinadeLeytelogodepois,asforasnavaisaliadasmarcaramoutragrandevitrianaBatalhadoGolfo
deLeyte,umadasmaioresbatalhasnavaisdahistria.229

RebeldespolonesesduranteaRevolta
deVarsvia,emquecercade200000
civismorreram.

ColapsodoEixoevitriadosAliados(1945)
Em16dedezembrode1944,aAlemanhatentousualtimaedesesperadamedidaparaobtersucessonaFrenteOcidental,usandoamaiorparte
dassuasreservasrestantesparalanarumagrandecontraofensivanasArdenasparatentardividirosAliadosocidentais,cercargrandespores
detropasaliadasetomarasuaportadealimentaoprimrianaAnturpia,comoobjetivodelevaraumasoluopoltica.230Emjaneiro,a
ofensivatinhasidorepelidasemcumprirosseusobjetivosestratgicos.230NaItlia,osAliadosocidentaisficaramnumimpassenalinha
defensivaalem.Emmeadosdejaneirode1945,ossoviticosatacaramnaPolnia,movendosedoVstulaaorioOder,naAlemanha,e
invadiramaPrssiaOriental.231Em4defevereiro,oslderesnorteamericanos,britnicosesoviticosseencontraramnaConfernciadeYalta.
ElesconcordaramcomaocupaodaAlemanhanopsguerra232esobrequandoaUnioSoviticairiasejuntarguerracontraoJapo.233
http://pt.wikipedia.org/wiki/Segunda_Guerra_Mundial

9/22

12/02/2015

SegundaGuerraMundialWikipdia,aenciclopdialivre

Emfevereiro,ossoviticosinvadiramaSilsiaeaPomernia,enquantoAliadosocidentaisentraramnaAlemanhaOcidentaleaproximaramsedo
rioReno.Emmaro,osAliadosocidentaisatravessaramonortedoRenoeosuldoRuhr,cercandooGrupodeExrcitosBalemo,234enquanto
ossoviticosavanaramparaViena.Noinciodeabril,osAliadosocidentaisfinalmenteavanaramnaItliaeatravessaramaAlemanha
Ocidental,enquantoasforassoviticasinvadiramBerlimnofinaldeabrilasduasforasencontraramsenorioElbaem25deabril.Em30de
abrilde1945,oReichstagfoicapturado,simbolizandoaderrotamilitardoTerceiroReich.235
Vriasmudanasdelideranaocorreramduranteesteperodo.Em12deabril,oentopresidentedosEstadosUnidos,Roosevelt,morreuefoi
sucedidoporHarryS.Truman.BenitoMussolinifoimortoporpartisansitalianosem28deabril.236Dois
diasdepois,HitlercometeusuicdioefoisucedidopeloGrandeAlmiranteKarlDnitz.237
NaItlia,arendioassinadaem29deabrilpelocomandodasforasalemsnaquelepas,seefetivouem
2demaio.238Otratadoderendioalemofoiassinadoem7demaioemReims239eratificadoem8de
maioemBerlim.240OGrupodeExrcitosCentroalemoresistiuemPragaatodia11demaio.241
NoPacfico,asforasestadunidensesacompanhadasporforasdaComunidadedasFilipinasavanaram
noterritriofilipino,tomandoLeyteatofinaldeabrilde1945.ElesdesembarcaramemLuzonem
janeirode1945eocuparamManilaemmaro,deixandoaemrunas.CombatescontinuaramemLuzon,
MindanaoeemoutrasilhasdasFilipinasatofinaldaguerra.242
Emmaiode1945,tropasaustralianasaterraramemBornu.Forasbritnicas,estadunidensesechinesas
derrotaramosjaponesesnonortedaBirmniaemmaroeosbritnicoschegaramaYangonem3de
maio.243ForasestadunidensestambmchegamaoJapo,tomandoIwoJimaemmaroeOkinawaato
finaldejunho.244Bombardeirosestadunidensesdestroemascidades
japonesasesubmarinosbloqueiamasimportaesdopas.245
Em11dejulho,oslderesAliadossereuniramemPotsdam,na
Alemanha.LelesconfirmamacordosanterioressobreaAlemanha246e
reiteramaexignciaderendioincondicionaldetodasasforas
japonesas,especificamenteafirmandoque"aalternativaparaoJapoa
rpidaetotaldestruio."247Duranteestaconferncia,oReinoUnido
realizouasuaeleiogeraleClementAttleesubstituiChurchillcomo
primeiroministro.248

ConfernciadePotsdamemjulhode
1945,comJosefStlin,HarryS.
TrumaneWinstonChurchill

ApsofimdaBatalhadeBerlim,
soldadosdoExrcitoVermelho
iaramabandeirasoviticana
varandadoHotelAdlon,nacapital
alem.

ComooJapocontinuouaignorarostermosdePotsdam,osEstados
Unidoslanambombasatmicassobreascidadesjaponesasde
Explosonuclearem
HiroshimaeNagasakiemagosto.Entreasduasbombas,ossoviticos,
Nagasaki,ImpriodoJapo,9
emconformidadecomoacordodeYalta,invademaManchria,
deagostode1945.
dominadapelosjaponeseserapidamentederrotamoExrcitodeGuangdong,queeraaprincipalforade
combatejaponesa.249250OExrcitoVermelhotambmcapturaailhaSacalinaeasilhasCurilas.Em15de
agostode1945oJaposerende,sendoosdocumentosderendiofinalmenteassinadosabordodoconvsdonaviodeguerraamericanoUSS
Missouriem2desetembrode1945,oquepsfimguerra.239

Consequncias
OsAliadosestabeleceramadministraesdeocupaonaustriaenaAlemanha.Oprimeirosetornouum
estadoneutro,noalinhadocomqualquerblocopoltico.Oltimofoidivididoemzonasdeocupao
ocidentaiseorientaiscontroladapelosAliadosOcidentaisepelaUnioSovitica,respectivamente(ver:
ConselhodeControloAliado).Umprogramade"desnazificao"daAlemanhalevoucondenaode
criminososdeguerranazistaseremoodeexnazistasdopoder,aindaqueestapolticatenhasealterado
paraaanistiaeareintegraodosexnazistasnasociedadedaAlemanhaOcidental.251AAlemanha
perdeuumquartodosseusterritriosprguerra(1937)osterritriosorientais:Silsia,Neumarkeamaior
partedaPomerniaforamassumidospelaPolniaaPrssiaOrientalfoidivididaentreaPolniaea
URSS,seguidapelaexpulsode9milhesdealemesdessasprovncias,bemcomode3milhesde
alemesdosSudetos,naTchecoslovquia,paraaAlemanha.Nadcadade1950,umemcadacinco
habitantesdaAlemanhaOcidentaleraumrefugiadodoleste.AURSStambmassumiuasprovncias
polonesasalestedalinhaCurzon(dasquais2milhesdepolonesesforamexpulsos),252lesteda
Romnia,253254epartedolestedaFinlndia255etrspasesBlticos.256257

Oprimeiroministrobritnico
WinstonChurchillprofereosinalde
"Vitria"paramultidesemLondres,
noDiaVE.

Emumesforoparamanterapaz,258osAliadosformaramaOrganizaodasNaesUnidas(ONU),que
oficialmentepassouaexistirem24deoutubrode1945,259eaprovaramaDeclaraoUniversaldos
DireitosHumanosem1948,comoumpadrocomumparatodososEstadosmembro.260Aalianaentre
osAliadosOcidentaiseaUnioSoviticahaviacomeadoadeteriorarseaindaantesdaguerra,261aAlemanhahaviasidodivididadefactoe
doisEstadosindependentes,aRepblicaFederaldaAlemanhaeaRepblicaDemocrticaAlem,262foramcriadosdentrodasfronteirasdas
zonasdeocupaodosAliadosedosSoviticos,respectivamente.OrestodaEuropatambmfoidivididoemesferasdeinflunciaocidentaise
soviticas.263Amaioriadospaseseuropeusorientaisecentraisficaramsobaesferasovitica,oquelevoucriaoderegimescomunistas,com
oapoiototalouparcialdasautoridadessoviticasdeocupao(ver:Ocupaessoviticas).Comoresultado,Polnia,Hungria,264
Tchecoslovquia,265Romnia,Albnia,266eaAlemanhaOrientaltornaramseEstadossatlitedossoviticos.AIugoslviacomunistarealizou
umapolticatotalmenteindependente,oquecausoutensocomaURSS267(ver:RupturaTitoStalin).
Adivisopsguerradomundofoiformalizadaporduasalianasmilitaresinternacionais,aOrganizaodoTratadodoAtlnticoNorte(OTAN),
lideradapelosEstadosUnidos,eoPactodeVarsvia,lideradopelaUnioSovitica268olongoperododetensespolticasemilitares
provenientedaconcorrnciaentreessesdoisgrupos,aGuerraFria,seriaacompanhadodeumacorridaarmamentistasemprecedenteseguerras
http://pt.wikipedia.org/wiki/Segunda_Guerra_Mundial

269

10/22

12/02/2015

SegundaGuerraMundialWikipdia,aenciclopdialivre

porprocurao.269

Imprioscoloniaisem1945.Comofimda
guerra,conflitosdelibertaonacionalse
espalharampelomundo,levandocriao
deIsraeledescolonizaodasiaeda
frica.

ZonasocupadaspelosAliadosna
Alemanhaenaustrianopsguerra.

Nasia,osEstadosUnidosocuparamoJapoeadministraram
asantigasilhasjaponesasnoPacficoOcidental,enquantoos
soviticosanexaramailhaSacalinaeasilhasCurilas.270A
Coreia,anteriormentesobodomniojapons,foidivididae
ocupadapelosEstadosUnidosnoSulepelaUnioSovitica
noNorteentre1945e1948.Repblicasseparadasento
surgiramemambososladosdoparalelo38em1948,cada
umaafirmandoserogovernolegtimodetodaaCoreia,oque
VdeofeitopelaForaAreados
levouGuerradaCoreia.271NaChina,forasnacionalistase
EstadosUnidosquemostraBerlim
comunistasretomaramaguerracivilemjunhode1946.As
emrunasem1945.
forascomunistasforamvitoriosaseestabelecerama
RepblicaPopulardaChinanocontinente,enquantoasforas
nacionalistasrefugiaramsenailhadeTaiwanem1949efundaramaRepblicadaChina.272No
OrienteMdio,arejeiorabeaoPlanodePartilhadaPalestinadaONUecriaodeIsrael,
marcouaescaladadoconflitorabeisraelense.Enquantoaspotnciascoloniaiseuropeiastentaram
reterparteouatotalidadedeseusimprioscoloniais,asuaperdadeprestgioederecursosdurantea
guerrafracassouseusobjetivos,levandodescolonizaodasiaedafrica.273274
Aeconomiamundialsofreumuitocomaguerra,emboraosparticipantesdaSegundaGuerraMundial
tenhamsidoafetadosdeformadiferente.OsEstadosUnidosemergirammuitomaisricosdoque
qualqueroutranaonopasaconteceuo"babyboom"eem1950seuprodutointernobruto(PIB)
percapitaeramaiordoqueodequalqueroutrapotnciaeissolevouoadominaraeconomia
mundial.275276OReinoUnidoeosEstadosUnidosimplementaramumapolticadedesarmamento
industrialnaAlemanhaOcidentalentreosanosde1945e1948.277Devidointerdependnciado
comrciointernacional,estelevouestagnaodaeconomiaeuropeiaeoatraso,emvriosanos,da
recuperaodocontinente.278279

Arecuperaocomeoucomareformamonetriademeadosde1948naAlemanhaOcidentalefoiaceleradapelaliberalizaodapoltica
econmicaeuropeia,queoPlanoMarshall(19481951)causoutantodiretaquantoindiretamente.280281Arecuperaops1948daAlemanha
Ocidentalfoichamadademilagreeconmicoalemo.282Almdisso,aseconomiasitaliana283284efrancesatambmserecuperaram.285Em
contrapartida,oReinoUnidoestavaemumestadoderunaeconmica286eentrouemumrelativodeclnioeconmicocontnuoaolongode
dcadas.287
AUnioSovitica,apesardosenormesprejuzoshumanosemateriais,tambmexperimentouumrpidoaumentodaproduonopsguerra
imediato.288OJapopassouporumcrescimentoeconmicoincrivelmenterpido,tornandoseumadaseconomiasmaispoderosasdomundona
dcadade1980.289AChinavoltouasuaproduoindustrialdeprguerraem1952.290

Impactos
Mortosecrimesdeguerra
Asestimativasparaototaldemortosnaguerravariam,
poismuitasmortesnoforamregistradas.Amaioria
sugerequecercade60milhesdepessoasmorreramno
conflito,incluindocercade20milhesdesoldadose40
milhesdecivis.291292293SomentenaEuropa,houve
36milhesdemortes,sendoametadedecivis.Muitos
civismorreramporcausadedoenas,fome,massacres,
bombardeiosegenocdiosdeliberados.AUnioSovitica
perdeucercade27milhesdepessoasdurantea
guerra,294quasemetadedetodasasmortesdaSegunda
GuerraMundial.295Umemcadaquatrocidados
soviticosforammortosouferidosnesseconflito.296
DototaldebitosnaSegundaGuerraMundialcercade
85porcento,namaiorpartesoviticosechineses,foram
doladodosAliadose15porcentodoladodoEixo.
Muitasdessasmortesforamcausadasporcrimesde
guerracometidospelasforasalemsejaponesasnos
territriosocupados.Estimasequeentre11297e17298
milhesdecivismorreramcomoresultadodiretoou
MortesduranteaSegundaGuerraporpas.
indiretodaspolticasideolgicasnazistas,incluindoo
genocdiosistemticodecercadeseismilhesdejudeus
duranteoHolocausto,juntamentecommaiscincomilhesdeciganos,eslavos,homossexuaiseoutrasminoriastnicasegruposminoritrios.299
Aproximadamente7,5milhesdecivismorreramnaChinaduranteaocupaojaponesa300eossrviosforamalvejadospelaUstae,organizao
croataalinhadaaoEixo.301
AatrocidademaisconhecidacometidapeloImpriodoJapofoioMassacredeNanquim,naqualcentenasdemilharesdecivischinesesforam
estupradoseassassinados.302Entre3milhese10milhesdecivis,amaioriachineses,forammortospelasforasdeocupaojaponesas.303
MitsuyoshiHimetaregistrou2,7milhesdevtimasduranteapolticaconhecidacomoSankoSakusen.OgeneralYasujiOkamuraimplementoua
304
http://pt.wikipedia.org/wiki/Segunda_Guerra_Mundial

11/22

12/02/2015

SegundaGuerraMundialWikipdia,aenciclopdialivre

polticaemHeipeieShandong.304
AsforasdoEixofizeramusodearmasbiolgicasequmicas.Ositalianosusaramgsmostardadurantea
conquistadaAbissnia,305enquantooExrcitoImperialJaponsusouvriostiposdearmasbiolgicas
duranteainvasoeocupaodaChinaenosconflitosiniciaiscontraossoviticos.306Tantoosalemes
quantoosjaponesestestaramtaisarmascontracivise,emalgunscasos,sobreprisioneirosdeguerra.A
AlemanhanazistaeoImprioJaporealizaramexperinciasutilizandosereshumanoscomocobaias(ver:
Experimentoshumanosnazistas307eUnidade731308309)Temendopunies,vrioscriminososde
guerrafugiramdaEuropaapstrminodoconflito.Asrotasdefugausadasporestescriminososficaram
conhecidascomoas"linhasderatos"(Ratlines).
EmboramuitosdosatosdoEixotenhamsidolevadosajulgamentonosprimeirostribunais
internacionais,310muitosdoscrimescausadospelosAliadosnoforamjulgados.Entreosexemplosde
aesdosAliadosestoastransfernciaspopulacionaisnaUnioSoviticaeointernamentode
Civischinesessendoenterradosvivos
estadunidensesjaponesesemcamposdeconcentraonosEstadosUnidosaOperaoKeelhaul,311a
porsoldadosjaponesesduranteo
expulsodosalemesapsaSegundaGuerraMundial,osestuprosemmassademulheresalemspelo
MassacredeNanquim.
ExrcitoVermelhoSoviticooMassacredeKatyncometidopelaUnioSovitica,paraoqualosalemes
enfrentaramcontraacusaesderesponsabilidade.Ograndenmerodemortesporfometambmpodeser
parcialmenteatribudoguerra,comoafomede1943emBengalaeafomede1945noVietn.312
Tambmtemsidosugeridocomocrimesdeguerraporalgunshistoriadoresobombardeioemmassadereascivisemterritrioinimigo,incluindo
TquioemaisnotadamentenascidadesalemsdeDresden,HamburgoeColniapelosAliadosocidentais,313queresultounadestruiodemais
de160cidadesematouumtotaldemaisde600milcivisalemes.314

Camposdeconcentraoeescravido
Osnazistasforamresponsveis
peloHolocausto,amatanadecercadeseismilhesdejudeus

(esmagadoramenteasquenazes),bemcomodoismilhesdepolonesesequatromilhesdeoutrosque
foramconsiderados"indignosdeviver"(incluindoosdeficientesedoentesmentais,prisioneirosdeguerra
soviticos,homossexuais,maons,testemunhasdejeoveciganos),comopartedeumprogramade
extermniodeliberado.Cercade12milhes,amaioriadosquaiseramdoLesteEuropeu,foram
empregadosnaeconomiadeguerraalemcomotrabalhadoresforados.315
Almdecamposdeconcentraonazistas,osgulagssoviticos(camposdetrabalho)levarammortede
cidadosdospasesocupados,comoaPolnia,Litunia,LetniaeEstnia,bemcomoprisioneirosde
guerraalemeseatmesmocidadossoviticosqueforamconsideradosapoiadoresousimpatizantesdos
nazistas.316Sessentaporcentodosprisioneirosdeguerrasoviticosdosalemesmorreramdurantea
guerra.317RichardOveryapontaonmerode5,7milhesdeprisioneirosdeguerrasoviticos.Destes,
cinquentaeseteporcentomorreramouforammortos,umtotalde3,6milhes.318Exprisioneirosde
guerrasoviticosecivisrepatriadosforamtratadoscomgrandesuspeitaecomopotenciaiscolaboradores
dosnazistasealgunsdelesforamenviadosparagulagsnomomentodarevistapeloNKVD.319
OscamposdeprisioneirosdeguerradoJapo,muitosdosquaisforamutilizadoscomocamposde
trabalho,tambmtiveramaltastaxasdemortalidade.OTribunalMilitarInternacionalparaoExtremo
Orienteconcluiuqueaataxademortalidadedeprisioneirosocidentaisfoide27,1porcento(para
prisioneirosdeguerraestadunidenses,37porcento),320setevezesmaiordoqueosprisioneirosdeguerra
dosalemeseitalianos.321Apesarde37.583prisioneirosdoReinoUnido,28.500daHolandae14.473
dosEstadosUnidostenhamsidolibertadosapsarendiodoJapo,onmerodechinesesfoideapenas
56.321
SegundoohistoriadorZhifenJu,pelomenoscincomilhesdecivischinesesdonortedaChinaede
ManchukuoforamescravizadospeloConselhodeDesenvolvimentodasiaOriental,ouKain,entre
1935e1941,paratrabalharnasminaseindstriasdeguerra.Aps1942,essenmeroatingiu10
milhes.322ABibliotecadoCongressodosEstadosUnidosestimaque,emJava,entre4e10milhesde
romushas(emjapons:"trabalhadores braais")foramforadosatrabalharpelosmilitaresjaponeses.
Cercade270.000destestrabalhadoresjavanesesforamenviadosparaoutrasreasdominadaspelos
japonesesnoSudesteAsiticoesomente52.000foramrepatriadosparaJava.323
Em19defevereirode1942,RooseveltassinouaOrdemExecutiva9066,internandomilharesde
japoneses,italianos,estadunidenses,alemesealgunsemigrantesdoHavaquefugiramapso
bombardeiodePearlHarborduranteoperododaguerra.OsgovernosdosEstadosUnidosedoCanad
internaram150.000estadunidensesjaponeses,324325bemcomocercade11.000alemeseitalianos
residentesnosEUA324(ver:CamposdeconcentraonosEstadosUnidos).

OsenadorestadunidenseAlbenW.
Barkley,membrodocomitque
investigavaoscrimesnazistas,aolado
decorposdeprisioneirosdocampo
deconcentraodeBuchenwald,na
Alemanha

Pilhadecorposnointeriordocampo
deconcentraonazistadeBergen
Belsen,ondemuitosjudeus,poloneses
epresossoviticoscapturadosforam
enviadosparaotrabalhoforadoe,
maistarde,paraoextermnio,em
1945

EmconformidadecomoacordoAliadofeitonaConfernciadeIalta,milhesdeprisioneirosdeguerrae
civisforamusadosemtrabalhosforadoporpartedaUnioSovitica.326NocasodaHungria,oshngarosforamforadosatrabalharparaa
UnioSoviticaat1955.327

Produoeconmicaemilitar
NaEuropa,antesdaeclosodaguerra,osAliadostinhamvantagenssignificativasemtermospopulacionaiseeconmicos.Em1938,osaliados
ocidentais(ReinoUnido,Frana,PolniaeosDomniosBritnicos)tinhamumapopulaoeumprodutointernobruto(PIB)30%maiordoque
osdoEixoEuropeu(AlemanhaeItlia)seascolniasfossemincludas,avantagemdosAliadosseriaaindamaior,de5:1empopulaoequase

328
http://pt.wikipedia.org/wiki/Segunda_Guerra_Mundial

12/22

12/02/2015

SegundaGuerraMundialWikipdia,aenciclopdialivre

2:1emPIB.328Aomesmotemponasia,aChinatinhacercadeseisvezesapopulaodoImpriodoJapo,masumPIBapenas89%mais
elevado,oqueseriareduzidoatrsvezesemtermospopulacionaiseapenas38%doPIBmaiselevadoseascolniasjaponesasfossem
includas.328

Propagandadogovernonorte
americanomostrandoumamulher
trabalhandoemumafbricaemFort
Worth,Texas,EstadosUnidos
(1942).

ApesardasvantagenseconmicasepopulacionaisdosAliadosteremsidoamplamentemitigadasdurante
osprimeirosataquesrpidosdablitzkriegdaAlemanhaedoJapo,elassetornaramumfatordecisivoem
1942,depoisqueosEstadosUnidoseaUnioSoviticajuntaramseaosAliados,quandoaguerraem
grandeparteresolveuseemconflitos.329EmboraamaiorcapacidadedeproduodosAliadosemrelao
aoEixomuitasvezessejaatribudaaosmaioresacessosrecursosnaturais,outrosfatores,comoa
relutnciadaAlemanhaedoJapoemempregarasmulheresemsuaforadetrabalho,330331o
bombardeioestratgicofeitopelosAliados332333eatransformaotardiadaAlemanhaparauma
economiadeguerra334tambmcontriburamdeformasignificativa.Almdisso,nemaAlemanhanemo
Japoplanejavamlutaremumaguerraprolongadae,portanto,noseprepararamparaisso.335336Para
melhorarasuaproduo,AlemanhaeJapoutilizarammilhesdetrabalhadoresescravos337aAlemanha
usou
cercade12milhesdepessoas,principalmentedaEuropaOriental,315enquantooJapoescravizou

maisde18milhesdepessoasnoExtremoOrientedasia.322323

Ocupaes

NaEuropa,aocupaosedeusobduasformasmuitodiferentes.NaEuropaOcidental,doNorteeCentral
(Frana,Noruega,Dinamarca,PasesBaixoseasporesanexadasdaChecoslovquia)aAlemanha
estabeleceupolticaseconmicasatravsdasquaisrecolheucercade69,5bilhesdereichsmarks(27,8mil
milhesdedlares)atofinaldaguerraestevalornoincluioconsidervelsaquedeprodutosindustriais,
equipamentosmilitares,matriasprimaseoutrosbens.338Assim,arendadasnaesocupadasera
superiora40porcentodarendaalemrecolhidaatravsdeimpostos,umnmeroqueaumentoupara
quase40porcentodareceitatotaldaAlemanhacomacontinuaodaguerra.339
NoLesteEuropeu,atoesperadarecompensaqueseriatrazidapelaconquistadoLebensraumnuncafoi
Prisioneirossoviticosenforcados
alcanadaporcausadasfronteirasinstveisduranteosconflitosepelapolticasoviticade"terra
pelasforasalemsemjaneirode
340
arrasada",queimpediuapossedosrecursospelosinvasoresalemes. AocontrriodoOcidente,a
1943.
polticaracialnazistaincentivouabrutalidadeexcessivacontraoqueconsideravaUntermensch("povos
inferiores")dedescendnciaeslavaamaiorpartedosavanosalemesforamseguidosdeexecuesem
massa.341Emboracertosgruposderesistncia(Partisans)tenhamseformadonamaioriadosterritriosocupados,elesnoprejudicaramde
formasignificativaasoperaesalemstantonoOriente342quantonoOcidenteatofinalde1943.343TambmnaAlemanha,algunsgrupose
indivduosemaesisoladasfizeramoposioaoregime.Estemovimentodeoposiointerna,poucoexpressivoedisperso,ficouconhecido
comoaresistnciaalem.
Nasia,oImpriodoJapodenominouasnaessobasuaocupaocomosendoparteda"EsferadeCoprosperidadedaGrandesia
Oriental",oque,essencialmente,eraumahegemoniajaponesaquesediziaseralibertadoradospovoscolonizados.344Emboraasforas
japonesastenhamsidooriginalmenterecebidascomolibertadorasdadominaodosimprioseuropeusemmuitosterritrios,suaexcessiva
brutalidadepsaopiniopblicalocalcontraelesdentrodesemanas.345Duranteasuaconquistainicial,oJapocapturou4.000.000barris(640
milm)depetrleo(~5,5105toneladas)deixadosparatrsdurantearetiradadasforasaliadase,em1943,foicapazdeobteraproduodas
ndiasOrientaisHolandesasdeat50milhesdebarris(~6,8106t),76porcentodesuataxadeproduode1940.345

Desenvolvimentotecnolgicoemilitar
Vriosaviesforamusados
parareconhecimento,comocaas,bombardeiroseaeronavesdeapoionosolo,

sendoquecadaumadessasfunesavanouconsideravelmenteduranteoconflito.Ainovaoincluiuo
transporteareottico(acapacidadedemoverrapidamentesuprimentos,equipamentosepessoallimitados
edealtaprioridade)347eobombardeioestratgico(obombardeiodereascivisparadestruiraindstriae
omoral).348Oarmamentoantiareotambmavanou,incluindodefesascomooradareaartilharia
superfciear,taiscomoocanhoalemode88milmetros.Ousodeaviesajatofoipioneiroeemboraa
suaintroduotardiatertidopoucoimpactonaguerra,levouessetipodeaeronaveasetornarpadronas
forasareasemtodoomundo.349
OB17Enorteamericano.Os
Aliadosperderam160milaviadorese
33.700planadoresduranteaguerra
areapelaEuropa. 346

Avanostambmforamfeitosemquasetodososaspectosdaguerranaval,principalmentecomosporta
aviesesubmarinos.Embora,noinciodaguerraaaeronuticatenhatidorelativamentepoucosucesso,as
aesemTaranto,PearlHarbor,MardaChinaMeridionaleMardeCoralestabeleceramoportaavies
comooprincipalnaviodominantenolugardocouraado.350351352

NoAtlntico,osportaaviesdeescoltatornaramseumapartevitaldecomboiosaliados,aoaumentareficazmenteoraiodeproteoeaoajudar
afechara"lacunamesoatlntica".353Osportaavieseramtambmmaiseconmicosdoqueosnaviosdeguerradevidoaocustorelativamente
baixodasaeronaves354edenonecessitaremsertofortementeblindados.355Ossubmarinos,quetinhamprovadoserumaarmaeficazdurantea
PrimeiraGuerraMundial356foramfortementeusadospelosdoisladosnesseconflito.Odesenvolvimentobritnicofocouseemarmamentoe
tticasantissubmarinos,comoosonareoscomboiosnavais,enquantoaAlemanhaconcentrouseemmelhorarasuacapacidadeofensiva,com
projetoscomoossubmarinostipoVII,TipoXXIetticasrudeltaktik.357
AguerraterrestremudoudaslinhasdebatalhaestticasdaPrimeiraGuerraMundialparaumamaiormobilidadeeousodearmascombinadas.O
tanque,quetinhasidoutilizadopredominantementeparaapoiodainfantarianaPrimeiraGuerraMundial,tinhaevoludoparaaarmaprincipal.358
Nofinaldosanos1930,osprojetosdetanquesestavamconsideravelmentemaisavanadosdoqueduranteaPrimeiraGuerraMundialeos
avanoscontinuaramduranteaguerraemaspectoscomooaumentodavelocidade,blindagemepoderdefogo.359

http://pt.wikipedia.org/wiki/Segunda_Guerra_Mundial

13/22

12/02/2015

SegundaGuerraMundialWikipdia,aenciclopdialivre

Noinciodoconflito,amaioriadoscomandantespensavaqueostanquesinimigostinhamespecificaes
superiores.360Estaideiafoicontestadapelofracodesempenhodasarmasrelativamentelevesdos
primeirostanquescontraablindagemepeladoutrinaalemdeevitarcombatesentretanques.Isto,
juntamentecomousodearmascombinadaspelaAlemanha,estavaentreoselementoschavedesuasbem
sucedidastticasdeblitzkriegemtodaaPolniaeFrana.358Muitasarmasantitanque,comoartilharia
indireta,minas,armasdeinfantariadecurtoalcanceeoutrostiposdetanquesforamutilizados.360Mesmo
comagrandemecanizao,ainfantariapermaneceucomoaespinhadorsaldetodasasforas,361edurante
aguerramuitasdelasforamequipadasdeformasemelhantedaPrimeiraGuerraMundial.362
Asmetralhadorasportteisseespalharam,sendoumexemplo
notvelaalemMG42evriassubmetralhadorasqueforam
adaptadasparaocombateprximoemambientesurbanosede
selva.362Orifledeassalto,umdesenvolvimentodeguerrarecente
queincorporoumuitascaractersticasdofuziledametralhadora,
tornouseaarmadeinfantariapadrodopsguerraparaamaioriadasforasarmadas.363364
OsoviticoT34,otanquemais
usadodaguerra.Maisde57mil
foramconstrudosem1945.

Amaioriadosgrandesbeligerantestentouresolverosproblemasdecomplexidadeedesegurana
apresentadosutilizandograndeslivroscdigosparacriptografiacomousodemquinasdecifra,sendoa
RplicadaLittleBoy,abomba
mquinaalemEnigmaamaisconhecida.365OSIGINTeraoprocessocontrriodedescriptografia,sendo
nuclearusadaemHiroshima.
366
queoexemplomaisnotveldeaplicaofoiaquebradoscdigosnavaisjaponesespelosAliados. O
britnicoUltra,queeraderivadodametodologiadadaaoReinoUnidopeloBiuroSzyfrwpolons,tinha
decodificadoaEnigmaseteanosantesdaguerra.367Outroaspectodaintelignciamilitareraoprocessodedesinformao,queosAliadosusaram
comgrandeefeito,comonasoperaesMincemeateBodyguard.366368Outrasproezastecnolgicasedeengenhariaalcanadasduranteoucomo
resultadodaguerraincluemosprimeiroscomputadoresprogramveisdomundo(Z3,ColossuseENIAC),msseisguiadosefoguetesmodernos,o
desenvolvimentodoProjetoManhattandearmasnucleares,aspesquisasoperacionaiseodesenvolvimentodeportoseoleodutosartificiaissobo
CanaldaMancha.369

Vertambm
AliadosdaSegundaGuerraMundial
AuschwitzBirkenau
BrasilnaSegundaGuerraMundial
CronologiadoBrasilduranteaSegundaGuerraMundial
GuerraFria
GuetodeVarsvia
Holocausto
Jeep
LogsticanaSegundaGuerraMundial
MuralhadoAtlntico
PortugalnaSegundaGuerraMundial
PrimeiraGuerraMundial
SegundaGuerraMundialnaculturacontempornea
Sudetas
VaticanoduranteaSegundaGuerraMundial

Referncias
1. SOMMERVILLE,Donald.TheCompleteIllustratedHistoryofWorldWarTwo:AnAuthoritativeAccountoftheDeadliestConflictinHumanHistorywith
AnalysisofDecisiveEncountersandLandmarkEngagements.[S.l.]:LorenzBooks,14dedezembrode2008.p.5.ISBN0754818985
2. NIKOLAY,Starikov.WhenDidWWIIStart?(http://russianthought.com/starikov_when_did_world_war_ii_start.html)russianthought.com.Visitadoem3de
fevereirode2010.
3. AustraliaDeclaresWaronJapan(http://www.ibiblio.org/pha/timeline/411209awp.html)ibiblio.Visitadoem20091003.
4. TheKingdomofTheNetherlandsDeclaresWarwithJapan(http://www.ibiblio.org/pha/policy/1941/411208c.html)ibiblio(2007).Visitadoem3de
outubrode2009.
5. CHICKERING,Roger.AWorldatTotalWar:GlobalConflictandthePoliticsofDestruction,19371945(http://books.google.com/?id=evVPoSwqrG4C).
[S.l.]:CambridgeUniversityPress,2006.p.64.ISBN0275987108
6. FISCUS ,JamesW.CriticalPerspectivesonWorldWarII(http://books.google.com/?id=6MTcnkLfDZAC).[S.l.]:RosenPublishingGroup,2007.p.44.
ISBN1404200657

7. BenHorin,Eliahu(1943).TheMiddleEast:CrossroadsofHistory.W.W.Norton&Co.p.169Taylor,A.J.P(1979).HowWarsBegin.Hamilton.p.
124.ISBN0241100178Yisreelit,HevrahMizrahit(1965).AsianandAfricanStudies,p.191.For1941seeTaylor,A.J.P(1961).TheOriginsofthe
SecondWorldWar.Hamilton.p.viiKellogg,WilliamO(2003).AmericanHistorytheEasyWay.Barron'sEducationalSeries.p.236ISBN0764119737.
ExistemtambmopontodevistaqueconsideraqueaPrimeiraeaSegundaGuerrasMundiaisforamparteda"GuerraCivilEuropeia"ou"SegundaGuerra
dosTrintaAnos":Canfora,LucianoJones,Simon(2006).DemocracyinEurope:AHistoryofanIdeology.WileyBlackwell.p.155.ISBN1405111313
Prin,Gwyn(2002).TheHeartofWar:OnPower,ConflictandObligationintheTwentyFirstCentury.Routledge.p.11.ISBN0415369606.
8. BEEVOR,Antony.TheSecondWorldWar.Londres:Weidenfeld&Nicolson,2012.p.10.ISBN9780297844976
9. MASAYA,Shiraishi.JapaneserelationswithVietnam,19511987.[S.l.]:SEAPPublications,1990.p.4.ISBN0877271224
10. GermanAmericanRelationsTreatyontheFinalSettlementwithRespecttoGermany(twoplusfour)
(http://usa.usembassy.de/etexts/2plusfour8994e.htm)Usa.usembassy.de.Visitadoem29dejaneirode2012.
11. DERBY,Mark.Conscription,conscientiousobjectionandpacifism(http://www.teara.govt.nz/en/conscriptionconscientiousobjectionandpacifism/3)Te
Ara.Visitadoem22June2012.""Themovetowardsworldwarin1914sparkedanupsurgeinpacifistmovements""
12. PacifismintheTwentiethCentury(http://www.infoplease.com/ce6/society/A0860192.html)"pacifism"ColumbiaElectronicEncyclopedia.Visitadoem22
dejunhode2012.""Duringthe1920sandearly30spacifismenjoyedanupsurge""
http://pt.wikipedia.org/wiki/Segunda_Guerra_Mundial

14/22

12/02/2015

13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.

SegundaGuerraMundialWikipdia,aenciclopdialivre

Kantowicz1999,p.149
Davies2008,pp.134140
Shaw2000,p.35
Brody1999,p.4
Zalampas1989,p.62
Bullock1962,p.265
Preston1998,p.104
Myers1987,p.458
Smith2004,p.28
COOGAN,Anthony.(Julhode1993)."TheVolunteerArmiesofNortheastChina(http://www.questia.com/googleScholar.qst?docId=5000186948)".History
Today43.
Record2005,p.50
Mandelbaum1988,p.96
SCHMITZ,DavidF.TheFirstWiseMan.[S.l.]:Rowman&Littlefield,2001.p.124.ISBN0842026320
Kitson2001,p.231
Adamthwaite1992,p.52
Graham2005,p.110
Busky2002,p.10
BARKER,A.J.TheRapeofEthiopia1936.[S.l.]:BallantineBooks,1971.1312p.ISBN0345024621
abCORUM,JamesS..InflatedbyAirCommonPerceptionsofCivilianCasualtiesfromBombing(http://www.dtic.mil/cgibin/GetTRDoc?
Location=U2&doc=GetTRDoc.pdf&AD=ADA399072)ThesisAirWarCollege.AirUniversity.Visitadoem29dedezembrode2010.
BEEVOR,Antony.TheBattleforSpain:TheSpanishCivilWar19361939.Londres:Phoenix,2006.p.258.ISBN0753821656
FAIRBANK,JohnKingFeuerwerker,AlbertTwitchett,DenisCrispin.In:JohnKing.TheCambridgehistoryofChina.[S.l.]:CambridgeUniversityPress,
1986.547551p.ISBN0521243386
Levene,MarkandRoberts,Penny.TheMassacreinHistory.1999,page2234
Totten,Samuel.DictionaryofGenocide.2008,2989.
FAIRBANK,JohnKingFeuerwerker,AlbertTwitchett,DenisCrispin.In:JohnKing.TheCambridgehistoryofChina.[S.l.]:CambridgeUniversityPress,
1986.p.566.ISBN0521243386
TAYLOR,Jay.In:Jay.TheGeneralissimo:ChiangKaishekandthestruggleformodernChina.[S.l.]:HarvardUniversityPress,2009.150152p.ISBN
9780674033382

38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.

COOX,AlvinD..Nomonhan:JapanAgainstRussia,1939.[S.l.]:StanfordUniversityPress,1990.p.189.ISBN0804718350
SELLA,Amnon.(October1983)."KhalkhinGol:TheForgottenWar".JournalofContemporaryHistory18(4):65187.
CHANEY,OttoPreston.Zhukov.[S.l.]:UniversityofOklahomaPress,1996.p.76.ISBN0806128070
COLLIER,MartinPedley,Philip.In:Martin.Germany191945.[S.l.]:Heinemann,2000.p.144.ISBN0435327216
Kershaw2001,pp.1212
Kershaw2001,p.157
Davies2008,pp.1434
LOWE,CedricJamesMarzari,F.In:CedricJames.ItalianForeignPolicy18701940.[S.l.]:Taylor&Francis,2002.p.330.ISBN0415273722
OxfordCompaniontoWorldWarII.[S.l.]:OxfordUniversityPress,2002.p.674.ISBN0198604467
SHORE,Zachary.WhatHitlerKnew:TheBattleforInformationinNaziForeignPolicy.[S.l.]:OxfordUniversityPressUS,2003.p.108.ISBN019
5154592

48.
49.
50.
51.
52.
53.

.[S.l.]:OxfordUniversityPress,2002.p.608.ISBN0198604467
EVANS ,RichardJ..TheThirdReichatWar19391945.Londres:AllenLane,2008.12p.ISBN9780713997422
JACKSON,Ashley.TheBritishEmpireandtheSecondWorldWar.[S.l.]:ContinuumInternationalPublishingGroup,2006.p.58.ISBN1852854170
Weinberg2005
KEEGAN,John.TheSecondWorldWar.Londres:Pimlico,1997.p.35.ISBN0712673482
ROSKILL,S.W..TheWaratSea19391945Volume1:TheDefensive(http://www.ibiblio.org/hyperwar/UN/UK/UKRNI/index.html).Londres:HMSO,
1954.p.64.
54. FRITZ,Martin.In:Dear,I.C.BFoot,M.R.D..TheOxfordCompaniontoWorldWarII.[S.l.]:OxfordUniversityPress,2005.p.248.ISBN978019
2806703

55. ZALOGA,StevenJ.Gerrard,Howard.In:StevenJ..Poland1939:TheBirthofBlitzkrieg(http://books.google.com/?id=oQeAKAjlEwMC).Oxford:Osprey
Publishing,2002.p.83.ISBN1841764086
56. HEMPEL,Andrew.PolandinWorldWarII:AnIllustratedMilitaryHistory(http://books.google.com/?id=9SmbqqQfp1gC).NovaYork:Hippocrene
Books,2003.p.24.ISBN0781810043
57. ZALOGA,StephenJ..Poland1939:TheBirthofBlitzkrieg.Londres:Praeger,2004.8889p.ISBN0275982785
58. BUDIANSKY,Stephen.BattleofWits:TheCompleteStoryofCodebreakinginWorldWarII.Londres:Penguin,2001.120121p.ISBN0140281053
59. Jowett&Andrew2002,p.14
60. SMITH,DavidJ..TheBalticStates:Estonia,LatviaandLithuania(http://books.google.com/?id=YaYbzQQN97EC&pg=PA142).[S.l.]:Routledge.1st
edition,2002.p.24.ISBN0415285801
61. abBILINSKY,Yaroslav.EndgameinNATO'sEnlargement:TheBalticStatesandUkraine(http://books.google.com/?id=pbocXztNVsUC).
[S.l.]:GreenwoodPublishingGroup,1999.p.9.ISBN0275963632
62. abMurray&Millett2001,pp.5556
63. SPRING,D.W.(1986)."TheSovietDecisionforWaragainstFinland,30November1939".EuropeAsiaStudies38(2):207226.Taylor&Francis,Ltd..
DOI:10.1080/09668138608411636(http://dx.doi.org/10.1080/09668138608411636).
64. HANHIMKI,JussiM.ContainingCoexistence:America,Russia,andthe"FinnishSolution(http://books.google.com/?id=OWfudYWUOt0C).[S.l.]:Kent
StateUniversityPress,1997.p.12.ISBN0873385586
65. Weinberg1995
66. SHIRER,WilliamL.TheRiseandFalloftheThirdReich:AHistoryofNaziGermany.[S.l.]:SimonandSchuster,1990.6689p.ISBN0671728687
67. Murray&Millett2001,pp.5763
68. COMMAGER,HenrySteele.TheStoryoftheSecondWorldWar(http://books.google.com/?id=H2nUNdqobOkC).[S.l.]:Brassey's,2004.p.9.ISBN157488
7416

69. OxfordCompaniontoWorldWarII.[S.l.]:OxfordUniversityPress,2002.p.436.ISBN0198604467
70. REYNOLDS ,David.FromWorldWartoColdWar:Churchill,Roosevelt,andtheInternationalHistoryofthe1940s(http://books.google.com/?
id=Qk_xKD62G7cC).[S.l.]:OxfordUniversityPress,USA,27April2006.p.76.ISBN0199284113
71. EVANS ,RichardJ..TheThirdReichatWar19391945.Londres:AllenLane,2008.122123p.ISBN9780713997422
72. SHIRER,WilliamL.TheRiseandFalloftheThirdReich:AHistoryofNaziGermany.[S.l.]:SimonandSchuster,1990.7213p.ISBN0671728687
73. KEEGAN,John.TheSecondWorldWar.Londres:Pimlico,1997.5960p.ISBN0712673482
74. REGAN,Geoffrey.TheBrassey'sbookofmilitaryblunders.[S.l.]:Brassey's,2000.p.152.ISBN157488252X
75. KEEGAN,John.TheSecondWorldWar.Londres:Pimlico,1997.6667p.ISBN0712673482
76. OVERY,Richard.TheRoadtoWar.Revisedandupdateded.Londres:Penguin,1999.p.207.ISBN014028530X
http://pt.wikipedia.org/wiki/Segunda_Guerra_Mundial

15/22

12/02/2015

SegundaGuerraMundialWikipdia,aenciclopdialivre

77. KLAUS ,Autbert.GermanyandtheSecondWorldWarVolume2:Germany'sInitialConquestsinEurope(http://books.google.com/?id=Z5p4tGO7VkC).


[S.l.]:OxfordUniversityPress,2001.p.311.ISBN0198228880
78. BROWN,David.TheRoadtoOran:AngloFrenchNavalRelations,September1939July1940.[S.l.]:Taylor&Francis,2004.p.xxx.ISBN0714654612
79. Ferguson,Niall(2006).TheWaroftheWorldPenguin,pp.367,376,379,417
80. Snyder,Timothy(2010).Bloodlands,RandomHouse,fromp.118onwards
81. H.W.Koch.Hitler's'Programme'andtheGenesisofOperation'Barbarossa'.TheHistoricalJournal,Vol.26,No.4(Dec.1983),pp.891920
82. ROBERTS ,Geoffrey.Stalin'sWars:FromWorldWartoColdWar,19391953.[S.l.]:YaleUniversityPress,2006.p.56.ISBN0300112041
83. ROBERTS ,Geoffrey.Stalin'sWars:FromWorldWartoColdWar,19391953.[S.l.]:YaleUniversityPress,2006.p.59.ISBN0300112041
84. abKELLY,NigelRees,RosemaryShuter,Jane.In:Nigel.TwentiethCenturyWorld.[S.l.]:Heinemann,1998.p.38.ISBN0435309838
85. GOLDSTEIN,MargaretJ.WorldWarII.[S.l.]:TwentyFirstCenturyBooks,2004.p.35.ISBN0822501392
86. OVERY,Richard.TheRoadtoWar.Revisedandupdateded.Londres:Penguin,1999.288289p.ISBN014028530X
87. OVERY,Richard.TheRoadtoWar.Revisedandupdateded.Londres:Penguin,1999.328330p.ISBN014028530X
88. MORISON,SamuelEliot.HistoryofUnitedStatesNavalOperationsinWorldWarII.[S.l.]:UniversityofIllinoisPress,2002.p.60.ISBN0252070658
89. MAINGOT,AnthonyP..TheUnitedStatesandtheCaribbean:ChallengesofanAsymmetricalRelationship.[S.l.]:WestviewPress,1994.p.52.ISBN0
813322413

90. CANTRIL,Hadley.(Setembrode1940)."AmericaFacestheWar:AStudyinPublicOpinion".ThePublicOpinionQuarterly4(3).
91. BILHARTZ,TerryD.Elliott,AlanC..In:TerryD..CurrentsinAmericanHistory:ABriefHistoryoftheUnitedStates.[S.l.]:M.E.Sharpe,2007.p.179.
ISBN9780765618214

92.
93.
94.
95.
96.
97.
98.
99.
100.
101.
102.
103.
104.
105.
106.
107.
108.
109.

Murray&Millett2001,p.165
KNELL,Hermann.ToDestroyaCity:StrategicBombingandItsHumanConsequencesinWorldWarII.[S.l.]:DaCapo,2003.p.205.ISBN0306811693
Murray&Millett2001,pp.233245
SCHOENHERR,Steven(1deoutubrode2005).UndeclaredNavalWarintheAtlantic1941(http://history.sandiego.edu/gen/WW2Timeline/Prelude18.html)
DepartamentodeHistriadaUniversidadedeSanDiego.Visitadoem15defevereirode2010.Cpiaarquivadaem9May2008
(http://web.archive.org/web/20080509150056/http://history.sandiego.edu/gen/WW2Timeline/Prelude18.html).
OxfordCompaniontoWorldWarII.[S.l.]:OxfordUniversityPress,2002.p.877.ISBN0198604467
DELETANT,Dennis.OxfordCompaniontoWorldWarII.[S.l.:s.n.],2002.74546p.ISBN0198604467
CLOGG,Richard.AConciseHistoryofGreece.[S.l.]:CambridgeUniversityPress,1992.p.118.ISBN0521808723
ANDREW,Stephen.TheItalianArmy194045(2):Africa194043.[S.l.]:OspreyPublishing,2001.910p.ISBN1855328658
BROWN,David.TheRoyalNavyandtheMediterranean.[S.l.]:Routledge,2002.6465p.ISBN0714652059
JACKSON,Ashley.TheBritishEmpireandtheSecondWorldWar.[S.l.]:ContinuumInternationalPublishingGroup,2006.p.106.ISBN1852854170
LAURIER,Jim.Tobruk1941:Rommel'sopeningmove.[S.l.]:OspreyPublishing,2001.78p.ISBN1841760927
Murray&Millett2001,pp.26367
MACKSEY,Kenneth.Rommel:battlesandcampaigns.[S.l.]:DaCapoPress,1997.6163p.ISBN0306807866
Weinberg1995,p.229
WATSON,WilliamE.TricolorandCrescent:FranceandtheIslamicWorld.[S.l.]:GreenwoodPublishingGroup,2003.p.80.ISBN0275974707
JACKSON,Ashley.TheBritishEmpireandtheSecondWorldWar.[S.l.]:ContinuumInternationalPublishingGroup,2006.p.154.ISBN1852854170
STEWART,Vance.ThreeAgainstOne:Churchill,Roosevelt,StalinVsAdolphHitler.[S.l.]:SunstonePress,2002.p.159.ISBN0865343772
In:Dear,I.C.BandFoot,M.R.D.(editors).TheOxfordCompaniontoWorldWarII.Oxford:OxfordUniversityPress,2005.108109p.ISBN978019
2806703

110. OVERY,Richard.TheRoadtoWar.Revisedandupdateded.Londres:Penguin,1999.p.289.ISBN014028530X
111. JOES ,AnthonyJames.ResistingRebellion:TheHistoryAndPoliticsofCounterinsurgency.[S.l.]:UniversityPressofKentucky,2004.p.224.ISBN0
813123399

112. FAIRBANK,JohnKingGoldman,Merle.In:JohnKing.China:ANewHistory.[S.l.]:HarvardUniversityPress,1994.p.320.ISBN0674116739
113. GARVER,JohnW.ChineseSovietRelations,19371945:TheDiplomacyofChineseNationalism.[S.l.]:OxfordUniversityPress,1988.p.114.ISBN019
5054326

114. Weinberg1995,p.195
115. SELLA,Amnon.(Julhode1978).""Barbarossa":SurpriseAttackandCommunication".JournalofContemporaryHistory13(3):55583.
DOI:10.1177/002200947801300308(http://dx.doi.org/10.1177/002200947801300308).
116. KERSHAW,Ian.FatefulChoices.[S.l.]:AllenLane,2007.6669p.ISBN0713997125
117. STEINBERG,Jonathan.(Junhode1995)."TheThirdReichReflected:GermanCivilAdministrationintheOccupiedSovietUnion,19414".TheEnglish
HistoricalReview110(437):62051.
118. HAUNER,Milan.(1978)."DidHitlerWantaWorldDominion?".JournalofContemporaryHistory13(1):1532.DOI:10.1177/002200947801300102
(http://dx.doi.org/10.1177/002200947801300102).
119. ROBERTS ,CynthiaA.(1995)."PlanningforWar:TheRedArmyandtheCatastropheof1941".EuropeAsiaStudies47(8):129326.
DOI:10.1080/09668139508412322(http://dx.doi.org/10.1080/09668139508412322).
120. WILT,AlanF..(1981)."Hitler'sLateSummerPausein1941".MilitaryAffairs45(4):18791.DOI:10.2307/1987464
(http://dx.doi.org/10.2307/1987464).
121. ERICKSON,John.TheRoadtoStalingrad.[S.l.]:CassellMilitary,2003.114137p.ISBN0304365416
122. Glantz2001,p.9
123. FARRELL,BrianP.(1993)."Yes,PrimeMinister:Barbarossa,Whipcord,andtheBasisofBritishGrandStrategy,Autumn1941".TheJournalofMilitary
History57(4):599625.DOI:10.2307/2944096(http://dx.doi.org/10.2307/2944096).
124. PRAVDA,AlexDuncan,PeterJ.S.In:Alex.SovietBritishRelationsSincethe1970s.[S.l.]:CambridgeUniversityPress,1990.p.29.ISBN0521374944
125. BUENODEMESQUITA,BruceSmith,AlastairSiverson,RandolphM.Morrow,JamesD.In:Bruce.TheLogicofPoliticalSurvival.[S.l.]:MITPress,
2005.p.425.ISBN0262524406
126. LOUIS ,WilliamRoger.MoreAdventureswithBritannia:Personalities,PoliticsandCultureinBritain.[S.l.]:UniversityofTexasPress,1998.p.223.
ISBN029274708X

127. KLEINFELD,GeraldR.(1983)."Hitler'sStrikeforTikhvin".MilitaryAffairs47(3):122128.DOI:10.2307/1988082(http://dx.doi.org/10.2307/1988082).
128. SHUKMAN,Harold.Stalin'sGenerals.[S.l.]:PhoenixPress,2001.p.113.ISBN1842125133
129. Glantz2001,p.26,"By1November[theWehrmacht]hadlostfully20%ofitscommittedstrength(686,000men),upto2/3ofitsmillionmotor
vehicles,and65percentofitstanks.TheGermanArmyHighCommand(OKH)ratedits136divisionsasequivalentto83fullstrengthdivisions."
130. REINHARDT,KlausKeenan,KarlB.In:Klaus.MoscowTheTurningPoint:TheFailureofHitler'sStrategyintheWinterof194142.[S.l.]:Berg,1992.
p.227.ISBN0854966951
131. MILWARD,A.S..(1964)."TheEndoftheBlitzkrieg".TheEconomicHistoryReview16(3):499518.DOI:10.1111/j.14680289.1964.tb01744.x
(http://dx.doi.org/10.1111/j.14680289.1964.tb01744.x).
132. ROTUNDO,Louis.(1986)."TheCreationofSovietReservesandthe1941Campaign".MilitaryAffairs50(1):218.DOI:10.2307/1988530
(http://dx.doi.org/10.2307/1988530).
133. Glantz2001,p.26
134. GARTHOFF ,RaymondL.(October1969)."TheSovietManchurianCampaign,August1945".MilitaryAffairs33(2).
135. WELCH,David.ModernEuropeanHistory,18712000:ADocumentaryReader.[S.l.]:Routledge,1999.p.102.ISBN041521582X
136. WEINBERG,GerhardL.AWorldAtArms.[S.l.]:CambridgeUniversityPress,2005.p.248.ISBN0521618266
http://pt.wikipedia.org/wiki/Segunda_Guerra_Mundial

16/22

12/02/2015

SegundaGuerraMundialWikipdia,aenciclopdialivre

137. ANDERSON,IrvineH.,Jr..(1975)."The1941DeFactoEmbargoonOiltoJapan:ABureaucraticReflex".ThePacificHistoricalReview44(2).
138. PEATTIE,MarkR.Evans,DavidC..Kaigun:Strategy,Tactics,andTechnologyintheImperialJapaneseNavy.[S.l.]:NavalInstitutePress,1997.p.456.
ISBN0870211927

139.
140.
141.
142.
143.

LIGHTBODY,Bradley.TheSecondWorldWar:AmbitionstoNemesis.[S.l.]:Routledge,2004.p.125.ISBN0415224047
WEINBERG,GerhardL.AWorldAtArms.[S.l.]:CambridgeUniversityPress,2005.p.310.ISBN0521618266
MORGAN,PatrickM.StrategicMilitarySurprise:IncentivesandOpportunities.[S.l.]:TransactionPublishers,1983.p.51.ISBN0878559124
abWOHLSTETTER,Roberta.PearlHarbor:WarningandDecision.[S.l.]:StanfordUniversityPress,1962.34143p.ISBN0804705984
DUNN,DennisJ.CaughtBetweenRoosevelt&Stalin:America'sAmbassadorstoMoscow.[S.l.]:TheUniversityPressofKentucky,1998.p.157.ISBN0
813120233

144. DeacordocomErnestMay(MAY,Ernest.(1955)."TheUnitedStates,theSovietUnionandtheFarEasternWar".ThePacificHistoricalReview24(2).)
Churchilldisse:"AdeclaraodeguerrarussacontraoJaposeriaimportanteparaanossavantagem,desdeque,masapenasdesdeque,osrussosestiverem
confiantesdequeissonoirprejudicarasuaFrenteOcidental".
145. MINGST,KarenA.Karns,MargaretP.In:KarenA..UnitedNationsintheTwentyFirstCentury.[S.l.]:WestviewPress,2007.p.22.ISBN0813343461
146. Rees,Laurence(2009).WorldWarTwoBehindClosedDoors,BBCBooks,p.99ISBN1448140455.
147. abRees,Laurence(2009).WorldWarTwoBehindClosedDoors,BBCBooks,pp.4067ISBN1448140455."StalinalwaysbelievedthatBritainand
AmericaweredelayingthesecondfrontsothattheSovietUnionwouldbearthebruntofthewar"
148. KLAM,Julie.TheRiseofJapanandPearlHarbor.[S.l.]:BlackRabbitBooks,2002.p.27.ISBN1583401881
149. LEWIS ,Morton.TheFallofthePhilippines(http://www.history.army.mil/books/wwii/52/52_Contents.htm).[S.l.]:U.S.GovernmentPrintingOffice.
p.529.LibraryofCongressCatalogueCardNumber:5363678(Table11).
150. HILL,J.R.Ranft,Bryan.In:J.R..TheOxfordIllustratedHistoryoftheRoyalNavy.[S.l.]:OxfordUniversityPress,2002.p.362.ISBN0198605277
151. Hsiung1992,p.158
152. PEREZ,LouisG..ThehistoryofJapan(http://books.google.com/?id=ahYFA3oylkC&pg=PA145).[S.l.]:GreenwoodPublishingGroup,1dejunhode
1998.p.145.ISBN0313302960Pginavisitadaem12denovembrode2009.
153. GOOCH,John.DecisiveCampaignsoftheSecondWorldWar.[S.l.]:Routledge,1990.p.52.ISBN0714633690
154. Glantz2001,p.31
155. MOLINARI,Andrea.DesertRaiders:AxisandAlliedSpecialForces194043.[S.l.]:OspreyPublishing,2007.p.91.ISBN1846030064
156. MITCHAM,SamuelW.Mitcham,SamuelW.Jr.In:SamuelW..Rommel'sDesertWar:TheLifeandDeathoftheAfrikaKorps.[S.l.]:Stein&Day,1982.
p.31.ISBN9780811734134
157. MADDOX,RobertJames.TheUnitedStatesandWorldWarII.[S.l.]:WestviewPress,1992.11112p.ISBN0813304369
158. SALECKER,GeneEric.FortressAgainsttheSun:TheB17FlyingFortressinthePacific.[S.l.]:DaCapoPress,2001.p.186.ISBN1580970494
159. ROPP ,Theodore.WarintheModernWorld.[S.l.]:MacmillanPublishingCompany,1962.p.368.ISBN0801864453
160. Weinberg1995,p.339
161. GILBERT,Adrian.TheEncyclopediaofWarfare:FromEarliestTimestothePresentDay.[S.l.]:GlobePequot,2003.p.259.ISBN1592280277
162. SWAIN,Bruce.AChronologyofAustralianArmedForcesatWar193945.[S.l.]:Allen&Unwin,2001.p.197.ISBN1865083526
163. HANE,Mikiso.ModernJapan:AHistoricalSurvey.[S.l.]:WestviewPress,2001.p.340.ISBN0813337569
164. MARSTON,Daniel.ThePacificWarCompanion:FromPearlHarbortoHiroshima.[S.l.]:OspreyPublishing,2005.p.111.ISBN1841768820
165. BRAYLEY,MartinJ.In:MartinJ.TheBritishArmy,193945:TheFarEast.[S.l.]:OspreyPublishing,2002.p.9.ISBN1841762385
166. READ,Anthony.TheDevil'sDisciples:Hitler'sInnerCircle.[S.l.]:W.W.Norton&Company,2004.p.764.ISBN0393048004
167. DAVIES ,Norman.EuropeatWar19391945:NoSimpleVictory.[S.l.]:Macmillan,2006.p.100.ISBN0333692853
168. BADSEY,Stephen.TheHutchinsonAtlasofWorldWarIIBattlePlans:BeforeandAfter.[S.l.]:Taylor&Francis,2000.23536p.ISBN1579582656
169. BLACK,Jeremy.WorldWarTwo:AMilitaryHistory.[S.l.]:Routledge,2003.p.119.ISBN0415305349
170. GILBERT,SirMartin.TheSecondWorldWar:ACompleteHistory.[S.l.]:Macmillan,2004.397400p.ISBN0805076239
171. SHUKMAN,Harold.Stalin'sGenerals.[S.l.]:PhoenixPress,2001.p.142.ISBN1842125133
172. GANNON,James.StealingSecrets,TellingLies:HowSpiesandCodebreakersHelpedShapetheTwentiethCentury.[S.l.]:Brassey's,2002.p.76.ISBN1
574884735

173.
174.
175.
176.
177.
178.
179.
180.
181.
182.
183.

PAXTON,RobertO.VichyFrance:OldGuardandNewOrder,19401944.[S.l.]:Knopf,1972.p.313.ISBN0394473604
RICH,Norman.Hitler'sWarAims:Ideology,theNaziState,andtheCourseofExpansion.[S.l.]:Norton,1992.p.178.ISBN0393008029
PENROSE,Jane.TheDDayCompanion.[S.l.]:OspreyPublishing,2004.p.129.ISBN1841767794
NEILLANDS ,Robin.TheDieppeRaid:TheStoryoftheDisastrous1942Expedition.[S.l.]:IndianaUniversityPress,2005.ISBN0253347815
KEEGAN,John.TheSecondWorldWar.Londres:Pimlico,1997.p.277.ISBN0712673482
THOMAS ,DavidArthur.ACompaniontotheRoyalNavy.[S.l.]:Harrap,1988.p.265.ISBN0245545727
THOMAS ,NigelAndrew,Stephen.In:Nigel.GermanArmy19391945(2):NorthAfrica&Balkans.[S.l.]:OspreyPublishing,1998.p.8.ISBN185532
640X
abROSS ,StevenT.AmericanWarPlans,19411945:TheTestofBattle.[S.l.]:FrankCass&Co,1997.p.38.ISBN0714646342

BONNER,KitBonner,Carolyn.In:Kit.WarshipBoneyards.[S.l.]:MBIPublishingCompany,2001.p.24.ISBN0760308705
COLLIER,Paul.TheSecondWorldWar(4):TheMediterranean19401945.[S.l.]:OspreyPublishing,2003.p.11.ISBN1841765392
THOMPSON,JohnHerdRandall,StephenJ.In:JohnHerd.CanadaandtheUnitedStates:AmbivalentAllies.[S.l.]:UniversityofGeorgiaPress,1994.
p.164.ISBN0820324035
184. KENNEDY,DavidM.FreedomfromFear:TheAmericanPeopleinDepressionandWar,19291945.[S.l.]:OxfordUniversityPress,1999.p.610.ISBN0
195038347

185. ROTTMAN,GordonL.WorldWarIIPacificIslandGuide:AGeoMilitaryStudy.[S.l.]:GreenwoodPublishingGroup,2002.p.228.ISBN0313313954
186. GLANTZ,DavidM..(Setembrode1986)."SovietDefensiveTacticsatKursk,July1943(http://wwwcgsc.army.mil/carl/resources/csi/glantz2/glantz2.asp)".
CombinedArmsResearchLibrary.OCLC278029256(http://worldcat.org/oclc/278029256).
187. GLANTZ,DavidM.SovietmilitarydeceptionintheSecondWorldWar.[S.l.]:Routledge,1989.14959p.ISBN9780714633473
188. KERSHAW,Ian.Hitler,19361945:Nemesis.[S.l.]:W.W.Norton&Company,2001.p.592.ISBN0393322521
189. O'REILLY,CharlesT.ForgottenBattles:Italy'sWarofLiberation,19431945.[S.l.]:LexingtonBooks,2001.p.32.ISBN0739101951
190. BELLAMY,ChrisT.Absolutewar:SovietRussiaintheSecondWorldWar.[S.l.]:BAlfredA.Knopf,2007.p.595.ISBN0375410864
191. O'REILLY,CharlesT.ForgottenBattles:Italy'sWarofLiberation,19431945.[S.l.]:LexingtonBooks,2001.p.35.ISBN0739101951
192. HEALY,Mark.Kursk1943:ThetideturnsintheEast.[S.l.]:OspreyPublishing,1992.p.90.ISBN1855322110
193. Glantz2001,pp.5055
194. MCGOWEN,Tom.AssaultFromTheSea:AmphibiousInvasionsintheTwentiethCentury.[S.l.]:TwentyFirstCenturyBooks,2002.4344p.ISBN0
761318119

195. MAZOWER,Mark.Hitler'sEmpire:NaziRuleinOccupiedEurope.Londres:Penguin,2009.p.362.ISBN9780141011929
196. HART,StephenHart,RussellHughes,Matthew.In:Stephen.TheGermanSoldierinWorldWarII.[S.l.]:MBIPublishingCompany,2000.p.151.ISBN
0760308462

197. BLINKHORN,Martin.MussoliniandFascistItaly.[S.l.]:Methuen&Co,1984.p.52.ISBN0415102316
198. READ,AnthonyFisher,David.In:Anthony.TheFallofBerlin.[S.l.]:Hutchinson,1992.p.129.ISBN0091753376
199. PADFIELD,Peter.WarBeneaththeSea:SubmarineConflictDuringWorldWarII.paperback.ed.NovaYork:JohnWiley,1998.335336p.ISBN0471
249459

200. abIRIYE,Akira.Powerandculture:theJapaneseAmericanwar,19411945.[S.l.]:HarvardUniversityPress,1981.p.154.ISBN0674695828
ab

http://pt.wikipedia.org/wiki/Segunda_Guerra_Mundial

17/22

12/02/2015

SegundaGuerraMundialWikipdia,aenciclopdialivre

abPOLLEY,Martin.AZofmodernEuropesince1789.[S.l.]:Taylor&Francis,2000.p.148.ISBN041518598X

201.
202. ed.Hsiung,JamesC.andStevenI.LevineChina'sBitterVictory:TheWarwithJapan19371945,p.161
203. HsuLonghsuenandChangMingkai(1971)HistoryofTheSinoJapaneseWar(19371945)2ndEd.TranslatedbyWenHahsiung.ChungWu
Publishing.pp.412416,Map38
204. Weinberg1995,pp.660661
205. GLANTZ,DavidM.ThesiegeofLeningrad,19411944:900daysofterror.[S.l.]:ZenithImprint,2001.16669p.ISBN0760309418
206. GLANTZ,DavidM.TheBattleforLeningrad:19411944.Lawrence:UniversityPressofKansas,2002.ISBN0700612084
207. CHUBAROV,Alexander.Russia'sBitterPathtoModernity:AHistoryoftheSovietandPostSovietEras.[S.l.]:ContinuumInternationalPublishingGroup,
2001.p.122.ISBN0826413501
208. HAVIGHURST,AlfredF.BritaininTransition:TheTwentiethCentury.[S.l.]:TheUniversityofChicagoPress,1962.p.344.ISBN0226319717
209. LIGHTBODY,Bradley.TheSecondWorldWar:AmbitionstoNemesis.[S.l.]:Routledge,2004.p.224.ISBN0415224047
210. abZEILER,ThomasW.UnconditionalDefeat:Japan,America,andtheEndofWorldWarII.[S.l.]:ScholarlyResources,2004.p.60.ISBN0842029915
211. CRAVEN,WesleyFrankCate,JamesLea.In:WesleyFrank.TheArmyAirForcesinWorldWarII,VolumeFiveThePacific,MatterhorntoNagasaki.
[S.l.]:ChicagoUniversityPress,1953.p.207.
212. HSIUNG,JamesChiehLevine,StevenI.In:JamesChieh.China'sBitterVictory:TheWarwithJapan,19371945.[S.l.]:M.E.Sharpe,1992.p.163.
ISBN156324246X

213. COBLE,ParksM.ChineseCapitalistsinJapan'sNewOrder:TheOccupiedLowerYangzi,19371945.[S.l.]:UniversityofCaliforniaPress,2003.p.85.
ISBN0520232682

214.
215.
216.
217.

Weinberg1995,p.695
BADSEY,Stephen.Normandy1944:AlliedLandingsandBreakout.[S.l.]:OspreyPublishing,1990.p.91.ISBN0850459214
OxfordCompaniontoWorldWarII.[S.l.]:OxfordUniversityPress,2002.p.877.ISBN0198604467
MONTEMAGGI,Amedeo(2002).BattleofRimini(http://www.gothicline.org/inglese/offensiva/offensiva.htm)CentroInternazionaleDocumentazione"Linea
Gotica"website(http://www.gothicline.org/inglese/index.htm).Visitadoem20denovembrode2008.
218. Theoperation"wasthemostcalamitousdefeatofalltheGermanarmedforcesinWorldWarII"(ZALOGA,StevenJ.Bagration1944:Thedestructionof
ArmyGroupCentre.[S.l.]:OspreyPublishing,1996.p.7.ISBN1855324784)
219. BEREND,IvanT..CentralandEasternEurope,19441993:DetourfromthePeripherytothePeriphery.[S.l.]:CambridgeUniversityPress,1999.p.8.
ISBN0521550661

220.
221.
222.
223.
224.
225.
226.
227.
228.

ArmisticeNegotiationsandSovietOccupation(http://countrystudies.us/romania/23.htm)USLibraryofCongress.Visitadoem14denovembrode2009.
HASTINGS ,MaxPaulHenry,Collier.In:Max.TheSecondWorldWar:aworldinflames.[S.l.]:OspreyPublishing,2004.2234p.ISBN1841768308
WIEST,AndrewABarbier,M.K.In:AndrewA.StrategyandTacticsInfantryWarfare.[S.l.]:ZenithImprint,2002.656p.ISBN0760314012
WIKTOR,ChristianL.MultilateralTreatyCalendar16481995.[S.l.]:KluwerLawInternational,1998.p.426.ISBN9041105840
NEWTON,StevenH.RetreatfromLeningrad:ArmyGroupNorth,1944/1945.Atglen,Philadelphia:SchifferBooks,1995.ISBN0887408060
MARSTON,Daniel.ThePacificWarCompanion:FromPearlHarbortoHiroshima.[S.l.]:OspreyPublishing,2005.p.120.ISBN1841768820
Jowett&Andrew2002,p.8
HOWARD,JoshuaH.WorkersatWar:LaborinChina'sArsenals,19371953.[S.l.]:StanfordUniversityPress,2004.p.140.ISBN0804748969
DREA,EdwardJ.IntheServiceoftheEmperor:EssaysontheImperialJapaneseArmy.[S.l.]:UniversityofNebraskaPress,2003.p.54.ISBN08032
66383

229. COOK,ChrisBewes,Diccon.In:Chris.WhatHappenedWhere:AGuidetoPlacesandEventsinTwentiethCenturyHistory.[S.l.]:UCLPress,1997.
p.305.ISBN1857285328
230. abPARKER,DannyS.BattleoftheBulge:Hitler'sArdennesOffensive,19441945.[S.l.]:DaCapoPress,2004.xiiixiv,68,6870&329330p.ISBN
0306813912

231.
232.
233.
234.
235.
236.
237.
238.

239.
240.
241.

Glantz2001,p.85
SOLSTEN,Eric.Germany:ACountryStudy.[S.l.]:DIANEPublishing,1999.767p.ISBN0788181793
UnitedStatesDept.ofState.TheChinaWhitePaper,August1949.[S.l.]:StanfordUniversityPress,1967.p.113.ISBN0804706085
BUCHANAN,Tom.Europe'stroubledpeace,19452000.[S.l.]:WileyBlackwell,2006.p.21.ISBN0631221638
SHEPARDSON,DonaldE.(1998)."TheFallofBerlinandtheRiseofaMyth".TheJournalofMilitaryHistory62(1):135154.DOI:10.2307/120398
(http://dx.doi.org/10.2307/120398).
O'REILLY,CharlesT.ForgottenBattles:Italy'sWarofLiberation,19431945.[S.l.]:LexingtonBooks,2001.p.244.ISBN0739101951
Kershaw2001,p.823
DeptodeEstadodosEUA,CharlesIrvingBevans"TreatiesandotherinternationalagreementsoftheUnitedStates17761949,Volume3Multilateral
19311945"(emingls)Publicaonr.8484,Novembro1969,Pgina1102,tem02visualizaoGoogleLivros(http://books.google.com.br/books?
id=lM8WAAAAYAAJ&pg=PA1102&dq=1945+german+surrender+italy+1945+date&hl=ptBR&sa=X&ei=MGWtUf2PK5Lb4AO
goGYDA&ved=0CDUQ6AEwATgK#v=onepage&q=1945%20german%20surrender%20italy%201945%20date&f=false)
abDONNELLY,Mark.BritainintheSecondWorldWar.[S.l.]:Routledge,1999.p.xiv.ISBN0415174252
Pinkus,Oscar.ThewaraimsandstrategiesofAdolfHitler,McFarland,2005,ISBN0786420545,ISBN9780786420544,p.5013
GLANTZ,DavidM..WhenTitansClashed:HowtheRedArmyStoppedHitler.Lawrence,Kansas:UniversityPressofKansas,1995.p.34.ISBN07006
08990

242.
243.
244.
245.

CHANT,Christopher.TheEncyclopediaofCodenamesofWorldWarII.[S.l.]:Routledge&KeganPaul,1986.p.118.ISBN0710207182
DREA,EdwardJ.IntheServiceoftheEmperor:EssaysontheImperialJapaneseArmy.[S.l.]:UniversityofNebraskaPress,2003.p.57.ISBN0803266383
Jowett&Andrew2002,p.6
POIRIER,MichelThomas(20deoutubrode1999).ResultsoftheGermanandAmericanSubmarineCampaignsofWorldWarII
(http://www.navy.mil/navydata/cno/n87/history/wwiicampaigns.html)U.S.Navy.Visitadoem13deabrilde2008.
246. WILLIAMS ,AndrewJ.LiberalismandWar:TheVictorsandtheVanquished.[S.l.]:Routledge,2006.p.90.ISBN0415359805
247. MISCAMBLE,WilsonD.FromRoosevelttoTruman:Potsdam,Hiroshima,andtheColdWar.[S.l.]:CambridgeUniversityPress,2007.p.201.ISBN
0521862442

248. MISCAMBLE,WilsonD.FromRoosevelttoTruman:Potsdam,Hiroshima,andtheColdWar.[S.l.]:CambridgeUniversityPress,2007.2034p.ISBN
0521862442

249. GLANTZ,DavidM.(2005)."AugustStorm:TheSovietStrategicOffensiveinManchuria(http://www
cgsc.army.mil/carl/resources/csi/glantz3/glantz3.asp)".CombinedArmsResearchLibrary.OCLC78918907(http://worldcat.org/oclc/78918907).
250. PAPE,RobertA.(Autumn1993)."WhyJapanSurrendered".InternationalSecurity18(2):154201.DOI:10.2307/2539100
(http://dx.doi.org/10.2307/2539100).
251. NorbertFrei.Adenauer'sGermanyandtheNaziPast:ThePoliticsofAmnestyandIntegration.TranslatedbyJoelGolb.NovaYork:ColumbiaUniversity
Press.2002.ISBN0231118821,p,4166.
252. ROBERTS ,Geoffrey.Stalin'sWars:FromWorldWartoColdWar,19391953.[S.l.]:YaleUniversityPress,2006.p.43.ISBN0300112041
253. ROBERTS ,Geoffrey.Stalin'sWars:FromWorldWartoColdWar,19391953.[S.l.]:YaleUniversityPress,2006.p.55.ISBN0300112041
254. SHIRER,WilliamL..TheRiseandFalloftheThirdReich:AHistoryofNaziGermany.[S.l.]:SimonandSchuster,1990.p.794.ISBN0671728687
255. KENNEDYPIPE,Caroline.Stalin'sColdWar.[S.l.]:ManchesterUniversityPress,1995.ISBN0719042011
256. WETTIG,Gerhard.StalinandtheColdWarinEurope.[S.l.]:Rowman&Littlefield,2008.2021p.ISBN0742555429
257. SENN,AlfredErich.Lithuania1940:revolutionfromabove.[S.l.]:Rodopi,2007.ISBN9789042022256
258. YODER,Amos.TheEvolutionoftheUnitedNationsSystem.[S.l.]:Taylor&Francis,1997.p.39.ISBN1560325461
http://pt.wikipedia.org/wiki/Segunda_Guerra_Mundial

18/22

12/02/2015

259.
260.
261.
262.
263.

SegundaGuerraMundialWikipdia,aenciclopdialivre

HistoryoftheUN(http://www.un.org/aboutun/history.htm)UnitedNations.Visitadoem20100125.
TheUniversalDeclarationofHumanRights,Article2(http://www.un.org/en/documents/udhr/)UnitedNations.Visitadoem14denovembrode2009.
KANTOWICZ,EdwardR.ComingApart,ComingTogether.[S.l.]:Wm.B.EerdmansPublishing,2000.p.6.ISBN0802844561
WETTIG,Gerhard.StalinandtheColdWarinEurope.[S.l.]:Rowman&Littlefield,2008.96100p.ISBN0742555429
TRACHTENBERG,Marc.AConstructedPeace:TheMakingoftheEuropeanSettlement,19451963.[S.l.]:PrincetonUniversityPress,1999.p.33.ISBN
0691002738

264. GRANVILLE,Johanna.TheFirstDomino:InternationalDecisionMakingduringtheHungarianCrisisof1956.[S.l.]:TexasA&MUniversityPress,2004.
ISBN1585442984

265.
266.
267.
268.
269.

GRENVILLE,JohnAshleySoames.AHistoryoftheWorldfromthe20thtothe21stCentury.[S.l.]:Routledge,2005.37071p.ISBN0415289548
COOK,BernardA.EuropeSince1945:AnEncyclopedia.[S.l.]:Taylor&Francis,2001.p.17.ISBN0815340575
GeoffreySwain.TheCominform:Tito'sInternational?TheHistoricalJournal,Vol.35,No.3(Sep.,1992),pp.641663
LEFFLER,MelvynP.Painter,DavidS.In:MelvynP..OriginsoftheColdWar:AnInternationalHistory.[S.l.]:Routledge,1994.p.318.ISBN0415341094
BELLAMY,Christopher.In:Holmes,Richard.TheOxfordCompaniontoMilitaryHistory.OxfordReferenceOnlineed.Oxford:OxfordUniversityPress,
2001.ISBN0198606966
270. Weinberg,GerhardL.(2005).AWorldAtArms.CambridgeUniversityPress.p.911
271. CONNOR,MaryE..In:Connor,MaryE..TheKoreas(http://books.google.com/?id=j2gYgXGENM0C).SantaBarbara:ABCCLIO,2009.4345p.ISBN
1598841602

272.
273.
274.
275.
276.
277.
278.
279.
280.
281.
282.
283.
284.
285.
286.
287.
288.
289.
290.
291.
292.
293.
294.
295.
296.
297.
298.
299.
300.
301.
302.
303.
304.
305.
306.
307.
308.
309.
310.
311.

LYNCH,Michael.TheChineseCivilWar194549.Botley:OspreyPublishing,2010.1213p.ISBN9781841766713
ROBERTS ,J.M..ThePenguinHistoryofEurope.Londres:PenguinBooks,1996.p.589.ISBN0140265619
DARWIN,John.AfterTamerlane:TheRise&FallofGlobalEmpires14002000.Londres:PenguinBooks,2007.441443,464468p.ISBN9780141010229
HARRISON,Mark.In:Harrison,Mark.TheEconomicsofWorldWarII:Sixgreatpowersininternationalcomparison.Cambridge:CambridgeUniversity
Press,1998.3435p.ISBN0521620465
DEAR,I.C.BANDFOOT,M.R.D.(EDITORS ).TheOxfordCompaniontoWorldWarII.Oxford:OxfordUniversityPress,2005.p.1006.ISBN9780192806703
NicholasBalabkins,"GermanyUnderDirectControls:EconomicAspectsofIndustrialDisarmament19451948",RutgersUniversityPress,1964p.207
VladimirPetrov,MoneyandconquestalliedoccupationcurrenciesinWorldWarII.Baltimore,JohnsHopkinsPress(1967)p.263
NicholasBalabkins,"GermanyUnderDirectControls:EconomicAspectsofIndustrialDisarmament19451948",RutgersUniversityPress,1964p.
208,209
Dornbusch,RdigerNlling,WilhelmLayard,P.RichardG(1993).PostwarEconomicReconstructionandLessonsfortheEastToday.Massachusetts
InstituteofTechnologyPress.P.190,191,ISBN0262041367.
NicholasBalabkins,"GermanyUnderDirectControls:EconomicAspectsofIndustrialDisarmament19451948",RutgersUniversityPress,1964p.212
Dornbusch,RdigerNlling,WilhelmLayard,P.RichardG(1993).PostwarEconomicReconstructionandLessonsfortheEastToday.Massachusetts
InstituteofTechnologyPress.p29p30,32,ISBN0262041367.
BULL,MartinJ.Newell,James.In:MartinJ..ItalianPolitics:AdjustmentUnderDuress.[S.l.]:Polity,2005.p.20.ISBN0745612997
BULL,MartinJ.Newell,James.In:MartinJ..ItalianPolitics:AdjustmentUnderDuress.[S.l.]:Polity,2005.p.21.ISBN0745612997
HARROP ,Martin.PowerandPolicyinLiberalDemocracies.[S.l.]:CambridgeUniversityPress,1992.p.23.ISBN0521345790
DORNBUSCH,RdigerNlling,WilhelmLayard,P.RichardG.In:Rdiger.PostwarEconomicReconstructionandLessonsfortheEastToday.
[S.l.]:MassachusettsInstituteofTechnologyPress,1993.p.117.ISBN0262041367
EMADICOFFIN,Barbara.RethinkingInternationalOrganization:DeregulationandGlobalGovernance.[S.l.]:Routledge,2002.p.64.ISBN0415195403
SMITH,Alan.RussiaAndtheWorldEconomy:ProblemsofIntegration.[S.l.]:Routledge,1993.p.32.ISBN0415089247
HARROP ,Martin.PowerandPolicyinLiberalDemocracies.[S.l.]:CambridgeUniversityPress,1992.p.49.ISBN0521345790
GENZBERGER,Christine.ChinaBusiness:ThePortableEncyclopediaforDoingBusinesswithChina(http://books.google.com/?
id=YSCunEaqnI8C&pg=PA4&dq=China+prewar+production+1953#v=onepage&q=China%20prewar%20production%201953&f=false).Petaluma,
California:WorldTradePress,1994.p.4.ISBN0963186434
O'BRIEN,Prof.JosephV.WorldWarII:CombatantsandCasualties(19371945)(http://web.jjay.cuny.edu/~jobrien/reference/ob62.html)Obee'sHistory
PageJohnJayCollegeofCriminalJustice.Visitadoem20deabrilde2007.
WHITE,Matthew.SourceListandDetailedDeathTollsfortheTwentiethCenturyHemoclysm(http://users.erols.com/mwhite28/warstat1.htm#Second)
HistoricalAtlasoftheTwentiethCenturyMatthewWhite'sHomepage.Visitadoem20deabrilde2007.
WorldWarIIFatalities(http://www.secondworldwar.co.uk/casualty.html)secondworldwar.co.uk.Visitadoem20deabrilde2007.
"Rulersandvictims:theRussiansintheSovietUnion(http://books.google.com/books?
id=CDMVMqDvp4QC&pg=PA242&dq&hl=en#v=onepage&q=&f=false)".GeoffreyA.Hosking(2006).HarvardUniversityPress.p.242.ISBN0674
021789
LeadersmournSovietwartimedead(http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/4530565.stm)BBCNews(9demaiode2005).Visitadoem7dedezembrode
2009.
"TheWorld'sWastedWealth2:SaveOurWealth,SaveOurEnvironment(http://books.google.com/books?id=c9bMfZBI8
sC&pg=PA204&dq&hl=en#v=onepage&q=&f=false)".J.W.Smith(1994).p.204.ISBN0962442321
FloridaCenterforInstructionalTechnology(2005).Victims(http://fcit.usf.edu/Holocaust/people/victims.htm)ATeacher'sGuidetotheHolocaust
UniversityofSouthFlorida.Visitadoem2February2008.
Niewyk,DonaldL.andNicosia,FrancisR.TheColumbiaGuidetotheHolocaust(http://books.google.ca/books?
id=lpDTIUklB2MC&pg=PP1&dq=Niewyk,+Donald+L.+The+Columbia+Guide+to+the+Holocaust&sig=4igufxQHRCNrkjwRuMt1if_mf5M#PPA45,M1),
ColumbiaUniversityPress,2000,pp.4552.
TODD,Allan.TheModernWorld.[S.l.]:OxfordUniversityPress,2001.p.121.ISBN0199134251
WINTER,J.M.OxfordCompaniontoWorldWarII.[S.l.]:OxfordUniversityPress,2002.p.290.ISBN0198604467
Jasenovac(http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Holocaust/Jasenovac.html)jewishvirtuallibrary.orgAmericanIsraeliCooperativeEnterprise.
Visitadoem25dejaneirode2010.
CHANG,Iris.TheRapeofNanking:TheForgottenHolocaustofWorldWarII.[S.l.]:BasicBooks,1997.p.102.ISBN0465068359
RUMMELL,R.J.Statistics(http://www.hawaii.edu/powerkills/SOD.CHAP3.HTM)Freedom,Democide,WarTheUniversityofHawaiiSystem.Visitado
em25January2010.
Himeta,Mitsuyoshi()()(ConcerningtheThreeAllsStrategy/ThreeAllsPolicyBythe
JapaneseForces),IwanamiBukkuretto,1996,Bix,HirohitoandtheMakingofModernJapan,2000
TUCKER,SpencerC.Roberts,PriscillaMaryRoberts.In:SpencerC..EncyclopediaofWorldWarII:APolitical,Social,andMilitaryHistory.
[S.l.]:ABCCLIO,2004.p.319.ISBN1576079996
HARRIS .FactoriesofDeath:JapaneseBiologicalWarfare,19321945,andtheAmericanCoverup.[S.l.]:Routledge,2002.p.74.ISBN0415932149
SABELLA,RobertLi,FeiFeiLiu,David.In:Robert.Nanking1937:MemoryandHealing.[S.l.]:M.E.Sharpe,2002.p.69.ISBN0765608162
GOLD,Hal.Unit731testimony.[S.l.]:Tuttle,1996.757p.ISBN0804835659
TUCKER,SpencerC.Roberts,PriscillaMaryRoberts.In:SpencerC..EncyclopediaofWorldWarII:APolitical,Social,andMilitaryHistory.
[S.l.]:ABCCLIO,2004.p.320.ISBN1576079996
AKSAR,Yusuf.ImplementingInternationalHumanitarianLaw:FromtheAdHocTribunalstoaPermanentInternationalCriminalCourt.
[S.l.]:Routledge,2004.p.45.ISBN0714684708
HORNBERGER,Jacob(April1995).RepatriationTheDarkSideofWorldWarII
(http://web.archive.org/web/20080229022528/http://www.fff.org/freedom/0495a.asp)TheFutureofFreedomFoundation.Visitadoem25dejaneirode2010.

http://pt.wikipedia.org/wiki/Segunda_Guerra_Mundial

19/22

12/02/2015

SegundaGuerraMundialWikipdia,aenciclopdialivre

312. KOH,David(21August2008).Vietnamneedstorememberfamineof1945(http://mailman.anu.edu.au/pipermail/heprvn/2008August/000188.html)The
StraitsTimes(Singapore).Visitadoem25dejaneirode2010.
313. HARDING,Luke(22deoutubrode2003).Germany'sforgottenvictims(http://www.guardian.co.uk/world/2003/oct/22/worlddispatch.germany)
guardian.co.ukGuardianNewsandMedia.Visitadoem21dejaneirode2010.
314. "Germany'sforgottenvictims(http://www.guardian.co.uk/world/2003/oct/22/worlddispatch.germany)".Guardian.co.uk.22deoutubrode2003.
315. abMAREK,Michael(27deoutubrode2005).FinalCompensationPendingforFormerNaziForcedLaborers(http://www.dw
world.de/dw/article/0,2144,1757323,00.html)dwworld.deDeutscheWelle.Visitadoem19January2010.Cpiaarquivadaem19dejaneirode2010
(http://www.webcitation.org/5mtTTntBR).
316. APPLEBAUM,Anne(16deoutubrode2003).Gulag:UnderstandingtheMagnitudeofWhatHappened(http://www.heritage.org/Research/Lecture/Gulag
UnderstandingtheMagnitudeofWhatHappened)HeritageFoundation.Visitadoem19dejaneirode2010.
317. NORTH,Jonathan(Janeirode2006).SovietPrisonersofWar:ForgottenNaziVictimsofWorldWarII(http://www.historynet.com/sovietprisonersof
warforgottennazivictimsofworldwarii.htm)HistoryNet.comWeiderHistoryGroup.Visitadoem19dejaneirode2010.Cpiaarquivadaem19de
janeirode2010(http://www.webcitation.org/5mtUpwcaB).
318. OVERY,Richard.TheDictators:Hitler'sGermany,Stalin'sRussia.[S.l.]:W.W.Norton&Company,2004.56869p.ISBN0393020304
319. ZemskovV.N.OnrepatriationofSovietcitizens.IstoriyaSSSR.,1990,No.4,(inRussian).SeealsoEdwinBacon.Glasnost'andtheGulag:New
InformationonSovietForcedLabouraroundWorldWarII.SovietStudies,Vol.44,No.6(1992),pp.10691086MichaelEllman.SovietRepression
Statistics:SomeComments.EuropeAsiaStudies,Vol.54,No.7(Nov.,2002),pp.11511172.
320. JapaneseAtrocitiesinthePhilippines(http://www.pbs.org/wgbh/amex/bataan/peopleevents/e_atrocities.html)AmericanExperience:theBataanRescue
PBSOnline.Visitadoem18dejaneirode2010.Cpiaarquivadaem19dejaneirode2010(http://www.webcitation.org/5mtVNGYHW).
321. abBIX,Herbert.HirohitoandtheMakingofModernJapan.[S.l.]:HarperCollins,2001.p.360.ISBN0060931302
322. abJU,Zhifen(June2002).Japan'satrocitiesofconscriptingandabusingnorthChinadraughteesaftertheoutbreakofthePacificwar
(http://web.archive.org/web/20110514111323/http://www.fas.harvard.edu/~asiactr/sinojapanese/session6.htm)JointStudyoftheSinoJapanese
War:MinutesoftheJune2002Conference(http://www.fas.harvard.edu/~asiactr/sinojapanese/minutes_2002.htm)HarvardUniversityFacultyofArtsand
Sciences.Visitadoem18February2010.
323. abIndonesia:WorldWarIIandtheStruggleForIndependence,194250TheJapaneseOccupation,194245(http://lcweb2.loc.gov/cgibin/query/r?
frd/cstdy:@field(DOCID+id0029))LibraryofCongress(1992).Visitadoem9February2007.
324. abConcentrationcampsandslavework(http://www.vetshome.com/world_war_2_page_5.htm)VetsHome.Visitadoem12denovembrode2009.Cpia
arquivadaem19dejaneirode2010(http://www.webcitation.org/5mtX2kt9s).
325. DepartmentofLabourofCanada..ReportontheReestablishmentofJapaneseinCanada,19441946.[S.l.]:OfficeofthePrimeMinister,24January
1947.p.23.ISBN0405112661
326. EugeneDavidson"ThedeathandlifeofGermany:anaccountoftheAmericanoccupation".p.121
327. STARK,Tams."MalenkiRobot"HungarianForcedLabourersintheSovietUnion(19441955)
(http://www.epa.hu/00400/00463/00007/pdf/155_stark.pdf)(PDF)MinoritiesResearch.Visitadoem22dejaneirode2010.
328. abHARRISON,Mark.TheEconomicsofWorldWarII:SixGreatPowersinInternationalComparison.[S.l.]:CambridgeUniversityPress,2000.p.3.
ISBN0521785030

329. HARRISON,Mark.TheEconomicsofWorldWarII:SixGreatPowersinInternationalComparison.[S.l.]:CambridgeUniversityPress,2000.p.2.ISBN0
521785030

330.
331.
332.
333.

HUGHES ,MatthewMann,Chris.InsideHitler'sGermany:LifeUndertheThirdReich.[S.l.]:PotomacBooksInc,2000.p.148.ISBN1574882813
BERNSTEIN,GailLee.RecreatingJapaneseWomen,16001945.[S.l.]:UniversityofCaliforniaPress,1991.p.267.ISBN9780520070172
HUGHES ,MatthewMann,Chris.InsideHitler'sGermany:LifeUndertheThirdReich.[S.l.]:PotomacBooksInc,2000.p.151.ISBN1574882813
GRIFFITH,Charles.TheQuest:HaywoodHansellandAmericanStrategicBombinginWorldWarII.[S.l.]:DIANEPublishing,1999.p.203.ISBN158566
0698

334. OVERY,R.J.WarandEconomyintheThirdReich.[S.l.]:OxfordUniversityPress,USA,1995.p.26.ISBN0198205996
335. LINDBERG,MichaelDaniel,Todd.Brown,GreenandBlueWaterFleets:theInfluenceofGeographyonNavalWarfare,1861tothePresent.
[S.l.]:Praeger,2001.p.126.ISBN0275964868
336. COX,Sebastian.TheStrategicAirWarAgainstGermany,19391945.[S.l.]:FrankCassPublishers,1998.p.84.ISBN0714647225
337. UNIDAS ,Naciones.WorldEconomicAndSocialSurvey2004:InternationalMigration.[S.l.]:UnitedNationsPubns,2005.p.23.ISBN9211091470
338. LIBERMAN,Peter.DoesConquestPay?:TheExploitationofOccupiedIndustrialSocieties.[S.l.]:PrincetonUniversityPress,1998.p.42.ISBN069100242
8

339. MILWARD,AlanS.War,Economy,andSociety,19391945.[S.l.]:UniversityofCaliforniaPress,1979.p.138.ISBN0520039424
340. MILWARD,AlanS.War,Economy,andSociety,19391945.[S.l.]:UniversityofCaliforniaPress,1979.p.148.ISBN0520039424
341. PERRIE,MaureenLieven,D.C.BSuny,RonaldGrigor.TheCambridgeHistoryofRussia.[S.l.]:CambridgeUniversityPress,2007.p.232.ISBN0521
861942

342. HILL,Alexander.TheWarBehindTheEasternFront:TheSovietPartisanMovementInNorthWestRussia19411944.[S.l.]:Routledge,2005.p.5.
ISBN0714657115

343. CHRISTOFFERSON,ThomasRChristofferson,MichaelS.In:ThomasR.FranceDuringWorldWarII:FromDefeattoLiberation.[S.l.]:Fordham
UniversityPress,2006.p.156.ISBN9780823225637
344. IKEO,Aiko.EconomicDevelopmentinTwentiethCenturyEastAsia:TheInternationalContext.[S.l.]:Routledge,1997.p.107.ISBN0415149002
345. abBOOG,HorstRahn,WernerStumpf,ReinhardWegner,Bernd.In:Horst.MilitrgeschichtlichesForschungsamtGermanyandtheSecondWorldWar
VolumeVI:TheGlobalWar.[S.l.]:Oxford:ClarendonPress,2001.p.266.ISBN0198228880
346. KennethK.Hatfield(2003)."Heartlandheroes:rememberingWorldWarII.(http://books.google.com/books?id=mtxMN5NdmCsC)".Universityof
MissouriPress.p.91.ISBN0826214606
347. TUCKER,SpencerC.Roberts,PriscillaMaryRoberts.In:SpencerC..EncyclopediaofWorldWarII:APolitical,Social,andMilitaryHistory.Sanata
Barbara,CA:ABCCLIO,2004.p.76.ISBN1576079996
348. LEVINE,AlanJ..TheStrategicBombingofGermany,19401945.[S.l.]:GreenwoodPress,1992.p.217.ISBN0275943194
349. SAUVAIN,Philip.KeyThemesoftheTwentiethCentury:Teacher'sGuide.[S.l.]:WileyBlackwell,2005.p.128.ISBN1405132183
350. TUCKER,SpencerC.Roberts,PriscillaMaryRoberts.In:SpencerC..EncyclopediaofWorldWarII:APolitical,Social,andMilitaryHistory.
[S.l.]:ABCCLIO,2004.p.163.ISBN1576079996
351. BISHOP ,ChrisChant,Chris.In:Chris.AircraftCarriers:TheWorld'sGreatestNavalVesselsandTheirAircraft.Wigston,Leics:SilverdaleBooks,
2004.p.7.ISBN1845090799
352. CHENOWETH,H.AveryNihart,Brooke.In:H.Avery.SemperFi:TheDefinitiveIllustratedHistoryoftheU.S.Marines.NovaYork:MainStreet,2005.
p.180.ISBN1402730993
353. SUMNER,IanBaker,Alix.TheRoyalNavy193945.[S.l.]:OspreyPublishing,2001.p.25.ISBN1841761958
354. HEARN,ChesterG..CarriersinCombat:TheAirWaratSea.[S.l.]:StackpoleBooks,2007.p.14.ISBN081173398X
355. GARDINER,RobertBrown,DavidK.In:Robert.TheEclipseoftheBigGun:TheWarship19061945.Londres:ConwayMaritime,2004.p.52.ISBN0
851779530

356. RYDILL,Louis.ConceptsinSubmarineDesign.[S.l.]:CambridgeUniversityPress,1995.p.15.ISBN052155926X
357. RYDILL,Louis.ConceptsinSubmarineDesign.[S.l.]:CambridgeUniversityPress,1995.p.16.ISBN052155926X
358. abTUCKER,SpencerC.Roberts,PriscillaMaryRoberts.In:SpencerC..EncyclopediaofWorldWarII:APolitical,Social,andMilitaryHistory.
[S.l.]:ABCCLIO,2004.p.125.ISBN1576079996
http://pt.wikipedia.org/wiki/Segunda_Guerra_Mundial

20/22

12/02/2015

SegundaGuerraMundialWikipdia,aenciclopdialivre

359. DUPUY,TrevorNevitt.TheEvolutionofWeaponsandWarfare.[S.l.]:Jane'sInformationGroup,1982.p.231.ISBN0710601239
360. abTUCKER,SpencerC.Roberts,PriscillaMary.In:SpencerC..EncyclopediaofWorldWarII:APolitical,Social,andMilitaryHistory.[S.l.]:ABC
CLIO,2004.p.108.ISBN1576079996
361. TUCKER,SpencerC.Roberts,PriscillaMaryRoberts.In:SpencerC..EncyclopediaofWorldWarII:APolitical,Social,andMilitaryHistory.
[S.l.]:ABCCLIO,2004.p.734.ISBN1576079996
362. abCOWLEY,RobertParker,Geoffrey.TheReader'sCompaniontoMilitaryHistory.[S.l.]:HoughtonMifflinHarcourt,2001.p.221.ISBN0618127429
363. InfantryWeaponsOfWorldWar2(http://greyfalcon.us/Infantry%20Weapons%20Of%20World%20War%202.htm)GreyFalcon(BlackSun).Visitado
em14denovembrode2009.
364. SPRAGUE,Oliver(2006).TheAK47:theworldsfavouritekillingmachine(http://www.amnesty.org/en/library/asset/ACT30/011/2006/en/11079910d422
11dd8743d305bea2b2c7/act300112006en.pdf)(PDF)controlarms.org.Visitadoem14denovembrode2009.
365. RATCLIFF ,RebeccaAnn.DelusionsofIntelligence:Enigma,UltraandtheEndofSecureCiphers.[S.l.]:CambridgeUniversityPress,2006.p.11.ISBN0
521855225

366. abSCHOENHERR,Steven(2007).CodeBreakinginWorldWarII(http://history.sandiego.edu/gen/WW2Timeline/espionage.html)Departamentode
HistriadaUniversidadedeSanDiego.Visitadoem15denovembrode2009.Cpiaarquivadaem9demaiode2008
(http://web.archive.org/web/20080509054959/http://history.sandiego.edu/gen/WW2Timeline/espionage.html).
367. Macintyre,Ben.(10dedezembrode2010)."BraveryofthousandsofPoleswasvitalinsecuringvictory".
368. DeceptionforDefenseofInformationSystems:AnalogiesfromConventionalWarfare(http://www.au.af.mil/au/awc/awcgate/nps/mildec.htm)
DepartmentsofComputerScienceandDefenseAnalysisU.S.NavalPostgraduateSchoolAirUniversity.Visitadoem15denovembrode2009.
369. KonradZuse(19101995)(http://www.idsia.ch/~juergen/zuse.html)IstitutoDalleMollediStudisull'IntelligenzaArtificiale.Visitadoem14denovembro
de2009.

Bibliografia
Churchill,Winston(194853),TheSecondWorldWar,6vols.
Silva,Hlio1942GuerranoContinenteCivilizaoBrasileira,1972.
Gilbert,Martin(1995)SecondWorldWar,Phoenix,ISBN1857993462
Keegan,John(1989)TheSecondWorldWar
LiddelHart,SirBasil(1970),HistoryoftheSecondWorldWarCassel&CoPanBooks,1973,Londres
Williamson,MurrayeAllanR.Millett,AllanR.(2000)AWartoBeWon:FightingtheSecondWorldWarISBN067400163X
Overy,Richard,WhytheAlliesWon,Pimlico,1995.ISBN0712674535
Weinberg,GerhardL.,AWorldatArms:AGlobalHistoryofWorldWarII(1994)ISBN0521443172
Carrilho,MariaRosas,FernandoBarros,JliaNeves,MrioOliveira,JosManuelMatosCruz,Jos1989,PortugalnasegundaGuerraMundial,
PublicaesDomQuixote,Lisboa
Shirer,Willian,TheRiseandFallofThirdReich(1981)ISBN0671728687
Fest,Joachim,HITLER(1991)ISBN8520902960
Rmond,Ren,IntroduoHistriadoNossoTempo.Lisboa:Gradiva,2edio,2003.ISBN9726623758
Costa,SrgioCorreada,CrnicadeumaGuerraSecreta,Ed.Record,2004.ISBN8501070319
Sander,Roberto,OBrasilnamiradeHitler,EditoraObjetiva,2007ISBN9788573028683
ADAMTHWAITE,AnthonyP.TheMakingoftheSecondWorldWar.NewYork:Routledge,1992.ISBN0415907160
BRODY,JKenneth.TheAvoidableWar:PierreLavalandthePoliticsofReality,19351936.[S.l.]:TransactionPublishers,1999.p.4.ISBN0765806223
BULLOCK,A..Hitler:AStudyinTyranny.[S.l.]:PenguinBooks,1962.ISBN0140135642
BUSKY,DonaldF.CommunisminHistoryandTheory:Asia,Africa,andtheAmericas.[S.l.]:PraegerPublishers,2002.ISBN0275977331
DAVIES ,Norman.NoSimpleVictory:WorldWarIIinEurope,19391945.[S.l.]:PenguinGroup,2008.ISBN0143114093
GLANTZ,DavidM.(2001).TheSovietGermanWar194145MythsandRealities:ASurveyEssay(http://www.strom.clemson.edu/publications/sgwar41
45.pdf).
GRAHAM,Helen.TheSpanishCivilWar:AVeryShortIntroduction.[S.l.]:OxfordUniversityPress,USA,2005.ISBN0192803778
HSIUNG,JamesChieh.China'sBitterVictory:TheWarwithJapan,19371945.[S.l.]:M.E.Sharpe,1992.ISBN156324246X
JOWETT,PhilipS.Andrew,Stephen.In:PhilipS..TheJapaneseArmy,193145.[S.l.]:OspreyPublishing,2002.ISBN1841763535
KANTOWICZ,EdwardR.Therageofnations.[S.l.]:Wm.B.EerdmansPublishing,1999.ISBN0802844553
KERSHAW,Ian.In:Ian.Hitler,19361945:Nemesis.[S.l.]:W.W.Norton&Company,2001.ISBN0393322521
KITSON,Alison.Germany18581990:Hope,Terror,andRevival.Oxford:OxfordUniversityPress,2001.ISBN9780199134175
MANDELBAUM,Michael.TheFateofNations:TheSearchforNationalSecurityintheNineteenthandTwentiethCenturies.[S.l.]:CambridgeUniversity
Press,1988.p.96.ISBN052135790X
MURRAY,WilliamsonMillett,AllanReed.In:Williamson.AWartoBeWon:FightingtheSecondWorldWar.[S.l.]:HarvardUniversityPress,2001.
ISBN0674006801

MYERS ,RamonPeattie,Mark.In:Ramon.TheJapaneseColonialEmpire,18951945.[S.l.]:PrincetonUniversityPress,1987.ISBN0691102228
PRESTON,Peter.PacificAsiaintheglobalsystem:anintroduction,WileyBlackwell.Oxford:Blackwell,1998.p.104.ISBN0631202382
RECORD,Jeffery.AppeasementReconsidered:InvestigatingtheMythologyofthe1930s(http://www.strategicstudiesinstitute.army.mil/pdffiles/PUB622.pdf).
[S.l.]:DIANEPublishing,2005.p.50.ISBN1584872160Pginavisitadaem15November2009.
SHAW,Anthony.WorldWarIIDaybyDay.[S.l.]:MBIPublishingCompany,2000.ISBN0760309396
SMITH,WinstonSteadman,Ralph.In:Winston.AllRiotontheWesternFront,Volume3.[S.l.]:LastGasp,2004.ISBN0867196165
WEINBERG,GerhardL..AWorldatArms:AGlobalHistoryofWorldWarII.[S.l.]:CambridgeUniversityPress,1995.ISBN0521558794
ZALAMPAS ,Michael.AdolfHitlerandtheThirdReichinAmericanmagazines,19231939.[S.l.]:BowlingGreenUniversityPopularPress,1989.ISBN
0879724625

Ligaesexternas
CartasdaSegundaGuerraMundial(http://ww2.warletters.com/)(emingls)
HistoryPlace(http://www.historyplace.com/worldwar2/timeline/ww2time.htm)(emingls)
DDay(http://www.pbs.org/wgbh/amex/dday/)(emingls)
"ASegundaGuerraMundialAHistriadaAlemanha"(http://www.dwworld.de/dw/article/0,1564,936505,00.html)(emportugus)
reportagemdeDeutscheWelle
"Umconflitoquemudouomundo"(http://www.dwworld.de/dw/article/0,1564,1469064,00.html)(emportugus)
http://pt.wikipedia.org/wiki/Segunda_Guerra_Mundial

21/22

12/02/2015

SegundaGuerraMundialWikipdia,aenciclopdialivre

reportagemespecialcomosfatosdeformacronolgicaeasconsequnciasdaSegundaGuerraMundialparaosprincipaispases
envolvidos,inclusiveoBrasil.
"60anosemimagens"(http://www.dwworld.de/dw/article/0,1564,1469115,00.html)(emportugus)
imagensdadestruio,ascomemoraespelofinaldoconflitoeareconstruodecidadesdestrudasduranteaSegundaGuerraMundial.
Wilfriedww2(http://www.euronet.nl/users/wilfried/ww2/ww2.htm)(emingls)
SentandoaPua!(http://www.sentandoapua.com.br)(emportugus)
HistriadaForaAreaBrasileiranaSegundaGuerraMundial.
ClubedosGeneraisSegundaGuerraMundialeConflitosdoSculoXX(http://www.clubedosgenerais.org)(emportugus)
ASegundaGuerraT2W(http://www.t2w.com.br)(emportugus)
SegundaGuerra.org(http://www.segundaguerra.org)(emportugus)
PortalSegundaGuerraMundial(http://www.segundaguerramundial.com.br)(emportugus)
SegundaGrandeGuerra(http://pt.worldwartwo.net)(emportugus)
Luftwaffe3945(http://www.luftwaffe3945.historia.nom.br/historia/luft.htm)(emportugus)
Obtidade"http://pt.wikipedia.org/w/index.php?title=Segunda_Guerra_Mundial&oldid=41305414"
Categoria: SegundaGuerraMundial
Estapginafoimodificadapelaltimavez(s)01h30minde11defevereirode2015.
EstetextodisponibilizadonostermosdalicenaCreativeCommonsAtribuioCompartilhaIgual3.0NoAdaptada(CCBYSA3.0)
podeestarsujeitoacondiesadicionais.Paramaisdetalhes,consulteasCondiesdeUso.

http://pt.wikipedia.org/wiki/Segunda_Guerra_Mundial

22/22

Vous aimerez peut-être aussi