Visie op het vestigingsklimaat

door in Nederland gevestigde buitenlandse bedrijven

Uitkomsten van een enquête uitgevoerd door het Commissariaat voor
Buitenlandse Investeringen in Nederland (CBIN),
Directoraat Generaal Buitenlandse Economische Betrekkingen (BEB),
Ministerie van Economische Zaken

Het CBIN heeft in augustus en september 2004 een enquête gehouden onder in Nederland
gevestigde buitenlandse bedrijven. Het betrof een representatieve steekproef van een
kleine 1.000 vestigingen (982) van bedrijven die voor meer dan 50% in handen zijn van
een buitenlands moederbedrijf. Deze steekproef is ontleend aan de door de Stec Groep, in
opdracht van het Ministerie van Economische Zaken, ontwikkelde database ‘Buitenlandse
bedrijven in Nederland’.1 21% van de benaderde bedrijven (204) heeft de enquête
ingevuld. Het gaat hierbij om in Nederland gevestigde Amerikaanse, Aziatische en
Europese bedrijven. Zij zijn werkzaam in tal van sectoren en activiteiten. Het doel van
deze enquête is om hun oordeel over het Nederlandse vestigingsklimaat in kaart te
brengen.

Land van herkomst en vestigingsplaats in Nederland

Het aantal respondenten is redelijk goed verdeeld. De VS en Europa nemen beide ruim
1/3de voor hun rekening. Azië en Oceanië nemen een krappe 1/3de voor hun rekening (zie
onderstaande grafiek). In verhouding tot het totale aantal in Nederland gevestigde
buitenlandse bedrijven (ruim 5.000), is de respons vanuit Azië en Oceanië aanzienlijk.
Verder zijn alle provincies in Nederland vertegenwoordigd als vestigingsplaats van de
respondenten. Noord-Holland is het best vertegenwoordigd met 26%, gevolgd door Zuid-
Holland (19%), Noord-Brabant (14%) en de overige provincies. Daarmee komt de
spreiding van de respondenten goed overeen met de totale spreiding van buitenlandse
bedrijven over ons land.

1
Stec Groep, Operations of Foreign Companies in the Netherlands in 2003 (Nijmegen, april
2004).
De database wordt jaarlijks geactualiseerd. De volgende criteria zijn gehanteerd bij de opbouw van
de database:
- Een vestiging wordt beschouwd als buitenlandse vestiging indien minstens 50% van de aandelen
in handen is van een buitenlands bedrijf;
- Alleen vestigingen met een minimum van 5 fte's zijn opgenomen in de database;
- In het geval dat een buitenlands bedrijf beschikt over meerdere vestigingen in Nederland zijn
deze vestigingen afzonderlijk opgenomen in de database;
- Vestigingen op het gebied van detailhandel, toerisme, horeca en non-profit zijn niet opgenomen.

1
 Land van herkomst

Verenigde
Staten en
Canada 34%
Azie en
Oceanie 30%

Europa 36%

Bedrijfsachtergrond

Dertig procent van de respondenten heeft meer dan één vestiging in Nederland. Bijna
50% van de bedrijven kent minder dan 50 fte’s. Ruim 30% heeft tussen de 50 en 250
werknemers in dienst en ruim 20% zit tussen de 250 en 500 werknemers of daarboven.
De meest bedrijven zijn een Marketing & Sales kantoor, een Europees hoofdkantoor of
een Europees distributiecentrum.

Begeleiding door het CBIN

Vijftig procent van de respondenten is bekend met ‘Netherlands Foreign Investment

Agency’, oftewel CBIN. De bedrijven die door CBIN zijn geassisteerd (bij hun
locatiebeslissing of in een later stadium), is gevraagd naar hun mening over de
dienstverlening. Bijna 90 % geeft aan de service ‘goed tot zeer goed’ te vinden.

Begeleiding CBIN

Zeer goed 29%

Goed 60%

Gemiddeld
12%
Matig tot
slecht 0%

2
Waardering Nederlands vestigingsklimaat in het algemeen

Meer dan de helft van de in Nederland gevestigde buitenlandse bedrijven geeft aan het
Nederlandse vestigingsklimaat ‘gemiddeld’ te vinden. Ruim 1/3 is beoordeelt het klimaat
met ‘goed’. Een kleine 10% oordeelt ‘slecht tot zeer slecht’. De specifieke punten waar
de bedrijven minder tevreden over zijn komen verderop aan de orde.

Waardering vestigingsklimaat
Uitmuntend
2%
Goed 34%

Gemiddeld
56%
Slecht 6%

Zeer slecht 2%

Waardering Nederlands vestigingsklimaat ten opzichte van vorig jaar

Op de vraag of het vestigingsklimaat veranderd is ten opzichte van vorig jaar antwoordt
de meerderheid met ‘verslechterd’ (47%). Deze groep wordt op de voet gevolgd door
diegenen die geen verbetering noch verslechtering hebben waargenomen (46%). 7% ziet
wel een verbetering.

Vestigingsklimaat t.o.v. 2003

50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
Onveranderd Verbeterd 7% verslechterd
46% 47%

3
Waardering afzonderlijke locatiefactoren in Nederland

Het CBIN heeft aan de buitenlandse bedrijven gevraagd een rapportcijfer te geven voor
verschillende locatiefactoren van het Nederlandse vestigingsklimaat. Ook is aan hen
gevraagd de mate van belangrijkheid aan te geven van deze factoren, die gerangschikt
zijn naar thema. Het betreft 9 thema’s: ‘Nederland in het algemeen’, ‘Infrastructuur’,
‘Bedrijventerreinen en kantoorruimte’, ‘Arbeid’, ‘Fiscaliteit’, ‘Wet- en regelgeving’,
‘Innovatie’, ‘Afzetmarkt’ en ‘Leefomgeving’. Zie hieronder de mate van belangrijkheid
en de rapportcijfers van deze locatiefactoren naar thema.

Belang van locatiefactoren naar thema (in volgorde van belangrijkheid):

1. Afzetmarkt
2. Arbeid
3. Infrastructuur
4. Fiscaliteit
5. Wet- en regelgeving
6. Bedrijventerreinen en kantoorruimte
7. Innovatie
8. Leefomgeving
9. Nederland in het algemeen (oriëntatie en ligging)

Locatiefactoren naar thema

Locatiefactoren naar thema Gemiddelde

Nederland in het algemeen 7,5

Infrastructuur 6,9

Bedrijventerreinen 6,6

Arbeid 6,2

Fiscaliteit 6,4

4
Wet- en regelgeving 6,0

Innovatie 6,7

Afzetmarkt 7,2

Leefomgeving 6,6

Uit het bovenstaande blijkt dat Nederland op de verschillende thema’s 'voldoende tot
ruim voldoende' scoort. Kijken we echter naar de onderverdeling binnen de thema’s hier
onder dan komt een genuanceerder en minder rooskleurig beeld naar voren.

Cijferlijst Nederlandse Vestigingsklimaat

A. Nederland in het algemeen 7,5

1. Imago en reputatie van Nederland in het buitenland 7,1
2. Internationale oriëntatie 7,8
3. Geografische positie
(in verhouding tot klanten en leveranciers in Europa) 7,8
4. Leef- en werkklimaat 7,1
5. Politieke, sociale en economische stabiliteit 7,4
6. Aanwezigheid van mainports (b.v. Schiphol en
Rotterdamse haven) 7,9

B. Infrastructuur 6,9
1. Bereikbaarheid (van bedrijf) en mobiliteit (geen files) 6,2
2. Beschikbaarheid en kwaliteit van infrastructuur
(weg, water, spoor) 6,7
3. Beschikbaarheid en kwaliteit van informatie
infrastructuur (ICT) 7,3
4. Voorzieningen (b.v. water en elektriciteit) 7,5

C. Bedrijventerreinen en kantoorruimte 6,6

1. Beschikbaarheid en kwaliteit van kantoorruimte 7,6
2. Kosten van kantoorruimte 6,3
3. Beschikbaarheid en kwaliteit van bedrijventerreinen 6,9

5
4. Kosten van bedrijventerreinen 6,2
5. Preventie van criminaliteit en veiligheid 6,2

D. Arbeid 6,2
1. Beschikbaarheid en kwaliteit van arbeid 6,8
2. Kosten van arbeid 5,4
3. Productiviteit en werkethos 6,3
4. Meertaligheid van de werknemer 7,7
5. Wetgeving op het gebied van arbeid
(aanname en ontslag, werkuren en –omstandigheden) 5,0

E. Fiscaliteit 6,4
1. Bedrijfsbelasting 6,0
2. Belasting van expats 6,8
3. Houding van belastingautoriteiten ten aanzien
van het bedrijfsleven 6,4
4. Beleid op het gebied van rulings 6,3
5. Douane en belasting 6,5

F. Wet- en regelgeving 6,0

1. Snelheid en gemak bij het starten van een bedrijf
(b.v. bedrijfsrecht) 6,5
2. Milieuwetten 5,8
3. Werk- en verblijfsvergunningen 5,7

G. Innovatie 6,7
1. Kwaliteit van universiteiten, HBO’s en kennisinstituten 7,2
2. Beschikbaarheid en kwaliteit van R&D door universiteiten
en kennisinstellingen 6,8
3. Houding van universiteiten en HBO’s richting
het bedrijfsleven 6,7
4. Beschikbaarheid van onderzoekers 6,7
5. Bescherming van intellectueel eigendom 6.9

H. Afzetmarkt 7,2
1. Aanwezigheid en nabijheid van klanten 6,9
2. Aanwezigheid en nabijheid van leveranciers en partners 7,1
3. Toegang tot andere Europese markten 7,6

I. Leefomgeving 6,6
1. Beschikbaarheid en kwaliteit van woningen 6,6
2. Kosten van levensonderhoud 5,9

6
3. Beschikbaarheid en kwaliteit van internationale scholen 6,6
4. Beschikbaarheid en kwaliteit van gezondheidszorg 6,6
5. Beschikbaarheid en kwaliteit van vrijetijdsbesteding
en culturele faciliteiten 7,2
6. Gevoel van veiligheid 6,9

Conclusies uit bovenstaande cijferlijst

Top 3 hoogste rapportcijfers:

1. Aanwezigheid van mainports
(b.v. Schiphol en Rotterdamse haven) 7,9
2. Internationale oriëntatie 7,8
3. Geografische positie
(in verhouding tot klanten en leveranciers in Europa) 7,8

Top 3 laagste rapportcijfers:

1. Wetgeving op het gebied van arbeid
(aanname en ontslag, werkuren en –omstandigheden) 5,0
2. Kosten van arbeid 5,4
3. Werk- en verblijfsvergunningen 5,7

Toelichting op de cijferlijst

A. Nederland in het algemeen

Nederland ‘in het algemeen’ scoort gemiddeld een 7,5. Hierbij valt de volgende
onderverdeling te maken:

Gem.
Nederland ‘in het algemeen’ (7,5)
Imago en reputatie van Nederland in het 7,1
1
buitenland
7,8
2 Internationale oriëntatie
Geografische positie (in verhouding tot klanten en 7,8
3
leveranciers in Europa)
Aanwezigheid van mainports (b.v. Schiphol en 7,9
4
Rotterdamse haven)
7,1
5 Leef- en werkklimaat
7,4
6 Politieke, sociale en economische stabiliteit

7
De ‘B.V. Nederland’ scoort vooral goed op ‘internationale oriëntatie’ en zijn geografische
ligging. De slogan ‘Gateway to Europe’ gaat nog steeds op voor Nederland. Dit blijkt
verder uit het feit dat de bedrijven dit ook noemen in de top 4 van sterke punten van
Nederland (zie blz. 22).

Over Nederland ‘in het algemeen’ maken buitenlandse bedrijven die in Nederland
gevestigd zijn uiteenlopende kritische opmerkingen:

‘The Dutch economic policy is pushing this country into a prolongation of stagnation and
lack of economic growth. Governmental policy lacks any imagination and is extremely
focused on budget issues. The infrastructure in this country is turning more and more into
a disaster and education is still going down in terms of quality and providing for the right
kind of skills.’ (Verenigd Koninkrijk)

‘The government used to be more supportive to companies. Nowadays due to different

opinions and policies of the different government bodies (e.g. province, national
government and different ministries) the environment for new establishments is
decreasing. In that sense the position of local governments in Germany is 100 % better.’
(Japan)

‘It is important that the Dutch authorities continue to strive for a "level playing field" in
Europe. More and more the Netherlands become a front-runner in implementing
restrictive laws and regulations in the area of the environment, safety etc.’ (Verenigde
Staten)

‘Europe is shifting East, reducing the importance of the Netherlands in Europe. Image is
reducing as workers seem spoiled and have more “rights” than in other countries.’ (VS)

‘Too much paperwork and governmental rules.’ (Frankrijk)

‘The living and working environment rate is low in comparison to the US, but would be
favourable relative to other countries.’ (VS)

‘The bottom line is that location decisions ultimately come down to the tax ruling. If the
tax ruling is not there, then all of the above factors are largely irrelevant.’ (VK)

‘I think all of these factors mentioned here are down in the last years.’ (Zwitserland)

8
B. Infrastructuur

Op het gebied van infrastructuur scoort Nederland gemiddeld een 6,9.

Infrastructuur (6,9) Gem.

1 Bereikbaarheid (van uw bedrijf) en 6,2
mobiliteit (geen files)
2 Beschikbaarheid en kwaliteit van 6,7
infrastructuur (autowegen, spoor en
waterwegen)
3 Beschikbaarheid en kwaliteit van 7,3
IT/informatie-infrastructuur
4 Voorzieningen (b.v. telecom, water en 7,5
elektriciteit)

Infrastructuur scoort over het algemeen voldoende (zie ook blz. 22 ‘top vier’).
‘Bereikbaarheid en mobiliteit’ drukken echter samen met ‘beschikbaarheid en kwaliteit
van infrastructuur’ het gemiddelde.

Hierover zeggen een aantal bedrijven het volgende:

‘To much traffic on the road!’ (VS)

‘Accessibility: traffic jams. Our company may decide to move some activity out of the
Netherlands due to possible disruptions in trucking as a result of traffic problems
(instead of exporting from the Netherlands).’ (Noorwegen)

‘Rail and waterways are good, roads are getting congested.’ (VK)

‘A-4 to Amsterdam is a disaster during rush hour.’ (VS)

‘Travel by road is simply terrible. Accessibility of Schiphol is non-existent for regular day
trips due to traffic jams.’ (VK)

‘We chose Maastricht Airport as location to stay away as much as possible from the
Randstad conjunction and enjoy the connections into Belgium, Luxembourg, France and
Germany (our main markets).’ (VS)

‘Traffic jams are a very disturbing factor in day tot day business. Especially when your
company does most of its business in "de Randstad" and most of its employees need to
live nearby.’ (VS)

9
‘Mainport Schiphol is not important for companies in Limburg. Mainport Düsseldorf is
very, very important to us. Zaventem in Belgium is also important for us. It is closer and
without traffic jams.’ (VS)

‘The railway service is not sufficient enough (too often delays), although it is relatively
good in Europe. Traffic jams are becoming worse.’ (Japan)

‘Public transportation is not up-to-date and there is congestion on the roads.’ (Zuid-
Korea)

‘For an international company it's not only important that the roads around the company
location are free of traffic jams (which they are not at all times), but that the entire flow
to and from an airport, port, train station or other customer location is okay. This is a
large issue as it seems not the right choices are made to keep the North-South route open.
Plans stay plans far too long in the Netherlands when it comes to roads.’ (VS)

‘Improvement of local infrastructure is essential in the coming years.’ (VS)

‘Further economical growth creates more congestion and there is no anticipation to

prevent worst scenarios.’ (VS)

‘There are some large infrastructure projects that consume huge amounts of money for
doubtful benefit. This prevents a lot of local infrastructure projects in the range of € 10
million which have an immediate result being done.’ (VK)

Over de informatie-infrastructuur en nutsvoorzieningen zijn een aantal respondenten,

ondanks dat het gemiddeld een ruime voldoende scoort, toch ook kritisch:

‘Utilities rate is lower not because of quality of the provided product, but because of the
difficulty in dealing with these institutions.’ (VS)

‘There is no ADSL connection available in the area of my house.’ (Taiwan)

‘IT-infrastructure is not keeping up with the trend.’ (Japan)

‘Eneco was very slow when we needed extra power in our facility (7 months!). Also, the
cost of telecom is too high and there is no ISDN connection to China.’ (China)

‘Our company incurs significant, additional cost due to power dips and failures. The
frequency of which appears to be increasing.’ (VS)

10
‘Liberalisation of energy or communication market should not hamper economical
expansion.’ (VS)

C. Bedrijventerreinen en kantoorruimte

Op het gebied van bedrijventerreinen en kantoorruimte scoort Nederland gemiddeld een

6,6.

Bedrijventerreinen en kantoorruimte Gem.

(6,6)
1 Beschikbaarheid en kwaliteit van 7,6
kantoorruimte
2 Kosten van kantoorruimte 6,3
3 Beschikbaarheid en kwaliteit van 6,9
bedrijventerreinen
4 Kosten van bedrijventerreinen 6,2
5 Preventie van criminaliteit en veiligheid 6,2

Over de beschikbaarheid en kwaliteit van bedrijventerreinen en kantoorruimte is men

over het algemeen redelijk goed te spreken. Zij zijn minder te spreken over het
kostenaspect hiervan.

Over bedrijventerreinen en kantoren werden de volgende zaken gezegd:

‘Actually, there is an overkill of office space. Building plans are also somewhat of an
overkill, but are good for pricing.’ (VS)

‘As the economy is not growing as fast anymore, more offices and locations are available
now. There is fear this may change again if the economy takes off.’ (VS)

‘As for availability of industrial parks, we have limited possibilities in Limburg (only
Chemelot). Within 120 km we have a huge potential in Germany with much better
services, quality and cost. It is clearly a disadvantage if the Dutch government limits the
extension of Chemelot as it seems to be the case right now.’ (Japan)

‘Cost of municipal area use is high because of “gemeenteheffingen”.’ (VS)

Tevens geven veel respondenten aan, dat zij zich grote zorgen maken over de toenemende
criminaliteit, die zich onder meer richt op het bedrijfsleven:

11
 ‘I have to report to our headquarters in Washington. The police do not come if you have
got a visit from burglars. You have to do “aangifte” via the internet. This is not
explainable to our headquarters!’(VS)

‘There are regular break-ins into cars.’ (VK)

‘We have had numerous instances of theft, pick pocketing, bag snatching, etc. reported by
our employees and business visitors, particularly on the train from Schiphol and at the
stations.’ (VS)

‘Several burglaries (i.e. beak-ins and forced entry) have taken place. Two months ago, we
had a walk-in by somebody in the evening. Keys were stolen and subsequently a brand
new car. Furthermore there were several attempts by breaking into windows.’ (VS)

‘Crime is a large issue for the Netherlands as both companies and company employees
are subject to burglary and other crimes more often and the police seems not available.’
(VS)

‘All initiatives for security and safety have to come from companies. Authorities do little
or nothing. Cost increases due to authorities failing to provide safety and security.’ (VS)

‘Crime is a concern for US based multinationals and we do not see adequate correction
efforts and effects.’ (VS)

‘It took a long time before the Dutch government realized that terrorist action may be a
threat to the Netherlands and in particular to US companies in the Netherlands. On local
level we are working hard to improve our anti-terror processes and controls. Again it
took 4 months before we were able to make an appointment with the responsible police
officer.’ (VS)

‘We deal with crime prevention and safety issues via Park management.’ (Finland)

12
D. Arbeid

Op het gebied van arbeid scoort Nederland gemiddeld een 6,2.

Arbeid (6,2) Gem.

1 Beschikbaarheid en kwaliteit van 6,8
arbeid
2 Arbeidskosten 5,4
3 Productiviteit en werkethos 6,3
4 Meertaligheid van de werknemer 7,7
5 Snelheid en gemak bij het omgaan 5,0
met arbeidswetgeving (aanname en
ontslag, werkuren en
werkomstandigheden)

‘Arbeid’ in het algemeen en de kwaliteit van ‘arbeid’ wordt door de bedrijven als een
belangrijke locatiefactor gezien. De ‘kwaliteit van arbeid’ laat echter te wensen over door
bijvoorbeeld het beperkte aanbod van technisch personeel in Nederland:

‘Engineering resources in our field are hard to find. Most of the employees we've brought
from abroad.’ (VK)

‘Availability of skilled technical people (MTS, HTS and TU) becomes a very serious
problem in our engineering business for the process industry. Too little proper graduated
boys and girls leave the schools and are interested in a technical engineering job.’
(Japan)

‘Government neglected technical schooling for years. A poor image is the result.’ (VS)

‘It is difficult to find specific and qualified labor for our production site. Temporary
workers are employed and hired from Ireland, because of cost, willingness and quality.’
(VS)

‘Quality of labor for office (white collar) staff is good. Quality of labor for (blue collar)
repetitive manufacturing activities is below average.’ (VK)

Ook de ‘productiviteit en werkethos’ scoren niet erg hoog, gemiddeld een 6,3:

‘Working ethics is not great; people in general do not have the drive to make things
happen by putting in extra hours.’ (VK)

‘The mentality problem in the Netherlands is getting out of hand!’ (China)

13
‘The Dutch employees we've hired, while highly educated and qualified, seem less
inclined than their American and Asian counterparts (we have a global team) to work
long hours, weekends, etc. when necessary.’ (VS)

‘Generally speaking their ethics towards their work is low. They put much more
importance on their private life.’ (Japan)

‘Average worker ethics have improved over the past 30 years but unfortunately still have
a long way to go to match countries such as Switzerland and Germany.’ (VS)

‘I still have problems dealing with labor! A bad working attitude of an employee is
difficult to get rid of. For example, one of my employee’s ‘got ill’, just before the end of
her contract. Now I can not fire her.’ (Taiwan)

De meertaligheid van de Nederlandse werknemer scoort gemiddeld een 7,7. Dit trekt dan
ook het gemiddelde van de locatiefactor ‘arbeid’ omhoog. Het is een van de ‘unique
selling points’ van Nederland. Dit komt ook naar voren in de top vier (zie blz. 22). Wel
moet hier een kritische kanttekening geplaatst worden. Dit hoge rapportcijfer geldt vooral
voor de Engelse taal.

Hieronder een kritische en een positieve noot:

‘By the way, I found the English speaking of Dutch people less than before. 8 years ago, I
could find anyone who could speak English to me. Last year I came here again and I
found it is more difficult than before. If you call to the bank or to a telephone company
like KPN or UPC you will only hear the machine answer you or ask you to do something
only in Dutch. I don’t think this is progress!’ (Taiwan)

‘Location close to Amsterdam gives great opportunity to attract multilingual talent.’ (VS)

De ‘wetgeving op het gebied van arbeid’ en de ‘kosten van arbeid’ scoren allebei
onvoldoende bij de respondenten. Van de tweeënveertig locatiefactoren uit de cijferlijst
scoren deze twee onderdelen het slechtst, respectievelijk een 5,0 en een 5,4. Vlak na deze
scores volgt het verkrijgen van werk- en verblijfsvergunningen met een 5,7. Zie verderop
onder ‘wet- en regelgeving’. Zij vormen samen de ‘top 3 laagste rapportcijfers’, zie ook
bladzijde 7.

Ontevredenheid over arbeidswetgeving en arbeidskosten blijkt ook uit onderstaande

opmerkingen:

‘Labor laws only work for the employees not for the company.’ (Noorwegen)

14
‘I understand the potential ability of Dutch employees is quite high, but the excessively
protecting Dutch labor law damages the Dutch employee.’ (Japan)

‘Labor laws are a major problem. In our industry restructuring is sometimes the
alternative to bankruptcy. The labor regulations prevent us to be flexible and increase
costs. This is a major reason for not hiring personnel.’ (Noorwegen)

‘Either the Netherlands get more flexible laws on labor and give less rights to employees,
like reducing their working time, or less people will find a job as companies will not
accept this for much longer.’ (VS)

‘In particular the ATW (Arbeidstijdenwet) and some Arbo elements are not very helpful.’
(VS)

‘Labor law is too complex and expensive for firing and restructuring processes.’ (VS)

‘Labor cost is too high, outsourcing needs constant attention as alternative. Labor laws
are killing, they are much worse than in surrounding countries.’ (VS)

E. Fiscaliteit

Op het gebied van belastingen scoort Nederland gemiddeld een 6,4.

Belastingen (6,4) Gem.

1 Bedrijfsbelasting 6,0
2 Belasting van expats 6,8
3 Houding van belastingautoriteiten ten 6,4
aanzien van bedrijfsleven
4 Beleid op het gebied van rulings 6,3
5 Douane en belasting 6,5

Hieronder volgen twee opmerkingen over vennootschapsbelasting:

‘It differs greatly if you are dealing with the people at the ruling offices or with your local
inspector. This used to be more aligned than it is right now. Rulings are great to reduce
your taxable base. If, however, your base is large and needs to be large, for international
consistency reasons for example, the Netherlands rate is too high compared to other
countries in Europe and beyond. High margin companies will therefore not come to the
Netherlands easy, which means the Netherlands loose a lot of high tech activity’ (VS)

15
‘The stable fiscal regime and ruling policy used to be one of the attractions of the
Netherlands, this has turned against the Netherlands. Countries like Belgium,
Luxembourg (within the EU) and Switzerland are way ahead of the Netherlands these
days.’ (VK)

Ten aanzien van belastingen op auto’s antwoorden een aantal bedrijven het volgende:

‘Unclear what is happening to the ruling policy. Also, the ruling policy doesn't work well
for start-ups. You need fiscal expertise which is expensive to get.’ (VK)

‘Only an advantageous ruling can allow a company like ours to stay here, tax rates and
labor laws together with the Euro are a big threat.’ (VS)

‘The still existing BPM on cars is against the European thought. After five years I am still
not able to explain a price different up to 30% between a car bought in the Netherlands
compared to a car bought in Italy.’ (Italië)

‘Especially transportation is unacceptable. BPM, BTW, tax on Fuel, Road Tax, etc.’
(VK)

Over de houding van belastingautoriteiten worden verschillende opmerkingen gemaakt:

‘Inflexible tax authority attitude, the companies exist to the benefit of the tax controller.’
(VK)

‘Compared to other countries where we are doing business the Dutch tax authorities’
attitude still is better, but others are catching up! (Japan)

16
F. Wet- en regelgeving

Op het gebied van wet- en regelgeving scoort Nederland gemiddeld een 6,0. Dit is het
laagste cijfer voor wat betreft de ‘locatiefactoren naar thema’ (zie het overzicht op blz. 4).

Wet- en regelgeving (6,0) Gem.

1 Snelheid en gemak bij het starten 6,5
van een bedrijf (b.v. bedrijfsrecht)
2 Verkrijgen van 5,8
milieuvergunningen
3 Verkrijgen van werk- en 5,7
verblijfsvergunningen

In het algemeen valt bedrijven het volgende op:

‘Permit duration is getting unpredictable, due to new unclear legislation.’ (VS)

‘Procedures in general take too long.’ (VK)

‘Too much rules and regulations for expats make it sometimes difficult. Government has
room for improvement with flexibility in time (office hours / poor reachable) and trained
personnel.’ (VS)

‘Inflexible and bureaucratic towards expats.’ (VK)

Over milieuwetgeving wordt het volgende gezegd:

‘Environmental permits are an unnecessary long process. For example MER’s have not
always an added value, but we still require it.’ (VS)

‘Environmental laws and other laws are often conflicting with each other.’ (VS)

Daarnaast zijn een aantal buitenlandse bedrijven ontevreden over de procedure rond
‘werk- en verblijfsvergunningen’. Dit onderdeel scoort slechts een 5,7:

‘Work and resident permit application process seems long and complex and requires the
use of expensive agencies to navigate the process. There seems to be little regard for the
time of the employee, who must leave work to personally appear at various appointments
and interviews. A business friendlier approach would require fewer personal meetings or
perhaps you should offer after hours or Saturday appointments.’ (VS)

17
‘The increase of paper load to be filled in to obtain the work and stay permits for the
Japanese top management is unbelievable. 10 years ago this was simple. As generally the
Japanese are high paid, very well behaving people who never disturb society, it should be
much easier for them to get work and stay permissions. They usually only stay 4 or 5
years to be replaced by another person. In principle the company should get permanent
stay permissions which they are free to give to the people concerned.’ (Japan)

‘Working permit process is reasonable good, but the resident permit process is taking too
long even if you have a working permit and it is just for further extension of your stay.
Especially because of a changing procedure and handling place every year.’ (Taiwan)

‘It is taking a long time to complete a procedure for a resident permit and the additional
governmental procedure.’ (Japan)

‘IND is a disaster recently for granting resident permits.’ (Japan)

‘It is a disgrace what IND does. Shame on them on the fact that they have been letting
legitimate applicants wait for half a year for their resident permits, AND charge them
astronomical amounts of money.’ (Japan)

‘Having expats queue with asylum seekers is not helpful.’ (VK)

‘NFIA's assistance on obtaining work and residence permits is great. But the second year
without NFIA we have to go the town hall or the foreign police. There we meet a lot of
difficulties. They treat all people the same. From human rights point of view this is good,
everybody is equal, but for businessmen and investors it is bad.’ (Taiwan)

Hier zijn toch ook positieve punten te noemen:

‘As an expat coming to the Netherlands, I have very positive personal experiences in
doing the paper work. A lot of highly qualified and efficient public servants.’
(Noorwegen)

‘Excellent support by government to get work permits.’ (VK)

‘NFIA is kindly supporting us strongly on work and resident permits.’ (Japan)

18
G. Innovatie

Op het gebied van innovatie scoort Nederland gemiddeld een 6,7.

Innovatie (6,7) Gem.

1 Kwaliteit van universiteiten, HBO’s en 7,2
kennisinstituten
2 Beschikbaarheid en kwaliteit van R&D 6,8
activiteiten door universiteiten en
onderzoeksinstellingen
3 Houding van universiteiten en HBO’s 6,7
richting het bedrijfsleven
5 Beschikbaarheid van onderzoekers 6,7
6 Bescherming van intellectueel 6,9
eigendom

Vooral over ‘bescherming van intellectueel eigendom’ hebben de bedrijven iets op te

merken:

“Waarden en normen” towards intellectual property, piracy, duplicating videos and

DVD's is almost zero.’ (VS)

‘To protect intellectual property is difficult and extremely expensive.’ (Noorwegen)

‘As a software company, we think the government has room for improvement with
intellectual property.’ (VS)

Daarnaast zijn sommige bedrijven niet te spreken over de kwaliteit van afgestudeerden:

‘There are not enough students coming out of university; they have no start-up mentality.
They will rather work for a big company like Philips.’ (VK)

‘Quality of graduates is declining, the link between theory and practice is apparently
difficult.’ (VK)

H. Afzetmarkt

Op het gebied van de afzetmarkt scoort Nederland gemiddeld een 7,2. Over deze
‘locatiefactor naar thema’ zijn de buitenlandse bedrijven die gevestigd zijn in Nederland
positief. Het gemiddelde cijfer hiervan van wordt vooral ‘opgetrokken’ door ‘toegang tot
andere Europese markten’. Dit element scoort een 7,6 en wordt dan ook genoemd in de
top 4 van sterke punten van Nederland (zie blz. 22).

19
 Afzetmarkt (7,2) Gem.
1. Aanwezigheid en nabijheid van klanten 6,9
2. Aanwezigheid en nabijheid van 7,1
leveranciers en partners
3. Toegang tot andere Europese markten 7,6

Over de aanwezigheid en nabijheid van klanten en leveranciers zeggen een aantal

respondenten het volgende:

‘Goodyear Nederland BV exports 97 % of its products and services in EMEA.’ (VS)

‘We sell worldwide (99 % export) and produce 100% in the Netherlands, but that is no
problem.’ (Japan)

‘95 % of our customers is outside the Netherlands’ (Japan)

Een opmerking over de toegang tot andere Europese markten vanuit Nederland:

‘The Netherlands is a top location for supplies and markets, let's not frustrate this with
higher port fees and labor costs.’ (VS)

I. Leefomgeving

Leefomgeving (6,6) Gem.

1. Aanwezigheid en kwaliteit van 6,6
woningen
2. Kosten van levensonderhoud 5.9
3. Aanwezigheid en kwaliteit van 6.6
internationale scholen
4. Aanwezigheid en kwaliteit van 6.6
medische zorg
5. Aanwezigheid en kwaliteit van 7.2
vrijetijdsvoorzieningen en culturele
activiteiten
3. Aanwezigheid en kwaliteit van 6.6
internationale scholen
4. Perceptie van persoonlijke veiligheid 6.9

Opvallend is dat de respondenten zich redelijk veilig voelen en de vrijetijdsvoorzieningen

en culturele voorzieningen waarderen. Veel minder zijn ze te spreken over de hoge kosten
van levensonderhoud en met name over de woonlasten:

20
‘Especially in de Randstad there is extremely little affordable housing to be found. Also
compared to previous years, the Euro has made the cost of living a lot higher which,
combined with low salary increases for all employees makes the cost of living less
attractive.’ (VS)

‘Cost of living for expats is extremely high. Very good selection of international schools,
although availability is tight for some ages and cost is very high.’ (VS)

‘Housing in the Netherlands compared to Belgium and Germany is far too

expensive.’(VS)

‘The living environment is not too bad, but you need to find a house to rent and it will
take you more than 3 months to do it.’ (Taiwan)

‘The rent fee for housing is too expensive.’ (Zuid-Korea)

‘Kinderopvang’ possibilities remain limited (and expensive), for instance compared to

Belgium!’ (Japan)

‘After the introduction of the Euro in 2002, all the cost of living sky-rocketed!’ (Taiwan)

Ook over aanwezigheid en kwaliteit van medische zorg laten de respondenten zich
kritisch uit:

‘Dutch doctors always tell you to rest only. Rate of mis-prescription is high. Most of
expatriates normally get their medical help in their home country after many scary
stories’. (Taiwan)

‘In particular foreign employees are not positive about the Dutch healthcare system.’
(VS)

‘The medical care (home doctor system) is not reliable.’ (Japan)

‘ I have to wait more than three months in order to be consulted by a specialist in a

hospital.’ (Japan)

‘Waiting lists and availability of medical care is unacceptable.’(VS)

‘There are more and more complaints about the medical care. More and more expats go
back to their home country for treatment.’ (VS)

21
Sterke en zwakke punten van Nederland

Tenslotte zijn de bedrijven bevraagd over de ‘unique selling points’ en de minder sterke
punten van Nederland. Hieronder zijn hun opmerkingen gebundeld in een zogenaamde
top 4.

Sterke punten (in volgorde van belangrijkheid):

1. Beschikbaarheid en kwaliteit van arbeid:

Goed aanbod van hoogopgeleid, flexibel, productief, gekwalificeerd, maar bovenal
meertalig, vooral Engelssprekend, personeel.

2. Algemeen:
Centrale ligging, ‘Gateway to Europe’, toegang tot afzetmarkt en andere landen,
internationaal georiënteerd ondernemingsklimaat, gunstig leef- en werkklimaat door o.a.
open en flexibele houding van Nederlanders, politieke en economische stabiliteit.

3. Infrastructuur:
Goede infrastructuur (ook op het gebied van IT en telecommunicatie), goede logistieke en
distributiemogelijkheden door centrale ligging en goede bereikbaarheid van Nederland
(o.a. door Rotterdamse haven en Schiphol).

4. Fiscaliteit:
Goed fiscaal klimaat, vnl. op het gebied van rulings (30% regeling), (bedrijfs)belastingen
en BTW. Financieel klimaat in het algemeen: lage rente, redelijke belastingtarieven en
goede belastingvoordelen.

Zwakke punten (in volgorde van belangrijkheid):

1. Arbeidskosten:
Hoge kosten (salaris en sociale lasten) ten opzichte van lagelonenlanden en Oost-Europa
en hoge kosten in verhouding tot gewerkte uren en productiviteit.

2. Wet- en regelgeving:
Veel ingewikkelde en strikte Europese, nationale en lokale regels. Bedrijven hebben te
maken met teveel instanties, veel bureaucratie, Nederlands opgestelde documenten in
plaats van in het Engels. Tevens sprake van complexe wetgeving op het gebied van
milieu en veiligheid en beperkte steun van de overheid in de vorm van subsidies of
aandacht voor innovatie, R&D en de sector industrie. Tenslotte is het ingewikkeld en
tijdrovend om werk- en verblijfsvergunningen te verkrijgen en functioneert de IND
slecht.

22
3. Wetgeving op het gebied van arbeid (aanname en ontslag, werkuren en
werkomstandigheden):
Ingewikkelde en beperkende wetgeving. Te laag aantal werkuren, te veel vakantiedagen,
te veel arboregels en een sterke sociale zekerheid leidt tot onflexibel en ongemotiveerd
personeel. Het personeel heeft geen goede werkmentaliteit en wordt overbeschermd (b.v.
ziektewet). Er is te weinig aandacht voor de werkgeverskant. Het is niet mogelijk
personeel flexibel in te zetten, c.q. te ontslaan en zo snel in te spelen op veranderingen in
de markt.

4. Fiscaliteit:
Slecht fiscaal klimaat: ingewikkeld belastingsysteem, hoge belastingen (b.v.
vennootschaps-, bedrijfs- en inkomensbelasting) en een slechte houding van de
belastingdienst en douane.

Opvallend is hier dat het personeel aan de ene kant goed wordt beoordeeld (flexibel,
productief en gekwalificeerd) en aan de andere kant negatief (onflexibel en
ongemotiveerd). Hetzelfde geldt voor fiscaliteit. De bevraagde bedrijven hebben duidelijk
niet dezelfde ervaringen.

Commissariaat voor Buitenlandse Investeringen in Nederland (CBIN), Directoraat

Generaal Buitenlandse Economische Betrekkingen (DG BEB), Ministerie van
Economische Zaken, oktober 2004.

23