Vous êtes sur la page 1sur 8

19/04/2015

Galxia(SoPaulo)TVserialculture:format,contextandconsumptionofserialfictiontoday

Galxia(SoPaulo)

ServicesonDemand

OnlineversionISSN19822553

Article

Galxia(SoPaulo)vol.14no.27SoPauloJan./June2014

pdfinPortuguese
http://dx.doi.org/10.1590/198225542014115810

Articleinxmlformat

ARTIGOS

Articlereferences
Howtocitethisarticle

Culturadassries:forma,contextoeconsumode
ficoseriadanacontemporaneidade

CurriculumScienTI

Sendthisarticlebyemail

TVserialculture:format,contextandconsumptionof
serialfictiontoday

Automatictranslation

Indicators
CitedbySciELO
Accessstatistics

MarcelVieiraBarretoSilva
ProfessoradjuntodocursodeCinemaeAudiovisualdaUniversidade
FederaldaParaba.marcelvbs@hotmail.com

Relatedlinks
Share
More
More
Permalink

RESUMO
Nosltimosanosaumentouointeresseacadmicoemtornodassriesdeteleviso,especialmentemasno
somente,asdeorigemnorteamericana.Htodaumaliteraturarecentequeavaliaapresenadassriesde
TVemdiversasmatrizesnacionais(EUA,Itlia,Frana,ReinoUnido,etc.),analisandoaproduo,circulaoe
recepodosprogramas.Nesteartigo,vamosproporaexistnciadeumaculturadassries,apartirdetrs
condiescentrais:asofisticaodasformasnarrativas,ocontextotecnolgicoquepermiteumaampla
circulaodigital(onlineouno)eosnovosmodosdeconsumo,participaoecrticatextual.Comisso,as
sriesfomentaminteressesquenoserestringemaoenvolvimentodecomunidadesdefscomobras
especficas,mastambmindicamaformaodeumrepertriohistricoemtornodessesprogramas,deuma
telefiliatransnacional,deumaculturadassries.
PalavrasChave:culturadassriesficoseriadatelevisocontempornea.
ABSTRACT
Inrecentyears,theacademiccommunityhasshownincreasinginterestintelevisionseries,particularlyalbeit
notexclusivelyinAmericanTVseries.ThereisarecentbodyofworksthatevaluatethepresenceofTVseries
indifferentnationalbackgrounds(USA,Italy,France,UK,etc.),analyzingtheproduction,circulationand
receptionoftheseprograms.Inthispaper,wesuggesttheexistenceofaTVseriesculture,basedonthree
conditions:thesophisticationofthenarrativeformats,thetechnologicalcontextthatallowsforwidespread
digitalcirculation(onoroffline),andthenewmodesofconsumption,participationandtextualcriticism.As
such,TVseriesstimulateinterestthatgoesbeyondfandomengagementwithspecificprogramstoencompass
thedevelopmentofahistoricalrepertoireoftheseshows,atransnationaltelephilia,aTVseriesculture.
Keywords:TVseriescultureserialfictioncontemporarytelevision.
http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S198225532014000100020&lang=pt

1/8

19/04/2015

Galxia(SoPaulo)TVserialculture:format,contextandconsumptionofserialfictiontoday

Introduo
OaplicativoTVShows,1desenvolvidopeloespanholVictorPimentelparacomputadoresApple,funcionada
seguintemaneira:apartirdeumalistadetodososprogramasseriadosemexibionatelevisoamericana,o
usurioselecionaaquelesqueacompanhae,acadaepisdionovodisponibilizadonarede,oaplicativobaixa
automaticamente,viatorrent,paraocomputador.ComumAppleTV,aparelhoquereproduzemtelevisoresde
altadefinio,sonseimagensviawifi,podeselanaroepisdiobaixadodocomputadorparaatelevisoe
assistiroprogramaemseu"habitatnatural".
Foraisso,podesequeimarumDVDoumesmolanar,viaUSB,diretamentenotelevisor.Apesardessaede
outrasnovaspossibilidadesdeconsumodesriesdetev,atransiodatelevisoparainternetalgoque,
pelomenosainda,estlongedeserumprocessoconsolidado.Ossistemasdebandalarganopossuem,ato
momento,capacidadetecnolgicadesuperaratransmissoderadiofrequnciaporsatlite,ouatransmisso
viacabo,aindamaisparaumaprogramaocontnuaemaltaqualidade.
Umabandalargaubquaeapreoacessvelpermitiriaqueatelevisonainternetpudesserivalizar
comadistribuiotradicionalviasatliteouacabo.Noentanto,atelevisonainternet,seusada
dessemodopormilhesdeusurios,iriarequererumaenormelarguradebandaparatransferncia
dedados(GERBARGeNOAM,2004,p.xxii).
Nocasobrasileiro,umabandalargaabrangenteemnvelnacionalaindaumsonhodistantearealidade
concretacontinuadominadapelatelevisoabertaesuameiadziadecanaisdistribudosdenorteasul,
emboraasTVsporassinaturavenhamnosltimosanossepopularizando,estamoslongedeumaofertamais
ampla,dospacotesmaisbsicosoudoscanaispremium.SegundodadosoficiaisdaAnatel,2onmerototalde
assinantesnoBrasildepoucomaisdedezesseismilhes,oqueequivaleaumadensidadepordomicliode
28,1%.NosEstadosUnidos,emtornode43%dosdomicliospossuiserviodeTVporassinatura,3oque
representa56milhesdeassinantes.
Almdisso,enquantoonmerodeassinantesdeTVacabonosEstadosUnidosvemdiminuindonumamdia
deummilhoacadaanoosnmerosdosserviosdevideoondemand(VOD)saumentam.Emmeadosdo
anopassado,oHuluPlusalcanouamarcadedoismilhesdeassinantes,enquantooNetflix,maioremais
internacionalizadodessesservios,jalcanouquase30milhesdeassinantes,dosquais25milhesestonos
EstadosUnidos,eorestantenosdemaispasesondeoserviooferecido,4incluindooBrasil.Boapartedoque
disponibilizadoparastreamingnessesserviossoprogramasdetelevisoaoutraparte,obviamente,de
filmes,enoapenassries,mastambmprogramasesportivos,realityshows,documentrios,programas
infantisedeentrevista.
Ocenrioatual,portanto,deampliaodasformasdeproduoeconsumoaudiovisual,eemboraaTVainda
estejaconsolidadanomodelotecnolgicodetransmissodesinal,oqueimplicaumaexperincia
dominantementenacionaleemfluxo,oquechamamosaquideculturadassriesresultadodessasnovas
dinmicasespectatoriaisemtornodassriesdeteleviso,destacadamente,asdematriznorteamericana.
Paraentenderacomplexidadedessefenmeno,estamosaquipropondotrscondiescentraisquese
consubstanciaram,nasduasltimasdcadas,parapromoveressepanoramaemqueassriesocupamlugar
destacadodentroeforadosmodelostradicionaisdeteleviso:aprimeiracondioaquechamamosde
forma,eestligadatantoaodesenvolvimentodenovosmodelosnarrativos,quantopermannciae
reconfiguraodemodelosclssicos,ligadosagnerosestabelecidoscomoasitcom,omelodramaeopolicial.
Asegundacondioestrelacionadaaocontextotecnolgicoemtornododigitaledainternet,queimpulsionou
acirculaodassriesemnvelglobal,paraalmdomodelotradicionaldecirculaotelevisiva.Aterceira
condioserefereaoconsumodessesprogramas,sejanadimensoespectatorialdopblico,atravsde
comunidadesdefsedeestratgiasdeengajamento,sejanacriaodeespaosnoticiososecrticos,
vinculadosounoaveculosoficiaisdecomunicaocomograndesjornaiserevistas,focadosnassriesde
televiso.
Essastrscondiesbuscamreuniromovimentoculturalmaisamploemtornodessesprogramas,dentrodas
particularidadesdoscontextosespecficosdeproduo.Nossoobjetivoadiante,nesteartigo,dissertarmais
propriamentesobrecadaumadessascondies,apontandoosprincipaisdebatestericossobreotemana
atualidade,apartirdeexemplosconcretos.Queremos,sobretudo,indicarelementosconceituaisquepossam
nosajudaraentenderofenmenodaproduoedacirculaodassriesdeTVnacontemporaneidade,apartir
daevidnciaculturaldesuapresenanasdiferentesprticasdeconsumotelevisivo,emescalatransnacional.

Formasnarrativas:apremnciadacomplexidadeeaconsagraodo
escritor/produtor
http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S198225532014000100020&lang=pt

2/8

19/04/2015

Galxia(SoPaulo)TVserialculture:format,contextandconsumptionofserialfictiontoday

DeunaFolhadeSoPaulo:5asofisticaodotextoumdosmotivossenooartisticamentemaisrelevante
quegaranteoperododebonanaquecaracterizaassriesdetelevisocontemporneasnosEstadosUnidos.O
argumentoapresentadopelaautoradamatriaqueopontocrucialdessemomentoseriaoroteiro,capazde
fugirdosclichsedasformasnarrativasconsagradas,queHollywoodinsisteemrepetiranoaanonoscinemas.
Apartirdisso,constataseamigraoderoteiristas,diretoreseatoresdocinemamainstreamhollywoodiano
paraateleviso,movimentoque,nosltimosanos,acrescentoussriesumamarcadistintivadequalidade
(nomelhorsentidobourdieusiano)quesocinemapoderiaoferecer.Odiscursoqueseconstrioseguinte:
aovermos,noscrditosdeBoardwalkEmpireonomedeMartinScorcesecomoprodutorexecutivo,estamos
garantindoaoprogramaumamarcadequalidadenica,viatransfernciadiretadoprestgiodopremiado
diretorparaasriedaHBO.
Esquecese,comisso,obvio:afiguracentraldeBoardwalkEmpirenoScorcesequeatdirigeoepisdio
piloto,masTerenceWinter,oescritor/produtor.Pearson(2005)argumentaqueaemergnciadafigurado
escritor/produtorumadascaractersticascruciaisdesseprocesso.Oescritor/produtor(tambmconhecido
comoshowrunner)ocentrocriativodoprograma,responsvelpelaestruturanarrativaepelomodode
encenao,mesmoemesquemasdeproduomaisamplos,comequipesvariadasnoroteiroenadireo.
,portanto,oescritor/produtorquegaranteaunidadedesentidodeumprograma,sejapelasupervisodo
processodeescrituradosepisdios,sejapeloestabelecimentodeumpadrodeencenaoquegarante
replicaolembrandootermodeCalabrese(1984),semrepetirclichs.Aatenoaoescritor/produtor
comeoucomopapelqueStevenBochcodesempenhavanaclebreHillStreetBlues,aindanoperodochamado
de"classicalnetworksystem"(Hilmes,2002),emqueaTVnorteamericanaeradominadapelastrsgrandes
redes(ABC,CBSeNBC).
Asriesurgeeacabadefinindoomomentodetransformaodopanoramatelevisivonosanos1980.Coma
quebradahegemoniadastrsgrandesredes,aprogressivainserodaTVacabonosdomiclioseamudana
noparadigmapublicitrio,quepassaapensarosprogramasnoapenascomoobrastransversaisquedeviam
interessaraomaiornmerodeespectadores,mascomoobrasespecficas,endereadasadeterminados
pblicos,comsuasprpriascaractersticaseinteressesdeconsumo.
Nocasodassriesdeteleviso,inegvelqueafiguradoescritor/produtorcarregaumvalordistintivo
anlogoaododiretordecinemanacrticacinematogrfica,quesemanifestanasmarcasparatextuais
publicitriasemtornodosprogramas(trailers,promos,entrevistas,etc.).Nasltimasdcadas,nomescomo
DavidChase,JossWhedon,AaronSorkin,AllanBall,VinceGilligan,MatthewWeiner,J.J.Abrams,DavidCrane,
LarryDavid,TinaFey,SethMacFarlaneeRickGervaispassaramaserusualmenteencontradosemcomentrios
crticossobreaexcelnciadassriesdeTV,capazesdemobilizarointeressedopblicoparaobrasdiferentes
domesmoautor.
Dentrodeumcircuitocrtico,queatribuirelevnciaartsticaparaassries,adefiniodeumamarcaautoral,
comondicevalorativo,ajudaagarantiroinvestimentoemobrasmaisradicaisnarrativamente.Nessecontexto,
atelevisosegmentadapassaaserolugarporexcelnciadassries"complexas"paralembrararecorrente
categoriadeMittell(2006),tornandoseprodutosculturaisintensamentepresentestambmnoscircuitos
digitaisdetrocadearquivoseconsumoonline.
Aquestododesenvolvimentodasformasnarrativascontemporneasestdiretamenterelacionada
emergnciadatelevisocomoespaopossveldequalidadeartsticaequalidadeaquientendidamaiscomo
discursovalorativoquecaractersticaontolgica,eissonopelasuperaodocinemacomomeioaudiovisual
artisticamentelegitimado,maspeloinvestimentonasingularidadeestilsticadassriesnopanorama
audiovisualdehoje.
AartedassriesdeTV,comobemapontaColonna(2010),estariadefinidanounicamentepelacontenoda
linguagemepeloinvestimentoemmiseenscne(categoriasvalorativastipicamentecinematogrficas),mas,
sobretudopelotexto,capazdeatrairaatenodopblicoemummeiodeexibio,porexcelncia,dispersivo
ecacofnico(oaparelhodeTVoumesmoateladocomputador,semoefeitoimersivodasalaescurade
cinemaecadavezmaisinseridoemumambientemultitarefas),edeprovocarrepetiesestruturaisque,no
entanto,apresentamseconstantementecomonovidade.
Asriedetelevisorepousanarepetio:retornodepersonagens,detemasedesituaes,
redundnciadedilogosedabandasonoracomaimagem,mastambmdemecanismosnarrativos
baseadosnareiteraocomoogimmickouoleitmotiv.Essaagrandediferenaemrelao
ficoliterriaoucinematogrficaporissotambmqueelasubstituiuocontoeomitono
imaginriopopular(Ibid.,p.36).
Nocenrioterico,emtornodaquestoformaldassriesdeTV,hojeemdia,importanteatentarparaa
transnacionalidadedeperspectivas.NoReinoUnido,ascoletneasorganizadasporGwenllianJonesePearson
(2004),HammondeMazdon(2005)eMcCabeeAkass(2007)buscaramapontarparaastransformaes
narrativasdasficesseriadas,tantoemseuvisdenichoacabo,quantonaprpriaTVaberta,retomando
conceitoscomoosdetelevisocultetelevisodequalidade.
NaEspanha,aenormecoletneaorganizadaporGmez(2011),dequasemilpginas,comartigosemtrs
http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S198225532014000100020&lang=pt

3/8

19/04/2015

Galxia(SoPaulo)TVserialculture:format,contextandconsumptionofserialfictiontoday

lnguas(espanhol,inglseitaliano)possuianlisesconjunturaiseestudosdecasosrealizadospor
pesquisadoresdevriospasessobreassriesnorteamericanasdehoje.DaItlia,autorescomoMaio(2004),
Montelone(2005)eSavorelli(2010)vminvestindoemestudosanalticosformaissobresriesconsagradas
comoBuffyTheVampireSlayereTheXFiles,esobreastransformaesestilsticasemgnerosconsagrados
comoasitcom.
Emoutrasperspectivas,muitasvezesseprocuraindicaraexcelnciadosprodutosnorteamericanosdiantedos
exemplaresnacionaisea,osfrancesessedestacam(JOST,2012EZQUENAZI,2010COLONNA,2010
BUXTON,2010),aoenfrentaremopreconceitodaacademiaemrelaosanlisesestticasdeteleviso,
principalmentedatelevisonorteamericanaque,naltimadcada,passouaocupardemodoquasepredatrio
ohorrionobredatelevisofrancesa.Sopesquisasquebuscamentenderasespecificidadesdassriesno
cenriocontemporneo,emespecialasuacapacidadenarrativadepropor,emdiferenteschavesgenricas,
novidadesexpressivastantotemticaquantoformalmente.
NoBrasil,nopodemosnosesquecerdeobrasfundamentaiscomoPallottini(2012),Machado(2000)eBalogh
(2002),queofereceramcontribuiesdeterminantesparaoestudodosformatostelevisivosnacionais.O
modelotelevisivotradicionaldematriz,sobretudo,nacional,cujosprodutosocupam,emtermosdeaudincia,
amaioriadosdomicliosbrasileiros.Porisso,tambm,anfasedadaaoestudodoprodutonacional
(particularmente,atelenovelaglobal)nanossahistriatericaecrtica.Porm,comoaumentodapresena
dassriesnoespectrodenossaexperinciatelevisivamediadafundamentalmentepelainternetepelos
demaisformatosdigitais,ainvestigaodasdiversascamadasqueestruturamessefenmenosetorna
premente,vistoasuacapacidadedeengajaropblicoemexperinciasnarrativasdentroeforadarede,seja
assistindoemstreamingosmomentosfinaisdeFringe,sejabaixandoatemporadanicadahojecultFreaksand
Geeks,oumesmoesbarrandoemumepisdiodeTheWalkingDeademumaterafeiranoitenaBand.

Contextotecnolgico:odigital,aredeeumacibertelefilia
ComoapontaMiller(2009),ateleviso,emseumodelotradicional,mesmodiantedastransformaes
tecnolgicaseculturaisemcurso,aindaomeiodecomunicaodominantenosEstadosUnidosenoseria
equivocadodizerquetambmaquinoBrasil.Porissomesmo,nossoobjetivonesteartigonoestabelecer
quaisquerbasesdiscursivasemfavordeumatelevisonova,queestaria,aseumodo,superandoumamaneira
antigaedefasadadeproduzireconsumirTV.
Antesdetudo,queremosapontarparaumconjuntodecondiesque,desdeasltimasduasdcadas,
estabeleceramosalicercesparaumaculturadassriesnacontemporaneidade.Aperguntaquenosinteressa,
nesseespectro,aseguinte:dequemodoasformasatuaisdeconsumotelevisivoemsuportedigital(sejapela
internet,viaacessolegalouilegal,sejaporDVDouBluray)tmcriadoascondiesparaaformaodeuma
novatelefilia,diacrnicaetransnacional?
Nesseperodo,vimosseformarumageraodeespectadorescapazeseinteressadosemassistirsriespela
internet,atravstantodesistemasdetransmissoemstreaming,simultaneamenteexibionospasesde
origem,quantodedownload,viatorrent,disponibilizadosemsitesefrunsespecializados.Almdisso,circula
naredeumaamplagamadematerialexclusivo,oferecidopeloscanais,equevodesdepromos,trailerse
entrevistas,atexpansesdomundonarrativoemwebsdios,blogsousitesdepersonagens.
Juntoaesseprocesso,vmsendodesenvolvidasdiversasestratgiasparaestimularoespectadoracomentar
nasredessociaisduranteaexibiodosepisdios,comoapresenadahashtagdasrienocantodatela,ou
mesmoaparticipaodemembrosdaequipeedosatorescomentandocomosseguidoresnoTwittersobreo
desenrolardanarrativa.
Nocontextoatual,oquegaranteacirculaodeinmerosexemplosdesriesnainternetnosomentea
manutenodoseuarquivoemalgumprovedorespecficoouasuaimpressoemumamdiafsicaparaser
adquiridaemlojasdoramo,masaconstantetrocadessesarquivospelosusurios,atravsdesistemasde
armazenamentodiversos,tantoemsitesdehospedagemdevdeos,quantoatravsdocompartilhamentopeer
topeer,comsuasestratgiascadavezmaisintrincadasdepartilhadeinformao.
Dessemodo,comainternetvamosgradativamentedeixandodefalardeexportao,parafalardecirculao
deprodutostelevisivos.Numprimeiromomento,podeparecerasimplesmudanadeumparadigmaindustrial
docapitalismo(comosbensmateriaisocupandoogrossodosproventos)paraumcapitalismopsindustrial,
cognitivo,emqueosbenssimblicoseculturaiscirculamtransnacionalmentecommaisfluidez,numcircuito
virtualextremamentecomplexoeintrincado.Nosepodeadjuraraquiasuperaopelomenosno
imediatamente,comoosdadosculturaiseeconmicosindicamdeummodelodetelevisonacionaleem
fluxo,paraummodelotransnacionaleemrede.
Essasuperao,seequandoocorrer,serfrutodeumlongoematizadoprocessodedisputasmateriaise
simblicas.Noentanto,serialevianoignorarquevivemosemumcontextoculturaletecnolgicosingular,em
queafacilidadedeacessoadiferentessries,inclusivedepocaspassadas,vislumbraaformaodeum
conjuntodenovosespectadorescujorepertrioestsendoformadoporumatelaconectada,cujoshiperlinks
apontamparaumambientemultitarefasemultiplataformaperanteoqualredimensionamosnossaatenoe
http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S198225532014000100020&lang=pt

4/8

19/04/2015

Galxia(SoPaulo)TVserialculture:format,contextandconsumptionofserialfictiontoday

nossasfunesespectatoriais.
Atelevisobrasileiraacabo,tambmaseumodo,buscaestratgiasparaocuparosespaosdigitaisde
oferecimentodematerialtelevisivo.SooscasosdoMuu(daGlobosat),doHBOGoedoTelecinePlay,spara
lembrardealgunsexemplosdedisponibilizaoderepertriotelevisivonaredepelosprprioscanais.Eles
demonstramoesforoqueosconglomeradostelevisivosestoencampandoparaatenderaessasnovas
demandasdeconsumo.
Ocenrioqueocontextoatualprojetadetermosacessopelainternet,nosomenteaosprogramasqueesto
noardemodosincrnico,mastambme,cadavezmais,aosvdeosantigos,memriadoscanais,aoque
nosafetara,quandomaisjovens,ecujasimagensgostamosderecorrervezououtra.Umatelefiliadeverdade
spossveldiacronicamente,elarequermemriaeacessocontnuo,comosquaispodemostraarahistria
dosgnerosedosformatos,entendersuasconformaese,porventura,suassuperaes.Enouniversodo
digital,dentroeforadarede,quesearmamosalicercesdessaespectatorialidadehiperconectada,tpicade
umaculturadassries,quepodemoschamardecibertelefilia.
Issosignificaqueointeressepelouniversodassriestemampliadodemodoconsidervelaofertadematerial
televisivoparaalmdoqueestsendoexibidosincronicamente,indoemdireoasriesclssicasqueagora
podemserrevistasluzdosinteressesatuais.Osinteressadosemsitcompodeminvestirnahistriado
gnero,comprandoosDVDsdeILoveLucy,assistindoonlineepisdiosesparsosdeTheHoneymoonersou
Blackadder,ouaindabaixandoportorrentastemporadasdeFawltyTowersouTheMaryTylerMooreShow.
Miller(2010,p.142)comentaaindaqueasua,hoje,clebrepesquisaemtornodoseriadobritnicoThe
Avengersfoirealizadasemoautorterdisponvelosepisdiosdoprograma,tendoelequeiraoBritishFilm
Institute(BFI)paraassistiraosepisdiospreservados,semprequenecessitava,paraosfinsdeseusinteresses
analticos.Hoje,todasastemporadasdasrieestodigitalizadas,vendaemDVD,ecirculandonarede.A
facilidadedeacessosobras,dehojeedeoutrora,vempermitindoumaampliaodosmodosdeassistiraos
programas,sejanosprpriosestudosacadmicos,sejanoenvolvimentodosfscomdeterminadassries,
gneroseformatos.Adigitalizaodessesprogramas,demododiacrnico,demonstraoamplocircuitocultural
emqueassriesestoinseridas,asuanecessidadedepermanecervivas,emcirculao,mesmodianteda
efemeridadequesemprecaracterizouaestruturaemfluxodomodelotelevisivotradicional.

Modosdeconsumo:aemergnciadofandomeopapeldacrtica
Arelaoentreassrieseseupblicoovrticederradeirodoesquemaconceitualquecriamosparaentender
aculturadassries.Tratasedenovasecomplexasdinmicasespectatoriaisquesogestadasnoseiodas
comunidadesdefs,atravsdetrocassimblicasemateriaisentresi,dosfsparaasemissorasedas
emissorasparaosfs.,defato,umprocessocomunicacionalmuitocomplexo,quefazemergiromodo
dialticoeinterrelacionadopormeiodoqualsedoasrelaesentreagrandemdiaeseupblico.
Paracadasriedetelevisobemsucedida,humsemnmerodecomunidadesvirtuaisqueagregamosfs,de
diferenteslocalidadesematrizesculturais,emtornodatrocadeinformaes,experinciaseoutrasprticas
participativas,comoacriaodefanart,fanfictionefanfilm,obraspictricas,literriaseaudiovisuaisfeitase
divulgadaspelosfs.Comafacilidadedeacessopropiciadopelodigital,que,almdisso,permiteassistiraos
episdiosparaalmdofluxotelevisivo,osfspassamademonstrarumconhecimentoamplosobreosmodos
deencenao,osdilogos,acaracterizaodospersonagens,odesenvolvimentodastramaseamontagemdas
cenas.
Esseconhecimentosematerializaemsitesenciclopdicosespecficosdecadasrie,comooclebreLostpedia,
lanadoem2005,porKevinCroy,paraservircomoumabasededadosdeinformaessobreasrieLost,de
livreacessoeatualizadaecorrigidadiretamentepelosprpriosfs.OLostpediasemdvidaumadas
principaisfontesparaqualquerpessoainteressadanasrie,pororganizarasinformaesnarrativase
contextuaissobreoqueocorreranailha,almdepossuirrefernciasdepublicaesacadmicaseobrasde
fs.
Nessecenrio,hdiferentesmaneirasdesegarantiroengajamentodopblicocomasrieatravsdainternet,
oquepermiteRoss(2008,p.6)dizerque"aexperinciadaspessoasemassistirefazertelevisohojecada
vezmaisinseparveldateleparticipao(sejaelaliteralouconceitual)".Segundoaautora,oqueelachamade
teleparticipaoexatamenteaatividadeonlinedeinteragircomaTV,eocorreatravsdeestratgiasde
convitedoprprioprogramaemdireoaseupblico.
Haveria,ento,trstiposdeestratgiasdeconvite:oevidente,pormeiodaqualosprodutoresdiretamente
convidamopblicoainteragir(umexemploojcitadousodahashtagdoprogramanocantodatela,para
queopblicocomentenoTwitter)oorgnico,emquenohoconvitediretodaemissoraparaa
teleparticipao,masemqueadiegesedosprogramasincorporaapresena(materialousimblica)da
experinciaparticipativa(umexemploasriebritnicaSherlock,cujoblogdoDr.JohnWatson,pormeiodo
qualopersonagemescreveashistriasdodetetive,surgenosepisdioseexistedefatonapginaoficialda
srie).

http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S198225532014000100020&lang=pt

5/8

19/04/2015

Galxia(SoPaulo)TVserialculture:format,contextandconsumptionofserialfictiontoday

Porfim,oobscuro,emqueoconvitesednointeriordaprpriaestruturanarrativadasrie,demodoto
subliminarquesumespectadorassduocapazdedecodificar.AsrieArrestedDevelopment,emseus
ltimosmomentos,costumavabrincarcomabaixaaudinciaeapossibilidadedocancelamentoindicadopela
Foxemumepisdiodaterceiraeltimatemporada,elausaoduplosentidodotermoS.O.Bs(quecomumente
serefereasonofabitch),indicandotambmositecriadopelosfsparapressionaraemissoracontrao
cancelamento6.
Almdessesmodosdeconsumoeparticipaodopblicocomosprogramas,cadavezmaisintricadose
polifnicos,importantedestacarqueessaculturadassriestambmsevaledasatividadesnoticiosase
crticas,nosentidodehaverespaosespecficosparaadivulgaoeaanlisedosprogramas,sejaemveculos
decomunicaodemaiorabrangncia,sejaemsiteseblogsespecficossobreotema.
Defato,umapesquisarpidasobreassriesnosprincipaisjornaiserevistasvaiindicaracrescentequantidade
dematerial,tantonoticiosoquantocrtico,inclusivecomespaosprpriosdedicadosaofenmeno.Nocaso
brasileiro,ojornalOGloboearevistaVejadisponibilizamemseussites,pginasssobresriesdeTV,
disponveistambmnasredessociais.7NocasodaVeja,ajornalistaFernandaFurquimhpelomenosuma
dcadaemeiaescreveepesquisasobreassries,tendoinclusivecriadoaprimeirarevistaexclusivasobreo
tema,aTVSries,elanadoumdosnicostrabalhosnacionaissobreognerodasitcom(FURQUIM,1999).
Almdisso,hdiversossitescriadosemantidosporfsdesries,queservemtantodeespaoparase
atualizardasnotciasdosbastidoresdaproduo,quantoparaaanlisedeepisdiosespecficosdassries
maispopulares.NoBrasil,podemoscitar,entreoutros,ossitesLigadoemSrie,SriesNews,Sries&TVe
MinhaSrie,8queoferecemsistematicamentenotciaseopiniessobrediversosprogramas.Nagrandemaioria
doscasos,oscriadoresemantenedoresdossitesnotrabalhamdiretamentecomisso,nemmesmoso
formadosemjornalismo,rdioeTVouestudosdemdia.Soprofissionaisdeoutrasreasqueemseutempo
livreescrevemepesquisamsobresriesdeTV,indoalmdeseuinteresseespecficopordeterminado
programa,paraescreversobreasnovidadesdoscanais,analisarepisdiosepremiaes,repostarvdeos
exclusivosemesmoentraremcampanhascontraocancelamentodedeterminadasrie.Dessemodo,elesso
partefundamentaldoprocessodeproduo,circulaoeconsumodeficotelevisivaquechamamosaquide
culturadassries.

Consideraesfinais
ComaentrevistadoCEOdaNetflix,ReedHastings,aojornalFolhadeSoPauloemjaneirodesteano,9fica
claroqueoserviodeofertadevdeosobdemandaestbastanteatentaparaointeressedopblicoqueas
emissorasnoconseguemsuprir.Semqualquerpudor,elerevelaqueapirataria(comoamdiaoficialcostuma
sereferiraqualquertipodecirculaovirtualdeobjetosculturaisquenoestejamsobaguardadosdireitosde
autor)simumdosprincipaisindicadoresparaoNetflixadquirirsriesparaoseucatlogo,oumesmopara
produzirseusprpriosprogramas.SegundoHastings,apartirdaquiloquemaisbaixadoemserviosdetroca
dearquivoscomooBitTorrent,aempresaseempenhaemcomprarosdireitosdetransmisso,nosparaos
EstadosUnidos,masparaosdemaispasesemqueoserviooferecido.
Comisso,oNetflixbuscafazeraponteentreosinteressesdopblicoeseusprogramasougnerosde
preferncia.novamenteocasodeArrestedDevelopment,quemaisdemeiadcadadepoisdeseu
cancelamento,teveumanovatemporadaproduzidapeloNetflix.Aperguntaquefica:porqueumanova
temporadadeumasriequefoicanceladaporcontadesuabaixaaudincianateleviso?Arespostamais
bsicaadequeoNetflixsabe,atravsdeseussistemasdemonitoramentodopblico,queboaparteda
comunidadedefsqueseformouemtornodeArrestedDevelopment,oqualaconsideracultathoje,utiliza
serviosdevdeosobdemanda.10,portanto,umpblicoconsumidorempotencial,e,comotal,podeser
atradoporalgoqueningummaispodelhedar:oretornodesuasriefavorita.
EssesmaisumcasodentrodocomplexoprocessoqueenvolveassriesdeTVnacontemporaneidade.
Nossoobjetivonesteartigofoiapresentarascondiesquesustentamocenriodeinvestimentoemnovas
formasnarrativas,decomplexificaodocontextotecnolgicoedemodosdeconsumocadavezmais
multifacetados.Nafiguraabaixo,procuramossintetizaressascondiesbsicas,indicandoatravsdevetores
deduasviasquesetratadeumprocessodialticocujostermosemquestoseinterrelacionam,influenciando
unsaosoutrossemordemhierrquicapreestabelecida.

http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S198225532014000100020&lang=pt

6/8

19/04/2015

Galxia(SoPaulo)TVserialculture:format,contextandconsumptionofserialfictiontoday

Aculturadassriesoresultadodaintensaatuaodessesvetores,definindosecomoumcenriocultural
singularcomsuasprpriaseespecficasdinmicasdeproduo,circulaoeconsumo.Mesmose
circunscrevendoaumuniversoaudiovisual,sobretudoestrangeiro(emaisespecificamentenorteamericano),
fundamentalaquinoBrasilquevoltemosaatenoparaessasdinmicas,vistoqueelasestopresentesnas
prticasculturaisdeinmeraspessoas,influenciandonovosroteiristasediretores,tornandoserefernciapara
nossosprpriosprogramas.Porissomesmo,esteartigopropsessastrscondiescentraisparaoestudoda
culturadassries,quepodemedevemserdiscutidaseampliadasemulterioresdebatestericoseestudosde
caso,demodoqueapesquisaacadmicanopascadavezmaisintensaearticuladamentepossaajudarno
entendimentodofenmeno.

Referncias
BALOGH,A.M.ODiscursoFiccionalnaTV.SoPaulo:Edusp,2002.[Links]
BUXTON,D.LesSriesTelevises:Forme,IdeologieetModedeProduction.Paris:L'Harmattan,2010.
[Links]
CALABRESE,O.LosReplicantes.Anlisi,Barcelona,n.9,p.7190,1984.[Links]
COLONNA,V.L'ArtdesSriesTl:OuCommentSurpasserLesAmricains.Paris:Payot&Rivages,2010.
[Links]
EZQUENAZI,J.P.LesSriesTlvises:L'avenirducinma?Paris:ArmandColin,2010.[Links]
FURQUIM,F.Sitcom:DefinioeHistria.PortoAlegre:FCF,1999.[Links]
GMEZ,M.A.P.(org.).PreviouslyOn:EstudiosInterdiscipinariosSobrelaFiccinTelevisivaenlaTercera
EdaddeOrodelaTelevisn.Sevilla:BibliotecadalaFacultaddeComunicacindelaUniversidaddeSevilla,
2011.[Links]
GWENLLIANJONES,S.PEARSON,R.CultTelvision.Minneapolis:UniversityofMinnesotaPress,2004.
[Links]
HAMMOND,M.MAZDON,L.TheContemporaryTelevisionSeries.Edinburgh:EdinburghUniversityPress,
2005.[Links]
HILMES,M.TheTelevisionHistoryBook.Londres:BFI,2002.[Links]
JOST,F.Doqueassriesamericanassosintoma?PortoAlegre:Sulina,2012.[Links]
LOPES,M.I.V.(org.).Telenovela:internacionalizaoeinterculturalidade.SoPaulo:EdiesLoyola,
2004.[Links]
MACHADO,A.ATelevisolevadaasrio.SoPaulo:Senac,2000.[Links]
MAIO,B.BuffyTheVampireSlayer.Roma:AracneEditrice,2004.[Links]
MCCABE,J.AKASS,K.QualityTV:ContemporaryAmericanTelevisionandBeyond.Londres:I.B.Tauris,2007.
[Links]
MILLER,T.ATelevisoAcabou,aTelevisoVirouCoisadoPassado,aTelevisoJEra.In:FREIREFILHO,J.
http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S198225532014000100020&lang=pt

7/8

19/04/2015

Galxia(SoPaulo)TVserialculture:format,contextandconsumptionofserialfictiontoday

(org.).ATVemTransio:TendnciasdeProgramaonoBrasilenoMundo.PortoAlegre:Sulina,2009,p.
0925.[Links]
______.TelevisionStudies:thebasics.NovaIorque:Routledge,2010.[Links]
MITTELL,J.Narrativecomplexityincontemporaryamericantelevision.Thevelvetlighttrap.Austin:The
UniversityofTexas,n.58,p.2940,2006.[Links]
MONTELONE,F.CultSeries:LeGrandiNarrazioniTelevisivenell'AmericadiFineSecolo.Roma:DinoAudiono
Editore,2005.[Links]
NOAM,E.GERBARG,D.Introduction.In:NOAM,E.GERBARG,D.GROEBEL,J.InternetTelevision.Londres:
LawrenceErlbaumAssociatePublishers,2004.[Links]
PALLOTTINI,R.DramaturgiadeTeleviso.2ed.SoPaulo:Perspectiva,2012.[Links]
PEARSON,R.TheWriter/ProducerinAmericanTelevision.In:HAMMOND,M.MAZDON,L.TheContemporary
TelevisionSeries.Edinburgh:EdinburghUniversityPress,2005,p.1126.[Links]
ROSS,S.M.BeyondtheBox:TelevisionandtheInternet.Oxford:BlackwellPublishing,2008.[Links]
SAVORELLI,A.BeyondSitcom:NewDirectionsinAmericanTelevisionComedy.Londres:McFarland&
Company,2010.[Links]

Artigorecebidoemjulhoeaprovadoemsetembrode2013.

1Disponvelem:<http://tvshowsapp.com/>.Acessoem:jul.2013.
2Disponvelem:<http://www.anatel.gov.br/hotsites/conheca_Brasil_SATVA/default.asp>.Acessoem:jul.
2013.
3Disponvelem:<http://www.ncta.com/Statistics.aspx>.Acessoem:jul.2013.
4Disponvelem:<http://finance.yahoo.com/news/numbersnetflixsubscribers205626248finance.html>.
Acessoem:jul.2013.
5Disponvelem:<http://www1.folha.uol.com.br/ilustrada/1197187textosofisticadosustentabonancadas
series.shtml>.Acessoem:maio2013.
6Disponvelem:<http://saveourbluths.com>.
7Disponveisem:<http://kogut.oglobo.globo.com/noticiasdatv/series/ultimasnoticias.html>e
<http://veja.abril.com.br/blog/temporadas/>,respectivamente.
8Disponveisem:<http://www.ligadoemserie.com.br/,http://seriesnews.com.br/>,
<http://blogs.pop.com.br/tv/>e<http://www.minhaserie.com.br/>,respectivamente.
9Disponvelem:<http://www1.folha.uol.com.br/tec/1220698piratariadefilmesetermometroparaformar
catalogodizexecutivochefedonetflix.shtml>.Acessoem:maio2013.
10SobreomodocomooNetflixusaosdadosdosusuriosparamontaroseucatlogo,conferir:
<http://www.salon.com/2013/02/01/how_netflix_is_turning_viewers_into_puppets/>.

CreativeCommonsLicense

Allthecontentsofthisjournal,exceptwhereotherwisenoted,islicensedundera
CreativeCommonsAttributionLicense
PontifciaUniversidadeCatlicadeSoPaulo

RuaMinistroGodoi,969,4andar,sala4A8
05015000SoPaulo/SPBrasil
Tel.:(5511)36708146
aidarprado@gmail.com

http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S198225532014000100020&lang=pt

8/8

Vous aimerez peut-être aussi