Nasz dostojny Kręgosłup Odczynianie

Hercules strona 16 armii strona 25 uroków strona 55

w w w . p o l s k a - z b r o j n a . p l
T Y G O D N I K

NR 23–24 (645–646) 7 czerwca 2009 Cena 3 zł (w tym 7% VAT) INDEKS 337 374 ISSN 0867-4523

Niż dydaktyczny strona 8

Atomowe
podchody strona 37

GDYNIA, 2008 ROK
I D E O L O
Garden cemetery party
Francuzi zdobywają
Normandię dla Amerykanów.
B
yć może to wina systematycznego ob-
cowania z kulturą popularną, której
Carla Bruni jest wybitną przedstawi-
cielką. W tym świecie rekordy popularności
bije plaża Omaha, a osobliwie – jej sektor
Green Dog, zdobywany ostatnio przez Toma
Hanksa, Toma Sizemore’a, Edwarda Burnsa,
Barry’ego Peppera i ich kolegów szukających
szeregowca Ryana. Może Nicolas Sarkozy nie
wiedział, że na wybrzeżu są też inne piękne
parcele?
Kiedy na Utah i Omaha lądowali Ameryka-
nie, na plażach Gold, Juno i Sword desantowa-
no II Armię brytyjską. Na wybrzeżu Gold
wysiadła 50 Dywizja Piechoty generała
Grahama. 5 Pułk East Yorkshire wyzwolił La
Riviere. Pułki Hampshires i Devonshires opa-
nowały Le Hamel. 47 Royal Marine Comman-
do zajął Port-en-Bessin.
Na plaży Juno desantowano 21 400 kanadyj-
skich żołnierzy z 7 i 8 Brygady Piechoty. Pułk
Royal Winnipeg Rifles stoczył zacięty bój
o Courseulles-sur-Mer. Bernieres-sur-Mer
i Saint-Aubin-sur-Mer zdobyły pułki The
Queen’s Own Rifles i North Shore. Na plaży
Sword lądowała 3 Dywizja Piechoty generała
Rennie. Pułk South Lancashire opanował Her-
maville-sur-Mer. Dotarcie do Caen zajęło An-
glikom prawie miesiąc. Brytyjczycy, Kanadyj-
czycy i Australijczycy na D-Day wystawili aż
J A S N O W I Z O R
połowę wojsk desantowych. Rezultaty czerwco-
wej wizyty żołnierzy Commonwealthu na nor-
mandzkich plażach możemy podziwiać na
cmentarzu wojennym w Bayeux. O tym, że nie
przyjechali tam na wakacje, świadectwo dają
groby w liczbie 4144. W cieniu najbardziej zna-
nej nekropolii Coleville sur Mer, na klifie przy
Omaha Beach, gdzie pochowano 9386 żołnie-
rzy amerykańskich, jest także cmentarz polski
w Urville-Langannerie (przy drodze z Caen do
Falaise).
Luc Chatel, rzecznik francuskiego rządu,
tłumacząc, dlaczego Pałac Elizejski nie zaprosił
do Normandii Elżbiety II, stwierdził, że brytyj-
ska królowa jest oczywiście mile widziana…
ale główna uroczystość obędzie się na cmenta-
rzu US Army. Stąd jej francusko-amerykański
charakter oraz udział prezydentów Sarkozy’ego
i Obamy. Luc i jego szef urodzili się po woj-
nie. Królowa służyła w kobiecych oddziałach
pomocniczych. Tu jednak nie chodzi o zasługi,
pot, krew i łzy, lecz o funeralną dyplomację.
Francuzi kochają celebracje. Z obchodów dwu-
stulecia rewolucji francuskiej uczynili spektakl
o planetarnej skali. 6 czerwca 2004 roku
w normandzkim Arromanches przyjęli najwyż-
sze władze szesnastu państw. Stawili się
między innymi: Jacques Chirac, George
Bush, Władimir Putin, Elżbieta II, Silvio
Berlusconi, Aleksander Kwaśniewski oraz
MARIAN KLUCZYŃSKI
MAREK
SARJUSZ-WOLSKI
Gerhard Schröder. Ówczesny premier Francji
Jean-Pierre Raffarin wyznał na polskim
cmentarzu, że jego kraj żywi do Polaków uczu-
cia wdzięczności i braterstwa.
Tamte obchody miały jednoznaczny cel poli-
tyczny, któremu na imię było Irak. George
W. Bush chciał bronić tezy, że ideały, o które
Amerykanie walczyli w Normandii i w Bagda-
dzie, się nie zmieniły. Jacques Chirac pra-
gnął pojednać skłóconą, jakżeby inaczej, za
przyczyną interwencji irackiej Europę. Praw-
dziwym bohaterem był kanclerz Gerhard
Schröder, wróg po raz pierwszy zaproszony
na pole przegranej bitwy. O co zatem chodzi
dziś? „Gdy z powodu kryzysu spada popular-
ność naszego prezydenta, dla poprawy sonda-
ży nie ma nic lepszego, jak pokazać go w to-
warzystwie Obamy”, zwierza się francuski
dyplomata.
Ponieważ odchodzą już ostatni weterani,
z roku na rok skrupułów będzie coraz mniej.
Spin doktorzy będą dowolnie dobierać dekora-
cje dla dygnitarzy. Czy szefom bardziej przyda-
dzą się zdjęcia na soczyście zielonej trawie,
z marmurowymi krzyżami w tle, czy może wi-
zyta na lotniskowcu albo spotkanie w barze
szybkiej obsługi? Jacek Kaczmarski opowie-
dział o tej osobliwości już dawno w wierszu
„Somosierra”: „Ci co polegli, poszli w bohate-
ry, ci co przeżyli, muszą walczyć dalej”. 
POLSKA ZBROJNA NR 23-24 | 7 CZERWCA 2009 3
 K R Ó T K A S E R I A

ARMIA 40 | ANDRZEJ JONAS

Po co im ta bomba?
8 | ARTUR GOŁAWSKI 41 | TADEUSZ WRÓBEL
Niż dydaktyczny Gra wojenna
15 | PIOTR LASKOWSKI
43 | ROMAN KUŹNIAR
Lekcja odporności
Zignorować Koreę
16 | ROMAN PRZECISZEWSKI
Nasz dostojny Hercules 44 | MARCIN
20 | WŁODZIMIERZ KALETA KACZMARSKI
WŁODZIMIERZ KALETA
Zawirowanie Wróżenie z fusów
Zawirowanie 20 24 | STANISŁAW BABIAK
Niezbędny przeskok
45 | TOMASZ OTŁOWSKI
Zamki na piasku
NAD WOJSKOWYM INSTYTUTEM MEDYCYNY
LOTNICZEJ w Warszawie gromadzą się ciemne
25 | PIOTR BERNABIUK, 48 | STANISŁAW KOZIEJ
chmury. Placówka zaczęła wielomilionową TOMASZ SZULEJKO Cienie nad strategią
inwestycję, a teraz musi szukać oszczędności. Kręgosłup armii
50 | PAWEŁ HENSKI
26 | PIOTR BERNABIUK
Władca mórz
Koniec ery szwejów
28 | MAGDALENA
KOWALSKA-SENDEK HORYZONTY
Falstart
31 | PIOTR BERNABIUK 55 | PAULINA GLIŃSKA
Lekarstwo na frustracje Odczynianie uroków
34 | KRZYSZTOF PLAŻUK 60 | ZDZISŁAW NAJDER
Przedsmak żołnierki Rycerz, Śmierć i Diabeł
TOMASZ OTŁOWSKI
36 | BOGUSŁAW PACEK
62 | PIOTR LASKOWSKI
Zamki Pielgrzymka do Lourdes
Rakietą w Czecha
na piasku 45 BEZPIECZEŃSTWO
64 | MICHAŁ DZIEWULSKI
PONOWNA ESKALACJA przemocy w Iraku
Rząd tryumfalny
może pokrzyżować amerykańskie plany redukcji 37 | KRZYSZTOF GŁOWACKI 66 | MAREK PRZYBYLIK
zaangażowania militarnego nad Tygrysem
Atomowe podchody Dwadzieścia lat minęło…
i Eufratem.

tel.: +4822 684 52 30, CA MON 845 230; FOTOREPORTER

Aneta Wiśniewska, tel.: +4822 684 52 13,
CA MON 845 213;
DYREKTOR REDAKCJI WOJSKOWEJ polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl
REDAKTOR NACZELNY
Marek Sarjusz-Wolski, KIEROWNICY DZIAŁÓW
tel.: +4822 684 53 65, 684 56 85, Anna Dąbrowska, ppłk Artur Goławski,
faks: 684 55 03; CA MON 845 365, Tadeusz Wróbel, tel.: +4822 684 03 55,
845 685, faks: 845 503; CA MON 840 355;
sekretariat@redakcjawojskowa.pl
Al. Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa PUBLICYŚCI
WARSZAWA: Piotr Bernabiuk, Paulina
ZASTĘPCA DYREKTORA Glińska, Marek Pielach, Roman
REDAKCJI WOJSKOWEJ Przeciszewski, Małgorzata Schwarzgruber,
SEKRETARZ REDAKCJI „POLSKI ZBROJNEJ” Aaron Welman,
Wojciech Kiss-Orski, tel.: +4822 684 52 44, CA MON 845 244; ,
tel.: +4822 684 02 22, CA MON 840 222; tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
wko@redakcjawojskowa.pl BYDGOSZCZ: Krzysztof Wilewski,
tel.: +4852 378 25 90, CA MON 415 200;
ZASTĘPCA DYREKTORA GDYNIA: Tomasz Gos, tel.: +4858 626 24
REDAKCJI WOJSKOWEJ 13, CA MON 262 413;
ppłk Lech Mleczko KRAKÓW: Magdalena Kowalska-Sendek,
„Kwartalnik Bellona”, przeglądy rodzajów sił Jacek Szustakowski,
zbrojnych, lech.mleczko@redakcjawojskowa.pl, tel.: +4812 455 17 80, CA MON 131 780;
tel.: +4822 684 56 85; POZNAŃ: Piotr Laskowski, CA MON 572 446,
mjr Tomasz Szulejko,
REDAKTORZY PROWADZĄCY tel.: +4861 857 52 40, CA MON 572 240;
Katarzyna Pietraszek, tel.: +4822 684 02 WROCŁAW: Bogusław Politowski,
27, CA MON 840 227; Joanna Rochowicz tel.: +4871 765 38 53, CA MON 653 853;
Treść zamieszczanych materiałów nie zawsze odzwierciedla stanowisko redakcji. Tekstów niezamówionych redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie prawo do skrótów.
Jarosław Wiśniewski, ZDJĘCIE
tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229; NA OKŁADCE
WSPÓŁPRACOWNICY US DoD
Norbert Bączyk, Robert Czulda, Andrzej
Fąfara, Krzysztof Głowacki, Janusz
Grochowski, Paweł Henski, Mariusz
Jędrzejko, Andrzej Jonas, Marcin Kaczmarski,
Włodzimierz Kaleta, Roman Kuźniar, Damian
Markowski, Marek Orzechowski, Bogusław Redaktor
Pacek, Marek Przybylik, Henryk Suchar wydania
JOANNA
DZIAŁ GRAFICZNY ROCHOWICZ
tel.: +4822 684 51 70, CA MON 845 170;
Marcin Dmowski (kierownik), Paweł Kępka, PRENUMERATA: RUCH SA, KOLPORTER SA,
Monika Klekociuk, Andrzej Witkowski Garmond PRESS, GLM.
Informacja: +4822 684 04 00
OPRACOWANIE STYLISTYCZNE
tel.: +4822 684 55 02, CA MON 845 502; KOLPORTAŻ I REKLAMACJE
Renata Gromska (kierownik), Małgorzata Bellona SA, tel.: +4822 457 04 37,
Mielcarz, Aleksandra Ogłoza 6879 041, CA MON 879 041
BIURO REKLAMY I MARKETINGU DRUK
Adam Niemczak (kierownik), Drukarnia Wydawnicza „Trans-Druk”, Golina
Anita Kwaterowska (tłumacz), Numer zamknięto: 02.06.2009 r.
Małgorzata Szustkowska,
tel. +4822 684 53 87, 684 51 80,
684 55 03, faks: +4822 CA MON 845 387;
reklama@redakcjawojskowa.pl

4 POLSKA ZBROJNA NR 23-24 | 7 CZERWCA 2009

 M E L D U N E K
F L E S Z
W O J S K A L Ą D O W E

Zawody
ŚWIĘTOSZÓW. Zawody
o tytuł mistrza ognia artyleryj-
skiego 11 Lubuskiej Dywizji
Kawalerii Pancernej odbyły się
22 maja. Ich uczestnicy strzelali
z haubic Goździk oraz rozwiązy-
wali testy z instrukcji strzelania
i kierowania ogniem, topogeode-
zji i taktyki. Mistrzem ognia arty-
leryjskiego lubuskiej dywizji

FOT. ALEKSANDER RAWSKI

został kapitan Przemysław
Strykowski, dowódca baterii
z 5 Lubuskiego Pułku Artylerii
w Sulechowie.

Sto tysięcy i nikogo więcej Wizyta

Minister obrony zatwierdził aneks do „Programu rejonowych baz materiałowych WARSZAWA. Przybyłą
rozwoju Sił Zbrojnych RP w latach 2007–2012”. i materiałowo-technicznych czte- z oficjalną wizytą do Cytadeli
rech regionalnych baz logistycz- delegację armii algierskiej,

Z jawnego streszczenia doku- pododdziałów artylerii (w trzy puł-

mentu wynika, że będziemy ki artylerii), przeciwlotniczych
mieć w ewidencji do 100 tysięcy (w trzy pułki przeciwlotnicze), sa-
nych. Jednostki podległe Dowódz-
twu Garnizonu Warszawa zostaną
włączone do jednej brygady wspar-
z szefem Sztabu Narodowej
Ludowej Armii Algierii generałem
Achmedem Gaidem Salahem
żołnierzy służby czynnej oraz kan- perów (w dwa pułki saperów i pułk cia dowodzenia. na czele, przywitał dowódca
dydackiej i do 20 tysięcy żołnierzy inżynieryjny) oraz chemicznych Aneks przewiduje, że Inspektora- Wojsk Lądowych generał broni
Narodowych Sił Rezerwy. Stan ten (w dwa pułki chemiczne). towi Wojskowej Służby Zdrowia Waldemar Skrzypczak. Goście
powinien zostać osiągnięty na ko- Nie zmieniły się plany wzglę- ubędzie 14 szpitali (w tym dwa mieli okazję zapoznać się ze
niec 2011 roku, a w kolejnych la- dem Sił Powietrznych. Eskadry lot- uzdrowiskowe), które zostaną prze- strukturą i zadaniami Wojsk
tach utrzymywany. W 2010 roku nicze będą włączane do struktur kazane poza resort obrony, a dwa Lądowych. Szczególne zaintere-
w rezerwie miałoby służyć do baz lotniczych (które dostaną nowe inne – lubelski i dębliński – się po- sowanie delegacji wzbudziły
10 tysięcy ochotników. etaty i nazwy). Dywizjony obrony łączą. zagadnienia związane
Nastąpi łączenie jednostek przeciwlotniczej zostaną zintegro- Reorganizacja sił zbrojnych ma z rekrutacją i szkoleniem
o identycznej strukturze i bliźnia- wane w jedną brygadę obrony po- spowodować wzrost liczby jedno- korpusu podoficerskiego Wojsk
czym wyposażeniu w celu wietrznej i przeniesione na te- stek o wysokiej gotowości bojowej, Lądowych. 
usprawnienia szkolenia ren baz lotniczych. Po- wysoce ukompletowanych, wypo-
żołnierzy i racjonalnego Reorganiza- wstanie eskadra działań sażonych w nowoczesne uzbrojenie F L E S Z
cja sił zbrojnych ma M A R Y N A R K A W O J E N N A
gospodarowania zaso- spowodować wzrost specjalnych, mająca i sprzęt. Stopniowe ich skupianie
bami. Oprócz oddzia-
łów i pododdziałów li-
liczby jednostek
o wysokiej gotowości
wspierać jednostki
Wojsk Specjalnych. Do
w pobliżu ośrodków szkolenia oraz
lotnisk pozwoli na zwiększenie Fiński gość
niowych fuzjami objęte bojowej końca 2012 roku nie zdolności w zakresie mobilności GDYNIA. 22 maja, w ostatnim
zostaną ośrodki i centra zmieni się miejsce stacjo- i dostępności. dniu oficjalnej wizyty w Polsce,
szkolenia oraz szkoły podofi- nowania Dowództwa Sił Po- Wycofywanie nieperspektywicz- szef obrony Sił Zbrojnych Repu-
cerskie. Rozformowane zostaną wietrznych. W Marynarce Wojen- nego uzbrojenia i sprzętu oraz bliki Finlandii admirał Juhani
także dowództwo i sztab 1 Dywizji nej pojawi się nadbrzeżny dywizjon wprowadzanie w jego miejsce no- Kaskeala przebywał w Dowódz-
Zmechanizowanej. Jednostki rakietowy, a bazy lotnicze zostaną woczesnego ma pod koniec 2012 twie Marynarki Wojennej. Gościa
wsparcia i zabezpieczenia 1 DZ przekształcone w bazy lotnictwa roku spowodować, że wojsko bę- powitał dowódca Marynarki Wo-
oraz te podporządkowane Dowódz- morskiego. Jednostki Wojsk Spe- dzie mieć 35 procent sprzętu nowej jennej wiceadmirał Andrzej
twu Wojsk Lądowych zmienią cjalnych wzmocnią kolejne zespoły generacji (26 procent obecnie) oraz Karweta, który zapoznał go z hi-
miejsce stacjonowania. bojowe, powstanie nowa jednostka 65 procent starszej (74 procent storią i obecnymi zadaniami te-
Według Bogdana Klicha armii wsparcia dowodzenia i zabezpie- teraz). go rodzaju sił zbrojnych. Admirał
wystarczą trzy dowództwa dywizji, czenia tych wojsk. W latach 2009–2012 zasoby in- Kaskeala odwiedził Centrum
zdolne do dowodzenia trzema–pię- Największe zmiany czekają In- frastruktury wojskowej zmniejszą Operacji Morskich oraz 3 Flotyl-
cioma brygadami. Nasze dywizje spektorat Wsparcia SZ: rozformo- się o prawie 20 procent (45 tysięcy lę Okrętów w Gdyni-Oksywiu,
jednak będą miały pod komendą wanie dowództw obu okręgów hektarów). Docelowo utrzyma- gdzie w towarzystwie dowódcy
łącznie dziesięć brygad. Szef MON oraz 16 wojewódzkich sztabów nych będzie 101 garnizonów kontradmirała Marka Kurzyka
podtrzymał zamiar przeniesienia wojskowych i sformowanie w ich (obecnie 126) dysponujących nie- gościł między innymi na nowo-
Dowództwa Wojsk Lądowych miejsce czterech regionalnych szta- ruchomościami w najlepszym sta- czesnym okręcie rakietowym
z Warszawy do Wrocławia, sformo- bów wojskowych, zlikwidowanie nie – do końca 2012 roku nastąpi ORP „Grom” oraz fregacie rakie-
wania Brygady Lotnictwa Wojsk około czterdziestu komend uzupeł- połączenie 23 garnizonów oraz towej ORP „Gen. Kazimierz
Lądowych, a także konsolidacji nień oraz utworzenie z dziesięciu zniesienie dziewięciu. (AG)  Pułaski”. 

POLSKA ZBROJNA NR 23-24 | 7 CZERWCA 2009 5

 M E L D U N E K
USTKA

Pirania
na Bałtyku
DOSKONALENIE
WSPÓŁDZIAŁANIA kom-
ponentów morskiego, lą-
dowego i lotniczego Mary-
narki Wojennej w połączo-
nej morskiej operacji
obronnej było celem ma-
newrów bojowych MW
„Pirania 2009”. Na poli-
gonach morskich ćwiczyło
(25–29 maja) ponad ty-
siąc marynarzy i lotników
morskich na dwudziestu
okrętach i jednostkach
pomocniczych. Manewry
na Centralnym Poligonie
Sił Powietrznych w Ustce
obserwował 29 maja mi-
nister Bogdan Klich. Szef
MON odwiedził też Cen-
trum Szkolenia MW, funk-
cjonujące wspólnie ze
Szkołą Podoficerską MW.
Zapowiedział tam, że do
2012 roku w każdym ro-
dzaju sił zbrojnych pozo-
stanie jedna szkoła pod-
oficerska. (AD) 

Liczba Lista zakupów Efekty

tygodnia
J aki sprzęt wojsko planuje ku-
pić w latach 2009–2018 w ra-
Kolejna część programu dotyczy
systemów wsparcia dowodzenia
rolowania

379
mach modernizacji armii, ujawniło
Ministerstwo Obrony Narodowej.
Część planu modernizacyjnego jest
poufna. Niemniej jednak zdecydo-
wano się przedstawić dość szcze-
i wizualizacji pola walki, a ostatnia
wiąże się z bezzałogowymi syste-
mami rozpoznawczymi i rozpo-
znawczo-uderzeniowymi. Na tym
nie kończą się jednak planowane
Z
mniejszenie zamówień i prze-
niesienie 494 milionów zło-
tych płatności na dalsze lata to wy-
nik renegocjacji umów między mi-
nisterstwem obrony a przemysłem

T yle czołgów T-72, spośród

584 obecnie posiadanych,
chcą utrzymać w arsenale do 2018
roku Wojska Lądowe. Aż 221 tych
wozów przekroczy w tym okresie
graniczną normę eksploatacji. By-
łyby one utrzymywane w sprawno-
ści do czasu pozyskania czołgu no-
wej generacji, co ze względu na
prognozowaną sytuację finansową
resortu obrony nie nastąpi przed
2018 rokiem.
„Lądowcy” zgłosili potrzebę mo-
dernizacji 128 Leopardów 2A4
w celu przedłużenia okresu ich eks-
ploatacji. Miałaby ona polegać na
doposażeniu czołgów w elementy
systemów dowodzenia i łączności,
jak też dostosować system kierowa-
nia ogniem do amunicji produkcji
polskiej. (AG)  i Biura Konwentu Dziekanów.
gółową listę zakupów sprzętu pol-
skiej armii. Znalazły się na niej
między innymi: śmigłowce wielo-
zmiany modernizacyjne armii. Pod
uwagę wzięto także indywidualne
wyposażenie żołnierza Tytan, ko-
zadaniowe, transportowe, ratowni- lejne symulatory i trenażery, samo-
cze, wsparcia bojowego i zabezpie- lot szkolno-bojowy, wyrzutnie ra-
czenia oraz do zwalczania okrętów kietowe WR-40 Langusta, 152-mi-
podwodnych. Marynarka Wojenna limetrowe moduły ogniowe Regi-
ma otrzymać korwetę typu Gawron na, bojowe wozy piechoty typu Pu-
i niszczyciela Kormoran, łodzie ma i samoloty transportowe M-28
podwodne i dywizjon rakietowy. Bryza. (AW)
Panu płk. Anatolowi TICHONIUKOWI
oraz JEGO NAJBLIŻSZYM
wyrazy głębokiego współczucia i szczerego żalu
z powodu śmierci
MAMY
składają
Przyjaciele z Konwentu Dziekanów Korpusu Oficerów WP
zbrojeniowym. Jak zaznaczył mini-
ster Bogdan Klich 26 maja, nie do-
szło do zerwania żadnej ze 111
umów, a 32 z nich pozostawiono
w dotychczasowym brzmieniu.
W 12 przypadkach zmniejszono
wartość zamówień lub liczbę pozy-
skiwanego sprzętu. Dotyczyło to
między innymi samolotu M-28
 Bryza. Natomiast płatność za 51
umów w wysokości 381 milionów
złotych została przeniesiona na
2010 rok, za kolejne 13 umów
– o wartości 83 milionów złotych
– na rok 2011. Ostatnie trzy umo-
wy, na łączną sumę 25 milionów
złotych, zostaną opłacone w kolej-
nych latach. Jest to wynik tak zwa-
nego rolowania, czyli przenoszenia
płatności za zamówiony sprzęt na
lata następne. (AW) 

6 POLSKA ZBROJNA NR 23-24 | 7 CZERWCA 2009

 Finał w sądzie F L E S Z
S I Ł Y P O W I E T R Z N E

W ojskowa Prokuratura Okrę-
gowa w Warszawie kończy
czynności procesowe poprzedzają-
ce skierowanie do sądu aktu oskar-
żenia dotyczącego opisanej w 2007
roku przez „Polskę Zbrojną” spra-
wy „Księstwa Zegrze”. Byłemu ko-
mendantowi Centrum Szkolenia
Łączności i Informatyki pułkowni-
kowi rezerwy Jerzemu S. posta-
wiono zarzut wielokrotnego prze-
kroczenia uprawnień służbowych
w celu osiągnięcia korzyści mająt-
Dzień misjonarzy
kowej. Oficer nie przyznał się do
zarzucanych mu czynów. Wkrótce
Jerzy S. zapozna się z aktami spra-
wy i będzie mógł złożyć ewentual-
ne wnioski dowodowe. Zapewne
jeszcze przed wakacjami sprawa
trafi do sądu. Za nieprawidłowości
w gospodarowaniu mieniem cen-
trum oraz wykorzystywanie pod-
władnych, w tym żołnierzy służby
zasadniczej, do prac niemających
związku ze służbą przedstawiono
zarzuty ponad 30 osobom. (AG) 
Pierwsze loty
POWIDZ. Pierwsze loty polskie-
go samolotu C-130E odbyły się
26 maja 2009 roku w 33 Bazie
Lotniczej. Polski debiut miała zało-
ga w składzie: pilot samolotu
i jednocześnie dowódca załogi
14 Eskadry Lotnictwa Transporto-
wego podpułkownik pilot
Mieczysław Gaudyn, nawigator
kapitan Łukasz Maniak, technik
załadunku chorąży Cyprian
Waśniewski, technik pokładowy
sierżant Andrzej Kozera. 
F L E S Z

M edale „Za zasługi dla obron-

ności kraju” osobom wspie-
rającym działalność Fundacji Po-
a brązowe: Bożena Wolińska, dy-
rektor Biura Ubezpieczeń Osobo-
wych i Zdrowotnych Polskiego To-
Ż A N D A R M E R I A

Kurs
W O J S K O W A

mocy Poszkodowanym w Wojsko- warzystwa Ubezpieczeń S.A., MIŃSK MAZOWIECKI. 25 maja

wych Operacjach Pokojowych poza Waldemar Żak, prezes Przedsię- 2009 roku w Centrum Szkolenia
Granicami Polski oraz ich Rodzi- biorstwa Budowlano-Montażowego Żandarmerii Wojskowej rozpoczął
nom „Servi Pacis” wręczył 29 maja Żak oraz Paweł Chudziński, pre- się kurs specjalistyczny dla ko-
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

z okazji Międzynarodowego Dnia
Uczestników Misji Pokojowych
ONZ admirał Tomasz Mathea, za-
stępca szefa Sztabu Generalnego
WP. Złoty medal dostał Mariusz
Grendowicz, prezes BRE Banku,
zes spółki Aquanet. „Działamy od mendantów placówek Żandarme-
pięciu lat, od tego czasu objęliśmy rii Wojskowej. Uczestniczy w nim
pomocą przeszło sto poszkodowa- 17 oficerów. Zapoznają się między
nych osób”, wyliczał pułkownik re- innymi z dokumentami normatyw-
zerwy Kazimierz Sobka, przewod- nymi i zasadami prowadzenia nie-
niczący rady fundacji. (AD)  zbędnej na danym szczeblu doku-
mentacji. Kurs potrwa do

Więcej do Afganistanu
19 czerwca 2009 roku i zakończy
się egzaminem. 

W najbliższym czasie polscy żołnierze w Afganistanie

dostaną kolejne transportery opancerzone i śmigłowce.

J ak poinformował 27 maja rzecz-

nik ministra obrony narodowej
Robert Rochowicz, w produkują-
cych Rosomaki Wojskowych Za-
kładach Mechanicznych w Sie-
mianowicach Śląskich znajduje się
30 transporterów, w tym 20 bojo-
wych i 10 w wersji bazowej będą-
cych w trakcie doposażenia do tak
FOT. ANDRZEJ PINDOR

zwanej wersji afgańskiej.

Pierwsze 13 egzemplarzy ma
trafić do Afganistanu w drugiej po-
łowie czerwca. Wcześniej planowa-
ny jest przerzut kolejnych dwóch
śmigłowców Mi-24W. W sierpniu
zostaną wymienione trzy maszyny
Mi-17, a na marzec 2010 zaplano-
wano rotację czterech Mi-14W.
„Od roku sukcesywnie uzupeł-
niamy wyposażenie i uzbrojenie
naszych żołnierzy”, mówił w Kra-
kowie minister Bogdan Klich. Po-
informował, że trwają rozmowy na
temat przekazania polskim żołnie-
rzom przez Amerykanów dodat-
kowych ciężkich pojazdów opan-
cerzonych Cougar. Żołnierze do-
staną też dodatkowe wyposażenie:
kamizelki kuloodporne, broń
strzelecką, sprzęt noktowizyjny
i termowizyjny. Szef MON mówił
też o bezpieczeństwie polskiego
kontyngentu. W tej kwestii sytuacja
ostatnio nieco się ustabilizowała:
„Napięcie w naszej prowincji utrzy-
muje się mniej więcej na tym sa-
mym poziomie od kwietnia. Mie-
rzymy je liczbą kontaktów ognio-
wych, czyli potyczek naszego woj-
ska z rebeliantami. Utrzymuje się
ono na takim samym poziomie i nie
ma w tej chwili potrzeby, żeby prze-
rzucać do Afganistanu odwód stra-
tegiczny”. Dodał jednak, że gdyby
sytuacja dramatycznie się pogorszy-
ła, może on zostać dosłany w krót-
kim czasie. (ANN) 

POLSKA ZBROJNA NR 23-24 | 7 CZERWCA 2009 7

 P E R Y S K O P
ARTUR GOŁAWSKI
zajmuje się tematyką
związaną z rozwojem
Wojska Polskiego

Niż dydaktycz
Kryzys finansowy bardziej niż drobiazgowe kontrole
urzędników zweryfikuje rynkową wartość ofert
edukacyjnych uczelni wojskowych.
8 POLSKA ZBROJNA NR 23-24 | 7 CZERWCA 2009
 ARMIA ARMIA
ARMIA Redaktor działu ARTUR GOŁAWSKI

N
a ostatnie w kwietniu posiedzenie
kierownictwa ministerstwa Ewa
Trojanowska, dyrektor Departa-
mentu Nauki i Szkolnictwa Woj-
skowego MON, nie przyniosła
optymistycznych informacji. Przekazała mini-
strowi i jego współpracownikom, że tegorocz-
nego bilansu przychodów i kosztów pięciu
uczelni nie uda się zrównoważyć. Placówkom
nadzorowanym przez szefa MON grozi deficyt
prawie 25 milionów złotych.
W komfortowej sytuacji jest tylko Wojskowa
Akademia Techniczna – według prognoz osiąg-
nie zysk. Kłopotów uniknie też Wyższa Szkoła
Oficerska Wojsk Lądowych. Redukcja resorto-
wych dotacji na cele dydaktyczne zachwieje
natomiast budżetami Akademii Obrony Naro-
dowej, Akademii Marynarki Wojennej i WSO
Sił Powietrznych. To przede wszystkim efekt
zmniejszenia „zamówienia” na indeksy dla pod-
chorążych i oficerów na studiach podyplomo-
wych aż o 30 milionów złotych. W przypadku
AON dotacja z MON jest mniejsza nawet
o 45 procent w stosunku do zeszłorocznej. Ta
„przyducha finansowa” pojawi się mimo zwięk-
szenia o 13 milionów złotych dotacji z Minister-
stwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Gdyby i tych
pieniędzy było mniej, kryzys byłby głębszy.
„W tym roku trudności finansowe uczelni
wojskowych wynikają głównie z istotnej zmia-
ny potrzeb szkoleniowych sił zbrojnych, ograni-
czenia wielkości środków przeznaczanych na
naukę oraz faktu, że część kosztów bieżącej
działalności, choćby związanych z wynagro-
dzeniami personelu, planowana jest ze znacz-
nym, nawet rocznym, wyprzedzeniem”, tłuma-
czy dyrektor Trojanowska. Zwraca uwagę, że
obniżenie limitów szkoleniowych dotknęło

czny
wszystkie uczelnie w równej mierze, a sytuacja
każdej z nich będzie inna. Mimo ograniczenia
limitów naborów, WAT przewiduje na ten rok
dodatni wynik finansowy, podczas gdy
AON stratę.

CO DZIESIĄTY DO ZWOLNIENIA
Kryzys zmusi najsłabsze szkoły do restruktu-
ryzacji: zwolnień pracowników lub sprzedaży
majątku, który uznają za zbędny. Formalnie
mówi się o ograniczaniu kosztów i inwestycji.
W ewentualnych redukcjach placówki jednak
FOT. KAROLINA PRYMLEWICZ

nie mogą pójść za daleko, bo ich senaty upatru-

ją szansy wyjścia z finansowej opresji w rozwo-
ju oferty edukacyjnej – chcą otwierać nowe kie-
runki kształcenia, adresowane do studentów cy-
wilnych. Muszą zatem zachować minimum ka-
drowe: na kierunkach humanistycznych

POLSKA ZBROJNA NR 23-24| 7 CZERWCA 2009 9

 P E R Y S K O P

AKADEMIA
MARYNARKI
WOJENNEJ
w zderzeniu
z kryzysem
zamierza
zmodyfikować
zakres badań
i prac naukowo-
-badawczych.

Bilans szkolnej kasy

Uczelnie wojskowe prowadzą samodzielną gospodarkę finansową.

U stawa „Prawo o szkolni-

ctwie wyższym” stanowi,
że uczelnie wojskowe, podob-
nie jak inne uczelnie publicz-
ne, są autonomicznymi oso-
bami prawnymi, prowadzący-
mi samodzielną gospodarkę
finansową. Czyli same tworzą
plan rzeczowo-finansowy,
w którym określają planowa-
ne zarówno przychody, jak
i wydatki. Mogą osiągać przy-
chody z różnych, budżetowych
i pozabudżetowych, źródeł.
nie i doskonalenie żołnierzy
i kandydatów na żołnierzy)
oraz ministra nauki i szkolni-
ctwa wyższego (na kształce-
nie cywilnych studentów
i doktorantów studiów stacjo-
narnych).
Uczelnie mają także przycho-
dy z europejskich funduszy
strukturalnych, z jednostek
samorządu terytorialnego, ze
środków budżetu państwa na
naukę, a także z odpłatnej
działalności edukacyjnej,
Kosztami działalności uczel-
ni są przede wszystkim wy-
datki z tytułu zatrudnienia
kadry, koszty uposażeń, za-
kwaterowania i wyżywienia
żołnierzy oraz kandydatów
na nich (kształconych i szko-
lonych), inwestycje w rozwój
oraz bieżące utrzymanie ba-
zy dydaktycznej i socjalnej
uczelni. Bilans za dany rok
zależy więc od wielu czynni-
ków. Aby nie mieć strat, nie
wystarczy prawidłowo zapla-
FOT. MARIAN KLUCZYŃSKI (2)

Podstawowymi źródłami usługowej oraz prac nauko- nować przychodów i kosz-

przychodów są dla nich dota-
cje z budżetu państwa.
W przypadku uczelni wojsko-
wych pieniądze te pochodzą
z budżetu MON (na kształce-
wo-badawczych finansowa-
nych z budżetu państwa w ra-
mach projektów krajowych,
a także z uczestnictwa w Eu-
ropejskiej Agencji Obrony.
tów konwencjonalnej dzia-
łalności. Trzeba także wyka-
zać aktywność w pozyskiwa-
niu przychodów z różnych
źródeł. 

i społecznych trzeba zatrudniać jednego na-
uczyciela akademickiego na 180 słuchaczy,
na matematyczno-fizycznych relacja ta wyno-
si 1:60. Muszą zapewnić także minimum in-
frastrukturalne – choćby w postaci miejsc
w akademikach czy sal wykładowych.
Dlatego o stanowiska nie martwią się na-
uczyciele. Zatrudnienie stracą pracownicy ob-
sługi, których w wojskowych szkołach jest za
dużo w porównaniu z uczelniami cywilnymi.
W ostatnich miesiącach z pięciu resortowych
uczelni odeszło około 500 osób (12 procent
ich personelu). W centrali MON szacuje się,
że wymówienia otrzymało lub otrzyma kolej-
nych 350–400 pracowników. Co dziesiąty!
W ubiegłym roku najwięcej ludzi odeszło
z WSOWL, na szczęście nie wylądowali na
bruku. Ponad 400 żołnierzy i pracowników
trafiło do nowo sformowanego Centrum Szko- nadal pytają, czy nie będzie kolejnych zwol-
lenia Wojsk Inżynieryjnych i Chemicznych. Po- nień. Generał brygady Kazimierz Jaklewicz,
nadto całą logistyką uczelni komendant-rektor WSOWL, na
od 1 stycznia zajmuje się
2 Wojskowy Oddział Gospo- Placówkom takie pytanie jednoznacznej od-
powiedzi dać nie może.
darczy, do którego trafiła ko-
lejna grupa osób kiedyś za-
nadzorowanym W uczelni trwa audyt wewnętrz-
ny, który wykaże, czy przy
trudnionych w szkole. Przy przez szefa zmniejszonych limitach naboru
okazji restrukturyzacji z obo-
wiązków Zmechu zdjęto zada- MON grozi da się utrzymać zatrudnienie na
dotychczasowym poziomie.
nia mobilizacyjne. Stał się on
więc publiczną uczelnią zawo-
deficyt prawie Sytuacja wyjaśni się, gdy
znana będzie liczba słuchaczy
dową, wykonującą jedynie za- 25 milionów przyjętych na studia cywilne.
dania edukacyjne na potrzeby Jesienią w WSOWL na kierun-
sił zbrojnych, zgodnie z pra- złotych ku zarządzanie zaczną się
wem o szkolnictwie wyższym. kształcić cywile w systemie nie-
Mimo zakończonych zmian, być może stacjonarnym. Z symulacji wynika, że już przy
z przyzwyczajenia do ciągłych redukcji, ludzie 60 kandydatach otwarcie kierunku się opłaci.

10 POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009


Władze szkoły mają jednak nadzieję, że cywi-
lów chętnych do studiowania w szkole genera-
łów będzie więcej i przedsięwzięcie przyniesie
korzyści finansowe.
GRUPOWE ROZSTANIA
W tym roku kadry ubędzie na pewno
w AON. I to mimo że w 2008 roku akademia
przeszła gruntowną restrukturyzację części
dydaktycznej i zwolniono wiele osób. Z trzech
wydziałów akademickich i instytutu powstały
wtedy dwa silne wydziały, nowy naukowo-ba-
dawczy instytut i Centrum Doskonalenia Kur-
sowego Oficerów.
„Zwolnienia są w zaistniałej sytuacji ko-
nieczne. Znając projekt budżetu MON, prze-
widywaliśmy mniejszą dotację, ale nie niemal
o połowę!”, martwi się generał brygady doktor
A R M I A
P O D O S T R Z A Ł E M
Kredyt na naukę
Z doktor EWĄ TROJANOWSKĄ
o kondycji finansowej wojskowych uczelni
rozmawia ARTUR GOŁAWSKI
POLSKA ZBROJNA: Czy uczelniom woj-
skowym grozi bankructwo?
EWA TROJANOWSKA: Jest zbyt wcześ-
nie, aby mówić, że którakolwiek z naszych
uczelni odnotuje w tym roku straty, a jeśli
tak, to jaka będzie ich wielkość. Zarazem
jest prawdą, że w planach rzeczowo-finanso-
wych na ten rok uczelnie przewidują straty.
W głównej mierze jest to efekt weryfikacji
potrzeb szkoleniowych MON, wynikający
także z ogólnej sytuacji budżetu państwa,
oraz skutek ograniczenia środków na bada-
nia własne i statutowe, przyznanych w tym
roku uczelniom wojskowym przez ministra
nauki i szkolnictwa wyższego.
POLSKA ZBROJNA: Czyli na razie mo-
żemy mówić tylko o prognozach i planach,
a nie o rzeczywistych stratach?
EWA TROJANOWSKA: Tak. Wiarygod-
nymi informacjami będziemy dysponować
na koniec roku, po otrzymaniu i analizie
opracowanych w uczelniach sprawozdań fi-
nansowych za rok 2009. Władze uczelni
podjęły już różnego rodzaju działania mają-
ce zminimalizować negatywne skutki tej sy-
tuacji. Sądzę, że będą w stanie, jeśli nie
w tym roku, to najdalej w przyszłym, zbilan-
sować swoje budżety.
POLSKA ZBROJNA: Czy kierownictwo
MON dopuszcza możliwość zadłużania się
uczelni?
habilitowany Janusz Kręcikij, komendant-rek-
tor. Wyjaśnia, że w poprzednim roku nie uwa-
żał za słuszne przeprowadzać jednocześnie re-
form w sferach dydaktycznej i administracyj-
nej. Zmian w administracji planował dokonać
właśnie w roku 2009. „Sytuacja, w jakiej zna-
lazł się cały resort, w tym AON, zmusza mnie
teraz do zastosowania zwolnień grupowych”.
Zagrożenia dla funkcjonowania uczelni nie
widzi kwestura „Szkoły Orląt”. „Tego roku nie
zakończymy z debetem”, wierzą w Dęblinie,
i liczą na zwiększone środki z dotacji na kursy
doskonalące szeregowych, podoficerów i ofi-
cerów, co ma uwzględniać uaktualniona decy-
zja budżetowa ministra obrony.
Akademia Marynarki Wojennej w zderze-
niu z kryzysem zamierza zmodyfikować za-
kres badań i prac naukowo-badawczych. „Mi-
EWA TROJANOWSKA: Szkoły prowa-
dzą samodzielną gospodarkę finansową.
MON, tak jak pięć pozostałych nadzorują-
cych uczelnie resortów, nie ingeruje w usta-
wowo zastrzeżone dla senatu uczelni kompe-
tencje. Jeżeli senat uzna za właściwe i uzasad-
nione zaciągnięcie kredytu, to może taką de-
cyzję podjąć. Wiem, że wiele uczelni zaciąga
kredyty z różnych przyczyn i na różne cele.
Problemem nie jest wtedy to, że zaciągają
kredyty, lecz to, że zobowiązań niekiedy nie
spłacają. Taka sytuacja obecnie nie dotyczy
i nie zagraża żadnej uczelni wojskowej.
POLSKA ZBROJNA: Czy kryzys nie
podważa planów uczynienia z WSOWL
i WSOSP akademii?
EWA TROJANOWSKA: Kryzys jest cza-
sem trudnym, ale też zmusza do intensyw-
niejszej pracy, do krytycznego podejścia do
tego, co było. Motywuje zatem do podjęcia
bardziej radykalnych i skutecznych działań
w celu zaradzenia problemom, co może
przysłużyć się rozwojowi w odleglejszej
perspektywie. Jeśli wyższe szkoły oficer-
skie dobrze wykorzystają ten czas, mogą
uzyskać status akademii. Wiele zależy od
kreatywności ich kadr w pokonywaniu trud-
ności i konsekwencji w realizacji postawio-
nych sobie celów. 
EWA TROJANOWSKA
jest dyrektorem Departamentu Nauki
i Szkolnictwa Wojskowego MON
nisterstwo nauki też zmniejszyło nam dota-
cje”, przyznaje prorektor uczelni do spraw na-
ukowych doktor habilitowany inżynier Grażyna
Grelowska. „Oczkiem w głowie są w tym ro-
ku dla nas podchorążowie i studenci
– w pierwszej kolejności zadbamy o ich naukę
i rozwój”. Według kanclerza doktora Bogusława
Bąka, gdyńska akademia nie planuje pozby-
wania się nieruchomości.
Najmniejsze perturbacje są w Wojskowej
Akademii Technicznej. Nic dziwnego, reno-
mowana uczelnia dostaje największe środki na
finansowanie aktywności naukowej, prawie
dziesięć razy więcej niż druga w tym rankingu
Akademia Marynarki Wojennej. W przelicze-
niu na jednego nauczyciela wydaje też najwię-
cej na działalność naukową – prawie 150 ty-
sięcy rocznie, trzykrotnie wyprzedzając
POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009 11
 P E R Y S K O P

CENA
PODPORUCZNIKA
Wykształcenie
podchorążego
w trakcie
pięcioletnich
studiów w szkole
wojskowej kosztuje
187 500 złotych.
Przy sześciu
tysiącach godzin
zajęć lekcyjnych
daje to 31,25 złotych
za godzinę nauki.
W porównaniu
z wydatkami w 2008
roku jednostkowe
nakłady na
dydaktykę w tym
roku zmalały
o 15 procent,
wzrosły natomiast
prawie czterokrotnie
wydatki na
uposażenia, po ich
radykalnej
podwyżce.
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

AMW. Przykład WAT pokazuje, że inwesto-
wanie w nauki ścisłe i techniczne się opłaca
i w czasie prosperity, i w czasie kryzysu.
AMBITNE PROJEKTY
Komendanci uczelni i ich senaty znają
orientacyjne zapotrzebowanie MON na ich
ofertę edukacyjną w najbliższych pięciu la-
tach. W 2014 roku WAT miałby kształcić
1100 studentów wojskowych i 8900 cywil-
nych. Gdyńska AMW zamierza kształcić 145
podchorążych, równolegle edukować 12 700
cywilów, czyli pięć razy więcej niż obecnie,
w tym na nowych kierunkach, takich jak histo-
ria, automatyka i robotyka, informatyka czy
mechatronika. W „Szkole Orląt” i WSOWL
natomiast liczba słuchaczy cywilnych ma co
najmniej dwukrotnie przewyższać grono stu-
dentów wojskowych. To ambitne zamiary.
Dziś obie podchorążówki nie kształcą żadne-
go cywila i dopiero zamierzają umożliwić im
studia na nowo tworzonych kierunkach.
Zapewne większe szanse na osiągnięcie
sukcesu ma placówka w Dęblinie – chce przyj-
mować cywilów na lotnictwo i kosmonautykę,
a w przyszłości na nawigację, mechanikę i bu-
dowę maszyn, a nawet ratownictwo medyczne.
Podobnie jak WSOWL otworzy też najtańszy,
bo humanistyczny, kierunek bezpieczeństwo
narodowe.
Na profil humanistyczno-ekonomiczny po-
stawi AON – oprócz akredytowanych kierun-
ków (logistyka, zarządzanie i bezpieczeństwo
narodowe) będzie historia i ekonomia. Czas
pokaże, czy oferty uczelni wojskowych spot-
kają się z zainteresowaniem
młodzieży, o którą walczy wie-
le mocniejszych i bardziej re- Uczelnie nie
nomowanych placówek.
Ewa Trojanowska uważa,
muszą przynosić
że mimo dość trudnej sytuacji
finansowej nie ma sensu wra-
zysku – są
cać do pomysłu łączenia naj- instytucjami
słabszej AON z dobrze prospe-
rującą WAT: „Środowisko aka- non profit
demickie, a szczególnie środo-
wisko uczelni niepublicznych, dyskutuje
o kwestii podobnych fuzji od pewnego czasu,
i jak dotąd nie ustalono, czy można i należy je
uznawać za prawidłowe i zalecane, także
z ekonomicznego punktu widzenia. Ponadto
zagwarantowana ustawowo autonomia uczelni
hamuje konsolidację. Wreszcie AON i WAT
prowadzą działalność dydaktyczną i naukową
w dość odległych obszarach”.
NON PROFIT
W Wyższej Szkole Oficerskiej Wojsk Lą-
dowych panuje spokój. Komendant i senat
nie planują nadzwyczajnych działań antykry-
zysowych. „Z budżetu MON
otrzymamy zaplanowaną
ilość pieniędzy. W porówna-
niu do roku ubiegłego zmie-
nił się stosunek dotacji dy-
daktycznej do tej, jaką dosta-
jemy jako jednostka wojsko-
wa, lecz wynika to z reorga-
nizacji uczelni”, wyjaśnia ge-
nerał Jaklewicz.
Manka w budżecie tej szko-
ły nie będzie, bo znacznie zmniejszono przyję-
cia kandydatów na poszczególne kierunki stu-
diów w roku akademickim 2009/2010. O ile
w roku 2008 do studium oficerskiego przyjęto

12 POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009


392 słuchaczy, o tyle w tym roku czekają na
nich tylko 122 miejsca. O sto zmniejszy się też
liczba indeksów dla podchorążych zaczynają-
cych studia licencjackie.
Również w Dęblinie zapewniają, że szkole
lotniczej nie grozi spotkanie z komornikiem,
a prawodawstwo dotyczące szkolnictwa wyż-
szego nie przewiduje bankructwa uczelni. Gdy
placówka wpada w kłopoty finansowe, może
wyprzedawać majątek. W przypadku nieru-
chomości wymaga to jednak uwłaszczenia
i uzyskania zgody organu założycielskiego
(ministra obrony). WSOSP nie jest całkowicie
uwłaszczona, a gdyby nawet była, nie pozbyła-
by się ani terenów, ani budynków, bo nic zbęd-
nego, a zarazem atrakcyjnego dla nabywców
i wartościowego rynkowo w zasobach nie ma.
Dyrektor Trojanowska przypomina, że
uczelnie nie muszą przynosić zysku – są insty-
tucjami typu non profit. Muszą natomiast do-
brze wywiązywać się z zadań dydaktycznych
i naukowych. Ten aspekt ich działalności nale-
ży traktować jako najważniejszy.  AON szuka także możliwości pozyskania środ-
Współpraca: TOMASZ GOS,
BOGUSŁAW POLITOWSKI
A R M I A
Sposób
na przetrwanie
Kryzys zmusza do intensywniejszej
pracy i może być motywacją do działania.
WYŻSZA SZKOŁA OFICERSKA
WOJSK LĄDOWYCH
Władze uczelni planują zwiększać budżet, sta-
rając się o środki z Unii Europejskiej. Byłyby to
pieniądze na dofinansowanie inwestycji i re-
montów. Fundusze unijne jednak będzie moż-
na otrzymać dopiero po zakończeniu uwłasz-
czenia szkoły. Nastąpi to wkrótce, gdy uczelnia
otrzyma komplet notarialnych aktów własno-
ści. Gdyby jednak potrzebowała pieniędzy, nie
mogłaby pozyskać ich ze sprzedaży swojego
majątku. Ze względów prawnych bowiem jest
to w tak krótkim okresie od uwłaszczenia
niemożliwe.
WSOWL jest w dobrej sytuacji finansowej. Po-
dobnie jak w latach ubiegłych, oprócz studen-
tów będzie szkoliła szeregowych, podoficerów
i oficerów na kursach. W roku akademickim
2010/2011 chce uzyskać akredytację dla
kształcenia studentów na studiach drugiego
stopnia na kierunku zarządzanie, by w roku
2011/2012 otworzyć kolejny kierunek stu-
diów o profilu bezpieczeństwo narodowe.
AKADEMIA
OBRONY NARODOWEJ
Generał Kręcikij opowiada się za inwestowa-
niem środków ze sprzedaży nieruchomości,
a nie finansowaniem z nich doraźnych potrzeb
uczelni. Jeśli jednak okaże się to konieczne,
część tych pieniędzy będzie tak spożytkowana.
ków z funduszy unijnych, ubiega się o zwięk-
szenie dotacji z Ministerstwa Nauki i Szkolni-
FOT. MARIAN KLUCZYŃSKI
ctwa Wyższego na badania naukowe oraz roz-
szerza działalność komercyjną, z której naj-
szybciej osiąga się dochody. Akademia ma już
konkretne plany i ofertę edukacyjną w postaci
studiów i kursów, między innymi dla Minister-
stwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
w dziedzinie bezpieczeństwa i zarządzania kry-
zysowego, administracji samorządowej, Straży
Granicznej oraz Ministerstwa Edukacji Narodo-
wej. Planuje także uruchomić nowe studia
z zakresu ratownictwa medycznego i prawa,
ale to już dalsza perspektywa. Oferuje również
kursy i szkolenia językowe. „Mamy jeszcze wie-
le innych pomysłów, które wdrożymy, jeśli bę-
dzie zapotrzebowanie”, twierdzi komendant
Kręcikij.
AKADEMIA
MARYNARKI WOJENNEJ
Uczelnia już zdobyła środki z europejskich
funduszy strukturalnych. Z Regionalnego
Programu Operacyjnego dla Województwa
Pomorskiego na lata 2007–2013 otrzymała
dofinansowanie do budowy biblioteki akade-
mickiej z centrum audytoryjno-konferencyj-
nym w Gdyni (ponad 15 milionów złotych).
„Mamy też przyznaną dotację celową z MON
na tę inwestycję oraz inne przedsięwzięcia
ujęte w centralnych planach rzeczowych woj-
ska na lata 2010–2018”, cieszy się kan-
clerz Bąk. W tym roku AMW złożyła już sześć
wniosków o przyznanie środków z funduszy
unijnych na kwoty od kilkuset tysięcy do kil-
ku milionów złotych. 
POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009 13
 Konferencja naukowa

SIŁY ZBROJNE III RZECZYPOSPOLITEJ

Z PERSPEKTYWY DWUDZIESTOLECIA
Część I
10 czerwca 2009 r.
godz. 9.00–14.00 Moderator – prof. dr hab. TADEUSZ KLIMSKI (UKSW)
10.10–10.30
„Wojsko Polskie w procesie przeobrażeń systemowych – na drodze od autorytaryzmu do
Program demokracji”
Minister obrony narodowej BOGDAN KLICH
konferencji 10.30–11.30
Panel dyskusyjny z udziałem byłych ministrów obrony:
9.00–10.00 STANISŁAWA DOBRZAŃSKIEGO, BRONISŁAWA KOMOROWSKIEGO, ZBIGNIEWA
OKOŃSKIEGO, JANUSZA ONYSZKIEWICZA, RADOSŁAWA SIKORSKIEGO, ALEKSANDRA
Rejestracja gości i uczestników SZCZYGŁO, JERZEGO SZMAJDZIŃSKIEGO
10.00–10.10 11.30–12.00
Powitanie uczestników Przerwa na kawę
i otwarcie konferencji Konferencja prasowa ministra obrony narodowej
Przewodniczący obrad:
gen. broni MIECZYSŁAW Część II
CIENIUCH (MON)
JM rektor UKSW
Moderator – gen. dyw. w st. spocz. prof. dr hab. inż. JULIAN MAJ (WAT)
ks. prof. dr hab. RYSZARD 12.15–12.35
RUMIANEK „Od Układu Warszawskiego do NATO.
O miejsce Polski w systemie bezpieczeństwa światowego”
Prof. dr hab. ROMAN KUŹNIAR (UW)
12.35–12.55
„Doświadczenia i wnioski z przeobrażeń Sił Zbrojnych III RP”
Gen. dyw. w st. spocz. prof. dr hab. BOLESŁAW BALCEROWICZ (UW)
12.55–13.15
„Etos i morale wojska III Rzeczypospolitej w kontekście przemian systemowych”
Prof. dr hab. ARTUR ANDRZEJUK (UKSW)
13.15–13.35
„Aktualne wyzwania transformacji Sił Zbrojnych RP – system dowodzenia wojskami”
Gen. dr FRANCISZEK GĄGOR (SGWP)
13.35–14.00
Dyskusja, komunikaty naukowe
14.00
RADA PROGRAMOWA Podsumowanie i zakończenie konferencji

KONFERENCJI: Cele konferencji:

Gen. broni MIECZYSŁAW CIENIUCH
(MON) – przewodniczący
Prof. dr hab. inż. JAN FIGURSKI (WAT)
Prof. dr hab. ARTUR ANDRZEJUK
(UKSW)
Sekretarz naukowy
dr JERZY NIEPSUJ
tel. 0 697 887 371
POZNAWCZY:
1) Analiza naukowa głównych aspektów transformacji SZRP w latach 1989–2009
– od armii typu autorytarnego do armii typu demokratycznego.
PRAKTYCZNY:
1) Ocena (diagnoza) aktualnego stanu zdolności SZ do realizacji konstytucyjnych zadań
obrony RP.
2) Wskazanie (zidentyfikowanie) problemów wymagających dalszych badań i analiz
w obszarze przyszłego funkcjonowania SZRP.
3) Uczynienie transparentnym dla społeczeństwa procesu dotychczasowych przeobrażeń
i dalszego rozwoju SZRP.
4) Budowanie ogólnonarodowego i ogólnospołecznego oraz ponadpartyjnego konsensusu
wokół spraw bezpieczeństwa i obronności Rzeczypospolitej.

Patronat medialny:

14 POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009


PIOTR LASKOWSKI
Lekcja odporności
W Powidzu odbyły się pierwsze loty Herculesa.
N
a ten dzień czekało Do-
wództwo Sił Powietrznych,
całe kierownictwo MON
i Sztabu Generalnego WP,
bo element ryzyka związany z pierw-
szym lotem zawsze istnieje. Jednak
Hercules poradził sobie i mimo sensa-
cyjnych doniesień prasy na temat jego
niesprawności 26 maja w sumie ponad
trzy godziny przebywał w powietrzu.
Dowódca 3 Skrzydła Lotnictwa
Transportowego generał brygady pilot
Tadeusz Mikutel obserwował na pasie
startowym moment wzbicia się w po-
wietrze największego w polskim lotni-
ctwie wojskowym transportowca. Kie-
dy pilot podpułkownik Mieczysław
Gaudyn wprowadził kolosa na odpo-
wiednią wysokość, generał wysłał do
przełożonych, przedstawicieli produ-
centa samolotu oraz amerykańskiej
ambasady w Warszawie esemesy o la-
konicznej treści: „Wzór”. Takie też
bowiem, wzorowe, były kolejne starty
i lądowania Herculesa w 33 Bazie
Lotniczej.
„Nie staramy się nikomu udowad-
niać, że latamy. Jednostka ma plan
wdrożenia samolotu i zgodnie z nim
pracuje”, mówił generał. Dowódca ba-
A R M I A
zy wcześniej zameldował mu, że samo-
lot przeszedł wszystkie niezbędne in-
spekcje, jego kontrola została zakoń-
czona, jest sprawny i gotowy do działa-
nia. Kilka godzin przed lotem została
też wydana zgoda ze Sztabu General-
nego WP i w sumie tylko z tygodnio-
wym opóźnieniem – w stosunku do
wspomnianego planu – Hercules wzbił
się w powietrze.
UDANE LOTY
Pierwszy lot z biało-czerwonymi
szachownicami wykonała załoga: pilot
samolotu – dowódca załogi, a zarazem
dowódca 14 Eskadry Lotnictwa Trans-
portowego podpułkownik Gaudyn; na-
wigator kapitan Łukasz Maniak; tech-
nik załadunku (load-master) sierżant
Cyprian Maśliński; technik pokłado-
wy sierżant Andrzej Kozera. „Drugim
pilotem był Amerykanin, bo przez dłuż-
szy czas nie wykonywaliśmy lotów. Te-
raz je wznawiamy. Takie są procedury”,
tłumaczył podpułkownik Gaudyn.
Podczas półgodzinnego lotu w rejo-
nie lotniska ćwiczono symulowane lą-
dowanie, czyli tak zwanego konwojera,
oraz szybkie ponowne wzbicie się
w powietrze. Po trzech udanych pró-
FOT. PIOTR LASKOWSKI
bach najścia na pas samolot mistrzowsko wylą-
dował. Na ziemi, w ładowni transportowca, od-
było się krótkie omówienie lotu i planowanie na-
stępnego. Po dwudziestu minutach Hercules
znów był w powietrzu i latał po kręgu w okolicy
Powidza, Słupcy i Strzałkowa. Ponadtrzygodzin-
ny sprawdzian w powietrzu wypadł znakomicie.
„Na szczęście Hercules jest odporny na cięte
pióra dziennikarzy i wykonuje loty niezależnie
od tego, co o nim piszą”, mówił generał
Mikutel. „Tym samym dementuję doniesienia
jednego z dzienników o domniemanej niespraw-
ności C-130. W samolocie nie dzieje się nic,
z czym nie możemy sobie poradzić”.
PLAN SZKOLEŃ
W 14 Eskadrze Lotnictwa Taktycznego jest
pięć załóg, które po wyszkoleniu na Hercule-
sach w Stanach Zjednoczonych wróciły do kra-
ju. Następne pięć wyleci na szkolenie jesienią.
Pierwsze załogi osiągną wstępną gotowość ope-
racyjną w trzecim kwartale tego roku, a do koń-
ca września zakończą podstawowe szkolenie
taktyczne, włącznie z treningiem zrzutu cięż-
kich ładunków. Od października powinny już la-
tać tam, gdzie stacjonują polskie kontyngenty
wojskowe. Na 16 czerwca zaplanowano pierw-
sze ćwiczenia z Amerykanami z Gwardii Naro-
Wstępną dowej stanu Illinois, a już w sierpniu ambasada
gotowość amerykańska proponuje następne.
operacyjną
Na terenie powidzkiej bazy trwają prace zwią-
załogi osiągną
w trzecim zane między innymi z wykończeniem hangaru
kwartale tego obsługowego, postawieniem hangaru lekkiego
roku, a do końca oraz remontem nawierzchni lotniskowych. Uda-
września
zakończą
ło się zamontować na czas nowoczesne pomoce
podstawowe nawigacyjne ILS i TACAN. Na końcach wszyst-
szkolenie kich pasów startowych zainstalowano też nowo-
taktyczne. czesne światła nawigacyjne systemu Calvert. 
POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009 15
 N A C E L O W N I K U

Nasz dostojny
16
Hercules
POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009
 A R M I A
Z podpułkownikiem pilotem
MIECZYSŁAWEM GAUDYNEM
o nowej polskiej eskadrze
i jej amerykańskim,
trochę historycznym sprzęcie
rozmawia ROMAN PRZECISZEWSKI
POLSKA ZBROJNA: Zna Pan internetowe
opinie o Herculesie?
MIECZYSŁAW GAUDYN: Wie pan, jaki
jest nasz narodowy mankament? Wielu ludzi
zna się na wszystkim i wydaje sądy o spra-
wach, z którymi nie ma do czynienia osobi-
ście, zawodowo. Na wojskowych forach inter-
netowych przeczytałem więc tylko kilka uwag
o Herculesie i zrezygnowałem z dalszej ich
lektury.
POLSKA ZBROJNA: Były niestosowne?
MIECZYSŁAW GAUDYN: Powiedzmy, że
były naiwne, amatorskie. Jeżeli ktoś obwiesz-
cza, że Amerykanie wcisnęli nam czterdzie-
stoletni złom albo że podarowane Polsce Her-
culesy wkrótce staną się naziemnymi obiekta-
mi treningowymi do ćwiczenia załadunku
i wyładunku, to jaką ma wiedzę o lotnictwie
transportowym, o tym samolocie? Owszem,
nie jest najnowszej generacji, ma swoje lata,
jednakże jeszcze starsze Herculesy latają na
całym świecie i wciąż wykorzystywane są do
poważnych zadań transportowych. Gdyby było
inaczej, już dawno podjęto by decyzję o ich
wycofaniu. Poza tym pojawia się też inny dy-
lemat – czy mieliśmy bądź mamy alternatywę,
jeśli chodzi o pozyskanie podobnych samolo-
tów? Czy w ogóle stać nas na kupno nowego
sprzętu?
POLSKA ZBROJNA: Za odpowiedziami
na te pytania stoją decyzje polityków...
MIECZYSŁAW GAUDYN: Przepraszam
pana, ale ja w politykę się nie bawię. Jestem
tylko żołnierzem, lotnikiem i uważam, że
w naszej sytuacji przejęcie Herculesów było
dobrym rozwiązaniem. Mógłbym się tylko za-
stanawiać, dlaczego nastąpiło to tak późno.
POLSKA ZBROJNA: Jaki jest dla Pana
Hercules?
MIECZYSŁAW GAUDYN: To dostojny sa-
molot. Słyszy pan, jak pracują jego silniki? Ich
FOT. ROMAN PRZECISZEWSKI
dźwięk jest charakterystyczny, wyróżnia się,
jest jedyny w swoim rodzaju. Jak w motocy-
klach Harley...
POLSKA ZBROJNA: Czyżby przemawiał
przez Pana sentyment?
MIECZYSŁAW GAUDYN: Powiedzmy
sobie szczerze: Hercules to historia, legenda
lotnictwa transportowego. Pamiętam ćwi-
czenia „Dwa orły” zorganizowane w Polsce
bodajże 15 lat temu w ramach Partnerstwa
dla Pokoju. Było to kilka lat po mojej pro-
mocji. Latałem wtedy jako drugi pilot na
An-26. I niespodziewanie, w czasie ćwicze-
nia, nie tylko zobaczyłem Herculesa, ale
również wsiadłem na jego pokład i leciałem
nim. Po wylądowaniu rozmawiałem z panią
porucznik, pilotem, która ten transportowiec
oceniła krótko, ale wyraziście: jest nie do
zdarcia, nie daje się czasowi. 13 Eskadra
Lotnictwa Transportowego w Krakowie,
w której pełniłem służbę, wkrótce potem na-
wiązała współpracę z eskadrą francuską, ko-
rzystającą między innymi z Herculesów.
POLSKA ZBROJNA: Później przyszedł
czas Casy. To przecież między innymi Pan
wprowadzał ją do naszego lotnictwa.
MIECZYSŁAW GAUDYN: Dlatego teraz
mogę powiedzieć, że manewrowość Hercu-
lesa – chociaż jest on większy i może prze-
wozić znacznie większe ładunki – jest za-
skakująco duża, porównywalna z Casą. Sy-
stem obrony pasywnej, na pewno nie taki
jak w F-16 i nie najnowszej generacji, nie
ustępuje jednak temu, który jest w Casie.
Od Amerykanów dowiedziałem się zresztą,
że od czasu opracowania i wprowadzenia
nowego oprogramowania do tego systemu
do tej pory nie było ani jednego przypadku
zestrzelenia samolotu. Kolejna kwestia – na-
wigacja. Niedawno w eskadrze gościli
przedstawiciele Sztabu Generalnego WP
i szef nawigatorów tłumaczył im, że rozwią-
zania zastosowane w Herculesie są dla niego
lepsze niż w samolocie hiszpańskim, cho-
ciażby z tego względu, że gdy zawiedzie je-
den system, to ma się do dyspozycji drugi
lub trzeci albo możliwość nawigacji bez
współudziału elektroniki.
POLSKA ZBROJNA: Czyli eskadra wy-
stawia Herculesowi laurkę?
MIECZYSŁAW GAUDYN: Tu nie chodzi
o jakąś laurkę, tylko o znajomość samolotu. My
go wciąż poznajemy, wciąż się go uczymy.
POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009 17
 N A C E L O W N I K U
POLSKA ZBROJNA: Kilkumiesięczne
przeszkolenie w USA nie wystarczyło?
MIECZYSŁAW GAUDYN: Było zupełnie
inne niż w przypadku Casy. Przejmując sa-
molot od Hiszpanów, przede wszystkim na-
stawiliśmy się na wyszkolenie do lotów logi-
stycznych: że z punktu A będziemy musieli
przetransportować ładunek do punktu B. Pod-
czas wykonywania zadań w rejonach obję-
tych działaniami wojennymi szybko się oka-
zało, że to nie wystarcza, że jednak brakuje
nam pewnych umiejętności. Uczyliśmy się
ich dopiero w czasie kolejnych lotów, ćwi-
czeń, kontaktów międzynarodowych. Zdoby-
te wówczas doświadczenia zaprocentowały
przy szkoleniu pięciu pierwszych załóg Her-
culesów. Wiedzieliśmy już, na co trzeba
zwrócić uwagę, jakie elementy szkolenia są
niezbędne. Na konferencji, która odbyła się
kilka miesięcy przed naszym wyjazdem do
Stanów Zjednoczonych, przedstawiłem pol-
skie oczekiwania: nie chodzi nam wyłącznie
o przekazanie doświadczeń pilotażowych.
W czasie szkolenia chcemy również zdobyć
inne umiejętności, na przykład lądowania
w warunkach bojowych, podczas zagrożenia
ostrzałem, czyli że chcemy nauczyć się pew-
nych manewrów, taktycznego podejścia
do lądowania czy też lądowania na krótkich
pasach.

POLSKA ZBROJNA: Amerykanie przy-

stali na to?
MIECZYSŁAW GAUDYN: Byli otwarci na
wszystkie nasze propozycje. Z pewnymi opo-
rami zaakceptowali tylko jedną: gdy założyli-
śmy, że wszyscy piloci będą najpierw szkole-
ni do poziomu dowódcy załogi i dopiero po
pewnym czasie – gdy zweryfikowane zostaną Wielu ludzi zna
już ich umiejętności oraz predyspozycje – na- się na wszystkim
stąpi podział na tych, którzy rzeczywiście zo- i wydaje sądy
o sprawach,
staną dowódcami, i tych mających zająć fote- z którymi nie ma
le drugich pilotów. do czynienia
osobiście,
POLSKA ZBROJNA: A co w tym dziwne- zawodowo. Na
wojskowych
go? Czyż takich rozwiązań nie podpowia- forach
da logika szkolenia? internetowych
MIECZYSŁAW GAUDYN: Za oceanem przeczytałem
obowiązuje inne podejście do przygotowywa- więc tylko kilka
uwag
nia załóg: tam zostaje się specjalistą w danej o Herculesie
dziedzinie, na danym stanowisku, i tylko te- i zrezygnowałem
mu podporządkowany jest proces szkolenia. z dalszej ich
Udało się nam jednak przekonać Ameryka- lektury.
nów, że jesteśmy „grupą startową” i że musi-
my być elastyczni, gotowi na wszystkie moż- nalotu na tym samolocie. My mieliśmy nato- mo. Na razie polski podatnik pokrył zatem
liwe rozwiązania. Po pewnym czasie nie tyl- miast tylko po kilkadziesiąt. koszty skromnych stypendiów, które każdy z
ko zaakceptowali naszą filozofię działania, żołnierzy otrzymywał w czasie amerykań-
lecz zafundowali nam nieplanowane wcześ- POLSKA ZBROJNA: To teraz przejdźmy skiego przeszkolenia.
niej, dodatkowe elementy szkolenia: na przy- do spraw, które nurtują polskiego podatni-
kład zrzut ciężkich, 19-tonowych ładunków ka: ile na razie ten Hercules nas kosztował? POLSKA ZBROJNA: Skromnych, czyli
czy też lądowanie na drogach niebetonowych. MIECZYSŁAW GAUDYN: Pięć zmoderni- jakich?
Muszę dopowiedzieć, że w USA na te ostat- zowanych i doposażonych samolotów C-130E MIECZYSŁAW GAUDYN: Po 700–800 do-
nie przeszkolenia wysyłani są piloci Hercule- dostajemy od rządu USA w ramach progra- larów miesięcznie na głowę. Amerykanie ze
sów mający co najmniej 2–3 tysiące godzin mu Foreign Military Financing, czyli za dar- swojej kasy musieli wyłożyć znacznie więcej.

18 POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009

 A R M I A
wszystkie. Do tego też czasu na każdego Her-
culesa przypadać będą po dwie przeszkolone
załogi.
POLSKA ZBROJNA: Lecz – jak niedawno
stwierdziła jedna z centralnych gazet
– będą one wykonywały jedynie loty szkole-
niowe.
MIECZYSŁAW GAUDYN: Wszystko wska-
zuje na to, że niektóre ga-
zety centralne od czasu do
czasu bujają w obłokach.
Manewrowość
Mamy już bowiem zaak- Herculesa
ceptowany program eks-
ploatacji Herculesa, – chociaż jest on
a w nim czarno na białym
widnieje, że w trzecim
większy i może
kwartale zaczniemy wy-
konywać usługi dla jedno-
przewozić
stek polskich sił zbroj- znacznie większe
nych. Najprawdopodob-
niej w czwartym kwartale ładunki – jest
– już po szkoleniu plano-
wania operacyjnego
zaskakująco duża,
w Ramstein – rozpocznie- porównywalna
my loty na długich tra-
sach, czyli w rejon na- z Casą.
szych misji. Zakładam, że
być może na Gwiazdkę wylądujemy w Ba-
gram z paczkami dla naszych żołnierzy.
POLSKA ZBROJNA: Przyzna Pan jed-
nak, że od chwili, gdy w Powidzu wylądo-
wał pierwszy z pięciu obiecanych nam Her-
culesów, upłynęło sporo czasu, w którym
nic się nie działo...
MIECZYSŁAW GAUDYN: Jak to nic się
nie działo? Samolot został poddany odpo-
wiednim procedurom technicznym i celnym.
POLSKA ZBROJNA: Jesienią do Stanów
Zjednoczonych skierowane mają zostać
kolejne przyszłe załogi Herculesów. Do te-
go czasu powinny podwyższać swoje kwali-
fikacje na Bryzach. Nie boi się Pan, że
ograniczenia paliwowe zakłócą planowany
FOT. ROMAN PRZECISZEWSKI
dla nich program szkolenia w kraju?
MIECZYSŁAW GAUDYN: Nie lubię czar-
nych scenariuszy. Dlatego odpowiadam zde-
cydowanie, że takiej możliwości w ogóle nie
biorę pod uwagę. Nie wierzę, że wytypowane
załogi musiałyby liczyć się z oszczędnościa-
mi i czekać na lepsze czasy. Jeżeli już zdecy-
dowaliśmy się na przejęcie Herculesów, to
Dzięki temu obecnie mamy pięć kompletnie weryfikacja programów przygotowania kolej-
przeszkolonych załóg na Herculesy. nych załóg w kraju mogłaby oznaczać kom-
promitację. Na przeszkolenie w USA wysyła-
POLSKA ZBROJNA: I, niestety, tylko je- my wyłącznie ludzi zawodowo sprawdzo-
den samolot. nych, doświadczonych i jednocześnie per-
MIECZYSŁAW GAUDYN: Następny zgod- spektywicznych. Dlatego właśnie uzyskali-
nie z umową ma przylecieć w październiku. śmy dotychczas takie efekty. Wszyscy wróci-
Kolejne trzy w kilkumiesięcznych odstępach. li wyszkoleni, bez opóźnień. Pewne jest za-
W każdym razie pod koniec września tem, że nie mogą pojechać tam ludzie, którzy
2010 roku eskadra powinna mieć je już zapomnieli o pilotażu.
POLSKA ZBROJNA: Nie sądzi Pan,
że programy wdrażania F-16 i Herculesa
do polskich sił zbrojnych to dwie różne
bajki?
MIECZYSŁAW GAUDYN: Odpowiem pa-
nu pytaniem na pytanie: wie pan, jaka jest na
razie największa różnica, nie licząc nakładów
finansowych, między lotnictwem taktycznym
i transportowym? Taka, że my realizujemy
zadania bojowe, wykonuje-
my loty w rejony wojenne,
a „taktyczni” się szkolą. Na
pewno jest to uproszczenie
problemu, ale dość często
odnotowuję właśnie takie
odczucia kadry.
POLSKA ZBROJNA:
Dowodzona przez Pana
eskadra jest nowa, two-
rzona przez ludzi ściąga-
nych z różnych garnizo-
nów i jednostek chyba
wszystkich rodzajów sił
zbrojnych. Nie będzie to
miało wpływu na poziom
jej wyszkolenia i kadrowe
nastroje?
MIECZYSŁAW GAUDYN: Na pewno łą-
czy nas Hercules, na pewno wyzwania
wszystkich mobilizują. Ale przyznaję, że do
zrobienia jest jeszcze wiele.
POLSKA ZBROJNA: Nie boi się Pan, że
wyszkoleni w USA ludzie zaczną ze służby
odchodzić?
MIECZYSŁAW GAUDYN: Wie pan, co
może być największym zagrożeniem? Wy-
łącznie niejasna sytuacja odnośnie do emery-
tur wojskowych. Wtedy, na fali emocji, kadra
może zacząć odchodzić, również ta przeszko-
lona przez Amerykanów. Za wyszkolenie
tych ludzi Polska nie płaciła, jednak nauka
kolejnych na pewno by kosztowała. Mimo to
nie wierzę, by do tego doszło. 
WIZYTÓWKA
Podpułkownik pilot
MIECZYSŁAW GAUDYN
jest dowódcą 14 Eskadry
Lotnictwa Transportowego wchodzącej
w skład 3 Skrzydła Lotnictwa
Transportowego w Powidzu.
Dęblińską „Szkołę Orląt” ukończył
w 1989 roku. Zawodową przyszłość
związał głównie z lotnictwem
transportowym. Po zakończeniu służby
na samolotach Lim-6 bis w pułku
lotnictwa myśliwsko-bombowego
był pilotem An-26, potem – pełniąc
służbę w krakowskiej eskadrze
– przesiadł się na Casę.
POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009 19
 R E S T R U K T U R Y Z A C J A
M
ajowe popołudnie. W przy-
chodni Wojskowego Insty-
tutu Medycyny Lotniczej
na wizyty u lekarzy czeka
kilkanaście osób. Żołnie-
rzy jak na lekarstwo. Podpułkownik X wy-
szedł od okulisty. Od powrotu z misji w Cza-
dzie gorzej widzi. Ma już wyznaczony termin
operacji – za siedem miesięcy. Niedawno po-
cztą pantoflową dowiedział się, że ktoś przed
nim zrezygnował z zabiegu. Może uda się ope-
rację przyspieszyć? „Niestety”, rozwiewa na-
dzieje profesor Marek Prost, kierownik oku-
listyki i sekretarz naukowy instytutu. Narodo-
WŁODZIMIERZ KALETA
Zawirowanie
Nad Wojskowym Instytutem Medycyny Lotniczej w Warszawie
gromadzą się ciemne chmury. Placówka zaczęła wielomilionową
inwestycję, a teraz musi szukać oszczędności.
20 POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009
wy Fundusz Zdrowia prowadzi listy pacjentów
czekających na zabieg usunięcia jaskry czy
zaćmy. Gdyby w przyszłości kontrola wykaza-
ła, że zwolnione miejsce zajęła osoba niewska-
zana przez NFZ, szpital mógłby nie dostać
zwrotu kosztów zabiegu. A nawet wymierzo-
no by mu karę do 5 tysięcy złotych.
RÓWNI WOBEC PRAWA
W WIML niczym w soczewce skupiają się
problemy trapiące wojskową służbę zdrowia.
Jednym z najważniejszych jest podporządko-
wanie szpitali i przychodni powszechnie obo-
wiązującemu systemowi lecznictwa.
„Nie zapewnia on żołnierzom prawidłowej
opieki medycznej”, przypomina decydentom
przy każdej okazji generał brygady doktor
nauk medycznych Andrzej Wiśniewski, szef
Inspektoratu Wojskowej Służby Zdrowia. Szpi-
tal WIML, podobnie jak inne placówki woj-
skowe, działa w tym systemie jako samodziel-
ny zakład opieki społecznej. Oznacza to
kontraktowanie leczenia żołnierzy z NFZ na
powszechnie obowiązujących zasadach, co
wiąże się między innymi z czekaniem
w długich kolejkach na kwalifikowaną po-
moc medyczną.
„Nienormalna jest sytuacja, kiedy jednostkę
traktuje się jak cywilny zakład opieki zdrowot-
nej, a lekarz wojskowy – oficer nie może
udzielać pomocy medycznej żołnierzom za-
wodowym”, powtarzają niczym mantrę leka-
rze w mundurach. Cywilni decydenci nie ro-
zumieją jednak specyfiki zadań wykonywa-
nych przez żołnierzy. Swoje racje uzasadniają
 A R M I A

równością wszystkich pacjentów wo-
bec prawa.
„WIML, podobnie jak Wojskowy
Instytut Medyczny, jest jednostką ba-
dawczo-rozwojową. Świadczy usługi
na podstawie umów dwustronnych
między świadczeniodawcą a świad-
czeniobiorcą”, przyznaje pułkownik
rezerwy Zbigniew Żukowski, szef
logistyki WIML. Kontraktowanie
usług medycznych przez armię
w NFZ – przy przestrzeganiu reguł
przetargowych obowiązujących na
wolnym rynku – nie przystaje do spe-
cyfiki wojska i prowadzi do obniże-
nia jakości świadczeń. Aby lekarze
w WIML mogli badać pilotów czy
innych żołnierzy, muszą zawrzeć
umowę z dowództwami Sił Powietrz-
nych lub Wojsk Lądowych, z wy-
C O M M E N T A R I U M
szczególnieniem liczby osób i rodza-
ju badań, jakim zostaną poddane.
Z kolei dowództwa te, by uczynić za-
dość obowiązującym procedurom,
powinny wcześniej przeprowadzić ro-
zeznanie, czy przypadkiem w cywilu
nie da się podobnych badań wykonać
taniej. Jeśli te zasady nie będą prze-
strzegane, zawierający z instytutem
umowę mogą zostać posądzeni
o brak gospodarności.
CYWILE GÓRĄ
Wielu decydentów w mundurach
sygnalizuje wprost swój brak akcepta-
cji dla obecnego statusu WIML oraz
innych szpitali wojskowych, wymaga-
jącego zawierania umów dwustron-
nych na świadczenia usług na rzecz
wojska przez lekarzy wojskowych.
Na rynku istnieją cztery ośrodki medycy-
ny lotniczej. Trzy w Warszawie (w tym
WIML) i jeden we Wrocławiu. Wszystkie są
równe wobec prawa. Te cywilne zatrudniają
z reguły niezbyt liczny personel. Są dzięki
temu tańsze. „WIML to rozbudowany insty-
tut, zatrudniający około 300 pracowników.
Mamy też szkolić lekarzy cywilnych, którzy
INSTYTUTOWI
trudno w przyszłości będą naszą konkurencją. Trud-
konkurować no instytutowi konkurować z placówkami,
z placówkami, które mają niewielkie koszty utrzymania.
które mają Zawsze z nimi przegramy cenowo”, uważa
niewielkie koszty
utrzymania. pułkownik doktor Olaf Truszczyński, dy-
rektor instytutu.
„W tej sytuacji resort obrony powinien
zdecydować, czy chce nadal utrzymywać
rozbudowane struktury mające świadczyć
pilotom oraz personelowi latającemu syste-
matycznie usługi na najwyższym poziomie
z wykorzystaniem najnowocześniejszego
sprzętu, częściowo współfinansując jego
działalność, czy zgadza się na zmianę cha-
rakteru placówki”, uważa docent Wiesław
Kowalski, kierownik Ośrodka Naukowo-

Kryzys jest faktem

Dydaktycznego WIML. Jego wniosek jest
aktualny zwłaszcza teraz, kiedy dowódcom
brakuje pieniędzy i pokusa oszczędzania na
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI badaniach lotników nęci szczególnie. Przy
Pieniędzy brakuje braku pewności co do zamówień na badania
i szkolenie żołnierzy instytut, w obecnej
na inwestycje i sprzęt, strukturze, nie zdoła utrzymać pełnej obsa-
który trzeba odnowić. dy stanowisk.
„Organizacyjnie stoimy jakby w rozkroku.

S
ytuacja w całej wojskowej
służbie zdrowia jest bardzo
trudna. Z jednej strony, sy-
stem finansowania przez Narodowy
Fundusz Zdrowia spowodował
ogromne perturbacje w zasadach
finansowania oficerów lekarzy w za-
kładach leczniczych. Z drugiej, zmia-
W instytucie
ny ustawowe dotyczące dosko-
piloci przechodzą nalenia zawodowego, związa-
badania, a od ich ne między innymi z czasem
dobrego zdrowia trwania i przebiegiem staży,
zależy, czy będą mieli
tyle samo startów,
których lekarze wojskowi nie
co i lądowań. mogą odbyć z racji wykonywa-
nych przez nich obowiązków
służbowych, spowodowały, że ofice-
rowie mają mniejszy dostęp do spe-
cjalizacji. Pogłębiły się też znacznie
różnice między zarobkami lekarzy
cywilnych i wojskowych. Dochodzi
do takich absurdów, że porucznik
po specjalizacji, z doktoratem, za
godzinę dyżuru otrzymuje około
23 złotych, podczas gdy lekarz cy-
wilny, bez doktoratu, bierze powyżej
40 złotych. W tym roku z mundu-
rem rozstało się już ponad 120
lekarzy.
Kryzys pogłębił te problemy. Szpi-
tale wojskowe czują się wykorzy-
FOT. USAF
tymi, przyjmującymi głównie pa-
cjentów cywilnych, ale w rozdziale
funduszy z unijnych programów
regionalnych województw nie są
brane pod uwagę. Ogromne pie-
niądze trafiają przede wszystkim
do cywilnych szpitali, które rocznie
dostają ich tyle, ile wszystkie szpi-
tale wojskowe otrzymałyby z re-
sortu obrony przez dziesięć lat.
Pieniędzy brakuje także na inwe-
stycje oraz sprzęt, który trzeba od-
nowić. To główna przyczyna kłopo-
tów z montażem nowej wirówki
w WIML. Mieliśmy zapewnienia,
że pieniądze na finansowanie tej
inwestycji zostały zarezerwowane.
Wierzę wciąż w jej powodzenie, je-
śli oczywiście nie zmieni się dia-
metralnie sytuacja gospodarcza
państwa. Zwłaszcza że urządze-
nie to niewiele kosztuje w porów-
naniu z ceną samolotu F-16. 
Generał brygady
ANDRZEJ
WIŚNIEWSKI jest
szefem Inspektora-
tu Wojskowej
Z jednej strony, instytut wykonuje zadania
zlecone, jak choćby badania wypadków lotni-
czych, za które najczęściej nie może docze-
kać się zapłaty”, opisuje sytuację pułkownik
Truszczyński. „Z drugiej strony, wciąż się
nam przypomina, że jesteśmy jednostką or-
ganizacyjną samodzielną finansowo”.
Do niedawna WIML uchodził, obok szpi-
tala z ulicy Szaserów, za perełkę wojskowej
służby zdrowia. Znany był i ceniony zarówno
na Wschodzie, jak i na Zachodzie. Przed laty
Rosjanie badali i szkolili tutaj kosmonautów.
Później wyposażeniem i pracami instytutu
interesowali się wojskowi z NATO. W 2004
roku WIML przyznano amerykański certyfi-
kat badań medycznych i szkolenia specjali-
stycznego personelu latającego. A dziś?
W państwowym systemie specjalizacji nie ma
nawet medycyny lotniczej – jest za to medy-
cyna transportu. Pracownicy instytutu starają
się o jej przywrócenie. Jeśli się to nie powie-
dzie, za jakiś czas zabraknie fachowców po-
trafiących kompleksowo diagnozować zdro-
wie pilotów.
„Rozumiejąc trudną sytuację finansową,
w jakiej znalazł się WIML, dla zachowania
miejsc pracy zdecydowaliśmy się zrezygno-
wać z części uposażeń”, przyznaje profesor
Prost. Jednocześnie związki zawodowe
zwróciły się do dyrektora instytutu z prośbą

Służby Zdrowia.
stane, gdyż są placówkami otwar- o redukcję pensji zatrudnionych w placówce

POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009 21

 R E S T R U K T U R Y Z A C J A

Symulator w opałach
Nowa wirówka miała być powodem do dumy
WIML, ale chyba jeszcze długo nie będzie.

W irówka symulator to
urządzenie przeznaczo-
ne do selekcji najlepszych
kandydatów do szkoły w Dęb-
linie oraz szkolenia doświad-
czonych pilotów. Miało być
ono równocześnie dynamicz-
nym symulatorem lotu, przy-
gotowującym pilotów F-16 do
walk powietrznych w warun-
kach wysokich przeciążeń. Po
zmianie panelu kabiny moż-
na było szkolić w niej pilotów
MiG-29, a w połączeniu
z obecnie funkcjonującą wi-
rówką prowadzić nawet symu-
lacje walk powietrznych.
W 2008 roku przeprowadzo-
no przetarg i podpisano umo-
wę z firmą austriacką, mają-
cą wybudować urządzenie.
Koszt inwestycji, w tym po-
stawienie nowego budynku,
wyliczono na około 60 milio-
nów złotych. Umowę podpi-
sano przy bardzo dobrym
kursie złotówki w stosunku
do euro. Niestety, bez możli-
wości renegocjacji. Pierwszy
etap budowy wykonano i roz-
liczono (15 milionów)
w 2008 roku. Potem resort
obrony zaczął walczyć z kry-
zysem i nie wiadomo, co bę-
dzie z kolejnymi etapami
montażu wirówki.
„Umowa jest tak skonstruo-
wana, że tylko sąd może zmie-
nić jej zapisy”, twierdzą logi-
stycy. Jeśli instytut nie wywią-
że się z zobowiązań, sąd
– przedłużając kolejne etapy
inwestycji – może przy okazji
zmienić jej wycenę, przyjmu-
jąc o wiele mniej korzystny
kurs złotego.
Resort obrony zainteresowany
jest ukończeniem inwestycji.
Na przeszkodzie stoi jednak
brak pieniędzy. Termin płatno-
ści za drugi etap upływa 15
czerwca 2009 roku. W Depar-
tamencie Budżetowym MON
dowiedzieliśmy się, że „w pla-
nie finansowym dysponenta
głównego nie ma wolnych środ-
ków, które mogłyby zostać
przeznaczone na to przedsię-
wzięcie. Możliwymi źródłami
sfinansowania mogą być środ-
ki z zadań niemożliwych do wy-
konania z planu modernizacji
sił zbrojnych w roku 2009 lub
oszczędności w wydatkach
planowanych w części 29. bu-
dżetu państwa („Obrona naro-
dowa”), ale obecnie jest zbyt
wcześnie na ich wskazanie”. 

żołnierzy. Ci z kolei zastanawiają się, czy takie
rozwiązanie jest zgodne z przepisami. Postano-
wili poszukać odpowiedzi „wyżej”. I pytają
przy okazji, czyimi w końcu są żołnierzami.
DO DWÓCH RAZY SZTUKA
Ciemne chmury gromadzą się nad
WIML-em już po raz drugi. W 2004 roku na
fali reform w armii postanowiono zmniejszyć
wojskową służbę zdrowia. Jerzy Szmajdziński,
ówczesny szef resortu, zdecydował o rozwią-
zaniu instytutu, łącząc go z Wojskowym In-
stytutem Medycznym (nieco wcześniej zli-
kwidował Wojskową Akademię Medyczną,
co dziś powszechnie uznawane jest za błąd).
„Przed pięciu laty decydentom zabrakło naj-
widoczniej wyobraźni Józefa Piłsudskiego,
który w 1928 roku powołał do życia placów-
kę naukowo-badawczą – Centrum Badań Le-
karskich Lotnictwa (CBLL), tłumacząc, że
piloci wojskowi, ale również cywilni, powin-
ni mieć ośrodek, gdzie mogliby kompeten-
tnie badać się i przygotowywać do służby po-
wietrznej”, komentowali decyzję szefa MON
lekarze.
Minister Szmajdziński po roku z oprote-
stowywanej przez pracowników instytutu de-
cyzji się wycofał i prace naukowo-badawcze
w WIML ruszyły pełną parą. Na osłodę ku-
piono wtedy nowy sprzęt. W 2005 roku klini-
ka okulistyczna zakończyła wielokierunkowe
badania narządu wzroku w warunkach symu-
lowanego niedotlenienia wysokościowego.
Wyniki badań pozwoliły, z klinicznego punk-
tu widzenia, wyjaśnić mechanizmy adapta-
cyjne narządu wzroku u pilotów w warun-
kach awaryjnych.
W tym samym roku w WIML powstało
Polskie Towarzystwo Naukowe „Człowiek
w Ekstremalnych Warunkach”. Celem tej in-
stytucji jest rozwijanie wiedzy o możliwości
funkcjonowania człowieka w skrajnych wa-
runkach (profilaktyka, higiena, bezpieczeń-
stwo pracy). Zaczęto prowadzić prace nauko-
wo-badawcze oraz szkolenia dotyczące wpły-
wu na człowieka ekstremalnych czynników
środowiska, z jakimi piloci mogą się zetknąć
na misjach. W 2006 roku utworzono w insty-
C O M M E N T
Profesor zwyczajny
MAREK PROST,
sekretarz naukowy
instytutu:
S koro Siły Powietrzne nie są w stanie wy-
korzystać potencjału WIML, należy wy-
pracować taki jego model, który będzie ko-
rzystny dla państwa, resortu obrony i instytu-
tu. Najlepszym rozwiązaniem byłoby utwo-
rzenie międzyresortowego państwowego in-
stytutu badawczego, powoływanego do
wsparcia ważnych dla funkcjonowania pań-
stwa dziedzin. Lotnictwo z pewnością do ta-
kich należy. Wtedy część finansowania za-
pewniałby budżet państwa. Instytut musiałby
mieć oczywiście inaczej postawione zadania.

22 POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009

 A R M I A

C O M M E N T A R I U M

Budżet poszatkowany
OLAF TRUSZCZYŃSKI
Nowa wirówka miała być
także symulatorem lotu, Pod koniec roku możemy
przygotowującym pilotów
F-16 do walk powietrz-
mieć kłopoty z zachowaniem
nych w warunkach płynności finansowej.
wysokich przeciążeń.

W
Na zdjęciu obecnie uży-
wana w WIML wirówka. przeszłości WIML był mo-
nopolistą w badaniach
personelu lotniczego nie
tylko dla wojska, ale także na po-
trzeby podmiotów cywilnych. Insty-
tut stanowił część Sił Powietrznych,
podlegał ich dowództwu i był przez
nie finansowany. Dzisiaj nasz bu-
dżet jest poszatkowany. Czerpiemy
pieniądze z różnych źródeł. Przede
wszystkim z kontraktów z NFZ. Do-
póki jednak nie wyremontujemy
drugiej części szpitala, dopóty nie
będziemy mogli z tego źródła korzy-
stać efektywnie. Kolejnymi filarami
finansowania instytutu są działania
naukowe i komercyjne. Otrzymuje-
my granty na badania w wielu waż-
nych dziedzinach medycyny lotni-
czej, mamy także przychody z ba-
dań pracowników ochrony występu-
jących o pozwolenie na broń, a tak-
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
wirówki, gogli noktowizyjnych, ko-
mory niskich ciśnień czy innych sy-
mulatorów lotniczych – ale na su-
mę pięciokrotnie niższą niż
w 2008 roku!
Szkolenie z medycyny lotniczej ma
nauczyć pilota zachowania w wa-
runkach ekstremalnych: jak ma re-
agować w sytuacji awaryjnej, w ra-
zie utraty orientacji przestrzennej,
pojawienia się iluzji wzrokowych, wi-
dzenia nocnego czy podczas lotów
o zmierzchu. Dzisiaj decydenci nie
mają na to pieniędzy. Dla instytutu
oznacza to dodatkowe problemy.
Przez ostatnie pięć lat WIML przy-
nosił zyski poświadczone niezależ-
nymi audytami. Pod koniec 2009
roku możemy mieć po raz pierwszy
trudności z zachowaniem płynności
finansowej. 

że innych badań medycznych. Pod- Pułkownik

pisaliśmy umowę z Centrum Reago- OLAF
wania Epidemiologicznego Sił Zbroj- TRUSZCZYŃSKI
nych. Zawarliśmy także umowę na jest dyrektorem Woj-
szkolenie personelu z medycyny lot- skowego Instytutu
Medycyny Lotniczej.
niczej, to znaczy z wykorzystaniem

tucie pracownię widzenia nocnego, mającą W czasie szkoleń podstawowych, cyklicznych przyszła faktura na opłacenie drugiego etapu
przygotowywać pilotów samolotów i śmi- i uzupełniających, teoretycznych i praktycz- budowy wirówki. Nie mają na to pieniędzy.
głowców do latania w nocy w goglach nokto- nych, zamierzano wykorzystywać takie symu- „Przez te inwestycje nad WIML po
wizyjnych. W zakładzie radiologii z kolei latory, jak komora ni- raz drugi zaczęły się gro-
uruchomiono nowoczesny cyfrowy aparat
rentgenowski, a pracownia diagnostyki wy-
skich ciśnień, wirówka,
GIRO, noktowizory,
W WIML madzić ciemne chmury”,
przyznaje pułkownik rezer-
siłkowej otrzymała zintegrowany system kar- komora dekompresyjna niczym w soczewce wy Żuchowski. Kiedy
diologiczno-oddechowo-metaboliczny 12-ka- czy katapulta. Na te przed trzema laty instytut
nałowego EKG. szkolenia decydentom skupiają się otrzymał obietnicę sfinan-

STRATY
Z OSZCZĘDZANIA?
W WIML piloci nie tylko przechodzą ba-
dania, lecz także się szkolą. Ściślej: powinni
się szkolić. W 2008 roku do personelu latają-
cego Sił Zbrojnych RP trafiła nawet instruk-
cja takiego szkolenia z medycyny lotniczej
(Instr. DD4.10.4.), zatwierdzona przez szefa
Sztabu Generalnego WP i ministra obrony.
Stanowić miała polski odpowiednik
Aeromedical Training, obowiązującego
w NATO porozumienia STANAG 3114.
zabrakło jednak pienię-
dzy. A kosztują one ty-
le, ile dzień lotu samo-
lotu, strata maszyny
kosztuje zaś wiele mi-
lionów złotych.
Ostatnio kłopoty instytutu zostały spotęgo-
wane przez kryzys gospodarczy i resortowe
oszczędności. W 2008 roku, gdy pieniędzy by-
ło jeszcze pod dostatkiem, rozpoczęto remont
budynku szpitalnego oraz pomieszczenia,
w którym zaplanowano umieścić nową wirów-
kę – symulator najwyższej klasy. Niedawno
problemy trapiące sowania remontu drugiej
połowy szpitala, oszacowa-
wojskową służbę no, że przy pomocy obec-
nego personelu, bez po-
zdrowia większania kosztów, mógł-
by obsłużyć dwukrotnie
więcej pacjentów. Pieniądze z kontraktu za-
wartego z NFZ na leczenie pacjentów w szpi-
talu 130-łóżkowym, zamiast w 60–łóżko-
wym, wystarczyłyby na funkcjonowanie pla-
cówki bez groźby popadnięcia w długi. Na
początku 2009 roku MON podjęło jednak de-
cyzję o zawieszeniu remontu szpitala. 

POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009 23

 G E N E R A L N Y
STANISŁAW BABIAK
Niezbędny przeskok
Obrona przeciwlotnicza znajduje się na jednej z czołowych
pozycji w priorytetach modernizacyjnych naszych sił zbrojnych.
Głowica śledząco-celownicza samobieżnego przeciwlotniczego zestawu Poprad
W
przypadku państw granicznych
sojuszu, takich jak Polska,
pewne uwarunkowania unie-
możliwiają wyprowadzenie lot-
nictwa z dyżurowania na lotniskach do walki
w obronie obiektów położonych niedaleko od
granicy. W takiej sytuacji, jak również wobec
przewagi przeciwnika w powietrzu czy
w związku z użyciem przez niego rakiet bali-
stycznych, obronę powietrzną może zapewnić
tylko obrona przeciwlotnicza (OPL). Szczegól-
ne jej znaczenie dla obronności znalazło od-
zwierciedlenie w priorytetach modernizacyj-
nych naszych sił zbrojnych. OPL znajduje się na
jednej z czołowych pozycji.
ZADAWNIENIE
MODERNIZACYJNE
Zasadnicze wyposażenie naszych Wojsk
Obrony Przeciwlotniczej (WOPL) stanowią ze-
stawy rakietowe typu Krug, Newa, Kub, Osa
i Wega, wyprodukowane na przełomie lat sześć-
dziesiątych i siedemdziesiątych w byłym
ZSRR. Gdy je wprowadzano, były nowoczesne,
miały wysoką wartość bojową. Jednak po pew-
nym czasie zestarzały się, wyczerpały się też
możliwości ich unowocześniania. Nowszych
24 POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009
P U N K T
technologii nie mogliśmy kupić, ponieważ
w wyniku przemian, jakie nastąpiły w Polsce,
już w latach osiemdziesiątych decydenci ra-
dzieccy zablokowali nam do nich dostęp. W ten
sposób dziś mamy dla Wojsk Lądowych i Sił
Powietrznych odmienne systemy wymiany da-
nych taktycznych, co oznacza konieczność ich
integracji w systemie narodowej i sojuszniczej
(NATINADS) obrony powietrznej.
Na wyzwania techniczne, z jakimi się mierzy-
my, nakłada się proces profesjonalizacji związany
z redukcją armii, jej struktur i zmianami dysloka-
cji. Celem nadrzędnym jest dla nas utrzymanie na
jak najwyższym poziomie potencjału bojowego
i kapitału ludzkiego mimo ograniczonych fundu-
szy. Zamierzamy to osiągnąć, zmniejszając liczbę
miejsc stacjonowania i kumulując w nich siły
oraz środki, chcemy też utrzymać specjalistów
zapewniających wysoką jakość obsługi skompli-
kowanego sprzętu przeciwlotniczego.
Kwestie techniczne i ubytki kadrowe powodu-
ją, że – aby spełnić wymogi operacyjne – musi-
my zdecydować się na przeskok generacyjny.
Problematyka ta jest doceniana na wszystkich
szczeblach decyzyjnych, a modernizacja OPL
stanowi jeden z zasadniczych problemów uno-
wocześnienia sił zbrojnych. Przy tym skala po-
W I D Z E N I A
trzeb samej OPL jest tak duża, że wprowadzanie
nowych systemów musi być rozłożone na lata.
Skłania nas to do podjęcia prac nad zestawa-
mi Newa, Kub i Osa, tak aby przedłużyć okres
ich eksploatacji i podtrzymać wartość bojową.
Celowość tego przedsięwzięcia wynika rów-
nież z kosztów unowocześniania, które są
znacznie niższe niż ceny nowych systemów.
Z KRAJU I IMPORTU
Istnieje możliwość zaspokojenia przez prze-
mysł krajowy potrzeb OPL w odniesieniu do
środków bardzo krótkiego zasięgu, czyli tej naj-
niższej warstwy. Przykładami nowo wprowadza-
nego uzbrojenia są: przenośny zestaw rakietowy
Grom, zestawy artyleryjskie i artyleryjsko-rakie-
towe ZUR-23-2KG, Biała, Loara czy planowany
do wprowadzenia Poprad. Również w tworzeniu
systemów dowodzenia rodzimy przemysł ma
spore osiągnięcia, związane z opracowaniem
obiektów Łowcza-Rega, Blenda, Przelot-
-SAMOC. Nie ma jednak możliwości samo-
dzielnego opracowania przez nasz przemysł ze-
stawów rakietowych średniego i krótkiego zasię-
gu najnowszej generacji. Ogranicza nas w tym
brak własnych konstrukcji rakiet tego rodzaju.
Duże nadzieje na szybkie pozyskanie zesta-
wów Patriot dają planowana budowa elemen-
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
tów tarczy antyrakietowej w Polsce i rozmowy
o współpracy z USA, chociaż na razie nie przy-
niosły one wymiernych efektów. Stąd też obec-
nie analizowane są możliwości pozyskania nie-
zbędnego uzbrojenia. Istotne są jego walory bo-
jowe, perspektywiczność (możliwości rozwoju
i modernizacji), zabezpieczenie techniczne
i koszt w całym okresie eksploatacji.
Poza klasycznymi środkami napadu po-
wietrznego coraz większego znaczenia nabiera-
ją pociski balistyczne, bezzałogowe statki po-
wietrzne, a dla kontyngentów wojskowych
– środki klasy RAM (rakiety, pociski artyleryj-
skie i moździerzowe). Klasyczne środki napadu
powietrznego również się zmieniają. Uzyskanie
zdolności obrony przed tymi zagrożeniami jest
przedmiotem prac naszego szefostwa. Zwraca-
my w nich uwagę na to, że nowe systemy mu-
szą być w pełni interoperacyjne z sojuszniczy-
mi i mieć tak zwaną organizację sieciową,
umożliwiającą prowadzenie działań na zasadzie
plug and fight. 
WIZYTÓWKA
Generał brygady
STANISŁAW BABIAK
od 18 lipca 2007 roku kie-
ruje Szefostwem Obrony Przeciwlotniczej
MON. Wcześniej był dowódcą Wojsk Obro-
ny Przeciwlotniczej Sił Powietrznych. Od
1990 roku – szefem sztabu, zastępcą do-
wódcy 1 Brygady Rakietowej Obrony Po-
wietrznej w Bytomiu, a w 1996 roku awan-
sował na jej dowódcę.

FOT. TOMASZ SZULEJKO
PIOTR BERNABIUK, TOMASZ SZULEJKO
Kręgosłup armii
Polscy żołnierze w ostatnich latach
wykonali ciężką pracę związaną
z budowaniem korpusu podoficerskiego.
T
rzecie już spotkanie elit pod-
oficerskich wojsk lądowych
CEANCO (tym razem w Łago-
wie) prawie czterdziestu armii
świata oznacza, że również siły
zbrojne ewoluują w skali globalnej. Konferen-
cje „sierżantów”, których zadaniem do niedaw-
na było, a w niektórych przypadkach jest do
dziś jedynie wykonywanie rozkazów, świadczą
o daleko idących zmianach w tym korpusie.
Dobrze się stało, że rozmowy toczyły się
w Polsce, ponieważ jesteśmy w połowie drogi do
zbudowania korpusu oficerskiego – mamy duży
dorobek, ale też mnóstwo kłopotów towarzyszą-
cych przemianom. Na naszym przykładzie do-
skonale widać, jak o przekazaniu znacznej części
inicjatywy dowódczej na najniższy szczebel do-
wodzenia zadecydowała praktyka bojowa na mi-
sjach w Iraku i Afganistanie oraz jakiego znacze-
nia nabrał tam niewielki, samodzielnie działający
zespół ludzi, dowodzony przez podoficera.
Konferencję zaszczycili tacy goście, jak:
Victor Ashe – ambasador USA w Polsce, ge-
nerał Carter F. Ham – dowódca USAEUR
i 7 Armii Wojsk Lądowych USA, generał bro-
ni Waldemar Skrzypczak – dowódca Wojsk
Lądowych Sił Zbrojnych RP.
A R M I A
Poprzednie dwie edycje CEANCO organi-
zowane były przez podoficerów Dowództwa
Wojsk Lądowych Stanów Zjednoczonych
w Europie na terenie baz amerykańskich
w Niemczech. Trzecia, o której organizację
usilnie zabiegali Polacy, jak stwierdził sierżant
major Ralph Beam, pomocnik dowódcy do
spraw podoficerów armii Stanów Zjednoczo-
nych w Europie, nie bez powodu odbyła się
w naszym kraju: „Polscy żołnierze wykonali
w ostatnich latach ciężką pracę związaną z bu-
dowaniem korpusu podoficerskiego. Dobrze,
że dziś możemy wspólnie dzielić się naszą
wiedzą z sojusznikami”.
Podoficerowie państw, których siły zbrojne
uczestniczą w misjach międzynarodowych,
zwracali uwagę na to, jak niezwykle ważne
jest wzajemne zrozumienie i zbliżenie proce-
dur w przypadku współdziałających ze sobą
zespołów wielonarodowych. Na szczeblu tak-
tycznym to właśnie podoficerowie wcielają
w życie plany i zamiary sztabów. Wspólne
przedsięwzięcia na asymetrycznym polu walki
mają dziś tę specyfikę, że decyzja na szczeblu
taktycznym, na przykład dowódcy drużyny,
może mieć wymiar strategiczny i wpłynąć na
przebieg oraz wynik całej operacji.
Wspólna idea
To nie była wieża Babel. Uczestnicy
konferencji mówili jednym językiem.
WIELKA BRYTANIA
Sierżant major LESLIE MCNAUGHTON:
Sekret sukcesu tkwi w jakości szkolenia. W bry-
tyjskim modelu przygotowania podoficerów
skupiamy się na wyszkoleniu dobrych instrukto-
rów. Polscy żołnierze również powinni zmierzać
w tym kierunku. Ważny jest dobór właściwych
ludzi oraz wyszkolenie ich na możliwie najwyż-
szym poziomie merytorycznym i metodycznym.
Instruktorzy muszą pamiętać, że najskutecz-
niejsze są proste metody, dostosowane do moż-
liwości żołnierzy. Trening zaś powinien być ela-
styczny i uwzględniać wszystkie nowe zjawiska
współczesnego pola walki. Trzeba wyciągać
wnioski z doświadczeń z Iraku i Afganistanu.
MOŁDOWA
Sierżant major PETRU CORCIUN:
We wszystkich armiach, tych z powszechne-
go poboru i tych profesjonalnych, istnieje po-
dobny problem. Młodzi dowódcy, absolwenci
szkół wojskowych, na początku kariery zawo-
dowej są idealistami. Pomocnicy dowódców
do spraw podoficerów powinni pomóc im od-
naleźć się w twardych realiach służby.
SŁOWENIA
Sierżant major JANEZ SMID:
Mówimy różnymi językami, ale wyrażamy tę
samą ideę: podoficer musi być liderem. Pra-
cuje bezpośrednio z żołnierzami, dlatego po-
winien być wzorem do naśladowania i od sie-
 bie wymagać najwięcej.
POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009 25
 P O D O F I C E R O W I E

Starszy chorąży sztabowy MARIUSZ PIWOŃSKI:

BOŚNIA I HERCEGOWINA W ćwiczeniach z Leopardami chcieliśmy pokazać,
Sierżant major IVO LUKACEVIČ: jak rozdzielamy zadania między podoficerów
W moim kraju armia w obecnym kształcie ist- z załogi czołgu.
nieje dopiero trzy i pół roku. Mamy więc szan-
sę skorzystać z doświadczeń kolegów z in-
nych państw, by następnie zastosować naj-
lepsze rozwiązania organizacyjne u siebie.

ARMENIA
Sierżant major
HOVHANNES ZAKARJAN:
Ciągle budujemy naszą armię. Mamy całkiem
inne doświadczenia niż nasi koledzy z Zacho-
du. Jestem po raz pierwszy uczestnikiem ta-
kiej konferencji. Interesują mnie szczególnie
kwestie roli podoficerów w procesie profesjo-
nalizacji sił zbrojnych.

SZWECJA
Major LARS RASK:
Wielu kolegów jest zaskoczonych obecnością
na konferencji oficera, jednakże w Szwecji
nie mamy odrębnego korpusu podoficerskie-
go. Przygotowujemy specjalistów w randze
sierżantów, którzy stanowią część korpusu
oficerskiego. Obserwuję, słucham, zbieram
doświadczenia. Pomimo różnic systemowych
w poszczególnych armiach widzę wiele podo-

Koniec
bieństw w myśleniu o przywództwie.

CHORWACJA
Sierżant major DOMINIK BAN:

Współpracujemy z polskimi żołnierzami na
misji w Czadzie. Moi koledzy uważają, że Po-
lacy są prawdziwymi zawodowcami. Uczymy
się od siebie nawzajem, a narodowość nie
ma znaczenia, gdy podobnie rozumiemy isto-
tę profesjonalizmu.
UKRAINA
Sierżant major
ANDRIJ MACZULIANSKIJ:
Do 2011 roku armia ukraińska zakończy pro-
ces transformacji i będzie w pełni kontraktowa.
Obecnie tworzymy zawodowy korpus podoficer-
ski. Mamy wprawdzie swoje doświadczenia,
ale staramy się również wykorzystywać najlep-
sze rozwiązania stosowane w armiach innych
państw. Doceniamy rolę pomocnika dowódcy
do spraw podoficerów. W systemie szkolenia
uwzględniamy przygotowanie najlepszych pod-
oficerów do pełnienia tej funkcji.
KANADA
Sierżant major WAYNE FORD:
W armii kanadyjskiej skupiamy się na czte-
rech aspektach przygotowania podoficerów
i zwracamy szczególną uwagę na szkolenie,
wykształcenie, profesjonalny rozwój żołnie-
rza oraz doświadczenia. Do polskich żołnie-
rzy mam takie przesłanie: korzystajcie
z możliwości wspólnego wykonywania za-
dań w misjach.  wianymi sprawami. Była to dla nich zupełna no-
ery szwejów
Ze starszym chorążym sztabowym
MARIUSZEM PIWOŃSKIM o konferencji
CEANCO 2009 rozmawia PIOTR BERNABIUK
POLSKA ZBROJNA: Zgromadzenie
w jednym miejscu seniorów korpusu pod-
oficerskiego wojsk lądowych z trzydziestu
dziewięciu krajów wydaje się budowaniem
wieży Babel.
MARIUSZ PIWOŃSKI: A było dokładnie od-
wrotnie, bo rozmawialiśmy w jednym języku, po
angielsku, i mówiliśmy jednym językiem – języ-
kiem doświadczonych podoficerów. Nie ukry-
wam jednak, że chcąc ułatwić uczestnikom kon-
ferencji dojście do wspólnych wniosków, podzie-
liliśmy ich na cztery zespoły robocze.
POLSKA ZBROJNA: A jednak! W ubie-
głych latach, w Niemczech, dyskusja odbywa-
ła się na jednej wspólnej sali...
MARIUSZ PIWOŃSKI: I część uczestników
spotkania, szczególnie z dawnego bloku wschod-
niego i z południa Europy, nie nadążała za oma-
wość, bo nie we wszystkich siłach zbrojnych pro-
wadzi się rozmowy z przełożonymi na temat
przyszłości korpusu.
POLSKA ZBROJNA: U siebie ci podofice-
rowie są zapewne jedynie wykonawcami
rozkazów?
MARIUSZ PIWOŃSKI: W podobnej sytuacji
byliśmy przed kilku laty, gdy mieliśmy jeszcze
w szeregach podoficerów służby zasadniczej,
dopiero marzyliśmy o zawodowstwie i poszuki-
waniu profesjonalnych wzorców.
POLSKA ZBROJNA: Czy podczas konfe-
rencji ziarno „rewolucji” zostało i u nich
zasiane?
MARIUSZ PIWOŃSKI: Nie inicjujemy rewo-
lucji! Przecież podoficerów seniorów delegowali
na nasze spotkanie dowódcy wojsk lądowych,
oficerowie wysokiej rangi, którzy w ten sposób

26 POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009


FOT. SYLWIA GUZOWSKA
poszukują drogi do nowoczesnej formuły sił
zbrojnych w swoich krajach. A my odpowiada-
my twórczo na oczekiwania przełożonych.
POLSKA ZBROJNA: W Polsce ta inicjatywa
początkowo sprowadzała się do akceptacji
modelu amerykańskiego sierżanta.
MARIUSZ PIWOŃSKI: Dziś już wiemy, że
ani amerykańskiego, ani żadnego innego syste-
mu nie należy bezmyślnie kopiować, bo taka
próba łatwo zakończy się niepowodzeniem.
POLSKA ZBROJNA: Według jakich kryte-
riów nastąpił podział uczestników dyskusji na
zespoły robocze?
MARIUSZ PIWOŃSKI: Dążyliśmy do jak
największego zróżnicowania, łącząc w jednej
grupie przedstawicieli armii zaawansowanych
w budowaniu nowoczesnego korpusu podoficer-
skiego z tymi, którzy są dopiero na początku
drogi. Do każdej grupy dołączyliśmy dwóch pro-
wadzących, Amerykanina i Polaka.
POLSKA ZBROJNA: Po to, żeby była repre-
zentacja zarówno liderów, jak i nowicjuszy?
MARIUSZ PIWOŃSKI: Nie jesteśmy nowi-
cjuszami, jesteśmy gdzieś pośrodku drogi.
A chodziło o to, że byliśmy gospodarzami
i współorganizatorami konferencji, amerykań-
scy koledzy zaś inicjatorami pomysłu i naszy-
mi partnerami w organizacji przedsięwzięcia.
POLSKA ZBROJNA: Czy każda z grup
opracowywała inny temat?
A R M I A
MARIUSZ PIWOŃSKI: Nie, wszystkie czte-
ry próbowały, na podstawie różnorodnych do-
świadczeń uczestników dyskusji, wypracować
wspólne wnioski dotyczące praktycznie dwóch
kluczowych dla nas zagadnień: po pierwsze, jak
dopasować odpowiedzialność na stanowiskach
do ich struktury; po drugie, systemu podoficer-
skiej edukacji.
POLSKA ZBROJNA: Dla
nas są to tematy na czasie, bo Dziś już wiemy,
mamy akurat problem z pod-
oficerską drogą kariery,
że ani
a tym samym odpowiedzial- amerykańskiego,
nością na stanowiskach.
Przygotowujemy się też do ani żadnego
radykalnych zmian w szkol-
nictwie podoficerskim.
innego systemu
MARIUSZ PIWOŃSKI: nie należy
Amerykanie mieli do zapre-
zentowania gotowy niemalże bezmyślnie
system. My zaś, znajdując się
na kolejnym etapie transfor-
kopiować
macji Wojsk Lądowych i ich
korpusu podoficerskiego, pokazaliśmy kole-
gom z państw będących na początku formo-
wania korpusu nasze sukcesy i porażki w tej
dziedzinie.
POLSKA ZBROJNA: A co goście obejrzeli
na poligonie?
MARIUSZ PIWOŃSKI: Ćwiczenia praktycz-
ne żołnierzy 17 Wielkopolskiej Brygady Zme-
chanizowanej, w tym obronę bazy i element
taktyczny ze strzelaniem bojowym w wykona-
niu załogi czołgu Leopard.
POLSKA ZBROJNA: Baza z pewnością zo-
stała obroniona...
MARIUSZ PIWOŃSKI: Zaprezentowaliśmy
w epizodzie taktycznym działanie i samodziel-
ność podoficerów. Oficer postawił zadania do-
wódcom drużyn, którzy następnie przejęli inicja-
tywę na swoich odcinkach. Zawodowy podofi-
cer nie wykonuje bowiem czynności automa-
tycznie, na komendę. Zna szerszy zamysł swoje-
go przełożonego i potrafi samodzielnie dowo-
dzić zespołem w walce, podejmować decyzje
i brać na siebie odpowiedzialność.
POLSKA ZBROJNA: Gdzie się tego na-
uczyliśmy?
MARIUSZ PIWOŃSKI: W Iraku i Afganista-
nie, gdzie nie było innego sposobu działania.
W ćwiczeniach z Leopardami natomiast chcieli-
śmy pokazać, jak rozdzielamy zadania między
podoficerów z załogi czołgu.
POLSKA ZBROJNA: A przy okazji spytam,
czy pomocnik dowódcy do spraw podoficerów
jest także odpowiedzialny za sprawy szerego-
wych zawodowych?
MARIUSZ PIWOŃSKI: Nazwa jest wyjątko-
wo niefortunna, bowiem pomocnik zajmuje się
problemami wszystkich żołnierzy niższych stop-
niem. Gdy telefonuje do mnie z jakąś sprawą
starszy szeregowy, jest tak samo traktowany jak
kapral czy sierżant. W armii zawodowej skoń-
czyła się era „szwejów” i „armatniego mięcha”.
POLSKA ZBROJNA: U nas szef kompanii,
z całym szacunkiem, jest dotąd raczej takim
starszym „gaciowym” niż
przywódcą młodszej kadry.
MARIUSZ PIWOŃSKI:
A nie powinien być starszym
„gaciowym”. Nie wolno odsu-
wać tak doświadczonego żoł-
nierza od spraw szkolenio-
wych i bojowych.
POLSKA ZBROJNA: Co
zmieni się u nas po tej konfe-
rencji?
MARIUSZ PIWOŃSKI:
W najbliższych dniach przed-
stawimy dowódcy Wojsk Lą-
dowych propozycję drogi
rozwoju podoficerów i dalsze zmiany w szko-
leniu. Trzeba poprawić wiele elementów wy-
nikających nie tyle z przykładów innych
państw, ile z logiki.
POLSKA ZBROJNA: Można prosić o taki
logiczny przykład?
MARIUSZ PIWOŃSKI: Jeżeli mamy żołnie-
rza, który pięć lat jest szeregowym zawodowym
i wielokrotnie zastępował dowódcę drużyny, to
po co go szkolić aż trzy miesiące czy, jak nadter-
minowego, pół roku na najniższy stopień podofi-
cerski? Wystarczy miesiąc, bo nie trzeba mu
wiele kłaść do głowy na temat działania drużyny,
skoro był z nią już kilka razy na misjach.
POLSKA ZBROJNA: Mamy zbyt wiele stop-
ni podoficerskich. W tej kwestii były ponoć
dość zaskakujące pomysły.
MARIUSZ PIWOŃSKI: Wśród Amerykanów,
Brytyjczyków i Francuzów pojawia się opinia,
że w korpusie powinny być jedynie trzy stopnie
wojskowe: młodszy podoficer, podoficer i star-
szy podoficer. Zaskakujące podejście, ale niepo-
zbawione logiki, bo to akurat obejmuje szczebel
dowódcy drużyny, pomocnika dowódcy plutonu
i starszego podoficera kompanii. 
WIZYTÓWKA
Starszy chorąży sztabowy
MARIUSZ PIWOŃSKI
był przez wiele lat podofi-
cerem 25 Brygady Kawalerii Powietrznej.
Następnie ukończył amerykańską Akade-
mię Starszych Podoficerów w Fort Bliss
w Teksasie. Od trzech lat jest pomocni-
kiem dowódcy Wojsk Lądowych do spraw
podoficerów.
POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009 27
 K U L T U R A
Falstart
MAGDALENA KOWALSKA-SENDEK
W armii nie docenia się kultury fizycznej,
dlatego wielu instruktorów gdzie indziej szuka możliwości awansu.
T
raktowani trochę po macoszemu,
wuefiści z żalem przyznają, że kil-
kuletnie starania o szacunek, prestiż
i perspektywy rozwoju zawodowego
nie przynoszą oczekiwanych rezultatów. Woj-
sko nadal przypomina sobie o nich przy okazji
sprawdzianów sprawności fizycznej.
Decyzja ministra obrony z 16 października
2008 roku, zapowiadająca wprowadzenie jed-
nolitych struktur organizacyjnych, była rezul-
28 POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009
F I Z Y C Z N A
tatem kilkuletniej pracy. Jej pomysłodawcy
chcieli przeprowadzenia takich zmian etato-
wych, żeby – począwszy od pułków – zajęcia
z wychowania fizycznego prowadziły przynaj-
mniej trzy osoby – kompetentni i wykształceni
specjaliści. Niestety, na zmiany przyjdzie jesz-
cze poczekać, bo zgodnie z nowym dokumen-
tem, wydanym 20 kwietnia 2009 roku, wyko-
nanie ubiegłorocznej decyzji ministra zostało
przesunięte o kolejny rok.
Dlaczego tak się stało? Jak twierdzi puł-
kownik Michał Bułkin, szef oddziału wy-
chowania fizycznego i sportu w Zarządzie
Szkolenia Sztabu Generalnego WP, związa-
ne jest to z kryzysem: „Mamy ograniczone
możliwości finansowe. W całym wojsku są
cięcia, trzeba więc liczyć się z tym, że decy-
zje, które wiążą się z wydaniem dodatko-
wych pieniędzy, będą realizowane z opóź-
nieniem. Natomiast te, które nie skutkują

W NIEKTÓRYCH JEDNOSTKACH PRACUJĄ
NIEETATOWI INSTRUKTORZY, KTÓRZY NIE MAJĄ UPRAWNIEŃ
DO PROWADZENIA SPRAWDZIANÓW SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ
wydatkami, są wprowadzane w życie na bie-
żąco. Na przykład mamy już unormowaną
sytuację w Dowództwie Wojsk Specjalnych.
Po taryfikacji są też struktury w Żandarme-
rii Wojskowej, Siłach Powietrznych i Garni-
zonie Warszawa”.
Szef wydziału wychowania fizycznego
i sportu w Dowództwie Wojsk Lądowych pod-
pułkownik Marek Oleszczuk również ubole-
wa nad tym, że w kasie ministerstwa obrony
nie wystarczyło pieniędzy na podwyższenie
etatów dla jego podwładnych. „W tworzonych
właśnie instytucjach i jednostkach wojsko-
wych ubiegłoroczna decyzja ministra rzeczy-
A R M I A
wiście może być wprowadzona w życie. Nato-
miast ze wszystkich jednostek Wojsk Lądo-
wych jedynie w tworzonym prawie od pod-
staw 18 Pułku Rozpoznawczym w Białymsto-
ku udało się wprowadzić sekcję wychowania
fizycznego i sportu oraz stanowiska dla majo-
ra i kapitana”, tłumaczy i jednocześnie przy-
znaje, że pojęcie „niegenerowanie kosztów”
jest dla niego niezrozumiałe. „Każda zmiana
zaszeregowania stanowiska z niższego na
wyższe wiąże się z dodatkowymi wydatkami.
Szkoda, że wraz z wprowadzeniem nowych
etatów nie pojawiło się wsparcie kadrowe lub
finansowe dla największego rodzaju sił zbroj-
Żołnierskie
wybory
KAPITAN PIOTR RACHOŃ,
z 6 BDSz, jest instruktorem
ponad 15 lat, od zawsze
związany z brygadą, nie
wyobraża sobie innego
miejsca pracy. Na awans
poczeka. Deklaruje, że
próbować robić kariery w
innych związkach taktycznych
nie będzie.
KAPITAN RAFAŁ SADOWSKI,
z 8 Bazy Lotniczej, jest
instruktorem 16 lat. Rozważał
możliwości pracy w cywilu.
Nie chce deklarować, co
będzie robił w przyszłości.
Liczy na poprawę sytuacji, na
razie munduru zdejmować nie
ma zamiaru.
KAPITAN ANDRZEJ CEBULAK,
z ŚOW, instruktor wychowania
fizycznego od 9 lat.
Z wykształcenia saper. Mówi,
że wiecznie czekać nie
będzie. Jeśli nic się nie
zmieni, a nadarzy się okazja,
zmieni stanowisko.
FOT. US DOD
nych. Jak twierdzą «organizatorzy i kadrow-
cy», by ktoś mógł dostać awans na majora,
trzeba wskazać, jakiego innego majora należy
zwolnić ze służby”.
TYLKO FACHOWCY
Choć teoretycznie sytuacja powinna ustabi-
lizować się do końca 2010 roku, wuefiści cią-
gle nie mają pewności, czy dojdzie do zapo-
wiadanych zmian. Nie wykluczają, że reorga-
nizacja może potoczyć się w innym kierunku
niż się oczekuje, a wiązać się to może z mo-
dernizacją sił zbrojnych. Optymistycznie oce-
nia przyszłość pułkownik Bułkin. Według
POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009 29
 K U L T U R A F I Z Y C Z N A
niego, najważniejsze jest to, że decyzja na przykład kapitan Rachoń nie tylko będzie „Decyzja ministra to szansa dla instrukto-
o zmianach etatowych w organizacji struktur odpowiedzialny za przeprowadzenie spraw- rów. Wprowadzając nowe etaty i stanowiska,
kultury fizycznej w wojsku już została podpi- dzianu z WF dla spadochroniarzy w macie- dajemy im możliwość rozwoju; wskazujemy
sana przez ministra Bogdana Klicha. rzystym związku taktycznym, lecz także zaj- kierunek, w jakim mogą pójść. Dotychczas
Na wszystkich stanowiskach etatowych nie mie się egzaminowaniem żołnierzy w insty- nie było przecież sekcji wychowania fizycz-
będzie już miejsca dla ludzi przypadkowych. tucjach wojskowych, które etatu wuefisty nie nego i sportu w pułkach oraz brygadach ani
Wymagania stawiane przez Sztab Generalny mają. „Przeprowadzę egzamin dla 5 Wojsko- etatów majorowskich w dywizjach. Zatrud-
WP są precyzyjne: oficerowie muszą ukoń- wego Szpitala Klinicznego z Polikliniką, De- nienie mogą też znaleźć w szkolnictwie,
czyć Akademię Wychowania Fizycznego legatury Departamentu Kontroli MON gdzie sytuacja jest nieco lepsza”, tłumaczy
bądź inną uczelnię prowadzącą kierunki po- w Krakowie, Wojewódzkiego Sztabu Wojsko- pułkownik Michał Bułkin.
krewne, natomiast podoficerowie – kursy in- wego w Krakowie oraz ośmiu podległych ko-
struktorskie w wybranych dyscyplinach. mend uzupełnień. To nie należy do moich KARIERA?
W obu przypadkach warunkiem dodatko- obowiązków. Robię to, bo nie potrafię odmó- Przyznaje on, że ścieżka rozwoju zawodo-
wym jest to, że uprawnienia do pracy instruk- wić pomocy kolegom – nieetatowym instruk- wego dla instruktorów WF była i jest taka sa-
torskiej będzie wydawała uczelnia państwo- torom WF”, wyjaśnia kapitan. Dodaje rów- ma, jak w przypadku każdej innej specjalno-
wa. „Ten, kto spełni wymagania, utrzyma sta- nież, że często spotyka się z niezrozumie- ści. „O wszystkim decydują umiejętności
nowisko. W innym przypadku albo szybko niem żołnierzy, którzy chcą korzystać z hali i kwalifikacje”, zapewnia oficer. Od razu jed-
uzupełni kwalifikacje, albo z zajmowaną po- sportowej w godzinach popołudniowych: nak dodaje, że nie wszyscy mogą dojść na sa-
sadą się pożegna”, dodaje pułkownik „Tłumaczę im, że obiekty sportowe nie mają mą górę. „Szefem Sztabu Generalnego też
Bułkin. Jeśli chodzi o wykształcenie kierun- etatowej obsługi poza instruktorem WF. Żoł- jest jeden żołnierz. Droga awansu jest trudna,
kowe oficerów, sytuacja wygląda bardzo do- nierzy zawodowych czasowo oddelegowa- ale możliwa”.
brze. Większość albo już ukończyła cywilne nych do pełnienia obowiązków dyżurnego Dzisiejsze realia ciągle wuefistów mar-
uczelnie, albo wkrótce hali sportowej lub in- twią. Jeśli bowiem weźmiemy pod uwagę to,
uzyska tytuł magistra. nych obiektów nikt nie że w jednostkach Wojsk Lądowych (nie wli-
Większy problem mają Spośród wszystkich zmusi do pracy po go- czając szkolnictwa wojskowego) jest około
podoficerowie, którzy jednostek Wojsk dzinach służbowych 40 tysięcy żołnierzy zawodowych, a dla wu-
instruktorami zostali albo w sobotę czy nie- efistów jest tylko jedna posada zaszeregowa-
przypadkowo. Lądowych jedynie dzielę”. na do stopnia podpułkownika i dwie majo-
w tworzonym prawie Odrębną kwestią jest rowskie, to okaże się, że widoki na karierę
ZGRZYTY od podstaw 18 Pułku to, że w naszym wojsku zawodową mają oni znikome.
Za jak najszybszym nie docenia się kultury Problem dostrzega również podpułkownik
wprowadzeniem zmian Rozpoznawczym fizycznej. Kapitan Marek Oleszczuk, szef wydziału WF na Cy-
opowiada się kapitan w Białymstoku udało się Andrzej Cebulak, ofi- tadeli: „W kulturze fizycznej w wojsku nie
Rafał Sadowski, oficer wprowadzić sekcję cer wychowania fizycz- dopracowaliśmy się jeszcze czegoś takiego
kultury fizycznej w 8 Ba- nego w Dowództwie jak ścieżka rozwoju. W przypadku oficerów
zie Lotniczej. „Większość wychowania fizycznego Śląskiego Okręgu Woj- WF powinniśmy zaczynać od poruczników,
z nas ma kierunkowe wy- i sportu, a w niej stanowiska skowego, z racji zajmo- wyżej mieć kapitanów i majorów. Tymcza-
kształcenie, zdobyte za dla majora i kapitana wanego stanowiska sem w jednostkach Wojsk Lądowych mamy
własne pieniądze. Mamy utrzymuje kontakty dwa stanowiska dla poruczników, pozostali to
kilka specjalności, dla- z dowództwami różnych kapitanowie, których pozyskuje się z innych
czego więc jesteśmy traktowani gorzej niż jednostek i instytucjami wojskowymi. „Zda- specjalności”.
żołnierze pracujący w sztabach? Przecież rza się, że starszy stopniem oficer daje mi od- Jeśli wprowadzane zmiany mają uzdrowić
wiadomo, że reszta wojska traktuje nas po czuć, że nie jestem dla niego partnerem do tę sytuację, należałoby oczekiwać rozwiązań
macoszemu”, dodaje oficer, instruktor nar- rozmowy, co bardzo psuje wzajemne relacje. systemowych. I choć, jak twierdzi pułkownik
ciarstwa, tenisa ziemnego i walki wręcz. Jeszcze nie tak dawno struktury WF były Bułkin, będą tworzone sekcje WF, problem
Podobnego zdania jest kapitan Piotr w wojsku bardziej rozbudowane, a na szczeb- właściwie pozostanie, choć w nieco innej
Rachoń, oficer wychowania fizycznego lu okręgu funkcjonował wydział WF, które- skali. Dziś zamkniętą drogę awansu mają ka-
w dowództwie 6 Brygady Desantowo-Sztur- mu szefował pułkownik. Teraz jest kapitan, pitanowie, w przyszłości z tym samym prob-
mowej: „Ludzie często widzą nas w pracy co dla ludzi jest czytelnym sygnałem, że spra- lemem zmierzą się majorowie. „Chcieliby-
w ubraniu sportowym. Myślą więc, że się wa kultury fizycznej w wojsku nie jest trakto- śmy uniknąć sytuacji, w której instruktorem
obijamy. Zdarza się, że nasze kancelarie są wana priorytetowo”. jest kapitan z kilkunastoletnim doświadcze-
puste, a telefony nie odpowiadają, ale z mo- Do podobnych niezręczności dochodzi też niem albo chorąży. Ale czy w przyszłości nie
ich wyliczeń wynika, że chcąc uczestniczyć podczas egzaminów sprawnościowych, na będziemy mieli wiecznych majorów?”, zasta-
we wszystkich swoich projektach i przedsię- których podoficerowie albo oficerowie młod- nawia się podpułkownik Oleszczuk.
wzięciach przełożonych, musiałbym spędzać si muszą oceniać starszych stopniem żołnie- Dziwić zatem nie powinna postawa żołnie-
poza miejscem pracy i jednocześnie poza do- rzy. By uchronić oficerów przed podobnymi rzy, którzy dróg awansu szukają gdzie in-
mem około 4–5 miesięcy w roku. Jeżeli ktoś sytuacjami, zadecydowano, że dowódcy jed- dziej. Niezależnie jednak od koloru noszone-
nie wierzy, niech zapozna się z zakresem nostek będą je zdawać przed niezależną ko- go munduru i doświadczenia zawodowego
obowiązków instruktora WF w jednostce”. misją. Podpułkownik Marek Oleszczuk wuefiści przyznają, że najważniejsza w ich
W niektórych jednostkach pracują nieeta- przyznaje, że dzięki nowym regulacjom pracy jest pasja. „Wielkiej kariery nie da
towi instruktorzy, którzy z powodu niekom- zwiększy się prestiż instruktorów WF. Do- się tu zrobić, zarobki nie powalają, pozo-
pletnego wykształcenia kierunkowego nie datkowo zakłada się, że sekcje WF i sportu staje to po prostu lubić”, konkluduje kapi-
mają uprawnień do prowadzenia sprawdzia- będą bezpośrednio podlegać szefowi szkole- tan Piotr Rachoń, w wieku 39 lat wciąż
nów sprawności fizycznej. W związku z tym nia, co ma ograniczyć liczbę przełożonych. oficer młodszy. 

30 POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009


PIOTR BERNABIUK
Lekarstwo na frustracje
Może wuefiści, podobnie jak instruktorzy nowoczesnej
armii w innych dziedzinach, powinni być podoficerami.
B
ardzo trudno jest wyobrazić
sobie wojskowego instruk-
tora wychowania fizyczne-
go w stopniu generała. Wu-
efista z lampasami prowadzący ćwi-
czenia z kozłowania piłki? Wydaje się
to wręcz niedorzeczne. Dlatego młody
człowiek z zacięciem sportowym de-
cydujący się na służbę wojskową staje
przed trudnym wyborem: czy zostać
generałem, czy wuefistą? Jeżeli wy-
bierze tę drugą drogę, niech zapomni,
że kiedykolwiek będzie odbierał defi-
lady pułków i dywizji.
Stąd u zawodowych instruktorów
wychowania fizycznego pojawiają się
frustracje, spowodowane wieloma
czynnikami, wśród których dominują:
brak perspektyw rozwojowych, niska
pozycja w hierarchii wojskowej, nie-
zrozumienie roli wuefisty przez oto-
czenie, posądzanie o nieróbstwo.
Jednakże, mimo tych wszystkich
A R M I A
problemów, instruktor wychowania
fizycznego nie zasługuje na współ-
czucie. Zazwyczaj wybiera tę profe-
sję, żeby realizować życiową pasję,
ponieważ ta praca wciąga jak służba
w czerwonych beretach czy na okrę-
cie podwodnym.
OŁÓW
NA NARAMIENNIKACH
Instruktorom wychowania fizyczne-
go w spełnieniu się przeszkadzają,
między innymi, oficerskie stopnie woj-
skowe. Trudno się dziwić, gdyż po
dziesięciu czy piętnastu latach wyko-
nywania zawodu cztery gwiazdki na
naramiennikach zaczynają ciążyć ni-
czym ołów. Tym bardziej że koledzy
z linii są już pułkownikami.
A może wuefiści, podobnie jak in-
struktorzy nowoczesnej armii w innych
dziedzinach, powinni być podoficera-
mi? Przecież wielu żołnierzy w korpu-
FOT. MACIEJ ULIŃSKI
sie podoficerskim ma wyższe wykształcenie,
w tym pedagogiczne, również na kierunku wy-
chowanie fizyczne. Jeśli chorąży może być ko-
mendantem szkoły czy pomocnikiem dowódcy
dywizji, to dlaczego miałby się nie spełnić w tej
profesji?
I sam odpowiem na to pytanie. Dziś jeszcze
trudno sobie wyobrazić, by na szczeblu bryga-
dy czy dywizji sierżant od WF dostał się do do-
wódcy ze swoimi problemami. A spraw prze-
różnych, i to wcale niebłahych, ma wiele. Bo to
nie jest pan kapitan tylko od egzaminów ze
sprawności fizycznej. Czym się zatem zajmuje?
Przede wszystkim jest, albo przynajmniej powi-
nien być, organizatorem życia sportowego
Jeśli chorąży w jednostce. Wbrew temu bowiem, co sądzą
może być osoby niewtajemniczone, wuefista nie zajmuje
komendantem
szkoły czy się prowadzeniem szkolenia fizycznego dla ty-
pomocnikiem siąca żołnierzy. Od tego są z reguły dowódcy
dowódcy dywizji, plutonów, których on do tego przygotowuje.
to dlaczego A to drugi powód, żeby był w swej dziedzinie
miałby się nie
spełnić w tej profesjonalistą i metodykiem. Tylko że profe-
profesji? sjonalizmu i metodyki uczy się w akademii wy-
POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009 31
 K U L T U R A F I Z Y C Z N A

FOT. RAFAŁ DERDA, ALEKSANDER RAWSKI

WUEFIŚCI
wybierają tę profe-
sję, żeby realizować
życiową pasję, ponieważ
ta praca wciąga jak
służba w czerwonych
beretach.

chowania fizycznego, a autorytet zdobywa pra-
cą i osobowością. Stopień wojskowy w tej kwe-
stii nie ma żadnego znaczenia.
STRZELANIE NA WUEFIE
Można nawet postawić dość ryzykowną tezę,
że najlepiej byłoby całkowicie zlikwidować wy-
chowanie fizyczne w wojsku. Wbrew pozorom,
wcale nie jest to mój pomysł, bo do takiej kon-
kluzji doszli sami instruktorzy wychowania fi-
zycznego (nawet na torturach nie ujawnię na-
zwisk) podczas dyskusji o nowoczesnym woj-
skowym programie walki w bliskim kontakcie,
opartym na izraelskim systemie bojowym Krav
Maga, który odchodzi od sportu w stronę rea-
liów pola walki. Polega to na tym, by bez zbęd-
nych ceregieli tak załatwić atakującego faceta,
żeby się już nie podniósł.
Do współpracy zaproszono, między innymi,
szwajcarskiego mistrza, który niezwykle prze-
konująco propagował łączenie techniki walki
wręcz ze strzelaniem. Po co się szarpać, jak
można strzelać? Było to proste i porażająco lo-
malizowany – że najlepiej byłoby całe fizyczne. W proponowanym rozwią-
Wbrew temu, szkolenie fizyczne przenieść do bojo- zaniu dowódcy plutonów szkoliliby
co sądzą osoby wego. W jednej chwili zniknęłoby swoich żołnierzy w ramach przysłu-
niewtajemniczo-
ne, wuefista
mnóstwo problemów. Prowadzący gujących im uprawnień do prowadze-
nie zajmuje się obecnie zajęcia z WF dowódcy pluto- nia szkolenia bojowego, instruktorzy
prowadzeniem nów robią tak najczęściej, delikatnie wychowania fizycznego zaś nie mieli-
szkolenia mówiąc, z ominięciem przepisów, by żadnych problemów. Z tym że to
fizycznego
dla tysiąca
zgodnie z którymi tylko osoba wcale nie byłoby dobre.
żołnierzy. z uprawnieniami trenera lub instrukto- Na szczęście setkom żołnierzy za-
ra sportu może prowadzić szkolenie wodowych szkolonym na wspomnia-
C O M M E N T A R I U M
Nie jestem przekonany, czy
Wystarczy profesjonalistom należy fun-
dować lekcje wychowania fi-
trening zycznego i prowadzić ich za
rączkę po torze przeszkód.
Czy profesjonaliście Gdy wymagania odnośnie do
kondycji i sprawności już po-
potrzebne będzie stawiono, może wystarczy
wychowanie fizyczne? stworzyć im jedynie odpo-
wiednie warunki do treningu?

giczne – zaatakowany osobnik wyrywał się
z objęć agresorów i walił im z dziewiątki mię-
dzy oczy. Uczestniczący w seminarium żołnie-
rze byli zachwyceni skutecznością rozwiązania,
natomiast specjaliści od kwitów znaleźli się w
kłopotliwej sytuacji i zastanawiali się, czy włą-
czyć strzelanie bojowe do wychowania fizycz-
nego, czy przenieść walkę wręcz do szkolenia
bojowego. I to właśnie teoretycy wpadli na po-
mysł – na szczęście na razie nie został on sfor-
O
d dziesięcioleci sam
zajmuję się sportem,
nie lekceważę więc
znaczenia tężyzny fizycznej
dla służby wojskowej i nie
krytykuję ludzi służących tej
idei. Niemniej dostrzegam
konieczność otwartej dysku-
sji na temat sportu, a wycho-
wania fizycznego żołnierzy
w szczególności. I to nie tyl-
ko w sprawie miejsca in-
struktorów wychowania fi-
zycznego w hierarchii sił
zbrojnych, ich stopni, uposa-
żenia, awansów i frustracji.
W trakcie dokonującej się
w armii rewolucji żołnierze
z poboru zastępowani są za-
wodowcami.
Na przykład, niech zamknię-
ta często na cztery spusty ha-
la sportowa z siłownią kipi ży-
ciem od rana do wieczora.
I niech tam urzędują na zmia-
nę instruktorzy. Nie muszą to
być oficerowie w stopniach
kapitanów, wystarczą cywile
lub starsi szeregowi z odpo-
wiednimi uprawnieniami. 

32 POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009


nych, prowadzonych w Poznaniu, kursach in-
struktorskich walki w bliskim kontakcie, dzię-
ki współpracy z tamtejszą Akademią Wycho-
wania Fizycznego, nadawano uprawnienia in-
struktora rekreacji ruchowej o specjalności sa-
moobrona.
ODROBINA REKREACJI
Uprawnienia instruktora rekreacji ruchowej
można zdobyć w miarę łatwo, po zaliczeniu
kursu ogólnego, a następnie specjalistycznego
w kilkudziesięciu przeróżnych dziedzinach,
takich jak: samoobrona, golf, hipoterapia, rin-
go, wspinaczka skałkowa, fitness, aerobik, sur-
vival. Te uprawnienia nadaje się zgodnie
z „Dyrektywą 2005/36/WE Parlamentu Euro-
pejskiego i Rady z 7 września 2005 roku
w sprawie uznawania kwalifikacji zawodo-
wych”, jest to więc glejt do prowadzenia zajęć
w każdym z unijnych krajów.
Według polskiej, akademickiej interpretacji
uprawiania rekreacji ruchowej, „zadaniem ani-
matora instruktora jest dążenie do sytuacji,
w których uczestniczący w rekreacji fizycznej
wzbogacają swoje doświadczenie, zdobywają
wiadomości i umiejętności w zakresie kultury
fizycznej, rozwijają swoje zainteresowania
i potrzeby. Pamiętając przy tym, że celem nad-
rzędnym są wypoczynek, zdrowie, przyjem-
ność i rozwój osobowości”. Trochę dziwnie
brzmi ta sentencja w przypadku szkolenia żoł-
nierzy, nie tyle rekreacyjnego, ile w efekcie
przygotowującego na wojnę.  i własnej psychiki. Za kimś takim można iść
A R M I A
PIOTR BERNABIUK
Pasjonaci
z Gronika
Ktoś, kto ma znaczący dorobek, wszechstronne kwalifikacje
instruktorskie i trzy fakultety, nie musi odejść z wojska
na emeryturę jako stary, sfrustrowany kapitan.
Z
daniem instruktorów wychowania na koniec świata, z nabożeństwem słuchając
fizycznego, w tej specjalności naj- każdego jego słowa.
bardziej atrakcyjna jest praca w ta- Sam szef, major Studencki, już prawie ćwierć
kich miejscach, jak Wojskowy wieku służy na Groniku. Podobnie jak pozostali
Ośrodek Szkoleniowo-Kondycyjny Gronik. (Karpiński jest w trakcie studiów), jest magi-
Samo miejsce jest eleganckie, program zajęć, strem wychowania fizycznego, czynnym spor-
szczególnie wysokogórskich, pasjonujący, towcem, instruktorem w trzech dziedzinach,
a klientela, składająca się głównie z pilotów przewodnikiem tatrzańskim, płetwonurkiem i że-
i komandosów, na wskroś elitarna. I oczywi- glarzem. Kapitan Bartkowiak zdobył upraw-
ście nie da się pracy tutaj porównać z równie nienia instruktorskie w sześciu dziedzinach,
ciężką, ale często niewdzięczną, pracą w jed- a do tego jest ratownikiem WOPR. Porucz-
nostce bojowej. nik Kalita to instruktor w sześciu dziedzi-
Tutejsi wuefiści od lat nach sportowych, w tym ra-
starają się prowadzić na townictwa wysokogórskiego,
najwyższym poziomie Wojskowy instruktor klasycznego i zimowego,
zajęcia z ratownictwa wy- wychowania a jeszcze do tego paramedyk,
sokościowego i ratowni- fizycznego, nurek i sternik motorowodny.
ctwa z wody. Dziś kolej- Ponadto ma dyplomy magi-
nym pomysłem, dla mnie
gdziekolwiek sterskie w trzech dziedzi-
rewelacyjnym, są rajdy by służył, w tej nach.
przygody, rozgrywane specjalności nigdy nie Najciekawsza jest jednak-
na wielosetkilometro- że kariera por ucznika
wych dystansach, najeżo-
zostanie wodzem, Karpińskiego, magistra ra-
ne pułapkami zadań spe- może być za to dioelektroniki po Wojskowej
cjalnych. liderem, autorytetem, Akademii Technicznej, spe-
Zdobywanie doświad- cjalisty w zarządzaniu logi-
czeń w tej dziedzinie in-
organizatorem styką. Jest on mistrzem Sił
struktorzy z Gronika za- i przywódcą Powietrznych w OSF i biegu
częli od pracy nad sobą. patrolowym. Ponadto z za-
W zimowym rajdzie ekstremalnym Bergson miłowania alpinistą, zdobył między innymi
Winter Challenge startowały dwa dwuosobo- siedmiotysięcznik o wdzięcznej nazwie Pik
we zespoły z WOSzK. W jednym wystarto- Lenina.
wali major Czesław Studencki i kapitan Puenta nasuwa się sama: wojskowy in-
Tomasz Bartkowiak, a w drugim było dwóch struktor wychowania fizycznego, gdziekol-
poruczników: Marcin Kalita i Łukasz wiek by służył, w tej specjalności nigdy nie
Karpiński. Sam udział w zmaganiach z zi- zostanie wodzem, może być za to liderem,
mą, w górach, na dystansie 200 kilometrów, autorytetem, organizatorem i przywódcą.
nie mówiąc o ukończeniu rajdu z sukcesem, Czy osiągnięcia sportowe, własne i pod-
wystawia tym oficerom znakomite świade- opiecznych, zrekompensują mu niedostatki
ctwo. Uczestnik szkolenia, nawet wywodzący w karierze wojskowej, niski stopień i idące
się z elitarnej formacji, uzna autorytet prze- za tym niewielkie zarobki? Z pewnością nie,
wodnika, który w ekstremalnych warunkach ale to już jest kwestia wyboru. Ktoś, kto ma
pokonywał przez dziesiątki godzin ogromny znaczący dorobek, wszechstronne kwalifi-
dystans i zdobywał bezcenne doświadczenia kacje instruktorskie i do tego trzy fakultety,
w funkcjonowaniu ludzkiego organizmu nie musi odejść z wojska na emeryturę jako
stary, sfrustrowany kapitan. 
POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009 33
 S Z K O L E N I E

Przedsmak
KRZYSZTOF PLAŻUK

żołnierki
To była prawdziwa próba sił
i umiejętności dla uczniów dolnośląskich szkół.

34 POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009

 A R M I A

Strzelanie
z pistoletu
pneumatycznego
okazało się nie lada
wyzwaniem, bo cele
były naprawdę
małe.

D o Wyższej Szkoły Oficer-

skiej Wojsk Lądowych na
zawody sportowo-obronne
„Wroclok 2009” przyjechało
ponad 150 uczniów ze szkół
ponad gimnazjalnych z Głogo-
wa, Jawora, Wałbrzycha, Woło-
wa i Wrocławia. Były również
dwa zespoły „Strzelca” z jedno-
stek we Wrocławiu i Wałbrzy-
chu. W zawodach wystartowały
24 ekipy. Młodzież miała mię-
dzy innymi przebiec ośmiokilo-
metrową trasę, pokonać prze-
szkody i sforsować przeszkodę
wodną. Było również strzelanie
z karabinka sportowego i pisto-
letu pneumatycznego. Wśród
chłopców najlepsi okazali się
uczniowie z Liceum Ogólno-
kształcącego numer XV we
Wrocławiu. Za nimi uplasowała
się ekipa z Zespołu Szkół imie-
nia Tadeusza Kościuszki w Wo-
łowie, a trzecią lokatę zajęła
drużyna reprezentująca Zespół
Szkół numer 25 we Wrocławiu.
Wśród dziewcząt miejsca na
podium zdobyły reprezentacje
z zespołów szkół: ZS numer
25 we Wrocławiu – pierwsze,
ZS imienia Tadeusza Kościuszki
w Wołowie – drugie, i ZS numer
14 we Wrocławiu – trzecie. 


Najlepsze ekipy otrzymały pamiątkowe puchary ufundowane przez LOK.

Dobre współdzia-
łanie w zespole
procentowało
również w czasie
zakładania odzie-
ży ochronnej
FOT. KRZYSZTOF PLAŻUK (4)

Pokonywanie przeszkody wodnej zabezpieczali studenci WSOWL

ze specjalności rozpoznanie.

POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009 35


F E L I E T O N
BOGUSŁAW
PACEK
zastępca
dowódcy
operacji EUFOR
w Czadzie
Pielgrzymka do Lourdes
J
ak co roku, pielgrzymka żoł-
nierzy do Lourdes (już 51.)
była wielką manifestacją
przywiązania do wartości re-
ligijnych ludzi w mundu-
rach. Głównie z Europy, ale nie tylko.
Barwne tłumy na ulicach i różnorodne
mundury robiły wrażenie.
Polska pielgrzymka, tym razem
nieco mniejsza, wyraźnie zwracała
na siebie uwagę. Głównie dzięki
niesamowitej aktywności naszych
kapelanów i wspaniale prezentują-
cym się żołnierzom z Dowództwa
Garnizonu Warszawa. Pewien nie-
dosyt jednak pozostał. Prawie 1500
żołnierzy z Chorwacji i na każdym
kroku ukraińskie mundury, tłum
żołnierzy z Portugalii, sporo przy-
byszy nawet z Afryki. Nie wspomi-
nam o żołnierzach z Włoch czy Ir-
landii, którzy tradycyjnie licznie
przybywają do Lourdes.
Mała grupa żołnierzy z Polski
sprowokowała pytanie: „Dlacze-
go?”. Sam zastanawiałem się, czy
to tylko wynik kryzysu finansowe-
go, czy głębszych zmian zachodzą-
cych w naszych żołnierskich ser-
cach? Wszystko bowiem wskazuje
na to, że powinno być dobrze. Po-
zycja Ordynariatu Polowego Woj-
ska Polskiego jest jedną z najmoc-
niejszych na świecie. Liczba ko-
ściołów garnizonowych i kaplic
w jednostkach z całą pewnością
jest powodem do dumy nie tylko
biskupa polowego. Po 1990 roku
wojskowe miejsca modlitwy wy-
pełnione były po brzegi. Liczba
uczestników uroczystości ko-
36 POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009
W samo sedno
Dokąd zmierza wojskowy kościół?
Jak ewoluują nasze postawy i zachowania
religijne?
ścielnych, łącznie z generałami,
przechodziła wszelkie oczekiwa-
nia. Dowódcy, czasem nie patrząc
na przepisy, chętnie wspomagali
każdą inicjatywę Ordynariatu Polo-
wego WP. Czy była to automatycz-
na reakcja po kilkudziesięciu la-
tach wojska bez kościoła, czy oba-
wa przed rozstaniem się ze służbą?
W polskich kościołach
w ostatnich latach jest dużo
mniej wiernych. A jak jest
w wojsku?
Uczestnicząc w pielgrzymce do Lo-
urdes, podziwiałem naszych kapela-
nów. Wyróżniali się oddaniem dla mi-
sji, z którą przybyli. Zastanawiałem
się, jaki będzie nasz udział w przy-
szłym roku i kolejnych
latach w tej pielgrzym-
ce. Myślałem też, jak
potoczą się dalsze losy
wojskowego kościoła
w Polsce. Wkrótce
nie będzie żołnie-
rzy służby zasadniczej. Trudno więc wyobrazić
sobie regularne msze w koszarach. A kościoły
garnizonowe? Czy będą wojskowe tylko z na-
zwy? Czy uda się przekonać przyszłe kadry, by
zamiast przy swoich parafiach skupiły się bar-
dziej przy parafiach wojskowych?
Wojsko Polskie od wieków ruszało do bo-
ju z Bogurodzicą na ustach. Także dziś po-
stawy żołnierzy świadczą o przywiązaniu do
tradycji i wartości religijnych. Jednak za-
równo zmiany, jakie zachodzą w naszej ar-
mii, jak i ostatnia pielgrzymka do Lourdes,
każą zadać sobie pytanie: dokąd zmierza
nasz wojskowy kościół?
Kosciół wojskowy to my wszyscy, ludzie
w mundurach, pracownicy wojska, nasze ro-
dziny i ci, którzy odeszli już ze służby – woj-
skowi emeryci. Nie ma co ukrywać, że
w polskich kościołach w ostatnich latach
jest dużo mniej wiernych, szczególnie mło-
dzieży. A jak naprawdę jest w wojsku? Są-
dzę, że szczególnie istotne stanie się zinte-
growanie wojskowego środowiska wokół
kościołów garnizonowych. 
FOT. WWW.SXC.HU
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
KRZYSZTOF GŁOWACKI
zajmuje się polityką
międzynarodową
Atomowe podchody
Próby atomowe w Korei Północnej nie pozostawiają
wątpliwości, że Phenian stanął co najmniej w przedsionku
ekskluzywnego klubu mocarstw nuklearnych.
K
omunikat oficjalnej północno-
koreańskiej agencji informacyj-
nej KCNA brzmi: „W ramach
wzmacniania naszych środków
obronnych 25 maja pomyślnie
przeprowadziliśmy kolejny test nuklearny.
Próbę bezpiecznie przeprowadzono na wyż-
szym poziomie w sensie mocy wybuchu i tech-
nologii kontroli”. Reżim Kim Dzong Ila speł-
nił tym samym swoją groźbę sprzed kilku tygo-
dni. Phenian żądał wówczas przeprosin za za-
ostrzenie w kwietniu sankcji gospodarczych
i groził, że w przeciwnym razie przeprowadzi
drugą próbę nuklearną. Pierwszej dokonał
w październiku 2006 roku, wprawiając w osłu-
pienie cały świat.
Redaktor działu TADEUSZ WRÓBEL
Choć miejsca zdetonowania ładunku nie ujaw-
niono, służby sejsmiczne USA odnotowały
wstrząs o sile 4,7 stopnia w skali Richtera w oko-
licach miasta Kildżu, kilkaset kilometrów na pół-
noc od stolicy, Phenianu. Eksplozja nastąpiła
10 kilometrów pod ziemią. Według rosyjskiego
ministerstwa obrony, wybuch mógł mieć siłę od
10 do 20 kiloton. Na tym się jednak nie skończyło.
Kilka godzin po przeprowadzeniu drugiej
w historii próby atomowej Korea Północna wy-
konała test rakiety o małym zasięgu. Kolejnego
dnia Phenian przeprowadził dwie kolejne próby
rakiet. Według południowokoreańskiej agencji
Yonhap, testowano pociski o zasięgu 130 kilo-
metrów typu ziemia-powietrze oraz ziemia-mo-
rze. Oba zostały wystrzelone z bazy na wschod-
nim wybrzeżu Korei Północnej w kierunku
Morza Japońskiego.
JEDNYM GŁOSEM
Próba nuklearna komunistycznego reżimu
spotkała się ze zdecydowaną reakcją świato-
wych przywódców. „To poważne zagrożenie
dla pokoju i stabilności świata”, stwierdził
Barack Obama, zapowiadając „stanowczą od-
powiedź” społeczności międzynarodowej. Próbę
jądrową potępili także prezydenci Rosji, Chin,
Wielkiej Brytanii i Francji. Szczególnie znaczą-
ca była reakcja Pekinu, który jest jedynym so-
jusznikiem Koreańskiej Republiki Ludowo-
-Demokratycznej i utrzymuje tamtejszy reżim
przy życiu, zapewniając Phenianowi dostawy
POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009 37
 K O R E A P Ó Ł N O C N A
energii i żywności. „KRLD zignorowała po-
 

wszechny sprzeciw społeczności międzynaro- 
dowej i po raz kolejny przeprowadziła test nu-
klearny. Chiny zdecydowanie to potępiają”, na- ruhd
pisało w oświadczeniu chińskie ministerstwo ¥ qrfqd
spraw zagranicznych. khqldq
Posunięcie Phenianu ostro skrytykowała rów-
d
nież ONZ. Rada Bezpieczeństwa na nadzwy- f|mq
czajnym posiedzeniu jednomyślnie potępiła und
pd

GRAF. MARCIN DMOWSKI

Koreę Północną i zapowiedziała uchwalenie re- dgh
olql
zolucji, która przyniesie nowe sankcje wobec
komunistycznego reżimu. Kim Dzong Il wie
ruhd
r xgqlrzd
DOJŚCIE DO WŁADZY NOWEJ ADMINISTRACJI
W USA NA RAZIE NIEWIELE ZMIENIŁO W GRZE,
KTÓRĄ OD LAT PHENIAN PROWADZI Z AMERYKANAMI
jednak, że jest bezkarny. Wiele wskazuje
na to, że i tym razem powtórzy się scena-
riusz przerabiany przy każdym odpaleniu
rakiety średniego czy dalekiego zasięgu lub
ogłoszeniu wznowienia prac w kompleksie
atomowym w Jongbion. Po lawinie potępie- Od 2006
roku, w którym
nia zaczną się mozolne próby uchwalenia no-
Korea Północna prze-
wych sankcji ONZ, którymi reżim i tak się nie prowadziła pierwszy test
przejmuje, oraz próby przekonania Phenianu do nuklearny, Japonia prze-
zaniechania programu atomowego w zamian za wodzi w ONZ próbom
jej ukarania
pomoc gospodarczą.

ZDETERMINOWANI SĄSIEDZI
Od 2006 roku, w którym Korea Północna prze-
prowadziła pierwszy test nuklearny, Japonia prze-
wodzi w ONZ próbom jej ukarania. Sama nałoży-
ła własne sankcje, blokując pomoc żywnościową
dla reżimu, a także zrywając jedyne połączenie
FOT. US DOD (2)

promowe Korei Północnej ze światem.

W Japonii strach przed rakietami Phenianu
jest tak duży, że daje argumenty do ręki polity-
kom, którzy chcą zmiany pacyfistycznej konsty-
tucji. Pierwsze pomysły odbudowy regularnej ar-
mii japońskiej w miejsce istniejących dziś sił sa-
moobrony terytorialnej pojawiły się w 1998 ro-
ku, gdy nad Japonią przeleciała północnokoreań-
ska rakieta balistyczna Taepodong-2. Od tego
czasu kraj ten buduje razem z USA tarczę anty-
rakietową, uzbrojoną w radary Aegis i Patriot.
Korea Południowa także nie pozostaje bez-
czynna. Prezydent Li Miung Bak zwołał nad-
zwyczajne posiedzenie rządu i rady bezpie-
czeństwa narodowego, a armia została posta-
wiona w stan najwyższej gotowości. Na tym
jednak nie koniec. W odpowiedzi na testy Phe-
nianu Korea Południowa zamierza w pełni za-
angażować się w zainicjowaną przez USA
w 2003 roku inicjatywę przeciwko proliferacji
broni masowego rażenia. Choć od początku
kraj ten popierał cele inicjatywy, dotąd angażo-
wał się w nią jedynie częściowo. Phenian
ostrzegał bowiem, że całkowite włączenie się
Seulu w ten projekt potraktuje jako deklarację
wojny. Teraz Korea Południowa radykalnie
zmieniła stanowisko. Na tę decyzję wpłynęły
między innymi rodzime źródła wywiadowcze,
według których ostatni test Phenianu mógł mieć
związek z pracami nad zmniejszeniem ładunku
jądrowego do rozmiarów pozwalających na
umieszczenie go w głowicy.
BEZSILNA AMERYKA
Dojście do władzy nowej administracji w USA
na razie niewiele zmieniło w grze, którą od lat
Phenian prowadzi z Amerykanami. Pojednawcze
gesty ze strony Obamy przyjęto tam z ostrożną
satysfakcją. Dla nieprzyjaznych USA rządów ta-
kie gesty mają ograniczoną wartość. W ostatecz-
nym rozrachunku w światowej polityce liczy się
siła. Kraj mający w zanadrzu straszak w postaci
sprawnych rakiet uzbrojonych w głowice atomo-
we zajmuje przy negocjacyjnym stole zupełnie
inne miejsce niż państwo, które takiej karty prze-
targowej w ręku nie ma. Zdaniem Xu Guangyu
z Chińskiego Stowarzyszenia Kontroli Zbrojeń
i Rozbrojenia, testując broń jądrową,
Kim Dzong Il wywiera presję na administrację
Obamy, by ta zgodziła się na dialog na koreań-
skich warunkach. Podobnego zdania jest połu-
dniowokoreański ekspert Kim Sung-han. Rze-
czywiście, postępowanie Phenianu pozostawia
niewiele złudzeń co do rzeczywistych intencji.
Powstrzymanie ambicji nuklearnych Korei
Północnej jest dla prezydenta USA wyzwaniem
o tyle trudnym, że jego instynktowne podejście
do problemów międzynarodowych i stawianie
na dyplomację może w tym wypadku nie przy-
nieść oczekiwanych rezultatów. Stany Zjedno-
czone próbowały takiej taktyki wobec Phenianu
dwukrotnie – z zerowym skutkiem. W 1993 ro-

38 POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009


ku Korea Północna, rządzona jeszcze przez Kim
Ir Sena, ogłosiła, że wycofuje się z międzynaro-
dowego traktatu o nierozprzestrzenianiu broni
nuklearnej. Rząd Billa Clintona po roku nego-
cjacji dyplomatycznych doprowadził do porozu-
mienia z reżimem – w zamian za ropę, budowę
dwóch elektrowni i pomoc gospodarczą Phenian
miał porzucić program nuklearny oraz budowę
rakiet dalekiego zasięgu. Słowa jednak nie do-
trzymał. W 1998 roku Waszyngton oficjalnie
stwierdził, że Korea Północna nie prowadzi prac
na rakietami dalekiego zasięgu. Dwa tygodnie
później wystrzeliła taką rakietę, która przeleciała
nad Japonią w kierunku Alaski. Pod koniec rzą-
dów Billa Clintona było już jasne, że nie zanie-
chała też programu wzbogacania uranu.
George Bush, który objął władzę w 2001 ro-
ku, zajął – retorycznie – dużo twardsze stanowi-
sko wobec Phenianu, w praktyce jednak zajęty
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
był Afganistanem i Irakiem. Po pierwszej kore-
ańskiej podziemnej próbie bomby nuklearnej
w 2006 roku Bush postanowił, tak jak Clinton,
użyć dyplomacji – tym razem z udziałem Korei
Południowej, Chin, Rosji i Japonii. Negocjacje
prowadził Christopher Hill, były ambasador
USA w Warszawie. W 2007 roku Phenian ogło-
sił, że wstrzymuje program nuklearny i zamyka
reaktor w Jongbjon. W geście dobrej woli USA
wykreśliły Koreę Północną z listy państw, które
sponsorują terroryzm. Niestety, w ostatnim cza-
sie Phenian znów wyrzucił inspektorów Mię-
dzynarodowej Agencji Energii Atomowej
i wznowił wzbogacanie uranu.
TRUDNA SYTUACJA
Co teraz zrobi Obama? Jego wielokrotnie
deklarowana chęć rozwiązywania konfliktów
międzynarodowych metodą dyplomacji i bu-
C O M M E N T
Doktor MARCELI BURDELSKI,
Centrum Studiów
Azji Wschodniej
Uniwersytetu Gdańskiego:
P olitycy północnokoreańscy kierują się lo-
giką, którą bardzo trudno wytłumaczyć,
a tym bardziej zrozumieć ludziom Zachodu.
Myślę, że podstawowe problemy Koreańskiej
Republiki Ludowo-Demokratycznej wynikają
z tego, że świat się zmienił, a kraj ten trwa
przy ideologii „dżucze”. Najważniejszym ce-
lem jej kierownictwa jest przetrwanie w tej
nowej rzeczywistości. Cała strategia politycz-
na jest nastawiona na znalezienie środków
i zasobów, by ów cel mógł zostać zrealizowa-
ny. Obok dyplomacji niezwykle ważnym ele-
mentem tych działań jest odstraszanie mili-
tarne. I temu z pewnością ma służyć broń
atomowa. W mojej ocenie Korea Północna,
pomimo ostrej retoryki, nie chce konfliktu
zbrojnego. Broń atomowa jest sposobem na
osiągnięcie określonych celów politycznych,
jak też uzyskanie nowych środków ekono-
micznych. Testy rakietowe i nuklearne są też
przeznaczone na użytek wewnętrzny, mają
pokazać narodowi, że ich przywódca jest po-
tężny i rzuca wyzwanie całemu światu.
Był test, czy go nie było
KOREA POŁNOCNA. „Pierwsze wyniki badań nie
dały rozstrzygnięcia. Nie wykryto niczego, co mo-
głoby potwierdzić, że zdetonowano ładunek ją-
drowy”, poinformował 29 maja anonimowy ame-
rykański urzędnik. Cztery dni wcześniej, 25 maja,
Korea Północna ogłosiła, że przeprowadziła test
nuklearny. Mająca siedzibę w Wiedniu Organiza-
cja do spraw Traktatu o Całkowitym Zakazie Prób
Jądrowych podała, że ostateczne potwierdzenie,
czy miał on miejsce, będzie najwcześniej w tym ty-
godniu. Spróbuje to zweryfikować załoga brytyj-
skiego samolotu tankowania powietrznego VC 10,
który Londyn postanowił wysłać do Japonii. Będzie
on operował z bazy lotniczej Kadena. (W) 
dowania koalicji może w tym wypadku nie
mieć racji bytu. Po pierwsze, do budowania
koalicji potrzebna jest zgoda wielkich tego
świata. Tymczasem w kwietniu, gdy po teście
rakietowym Phenianu USA, Korea Południo-
wa i Japonia chciały nałożenia sankcji na pół-
nocnokoreański reżim, Chiny te zamiary za-
blokowały. Po drugie, północni Koreańczycy
są coraz bardziej pewni siebie, by nie powie-
dzieć bezczelni.
Ostatnio władze Korei Północnej odmówi-
ły spotkania z nowym wysłannikiem USA
Stephenem Bosworthem, oskarżając
Obamę, że „tak jak Bush, prowadzi wrogą
politykę”. Niektórzy eksperci twierdzą, że
Phenian chce już tylko dwustronnych roz-
mów ze Stanami Zjednoczonymi, ale takich,
których elementem byłoby oficjalne uznanie
Korei Północnej za państwo atomowe. 
POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009 39

F E L I E T O N
ANDRZEJ
JONAS
redaktor naczelny
„The Warsaw Voice”
Po co im
ta bomba?
R
ankiem 25 maja naj-
pierw zadrgały pisaki
sejsmografów, a w ślad
za nimi rozgrzały się
kanały łączności wy-
wiadów, polityków i mediów. Na do-
piero przecierających oczy zwykłych
śmiertelników już czekała wiadomość,
że Korea Północna przeprowadziła dru-
gą podziemną próbę atomową, a wkrót-
ce po niej udaną próbę z rakietą bliskie-
go zasięgu. Z Phenianu napłynęła in-
formacja, że jest to odpowiedź na pod-
wyższenie międzynarodowych sankcji
po pierwszej próbie podziemnej.
Z ONZ – o zwołaniu Rady Bez-
pieczeństwa. Z Waszyngtonu
– o oburzeniu prezydenta
Obamy. Z Seulu – o nad-
zwyczajnym posiedzeniu
rządu. Głosy popłynęły
zewsząd. Wciąż tylko nie
ma wyjaśnienia, po co im
ta bomba.
Kilkanaście dni wcze-
śniej Iran przeprowadził
skuteczną próbę z rakietą
o zasięgu 2 tysięcy kilo-
metrów na paliwo stałe.
Prezydent kraju dał do
zrozumienia, że nie za-
mierza zrezygnować z pro-
gramu nuklearnego. Co
prawda Iran tłumaczy, że
ma on charakter pokojowy,
ale mało kto w to wierzy.
Na pewno takie wyjaśnie-
nie nie wystarczy Waszyng-
tonowi i Tel Awiwowi, ponie-
waż program ten umożliwia zbu-
dowanie bomby.
40 POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009
M i g a w k i z e ś w i a ta
Jak długo może istnieć reżim bezlitosny
dla swych obywateli, który zmienił kraj
w odizolowany obóz koncentracyjny?
W czasach zimnej wojny wszystko
było jasne. Bomby atomowe budowa-
no, ale informowano, po co. Może nie
do końca szczerze. Oficjalnie tłuma-
czono, że są potrzebne, by odpowie-
dzieć na atak przeciwnika. Nawet gło-
szono deklaracje typu: „My pierwsi
atomu nie użyjemy”. Było jednak oczy-
wiste, że decyzja zależy od rozwoju sy-
tuacji na ewentualnym polu bitwy. Stro-
na przegrywająca najprawdopodobniej
nie oparłaby się pokusie sięgnięcia po
atomowy argument.
Czy ktoś zamierza zaatakować Koreę Pół-
nocną? Czy jest pomysł uderzenia na Iran,
jeśli przystąpi do budowy bomby? Wydaje
się, że atomowe ambicje tych dwóch
państw mają podłoże stricte polityczne.
Teheranowi chodzi o pozycję w regionie.
Czy regionalne mocarstwo może nie po-
siadać broni jądrowej, jeśli dysponują nią
Pakistan, Indie i Izrael? Czy rząd, nie po-
dążając w tym kierunku, będzie cieszył
się poważaniem narodu? Czy polityka
zmierzająca do uzyskania statusu niekwe-
stionowanego lidera regionu
nie stanie się bar-
dziej wiarygodna,
jeśli zyska atomo-
wy argument?
Jeśli Teheran gra
o wielkość, to Phenian gra
o życie. Własne. Jak długo może
istnieć reżim bezlitosny dla swych
obywateli, który zamienił swój kraj
w kompletnie odizolowany obóz kon-
centracyjny? Jak długo może się on
opierać międzynarodowemu nacisko-
wi? Odpowiedź jest prosta (pozor-
Teheran gra
o wielkość,
a Phenian o życie
nie). Tak długo, jak długo będzie
otrzymywał żywnościowe i energe-
tyczne wsparcie z zagranicy i jak dłu-
go będzie ona dawała gwarancje, że
pozostanie obojętna na sytuację we-
wnątrz tego obozu. Co zachęci ową
zagranicę do zajmowania oczekiwanej
postawy? Atomowy szantaż. 

FOT. US DOD
TADEUSZ WRÓBEL
Gra wojenna
Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna
grozi rodakom z południa wojną, w której mogłaby użyć broni jądrowej.
S
iły zbrojne Republiki Korei
i stacjonujące w tym kraju
jednostki amerykańskie zo-
stały postawione w stan go-
towości ze względu na pogróżki ze
strony komunistycznej Korei Północ-
nej. „Z prawnego punktu widzenia na
Półwyspie Koreańskim przywrócony
został stan wojny, co oznacza, że na-
sze siły zbrojne podejmą odpowiednie
działania militarne”, ogłosiły jej wła-
dze. Agencja Interfax podała, powołu-
jąc się na przedstawiciela resortu
obrony, że w Rosji podejmowane są
działania prewencyjne na wypadek,
gdyby na Półwyspie Koreańskim do-
szło do zbrojnego konfliktu z użyciem
broni jądrowej.
STAN ZAWIESZENIA
KRLD z irytacją zareagowała na
deklarację południowego sąsiada
o przystąpieniu do amerykańskiej ini-
cjatywy na rzecz nierozprzestrzeniania
broni masowego rażenia (Proliferation
Security Initiative), wymierzonej właś-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
nie w takie państwa, jak Korea Północ-
na, która żyje ze sprzedaży technologii
w tej dziedzinie. Innym z niewielu to-
warów eksportowych zacofanej, zmili-
taryzowanej gospodarki tego kraju są
rakiety balistyczne.
Formalnie na Półwyspie Koreań-
skim od ponad półwiecza trwa wojna.
Co prawda w 1953 roku wykrwawio-
ne strony podpisały rozejm kończący
walki, ale nie uczyniły następnego
kroku – nie zawarły układu pokojo-
wego. Niemożliwe było to z powo-
dów ideologicznych, gdyż rządy
państw koreańskich uważały się wza-
jemnie za uzurpatorów i głosiły, że
tylko one są prawowitą władzą na pół-
wyspie. Wprawdzie w latach 90. po
zakończeniu zimnej wojny podjęte zo-
stały próby unormowania wzajem-
nych relacji między Phenianem a Seu-
lem, szybko jednak okazało się, że
podziały są zbyt trwałe. Być może re-
żim w Phenianie wystraszył się, że ot-
warcie i liberalizacja spowodują jego
upadek.
Formalnie na
Półwyspie Koreań-
skim od ponad półwie-
cza trwa wojna.
Na zdjęciu strefa zde-
militaryzowana w
Pojawił się też nowy ele- Panmundżomie.
ment zapalny. Borykający się
z wielkimi problemami gospodar-
czymi i odczuwający coraz mocniej izolację
na arenie międzynarodowej reżim północno-
koreański zaczął dążyć do zdobycia broni nu-
klearnej. Uznał, że będzie to jego as w roz-
grywce ze Stanami Zjednoczonymi. Dla
KRLD broń nuklearna to głównie sposób na
wzmocnienie swej pozycji politycznej. Komu-
nistyczna ekipa liczy, że za pomocą atomowe-
go straszaka, uda się jej też wymusić zagra-
niczną pomoc gospodarczą. W ocenie części
ekspertów, elementem takiej gry są ostatnie
pogróżki. Być może jest to również sposób na
odwrócenie uwagi od wewnętrznych proble-
mów komunistycznej autarkii.
ILUZORYCZNA POTĘGA
Patrząc na statystykę, militaryzacja Korei
Północnej jest porażająca. Liczący 22 miliony
mieszkańców kraj utrzymuje ponadmilionowe
siły zbrojne. Kolejne miliony obywateli KRLD
należą do formacji paramilitarnych, jak Robot-
niczo-Chłopska Czerwona Gwardia. Setki ty-
sięcy Koreańczyków z północy półwyspu są
NAPOLEON w służbach bezpieczeństwa.
BONAPARTE, Wojska lądowe KRLD zorganizowane są
zapytany co
jest potrzebne
w 20 korpusów. W sumie to dziesiątki dywizji
do prowadzenia i brygad. Najlepiej wyposażone, w pełni roz-
wojny, winięte jednostki stacjonują na południe od
po trzykroć stolicy kraju, niedaleko linii demarkacyjnej.
wymienił
Szacuje się, że Korea Północna ma od 3600
pieniądze.
Korea Północna do nawet 4500 czołgów. Uzupełnieniem parku
ich nie ma. pancernego jest co najmniej 2500 bojowych
POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009 41
 KP O R SE ŁA U ŻP BÓ IŁ EN O C N A
wozów piechoty i transporterów opancerzo-
nych. Wojskowych na południu szczególnie
niepokoją potężnie rozbudowane jednostki ar-
tylerii i rakietowe. Dysponują one tysiącami
różnorodnych dział i wyrzutni rakietowych,
które w razie konfliktu mogłoby zostać wyko-
rzystane do zmasowanego ostrzału południo-
wokoreańskiego pogranicza. Wyrzutnie rakiet
balistycznych wystarczyłyby, żeby zaatakować
cele na całym terytorium
Republiki Korei.
Jednym z największych Jednym z najwięk-
zagrożeń, oprócz środków
masowego rażenia, są pół-
szych zagrożeń,
nocnokoreańskie siły spe- oprócz środków
cjalne, liczące nawet sto ty-
sięcy ludzi. W razie wojny masowego rażenia,
byłyby one wykorzystane
do siania paniki, terroru
są siły specjalne
i zniszczeń na tyłach wojsk Korei Północnej,
południa. W przeszłości
północnokoreańscy agenci liczące nawet
różnymi sposobami próbo-
wali przenikać na południe
sto tysięcy ludzi
od linii demarkacyjnej,
a nawet zabić prezydenta Republiki Korei. Do
infiltracji wykorzystywano, między innymi, mi-
niaturowe łodzie podwodne, budowano też
w tym celu podziemne tunele. Siłom południo-
wokoreańskim część z nich udało się odkryć,
ale otwarte pozostaje pytanie, czy są też inne,
42 POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009
Utrzymać
reżim?
P aradoksalnie Korea
Północna w obecnym
kształcie może trwać bar-
dzo długo. Sam reżim nie
ma ochoty na reformy,
a sąsiedzi nie chcą jego
gwałtownego upadku. Tak
Koreę Południową, jak
i Chiny przerażają skutki
społeczne i gospodarcze
tego wydarzenia. W Seulu
zauważono, jak kosztow-
ne było zjednoczenie Nie-
miec, a przecież dyspro-
porcje w rozwoju cywiliza-
cyjnym między RFN a NRD
nie były tak porażające,
FOT. US DOD
jak pomiędzy państwami
koreańskimi.  kującemu atakowi, bo – jak pokazał rok 1950
zamaskowane, z których na tyły amerykańsko-
południowej obrony wyjdą tysiące dywersan-
tów. Inni mogą zostać przerzuceni w głąb tery-
torium przeciwnika małymi samolotami trans-
portowymi, takimi jak An-2.
MACHINA BEZ BLASKU
Jeśli się przyjrzeć północnokoreańskiej ma-
chinie militarnej, traci ona wiele ze swego
blasku, ponieważ znaczą-
ca cześć sprzętu w jej ar-
senale jest przestarzała.
W parku pancernym są
czołgi T-54/55 czy ich
chińska modyfikacja typ
59. Jak pokazały kon-
flikty na Bliskim Wscho-
dzie, nie miałyby one
większych szans w star-
ciu z amerykańskimi Ab-
ramsami czy południo-
wokoreańskimi K1 i K2.
Piętą achillesową Ko-
rei Północnej są siły po-
wietrzne. Mają one kilka-
set maszyn bojowych, ale zaledwie kilkadzie-
siąt myśliwców MiG-29 można uznać za
w miarę nowoczesne. Dominują nabyte od
ZSRR samoloty MiG-21 i ich chińskie kopie
J-7. W służbie są jeszcze starsze MiGi-19
i bazujące na tej konstrukcji chińskie sztur-
mowce Q-5. Wątpliwe, by lotnictwo północ-
nokoreańskie było zdolne przeciwstawić się
maszynom rywali, takim jak F-15 czy F-16.
Sytuacja na morzu jest podobna. Siły nawod-
ne Korei Północnej to „drobnica” – małe
okręty rakietowe, torpedowe i artyleryjskie.
Dużym jej atutem są natomiast okręty pod-
wodne. Są co prawda stare, ale jest ich kilka-
dziesiąt.
Siły konwencjonalne KRLD są liczne, ale ich
uzbrojenie jest przestarzałe. Pogrążonego
w kryzysie gospodarczym kraju nie stać na sze-
roki program modernizacji. Wykorzystuje to
Korea Południowa, niwelując przewagę ilościo-
wą przeciwnika lepszą jakością swej broni.
W Korei Północnej na pewno zauważono
ową rosnącą dysproporcję jakościową między
arsenałami obu państw. Z pewnością miało to
wpływ na prace nad bronią jądrową. W dzi-
siejszych czasach koszty jej zbudowania są
mniejsze niż modernizacji dywizji pancer-
nych. Jednocześnie osiąga się nieporównywal-
nie większy efekt polityczny i strategiczny.
BUŃCZUCZNA PROPAGANDA
Przed niemal dwoma wiekami Napoleon
Bonaparte, zapytany co jest potrzebne do pro-
wadzenia wojny, po trzykroć wymienił pie-
niądze. Korea Północna ich nie ma. Sukces
mogłaby osiągnąć dzięki szybkiemu, zaska-
– nie ma szans w długotrwałym starciu. Na to
się jednak nie zanosi. Amerykanie i Seul śle-
dzą poczynania reżimu północnokoreańskie-
go, a jego pogróżki wzmagają tylko ich czuj-
ność. Pomimo buńczucznej propagandy, poli-
tycy i generałowie wiedzą, że nie mieliby
większych szans w starciu z Koreą Południo-
wą wspartą przez USA.
Z drugiej strony, lider północnokoreański
Kim Dzong Il nie ma co liczyć na to, że jego
dawni alianci, spadkobierczyni Związku Ra-
dzieckiego Rosja czy Chińska Republika Lu-
dowa, wesprą wszczętą przez niego wojenną
awanturę. Dziś rządzący w Pekinie prezydent
Hu Jintao nie byłby raczej tak „dobrym wuj-
kiem” jak Mao Tse-dong, który wysłał na
pomoc niedobitkom armii Kim Ir Sena mi-
liony „ochotników”. To chińscy żołnierze
ocalili komunistyczny reżim na północy Pół-
wyspu Koreańskiego. Pekin był przez dzie-
siątki lat głównym sojusznikiem Phenianu,
dla którego ZSRR po potępieniu stalinizmu
stał się zbyt liberalny. Choć Chiny nadal
wspierają Koreę Północną, to wśród ich gre-
miów decyzyjnych wyczuwalna jest irytacja
zachowaniem protegowanego. Świadczy
o tym chociażby ich oświadczenie po ostat-
niej północnokoreańskiej próbie atomowej.
Podobnie zachowała się Moskwa, która
w czasie koreańskiej wojny dostarczyła siłom
chińsko-północnokoreańskim swą najnowo-
cześniejszą broń, taką jak odrzutowe myśliw-
ce MiG-15. 

Zignorować Koreę
T
est nuklearny przepro-
wadzony przez reżim
Korei Północnej zelek-
tryzował cały świat.
Niektóre media i poli-
tycy zaczęli wieszczyć wojnę lub in-
ną katastrofę. W ocenie konsekwen-
cji tego wydarzenia panował prawie
konsensus: ten wybuch stanowi po-
ważne zagrożenie dla bezpieczeń-
stwa międzynarodowego. Konieczna
jest skoordynowana reakcja społecz-
ności międzynarodowej. Rada Bez-
pieczeństwa musi zarządzić jeszcze
dalej idące sankcje przeciwko Korei
Północnej, choć już nie wiadomo,
czy są one w tym przypadku możli-
we. Nie mogą być bowiem użyciem
siły, co, jak znów zgodnym chórem
wszyscy mówią, jest niewskazane.
Uważam, że ostatni północno-
koreański wyczyn nie niesie jakie-
goś szczególnego, nowego zagroże-
nia. Wprawdzie Korea Północna jest
patologicznym reżimem polityczno-
społecznym, a grupa rządząca wy-
kazuje pod względem psychoumy-
słowym silne skłonności paranoidal-
ne, jednak to nie są samobójcy. Prze-
ciwnie, chcą w stanie, który sobie
stworzyli, trwać jak najdłużej.
Dyktatorów charakteryzuje silny
instynkt samozachowawczy. Nie por-
wą się na nic, co oznaczałoby ich na-
tychmiastową śmierć. Nie zaryzykują
wojny, która zakończyłaby się klęską
i upadkiem reżimu oraz usunięciem
ich w niebyt. Jedyne poważne zagro-
żenie wiąże się z ewentualną próbą
sprzedaży lub przekaza-
nia technologii
nuklearnej
Powiększenie
Uważam, że ostatni północnokoreański
wyczyn nie niesie nowego zagrożenia.
jakiemuś innemu, równie patologicz-
nemu reżimowi lub grupie terrory-
stycznej czy jakimś rebeliantom, na
przykład w Pakistanie. Lecz i w tym
przypadku można sądzić, że możliwe
jest takie uszczelnienie „kordonu sa-
nitarnego” wokół Korei Północnej,
które skutecznie nie dopuści do ta-
kiego transferu. Pozwalają na to już
przyjęte rezolucje Rady Bezpieczeń-
stwa Narodów Zjednoczonych.
Wbrew temu, co się pisze i mówi,
ta sytuacja nie jest też testem na
zdolność administracji Obamy,
a zwłaszcza jego samego do sprosta-
nia północnokoreańskiemu wyzwa-
niu. Nie sprostał ani Clinton, ani
Bush, dlaczego mielibyśmy oczeki-
wać cudów od nowicjusza? Gdyby
myśleć w tych kategoriach, to
w końcu jego poprzednicy dopuścili
do tego, co się obecnie zdarzyło.
Ale przecież nie zawsze jest tak, że
jeśli zrobimy wszystko, co do nas
należy, to efekt jest murowany.
W stosunkach międzynarodowych
obowiązuje zasada suwerenności.
I całe szczęście. Jej brak byłby
znacznie gorszy dla narodów i całe-
go porządku międzynarodowego.
Koreański test nie unieważnia sen-
su deklaracji Obamy, który zamierza
zapoczątkować proces denuklearyza-
cji świata, w tym „atomowej piątki”.
Dopóki będzie ona dysponować tą
bronią, dopóty nie da się po-
wstrzymać jej
F E L I E T O N
ROMAN
KUŹNIAR
szef Zakładu Studiów
Strategicznych
w Instytucie Stosunków
Międzynarodowych UW
proliferacji. A jeśli chodzi o związek nukleary-
zacji Korei z bazą systemu antyrakietowego
w Polsce, to odpowiedź jest krótka: co ma pier-
nik do wiatraka. Jest to tak samo słaby związek,
jak z ubiegłoroczną wojną na Kaukazie.
Jak zatem wobec północnokoreańskiego te-
stu powinna się zachować społeczność mię-
dzynarodowa? Zignorować. Jego cel był głów-
nie wewnętrzny. Chodziło o legitymizację re-
żimu wobec wyimaginowanego zagrożenia ze-
wnętrznego. O uzyskanie lepszej pozycji prze-
targowej w domaganiu się nowej pomocy mię-
dzynarodowej, „poważnego” traktowania
przez inne państwa, zwłaszcza przez USA.
Phenian chce w ten sposób pokazać, że liczy
się w grze. Jak niegrzeczne dziecko, które
szantażuje rodziców okropnym zachowaniem.
Jaki jest na to sposób? Nie zauważać tych
wrzasków, kaprysów, walenia łopatką o podło-
gę. Takie zachowanie trzeba ignorować
i ukradkiem baczyć, aby dziecko (Korea Pół-
nocna) nie zrobiło sobie krzywdy tym wale-
niem głową o nogę od stołu. 
DYKTATORZY NIE ZARYZYKUJĄ
WOJNY, KTÓRA ZAKOŃCZYŁABY
SIĘ USUNIĘCIEM ICH W NIEBYT
POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009 43
 R O S J A
Na Wsch dzie  bez zmian?
FOT. US DOD
Minister obrony Rosji Anatolij Serdiukow (z lewej) i sekretarz
obrony USA Robert Gates podczas spotkania w Brukseli.
MARCIN KACZMARSKI
Wróżenie z fusów
Nowa „Strategia bezpieczeństwa” Federacji Rosyjskiej
nie będzie pomocna w analizie przyszłej polityki zagranicznej Rosji.
P
rezydent Dmitrij Miedwiediew za-
akceptował 12 maja 2009 roku nową
„Strategię bezpieczeństwa narodo-
wego” Federacji Rosyjskiej do 2020
roku, która zastąpiła dotychczasową koncepcję
sprzed dziewięciu lat. Tym samym, wraz
z przyjętą w 2008 roku „Koncepcją polityki
zagranicznej”, zakończył się – przynajmniej
formalnie – proces tworzenia nowych podstaw
koncepcyjnych polityki zewnętrznej FR, zapo-
wiadany od czasu opublikowania przez MSZ
„Przeglądu polityki zagranicznej” w marcu
2007 roku. Jednak przyjęte dokumenty nie
tworzą spójnej wizji ani nie dostarczają odpo-
wiedzi na pytanie, czego sąsiedzi, Zachód
i reszta świata mogą oczekiwać od Kremla.
DOKUMENT Z POŚLIZGIEM
Przyjęcie strategii było zapowiadane od kil-
kunastu miesięcy, jednak regularnie przesuwa-
no termin jej publikacji. Zdaniem większości
ekspertów, wynikało to z niepewności władz
rosyjskich, jak (i czy w ogóle) w dokumencie
programowym określać potencjalnych przeciw-
ników FR. Spekulowano, że publikacja będzie
uzależniona od postępów w relacjach rosyjsko-
amerykańskich. Dlatego spodziewano się jej ra-
44 POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009
czej dopiero po mającej odbyć się w lipcu wi-
zycie prezydenta USA Baracka Obamy
w Moskwie. Okazało się jednak, że stosunki
między Moskwą i Waszyngtonem nie mają
większego znaczenia dla strategii. Prezentowa-
ny w niej obraz świata rosyjskich elit zdomino-
wany jest przez zagrożenia: poczynając od kon-
kurencji między wartościami i modelami roz-
woju społeczno-politycznego, przez globaliza-
cję, na możliwościach wybuchu konfliktów
zbrojnych w pobliżu granic FR kończąc.
Tradycyjnie za największe zagrożenie uzna-
no sojusz północnoatlantycki. Zwrócono też
uwagę na politykę Stanów Zjednoczonych,
która może doprowadzić do zachwiania rów-
nowagi strategicznej z Rosją, między innymi
przez rozmieszczanie systemów obrony prze-
ciwrakietowej. Nowością w katalogu zagrożeń
są wojny o surowce energetyczne.
Strategia jest dokumentem bardzo niespój-
nym, w którym pod pojęciem bezpieczeństwa
rozumiana jest każda sfera polityki Rosji, po-
cząwszy od relacji ze światem zewnętrznym,
przez kwestie ekonomiczne, a na sprawach
edukacji, ochrony zdrowia i kultury skończyw-
szy. Zagrożenia dla bezpieczeństwa FR są do-
strzegane w każdej z tych dziedzin, co w wielu
miejscach graniczy z absurdem (przykład:
uznanie za główne zagrożenie dla kultury „za-
lewu produkcji kultury masowej, zorientowanej
na duchowe potrzeby marginalnych warstw
[społeczeństwa]”). Ponadto widoczna jest wy-
raźna przewaga problematyki dotyczącej poli-
tyki wewnętrznej nad zagraniczną, co jest ewe-
nementem w tego rodzaju dokumentach.
Równie uderzającą cechą nowej strategii jest
jej konfrontacyjny język, często sprawiający
wrażenie, jakby pochodził z poprzedniej epoki.
Dość dobrze sposób myślenia autorów tego do-
kumentu oddaje hierarchia zagrożeń dla bez-
pieczeństwa wewnętrznego, gdzie za najwięk-
sze uznano działalność wywiadowczą służb in-
nych państw.
BRAK SPÓJNOŚCI
Porównanie „Koncepcji polityki zagranicz-
nej” z 2008 roku z obecną „Strategią bezpie-
czeństwa” pogłębia wrażenie braku spójności.
Oba dokumenty miały różnych autorów
– pierwszy był tworzony w zasadniczej mierze
przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych, dru-
gi najprawdopodobniej powstawał w Federal-
nej Służbie Bezpieczeństwa, zaś sam MSZ nie
został w ogóle dopuszczony do jego opraco-
wywania. W dokumencie ministerstwa wizja
świata jest dość optymistyczna i uznaje aktual-
ną sytuację geopolityczną za korzystną dla Ro-
sji. Strategia dostrzega przede wszystkim za-
grożenia, i to w każdej możliwej dziedzinie.
Powstaje zatem pytanie, czemu miała służyć
publikacja „Strategii bezpieczeństwa narodo-
wego” i czy należy ten dokument traktować
poważnie. Z jednej strony, jest on wyrazem
ambicji aparatu biurokratycznego, przede
wszystkim Rady Bezpieczeństwa FR oraz tak
zwanych siłowików, czyli szefów resortów
obrony oraz spraw wewnętrznych i związanych
z nimi służb specjalnych. Z drugiej, żaden
z dotychczasowych rosyjskich dokumentów
programowych nie wyróżniał się spójnością
i rzadko mógł służyć jako wskazówka do od-
czytywania przyszłej polityki zagranicznej
Kremla. Podobny los wydaje się czekać obec-
ną strategię. 
WIZYTÓWKA
MARCIN
KACZMARSKI
Analityk Ośrodka Studiów
Wschodnich, pracuje
również w Instytucie Stosunków Międzynaro-
dowych Uniwersytetu Warszawskiego, autor
książki „Rosja na rozdrożu”.
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

FOT. US DOD
TOMASZ OTŁOWSKI

Zamki na piasku
też jaki jest w istocie jej charakter. Na pewno
zbiega się ona w czasie z ponownym zaostrze-
niem się wewnętrznej sytuacji politycznej
w Iraku. Po okresie względnego wyciszenia
znów dają o sobie znać głębokie różnice mię-
Ponowna eskalacja przemocy w Iraku może pokrzyżować amerykańskie dzy poszczególnymi grupami wyznaniowymi
plany redukcji zaangażowania militarnego nad Tygrysem i Eufratem. i etnicznymi Iraku, zwłaszcza pomiędzy szyita-

S
mi a sunnitami. Głównym powodem wzrostu
trategia obecnej admini- że założenia „strategii wyjścia” to bu- napięcia jest zaostrzenie polityki zdominowa-
stracji USA odnośnie do dowanie zamków na piasku. Po dłuż- nych przez szyitów władz irackich wobec two-
Iraku, której osią jest szyb- szym okresie relatywnego spokoju rzonych przede wszystkim przez sunnitów para-
kie i radykalne zmniejsze- – gdy liczba ataków i zamachów syste- militarnych ochotniczych struktur samoobrony,
nie tam zaangażowania mi- matycznie malała, a ogólna sytuacja tak zwanych Rad Przebudzenia. Struktury te,
litarnego, opiera się na założeniu, że wewnętrzna kraju wyraźnie się stabili- powstające samorzutnie od trzech lat przy ak-
sytuacja wewnętrzna w tym kraju – tak zowała – niespodziewanie w ostatnich tywnym wsparciu i pomocy Amerykanów, w
w wymiarze politycznym, jak i bezpie- trzech miesiącach nastąpiła erupcja dużej mierze przyczyniły się do wyeliminowa-
czeństwa – od ponad dwóch lat powo- przemocy. Kwiecień 2009 roku okazał nia w latach 2007–2008 większości struktur
li, ale systematycznie się poprawia. się jednym z najgorszych pod wzglę- irackiej Al-Kaidy i innych grup islamistycz-
Oceniając sytuację w Iraku, opierano dem bezpieczeństwa od niemal roku: nych. Z perspektywy rządzących szyitów Rady
się jednak głównie na statystykach, nie liczba ofiar była aż o 40 procent wyż- stanowią jednak poważne zagrożenie politycz-
biorąc pod uwagę rzeczywistych pro- sza niż w marcu. ne, czego dowiodły ich relatywnie niezłe wyni-
cesów politycznych i społecznych za- Od wielu tygodni niemal każdego ki w niedawnych wyborach lokalnych w Iraku.
chodzących w tym kraju. Nie uwzględ- dnia dochodzi w Iraku do kilku dużych Zmiana polityki Władze w Bagdadzie opóźniają więc wypłatę
niono zwłaszcza faktu, że najważniej- zamachów bombowych lub samobój- USA wobec należnego członkom Rad żołdu, wydały też na-
sze kwestie sporne, wpływające na re- czych, ataków z wykorzystaniem im- Iraku, zwłaszcza kazy aresztowania wielu ich liderów pod zarzu-
lacje między głównymi irackimi gru- prowizowanych ładunków wybucho- perspektywa tem dawnej współpracy z reżimem Saddama
rychłego
pami społecznymi, wciąż nie zostały wych (IED), a także co najmniej kilku- wycofania niemal Husajna i partią Baas. Sunnici są coraz bar-
rozwiązane. dziesięciu innych zbrojnych incyden- całego dziej rozgoryczeni i zniecierpliwieni, a sytuacja
W ocenie Waszyngtonu tendencja tów. W dodatku ruch oporu powrócił kontyngentu polityczna w kraju pogarsza się z każdym tygo-
stabilizacyjna jest wyraźna i daje silne do ostrzału moździerzowego słynnej amerykańskiego, dniem. Już wkrótce może dojść do całkowitego
ma na Bliskim
podstawy do redukcji kontyngentu sił „Zielonej strefy” w centrum Bagdadu. Wschodzie wielu załamania skomplikowanego procesu włącza-
amerykańskich w zaplanowanym ter- Eksperci i politycy nie są zgodni, co zażartych nia sunnitów w życie polityczne Iraku, będące-
minie. Niestety, wiele wskazuje na to, jest przyczyną nowej fali przemocy ani przeciwników. go do niedawna fundamentem amerykańskiej

POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009 45

 I R A K
FOT. US DOD
Za ostatni tak dramatyczny wzrost przemocy w Iraku w dużej części odpowiedzialne są czynniki zewnętrzne.
strategii stabilizowania sytuacji politycznej
w tym kraju.
BUNT SOJUSZNIKÓW AMERYKI?
Na tak dramatyczny wzrost przemocy w Ira-
ku w dużej mierze mają wpływ prawdopodob-
nie czynniki zewnętrzne. Zmiana polityki USA
wobec Iraku, a zwłaszcza perspektywa rychłe-
go wycofania znad Eufratu niemal całego kon-
tyngentu amerykańskiego mają więc na Bli-
skim Wschodzie wielu zażartych przeciwni-
ków. W większości są to jednocześnie najwięk-
si sojusznicy Waszyngtonu w tym zapalnym re-
gionie – arabskie monarchie znad Zatoki Per-
skiej, Egipt, Jordania, a także Izrael. Państwa te
bardzo poważnie obawiają się, że po zmianie
strategii wobec Iraku uwaga Ameryki skupi się
na regionie afgańsko-pakistańskim, a Bliski
Wschód – szczególnie obszar Zatoki Perskiej,
ale także Lewant – zostanie pozostawiony fak-
tycznie samemu sobie wobec szybko rosnącej
geopolitycznej potęgi Islamskiej Republiki Ira-
nu. Obawy te są tym większe, że administracja
prezydenta Obamy aktywnie poszukuje możli-
wości unormowania stosunków z Iranem. Ostat-
nie wypowiedzi i działania prezydenta
Baracka Obamy wywołują w Tel Awiwie
prawdziwy popłoch. Izraelczycy po raz pierw-
szy nie mogą być pewni, że w razie sytuacji
kryzysowej Stany Zjednoczone udzielą im peł-
nego i bezwarunkowego poparcia.
STRATEGICZNE ROZGRYWKI
Ze względu na swe strategiczne położenie
Irak od dawna stanowi klucz do faktycznego
panowania nad rejonem Zatoki Perskiej. Dlate-
46 POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009
Własne siły
Z godnie z tym, co podaje
kwartalny amerykański
raport o sytuacji w Iraku
z marca 2009 roku, liczeb-
ność miejscowych sił bez-
pieczeństwa (Iraq’s Security
Forces – ISF) wynosiła
w tym czasie około 615 ty-
sięcy osób – w formacjach
podległych resortom obrony
i spraw wewnętrznych, jak
też w stanowiących odręb-
ną strukturę Irackich Naro-
dowych Siłach Antyterrory-
stycznych. 
go też z punktu widzenia większości pieczeństwa w tym kraju – i pokrzy-
Wkrótce wyjaśni państw arabskich objęcie przez szyi- żowaniu planów USA – paradoksal-
się, czy w Iraku cki Iran mniej lub bardziej bezpośred- nie najwięcej zyskaliby właśnie so-
mamy do niej kontroli politycznej nad tym kra- jusznicy Waszyngtonu. Ponowny wy-
czynienia
z chwilowym
jem stanowiłoby realne zagrożenie dla buch walk między sunnitami a szyita-
załamaniem ich pozycji strategicznej, interesów mi sprawiłby bowiem, że plany wyco-
procesu ekonomicznych i bezpieczeństwa. fania sił USA z Iraku do 2011 roku
stabilizacji, czy Iran – być może dodatkowo dysponu- nie miałyby szans na realizację. To
też z sytuacją,
w której kraj jący bronią jądrową – stałby się wów- zaś uniemożliwiłoby Iranowi przeję-
ponownie czas bez wątpienia regionalnym mo- cie strategicznej kontroli nad Irakiem
pogrąża się carstwem prowadzącym agresywną i w konsekwencji spowolniło tempo
w chaosie walk politykę wobec swego otoczenia. wzrostu jego pozycji w regionie.
wyznaniowych
i etnicznych. Nie można wykluczyć, że to właś- Saudowie wcale nie musieliby przy
nie państwa arabskie (a zwłaszcza tym angażować dużych sił i środków,
Arabia Saudyjska, jako posiadająca aby odwrócić dotychczasowy proces
najbardziej rozbudowane kontakty stabilizacji sytuacji w Iraku. Wystar-
wśród irackich sunnitów) stoją za czyłoby jedynie wykorzystać w tym
ostatnią falą przemocy w Iraku. Roz- celu potencjał tysięcy członków Rad
wój sytuacji w regionie sugeruje bo- Przebudzenia, spychanych właśnie na
wiem, że na załamaniu sytuacji bez- margines życia społecznego i poli-
Ostatnia trójka
Z wielkiej koalicji ponad 30 krajów poza
Amerykanami w Iraku są żołnierze już tylko z trzech państw.
N ajwiększy jest kontyngent
brytyjski na południu kra-
ju, choć 4 tysiące Brytyjczy-
ku pozostanie do 400 brytyj-
skich instruktorów, którzy bę-
dą kontynuować szkolenie
żołnierzy. Irak mają opuścić
do końca lipca. Z kolei Au-
stralia ma nad Tygrysem i Eu-
ków zakończyło działania bo- personelu tamtejszych sił fratem 145 żołnierzy. Stu
jowe w Iraku 30 kwietnia. Te- zbrojnych. W składzie sił koali- z nich ochrania ambasadę
raz trwa wycofywanie tych sił, cji jest też kilkuset wojsko- tego kraju w Bagdadzie, a po-
które powinno zakończyć się wych z Rumunii, którzy – zgod- zostali służą w strukturach
do 1 sierpnia. Na podstawie nie z umową zawartą między sztabowych. Misja tych ostat-
dwustronnego porozumienia władzami w Bukareszcie nich również zakończy się
z rządem w Bagdadzie w Ira- i Bagdadzie – trenują irackich 31 lipca. 
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

tycznego kraju przez władze irackie. Nie jest

wszak tajemnicą, że to właśnie Rijad w latach
2004–2006 w największym stopniu wspierał fi-
nansowo znaczną część irackiego sunnickiego
podziemia zbrojnego w obawie przed zdomino-
waniem Iraku przez proirańskich szyitów.

ODRODZENIE
IRACKIEGO DŻIHADU
Nowa polityka bliskowschodnia Stanów
Zjednoczonych nie podoba się nie tylko regio-
nalnym sojusznikom Ameryki. Do grona naj-
większych przeciwników nowej strategii USA
należy także... Al-Kaida. Organizacja Usamy
ibn Ladina również obawia się zmiany amery-
kańskich priorytetów w polityce wobec Bliskie-
go i Środkowego Wschodu, choć z nieco in-
nych powodów. Z jej perspektywy ewentualne
wyjście Amerykanów z Iraku pozwoliłoby im
na większe zaangażowanie militarne w Afgani-
stanie i zwiększenie presji na władze w Islama-
badzie. To zaś z kolei zagrażałoby realizacji no-
wej strategii Al-Kaidy, zmierzającej do przeję-
cia politycznej kontroli nad obszarem Pakistanu
i przekształcenia regionu „AfgaPak” w pań-
stwo islamskie będące bazą dla ekstremistów
i terrorystów.
Nic więc dziwnego, że irackie komórki Al-
Kaidy, przetrzebione w ostatnich dwóch la-
tach, rzuciły teraz wszystko na jedną szalę,
zwielokrotniając tempo działań oraz koncen-
trując je wokół Bagdadu i Mosulu. Intensyfi-
kacja aktywności w Iraku islamskich radyka-
łów spod znaków Ibn Ladina jest możliwa
także dzięki odzyskaniu przez nich pozycji
i siły w regionie bliskowschodnim. W pierw-
szej kolejności dotyczy to Jemenu, gdzie na
górzystym pograniczu z Arabią Saudyjską
znajdują się główne bazy i kryjówki organiza-
cji o nazwie „Al-Kaida Półwyspu Arabskie-
go”, odpowiedzialnej za poważne zdestabili-
zowanie sytuacji w Jemenie oraz wzrost ak-
tywności islamistów w spokojnych w ostatnich
latach Arabii Saudyjskiej i Kuwejcie. Z kolei
w Somalii, drugiej po Afganistanie głównej
bazie logistyczno-szkoleniowej organizacji
Usamy ibn Ladina, lokalne struktury Al-Kai-
dy otwarcie już dążą do przejęcia kontroli nad
całym terytorium kraju, i wiele wskazuje na
to, że odniosą sukces.
To swoiste odrodzenie i umocnienie Al-Kai-
dy na Bliskim Wschodzie i w Afryce to w du-
żym stopniu efekt żywiołowego rozwoju ugru-
powań radykalnych islamistów na pograniczu
afgańsko-pakistańskim. Pogarszająca się sytua-
cja sił międzynarodowych w Afganistanie
i wzrost potęgi islamskich radykałów w Paki-
stanie stworzyły Al-Kaidzie niezwykle dogod-
ną sytuację strategiczną, w której możliwe jest
nie tylko zwiększenie tempa i skuteczności
działań w tych krajach, ale też pozyskanie do-
datkowych funduszy, kadr i zasobów logistycz-
nych na rozszerzenie zasięgu geograficznego
prowadzonych operacji terrorystycznych. 

POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009 47

 A F G A N I S T A N
STANISŁAW KOZIEJ
Cienie nad strategią
Amerykanie dość precyzyjnie sformułowali cel nowej strategii:
rozbicie Al-Kaidy w Afganistanie i Pakistanie oraz uniemożliwienie
odtworzenia jej w jakimkolwiek innym miejscu.
P
rezydent Barack Obama
zmierza do zracjonalizowa-
nia kampanii afgańskiej.
Urealnia jej cele (redukcja)
i zapowiada bardziej wszechstronne
sposoby działania (comprehensive).
Generalny cel nowej strategii został
sformułowany dość precyzyjnie: roz-
bicie Al-Kaidy w Afganistanie i Paki-
stanie oraz uniemożliwienie jej od-
tworzenia się w przyszłości w jakim-
kolwiek innym miejscu.
W nowej strategii określono szczegó-
łowe cele operacyjne. Najważniejsze
z nich to: militarne stłumienie rebelii na
południu i wschodzie Afganistanu i od-
wrócenie niekorzystnego rozwoju sytu-
acji w tych regionach, wzmocnienie
afgańskich sił bezpieczeństwa i władzy
cywilnej na terytorium całego kraju tak,
aby mogły kontrolować samodzielnie
sytuację, wsparcie władz Pakistanu
i zmobilizowanie ich do spacyfikowania
pogranicza afgańsko-pakistańskiego.
Kompleksowe podejście (compre-
hensive) oznacza, że dla osiągnięcia
tych celów podejmowane będą różno-
rodne działania wojskowe, dyploma-
tyczne, ekonomiczne i informacyjne,
składające się w sumie na zintegrowaną
kampanię cywilno-wojskową. Zdecy-
dowanie większy nacisk ma być poło-
48 POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009
żony na działania pozamilitarne, w tym
w szczególności na wsparcie ekono-
miczne. Przewidziano wyasygnowanie
wielu miliardów dolarów na pomoc
dla władz i ludności Afganistanu oraz
Pakistanu.
Ważne będzie również zachęcanie
władz afgańskich do szukania porozu-
mienia z częścią obecnego ruchu opo-
ru, który nie identyfikuje się z radykal-
nym nurtem terrorystycznym powiąza-
nym z Al-Kaidą. Najważniejsze jednak
jest z pewnością pozyskanie większej
pomocy i wsparcia ze strony innych
państw. Od tego w głównej mierze zale-
ży powodzenie nowej strategii.
Pierwsze reakcje na takie oczekiwa-
nia amerykańskie nie są optymistyczne.
Dość powszechne wsparcie werbalne
nie przekłada się na wsparcie realne.
Ani konferencja ONZ na temat Afgani-
stanu w Hadze, ani szczyt NATO, ani
spotkanie prezydenta Obamy z prezy-
dencją UE w Pradze nie dają powodów
do nadziei na większe umiędzynarodo-
wienie kampanii afgańskiej. A sami
Amerykanie rozszerzonych zadań
w Afganistanie nie udźwigną. Jeśli in-
ne kraje nadal będą tak ostrożnie pod-
chodzić do kwestii większego angażo-
wania w tę operację, to nowa strategia
Baracka Obamy może zawisnąć
FOT. US DOD
w próżni i okazać się zestawem trudnych do wy-
konania życzeń politycznych i operacyjnych. Jest
to tym bardziej niepokojące, że istnieją także in-
ne zagrożenia dla tej strategii.
Pierwsze dotyczy opóźnień w procesie po-
wstawania wystarczająco silnej władzy cen-
tralnej w Afganistanie zdolnej do kontrolo-
wania sytuacji.
Drugie wiąże się z oczekiwaniem, że władze
Pakistanu bardziej zdecydowanie włączą się
TRÓJSTRONNE w walkę z talibami na pograniczu z Afganista-
SPOTKANIE nem. Trzeba będzie je zatem do tego zachęcać
prezydenta
Baracka Obamy odpowiednimi zabiegami dyplomatycznymi
z prezydentami (coercive diplomacy), pomocą i sankcjami eko-
Afganistanu nomicznymi, skuteczną propagandą (operacje
i Pakistanu,
informacyjne) i wszelkiego rodzaju doradz-
a także zmiany
dowódców twem. Czy to się uda w sytuacji, kiedy już dziś
operacyjnych widać, że władze Pakistanu są bardzo słabe?
wojsk Trzecie wiąże się z ideą zwiększania sił ame-
sojuszniczych
w Afganistanie
rykańskich w Afganistanie kosztem szybkiej re-
oraz dowódcy dukcji wojsk w Iraku. Jej zbyt szybkie tempo
strategicznego może doprowadzić do zaburzenia delikatnego
NATO w Europie procesu stabilizacji w Iraku, a w rezultacie do
są widocznymi
krokami na
wojny domowej, pociągającej za sobą interwen-
drodze nowej cję sąsiadów. Oznaczałoby to wybuch „dwuwoj-
strategii ny” na szeroko pojętym Bliskim Wschodzie.
wobec kryzysu W sumie możliwe są dziś wszystkie opcje. Od
afgańskiego.
optymistycznej wizji, przez brak powodzenia, aż
do klęski. Dwa pierwsze scenariusze oznaczały-
by militarne wyjście z Afganistanu, z tym że
w pierwszym wypadku powinno to być wyjście
zamierzone, w drugim zaś – wymuszone. Kon-
sekwencją czarnego scenariusza byłaby zupełnie
nowa strategia, i to wojenna. 
Profesor STANISŁAW KOZIEJ,
generał brygady w stanie spoczynku,
były wiceminister obrony narodowej
B E Z P I E C Z E Ń S T W O

POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009 49

 L O T N I C T W O
PAWEŁ HENSKI
Władca mórz
Wkrótce pojawi się nowy wielozadaniowy
samolot morski Boeing P-8A Poseidon.
D
wanaście lat temu amerykańska
marynarka wojenna podjęła
próbę zastąpienia starzejącej się
floty morskich samolotów pa-
trolowych Lockheed P-3C
Orion. Zbudowany na bazie pasażerskiego
Lockheed Electra Orion został oblatany
w 1959 roku, a do służby wszedł dwa lata póź-
niej. Nieustannie modernizowany i modyfiko-
wany, okazał się bardzo udaną konstrukcją
i odniósł olbrzymi sukces w wielu krajach. Po-
wstało 757 egzemplarzy tych samolotów. Jak
na ten rodzaj maszyn jest to zawrotna liczba.
Obecnie Stany Zjednoczone mają ponad
161 Orionów w wersji morskiej (P-3C) oraz
24 zwiadu elektronicznego (EP-3E Aries/Aries
II ELINT). Weszły one do służby w siłach
zbrojnych również 17 innych państw.
W 2002 roku do prac nad rozwojem nowe-
go projektu zakwalifikowały się firmy Lock-
50 POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009
heed oraz Boeing. Pierwszy zaproponował
gruntownie zmodernizowaną i unowocześnio-
ną wersję P-3, ale ciągle z napędem turbośmi-
głowym. Boeing natomiast postawił na samo-
lot odrzutowy, zbudowany na podstawie pasa-
żerskiego Boeing 737. W czerwcu 2004 roku
dostał kontrakt wart 3,89 miliarda dolarów na
budowę pięciu wielozadaniowych samolotów
morskich wstępnej (testowej) partii produkcyj-
nej, oficjalnie nazwanych P-8A Poseidon
MMA (Multi-mission Maritime Aircraft).
Miały to być samoloty zdolne do wykrywa-
nia i zwalczania okrętów podwodnych, wyko-
nywania misji patrolowych w rejonach przy-
brzeżnych i na otwartym morzu, a także rozpo-
znania, inwigilacji i prowadzenia zwiadu oraz
nasłuchu elektronicznego. Amerykańska mary-
narka wojenna chciała kupić 108 Poseidonów.
Budowa pierwszych maszyn rozpoczęła się
w grudniu 2007 roku. Po dwóch latach samo-
lot P-8A (T-1) wzbił się w powietrze. Pierwsze
Poseidony mają osiągnąć gotowość operacyj-
ną w 2013 roku.
NOWY NA BAZIE STAREGO
Do opracowania P-8A Boeing wykorzystał
kadłub cywilnego 737-800 oraz skrzydła
z wersji 737-900. Zwiększyło to możliwości
udźwigu samolotu w porównaniu ze standar-
dowym 737-800. W odróżnieniu od wersji cy-
wilnej, na końcach skrzydeł zastosowano roz-
praszacze wirów powietrza nie pionowe, lecz
poziome, zagięte do tyłu. Jednocześnie odpo-
wiednio wzmocniono skrzydła. W tylnej czę-
ści kadłuba znajdują się luk bombowy oraz
dodatkowe zbiorniki paliwa.
Poseidona wyposażono w dwa silniki tur-
bowentylatorowe CFM International
CFM56-7B27A. To sprawdzona konstrukcja
o bardzo niskim poziomie usterkowości, zasto-
sowana już między innymi w używanych przez
marynarkę i siły powietrzne USA samolotach
transportowych C-40 Clipper (Boeing
737-700) oraz w Boeingach 737 AEW&C.

P-8A będzie mógł zabrać na pokład
ponad 34 tony paliwa, co pozwoli mu
na przykład na przeprowadzenie czte-
rogodzinnego patrolu 2200 kilome-
trów od bazy. Ponadto może on uzu-
pełniać paliwo w locie.
Prędkość maksymalna samolotu to
850 kilometrów na godzinę. Minimal-
na podczas patrolu na wysokości
50–60 metrów to 333 kilometry na
godzinę. Podczas pokazów dla mary-
narki samolot demonstracyjny osiąg-
nął pułap 12 500 metrów, prędkość
schodzenia 3050 metrów na minutę
oraz dobieg na dystansie 610 metrów
od przyziemienia.
SUPERNOWOCZESNY
Załoga Poseidona składa się
z dwóch pilotów i siedmiu operatorów
urządzeń pokładowych. Obsługują oni
radar Raytheon AN/APY-10 SAR
(Synthetic Aperture Radar) połączony
z systemem zwiadu elektronicznego
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
Wszystko wskazuje
na to, że Boeing P-8A
Poseidon (na zdjęciu)
będzie równie udaną
konstrukcją jak znany
na całym świecie
Lockheed P-3 Orion,
którego ma zastąpić.
(Signal Intelligence – SIGINT), zdol-
ny do wykrywania, rozpoznania, kla-
syfikacji i zobrazowania celów na-
wodnych, od okrętów po małe jed-
nostki, a także celów lądowych.
W tak zwanym trybie zobrazowa-
nia cyfrowego w wysokiej rozdziel-
czości (ISAR) radar może wykrywać
wynurzone okręty podwodne i małe,
szybko poruszające się cele w strefie
przybrzeżnej. Pozwala na tworzenie
map wysokiej rozdzielczości wybra-
nego obszaru, na przykład podczas
poszukiwań ratunkowych (CSAR/
SAR) czy oszacowywania zniszczeń
bitewnych. Może również wykrywać
bardzo małe cele, takie jak kioski
i peryskopy okrętów podwodnych.
Firma Raytheon dostarcza także sy-
stem przeciwdziałający zakłóceniom
GPS, zintegrowany system rozpozna-
nia swój–obcy (IFF), system obronny
holowany na rozwijanej linie, system
transmisji przekazu (BIS) oraz bez-
Kariera zapewniona
Poseidon ma szansę odnieść sukces
na rynkach międzynarodowych.
T eoretycznie może
zainteresować
wszystkie te kraje,
swojej marynarki wo-
jennej. To pierwszy
w historii wojskowy
które obecnie używa- kontrakt Boeinga dla
ją samolotu P-3 Orion. Indii. W marcu tego
Pierwszym zagranicz- roku Poseidonem za-
nym odbiorcą okazały interesował się rząd
się Indie, które na po- Australii, który chce
czątku stycznia 2009 nim zastąpić swoje
roku zamówiły osiem wysłużone samoloty
samolotów P-8I dla AP-3C Orion. 
pieczne połączenie satelitarne UHF. Z kolei
firma Northrop Grumman wyposażyła Posei-
dona w zestaw ochrony przed zakłóceniami
elektronicznymi (EWSP), na który składają
się: system zarządzania i walki elektronicznej
Terma AN/ALQ-213(V), zestaw przeciwdzia-
łania kierunkowego w podczerwieni (DIRCM),
system ostrzegający o opromieniowaniu wiąz-
ką radarową oraz system rozpraszania zakłó-
ceń firmy BAE Systems.
W marcu 2008 roku Boeing wybrał firmę
L-3 Communications, która wyposaży P-8A
w cyfrową, elektro-optyczną wieżyczkę
MX-20HD (EO/IR) z w czujnikami multi-
spektralnymi. Stabilizowana żyroskopowo
wieżyczka ma siedem czujników, w tym jeden
pracujący w podczerwieni, kamerę cyfrową
CCDTV, wzmacniacz obrazu, laserowy dal-
mierz i laserowy wskaźnik celowania.
FOT. BOEING
NASZPIKOWANY BRONIĄ
Poseidon będzie uzbrojony w przenoszone
w luku bombowym zwykłe bomby konwen-
cjonalne oraz JDAM, nowe, lekkie torpedy
Raytheon Mk 54 zmodyfikowane do odpala-
nia z dużych wysokości, a także bomby głębi-
nowe. Samolot na pylonach podskrzydłowych
będzie przenosił rakiety przeciwokrętowe
AGM-84 Harpoon. Zostanie również wyposa-
żony w rotacyjną wyrzutnię wyrzucanych
pneumatycznie boi hydroakustycznych firmy
EDO Corporation.
Amerykańska marynarka wojenna, chcąc
zapobiec nadmiernemu obciążeniu samolotu,
a co za tym idzie pogorszeniu jego osiągów,
zrezygnowała z wyposażenia go w ważący po-
nad 1,5 tony zintegrowany detektor anomalii
magnetycznych (MAD).
BOEING Program odmłodzenia floty morskich sa-
po raz pierwszy molotów patrolowych dla marynarki wojennej
zastosował USA przebiega niemal wzorcowo. Nie prze-
system
budowania
kroczono założonego budżetu ani czasu pro-
samolotu jektowania. To dla Boeinga kontrakt bardzo
wojskowego na lukratywny, który zdecydowanie zrekompen-
linii produkcyjnej suje dotychczasowe niepowodzenia firmy
samolotów
cywilnych
związane z programem nowej latającej cyster-
serii 737. ny dla sił powietrznych. 
POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009 51
 B E Z G R A N I C

FOT. US DOD (3)

AFGANISTAN

Dodatkowe oddziały
WIĘKSZOŚĆ z zapowiedzianych przez Waszyngton 21 tysięcy dodatkowych żołnierzy amerykańskich pojawi się w Afganistanie do połowy lip-
ca. Wysłani zostaną do walki z talibami na południu i zachodzie kraju. Rzecznik sił amerykańskich w Afganistanie pułkownik Greg Julian po-
wiedział w ubiegłym tygodniu, że przybywających 10 tysięcy marines zostanie rozmieszczonych w prowincjach Helmand i Farah. Następnych
siedem tysięcy Amerykanów trafi do prowincji Kandahar. Pozostałe cztery tysiące żołnierzy zajmie się szkoleniem afgańskich sił bezpieczeń-
stwa. Licząca obecnie 90 tysięcy wojskowych Afgańska Armia Narodowa ma zwiększyć się przed zaplanowanymi na 20 sierpnia wyborami
prezydenckimi jeszcze o trzy tysiące ludzi. (WRT) 

Wojna bez końca Tajne raporty

Pojawiły się informacje, że w ostatnich tygodniach walk
PAKISTAN. W końcu maja po- rów za schwytanie Maulany
informowano, że armii udało się Fazlullaha – lidera talibów na Sri Lance mogło zginąć ponad 20 tysięcy cywilów.
odzyskać kontrolę nad Minorgą, w dolinie. SRI LANKA. Brytyjski dziennik Pillay, dodając inny zarzut, że Ty-
głównym miastem doliny Swat. Tymczasem rebelianci dokonu- „The Times” napisał, że w tak grysy rekrutowały do swych od-
W walkach miało zginąć blisko ją coraz częściej ataków terrory- zwanej strefie bez ognia, czyli działów dzieci. Poinformowała
1200 talibów, natomiast 80 aresz- stycznych w miastach. Przynajm- ostatniej enklawie kontrolowanej też, że lankijska armia na oślep
towano. Siły rządowe straciły niej sześć osób zginęło, a dzie- przez tamilskich separatystów ostrzeliwała tereny, na których
około 80 ludzi. Do starć dochodzi siątki odniosło rany, gdy trzy z organizacji Tygrysy Wyzwole- były stłoczone tysiące cywilów.
też w różnych częściach Połu- bomby wybuchły 28 maja nia Tamilskiego Ilamu, od końca Rząd w Kolombo i rebelianci
dniowego Waziristanu. Dla- w Peszawarze. Większość kwietnia do 19 maja ginęło dzien- zaprzeczają tym zarzutom. Wła-
tego pojawiły się speku- Oczyszczenie to ofiary samobójcze- nie około tysiąca cywilów. Gazeta dze Sri Lanki określiły jako hipo-
lacje, że rząd może roz- doliny Swat nie go ataku na posteru- powołała się na tajne dokumenty kryzję naciski Zachodu, by
oznacza końca wojny
szerzyć operację mili- z talibami, którzy mają nek policyjny na Organizacji Narodów Zjednoczo- wszcząć dochodzenie w sprawie
tarną na graniczące nadal duże wpływy na skraju miasta. Około nych. Oznacza to, że w ostatnich łamania praw człowieka i zbrodni
z Afganistanem Tery- północnym zacho- 30 osób zginęło dzień tygodniach wśród cywilów mogło wojennych. Utrzymują, że miały
toria Plemienne Admini- dzie Pakistanu. wcześniej w podob- być nawet ponad 20 tysięcy ofiar. prawo do wyeliminowania tamil-
strowane Federalnie, gdzie nym incydencie w Lahur Władze w Kolombo twierdzą, że skich separatystów, uznawanych
leży Południowy Waziristan. na wschodzie Pakistanu. od 27 kwietnia ich siły zaprzesta- przez wiele państw za terrory-
Tym bardziej że przedstawiciel Problemem dla rządu w Isla- ły używania w walkach broni stów. Tymczasem niepokój budzi
pakistańskiego resortu obrony mabadzie jest 2,5 miliona uchodź- ciężkiej, a winni są separatyści, los około 300 tysięcy uchodźców
Syed Athar Ali powiedział ców z terenów walk. Panuje opi- którzy wykorzystywali ludzi jako tamilskich przetrzymywanych
31 maja w Singapurze, iż zakoń- nia, że władze nie radzą sobie żywe tarcze. przez władze w obozach. Tłuma-
czenie ofensywy w Swat jest kwe- z sytuacją kryzysową, a to może Doniesienia dziennika potwier- czą one, że potrzebują czasu, by
stią kilku dni. Władze wyznaczy- wywołać niezadowolenie społecz- dziła wysoka komisarz ONZ zidentyfikować ukrywających się
ły też nagrodę 600 tysięcy dola- ne w kraju. (WW)  do spraw praw człowieka Navi wśród nich partyzantów. (WR) 

52 POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009


Bliżej NATO
GRUZJA. W regionie Waziani,
około 20 kilometrów na wschód
od Tbilisi, zakończyły się ćwicze-
nia wojskowe w ramach Partner-
stwa dla Pokoju, które Rosja na-
zwała prowokacją. Uczestniczyło
w nich ponad tysiąc żołnierzy
z kilkunastu państw. Z powodu
protestów Moskwy z manewrów
wycofało się kilka krajów, między
innymi: Armenia, Estonia, Ka-
zachstan, Łotwa, Mołdawia i Ser-
Czarna lista
SZWAJCARIA. Koalicja przeciw
Amunicji Kasetowej (Cluster
Munitions Coalition), którą two-
rzy 200 ugrupowań, podała w koń-
cu maja, że broń ta nadal jest pro-
dukowana przez 17 państw.
W gronie tym są takie mocarstwa,
jak: Chiny, Indie, Rosja i USA.
W Europie wśród producentów
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
bia. Ukraina natomiast, zamiast
pododdziału żołnierzy, na których
udział w ćwiczeniach musiałby
zgodzić się parlament, przysłała
grupę oficerów. Pomimo to agen-
cja Associated Press w depeszy
o zakończeniu manewrów napisa-
ła, że gruzińscy i ukraińscy woj-
skowi zrobili krok w kierunku
członkostwa w NATO. Przeciw
wstąpieniu tych państw do NATO
ostro występuje Rosja. (WR)  licach miejscowości Cukurca w pro-
CMC wymienia się Grecję, Ru-
munię, Słowację, Turcję oraz Pol-
skę. To samo robią między innymi
Brazylia, Pakistan i Izrael. Kon-
wencja o likwidacji broni kaseto-
wej przyjęta została 30 maja 2008
roku w Dublinie. Od grudnia ubie-
głego roku podpisało ją 96 kra-
jów, a 30 ratyfikowało. (W)  Hezbollahowi. (W)
R Y K O S Z E T E M
Ćwiczenia
obronne
IZRAEL. W ostatnim dniu maja
rozpoczęły się wielkie ćwiczenia
obrony cywilnej. Minister obrony
Izraela Ehud Barak zaprzeczył,
by były one reakcją na „jakiekol-
wiek wydarzenia z ostatnich ty-
godni czy miesięcy”. Trwające
pięć dni szkolenie ma przygoto-
wać cywilów na wypadek wojny.
Rzecznik izraelskich sił zbrojnych
podał, że symulowana będzie re-
akcja na ataki przeprowadzone
przez Iran. W scenariuszu
uwzględniono użycie przez wro-
ga broni masowego rażenia. Ćwi-
czenia mają też sprawdzić przy-
gotowanie kraju na wypadek
ostrzału rakietowego ze Strefy
Gazy i Libanu, jak również Syrii.
Są to już trzecie manewry obrony
cywilnej od czasu izraelskiej in-
terwencji w Libanie latem 2006
roku przeciwko szyickiemu
 latach odnotowano miliony prób
POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009
Ofiary min
TURCJA. Znowu przypomnieli
o sobie separatyści ze zdelegalizo-
wanej Partii Pracujących Kurdysta-
nu. Sześciu tureckich żołnierzy zgi-
nęło w nocy z 27 na 28 maja w wy-
niku wybuchu zdalnie zdetonowa-
nej miny pułapki, którą podłożono
na trasie przejazdu patrolu wojsko-
wego. Incydent miał miejsce na po-
łudniowym wschodzie Turcji, w oko-
wincji Hakkar, niedaleko granicy
z Irakiem. (W)
Pomyłkowy ostrzał
ROSJA. Niewymieniony z nazwy,
należący do Floty Bałtyckiej, mały
okręt do zwalczania jednostek pod-
wodnych ostrzelał omyłkowo
28 maja z Zatoki Fińskiej wioskę
Poljańsk w rejonie wyborskim. Ofiar
nie było. Do incydentu doszło
w trakcie ćwiczeń, podczas których
strzelano do celów powietrznych.
Według rosyjskich mediów, poza
celem spadło 14–15 pocisków,
które wystrzelone zostały z zestawu
AK-630 kalibru 30 milimetrów. (W)
Cybernetyczny car
USA. Prezydent Barack Obama
ogłosił plany wzmocnienia ochrony
amerykańskich sieci komputero-
wych, co określił jako „priorytet
bezpieczeństwa narodowego”. Jest
to konieczność, gdyż w ostatnich
penetracji komputerów instytucji
rządowych. Amerykanie podejrze-
wają, że część akcji hakerów to zor-
ganizowane działania szpiegow-
skie, inspirowane przez Chiny i Ro-
sję. Elementem planów Obamy od-
nośnie do zwalczania cyberterrory-
zmu jest utworzenie w Białym Do-
mu stanowiska specjalisty. Osoba
je zajmująca będzie specjalnym
asystentem prezydenta, dostanie
też własne biuro w strukturze Rady
Bezpieczeństwa Narodowego. Ma
koordynować zabezpieczenie syste-
mów komputerowych przed elektro-
nicznym szpiegostwem i terrory-
zmem. Już zyskała miano „cyber-
netycznego cara”. Podobne stano-
wisko zamierza utworzyć Departa-
ment Obrony, który jest częstym ce-
lem ataków hakerów. (W) 
53
54
 HORYZONTY
HORYZONTY
HORYZONTY HORYZONTY PAULINA GLIŃSKA
specjalizuje się
Redaktor działu ANNA DĄBROWSKA

w tematyce
społecznej

FOT. MARIAN KLUCZYŃSKI

Odczynianie
uroków
M Co to jest laszowanie, wybijanie szklanek
i czy trzynastka zawsze przynosi pecha?

W
szelkie zwyczaje, obyczaje
i przesądy bez wątpienia
świadczą o przynależności
do danej grupy. Choć wie-
le z nich jest wciąż prak-
tykowanych, to dziś żołnierze nie bywają już
przesądni tak jak kiedyś. Nie mają po prostu
czasu, by przejmować się tym, że drogę prze-
biegł im czarny kot lub że jest piątek trzynaste-
go. Świetnym przykładem na to, że ten dzień
wcale nie musi oznaczać pecha, jest generał
broni Mieczysław Bieniek, obecnie przedsta-
wiciel przy komitetach wojskowych NATO
i Unii Europejskiej. W 2006 roku właśnie
w piątek trzynastego oddał swój trzytysięczny
skok spadochronowy. W dodatku skoczył tuż
po trzynastej, a wojskowa CASA 295 miała nu-
mer pokładowy 013.
FERALNY PIĄTEK
Przekonanie o „złym piątku”, nie tylko trzy-
nastego, było bardzo silne w przeszłości wśród
marynarzy. Choć żeglarze hiszpańscy najchęt-
niej wyruszali w morze właśnie w piątek, to
z kolei żeglarze Wschodu stronili raczej w tym
dniu od rozpoczęcia podróży. Dziś dla maryna-
rzy piątek jest dobry jak każdy inny dzień, by
wyjść w morze. „Przy ogromie zadań i obo-
wiązków, jakie przed nami stoją, nie możemy
sobie pozwolić na to, by wierzyć w takie przesą-
dy. Armia rządzi się nieco innymi prawami”,
wyjaśnia zastępca dowódcy ORP „Błyskawica”
komandor podporucznik Marek Mielnik.
Wspomina jednocześnie o innym przesądzie,
zgodnie z którym w piątki nie powinno się wo-
dować statków. Być może to zbieg okoliczności,

POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009 55

 F A S C Y N A C J E
a może właśnie ze względu na datę, uroczysto-
ści chrztu ORP „Zwinny” 12 czerwca 1970 roku
towarzyszył pech. Matce chrzestnej jednostki
Alicji Korycińskiej udało się wprawdzie rozbić
butelkę o burtę okrętu już za pierwszym razem
i kadłub, przy dźwiękach hymnu narodowego,
zaczął się zsuwać z pochylni. Po chwili jednak
zauważono, że twarz chrzestnej matki jest cała
we krwi. Odłamek szkła z butelki zranił ją
i przeciął skórę w okolicach nosa.
Oprócz terminu wodowania pomyślność okrę-
tu oceniano także na podstawie innych towarzy-
szących uroczystości chrztu okoliczności.
W 2000 roku głośno było o nadaniu imienia fre-
gacie ORP „Gen. K. Pułaski”, bo matka chrzest-
na, żona ówczesnego premiera, Ludgarda
Buzek dopiero za piątym razem rozbiła butelkę
szampana o burtę. Podobnie było w grudniu
1963 roku podczas wodowania trałowca bazo-
wego ORP „Kormoran”, kiedy matce chrzest-
nej również nie udało się rozbić butelki za
pierwszym razem. Nikt tak naprawdę nie wie,
czy to zwyczajny zbieg okoliczności, czy fak-
tycznie „pechowe wodowanie” wpłynęło na
kłopoty, jakie miał okręt w następnych miesią-
cach: podczas prób zatarł się silnik główny,
56 POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009
bezpośrednio przed podniesieniem bandery
rozbity został dziób okrętu, w czasie remontu
gwarancyjnego na śródokręciu wybuchł pożar,
a podczas wychodzenia trałowca z portu Gdyni
została uszkodzona rufa.
PRZYJĘCIE
DO ŻOŁNIERSKIEJ BRACI
Powszechnym zwyczajem wojskowych stu-
dentów stały się bale podchorążego rozpoczy-
nane tradycyjnym polonezem. Odbywająca się
kilka miesięcy po nich promocja na pierwszy
stopień oficerski to dla wielu uroczystość nie-
odłącznie kojarząca się z wyrzucaniem w górę
rogatywek czy odznak podchorążego, tak zwa-
nych osek. Potem żołnierzy czeka chrzest.
„Każdy artylerzysta po pierwszym strzelaniu
z dział przechodzi pasowanie”, wyjaśnia młod-
szy chorąży Sławomir Przybyszewski ze Szko-
ły Podoficerskiej Wojsk Lądowych w Toruniu.
„W łusce pozostałej po strzelaniu przygotowy-
wana jest specjalna mikstura, której skład zale-
ży od pomysłowości. Jest to najczęściej kawa,
czasem z dodatkiem oleju. Następnie adept
przekłada się przez lufę i od najstarszego arty-
lerzysty otrzymuje porządnego klapsa, wymie-
rzonego dosyłaczem służącym do ładowania
działa. Później, żeby oddać hołd działu, żoł-
nierz musi się pod nim przeczołgać. Na koniec
nowo pasowany artylerzysta ślubuje wierność
armii, honor i to, że zawsze będzie rozsławiał
imię artylerii polskiej oraz stał w obronie granic
i narodu polskiego”.
Niewiele różni się chrzest artylerzystów strze-
lających z wyrzutni, którzy miksturę spijają
z prowadnicy kierunkowej, a klapsa otrzymują
wyciorem. Tym samym przyrządem dostają
w siedzenie nowo pasowani czołgiści. „Pierw-
sze strzelanie z armaty 125 nazywa się u nas ob-
cięciem kity. Żołnierz dostaje klapsa końcówką
wyciora, co oznacza, że został prawdziwym
czołgistą”, tłumaczy kapitan Rafał Sieczka,
wykładowca szkolenia ogniowego w Centrum
Szkolenia Wojsk Lądowych w Poznaniu.
W morskim rodzaju sił zbrojnych także odby-
wa się pasowanie, podczas którego nowi człon-
kowie załogi są chrzczeni przez Neptuna i jego
świtę. W ten sposób stają się prawdziwymi wil-
kami morskimi. „Uważa się, że marynarz dopie-
ro po przejściu tej ceremonii staje się pełnowar-
tościowym członkiem społeczności marynar-
skiej. Chrzest morski jest miłym zwyczajem, nie-

GDY ŻOŁNIERZ DOSTAJE KLAPSA wyciorem, to znaczy, że został prawdziwym czołgistą.
Niektóre stare
zwyczaje
i obyczaje
kultywowane
niegdyś przez
marynarzy
dziś są stałymi
FOT. MARIAN KLUCZYŃSKI
elemenami
ceremoniału
morskiego
ujętym w żadnych regulaminach. Ma służyć
przede wszystkim dobrej zabawie, a także po-
wiązać tradycjami morskimi ludzi, którzy na mo-
rzu są pierwszy raz”, mówi komandor podpo-
rucznik Mielnik. Podkreśla, że kiedyś najważ-
niejszy był chrzest równikowy, organizowany po
przekroczeniu tego najdłuższego równoleżnika.
Dziś, ze względu na specyfikę zadań wykonywa-
nych przez poszczególne okręty RP, nie zawsze
istnieje możliwość jego przekroczenia i chrzty
organizuje się w umownych miejscach na mo-
rzu, z dala od macierzystego portu. Każdy
chrzest kończy się otrzymaniem dyplomu.
U pilotów pierwszy samodzielny lot kończy
się tak zwanym laszowaniem. „To dość popu-
larny zwyczaj w Siłach Powietrznych, jak rów-
nież w aeroklubach. Każdy pilot po odbyciu
pierwszego samodzielnego lotu staje pochylo-
ny w kierunku horyzontu i dostaje klapsy. Z ta-
kim jednak zastrzeżeniem, że laszują jedynie
wyszkoleni piloci”, tłumaczy pułkownik pilot
Robert Cierniak, dowódca 23 Bazy Lotniczej.
Laszowanie przechodzą też spadochroniarze.
„Odbywa się ono po wykonaniu minimalnej
normy skoków, czyli pięciu. Klaps to nic inne-
go jak życzenia, by kolejne skoki były równie
H O R Y Z O N T Y
Bez palenia
i golenia
Niektóre zwyczaje
przetrwały do dziś, a inne
już się tylko wspomina.
SŁONECZKA NA POLIGONIE
Zwyczaj żołnierzy służby
zasadniczej polega-
FOT. MARCIN SZUBERT
jący na tym, że na
ciętych z pniaka
owalnych pły-
tach, tak zwa-
nych słonecz-
kach, pisali oni
udane. Laszuje się także po każdym następnym swoje imiona
przekroczeniu danej liczby, na przykład po 50. i nazwiska, na-
skoku. Laszować mogą ci, którzy wyskakali ich zwę jednostki,
tyle, ile właśnie zaliczył laszowany”, mówi
rzecznik 6 Brygady Desantowo-Szturmowej
w której służyli, i liczbę
dni, jaka pozostała im do wyjścia do cywila.
kapitan Wojciech Ciborowski. Następnie słoneczka przybijane były do
Doświadczeni piloci wyznają też zasadę, że drzew w rejonie obozowiska. Można je spo-
z samolotem nigdy nie powinno się przechodzić tkać dziś na poligonach.
„na ty”. To zawsze musi być „pan samolot”.
SZKLANKI I KOBIETY
O lotnikach krążą wieści, że mają mnóstwo
NIE ODPALAĆ JAKO TRZECI!
To przesąd, który był dość popularny w woj-
przesądów oraz charakterystycznych zwycza- sku przed I wojną światową. Nie wolno było
jów. Mało jednak o tym mówią, bo – jak tłuma-
czą – takich sekretów się nie zdradza. Nie jest
żołnierzowi odpalać papierosa jako trzecie-
mu w kolejności, co miało racjonalne pod-
jednak tajemnicą powszechny zwyczaj, by ten
z lotniczej braci, który kończy swoją służbę
stawy: nocą w okopach, gdy pierwszy żoł-
nierz zapalał papierosa, budził tym czuj-
w Siłach Powietrznych, odbył pożegnalny lot. ność wrogiego snajpera; gdy drugi odpalał
„Podczas pożegnalnego, a nie jak niektórzy od pierwszego, snajper nastawiał przyrządy
mylnie mówią ostatniego, lotu odchodzący żoł- optyczne; gdy trzeci odpalał od drugiego
nierz dziękuje służbom naziemnym, nawigato- – snajper pociągał za spust.
rom, kontrolerom, meteorologom. Dziękuje też
kolegom za wspólną służbę i współpracę. Na
koniec zdarza się, że poklepuje samolot”, mówi BEZ GOLENIA
major Sławomir Gąsior, rzecznik 2 Ośrodka Niektóre załogi okrętów mają swo-
Szkolenia Lotniczego w Radomiu. je, „hermetyczne” zwyczaje. Na
Najwięcej zwyczajów i obyczajów kultywują przykład zakaz golenia się
bez wątpienia jednak ludzie morza. Niektóre przed wykona-
z nich stały się nawet elementem ceremoniału niem ważnego
morskiego. Jednym z najpopularniejszych jest zadania.
świst trapowy, będący powitaniem lub poże-
gnaniem przy trapie okrętu. Przysługuje on ofi-
cerom Wojska Polskiego i sił zbrojnych innych GWIAZDKI W SZKLANCE
państw bez względu na porę doby, jak również Żołnierz awansowany na starszego oficera
chorążym Marynarki Wojennej – dowódcom ma takie oto zadanie:
kutrów i pomocniczych jednostek pływających, z dwóch szklanek czy
lecz tylko na dowodzonych przez nich jednost- kielichów z „procen-
kach. „Zwyczaj ten wziął się z tradycji wcią- tami” musi ustami
gania kosza z oficerem w środku na pokład wyłowić znajdujące
żaglowca”, wyjaśnia dowódca OPR „Błyska- się w nich gwiazdki,
wica” komandor porucznik Jerzy Łubkowski. a następnie, wciąż
„W dawnych czasach burty okrętów i statków trzymając je w ustach,
były wysokie i aby równo podnieść kosz z ofi- „obszyć się”, czyli po-
cerem, bosman okrętowy gwizdkiem nadawał łożyć sobie na nara-
tempo. Przyjmowano, że im starszy oficer, tym miennikach.
jego waga jest cięższa, i dlatego zwiększano
POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009 57
 F A S C Y N A C J E

PIERWSZY PO BOGU
Na okrętach przestrzegany jest zwyczaj nie-
zajmowania miejsca dowódcy okrętu w me-
sie – dotyczy to członków załogi i wszelkich
gości. Nie zaczyna się posiłku bez kapitana.

KRĘPOWANIE CUMĄ
Starym kaszubskim zwyczajem podczas bu-
dowy jednostki prototypowej było krępowa-
nie cumą dyrektora stoczni po symbolicz-
nym wbiciu pierwszego nitu w stępkę. Szyb-
kie uwolnienie go z więzów miało symboli-
zować sprawną i szczęśliwą budowę.

PIERWSZY NIT
W czasach, kiedy okręty budowano z drew-
na, wbijano pierwszy gwóźdź w stępkę, aby
ją przedłużyć. Dawało to początek pracom
szkutniczym. Obecnie praktykuje się wbija-
nie nitów w kil statku bądź okrętu.
FOT. MARIAN KLUCZYŃSKI

SAPERZY POD MOSTEM

Wśród polskich saperów jest długa tradycja,
że jeśli dana jednostka żołnierzy zbuduje
most, to wszyscy żołnierze-budowniczowie
stają pod nim, gdy przejeżdża przez niego
pierwszy czołg. 

obsługę podnoszącą kosz. Dziś dowódcy Mary-
narki Wojennej przysługuje sześciu trapowych,
dowódcy zespołów okrętów w stopniu starsze-
go oficera – czterech, ale tylko na okrętach
swojego zespołu, a dowódcy okrętu podczas
oficjalnych wystąpień – dwóch”.
Na jednym z forów internetowych były już
marynarz wspomina: „Pamiętam mój pierw-
szy świst, kiedy kapitan był w połowie trapu,
a mi w płucach zabrakło powietrza. Zrobiłem
go więc na dwa wdechy. Po wejściu na po-
kład kapitan powiedział mi, że jak będzie
schodził, to nie muszę mu «świstać», bo już
się z nim pożegnałem”.
Ktoś inny z kolei pamięta, że gwizdek, no-
szony w kieszeni spodni, zapychał się czasem
jakimiś paprochami. Gdy zdarzyło się to jedne-
mu z trapowych, a nagle trzeba było powitać
gości, świst nie był taki, jaki być powinien.
Skutkiem była kara, polegająca na kilkugodzin-
nych ćwiczeniach świstania.
„Wybijanie szklanek” to kolejny marynarski
zwyczaj, polegający na odmierzaniu czasu za
pomocą dzwonu okrętowego. Na okrę-
W MARYNARCE tach polskiej Marynarki Wojennej
WOJENNEJ „wybijanie szklanek” zależne jest od
odbywa się
pasowanie, czterogodzinnych wacht w systemie
podczas którego trzy- lub dwuzmianowym. Wachty za-
nowi członkowie czynają się od godziny 12.00, a każda
załogi z nich podzielona jest na osiem półgo-
są chrzczeni
przez Neptuna dzinnych części. Po każdych trzydzie-
i jego świtę. stu minutach na dzwonie wybijane jest
tak zwane „pół szklanki”, a uderzenie
o pełnej godzinie nazywa się „szklan-
ka”. Psią wachtą zwą marynarze tę
pełnioną między 20.00 a 24.00, nato-
miast między 24.00 a 4.00 w nocy
trwa wachta „cmentarna” lub „kleją-
cych się oczu”.
KOBIETA NA OKRĘCIE
Zakaz wpuszczania kobiet na po-
kład był w przeszłości jednym z dość
mocno zakorzenionych wśród mary-
narzy przesądów; obecność pań ozna-
czała bowiem nieszczęście. „Okręt
po angielsku jest rodzaju żeńskiego
i marynarze personifikowali go z ko-
bietą. Sądzono, że mógłby być za-
zdrosny i okazać swój gniew. Gdy już
zdarzyło się, że kobieta weszła na po-
kład, wówczas marynarze skrobali
ślady jej stóp”, wyjaśnia komandor
porucznik Łubkowski. Czasy się
zmieniły i dziś, gdy kobiet w polskiej
armii jest coraz więcej, mało kto wie-
rzy w ten przesąd.
Nie przetrwał również zabobon, że
wzięcie na pokład zwierząt futrza-
stych i kudłatych przynosi pecha,
a pierzastych – dobry los. To dlatego
kiedyś marynarze trzymali papugi.
Dziś na okrętach Marynarki Wojennej
regulaminy służby okrętowej dopusz-
czają posiadanie psa. „Musi on jed-
nak spełnić określone warunki, mieć
wymagane dokumenty i ważne szcze-
pienia”, wyjaśnia komandor podpo-
rucznik Mielnik. 

58 POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009

H O R Y Z O N T Y

POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009 59


F E L I E T O N
ZDZISŁAW NAJDER
Zapewne Rycerz Dürera jest samotnym bojownikiem o coś
niematerialnego. Może walczy o jakąś prawdę, jemu tylko znaną?
Rycerz, Śmierć i Diabeł
M
iedzioryt Albrechta
Dürera „Rycerz, Śmierć
i Diabeł” jest jednym z naj-
sławniejszych wizerunków
rycerza w sztukach pla-
stycznych. Przedstawia jeźdźca w hełmie i zbroi
na dużym koniu. Towarzyszy mu pies myśliw-
ski. To postać charakterystyczna dla przełomu
epok: średniowiecza i odrodzenia.
Jeździec z przytroczonym do siodła mieczem
i kopią w dłoni wyrasta z tradycji średniowiecza,
ale jednocześnie otwiera nowy rozdział w histo-
rii etosu rycerskiego. Rycerz Dürera nie jest
członkiem żadnej klasy społecznej. Jest samot-
nym bojownikiem o coś niematerialnego (bo nie
widać niczego, o co chciałby walczyć). Może
o jakąś prawdę, jemu tylko znaną?
Ukazany jest na tle zamku górującego nad
okolicą. Ale nie patrzy na warowne mury. Bu-
dowla jest mu obojętna, jak wszystkie ziemskie
zaszczyty i wygody. Przez kraj dziki i groźny je-
dzie na wspaniałym koniu, z psem, symbolizu-
jącym wierność. Jeżeli ma jakichś nieprzyjaciół,
nie wiemy nic o ich istnieniu.
Tuż obok Rycerza widać Śmierć. Siedzi bo-
kiem na grzebiecie marnej szkapy. Na głowie
ma szpiczastą koronę, przeplecioną wijącymi
się wężami. Z grymasem na trupiej twarzy po-
kazuje Rycerzowi klepsydrę, symbol nietrwało-
ści życia. Ale Rycerz i na nią nie patrzy. Śmierć,
symbolizująca czekający wszystkich kres życia,
daremnie stara się przyciągnąć uwagę Rycerza.
Nic więc dziwnego, że pętający się z tyłu długo-
uchy Diabeł z wielkim rogiem wyrastającym
z tyłu głowy jest tylko groteskowym niegroź-
nym straszydłem.
WIZYTÓWKA
Profesor ZDZISŁAW NAJDER
W 1976 roku założył podziemne Polskie
Porozumienie Niepodległościowe. W latach
1982–1987 był dyrektorem Rozgłośni Polskiej
Radia Wolna Europa. Skazany w 1983 roku
zaocznie na śmierć przez Sąd Wojskowy
w Warszawie. W 1991 roku założył Klub
Atlantycki postulujący wejście Polski do NATO,
i został jego pierwszym prezesem.
60 POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009
Rycerskie sprawy
(23)
Podobnie jak Roland z pieśni wcze-
śniejszej o pięć wieków, Rycerz
Dürera gardzi śmiercią. Dla Rolanda
ważne były sława i sąd innych rycerzy,
a Rycerz Dürera jest zamyślony, jakby
wsłuchany w wewnętrzny głos własne-
go sumienia. Może tylko Boga bierze
za świadka swojej dzielności?
Rycerz nie spogląda na świat, nie
wypatruje niebezpieczeństwa, niczego
nie szuka. Wydaje się patrzyć w głąb
siebie samego, a nie na rzeczywistość
wypełnianiu obowiązku
materialną. Spokój czerpie ze swojego
wnętrza. Ale taki spokój wiąże się
z obojętnością na świat przedmiotów
i polega na ufności we własną siłę.
Hełm na głowie pozostawia odsłoniętą
ledwie tylko część twarzy. Widzimy
spokojne, lekko rozchylone usta, wy-
datny prosty nos, głęboko osadzone
oczy, kawałek wysokiego czoła.
Mocny wiarą i przekonaniami, wy-
daje się być wyobcowany ze świata.
Inaczej niż Roland, który nie jest
sam, nawet konając, pamięta i mówi
o innych.
Jeździec, koń i pies przedstawieni są
z profilu, wyraźnie obrysowani. To
w języku sztuki oznacza skupienie
w dążeniu do celu. Sami sobie wyzna-
czają drogę i zadanie.
Na sztychu nie widać żadnych
atrybutów wiary, ale Dürer był arty-
stą tworzącym w kręgu kultury
chrześcijańskiej – nie musiał przy-
pominać, że jego Rycerz należy
do tradycji Żołnierzy Chrystusa.
Ale jest nim nie na zasadzie śre-
dniowiecznego podziału ról na
tych, co walczą modlitwą, i tych,
co walczą bronią. Jemu pośredni-
cy w dostępie do Boga zdają się
niepotrzebni. 
Poświęcenie
w samotnym
jest wzorem męstwa
i ofiarności ducha

Panu płk. Wiesławowi SZAFARYNOWI
wyrazy szczerego współczucia i żalu
w trudnych chwilach po śmierci
MATKI
składają
kadra, koledzy i przyjaciele
z Zarządu Organizacji i Uzupełnień – P1
i Zespołu ds. Profesjonalizacji SZ.
Wyrazy szczerego współczucia
i głębokiego żalu
Panu mjr. Adamowi GRZEBALSKIEMU
z powodu śmierci
BABCI
składają
dowództwo, kadra i pracownicy
3 Brygady Zmechanizowanej w Lublinie.
Pani Annie ROJEK
pracownikowi wojska
Dowództwa Operacyjnego Sił Zbrojnych
oraz pogrążonej w smutku RODZINIE
i NAJBLIŻSZYM
wyrazy szczerego żalu
oraz głębokiego współczucia
z związku ze śmiercią
MĘŻA
składają
pracownicy wojska
Dowództwa Operacyjnego Sił Zbrojnych.
Wyrazy głębokiego współczucia
i szczere kondolencje
Panu mjr. Pawłowi MICHALSKIEMU
z powodu śmierci
OJCA
składają
dowództwo, kadra zawodowa,
żołnierze i pracownicy wojska
10 Brygady Kawalerii Pancernej
im. gen. broni Stanisława Maczka.
H O R Y Z O N T Y
Z głębokim smutkiem przyjęliśmy wiadomość
o śmierci
ppłk. rez. Edwarda MISZCZUKA
byłego zastępcy komendanta Centrum Szkolenia
na potrzeby Sił Pokojowych w Kielcach.
Cześć Jego pamięci!
RODZINIE i PRZYJACIOŁOM
zmarłego Żołnierza
składamy serdeczne wyrazy współczucia.
dowódca operacyjny sił zbrojnych,
żołnierze i pracownicy
Dowództwa Operacyjnego Sił Zbrojnych.
Panu st. sierż. Piotrowi LECHERTOWI
oraz Jego RODZINIE
w trudnych chwilach słowa wsparcia
i wyrazy najgłębszego współczucia
z powodu śmierci
OJCA
składają
koleżanki i koledzy
z 17 Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej.
Panu Pułkownikowi Januszowi
WAWRZYNOWOWI
wyrazy szczerego żalu
oraz głębokiego współczucia
z powodu śmierci
MATKI
składają
kierownictwo, kadra oraz pracownicy
Służb Technicznych Inspektoratu Wsparcia SZ.
Panu starszemu sierżantowi
Robertowi KONARSKIEMU
wyrazy szczerego żalu
oraz głębokiego współczucia
z powodu śmierci
OJCA
składają
dowódca, kadra i pracownicy
1 Dęblińskiego Batalionu Drogowo-Mostowego.
POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009
N I E T Y L K O
O D Ś W I Ę T A
Jeśli pragniesz
pokoju, gotuj się
do wojny.
D zisiejszy świat skąpany jest
w morzu łez i krwi przelewanej
na skutek licznych konfliktów zbroj-
nych. Cierpią szczególnie ci naj-
młodsi, bezradni, niewinni, którzy
walczyć nie chcą i nie potrafią. Sta-
jemy w ich obronie, podnosząc na-
sze miecze. Dlaczego? Ponieważ
tak trzeba, niekiedy nawet za cenę
własnego życia.
Dzisiaj, gromadząc się na uroczy-
stościach patriotycznych, pragnie-
my przypomnieć o tych, którzy
przez lata mężnie służyli i walczyli
pod sztandarem Orła Białego,
chroniąc się pod matczynym płasz-
czem Matki Boskiej. Pośród licz-
nych skarbów i wartości, które na-
ród polski przechowuje przez wieki
w swoich sercach, jest właśnie
dziecięca miłość do Matki Bożej.
Pod Jej opiekę uciekali się nasi
praojcowie. Ona władała przez ca-
łe wieki sercami naszego narodu,
dając wzór najszlachetniejszy do
naśladowania. Co więcej, porwała
serca królów polskich – Chrobre-
go, Łokietka, Jana Kazimierza, So-
bieskiego. Porwała serca rycer-
stwa pod Grunwaldem i Monte
Cassino, serca polskich świętych,
poetów i artystów.
Historia nasza wzrusza, ale i zo-
bowiązuje. Dziś, w dobie pokoju
i realnej stabilizacji, przynajmniej
tu, w kraju nad Wisłą, nikt już nie
nastaje na nasze życie, co nie
znaczy, że wojna się skończyła.
Rozpościerają się przed nami in-
ne pola, na których można zwy-
ciężać. Jeśli chcesz pokoju w mał-
żeństwie, w rodzinie, w pracy,
szykuj się do wojny, a wygraną
jest szczęście. Mądrze walcz,
zwyciężaj i zaufaj swojemu Naj-
wyższemu dowódcy. 
ksiądz KRZYSZTOF SZPYT
61
 P O W R Ó T D O P R Z E S Z Ł O Ś C I

PIOTR LASKOWSKI

Rakietą w Czecha
Fotokarabin zadziałał dopiero po naciśnięciu
spustu. Polak uruchomił go, zapominając, że jego MiG-21
był uzbrojony w ostre rakiety. I zestrzelił czeski szturmowiec.

W
1970 roku,
14 lipca, w oko-
licach Wrocła-
wia kapitan pilot
Henryk Osierda,
lecący na myśliwcu MiG-21, prze-
chwycił i zniszczył czeski samolot
Su-7. Czech, kapitan pilot
František Kružík, katapultował się
i przeżył. Nie wyjaśniono do końca
okoliczności tego zdarzenia. Nie
wiadomo, czy była to tylko pomyłka
pilota, czy może niedbalstwo służb
naziemnych i dowództwa.
„Nie mamy dokumentacji tej spra-
wy, została przekazana stronie cze-
skiej”, mówi pułkownik pilot
Zbigniew Drozdowski, zastępca
szefa Inspektoratu MON do spraw
Bezpieczeństwa Lotów.
ku Lotnictwa Myśliwskiego. Feralne-
go 14 lipca do sprawdzenia szczel-
ności obrony przeciwlotniczej pol-
skiego lotnictwa wojskowego, dzia-
łającego w strukturze Układu War-
szawskiego, wyznaczono 20 SBoLP
(Stíhací-Bombardovací Letecký
Pluk – Pułk Lotnictwa Myśliwsko-
Bombowego) z małej miejscowości
Náměšti nad Oslavou. W pięcioty-
sięcznym Náměšti samoloty Su-7
w jednomiejscowych wersjach bo-
jowych BM i BKŁ stacjonowały od
1964 roku. Później pułk otrzymał
również szkolne wersje Su-7U.
Przygotowania do wylotu na cze-
skim lotnisku rozpoczęły się w no-
cy. Pierwsze samoloty miały być
gotowe już na 3.00. O godzinie
vou, Kalisz, Wrocław i powrót do Náměšti.
Suchoj miał być przechwycony przez pol-
skie MiG-i. Nic nie wskazywało na to, że
ten lot zakończy się szybciej niż przewi-
dywano.
ROZKAZ: PRZECHWYCIĆ
O godzinie 3.47 Su-7 znajdował się 50
kilometrów od granicy Polski. Wysoko za-
czynało świtać, ale bliżej ziemi wciąż było
ciemno. Samolot kapitana Kružíka tuż
przed wejściem w polską strefę powietrzną
został namierzony przez radiolokatory obro-
ny przeciwlotniczej. Wtedy do jego prze-
Po pierwsze: nie podpaść
Kto zezwolił na ćwiczebne przechwycenie
przez samolot z prawdziwym uzbrojeniem?

FERALNY DZIEŃ
Incydent zdarzył się podczas ćwi-
czeń systemu obrony powietrznej
„Zenit’ 70”. Czeskie Su-7BKŁ odgry-
wały w nich rolę agresorów i były
przechwytywane przez polskie
MiG-21PFM (lub starsze PF) z 11 Puł-
3.20 wystartował srebrny Su-7BKŁ
z numerem 6512. Miał cztery pod-
wieszane zbiorniki paliwa o po-
jemności 600 litrów każdy. Pilot
maszyny, kapitan Kružík, miał
wykonać lot na wysokości 9500
metrów tylko według przyrządów
nawigacyjnych. Trasa obejmowała
miejscowości Náměšti nad Osla-
Z estrzelenie zdarzyło się
podczas międzynarodo-
wych ćwiczeń. Panowało za-
mieszanie na stanowiskach
dowodzenia wszystkich
szczebli, jako że w powietrzu
znajdowało się wiele samolo-
tów. W dodatku, w wyniku nie-
szczęśliwego zbiegu okolicz-
ności, jeden z nich był uzbrojo-
ny. Teraz wydaje się niepraw-
dopodobne, by pilot, wykonu-
jąc planowe zadanie, nie wie-
dział, że ma podwieszone
prawdziwe rakiety. Jednak
wówczas najważniejsze było
wykonanie ćwiczenia tak, żeby
nie podpaść przełożonym... 

62 POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009

 H O R Y Z O N T Y
SU–7BM

Grupa 100

P o przemianach politycz-
nych polskiego Październi-
ka ’56 dowódca Wojsk Lotni-
czych i Obrony Przeciwlotniczej
Obszaru Kraju generał dywizji
pilot Jan Frey-
-Bielecki rozka-
zał wyszkolić pi-
lotów aeroklu-
bów regional-
nych w podsta-

FOT. ARCHIWUM PIOTRA LASKOWSKIEGO (2), DANIEL RYBKA

wowym pilotażu
na myśliwskich samolotach od- ZDARZENIA I ZDERZENIA Ił-28, Czesi musieli zwrócić
rzutowych. Powstała ekspery- Z UDZIAŁEM POLSKICH nam taki sam samolot;
mentalna „Grupa 100”, do któ- PILOTÓW I SAMOLOTÓW  28 marca 1971 roku ener-
rej należał kapitan pilot Henryk  29 lipca 1961 roku Ryszard dowski MiG-19 zestrzelił
Osierda (na zdjęciu). Już Dyla na Jaku-11 zestrzelił ba- z działek polski samolot tego
3 stycznia 1957 roku 20 pilotów, lon CIA; samego typu;
wcześniejszych szybowników, za-  W tym samym roku duński  w 1975 roku Czesi zestrzeli-
częło naukę w dęblińskiej „Szkole myśliwiec F-86 Sabre dopro- li, za zgodą strony polskiej,
Orląt”. Osiemnastu z nich w li- wadził do zniszczenia polskie- samolot An-2 z Zakładu
stopadzie 1957 roku pro- go samolotu LiM-5; Usług Agrolotniczych, które-
RAKIETY R-3,
w kodzie NATO AA-2
mowano na podporuczni-  w 1964 roku czeski MiG-19 go pilot próbował uciec do
Atoll, to rosyjskie kopie ka pilota.  staranował polski bombowiec Austrii. 
amerykańskich poci-
sków AIM-9B Sidewin-
der klasy powietrze-
chwycenia wyznaczono -powietrze.
dania. Po uchwyceniu celu na ekranie sta- czył ogień na Su-7, który po chwili zaczął
jeden z samolotów pozo- cji radiolokacyjnej RL RP-21 Szafir spró- spadać na ziemię. Tył i przednia część
stającej w gotowości pary bował sfilmować przechwycony czeski kadłuba ze skrzydłami spadały oddziel-
dyżurnej z 11 Pułku. Zadanie przydzielono Su-7. Kamera pokładowa była zsynchronizo- nie. Polak pomyślał wtedy, że zabił nie-
kapitanowi pilotowi Henrykowi Osierdzie. wana ze spustem uzbrojenia. Polak nacisnął winnego człowieka. Bardzo się ucieszył,
więc przycisk i... tym samym odpalił rakietę gdy dowiedział się, że Czech przeżył. Z je-
ZABRAKŁO SAMOLOTÓW R-3S (w kodzie NATO AA-2 Atoll). Pocisk go późniejszych zeznań wynikało, że zapo-
Ze stanowiska dowodzenia we Wrocławiu znalazł cel – wleciał do komory silnika Su- mniał o podwieszonym pod samolotem
nadszedł rozkaz o poderwaniu samolotu. choja. Po eksplozji rakiety z Su-7 odpadł uzbrojeniu bojowym.
Osierda startował z Oleśnicy na samolo- ogon. Kružíkowi udało się katapultować. Dalsza część pobytu w Polsce była dla ka-
cie, który krótko przed startem został wy- pitana Kružíka znacznie przyjemniejsza.
stawiony do pary dyżurnej i miał podwie- DO SOPOTU „Strona polska zafundowała, zarówno je-
szone dwie bojowe rakiety typu powietrze- BEZ SPADOCHRONU mu, jak i polskiemu pilotowi, pobyt na
-powietrze na podczerwień – R-3S. Polska Na jednym z czeskich forów interneto- wczasach w Sopocie”, mówi generał
obrona powietrzna była wtedy przeciążona wych Kružík wspomina, że nagle samolot Michałowski.
nadzorem nad stale przelatującymi celami wybuchł tuż przy ogonie. „Wysadziło sil- Za zestrzelonego Suchoja Polska musiała
i brakowało innych samolotów, które mo- nik”, pomyślał. Samolot przechylił się na oddać Czechosłowacji własny samolot Su-7
głyby przechwycić Czecha. tył i zaczął spadać. Czechowi wydawało (numer fabryczny 6023) z 3 Pułku Lotnictwa
Podobno Osierda już wsiadał do innej ma- się, że zderzył się z kimś w powietrzu. Ma- Myśliwsko-Bombowego. 26 lutego 1971 ro-
szyny, ale nie zadziałał w niej silnik, więc szyną nie dało się już sterować, pilotowi ku z Bydgoszczy przyprowadził go sam kapi-
szybko przesiadł się do samolotu z pary dy- pozwolono więc na katapultowanie. Po ot- tan Kružík. Ten egzemplarz nazywany był
żurnej. Nie wiadomo, czy służby naziemne po- warciu spadochronu Kružík zobaczył swo- w czeskim 20 Pułku „Polák”.
wiadomiły go o tym, że ma do czynienia z ra- jego Suchoja rozbitego w polu. Już na zie-
kietami ostrymi, a nie ćwiczebnymi. mi podszedł do szczątków samolotu. Na ZMĘCZENI
Generał dywizji pilot Henryk Michałowski, miejscu była garstka ludzi. Dziwnie ubrany BOHATEROWIE
były dowódca Wojsk Lotniczych, a w tamtym człowiek, na dodatek niemówiący po pol- Kapitan Osierda zginął 16 lutego 1971
czasie dowódca 3 Korpusu Obrony Powietrz- sku, zrobił na nich wrażenie. Wezwani roku w katastrofie samolotu MiG-21 podczas
nej we Wrocławiu, mówi, że Osierdzie zwra- przez świadków zdarzenia milicjanci od- nocnego lotu na przechwycenie w trudnych
cano na ziemi uwagę na to, że ma podwieszo- wieźli Czecha do szpitala wojskowego. warunkach atmosferycznych.
ne ostre rakiety. Najprawdopodobniej on sam Tam się dowiedział, że zestrzelił go polski Kapitan Kružík przeżył katapultowanie
w zamieszaniu o tym zapomniał. MiG-21. raz jeszcze, 10 stycznia 1984 roku, tym ra-
Gdy przechwycił cel i dostał rozkaz po- W szpitalu Kružíka odwiedził kapitan zem ze szkolnej wersji Su-7U (0508), pod-
wrotu, zdecydował się jeszcze na użycie foto- Osierda. Mówił o tym, jak bardzo był za- czas lotu z uczniem. Przeszedł na emerytu-
karabinu, by udokumentować wykonanie za- skoczony, gdy po odpaleniu rakiety zoba- rę jako podpułkownik. 

POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009 63

 F A S C Y N A C J E
MICHAŁ DZIEWULSKI
Rząd tryumfalny
Zachwycający przepychem i mistrzostwem wykonania kompletny rząd koński,
najpiękniejszy i najbogatszy spośród wszystkich tego typu zabytków
w polskich zbiorach, można podziwiać w Muzeum Narodowym w Krakowie.
N
ależał do Stefana Czarnieckiego,
hetmana polnego koronnego, wy-
bitnego dowódcy wojsk polskich
z czasów potopu szwedzkiego
i weterana walk z powstaniem Bohdana
Chmielnickiego. Niestety nie wiadomo do-
kładnie, w jaki sposób ten wspaniały rząd
mógł znaleźć się w posiadaniu hetmana. Wy-
tłumaczeniem może być niepodważalna po-
zycja Czarnieckiego w wojsku jako wybitne-
go wodza, a w jego czasach sukces i sława
podążały w parze ze splendorem i bogac-
twem. Rząd był więc najprawdopodobniej
zdobyczą wojenną lub darem dla hetmana.
PEŁEN PRZEPYCH
Rząd wykonano w Turcji, co nie jest niczym
niezwykłym, zważywszy, jakie były wpływy
mody orientalnej na polską szlachtę tego okre-
su. Dzięki licznym kontaktom handlowym
sprowadzano, zarówno stamtąd, jak i z dale-
kiej Persji, nie tylko oprzyrządowanie jeź-
dzieckie, ale w dużej ilości broń, stroje, tkani-
ny, a nawet skóry dzikich zwierząt, którymi
okrywano zbroje polskich husarzy. Inną drogą
64 POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009
pozyskiwania tych dóbr były łupy wojenne,
tych zaś nie brakowało w trakcie wielu wojen
pomiędzy Polską a Turcją w XVII wieku.
Być może takim trofeum był właśnie rząd
hetmana Czarnieckiego, zdobiony złotem,
drogocennymi kamieniami oraz pięknymi
haftami. Łęki siodła obito złotą blachą, na
której powierzchni wytłoczono misterny
wzór rośliny wijącej się pomiędzy kamie-
niami nefrytu i turkusów. Siedzisko pokryte
jest czerwonym aksamitem, bogato haftowa-
nym srebrną nicią w motyw kwiatu lilii.
Elementy uprzęży: ogłowie wraz z umiesz-
czoną na szczycie ozdobną szkofią wykona-
ną ze strusich piór, a także podogonie i pod-
piersień, uginają się wręcz pod ciężarem ne-
frytów, turkusów i chalcedonów udekorowa-
nych złotym drucikiem i kolorowymi szkieł-
kami. Pod głową konia zawieszano buńczuk-
podgardle – kolorowe włosie końskie zakoń-
czone złotą gałką. Obrazu bogactwa dopeł-
nia czaprak, który choć miał jedynie chronić
konia przed obtarciem, to nawet jego ozdo-
biono haftem ze srebrnych i złoconych nici
oraz kilkudziesięcioma drogimi kamienia-
FOT. MICHAŁ DZIEWULSKI
mi, układającymi się na jego powierzchni
w kolorowe kartusze.
OZDOBA ZA 4500 RUBLI
Ciekawostką jest to, że tego typu paradne
rzędy końskie były rzadko używane w obawie
przed ich uszkodzeniem. Służyły głównie try-
umfalnym wjazdom i paradom, a zakładane
były na konie luzaki, jadące bez jeźdźca za
swoim właścicielem, żeby podkreślić jego ran-
gę i bogactwo. Ten niezwykły zabytek dosko-
nale tłumaczy starodawne polskie porzekadło
„Konia z rzędem…”.
Po śmierci Stefana Czarnieckiego rząd
znajdował się przez pewien czas w rękach
rodziny Czarnieckich. W XIX wieku prze-
szedł w posiadanie Lubowidzkich, a na-
stępnie Zalewskich. Do Muzeum Narodo-
wego trafił w roku 1910, jako dar gminy
Krakowa z okazji jubileuszu muzeum, po
wcześniejszym wykupieniu go za 4500 rubli
od Gustawa Soubise-Bisiera, słynnego
w tym czasie warszawskiego antykwariusza
i numizmatyka. Od tego czasu zabytek wie-
lokrotnie był ozdobą licznych wystaw orga-
nizowanych w kraju i za granicą. Teraz moż-
na go podziwiać w pełnej krasie w galerii
„Broń i barwa w Polsce” w gmachu głów-
nym Muzeum Narodowego w Krakowie. 
MICHAŁ DZIEWULSKI jest historykiem,
kierownikiem Działu Militariów
Muzeum Narodowego w Krakowie
i prezesem Krakowskiego Oddziału
Stowarzyszenia Miłośników Dawnej Broni i Barwy.
 H O R Y Z O N T Y

P o s ł u ż b i e
 Nie przegap
 Warto
 Niezłe
 Nie warto

Wakacje z wojskiem
Napisz do nas, jeśli:
 organizujesz ciekawą
imprezę – zlot rekonstruk-
torów, turniej paintballowy,
spotkanie miłośników bro-
ni dawnej;
FOT. US DOD
wiać kolekcję militarną,
obejrzeć wystawę poświę-
coną wojsku lub spróbo-
wać sił w strzelaniu.
Informacje na ten temat za-
mieścimy w militarnym mi-

 masz informacje o inte- niprzewodniku wakacyjnym

resujących fortyfikacjach, w „Polsce Zbrojnej” i na na-
umocnieniach, prywatnych szej stronie internetowej.
 ekspozycjach militariów; Czekamy na Wasze listy

Portret misji
 wiesz, gdzie latem bę- pod adresem:
KSIĄŻKA dzie można pojeździć wo- anna.dabrowska@
zem opancerzonym, podzi- redakcjawojskowa.pl

Stało się! Mamy pełnokrwistą opowieść Ogłoszenie

o udziale Polaków w misji irackiej. 3–4 października 2009 roku odbędzie się spotkanie
absolwentów Wyższej Oficerskiej Szkoły

D ziesięć narracji, których bohatera-

mi są zwykli żołnierze, oficerowie
WSI, generałowie, dziennikarze, Irakij-
czycy. Historii dalekich od stylu panegi-
ryków na cześć dowódców, za to świet-
nie, bo w konwencji parareportażu, od-
dających atmosferę służby w latach
2003–2008 w Iraku i w kraju oraz do-
kumentującą późniejsze losy misjona-
rzy. To książka, w której nie ma zbęd-
nych wątków, niektórych nawet wręcz
brakuje. Ciekawe na przykład, jak au-
torzy oceniliby aferę z bakszyszem,
gdyby napisali o niej więcej niż wzmian-
kę w postaci dialogu z generałem.
Ich wybór, postawili na wybraną dziesiąt-
kę bohaterów – od Jerzego Owsiaka po
tłumaczy irackich, pracujących dla na-
szego kontyngentu, i generała broni
Edwarda Pietrzyka, który żołnierzy Wojsk
Lądowych na misję wysyłał, a potem
o mało w Iraku nie zginął jako ambasa-
dor. Odkryli szczegóły z akcji tropienia
zabójców Waldemara Milewicza i ujaw-
nili, gdzie nasz rząd umieścił ewakuowa-
nych obywateli Iraku.
„Psy z Karbali” czyta się z zaciekawie-
niem, jak przed laty „Dywizjon 303”
Arkadego Fiedlera, napisaną w 1940
roku relację na żywo z udziału naszych
rodaków w Bitwie o Anglię. Tu też czuje-
my się, jakbyśmy tam byli, leżeli na da-
chu City Hall i strzelali do bojowników
Muktady as-Sadra. Choć żołnierza mogą
razić sformułowania na siłę tworzące au-
rę sensacji lub niezwykłości, takie jak
„działko w BRDM” (orężem samochodu
jest karabin maszynowy), „żandarmeria
wojskowa marynarki wojennej” (policja
wojskowa jest formacją podporządkowa-
ną ministrowi obrony), „dziesięć tysięcy
komandosów z czterech batalionów”
(notorycznie o żołnierzach 6 Brygady De-
santowo-Szturmowej), „wojskowa machi-
na represji” (o prokuraturze i ŻW), „mię-
so, które możesz zalać wodą, nawet z ka-
łuży i podgrzewa się samo, tyle w nim
chemii” (o amerykańskich racjach MRE,
w których wodą zalewa się ogniwo che-
miczne, a nie potrawę umieszczoną
w hermetycznej torebce).
Kontrowersyjne wydaje się wychwala-
nie generała, który – w odniesieniu do
misji afgańskiej – zakwestionował za-
sadę „myślących bagnetów”. Chciał do-
brze, ale pośrednio namawiał do łama-
nia prawa. Przyznajmy jednak rację au-
torom „Psów z Karbali”: wojsko jest też
takie, jakie pokazali – żołnierze klną,
zabijają wrogów, w których niekiedy wi-
dzą podludzi (szuszwoli), a czasami
– niezależnie od rangi – popełniają błę-
dy. Scenariusz na film? Nikt w Polsce
wiernie „Psów” Górki i Zadwornego nie
sfilmuje. Lepszych mamy prozaików ba-
talistyków niż reżyserów. (AG)  się prowincje, gdzie stacjo-
Marcin Górka, Adam Zadworny, „Psy
z Karbali. Dziesięć razy Irak”, Walkow-
ska Wydawnictwo, Warszawa 2009
Samochodowej w Pile, rocznik 1985–1989.
Wszelkich informacji udzielają:
Sławomir Specjalski
tel. 600 280 604, CA MON 416 417,
Jarosław Dąbrowski
tel. 602 243 069, CA MON 427 380
Deklaracje uczestnictwa prosimy składać
do końca czerwca.
Serdecznie zapraszamy!
Konkurs
W naszym konkursie można wygrać świetną książkę
– pierwszą pełnokrwistą relację o naszej misji w Iraku,
czyli „Psy z Karbali. Dziesięć razy Irak” Marcina Górki
i Adama Zadwornego.
Wyślemy je pierwszym dzie-
sięciu osobom, które pra-
widłowo odpowiedzą na
trzy pytania:
 Kto nadaje odznaczenie
wojskowe „Gwiazda Ira-
ku”?
 Ilu żołnierzy liczyła pierw-
sza zmiana Polskiego Kon-
tyngentu Wojskowego
w Iraku?
 Jak obecnie nazywają
nowała Wielonarodowa Dy- w której skład wchodził pol-
wizja Centrum–Południe, ski kontyngent w Iraku?
Odpowiedzi prosimy przysyłać na adres:
anna.dabrowska@redakcjawojskowa.pl

POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009 65


F E L I E T O N
FOT. MACIEJ DROZDOWSKI
MAREK
PRZYBYLIK
wiceprezes
S.A.S.W.U.W.
im. P.O.
Dwadzieścia lat minęło…
D
wadzieścia lat temu
wiedliśmy ciekawe ży-
cie. W wielogodzin-
nych kolejkach. Życie
codzienne było proste
– albo się było w pracy, albo na zaku-
pach. Stało się wtedy codzien-
nie po wszystko i wszędzie,
a zakupy były podobne do
polowań. Do domu przyno-
siło się taki łup, na jaki się
trafiło. Kupować trzeba było
szybko, bo, po pierwsze,
sklepy były puste, więc
wszystko co się w nich poja-
wiło, znikało, po drugie, in-
flacja nabierała rozmachu.
Przy władzy byli ludzie,
którzy raz po raz udowadniali,
że na rządzeniu się niespecjal-
nie znają, a do głównych ich
sukcesów można było zaliczyć
powolne przekształcanie Pol-
ski w kraj milionerów. Rzeczy-
wiście pieniędzy wtedy nie bra-
kowało. Każdy nosił przy sobie
setki tysięcy lub miliony złotych.
Nosił, bo nie znał dnia ni godziny,
w której trafi na coś, co mógłby kupić.
Mija właśnie dwadzieścia lat od pa-
miętnych wyborów, gdy lud pracujący
miast i wsi pokazał, co myśli o władzy,
która przez 45 lat utrzymywała, że jest
właśnie władzą ludu, a na wszelki wy-
padek trzymała ten lud za mordę.
4 czerwca był początkiem nowego
lub, jak chcą inni, końcem starego.
Można oczywiście wieść spory na ten
temat, ale jedno jest pewne. W wyniku
tych właśnie wyborów sprzed dwu-
dziestu lat pozmieniało się wszystko
tak, że dziś już wielu nie wierzy, że tak
kiedyś było. A było.
66 POLSKA ZBROJNA NR 23–24 | 7 CZERWCA 2009
Bez kamuflażu
Mija właśnie dwadzieścia lat
od pamiętnych wyborów, gdy lud pracujący
miast i wsi pokazał, co myśli o władzy.
To naprawdę była rewolucja. Po tych
wyborach w kilkanaście miesięcy
przeprowadzono wystarczająco dużo
reform, by nikt potem nie mógł ich za-
hamować. Przyzwyczailiśmy się do
wszystkiego, co
jeszcze dwadzieścia lat temu było nie
do pomyślenia i nie do uwierzenia. Te-
raz szczęśliwie uważamy, że to jest na-
turalne. Naturalne jest, że kupowanie
nie przypomina już polowania, że na
telefon nie trzeba czekać dwadzieścia
lat, a na mieszkanie gdzie się chce nie
trzeba zezwolenia. Że kiełbasę można
kupić bez kartek, a samochód bez asy-
gnaty. Można jeździć za granicę i tam
pracować, nie pytając nikogo o zgodę
i zezwolenia. Można czytać, co się
chce, oglądać telewizję, jaką się zechce
wybrać, mieć poglądy, jakie się chce,
wybierać swoich posłów i senatorów,
a potem mieszać ich z błotem, gdy nie są tacy,
jak zapowiadali. Jesteśmy i w NATO, i w Unii
Europejskiej. Nabyliśmy też prawo do przecho-
dzenia wspólnie z innymi krajami kryzysu eko-
nomicznego, co akurat najwięk-
szą przyjemnością nie jest. Ma-
my wystarczająco dużo wolno-
ści, by w chwilach zdenerwo-
wania zastanawiać się, czy
aby nie mamy jej za dużo.
Hałaśliwa kampania wybor-
cza do europejskiego parla-
mentu wyciszyła krajowy
spór o to, gdzie i jak po-
winno się obchodzić dwu-
dziestolecie wyborów
z czerwca 1989 roku. To
ważna rocznica i wystar-
czająco radosna, by każdy
sobie te obchody zorgani-
zował samodzielnie. Nie
zwracając uwagi na to,
co i jak oraz dlaczego
wygadują politycy.
Jeśli jesteśmy już
światowcami, bierzmy
przykład z Francuzów lub
Amerykanów. Oni swoje narodowe rocznice
potrafią obchodzić radośnie i rodzinnie. Nie
dajmy się wpuścić w maliny dyskusjami,
gdzie mają takie obchody być organizowane.
Obchodźmy je w całym kraju, bo całego kra-
ju dotyczą. Obchodźmy je prywatnie, bo pry-
watnie najłatwiej porównać, jak wyglądali-
śmy wtedy i jak teraz wyglądamy. Nie oglą-
dajmy się na polityków, bo oni, bidule, są za-
jęci udowadnianiem, że są nam niezbędni,
oraz testowaniem, jaki kit można bezkarnie
wcisnąć wyborcom. Cieszmy się i narzekaj-
my jednocześnie. To też jest powód, by sobie
wesoło świętować, nie zwracając uwagi na
to, o co obecnie nasi przedstawiciele się kłó-
cą lub spierają. 