Vous êtes sur la page 1sur 9

19/03/2015

UNIPUniversidadePaulista:DisciplinaOnlineSistemasdecontedoonlineparaAlunos.

MDULO5

Contedodo2bimestrePROVANP2

5Adiversidadecultural:relaestnicoraciais.

Bibliografiabsica:

Relaestnicoculturais.Diretrizescurricularesnacionaisparaaeducaodasrelaestnicoraciaisepara
oensinodehistriaeculturaafrobrasileiraeafricana.SecretariaEspecialdePolticasdePromooda
IgualdadeRacial.MEC,Braslia:2004.Textodisponveleletronicamenteno
endereo,http://www.espacoacademico.com.br/040/40pc_diretriz.htm

Textoscomplementares:

BOAS,Franz.RaaeProgresso,inCASTRO,C.(org.)FRANZBOASAntropologiaCultural,JorgeZahar,
2004,PP.6786.

MINER,Horace.RitosCorporaisentreosNacirema,disponvelna
Web,http://www.aguaforte.com/antropologia/nacirema.htm

Osmtodosdaetnologia,inCASTRO,Celso(org.)FranzBOASANTROPOLOGIACULTURAL,JorgeZahar,
2004.

Objetivos:nesteitemoalunodevesercapazdeconsideraraidentidadecomoumprocessodeconstruo
culturaleocontatocomadiferenacomocaractersticasdacondiocontempornea.Refletirsobreopapel
dastradiesedasmudanasculturaisemdiversassituaesecontextos.

*SugestodeendereosdaInternetsobreostemasdestecontedo:

ParaconhecersobreadiversidadedeetniasindgenasnoBrasil:InstitutoScio
Ambiental,http://www.socioambiental.org/,especialmenteolinkPovosindgenasdoBrasil.

ComunidadevirtualdeAntropologia,especialmenteolinkparaaRevistaSexta
Feira,http://www.antropologia.com.br

otexto"DiretrizesCurricularesNacionaisparaaEducaodasRelaestnicoRaciaiseparaoEnsinode
HistriaeCulturaAfroBrasileiraeAfricana"estdisponveleletronicamentenoseguinteendereo:
http://www.espacoacademico.com.br/040/40pc_diretriz.htm

Sobreaeducaonocontextodasrelaestnicoculturais:
PINTO,ReginaPahim.Diferenastnicoraciaiseformaodoprofessor.Cad.Pesqui.,SoPaulo,n.
108,Nov.1999.Disponvelem<http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0100
15741999000300009&lng=en&nrm=iso>

Desenvolvimentodoitem5

Definioderelaestnicas:

Asrelaestnicoculturaissotodasassituaesnasquaisdiferentesculturas/etniassocolocadasem
contatoporqualquerrazo,esupequedoisoumaispovosquerepresentamsuasetniasmantenhampor
tempoindeterminadoalgumaformadeconvivncia.

Essecontatonormalmentemotivadopordeslocamentodegruposdepessoasdeumaetniaparaoutro(s)
lugar(es),ondeencontraseoutrogrupotnico.Osmotivospodemservariados,comoaintenodeocupao
deterritrio,atividadescomerciais,exploratrias,derelaodetroca,doestabelecimentodevnculosde
parceriaouamizade,procuradecondiesdevidadiferenteseoportunidades,dispora(queadispersode
umpovoemconsequnciadepreconceitoouperseguiopoltica,religiosaoutnica)oumesmodeguerras.
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cdiv%20align%3D%22center%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%2 1/9

19/03/2015

UNIPUniversidadePaulista:DisciplinaOnlineSistemasdecontedoonlineparaAlunos.

Relativismoculturaleetnocentrismosoformasdaspessoasousociedadesinteirasreagiremaocontatocom
umgrupoculturalmentediferente.
AssimdizemosqueparahaverrelativismoouetnocentrismodevesesuporapresenadaDIFERENA.A
presenadeumoutroemrelaoaoquesereconhecemoscomons.
Esseoutroqueaparecenasfrasesacima,podeestaraonossolado,noprecisaseralgumdeumacultura
distantefisicamente.
Atualmenteomundotodorefletedeumaformamaisintensasobreoconvvioentreasdiferentes
culturas/etnias.

Quetalpontuaralgumasquestesesituaesdomundoatualnasquaisasrelaestnicoculturaisestono
centrodosdebatesesuscitamareflexo?Soquestesquetrazemtonaorelativismoculturaleo
etnocentrismo,almdeboasdosesdetica,justiaenovosparmetrosparaasrelaeshumanas.

Essasquestes/situaesseriam:

Qualarealidadedospovosindgenasqueconvivem
comanossasociedadenacionalaquinoBrasil?Equais
sosuasreivindicaes?

QualaimportnciadaeleiodeBarackHussein
ObamacomoPresidentedosEstadosUnidosdaAmrica?

ComoresolverosconflitosentreIsraeleaPalestina?

data:text/htmlcharset=utf8,%3Cdiv%20align%3D%22center%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%2 2/9

19/03/2015

UNIPUniversidadePaulista:DisciplinaOnlineSistemasdecontedoonlineparaAlunos.

Quaissoosprincipaisargumentosafavorecontraa
polticadecotasparaafrodescendentesingressaremnas
universidadespblicasbrasileiras?

Comoeporqueexercidoopreconceitocontranordestinosnas
regiessulesudestedo

Brasil?

Asrespostasaessasquestesnopossuemumconsenso,sopolmicassociais.Elasdependememgrande
partedaposioedacapacidadedeimparcialidadedequemasresponde.Dequalquerforma,podese
caracterizarcertasrespostascomoresultadodeatitudesetnocntricasourelativistas.

Dependendodaperspectivaapartirdaqualseavaliaessasquestes,podemosobterrespostasmuito
desencontradas.

Emummundoglobalizado,ondeocontatoentreasdiferentesculturasepovoscadavezmaisintensoe
necessrio,existeumapreocupaogeraleatendnciaaconsiderarreprovveisasatitudesqueresultemem
discriminao,preconceito,exclusoouprticasmoralmente/fisicamenteagressivas.
Agarantiadosdireitoshumanoseaslutaspelotratamentoigualitrioentreospovostmtrazidotona
importantesdiscussessobreasrelaestnicoculturais.

OquenoslevadevoltaaoconceitodeCULTURA.
Cadaculturadesenvolveumsistemasimblicoquepermiteaosindivduosserelacionaremdentrodeuma
mesmalinguagemdemundo.
Ocorrequedurantemuitossculos,umrelativoisolamentoentreospovostevecomoresultadoosurgimento
demuitasetniasdiferentesaoredordomundo.
VamosdesenvolveroconceitodeETNIA.

SegundoodicionrioHOUAISS:
Etnia.ANTROPOLcoletividadedeindivduosquesediferenciaporsuaespecificidadesociocultural,refletida
principalmentenalngua,religioemaneirasdeagirgrupotnico[Paraalgunsautores,aetniapressupe
umabasebiolgica,podendoserdefinidapumaraa,umaculturaouambasotermoevitadoporparteda
antropologiaatual,pornohaverrecebidoconceituaoprecisa].

NahistriadaAntropologia,desdefinaldosculoXIXteveincioummovimentoderecusasteorias
evolucionistas,querelacionavamabasebiolgicadaspopulaeshumanascomacultura.
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cdiv%20align%3D%22center%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%2 3/9

19/03/2015

UNIPUniversidadePaulista:DisciplinaOnlineSistemasdecontedoonlineparaAlunos.

QuaiseramospressupostosdoEVOLUCIONISMOSOCIAL?
Partedaidiadequehaveriaumaescalaevolutivaentreospovos.Deacordocomessepensamento,
poderamosencontrarpovos/culturasmaisevoludoseoutrosmenosevoludos.Oresultadobviofoio
sentimentodesuperioridadedealgumasculturassobreoutras,quejustificoudecisespolticascomo
invases,extermnioseaprticadadiscriminaoedoracismo.Essepensamentopartiadopressupostoquea
culturadeterminadapelaheranagenticadeumapopulao.

Aorecusaressasteorias,aantropologiasubstituiuoconceitodeRAA(debaseextremamentebiologizante)
pelodeETNIA.

Atualmenteconsensonaantropologia,queaculturanodeterminadapelopadrodeheranagenticade
umapopulao.
Oconceitoderaamostraseimprecisoumavezquetentadeterminardivisesemumaespcieque
nica:oserhumano.Raaumaconstruosocial,enoumarealidadebiolgica.
Oconceitodeetnia,contrariamenteaoderaa,dnfaseaosaspectosdaheranaculturaldeumpovocomo
formadecaracterizaradiferenadecomportamentoentreasvriaspopulaeshumanas.

Semprequeoassuntoenvolvequestesdeconflitodeinteressesentrepopulaes,eesteconflitorevela
questesculturaisdequalquerabrangncia,tratasedequestestnicoraciais.
Essesconflitospodemserevelarcomdiferentesgrausdeexpressoeintolerncia.Umpovopodeexpressar
seupreconceito,racismooudio,tantoporquestesbastanteespecficascomoareligiodooutro,ouos
hbitosdevesturio/alimentao/higienedessemesmooutro,ouaindaatravsderepdiototalaooutro.
Entretantonoexisteintolernciamaisaceitveloumenosaceitvel,simplesmentepelofatodelaabranger
apenasumaspectodaculturaalheia,ouportersetornadotoprofundaqueapenasseresolvecomo
extermniodesseoutro.
necessrioperceberqueaintolernciaemqualquerdoscasosdesnecessria,condenvelepoucoefetiva
nosentidoderesolverconflitosdeinteressesentredoisoumaispovos.
Umpovopodeedevesabervalorizarsuasprpriascaractersticassemquesejanecessriodiminuir,
discriminarourepudiarosquesodiferentes.

Percebemosquehumusopolticodessasintolerncias,equeservecomojustificativaparaaesque
atinjammoral,fsicaesocialmentemuitospovosparaquenoconsigamreagirasituaesdesubmisso.
Portanto,humaquestodepoderqueenvolveasdisputasemtornodoconceitoderaa.
umconceitosocial,muitomaisquecientfico.
Sabemoshistoricamenteadimensodestrutivadosdiscursossobreumapretensapurezaracialesabemos
dasimensaspossibilidadesdeconstruirrelaestnicoraciaismaisdemocrticaseigualitrias.
Concluindoessecontedo,vamoslerumtrechodotextodeFRANZBOAS,indicadonabibliografia
complementardessetpico,naspginas85e86:

Noimportaquofracooargumentoemfavordapurezaracialpossaser,nscompreendemosseu
apelosocialemnossasociedade.Emboraasrazoesbiolgicasaduzidaspossamnoserrelevantes,a
estratificaodasociedadeemgrupossociaisdecarterracialirasemprelevardiscriminaode
raa.Talcomoemtodososoutrosagrupamentoshumanosbemmarcados,oindividuonojulgado
comoumindivduo,mascomomembrodesuaclasse.Podemosterumarazovelcertezadeque,
ondequerqueosmembrosdediferentesraasformemumnicogruposocialcomlaosfortes,os
preconceitoseantagonismosraciaisiroperdersuaimportncia.Elespodemmesmoviradesaparecer
inteiramente.Enquantoinsistirmosnumaestratificaosegundocamadasraciais,devemospagarum
preoaltonaformadelutainterracialsermelhorparnoscontinuarcomoestamos,oudevemos
tentarreconhecerascondiesquelevamaosantagonismosfundamentaisquenosatormentam?

MDULO5item5.1
ContedoparaaNP2(2bimestre)

Item5.1Relaestnicoculturais:questessociaispreconceitoedireitos.

Bibliografiabsica:

Relaestnicoculturais.Diretrizescurricularesnacionaisparaaeducaodasrelaestnicoraciaisepara
oensinodehistriaeculturaafrobrasileiraeafricana.SecretariaEspecialdePolticasdePromooda
IgualdadeRacial.MEC,Braslia:2004.Textodisponveleletronicamenteno
endereo,http://www.espacoacademico.com.br/040/40pc_diretriz.htm

Textoscomplementares:
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cdiv%20align%3D%22center%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%2 4/9

19/03/2015

UNIPUniversidadePaulista:DisciplinaOnlineSistemasdecontedoonlineparaAlunos.

LAPLANTINE,Franois.AprenderAntropologia,SP:Brasiliense.1995.Especialmenteoscaptulosde1a5da
PrimeiraParte,Marcosparaumahistriadopensamentoantropolgico,naspginas3794.

Sobreaformaotnicoracialeaculturanacional:
SCHWARCZ,LiliaK.Moritz.ComplexodeZCariocaNotassobreumaidentidademestiaemalandra.
Disponvelem
http://www.anpocs.org.br/portal/publicacoes/rbcs_00_29/rbcs29_03.htm

Esteitemaprofundaostemasrelacionadosdiversidadeculturaleasrelaesentregruposcom
culturasdiferentes,comoacontecematualmente.
Oobjetivoanalisaropreconceitocomoumaformadedesrespeitoaosdireitosdospovosesuas
culturas.

Adiversidadetnicaeocontatocultural
Ocontatoentrediferentesculturassempreexistiu,considerandoahistriadahumanidade.
Entretanto,devidoacondieshistricas,essecontatonopromoveuqualquertipodepreocupaopoltica
ouintelectualatomomentoconhecidocomoGrandesNavegaes,apartirde1492quandoaEuropa
passouanavegarportodooglobo.Noexisteumnicomotivo,masumasriederazesrelacionadasaisto.
Dopontodevistadasprticasdosnavegantesegovernoseuropeus,osinteressesrelacionadosconquistade
territrioscoloniais,ouaindaestabelecimentodecomrciocompovosextraeuropeus,foramelementos
responsveispelacrescenteaproximaodeculturas.
Daperspectivacientfica,asNavegaesfizerampartedoambienteintelectualquedeusurgimentoscincias
dasociedadedoissculosmaistardeasGrandesNavegaesocorremnosculoXVIeosurgimentodeuma
filosofiasocialnosculoXVIII,comapublicaodosprimeirostrabalhoscientficosnosculoXIX.Ouseja,o
serhumanosetornaobjetodeinvestigaocientficacomoumdosresultadosdaempreitadacolonialistada
Europa,poisantesdissoasexplicaesreligiosassobreasdiferentessociedades,bastavamatodos.
Porisso,antesdoeventocolonialista,asdiferenasculturaiseramtomadascomoalgonatural,oufrutoda
vontadedivina,nosendopensadascomoalgosobreoqualfosseprecisorefletireexplicar.

Portanto,atosculoXIXoseuropeusconsideravammuitonaturaldominaresubmeteroutrospovos.
Semprehaviasidoassimnahistriaatento.Asguerraseconquistas,quecolocavamovencedorcomo
aquelequeestabeleceasregrasdojogoeporsermaisfortepodiautilizarqualquerrecursoparamantero
poder.Aescravido,oextermniodeinimigosqueoferecessemresistnciaparaserconquistado,aimposio
deleisquecolocamumpovovencidoemcondiesdesfavorveisperanteoconquistador,tudoerapraticado
semquequalquerinstituio,mesmoaIgreja,questionasseosmtodoseconsequnciasdesumanasdesse
sistema.

Evolucionismosocialepoder:
NosculoXIX,apesardaconquistadedireitospeloscidadoseuropeusenorteamericanos,queviviamem
democraciasrecmcriadas,osEstadosnacionais,ospovosdepasesondeocapitalismonoproduziraa
mesmariquezapermaneciammargemdesseprocesso.
Oevolucionismosocial,oudarwinismosocialdominavaasexplicaescientficassobreadiversidade
cultural.
Paraoseuropeus,apopulaoeuropiaeramaisevoludaculturalmente,porissodominavagrandepartedo
mundo.AspopulaesnativasdaAmrica(povosprcolombianos),fricaeAustrliaeramospovos
primitivos,eemumaescalaintermediria,chamadosdepovosbrbaros,estariamascivilizaesdo
OrienteMdio,ndia,Chinaepovosorientaisemgeral.
Ofatodeapenasospovoseuropeusataquelemomento,eumadasexcolnias(EstadosUnidosdaAmrica)
teremdesenvolvidoopensamentocientfico,eraofundamentoquesustentavatodoesseesquemaque
colocavaadiversidadeculturaldentrodeumaescalaclassificatriaqueidentificavacadapovocomo
representantedeummomentoevolutivodiferente.

Essepensamentodeumargemparaqueasociedadeeuropiaprimeiro,edepoissuaextensoamericanase
sentisseavontadeparajulgar,porexemplo,ospovosindgenasdoBrasilcomopreguiosos,ououtrospovos
comoatrasadosemsuamentalidadegeral.
Quantomaisafastadodomododevidaeuropeu,edotipodesuasinstituiesorganizadorasdavidasocial(o
tipodeEstado,exrcito,famliaeparentesco,escolas,sistemadeleis,etc.)maisprimitivoseram
considerados.

Assim,ateoriadoevolucionismosocialfoicriadaereproduzidapelomesmopovoquedetinhaopoder
dominadorsobreosoutros,eessedomnioeconmicoemilitarpassouacontarcomumajustificativa
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cdiv%20align%3D%22center%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%2 5/9

19/03/2015

UNIPUniversidadePaulista:DisciplinaOnlineSistemasdecontedoonlineparaAlunos.

cientfica,queafirmavasuasuperioridadeculturalehistrica.Aessetipodeprticachamamos
eurocentrismo,poisnaquelapocaopoderinfluenciouaproduodeconhecimento,sendomuitocmodo
criarumateoriaondeseuprpriopovoeraconsideradocentrodomundo,dequalquerperspectivaquese
abordasseaquesto.

Amudanahistricarelativismoculturaledireitodospovos

apartirdasprimeirasdcadasdosculoXXqueessecenriodesubmissoculturalcomeaasemodificar.
Naantropologiacresceaproduodeconhecimentoquedemonstravaoserrosdoevolucionismosocialede
qualquerpensamentoqueclassificasseospovoscomoatrasadosouevoludos.FranzBOASnosEstados
Unidos,eLVISTRAUSSnaFranasoimportantesautoresquerepresentamessamudana.
Emsuasobras,elesdemonstramquenoexistebasecientficaparaaceitarqueexistaumnicomodelode
avanoculturalequetodosospovosdevamseguilo.
Aantropologiacomeaadefenderquecadaculturasegueseusprprioscaminhosdetransformao,
considerandooseventoshistricosquemarcamseupovo.Aculturanodeveserencaradaapenascomouma
questodeavanotcnico,esimcomoumsistemaquepermiteaosindivduosdeumgruposerelacionar
comomundo.
Abuscadeprogressoalgotpicodassociedadesdocapitalismoindustrial,enoexistesuperioridaderacial/
tnicaquepossaserdefendidasobnenhumabasecientfica.
OseuropeusforamdominantesdesdeasGrandesNavegaesataIIGuerraMundial.Agorasoosnorte
americanos.Antesdissotudo,houveramgrandesimpriosmantidosporpovosdoMediterrneo(romanos,
macednios,egpcios),ouaindaporpovosdoOrientePrximo(turcos,otomanos,rabes)etambmpor
orientais(chinesesejaponeses).Grandescivilizaessedesenvolveramnandiaenonortedafricamuito
antesdoseuropeus.Portantonohnadanagenticaounageografiadequalquerpovoquepossaser
apontadocomofatorexplicativodacultura.Jvimosissoanteriormentenositensqueabordaramo
determinismobiolgicoeodeterminismogeogrfico,lembra?

Oqueascinciasdasociedadedemonstram,queopreconceitocontraumpovo,sejaporsuascaractersticas
genticasoudecomportamento,soresultantesdeSITUAESDEPODER.Aquelespovossubmetidosaum
poderdefora,acabamsofrendodiscriminaeseviolnciasdetodotipo.

apartirdofinaldaIIGrandeGuerra,comacriaodaONU(OrganizaodasNaesUnidas)ea
DECLARAOUNIVERSALDOSDIREITOSHUMANOSem1948,quetemincioumamudananoapenas
dentrodascincias,masnasociedadecomoumtodo.

LeiaaumtrechodaDeclaraoabaixo:

AAssembliaGeralproclamaapresenteDeclaraoUniversaldos
DireitosHumanos

comooidealcomumaseratingidoportodosospovosetodasasnaes,como
objetivodequecadaindivduoecadargodasociedade,tendosempreem
menteestaDeclarao,seesforce,atravsdoensinoedaeducao,por
promoverorespeitoaessesdireitoseliberdades,e,pelaadoodemedidas
progressivasdecarternacionaleinternacional,porasseguraroseu
reconhecimentoeasuaobservnciauniversaleefetiva,tantoentreospovosdos
prpriosEstadosMembros,quantoentreospovosdosterritriossobsua
jurisdio.

ArtigoI.
Todosossereshumanosnascemlivreseiguaisemdignidadeedireitos.So
dotadosderazoeconscinciaedevemagiremrelaounsaosoutroscom
espritodefraternidade.

ArtigoII.
1.Todoserhumanotemcapacidadeparagozarosdireitoseasliberdades
estabelecidosnestaDeclarao,semdistinodequalquerespcie,sejaderaa,
cor,sexo,idioma,religio,opiniopolticaoudeoutranatureza,origemnacional
ousocial,riqueza,nascimento,ouqualqueroutracondio.
2.Nosertambmfeitanenhumadistinofundadanacondiopoltica,jurdica
ouinternacionaldopasouterritrioaquepertenaumapessoa,quersetratede
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cdiv%20align%3D%22center%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%2 6/9

19/03/2015

UNIPUniversidadePaulista:DisciplinaOnlineSistemasdecontedoonlineparaAlunos.

umterritrioindependente,sobtutela,semgovernoprprio,quersujeitoa
qualqueroutralimitaodesoberania.

ArtigoIII.
Todoserhumanotemdireitovida,liberdadeeseguranapessoal.

ArtigoIV.
Ningumsermantidoemescravidoouservidoaescravidoeotrficode
escravosseroproibidosemtodasassuasformas.

ArtigoV.
Ningumsersubmetidotorturanematratamentooucastigocruel,desumano
oudegradante.
(DocumentopublicadopelasNaesUnidasnoBrasil,trechoextradoemoriginal
completodisponvelem:http://www.onu
brasil.org.br/documentos_direitoshumanos.php,acessadoem04/3/2011,16:00)

Entre1954e1980,algunssetoresdasociedadequesofriammuitocomopreconceitotnicoououtras
formasdediscriminao,comeamasemanifestarpublicamenteparadenunciarasinjustiassofridascontra
asquaisorestantedasociedadeseomitia,apesardenemtodosapoiarem.
Omaisconhecidodessesmovimentosfoiomovimentonegroantisegregacionistanorteamericano,cujolder
MartinLutherKINGmarcaahistriadosculoXX.Essemovimentorapidamentecontoucomoapoiode
parcelasdapopulao,queapesardebrancos,eramprogressistaseestavamunidospeloreconhecimentodos
direitos.
Essasmanifestaesocorreramemmuitospases,eforamincentivadaspordiferentesquestestnicascomo
naIrlanda,entreapopulaocatlicaeosprotestantes,ounafricadoSul,contraoregimedeapartheid.
Emconjunto,essasmanifestaesficaramconhecidascomoomovimentointernacionalpelosdireitoscivis,
poisjuntamentecomasquestesdediscriminaotnica,vieramoutrascomoosdireitosfemininos,
religiosos,degnero(comoporexemplo,doshomossexuais),deminoriaspolticaseassimpordiante.
Elestrouxeramtonaumgrandedebatesocialemtornoderacismo,preconceito,discriminaoedireitos,e
soresponsveisporcriarotermoaoafirmativa,queaindaaparecetambmcomsinnimoscomo
discriminaopositivaouaopositiva.

Soaespolticasquepretendemretirarosregistrosnegativosqueasociedadecriaemtornodeumaetnia
ougruposocial.Essesregistrossoasformaspreconceituosasquesoreproduzidaseensinamaspessoas
comotratardiscriminatoriamentealgunsgrupos.Aspessoasatingidasnegativamentesevemexcludasde
conceitospositivoscomodebeleza,herosmo,sucesso,valormoral,entreoutros.Ouseja,elessoexcludos
comomodelosdepersonagensbonsebelosnatelevisooucinema,comomodelosdepublicidade,como
herisemlivrosdidticosoudeliteraturapopular,comorefernciasdesucessoemgrandesempresaseassim
pordiante.
Portanto,asaesafirmativastmcomoobjetivomodificaramentalidadegeralatravsdeatitudesque
invertamasrepresentaesnegativasquepredominamsobreumaetniaougruposocialespecficoporsua
culturaoucomportamento.

Abaixo,umtrechododocumentoDiretrizescurricularesnacionaisparaaeducaodasrelaestnicoraciais
eparaoensinodehistriaeculturaafrobrasileiraeafricana,publicadopelaSecretariaEspecialdePolticas
dePromoodaIgualdadeRacial.MEC,Braslia:2004equepodeserencontradonantegranoendereo
eletrnico:http://www.espacoacademico.com.br/040/40pc_diretriz.htm

EssetrechotrazimportantesconceitoserevelaumaimportantequestodasrelaestnicoraciaisnoBrasil
atualmente.

Questesintrodutrias
Oparecerprocuraoferecerumaresposta,entreoutras,nareadaeducao,
demandadapopulaoafrodescendente,nosentidodepolticasdeaes
afirmativas,isto,depolticasdereparaes,edereconhecimentoevalorizao
desuahistria,cultura,identidade.Trata,ele,depolticacurricular,fundadaem
dimenseshistricas,sociais,antropolgicasoriundasdarealidadebrasileira,e
buscacombateroracismoeasdiscriminaesqueatingemparticularmenteos
negros.Nestaperspectiva,propedivulgaoeproduode
conhecimentos,aformaodeatitudes,posturasevaloresqueeduquem
cidadosorgulhososdeseupertencimentotnicoracialdescendentesde

data:text/htmlcharset=utf8,%3Cdiv%20align%3D%22center%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%2 7/9

19/03/2015

UNIPUniversidadePaulista:DisciplinaOnlineSistemasdecontedoonlineparaAlunos.

africanos,povosindgenas,descendentesdeeuropeus,deasiticos
parainteragiremnaconstruodeumanaodemocrtica,emquetodos,
igualmente,tenhamseusdireitosgarantidosesuaidentidadevalorizada.
importantesalientarquetaispolticastmcomometaodireitodosnegrosse
reconheceremnaculturanacional,expressaremvisesdemundoprprias,
manifestaremcomautonomia,individualecoletiva,seuspensamentos.
necessriosublinharquetaispolticastm,tambm,comometaodireitodos
negros,assimcomodetodoscidadosbrasileiros,cursaremcadaumdosnveis
deensino,emescolasdevidamenteinstaladaseequipadas,orientadospor
professoresqualificadosparaoensinodasdiferentesreasdeconhecimentos
comformaoparalidarcomastensasrelaesproduzidaspeloracismoe
discriminaes,sensveisecapazesdeconduzirareeducaodasrelaesentre
diferentesgrupostnicoraciais,ouseja,entredescendentesdeafricanos,de
europeus,deasiticos,epovosindgenas.Estascondiesmateriaisdasescolase
deformaodeprofessoressoindispensveisparaumaeducaodequalidade,
paratodos,assimcomoooreconhecimentoevalorizaodahistria,culturae
identidadedosdescendentesdeafricanos.

PolticasdeReparaes,deReconhecimentoeValorizao,deAes
Afirmativas

AdemandaporreparaesvisaaqueoEstadoeasociedadetomem
medidaspararessarcirosdescendentesdeafricanosnegros,dosdanos
psicolgicos,materiais,sociais,polticoseeducacionaissofridossobo
regimeescravista,bemcomoemvirtudedaspolticasexplcitasou
tcitasdebranqueamentodapopulao,demanutenodeprivilgios
exclusivosparagruposcompoderdegovernaredeinfluirnaformulao
depolticas,nopsabolio.Visatambmaquetaismedidasseconcretizem
eminiciativasdecombateaoracismoeatodasortedediscriminaes.
CabeaoEstadopromovereincentivarpolticasdereparaes,noquecumpreao
dispostonaConstituioFederal,Art.205,queassinalaodeverdoEstadode
garantirindistintamente,pormeiodaeducao,iguaisdireitosparaopleno
desenvolvimentodetodosedecadaum,enquantopessoa,cidadoouprofissional.
SemaintervenodoEstado,ospostosmargem,entreelesosafrobrasileiros,
dificilmente,easestatsticasomostramsemdeixardvidas,romperoosistema
meritocrticoqueagravadesigualdadesegerainjustia,aoregerseporcritrios
deexcluso,fundadosempreconceitosemanutenodeprivilgiosparaos
sempreprivilegiados.
Polticasdereparaesvoltadasparaaeducaodosnegrosdevemoferecer
garantiasaessapopulaodeingresso,permannciaesucessonaeducao
escolar,devalorizaodopatrimniohistricoculturalafrobrasileiro,de
aquisiodascompetnciasedosconhecimentostidoscomoindispensveispara
continuidadenosestudos,decondiesparaalcanartodososrequisitostendoem
vistaaconclusodecadaumdosnveisdeensino,bemcomoparaatuarcomo
cidadosresponsveiseparticipantes,almdedesempenharemcomqualificao
umaprofisso.
Ademandadacomunidadeafrobrasileiraporreconhecimento,valorizaoe
afirmaodedireitos,noquedizrespeitoeducao,passouaser
particularmenteapoiadacomapromulgaodaLei10639/2003,quealterouaLei
9394/1996,estabelecendoaobrigatoriedadedoensinodehistriaeculturaafro
brasileiraseafricanas.
Reconhecimentoimplicajustiaeiguaisdireitossociais,civis,culturaise
econmicos,bemcomovalorizaodadiversidadedaquiloquedistingue
osnegrosdosoutrosgruposquecompemapopulaobrasileira.Eisto
requermudananosdiscursos,raciocnios,lgicas,gestos,posturas,
mododetrataraspessoasnegras.Requertambmqueseconheaasua
histriaeculturaapresentadas,explicadas,buscandoseespecificamente
desconstruiromitodademocraciaracialnasociedadebrasileiramito
estequedifundeacrenadeque,seosnegrosnoatingemosmesmos
patamaresqueosnonegros,porfaltadecompetnciaoudeinteresse,
desconsiderandoasdesigualdadessecularesqueaestruturasocial
hierrquicacriacomprejuzosparaosnegros.
Reconhecimentorequeraadoodepolticaseducacionaisedeestratgias
pedaggicasdevalorizaodadiversidade,afimdesuperaradesigualdade
tnicoracialpresentenaeducaoescolarbrasileira,nosdiferentesnveisde
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cdiv%20align%3D%22center%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%2 8/9

19/03/2015

UNIPUniversidadePaulista:DisciplinaOnlineSistemasdecontedoonlineparaAlunos.

ensino.
Reconhecerexigequesequestionemrelaestnicoraciaisbaseadasem
preconceitosquedesqualificamosnegrosesalientamesteretiposdepreciativos,
palavraseatitudesque,veladaouexplicitamenteviolentas,expressam
sentimentosdesuperioridadeemrelaoaosnegros,prpriosdeumasociedade
hierrquicaedesigual.
Reconhecertambmvalorizar,divulgarerespeitarosprocessoshistricosde
resistncianegradesencadeadospelosafricanosescravizadosnoBrasileporseus
descendentesnacontemporaneidade,desdeasformasindividuaisatascoletivas.
Reconhecerexigeavalorizaoerespeitospessoasnegras,suadescendncia
africana,suaculturaehistria.Significabuscar,compreenderseusvalorese
lutas,sersensvelaosofrimentocausadoportantasformasdedesqualificao:
apelidosdepreciativos,brincadeiras,piadasdemaugostosugerindoincapacidade,
ridicularizandoseustraosfsicos,atexturadeseuscabelos,fazendopoucodas
religiesderaizafricana.Implicacriarcondiesparaqueosestudantesnegros
nosejamrejeitadosemvirtudedacordasuapele,menosprezadosemvirtudede
seusantepassadosteremsidoexploradoscomoescravos,nosejam
desencorajadosdeprosseguirestudos,deestudarquestesquedizemrespeito
comunidadenegra.
Reconhecerexigequeosestabelecimentosdeensino,freqentadosemsua
maioriaporpopulaonegra,contemcominstalaeseequipamentosslidos,
atualizados,comprofessorescompetentesnodomniodoscontedosdeensino,
comprometidoscomaeducaodenegrosebrancos,nosentidodequevenhama
relacionarsecomrespeito,sendocapazesdecorrigirposturas,atitudesepalavras
queimpliquemdesrespeitoediscriminao.
Polticasdereparaesedereconhecimentoformaroprogramasde
aesafirmativas,isto,conjuntosdeaespolticasdirigidas
correodedesigualdadesraciaisesociais,orientadasparaofertade
tratamentodiferenciadocomvistasacorrigirdesvantagense
marginalizaocriadasemantidasporestruturasocialexcludentee
discriminatria.AesafirmativasatendemaodeterminadopeloPrograma
NacionaldeDireitosHumanos,bemcomoacompromissosinternacionais
assumidospeloBrasil,comoobjetivodecombateaoracismoeadiscriminaes,
taiscomo:aConvenodaUNESCOde1960,direcionadaaocombateaoracismo
emtodasasformasdeensino,bemcomoaConfernciaMundialdeCombateao
Racismo,DiscriminaoRacial,XenofobiaeDiscriminaesCorrelatasde2001.

data:text/htmlcharset=utf8,%3Cdiv%20align%3D%22center%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%2 9/9

Vous aimerez peut-être aussi