1

UNIA EUROPEJSKA
1. OJCOWIE ZJEDNOCZENIA:
Winston Churchill (1874 1965) w przemwieniu wygoszonym
na uniwersytecie w Zurychu IX 1946 przedstawi ide utworzenia
Stanw Zjednoczonych Europy i opowiedzia si za stworzeniem
Rady Europy

Robert Schuman (1886 1963) francuski polityk, w latach 194748 premier Francji, 1948 52 minister spraw zagranicznych,
inicjator wsppracy, zwolennik pojednania francusko-niemieckiego

Konrad Adenauer (1876 1967) zaoyciel i lider CDU w latach

1946-65, kanclerz RFN w latach 1949-63, federalista, zwolennik
pojednania francusko- niemieckiego i zjednoczenia Niemiec

Alcide de Gasperi (1881 1954) przewodniczcy woskiej Partii

Chrzecijasko-Demokratycznej w latach 1943-54, premier Woch
w latach 1945-52, przeciwnik faszyzmu, wyprowadzi Wochy z
powojennej izolacji

Paul Henri Spaak (1899 1972) premier Belgii, lider Belgijskiej

Partii Socjalistycznej, wspinicjator powstania Beneluksu,
Sekretarz Generalny NATO w latach 1957-61, wsptwrca
Europejskiej Wsplnoty Wgla i Stali.

Jean Monnet (1888-1979)- Francuski doradca w kwestiach

gospodarczych i polityk Jean Monnet powici swoje ycie sprawie
europejskiej integracji. To on zainspirowa prace nad Planem
Schumana przewidujcym integracj zachodnioeuropejskiego
przemysu cikiego.

2. ETAPY FORMOWANIA UE:

18 IV 1951 Traktat Paryski o powstaniu Europejskiej Wsplnoty
Wgla i Stali
Instytucjonalna koordynacja wydobycia, produkcji i dystrybucji
wgla i stali
Wszed w ycie od 25 VII 1952 na 50 lat
Sygnatariusze: Belgia, Holandia, Luksemburg, Francja, Wochy,
RFN
25 III 1957 Traktaty Rzymskie o utworzeniu EWG i EUROATOM
Europejska Wsplnota Gospodarcza i Europejska Wsplnota
Energii Atomowej
Zaoenie rozwoju gosp., eliminacji ce i utworzenia wsplnego
rynku sygnatariuszy (ci sami, co Traktatu Paryskiego)
1 I 1967 wchodzi w ycie Traktat fuzyjny (podpisany 8.04. 1965 w
Brukseli)
Z poczenia EWWiS, EWG i EURATOM powstaj Wsplnoty
Europejskie
Wsplne organy: Rada Ministrw Wsplnot Europejskich,
Komisja Europejska, Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne,
Europejski Trybuna Sprawiedliwoci
1968 pocztek unii celnej i wsplnej polityki rolnej
19 IX 1970 przyjcie wsplnych zasad polityki handlowej wobec
pastw trzecich
1 I 1973 przyjcie Wielkiej Brytanii, Danii i Irlandii (otwarcie na
pnoc)
7-10 III 1979 pierwsze bezporednie wybory do Parlamentu
Europejskiego
13 III 1979 powstaje Europejski System Walutowy z ECU
(Europejska Jednostk Monetarn)
1 I 1981 przyjcie Grecji
1 I 1986 przyjcie Hiszpanii i Portugalii (otwarcie na poudnie)

14.06.1985- ukad w Schengen- wszed w ycie w 1995 roku , obecnie

naley do niego 22 pastwa Unii Europejskiej oraz Szwajcaria, Islandia i
Norwegia. Ukad znosi granice pomidzy pastwami UE pozwalajc na
swobodny, niekontrolowany przepyw osb.
17.02 1986- podpisano Jednolity Akt Europejski w Luksemburgu i
Hadze
Zawiera podstawy prawne europejskiej wsppracy politycznej,
umacnia rol Parlamentu
Zakada wprowadzenie Jednolitego Rynku Wewntrznego od 1 I
1993
Wchodzi w ycie 1 VII 1987
7 II 1992 podpisano Traktat o Unii Europejskiej
(Traktat z Maastricht)
Ustanawia UE opart na Wsplnotach Europejskich i uzupenion
o nowe polityki (trzy filary)
Unia Europejska zaczyna funkcjonowa 1 XI 1993
Sygnatariusze to 12 dotychczasowych pastw czonkowskich
stworzono podstawy prawne obywatelstwa europejskiego
zmieniona nazw organw kierowniczych: Rada Unii
Europejskiej, Parlament Europejski, Komisja Europejska
1 I 1994 powstaje Europejski Obszar Gospodarczy(poczenie
rynkw Wsplnot Europejskich i EFTA)
1 I 1995 przyjcie Austrii, Szwecji i Finlandii
2 X 1997 podpisano Traktat Amsterdamski (15 pastw)
Nowelizacja praw podstawowych i pracy instytucji UE,
modyfikacje Wsplnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczestwa
1 I 1999 zaczyna funkcjonowa unia gospodarczo- walutowa (12
pastw- bez Szwecji, Danii, Anglii)- rozliczenie bezgotwkowe w euro
26 II 2001 podpisano Traktat Nicejski
Przygotowanie instytucji UE do rozszerzenia o 12 nowych pastw
Karta Praw Podstawowych (zbir praw czowieka i swobd
obywatelskich)
okrelono na nowo liczb miejsc w organach kierowniczych UE

1 I 2001 wprowadzono euro do obrotu gotwkowego

16 IV 2003 podpisano Traktat Ateski (Traktat Akcesyjny) dotyczcy
10 nowych pastw
1 V 2004 przyjcie Polski, Czech, Sowacji, Litwy, otwy, Estonii,
Wgier, Sowenii, Malty i Cypru
29 X 2004 podpisano Traktat ustanawiajcy Konstytucj dla
Europy ( latach 2002-2004 pracowa specjalny Konwent, ktry pracowa
nad tekstem konstytucji).
Ratyfikacja konstytucji napotkaa powane przeszkody gdy akt zosta
odrzucony w referendum przez Francuzw a potem przez Holendrw.
Z inicjatywy kanclerz Niemiec Angeli Merkel traktat renegocjowano
odstpujc od niektrych zapisw o cilejszej integracji, a przede
wszystkim z samego sowa konstytucja.
13 XII 2007 na szczycie w Lizbonie zosta ten zmodyfikowany akt
podpisany przez wszystkich czonkw UE. Polski parlament ratyfikowa
traktat w kwietniu 2008. Wejdzie w ycie od 2014 roku.
nadaje osobowo prawn UE ( do tej pory miay j tylko
Wsplnoty
ustalono nowe zasady waenia gosw. Ma to by tzw. wikszo
podwjna: 55 % gosw za, reprezentujcych co najmniej 65%
ludnoci UE. System ten daje przewag wikszym pastwom.
Wprowadza urzd prezydenta UE wybieranego na 2,5 roku
zamiast dotychczasowej prezydencji
nadaje moc prawn Karcie Praw Podstawowych- dokumentowi,
ktry zosta przygotowany ju w 2001 roku, a potem doczono go
do konstytucji. Karta zawiera zbir praw czowieka I generacji oraz
gwarancj rodkw ich ochrony.

3. TRZY FILARY UNII EUROPEJSKIEJ:

I Filar Unia gospodarczo- walutowa oraz wsppraca w dziedzinie
edukacji, kultury, transportu, ochrony praw konsumenta
Aby przystpi do unii gospodarczo- walutowej pastwo musi spenia
kryteria konwergencji:
rednia stopa inflacji wynosi nie wicej ni 1,5punkty procentowe
ponad poziom trzech krajw o najniszej stopie inflacji

rednia nominalna dugookresowa stopa procentowa nie wysza

ni 2punkty procentowe ponad stopy trzech pastw o najniszych
stopach
Deficyt budetowy nie moe przekracza 3% PKB
Dug publiczny nie moe przekracza 60% PKB
Stabilno kursu wymiany walut w cigu ostatnich 2 lat
II Filar Wsplna Polityka Zagraniczna i Bezpieczestwa Wysokim
Przedstawicielem UE ds. Wsplnej Polityki Zagranicznej i
Bezpieczestwa jest Javier Solana
III Filar- Wsppraca w zakresie Wymiaru Sprawiedliwoci i Spraw
Wewntrznych od 1999 w Hadze dziaa EUROPOL (Europejskie Biuro
Policji ledczej, powoany w 1995), w 2002 powsta EUROJUST
(Europejski System Wsppracy Sdowej)
I Filar ma charakter wsplnotowy(tworz go dwie wsplnoty: EWG i
Euroatom), II i III filar ma charakter midzyrzdowy.
4. INSTYTUCJE UNII EUROPEJSKIEJ
Instytucje UE moemy podzieli na 3 grupy:
I ORGANY, ktre s wyposaone w moc rozstrzygania w odniesieniu do
poszczeglnych rodzajw wsppracy. S to
Rada Europejska (powstaa w 1974, prawnie od 1987)
Funkcjonuje na zasadzie spotka szefw pastw i rzdw wraz z
przewodniczcym Komisji Europejskiej co najmniej 4 razy w roku
na szczytach UE
tworz j gowy pastw (tylko w wypadku Francji i Finlandii), bd
szefowie rzdw+ przewodniczcego Komisji Europejskiej
Ma charakter nadrzdny wobec pozostaych instytucji, okrela
ogln lini polityki UE, wyraa wsplne stanowisko wobec
aktualnych problemw midzynarodowych
Ustala gwne kierunki integracji europejskiej
Prowadzi arbitra w sprawach spornych nie rozwizanych przez
Rad Unii Europ.
Stwierdza naruszenie przez pastwa zasad wolnoci, demokracji,
praworzdnoci i praw czowieka oraz nakada sankcje
Rada Unii Europejskiej (od VII 1967 Rada Ministrw, Wsplnot
Europejskich-s od Traktatu z Maastricht reforma i nowa nazwa)

Tworzy j 27 ministrw po jednym z kadego z pastw

czonkowskich
Podejmuje decyzje jako Rada ds. Oglnych (ministrowie spraw
zagranicznych) lub jako Rada Resortowa (Wyspecjalizowana)
(ministrowie resortowi)
Posiada wyczn kompetencj ustawodawcz (rozporzdzenia,
dyrektywy, decyzje), jest gwnym organem prawodawczym UE
Koordynuje ogln polityk gospodarcz pastw UE, wydaje
decyzje dotyczce II i III filaru UE
Zawiera umowy midzynarodowe przy wspudziale Komisji i
Parlamentu
Posiada szerokie uprawnienia podczas uchwalania budetu UE
Mianuje czonkw innych organw i instytucji UE
Podejmuje decyzje zwyk wikszoci gosw, wikszoci
kwalifikowan (258/345) lub jednomylnie
Polska posiada 27 gosw (tyle samo, co Hiszpania)
Przewodnictwo w Radzie UE tzw. Prezydencja trwa 6 miesicy i
przypada kolejnym pastwom czonkowskim. W okresie
sprawowania prezydencji rzd danego kraju reprezentuje UE na
zewntrz
Siedziba Rady UE to Bruksela
Komisja Europejska (od VII 1967 Komisja Wsplnot Europejskich, od
Traktatu z Maastricht reforma i obecna nazwa)
Skada si z 27 komisarzy, obywateli pastw czonkowskich
mianowanych na 5 lat przez Rad Unii Europejskiej z prawem
reelekcji
Przewodniczcym Komisji Europejskiej jest obecnie Jose Manuel
Durao Barroso
Polsk reprezentuje Janusz Lewandowski jako komisarz ds.
budetu
KE posiada prawo i obowizek inicjatywy legislacyjnej
Jest organem wykonawczo -zarzdzajcym Unii
Nadzoruje wykonywanie postanowie traktatowych
Peni rol mediatora i sumienia UE
Dziaania KE s podzielone pomidzy 27 Dyrekcji Generalnych
Posiedzenia KE odbywaj si raz w tygodniu w rod w Brukseli

Jose Manuel Barroso- przewodniczcy Komisji Europejskiej

Parlament Europejski (1958-Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne,
1962 organ EWG, od 1986 obecna nazwa)
736 deputowanych wybieranych na 5 lat przez obywateli Unii,
ktrzy posiadaj czynne i bierne prawo wyborcze (Polska ma 50
deputowanych
Parlament wybiera na 2,5 roku prezydium: przewodniczcego
(Jerzy Buzek), 14 wiceprzewodniczcych i 5 kwestorw
PE uczestniczy w procesie decyzyjnym
Posiada kompetencje kontrolne: pytania pisemne i ustne
skierowane do KE, dyskusja nad dorocznym raportem oglnym,
absolutorium z wykonania budetu, moliwo wniosku o wotum
nieufnoci wobec KE
Zatwierdza skad KE i jej przewodniczcego, powouje Rzecznika
Praw Obywatelskich na 5-letni kadencje z prawem reelekcji
(obecnie Nikiforos Diamandouros)
Deputowani zasiadaj wedug przynalenoci do jednej z 7 frakcji
politycznych
Decyzje podejmowane s zwyk wikszoci gosw (kworum to
1/3 oglnej liczby czonkw) oraz wikszoci kwalifikowan (w
zalenoci od wagi sprawy 2/3 lub 3/5)
Posiedzenia plenarne odbywaj si w Strasburgu, poszczeglne
komisje parlamentarne obraduj w Brukseli, a Sekretariat PE
mieci si w Luksemburgu

Budynek Parlamentu Europejskiego w Strasburgu

Trybuna Sprawiedliwoci Unii Europejskiej (powsta w 1951)

Jego skad to 27 sdziw wybieranych na 6 lat (przewodniczcy na
3 lata), ale z uwagi na efektywno pracy Trybuna odbywa
posiedzenia w formie Wielkiej Izby" liczcej 13 sdziw
Zapewnia poszanowanie prawa przez instytucje UE i jej pastwa
czonkowskie
Orzeka o legalnoci uchwa podjtych wsplnie przez Parlament E
i Rad UE, Europejski Bank Centralny oraz aktw prawnych
podjtych przez Parlament E.
Prawo wnoszenia skarg do Trybunau posiadaj: pastwa Unii,
Rada UE, KE, PE, Europejski Bank Centralny oraz osoby fizyczne
Siedzib Trybunau jest Luksemburg
Sd Pierwszej Instancji (powsta w 1988 jako organ pomocniczy
Trybunau)
Skad to 27 sdziw (bez rzecznikw generalnych) wybranych na 6
lat
Rozpatruje: skargi osb fizycznych i prawnych przeciwko
instytucjom unijnym, spory midzy instytucjami UE i jej
funkcjonariuszami, skargi przeciw Komisji Europejskiej wnoszone
przez przedsibiorstwa lub ich grupy na podstawie Traktatu o
EWWiS.
Trybuna Rewidentw Ksigowych, inaczej Audytorw lub Trybuna
Obrachunkowy (1975)
27 czonkw mianowanych jednomylnie przez Rad UE na 6 lat

11

Kontrola legalnoci i zasadnoci dochodw i wydatkw UE i

pastw korzystajcych z pomocy
II GREMIA DORADCZE
Komitet Spoeczny i Ekonomiczny (powsta w 1958)
344 czonkw rekomendowanych przez pastwa czonkowskie na
4 lata (21 z Polski)
Przedstawiciele 3 rodowisk: pracownikw, pracodawcw i
reprezentanci interesw rnych grup
Przygotowuj opinie na tematy m. in. rolnictwa i rybowstwa,
handlu, konsumpcji
Komitet Regionw (powsta w 1994)
344 przedstawicieli regionalnych instytucji samorzdowych i
lokalnych na 4 lata (21 z Polski)
Doradza w sprawach polityki regionalnej, spoecznej, zatrudnienia i
ochrony rodowiska Radzie UE i Komisji E.
III INSTYTUCJE AUTONOMICZNE
Europejski System Bankw Centralnych (1998) z siedzib we
Frankfurcie nad Menem
Europejski Bank Inwestycyjny(1957) z siedzib w
Luksemburgu
Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju w Londynie
Europejskie Centrum ds. Monitorowania Rasizmu i Ksenofobii
w Wiedniu
Europejska Agencja Ochrony rodowiska w Kopenhadze
5. INTEGRACJA POLSKI Z UNI EUROPEJSK
IX 1988 nawizanie stosunkw dyplomatycznych midzy UE a rzdem
PRL
1989 zawarcie Umowy o handlu i wsppracy, utworzenie programu
PHARE, powoanie przedstawicielstwa RP (Misja Polska z szefem
Janem Kuakowskim) przy Wsplnotach E. w Brukseli
1 I 1990 rozpoczcie negocjacji stowarzyszeniowych

16 XII 1991 Ukad Europejski o stowarzyszeniu Polski ze Wsplnotami

Europejskimi (wchodzi w ycie 1 II 1994)
VI 1993 na szczycie w Kopenhadze podjto uchwa, e pastwa
stowarzyszone mog stara si o czonkostwo i podano jego kryteria:
Polityczne: posiadanie stabilnych instytucji gwarantujcych
demokracj, przestrzeganie praw czowieka i mniejszoci
narodowych
Ekonomiczne: funkcjonujca gospodarka rynkowa, zdolno do
podjcia zobowiza wynikajcych z czonkostwa w dziedzinie unii
gospodarczo- walutowej i politycznej
Prawne- przyjcie dorobku prawnego UE (acquis communtaire)
8 IV 1994 zoenie przez Polsk, jako pierwsze pastwa z dawnej
radzieckiej strefy wpyww wniosku o czonkostwo
1996 powstaje Komitet Integracji Europejskiej (KIE) z szefow Danut
Hbner
1997 w Agendzie 2000 (inaczej Pakiecie Santera- wczesnego
przewodniczcego KE) zarekomendowano do akcesji Polsk, Czechy,
Cypr, Estoni, Soweni i Wgry; w Polsce KIE przygotowa dokument
Narodowej Strategii Integracji (okrela cele integracji, priorytety polskiej
racji stanu, dziaania na rzecz korzystnych warunkw przystpienia) oraz
Narodowy Program Przygotowania do Czonkostwa (przyjty przez Rad
Ministrw w 1999)
31 III 1998 otwarcie negocjacji czonkowskich w Brukseli
I etap screening: przegld jednostronny (pastwo samo go
dokonuje) i dwustronny (pastwo wraz z UE) polskiego
ustawodawstwa pod ktem zgodnoci z prawem UE
II etap 29 rozdziaw negocjacji: ustalenie obszarw zgodnych,
tych wymagajcych zmian w prawodawstwie oraz problemowych
objtych okresem przejciowym
14 XII 2002 Polska na szczycie w Kopenhadze zakoczya negocjacje
czonkowskie
16 IV 2003 Traktat Akcesyjny o rozszerzeniu w Atenach

7-8 VI 2003 referendum unijne w Polsce

1 V 2004 do UE przystpuje 10 nowych pastw, w tym Polska

6. PROGRAMY POMOCOWE
PHARE (1989-2004) Pocztkowo kierowany by jedynie do Polski i
Wgier - std nazwa Poland- Hungary: Assistance to Restructuring their
Economies. Od 1990 roku obj take Bugari, Czechosowacj. Pniej
doczya Albania, Rumunia, Estonia, Litwa i otwa, a do 2000 roku z
funduszy tego programu korzystao 17 pastw. KE wyznaczaa kraje i
wielko pomocy. Program podzielony by na kilka etapw:
o 1989 - 1991 -pomoc dorana,
o 1991 - 1994 -szkolenie i doradztwo,
o 1994 - 1997 -wspieranie inwestycji,
o 1998 - 2004 -wspieranie procesu integracji z UE.
PHARE 2 (2000 2006) W programie obowizuje zasada finansowania
jedynie inicjatyw z zakresu wsplnych polityk Unii Europejskiej. W
zwizku z tym pienidze nie mog by kierowane np. na inwestycje
sportowe, kocioy ani na sub zdrowia, poniewa te dziedziny nie s
objte adn ze wsplnych polityk UE. Wszystkie inwestycje w jego
ramach wymagaj wspfinansowania przez kraj otrzymujcy pomoc.
Pienidze z tego programu s w Polsce przekazywane na dziaania w
piciu dziedzinach:
rozwj instytucjonalny (rednio 80-90 mln. euro rocznie);
inwestycje umoliwiajce stosowanie w praktyce dorobku (gwnie
prawnego) Unii Europejskiej (50-100 mln euro rocznie);
program wsppracy przygranicznej (rednio 54 mln euro rocznie);
realizacja celw spjnoci spoeczno-ekonomicznej (okoo 170 mln
euro rocznie)
finansowanie uczestnictwa polskich podmiotw w innych unijnych
programach pomocowych np. Socrates czy Leonardo da Vinci
ISPA (powsta w 1999) Program pomocy przedakcesyjnej w dziedzinie
transportu i ochrony rodowiska.
SAPARD (powsta w 2000) Program pomocy finansowej i strukturalnej
dla rolnictwa pastw kandydujcych. Obowizuj w nim takie same
zasady, jak w funduszach strukturalnych UE, co oznacza, e pomoc

polega na zwrceniu czci kosztw inwestycji, ale dopiero po

wykonaniu projektu.

Flaga Unii Europejskie