Vous êtes sur la page 1sur 5

Aesperanaummal:EntrevistacomJamesHillman

Cliff:Tenhoumapergunta.Tenhomedoquepareaumaperguntatola.
Hillman:Entotalvezvocdevapensarduasvezesantesdefazla.
EmentrevistaconcedidaanalistajunguianaJanMarlan,Hillmanlamentaofatodeseultimolivro,o
maispessoaldetodaumalongaobra,TheTerribleLoveofWarnotertidoumagranderepercusso
oudivulgao.Revelarsuadimensopessoalgostos,crticas,opinies,juzosnofazpartedo
repertriodocriadordaPsicologiaArquetpica,afinal,estasecaracterizapordenunciaroexcessode
subjetivizaodanoodeAlmaesuacrticaaofetichedainteriorizaopessoal.Nestaentrevista,
Hillmannosoferecemomentospreciososdoseuolharcrtico,ferino,irnicosobretemasqueso
caroscomunidadejunguianae,tambm,suaprpriaobra.Doelogioaomododepensamento
orgnicoquediferenciaJungdeoutrospensadoresfragilrelaodosjunguianoscomopensamento
crtico,Hillmanvaidesfilandosuasidiassobreumavariedadedetemasque,poucasvezes,tivemos
oportunidadedetestemunhar.Nissoresideaimportnciadestaentrevistaesuarelevnciaparauma
compreensomaisabrangentedosseusdiversosevariadosescritos.
Querosalientartrspontosfundamentaisquemerecemdestaque:

Ocancelamentoesuspensodascategoriasinternoeexternooudentroeforaquese
revelamprecriaseingnuasparapensarasquestesdaalmaesuasmanifestaescomo
imagenspsquicas.Aqui,encontramosemHillman,ummododepensarquesefazherdeiroe
tributriodatradioalqumicanasuasuperaodopensamentomodernocomsuas
categoriaspurasenosimultneas.

AcrticaaoCristianismo.TemaquefoidesenvolvidodemodobrilhantenolivroThe
Terribleloveofwar.Independentedeondevocestivernomundoocidental,s
psicologicamentecristo.Seuspensamentos,idias,amores,corpo,gestos,aes,temores,
sentimentos,ouseja,suapsiqueestmarcadademodoindelvelpelosinaldacruz.

APsicologiaArquetpicanopossuinenhumcompromissocomaquestodasorigensedo
essencialismo.Umarupturacomavertentemetafsicaplatnicadateoriadosarqutipos.
Declaraofundamentalnosentidoqueapontaparaumelogioao,aoquesemove,ao
processoinauguradopeloefeitodotrabalhocomasimagensenocomatentativade
classificaodosfenmenosemumconjuntodemodeloseprincpiosfixos.

Porfinal,umatorodesentido,tipicamentepag,emumapalavratocaraculturacristocidental:
esperana.
Deixamosaquiumconvitedesesperanosoparaoprazerdaleituradestaentrevista.
AgradeoaoamigoeSoulBrotherJoelNascimentopelaautorizaoemcompartilharestaentrevista
quetambmseencontranoseusite:http://jungvitoria.net/
MarcusQuintaes
JamesHillman:
OfundadordapsicologiaarquetpicadiscuteJungeFreud
porCliffBostock
(OriginalmentepublicadoemParadigms,columadeCreativeLoafing,Atlanta,4/4/1998)

LeitoreshabituaisdestacolunasabemquesouumdoutorandoempsicologiaprofundanoPacific
GraduateInstitutemSantaBrbara,Califrnia.Aescolafoifundadaparaexpandiraobrado
mitologistaJosephCampbelledeJamesHillman,ofundadordapsicologiaarquetpica.Abibliotecade
CampbellassimcomoospapisdeHillmanestodepositadosnoPacifica.
Hillmanfoi,pormuitosanos,diretordoC.J.InstituteemZurique,masdehmuitosedescrevecomo
umjunguianorenegado.Suapsicologiaarquetpicasedistanciadealgunsdosaspectosmais
dogmticosdateoriajunguianaeestabeleceumabaseestticaparaapsicologia.Suaprincipal
contribuionosltimosdezanosoumais,temsidosalvarapsicologiadaapropriaoexclusivapelo
consultrioteraputico(tantoFreudquantoJungnuncapretenderamqueapsicologiaficasserestrita
prticateraputica).AssimHillmansetornou,naAmrica,umdoscrticosmaisaguadosdaculturae
dapsicoterapia.Aossetentaepoucosanos,agoraeleslecionaemPacifica.Acadaprimaveraretorna
SantaBbaraparadirigirumseminrioodesteanosobreenvelheceretambmparadaralgumas
aulas.Aradinciadesuamentetipicamenteexaureosalunosempoucashoras.Eletemareputaode
rabugiceenotoleraoqueconsiderairrelevanteoutolo.Porisso,fazerlheumaperguntasempre,em
parte,umconviteparaserestripadoempblico.
Porm,quandovisitouPacificahalgumassemanaspercebiqueestavadeexcepcionalbomhumor.A
seguirelencoexcertosdealgunsdeseuscomentriosduranteumademinhasaulasRecordandoa
psicologiajunguiana.Comosepoderiasupor,Hillmanaoensinarempregaquaseunicamenteo
mtodosocrtico.Asperguntasapresentadasaquiforamformuladaspormimouporalgumdemeus
colegasdeclasse:
Cliff:Qual,paravoc,agrandediferenaentreFreudeJung?
Hillman:Paramim,adiferenaimportantequeFreuderaumpensadorcrticoeJungumpensador
orgnico.Estaumaformadetipologiaquenomuitoapreciadaatualmente,poisaspessoas
presumemqueopensadorcrticoopensadorvlido;porissoJungfoidescartadopelosacadmicos
enquantoFreud,emboratenharecebidotodotipodecritica,celebrado
Sevocforsimplesmenteumpensadorcrtico,irignorarummontedecoisassobreaexistncia
humana.Eboapartedelaserdescartada.Assim,FreuderaumatestaeJung,comumamente
orgnicafascinada,exploravamatriasqueaindaencaramoscomototalmenteestranhas:IChing,
astrologia,alquimia,discosvoadores.Eistosesomandoaoseutrabalhocomopsiclogosadoda
mesmatradioqueodeFreud.Eleeracapazdeenxergaratravsdessascoisas,eperceberoseu
significado.Freud,comoumpensadorestritamentecrtico,noconseguiaveratravsdelas
Meuproblemaquesouumpensadorsumamentecritico,masnosounutridopelopensamento
puramentecrtico.Leioasfilosofiasinglesaefrancesa,maselasnosomeupratopredileto.Elasno
menutremcomoofazemasgregas.Porm,acreditoserimportantenotarqueJungeFreudpossuam
backgroundssimilares.Ambostiveramumaformaoimensamentericaemestudosclssicos.Elesse
engajaramnoestudodafilosofiaromntica;elesliamGoethe.Eucostumavadizeraosestudantesem
Zurique:sequiserestudarJung,noleiaJung,leiaoslivrosqueeleleu.Veja,estetipodeformaofoi
completamenteesquecidopelapsicologiaatual.Ningummaislliteraturaefilosofia.Lemsomente
psicologia.
Cliff:Asconseqnciasdeumanfaseexcessivanafunodopensamentocrticosobastantebvias.
Masoqueacontecequandonoseenfatizasuficientementeessepensamento?
Hillman:Foiexatamenteisto,semdvida,oqueaconteceucommuitosjunguianos.Elesperderama
capacidade,ouadisposio,parapensarcriticamente.Eunosei.Elesslemcontosdefada.Tudo
tomalditamenteinterior!Podeseobservarmelhorestetraonomodocomoaculturapopularveioa
entenderJung.Tudoliteralisado.Tudodizrespeitominhavidainterior.Opontocentralda
abordagemdeJungfornecerrdeaslivresaopensamento,darlheliberdadeparaqueinvestigueos
vriosaspectosdofenmeno

Cliff:Mas,htambmumareaodentrodacomunidadejungiana
Hillman:Comtodacerteza!TemosagoraaEscoladeLondresqueesttentandointroduzirteoriasdas
relaesdosobjetos,ateoriakleiniana,nateoriajungianaumesforoparatornlamaiscrtica.O
problemaqueistosacrificaaddivadeJung:aperspectivacultural.Colocaaprofundidadedentrodo
consultrio.Jungfaziabrevesviagensaoredordomundoeconversavacomafricanoseindianos.No
possoenfatizarobastanteoquantoJungeFreudforamvoltadosparaacultura.Jungdissequeapsique
estavanomundo,nodentrodens.Elefezumaconstanteerepetidacrticaarespeitodeosdeuses
asvozesdapsiquedomundoteremsetornadodoenas
Cliff:Oquequerdizer?Comcertezanoquerdizerqueosdeusessoreais.Nosoelesprojeesde
nossaprpriapsique?Elesestodentrodens,noesto?
Hillman:Examinemosestaidiadodentro.Ondeficaodentro?
Cliff:Querodizerdentrodaminhapele,dentrodeminhaexperincia,meucorpo,minhaalma.
Hillman:OK,bem,mostremeondeosdeusesvivemdentrodevoc.
Cliff:Eudiriaqueestoaqui,nomeuplexosolar.
Hillman:Bem,medigaumacoisa.Comoqueosdeusesentraramemseuestmago?
Cliff:Eunosei.Eus
Hillman:Esperoquetenhaentendidomeuponto.Dizerqueosdeusesestodentrodesuabarrigaou
quantoaistoemseucrebroespantoso.Todaessaidiadedentroeprojeosuspeita.Jung
sabiadisso.Apsiqueestnomundo.Entoosdeusesestonomundo.Nsestamosnomundo.
Cliff:Nsestamosnosdeuses?
Hillman:Podesedizerquesim.Mas,omodocomobanimososdeusesdaconscinciafezcomqueo
querepresentamsetornassedoena.Eisporquesintoumimpulsoirresistveldeatacarocristianismo
todavezqueescrevo.Ocristianismoinsistiuemumdeus,umavozeentoorestantesetornoupecado
oudoena.Oertico,odionisacotudofoibanidoparaasombra.Acreditoquetodosns
conhecemosoefeitodisto.
Cliff:EuentendoquevocfavoreceJungsobreFreudporque,comodiz,maisnutridopelo
pensamentoorgnicodoquepelocrtico.Vocdiztambmqueopensamentocrticoinsuficiente
emboapartedacomunidadejungiana.EstoucuriosoparasaberoquepensadoslivrosdeRichardNoll,
TheAryanChrist[OCristoariano]eTheJungCult[OcultodeJung].
Hillman:Euodeioesteslivros.Achoquesoumasmerdas.
Cliff:Hum,estaumaafirmaomuitoforte.
Hillman:Bem,acreditoqueoslivrossomalintencionados.Nollfoirejeitadopelacomunidade
junguianaeestafoisuavingana.
Cliff:Mas,asuarevista,Spring,publicouo.
Hillman:Eununcaopubliquei.Foiumadecisodoeditorlamentvelporquedaimpressoque
euconcordocomele,queSpringconcordacomele.Eunoconcordo.Nolltomaliteralmenteoque
estavaindicadocomometafrico.Seestivermosfalandodetipologias,entoelesumpensador
crtico.

Cliff:ConcordoqueascrticasqueNollfazsteoriasdeJungsoemgeralembaraosamente
superficiais.Eletemumacompulsoquasemisteriosaparaliteralisartudo.Maspensoqueseumodode
contextualizarhistoricamenteopensamentodeJungvalioso.Eletambmtrouxeapblicoalgumas
informaesantesnodisponveis.PensoserimportantequealgumseencarreguedeJung.
Noestoucertosobreessasinformaesseremnovas.Emesmoquandosepossuiumamentecrtica,
noprecisoliteralisarabsolutamentetudo.Estaminhaprprialuta.Concordoquepreciso
examinarcriticamenteolegadodeJung,mascontinuoachandoqueoqueNollfaznobom,ouque
elenoapessoaindicadaparafazlo.
Cliff:Estoupensandoemalgoquevocdisseantes,quenohpensamentocrticosuficientena
comunidadejunguiana.Ficomeperguntandoseestaposioextremadadaortodoxianoconstelou
umaoposioradical.NopoderiaNollserapersonificaodela?
Hillman:ConcordointeiramentecomessaidiaEumesmosouconsideradorebeldedemodoque
conheoestestrabalhos,mas,repito,noacreditoqueanecessidadedeumaanlisecrticaemsi
signifiquequeadeNollacurada.
Cliff:EstoucuriosoparasaberoquepensasobreolivrodeDavidTacey,RemakingMen[Refazendo
ohomem].oqueconsideroumacrticabemponderadadaortodoxiajunguianaequepermanence
completamentefielaoespritodeJung.IncluitambmumcaptulosobresuaanlisedeTacey.
Hillman:Verdade?Noli.Agora,seoassuntoformenteselvagem,certamenteDavidTaceytemuma
menteselvagem.
Cliff:Elepermanecefielavoc,masmuitocrticoarespeitodesuaparticipaonomovimento
mitopoticodoshomenscomRobertBly,MichaelMeade
Hillman:Eusei,eusei.Muitaspessoasoso.Francamente,pensoquemuitagentesenteinvejapor
Bly,Meadeeeutermosescritobestsellers.Acabamossendoselvagementeatacados.
Cliff:Tenhoumapergunta.Tenhomedoquepareaumaperguntatola.
Hillman:Entotalvezvocdevapensarduasvezesantesdefazla.
Cliff:No,hmuitotempoquerofazerestapergunta.Seudictumfamoso,comcerteza,sigaa
imagem.Vocfaladapsicologiacomoumprincpioesttico.Emvezdeanalisarosignificadodeuma
imagem,vocdizparaseguiraprpriaimagem.Nuncaentendiexatamentecomoistoteraputico
ouoquearesoluosignificanestaabordagem.Emltimainstncia,oqueimporta,queestria
trazemosparaaimagem?Recentementeescreviumtrabalhonoqualcomparavaasorientaesde
Lacan,Jung,FreudeasuaaoassimdenominadoComplexodedipo.Eufiqueigirandoegirandosem
pararnaminhacabeaestaimagem,estemito,eacabeificandocomtontura.
Hillman:Estoufalandoarespeitodeumtipodedesconstruodaimagem.Nsagiramosato
momentocertodeparar.
Cliff:Bem,ecomosaberquandoelachegouaesteponto?Eunosentiistoemmeutexto.
Hillman:Vocsimplesmentesentequeomomentocertodeparar,evocsabequeistosedeu.Como
queopintorsabequandooquadroestacabado?Partedeserumbompintorsaberquandooque
estnatelajsuficiente.Vocaprendeaperceberquandoalgoestcompleto.Asensaode
completude,deseromomentocertoparaparar,oponto.Pensoqueomovimentoumaboametfora
paraapsicologia.

Cliff:Vocempregouapalavradesconstruo.Mesurpreendequeatenhaempregado,poisum
processorelativizante,psmoderno
Hillman:Oh,vocesttrazendobailaaquestodoessencialismo.
Cliff:Bem,isso.Adesconstruoassumequenosepodesaberaorigemdascoisas
Hillman:Vocalgumavezouviudizerqueeutivessequalquerinteressepororigens?
Cliff:Naverdadeno,nunca.Maseuquisdizerorigensnosentidodearqutipos.
Hillman:OK,esteocernedeminhadiferenacomJung.Eunousoapalavracomosubstantivo.
porissoquepsicologiaarquetpica.Estoufalandosobreao,movimento,processonosobreum
conjuntodeprincpiosfixos.Aorigemnomediznada.Penseemcomoestemundoseriadiferentese
noestivssemostentandoconhecerasorigensdouniverso.Podeimaginarumatarefamaisridcula?
Cliff:Vocnogostamuitodapalavraesperana.
Hillman:Aesperanaummal.FoionicomaldeixadonacaixaquandoPandorafechoubruscamente
atampadenovo.Aesperanadizrespeitoaumfuturodesconhecido.comoapromessadesalvao
navidadepoisdamorte.
Cliff:Entovocpessimista?
Hillman:Nenhumpouco.Defato,achoquesoubemotimista.Pensosomentequedeveramosprestar
atenoaoqueestaquiagora.Foiessataldeesperanaqueconduziuoplanetaconfusoatual.Se
tivssemosprestadoatenoaoqueeraverdadenomomentoaoinvsdenosatermosaoque
espervamossetornasseverdadenofuturo,omundosemostrariabemdiferenteEstoupensandoem
algoquedisseduranteaspalestrasqueproferinasemanapassada.Aoenvelheceroshomens
experimentamumaumentodaprstataqueosobrigaalevantarvriasvezesduranteanoiteparairao
banheiro.Bem,podesedizerquedesesperanosoouqueseesperaquemelhore.Euprefirodizer:
navelhice,eudespertoparaanoite.Percebe?umaleiturametafricadaquelefato.Pensoque
otimista.Cuidadoproblemaedsentidominhaexperincia.Mas,noumaposioesperanosa.
Copyright1998byCreativeLoafing|PublishedApr.4/11,1998
Traduo:NormaTelles
Reviso:MarcusQuintaes

Vous aimerez peut-être aussi