Niepokorni Zbrojeniówka Władca

w wojsku? strona 28 od zera strona 42 pola walki strona 50

w w w . p o l s k a - z b r o j n a . p l
T Y G O D N I K

NR 8 (631) 22 lutego 2009 Cena 3 zł (w tym 7% VAT) INDEKS 337 374 ISSN 0867-4523

Oko armii
Producenci bezzałogowców mogą uważać
Polskę za atrakcyjny rynek dla swoich
wyrobów. Nawet w kryzysie.
strona 8

SEUL, KWIECIEŃ 2008 ROK
I D E O L O
Monachium albo śmierć
Arcyksiążę Jan Maria, w samym centrum nazistowskiego
matecznika, przypomniał prawdziwym Polakom, że przez wieki
słowa „diabeł” i „Niemiec” traktowano synonimicznie.
T
ak jak 28 czerwca 1914 roku w Saraje-
wie, zaczął Nedeljko Čabrinović,
przebrany za pełną teutońskiej furii ste-
wardesę. Gdy bomba przez niego rzucona odbiła
się od płaszcza, wezwał na pomoc kolejnego
konspiratora Gawriłę Principa, ukrytego pod
mundurem Grendschutzu. Dlaczego incydent
monachijski stał się jedynie pomysłem scenariu-
sza nowej komedii „Jak nie rozpętałem III wojny
światowej”? Bo brawa, jakie rozległy się w sa-
molocie Lufthansy (polityków prosimy o niemy-
lenie z Luftwaffe) po odśpiewanym falsetem sta-
ropolskim zawołaniu rycerskim „Ratunku! Biją
mnie Niemcy!”, świadczą, że czasy nacjonali-
zmu rozbudzonego w Europie przez Napoleona,
jeśli się nie kończą, to odnajdują się przynamniej
we właściwych proporcjach.
Arcyksiążę polskiej polityki i publicystyki nie
został unicestwiony, lecz tylko na kilka godzin
porwany przez bawarskie walkirie, zamiast do
Walhalli, na policyjny dołek. Rzeczpospolita
Polska nie postawiła Bundesrepublik Deutsch-
land w obliczu ultimatum, Andrzej Wajda nie
odrzucił nagrody w Berlinie, a generał Paweł
Lamla nie został internowany w Hanowerze.
A pamiętamy przecież, że po zamachu w Saraje-
wie Österreich-Ungarn chciały mieć możliwość
J A S N O W I Z O R
udziału w śledztwie (był to jeden z punktów ulti-
matum), jednak władze Serbii nie udzieliły zgo-
dy, co stało się pretekstem do wojny. Ale tylko
pretekstem, bo wojna i tak była przesądzona.
Skoro naród polski nie potrafi się już obrazić
śmiertelnie na naród niemiecki (mimo archeolo-
gicznych tricków, jakie próbują nadal stosować
epigoni Narodowej Demokracji), warto przyj-
rzeć się bez emocji wspólnej historii. Oto amba-
sador Andrzej Krzeczunowicz tak ją streszcza
w okolicznościowym wydaniu „Polski Zbrojnej”
„10 lat – Polska w NATO” (gorąco polecam):
„Znaleźliśmy się w sytuacji aliantów Niemiec,
sąsiada uważanego od dawna za «odwiecznego
wroga», niesłusznie skądinąd, ponieważ do
XVIII wieku (z wyjątkiem stosunkowo krótkie-
go epizodu krzyżackiego) nasza granica zachod-
nia była niemal zawsze granicą pokoju, Habsbur-
gowie wielokrotnie kandydowali na tron Rze-
czypospolitej, w XVIII wieku rządzili nami z na-
szego wyboru królowie sascy, a Konstytucja
3 maja przewidywała, że ich dynastia Wettinów
stanie się u nas dziedziczna”. Przenosząc się na
grunt współczesny, autor konkluduje: „Ale
w Warszawie ledwo zauważono, że obok wpły-
wowej grupy politologów amerykańskich, dorad-
ców prezydenta Clintona (w tym Zbigniewa
FOT. REUTERS/FORUM
MAREK
SARJUSZ-WOLSKI
Brzezińskiego), to właśnie Niemcy byli główny-
mi orędownikami naszego wejścia do NATO.
Forsowali naszą sprawę, w obliczu sceptycyzmu
Francji i Wielkiej Brytanii, przede wszystkim
Manfred Wörner, Hans Dietrich Genscher, Klaus
Kinkel, Volker Rühe i inni.”
Kiedy Jaś Fasola ogłasza, że jest w ostrym
sporze z państwem niemieckim, oznacza to na
szczęście wiele mniej niż ostatnie zatrucie karto-
flami. Ale co do tego ma dowódca 11 Lubuskiej
Dywizji Kawalerii Pancernej? Ano to, że generał
Paweł Lamla przebywał w owym czasie w Ha-
nowerze na zaproszenie generała Markusa
Kneippa, dowódcy 1 Dywizji Pancernej Bunde-
swehry. W koszarach Scharnhorst generałowie
uzgodnili, że polscy żołnierze będą ćwiczyć
w Niemczech, a niemieccy pancerniacy wezmą
udział w szkoleniu lubuskiej dywizji. Współpraca
trwa już kilka lat. To ważne dla morału, jaki po-
winien nam z tej opowiastki iluminować. Nie
wnikając w tajne plany NATO, powinniśmy bo-
wiem czasem uruchomić wyobraźnię. Kto pierw-
szy nam pospieszy z pomocą, w razie… coś tam,
coś tam? Odpukać. Czyje czołgi pobożny polski
lud witałby kwiatami? Odpukać. Do kogo bę-
dziemy telegrafować i jakim rzeczownikiem za-
kończymy frazę: „Ratunku! Biją nas…!” . 
POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009 3
 K R Ó T K A S E SRP II S A T R E Ś C I

ARMIA 41 | ANDRZEJ JONAS

Na linii ognia
8 | NORBERT BĄCZYK 42 | TADEUSZ WRÓBEL
Oko armii Zbrojeniówka od zera
13 | BOGUSŁAW PACEK 44 | ROBERT CZULDA
Lekarzu, lecz się sam Walka o zaufanie
14 | ROMAN PRZECISZEWSKI 45 | TOMASZ OTŁOWSKI
Marynarka krojona na czas Nowy przyczółek Rosji
18 | WŁODZIMIERZ KALETA 47 | MARCIN KACZMARSKI
TOMASZ SZULEJKO
Centra zawodowej pomyślności Rywalizacja
Koniec czyszczenia 22 | TOMASZ SZULEJKO
48 | HENRYK SUCHAR
Sojusz w wirze zmian
kurzu z piasku 22 Koniec czyszczenia kurzu
z piasku 50 | PAWEŁ HENSKI
W ciągu siedmiu lat do poznańskiej SZKOŁY Władca pola walki
MŁODSZYCH SPECJALISTÓW trafiło 16 tysięcy 25 | ROMAN PRZECISZEWSKI
54 | ROMAN KUŹNIAR
poborowych! Podkarpacie idzie do wojska
NATO w Krakowie
28 | PIOTR BERNABIUK
Niepokorni w wojsku?
HORYZONTY
31 | TOMASZ GOS
Pięść dowódcy 55 | MAŁGORZATA
32 | PAULINA GLIŃSKA SCHWARZGRUBER
Majątkowa spowiedź Hotel na mogile?
34 | PIOTR LASKOWSKI 58 | ZDZISŁAW NAJDER
Ambasadorzy na efach Odwaga
TOMASZ OTŁOWSKI 36 | MARIUSZ JĘDRZEJKO 60 | ELŻBIETA
Marzenia, plany, „figa z makiem”
Rakietowe aspiracje SZUMIEC-ZIELIŃSKA
Skrzydlaci żołnierze
ajatollahów 37 BEZPIECZEŃSTWO 63 | ANNA DĄBROWSKA
IRAŃCZYCY umieścili na orbicie okołoziemskiej
Przetrwanie w minusach
skonstruowanego przez siebie satelitę. Wyniosła 37 | TOMASZ OTŁOWSKI 66 | ANDRZEJ FĄFARA
go zbudowana również w Iranie rakieta nośna. Rakietowe aspiracje ajatollahów Tenisista w okopach

tel.: +4822 684 02 27, CA MON 840 227; WSPÓŁPRACOWNICY

Aneta Wiśniewska, +4822 684 52 13,
CA MON 845 213;
DYREKTOR REDAKCJI WOJSKOWEJ polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl
REDAKTOR NACZELNY
Marek Sarjusz-Wolski, PUBLICYŚCI:
tel.: +4822 684 53 65, 684 56 85, WARSZAWA: Piotr Bernabiuk,
faks: 684 55 03; CA MON 845 365, Anna Dąbrowska, Paulina Glińska,
845 685, faks: 845 503; Łukasz Puchalski, Roman Przeciszewski,
sekretariat@redakcjawojskowa.pl Małgorzata Schwarzgruber,
Al. Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa Aaron Welman, Tadeusz Wróbel,
tel.: +4822 684 52 44, CA MON 845 244; ,
ZASTĘPCA DYREKTORA tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
REDAKCJI WOJSKOWEJ BYDGOSZCZ: Krzysztof Wilewski,
SEKRETARZ REDAKCJI „POLSKI ZBROJNEJ” tel. +4852 378 25 90, CA MON 415 200;
Wojciech Kiss-Orski, GDYNIA: Tomasz Gos, tel.: +4858 626 24
tel.: +4822 684 02 22, CA MON 840 222; 13, CA MON 262 413;
wko@redakcjawojskowa.pl KRAKÓW: Magdalena Kowalska-Sendek,
Jacek Szustakowski,
ZASTĘPCA DYREKTORA tel.: +4812 455 17 80, CA MON 131 780;
REDAKCJI WOJSKOWEJ POZNAŃ: Piotr Laskowski, CA MON 572 446,
ppłk Lech Mleczko mjr Tomasz Szulejko,
„Kwartalnik Bellona”, przeglądy rodzajów sił tel.: +4861 857 52 40, CA MON 572 240;
zbrojnych, lech.mleczko@redakcjawojskowa.pl, WROCŁAW: Bogusław Politowski,
tel.: +4822 684 56 85; tel.: +4871 765 38 53, CA MON 653 853;
REDAKTORZY PROWADZĄCY FOTOREPORTER:
ppłk Artur Goławski, tel.: +4822 684 52 30, Jarosław Wiśniewski,
CA MON 845 230; Katarzyna Pietraszek, tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
Treść zamieszczanych materiałów nie zawsze odzwierciedla stanowisko redakcji. Tekstów niezamówionych redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie prawo do skrótów.
Norbert Bączyk, Andrzej Jonas, ZDJĘCIE
Robert Czulda, Marek Orzechowski, NA OKŁADCE:
Andrzej Fąfara, Bogusław Pacek, Marek USAF
Przybylik, Krzysztof Głowacki, Paweł Henski,
Mariusz Jędrzejko, Marcin Kaczmarski,
Włodzimierz Kaleta, Roman Kuźniar,
Damian Markowski
DZIAŁ GRAFICZNY Redaktor
tel.: +4822 684 51 70, CA MON 845 170; wydania:
Marcin Dmowski (kierownik), KATARZYNA
Monika Klekociuk, Paweł Kępka, PIETRASZEK
Andrzej Witkowski
PRENUMERATA: RUCH SA, KOLPORTER SA,
OPRACOWANIE STYLISTYCZNE Garmond PRESS, GLM.
tel.: +4822 684 03 55, CA MON 840 355; Informacja: +4822 684 04 00
Renata Gromska (kierownik),
Małgorzata Mielcarz, Aleksandra Ogłoza, KOLPORTAŻ I REKLAMACJE
Joanna Rochowicz Bellona SA +4822 457 04 37,
6879 041, CA MON 879 041
BIURO REKLAMY I MARKETINGU
Adam Niemczak (kierownik), DRUK
Anita Kwaterowska (tłumacz), Drukarnia Wydawnicza „Trans-Druk”, Golina
Małgorzata Szustkowska, Numer zamknięto: 16.02.2009 r.
tel. +4822 684 53 87, 684 51 80,
684 55 03,
faks: +4822 CA MON 845 387;
reklama@redakcjawojskowa.pl

4 POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009


Wojsko Polskie – model 2018
Dysproporcja między potrzebami a możliwościami finansowymi sprawia,
że nowoczesne 120-tysięczne wojsko tworzylibyśmy co najmniej trzydzieści lat.
J ak dzielić biedę budżetową w ar-
mii: równo na wszystkie jednost-
ki, czy przeznaczyć większe pie-
niądze na rozwój priorytetowych
formacji, licząc się z utratą niektó-
rych zdolności operacyjnych? Na
ten temat dyskutowali uczestnicy
konferencji „Model Sił Zbrojnych
RP 2018”, zorganizowanej 11 lute-
go w Akademii Obrony Narodo-
wej. Spotkanie zbiegło się z podpi-
saniem przez ministra obrony decy-
zji budżetowej na rok 2009
uwzględniającej konieczność spłat
zeszłorocznych należności (na kwo-
tę 3,277 miliarda) oraz zamrożenie
części tegorocznych wydatków
(1,947 miliarda) resortu. Nowe pa-
rametry finansowe oznaczają, że
z tegorocznego budżetu MON uby-
ło 58 procent środków przewidzia-
nych na modernizację techniczną.
Pułkownik Grzegorz Sodolski,
dyrektor Departamentu Budżeto-
wego MON, zaprezentował progno-
zę budżetów obronnych do 2018 ro-
ku. Pesymistyczny wariant zakłada,
że produkt krajowy brutto (a w ślad
za nim zasobność resortu) wzrośnie
w tym roku o 1,7 procent, w przy-
szłym o 0,98 procent, w 2014 roku
osiągnie 4 procent, by w 2018 roku
dobić do 5 procent.
Przygotowany jesienią ubiegłego
roku wariant optymistyczny – pro-
jekt „Programu rozwoju i moderni-
zacji technicznej sił zbrojnych na
lata 2009–2018” – przewidywał, że
w pierwszych trzech latach budżet
MON będzie zyskiwał od 4,8 do
Specjalne
wydanie
W zwiazku z 10.
rocznicą obecno-
ści Polski w soju-
szu północno-
atlantyckim ukazało się specjalne
wydanie „Polski Zbrojnej” – „Pol-
ska – 10 lat w NATO”. Wśród
autorów zamieszczonych w nim ar-
tykułów są między innymi: Lech
Wałęsa, Jaap de Hoop Scheffer,
Adam Daniel Rotfeld. Chętnych,
którzy chcieliby mieć wydanie spe-
cjalne, prosimy o zgłoszenie się
pod adres: elzbieta.toczek@redak-
cjawojskowa.pl.  za ostatnie dziesięć lat wraz z od-
5 procent, a później wzrost ustabili-
zuje się na poziomie 4 procent.
Gdyby się ziścił, na modernizację
w 2018 roku wojsko miałoby aż
11,11 miliarda złotych. „Do nie-
dawna oczekiwaliśmy, że w ciągu
dziesięciu lat będziemy mogli wy-
dać 309 miliardów, z tego 101 mi-
liardów na centralne plany rzeczo-
we. W czarnym scenariuszu uby-
wa nam 60 miliardów z zakupów”,
ocenił pułkownik Sodolski.
Minister Bogdan Klich nakazał
szefowi Sztabu Generalnego WP
weryfikację projektu programu
pod kątem wykonalności w no-
wych warunkach. Sztab zamierza
uporać się z tym do końca miesią-
ca. „Wiele podstawowych założeń
zostało zakwestionowanych przez
kryzys i przez czynnik politycz-
ny”, przyznał Lech Kościuk, dy-
rektor Departamentu Transforma-
cji MON, odwołując się do pomy-
Koncert życzeń
W ytyczne Rady Ministrów
do programowania obron-
nego (z wiosny ubiegłego roku)
były koncertem życzeń.
Rozdźwięk między prognozami
przyrostu PKB przedstawianymi
przez resort finansów w maju
2008 roku i w lutym 2009 mo-
że mieć dla wojska do 2018 ro-
ku wymierną wartość 30 miliar-
dów złotych. O tyle co najmniej
mniejsze będą budżety MON li-
czone łącznie.  będą prawdopodobnie wykonywa-
Rwie się łańcuszek
W Okręgowym Sądzie Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych
we Wrocławiu 11 lutego zapadł
wyrok w sprawie rzekomego nie-
prawidłowego naliczania emery-
tur byłym żołnierzom, którzy na-
byli prawa emerytalne przed
1 stycznia 1999 roku. Wojskowe
Biuro Emerytalne we Wrocławiu
pozwał do sądu jeden z byłych żoł-
nierzy. Chciał dowieść, że z mocy
prawa należała mu się waloryzacja
uposażeniowa, a nie cenowa. Do-
magał się też ponownego nalicze-
nia świadczeń i wypłacenia różnicy
M E L D U N E K
słu premiera Donalda Tuska, któ-
ry ogłosił wolę obniżenia udziału
resortu obrony w podziale produk-
tu krajowego brutto.
Zdaniem Kościuka, nowy mo-
del sił zbrojnych będzie miał sens
tylko wówczas, gdy zagwarantuje
osiągnięcie średnich standardów
nowoczesności w ciągu kilkunastu
lat, a nie za ponad trzydzieści. Ge-
nerał brygady Mirosław Różański,
zastępca szefa Zarządu Planowania
Strategicznego SGWP, mówił
o przygotowywanym w MON
i Sztabie Generalnym modelu woj-
ska, mającym obowiązywać
w 2018 roku. Wyjaśnił, w jaki spo-
sób ma nastąpić zmiana proporcji
między jednostkami bojowymi
i wsparcia a zabezpieczającymi
(dziś relacja ta wynosi 53 do 47,
w 2018 roku ma być 62 do 38) oraz
jak wzrośnie udział jednostek o wy-
sokiej gotowości w składzie sił
zbrojnych – z 10 do 15 procent.
Generał dywizji Bogusław
Samol, szef Zarządu Planowania
Rzeczowego – P8 SGWP, wyjaśnił,
że 80 procent kwot planowanych
do wydania na nową technikę bę-
dzie skupionych w kilkunastu ob-
szarach – od systemu rozpoznania
i walki elektronicznej, przez system
obrony powietrznej i przeciwlotni-
czej, po szkolenie. Dał do zrozu-
mienia, że możemy wycofać się
z niektórych wspólnych inicjatyw
NATO, natomiast projekty krajowe
ne o dwa–trzy lata dłużej. (AG) 
setkami. Sąd odrzucił roszczenia ze
strony emeryta, uznając je za bez-
podstawne.
To ważna informacja dla 18 ty-
sięcy byłych wojskowych z całego
kraju, którzy inspirowani przez gru-
pę kolegów, złożyli do wojskowych
biur emerytalnych identyczne wnio-
ski o przeliczenie świadczeń i wy-
płatę różnic. Wyrok nie jest prawo-
mocny. Pozywający ma zamiar od-
wołać się od niego do sądu kolejnej
instancji. O zamieszaniu ze świad-
czeniami informowaliśmy w „PZ”
5/2009 w artykule „Łańcuszek
świętego Antoniego”. (POL)  łem Waldemarem Głuszką.
POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009
F L E S Z
W O J S K A L Ą D O W E
Pożegnanie
KAZUŃ. Za siedemnastoletnią
służbę w 2 Mazowieckiej
Brygadzie Saperów kapitan
Małgorzacie Foks podziękował
zastępca dowódcy pułkownik
Andrzej Dutka. Tego samego dnia
saperskie grono powiększyło się
o 21 starszych szeregowych. Trafią
oni przede wszystkim do batalionu
wsparcia inżynieryjnego i batalio-
nu technicznego.
Wizyta
LEGIONOWO. Do sztabu
1 Warszawskiej Dywizji Zmecha-
nizowanej przybyli 6 lutego z wizy-
tą attaché obrony Stanów
Zjednoczonych pułkownik
Richard Runner oraz zastępca
szefa Biura Współpracy Obrony
do spraw Wojsk Lądowych major
Corey Shea. Gości przywitał do-
wódca 1 DZ generał dywizji
Tadeusz Buk, któremu towarzy-
szyli szef szkolenia dywizji puł-
kownik Jacek Ostrowski i szef
Wydziału G5 (CIMIC) podpułkow-
nik Piotr Sadowski. Podczas spo-
tkania przedstawiono plany zwią-
zane z przygotowaniem żołnierzy
do VI i VII zmiany PKW w Afgani-
stanie. 
F L E S Z
M A R Y N A R K A W O J E N N A
Spotkanie
GDYNIA. Delegacja Sił Zbroj-
nych Chorwacji, na czele z szefem
logistyki sił zbrojnych Chorwacji
generałem dywizji Josipem
Stojkoviciem oraz dowódcą
wsparcia chorwackich sił zbroj-
nych generałem brygady Mate
Ostoviciem, gościła 5 lutego
w Porcie Wojennym. W trakcie
spotkania z zastępcą dowódcy
3 Flotylli Okrętów komandorem
Waldemarem Modzelewskim
oficerowie dyskutowali między in-
nymi o zabezpieczeniu logistycz-
nym sił morskich i operacjach pro-
wadzonych przez okręty. Wcześniej
delegacja z Chorwacji gościła
w Dowództwie Marynarki Wojen-
nej, gdzie spotkała się z szefem
Sztabu Marynarki Wojennej – za-
stępcą dowódcy MW kontradmira-

5
 M E L D U N E K

Zginął Polak pozostali dwaj po opatrzeniu zo-

stali w bazie.
USTKA

W Afganistanie 10 lutego
w wypadku drogowym
Okoliczności wypadku bada
Żandarmeria Wojskowa i prokura-
Zawodowcy
zginął polski żołnierz, a czterech
innych zostało rannych. Zespół
tor. Chorąży Rozmiarek miał
35 lat, służył w 12 Brygadzie Zme-
z wyboru
bojowy wracał do bazy po od- chanizowanej. W Polskich Siłach OCHOTNICY – kandy-
wiezieniu do miasta Ghazni peł- Zadaniowych zajmował stanowisko daci do korpusu sze-
niących tam służbę żołnierzy. szefa kompanii. Służba w Afgani- regowych zawodo-
Przed pojazd HMMWV wjechał stanie była jego pierwszą misją. Zo- wych, złożyli uroczystą
nagle bus pełen pasażerów. Kie- stawił żonę i trójkę dzieci. Po- przysięgę 13 lutego
rowca, aby uniknąć kolizji, gwał- śmiertnie awansowano go na sto- w Centrum Szkolenia
townie skręcił, samochód wy- pień starszego chorążego sztabo- Marynarki Wojennej.
wrócił się i koziołkował. W wy- wego oraz odznaczono dwoma or- Rotę ślubowania wy-
padku zginął starszy chorąży derami – nadanym przez prezyden- powiedziało 93 przy-
sztabowy Andrzej Rozmiarek. ta Krzyżem Kawalerskim Orderu szłych marynarzy
Dwóch rannych żołnierzy prze- Odrodzenia Polski oraz Gwiazdą uczestniczących
wieziono do szpitala w Bagram, Afganistanu. (ATD)  w programie szkole-
nia pilotażowego. Te-

Zarobkowanie emerytów go samego dnia 98

innych żołnierzy z pro-

P rojekt nowelizacji ustawy o za-

opatrzeniu emerytalnym żoł-
nierzy zawodowych, autorstwa
przez wszystkich mundurowych.
Zmianę odczują ci, którzy mają ni-
skie świadczenia. Jeśli dorabiają do
gramu pilotażowego
przysięgało w poznań-
skim Centrum Szkole-
Rządowego Centrum Legislacji, nich od 70 do 130 procent przecięt- nia Wojsk Lądowych.
przyjął 10 lutego rząd. Jest on kon- nego miesięcznego wynagrodzenia, Przysięga kończy
sekwencją orzeczenia Trybunału ogłoszonego przez prezesa GUS, okres trzymiesięczne-
Konstytucyjnego z 15 kwietnia ich emerytura (renta) będzie zmniej- go szkolenia podsta-
2008 roku (sygnatura akt P 9/06) szona o kwotę przekroczenia, ale wowego. Teraz przed
dotyczącego ustawy o zaopatrzeniu nie więcej niż o 25 procent emery- ochotnikami szkole-
emerytalnym funkcjonariuszy tury (renty). Na zmianie skorzysta nie specjalistyczne,
MSWiA. Zmierza do ujednolicenia 461 osób, a wojskowe biura emery- które potrwa od czte-
zasad zmniejszenia emerytury lub talne wypłacą im łącznie o 386 ty- rech do sześciu mie-
renty w przypadku zarobkowania sięcy złotych więcej. (AG)  sięcy. (AD) 

Do rezerwy marsz
 Kapitan GRZEGORZ KALICIAK Ustawa z 9 stycznia 2009 roku o zmianie ustawy o powszechnym
 Kapitan FRANCISZEK KSIĄŻEK obowiązku obrony RP oraz o zmianie niektórych innych ustaw weszła
 Starszy szeregowy w życie 11 lutego.

Z
PIOTR MAŁACHOWSKI nowelizowane przepisy będzie chciał potwierdzić wej, z mocy ustawy zostaną
 Komandor porucznik PIOTR NIEĆ gwarantują wszystkim przeniesienie do rezerwy, bę- przeniesieni do rezerwy bez
 Chorąży sztabowy obywatelom, którzy spełnili dzie musiał zgłosić się do odbycia służby wojskowej.
KRZYSZTOF OCHMAŃSKI obowiązek stawienia się do WKU, gdzie dostanie wpis Natomiast osoby podle-
 Kapitan MIROSŁAW ORZESZEK poboru, lub stawią się do w książeczce wojskowej oraz gające obowiązkowi stawie-
Uwaga! Na jednym kuponie można wskazać tylko jednego kandydata!

kwalifikacji wojskowej, moż-
 Podporucznik JANUSZ PAJĄK liwość przeniesienia do rezer-
 Generał brygady MIROSŁAW RÓŻAŃSKI wy bez odbywania zasadni-
 Pułkownik pilot ROŚCISŁAW STEPANIUK czej służby wojskowej czy
 Pułkownik ANATOL TICHONIUK przeszkolenia wojskowego
w przypadku absolwentów
 .................................................................. studiów wyższych.
Jak szacuje Sztab Gene-
Prosimy o nadsyłanie kuponów do 10 marca
pod adresem: Redakcja Wojskowa z siedzi- ralny Wojska Polskiego, jest
bą w Warszawie, Al. Jerozolimskie 97, to ponad milion osób. Prze-
00-909 Warszawa, z dopiskiem „Buzdygany”. niesienie do rezerwy nastę-
Kupon można pobrać również ze strony pować będzie z urzędu – ko-
www.polska-zbrojna.pl i wysłać pod adre- mendanci WKU na podsta-
sem: aaron.welman@redakcjawojskowa.pl. wie otrzymanych wytycznych
umieszczą odpowiedni wpis
W przypadku dopisania do listy swojego kandydata w karcie ewidencyjnej każde-
prosimy do kuponu dołączyć krótkie uzasadnienie go poborowego. Jeśli ktoś
stosowne zaświadczenie,
przydatne przy ubieganiu się
o kredyt czy też o pracę
w innych formacjach mun-
durowych.
Przepis ten będzie stoso-
wany do osób, które dotych-
czas podlegały obowiązko-
wi stawienia się do poboru,
ale nie zostały powołane do
odbycia zasadniczej służby
wojskowej (nie odebrały
kart powołania). Oznacza
to, że wszyscy mężczyźni
bez względu na rok urodze-
nia, którzy mają orzeczoną
zdolność do służby wojsko-
nia się do poboru, które do-
tychczas nie miały orzeczo-
nej zdolności do służby
wojskowej (z różnych przy-
czyn nie stawiły się do po-
boru), wojskowi komendan-
ci uzupełnień będą kiero-
wali na komisję lekarską,
która wyda zainteresowa-
nym ostateczne orzeczenie
o zdolności do służby
w wojsku bądź jej braku.
Dopiero wówczas dostaną
wpis w książeczce wojsko-
wej i zaświadczenie o ure-
gulowanym stosunku do
służby wojskowej. (PG) 

6 POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009

 F L E S Z
S I Ł Y P O W I E T R Z N E

Konferencja
KIEKRZ. „Możliwości wykorzy-
stania potencjału ludzkiego
w Siłach Zbrojnych RP a poziom
bezpieczeństwa lotów” – po ta-
kim hasłem 4–5 lutego odbyła
się 51 Konferencja Bezpieczeń-
stwa Lotów Lotnictwa Sił Zbroj-
nych RP, którą prowadził dowódca
Sił Powietrznych generał broni pi-
lot Andrzej Błasik. Udział w spo-
tkaniu wzięli: zastępca szefa Za-
rządu Szkolenia Sztabu General-
nego WP generał brygady pilot
Leszek Cwojdziński, przedstawi-
ciele lotnictwa Służb Porządku
Publicznego, a także lotnictwa
wszystkich rodzajów sił zbrojnych.
Za bezpieczne wykonywanie za-
dań w minionym roku wyróżniono
36 specjalny pułk lotnictwa trans-
portowego, 1 dywizjon lotniczy
i 30 eskadrę lotniczą. 

F L E S Z
Ż A N D A R M E R I A W O J S K O W A

FOT. ROBERT BIERNACZYK

Współpraca
WARSZAWA. W siedzibie Ko-
mendy Głównej Policji w Warsza-
wie spotkali się komendanci głów-
ni: Policji – generał inspektor
Andrzej Matejuk oraz Żandarmerii
Z wielkim smutkiem Z głębokim smutkiem żegnam naszego żołnierza Wojskowej – generał brygady
przyjąłem wiadomość st. chor. sztab. Andrzeja ROZMIARKA Marek Witczak. Mówiono o współ-
o tragicznej z 12 Brygady Zmechanizowanej w Szczecinie, pracy po wprowadzeniu 1 stycznia
śmierci który zginął podczas pełnienia służby w Afganistanie. zmian w kodeksie postępowania
st. chor. sztab. ŻONIE, DZIECIOM oraz BLISKIM ZMARŁEGO karnego. 
Andrzeja składam szczere wyrazy współczucia.
ROZMIARKA Bogdan Klich F L E S Z
L O G I S T Y K A
z 12 Brygady minister obrony narodowej
Zmechanizowanej
w Stargardzie Chorwacka wizyta
Szczecińskim. Odszedł na wieczną wartę BYDGOSZCZ. Generał
Wojsko Polskie straciło śp. st. chor. sztab. Andrzej ROZMIAREK dywizji Josip Stojković, szef logi-
żołnierza, który godnie Składam wyrazy głębokiego współczucia styki sił zbrojnych Chorwacji, był
wypełniał swoje RODZINIE i BLISKIM gościem szefa Inspektoratu
zadania w Islamskiej dowódca 12 Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej Wsparcia Sił Zbrojnych oraz do-
Republice gen. dyw. Andrzej Malinowski wódcy 1 Pomorskiej Brygady
Afganistanu. CZEŚĆ JEGO PAMIĘCI! Logistycznej. Wizyta była dla ge-
Cześć Jego pamięci! nerała okazją do poznania
RODZINIE polskich doświadczeń z członko-
i BLISKIM Z głębokim smutkiem przyjąłem wiadomość o tragicznej śmierci stwa w NATO, zwłaszcza
ZMARŁEGO st. chor. sztab. Andrzeja ROZMIARKA w obszarze logistyki. Rozmawiano
wyrazy głębokiego wybitnego żołnierza Wojska Polskiego, też o współpracy, a także do-
współczucia który zginął podczas wykonywania misji w Afganistanie. świadczeniach polskiego i chor-
w tych bolesnych chwilach Cześć Jego pamięci! wackiego kontyngentu z misji
składa RODZINIE i PRZYJACIOŁOM POLEGŁEGO ŻOŁNIERZA w Czadzie. Brygada zaprezento-
generał Franciszek Gągor, składam serdeczne wyrazy współczucia. wała sprzęt, którego używają
szef Sztabu Generalnego gen. broni Bronisław Kwiatkowski, logistycy na misjach zagranicz-
Wojska Polskiego. dowódca operacyjny sił zbrojnych nych. (PG) 

POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009 7

 P E R Y S K O P
NORBERT BĄCZYK
zajmuje się
techniką wojskową

Oko armii
Jednym z pięciu najważniejszych programów
modernizacji technicznej Sił Zbrojnych RP
powinien być rozwój bezzałogowych
statków latających – BSL.

8 POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009

ARMIA ARMIA
ARMIA Redaktor działu ARTUR GOŁAWSKI

W
ojsko Polskie, choć ma
spory potencjał bojowy,
to w pewnych dziedzi-
nach jest zapóźnione
technologicznie. Bez
wątpienia jedną z nich jest rozpoznanie – zarów-
no na szczeblu taktycznym, jak też operacyjnym
i strategicznym. Rozpoznanie obrazowe (bliskie
i dalekie) wiąże się z koniecznością posiadania
stosownych platform – samolotów i śmigłowców
wyposażonych w odpowiednie systemy do ob-
serwacji dziennej oraz nocnej (kamery TV i IR).
Jednym z podstawowych nośników takich
urządzeń na świecie są bezzałogowe statki la-
tające – BSL.
BSL w wersji rozpoznawczej klasyfikowane
są również jako bezzałogowe statki/samoloty
rozpoznawcze – BSR. W Wojsku Polskim jest
ich niewiele, przez co zarówno rozpoznanie na
szczeblu taktycznym, jak i operacyjnym jest da-
lece niewystarczające. Nasza armia dopiero zdo-
bywa doświadczenie w używaniu BSL, choć
wykorzystywała je już w Iraku, a teraz robi to
w Afganistanie.

ORBITER PRZECIERA DROGĘ

Samoloty bezzałogowe trafiły do wojskowych
arsenałów już wiele lat temu, ale ich wielka ka-
riera rozpoczęła się w latach dziewięćdziesiątych
XX wieku. Wówczas okazało się, że nawet sto-
sunkowo niewielkie i powolne aparaty można
z powodzeniem wykorzystać do celów woj-
skowych, w pierwszej kolejności do rozpozna-
nia. W pierwszym roku nowego milenium,
amerykańskie BSL trafiły też do Afganistanu,
kiedy to uzbrojonych w ppk Predatorów za-
częto używać przeciw talibom, a przede
wszystkim ukrywającym się terrorystom. Sta-
ło się wówczas jasne, że wojskowe BSL będą
odgrywać coraz większą rolę na polu walki
i wykonywać zadania przeznaczone dotąd dla
maszyn załogowych.
Niestety, ta „bezzałogowa rewolucja” dość
długo omijała Wojsko Polskie. Pierwsze tego ty-
pu samolociki trafiły do Sił Zbrojnych RP dopie-
ro kilka lat temu, kiedy dostała je jednostka spe-
cjalna GROM – był to zestaw mini-BSL Orbiter
produkcji izraelskiej. Kolejne takie zestawy ku-
piono w roku 2007 z myślą o wyposażeniu w nie
kontyngentów w Iraku oraz Afganistanie. Na-
stępne zamówiono rok później.
Orbiter jest w Wojsku Polskim najmniejszym
użytkowym zestawem szczebla taktycznego.
Mają go dwa rodzaje wojsk – lądowe i specjalne.
Niestety, są one jedynymi bezzałogowymi stat-
FOT. USAF

kami latającymi w naszej armii. Wprawdzie

w ostatnich latach podejmowano próby pozyskania

POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009 9

 P E R Y S K O P
FOT. USAF

C O M M E N T

Generał dywizji BOGUSŁAW SAMOL, szef

Zarządu Planowania Rzeczowego SGWP:

D wa z głównych pięciu programów, które

chcemy wykonać, dotyczą systemów
wsparcia i dowodzenia oraz zobrazowania pola
walki, a także bezzałogowych systemów rozpo-
znawczych i rozpoznawczo-uderzeniowych
krótkiego i średniego zasięgu. Zmierzamy do
budowy narodowego, zintegrowanego syste-
mu, składającego się z podsystemów pasyw-
nego i aktywnego rozpoznania pola walki, wy-
krywania i wskazywania celów. Chcemy pozy-
skać systemy rozpoznania obrazowego i pa-
trolowego, zapewniające rozpoznanie sytua-
cyjne i ogniowe dla wszystkich systemów ra-
żenia. Będą to zarówno bezzałogowe samolo-
ty rozpoznawcze, jak i nowe platformy bazują-
ce na modernizowanych do wersji rozpoznaw-
czej BWP-1. Zamierzamy inwestować w środki
walki elektronicznej, zdalnego rozpoznania
i zakłócania systemów dowodzenia, łączności
i nawigacji przeciwnika.

Fragment wypowiedzi na konferencji „Model

Sił Zbrojnych RP 2018”, 11 lutego, AON.

ze Stanów Zjednoczonych, z tytułu wsparcia
Foreign Military Financial (FMF), także dwóch
zestawów Shadow 200, a następnie jednego, ale
bez powodzenia. Okazało się bowiem, że koszty
takiego przedsięwzięcia są zbyt wysokie jak na
poziom otrzymywanego z Waszyngtonu dofi-
nansowania. Jednocześnie wiara w to, że dosta-
niemy takie systemy z USA, opóźniła o kilka lat
decyzje o samodzielnym ich zakupie.
Warto także przypomnieć, że również polskie
firmy opracowały kilka modeli mini-BSL, ale
żaden nie został jeszcze wprowadzony do uzbro-
jenia. Kilka modeli bezzałogowych samoloci-
ków testowano też w ramach prac badawczo-roz-
wojowych innych systemów uzbrojenia, przykła-
dowo artylerii (rozpoznanie i kierowanie ogniem
z powietrza).
Tymczasem dość szybko okazało się, że brak
systemów takich jak wspomniany Shadow, a za-
tem bezzałogowców większych niż malutki Or-
biter, nie wychodzi nam na dobre. Pokazała to
zwłaszcza misja w Afganistanie, gdzie stosunko-
wo skromne wojska NATO muszą kontrolować
rozległe obszary. Dowódca szczebla batalionu
powinien dostawać informacje z różnych punk-
tów, często oddalonych od siebie wiele kilo-
metrów, czy też móc kontrolować z powietrza
odległe odcinki drogi, na którą wyruszą wkrót-
ce wojskowe patrole. A do tego ta maszyna
powinna mieć odpowiedni zasięg oraz dziel-
ność pozwalającą operować w trudnych wa-
runkach środowiskowych.
PROGRAM NUMER PIĘĆ
W 2008 roku, kiedy w wojsku trwały inten-
sywne prace nad nowym wieloletnim planem
rozwoju sił zbrojnych, o znaczeniu bezzałogo-
wych samolotów nie trzeba było już nikogo prze-
konywać. Stąd nie przez przypadek w ogłoszo-
nym pod koniec zeszłego roku, choć wówczas
niezatwierdzonym, planie modernizacji tech-
nicznej Wojska Polskiego na lata 2009–2018
programy BSL uznano za jeden z pięciu nowych
i czołowych programów. Według planów, pro-
gram BSL miałby się rozpocząć już od 2009 ro-
ku, choć jeśli uwzględnić zakupy Orbiterów, tak
naprawdę jest on już realizowany. Koncepcja
z jesieni 2008 roku mówiła, że w ciągu dziesię-
ciu lat Siły Zbrojne RP miałyby się wzbogacić
nawet o 86 różnych zestawów bezzałogowców
wszystkich klas.
Największe zakupy planowano w znanej już
klasie mini-BSL. W 2009 roku zakupiono by ko-
lejne trzy takie zestawy, a rok później nawet do
siedmiu. W następnych latach nabywano by ko-
lejne, tak aby do roku 2018 wejść w posiadanie
do 58 kompletów (każdy zestaw obejmuje kilka
małych samolotów). Byłby to najliczniejszy
i najważniejszy system rozpoznania tego typu.
Obok niewielkich jednostek Wojsk Specjalnych
mini-BSL wchodziłby do uzbrojenia przede
wszystkim na szczeblu batalionowym oraz dy-
wizjonowym (artyleria) Wojsk Lądowych, by
każdy dowódca batalionu liniowego miał własne
środki rozpoznania lotniczego na dystansach do
15 kilometrów. Oczywiście koszty tak ambitne-
go programu musiałyby być znaczne. Dlatego
później zredukowano nieco plany i liczba prze-
widzianych do kupienia zestawów tego typu zo-

10 POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009

 A R M I A

FOT. USAF (2)

Priorytetowy program
Od 2008 roku o znaczeniu bezzałogowych samolotów nie trzeba
już nikogo w Polsce przekonywać.

D otychczasowa mała po-

pularność systemów BSL
w Wojsku Polskim sprawiła, że
w koncepcji rozwoju armii na
lata 2009–2018 program ich
zakupu uzyskał duży priorytet.
Wstępnie, według wyliczeń
z 2008 roku, przewidziano na
niego środki w wysokości oko-
ło 1,5 miliarda złotych. Jesie-
nią 2008 roku odpowiedzial-
ny za plany modernizacji tech-
nicznej armii Sztab Generalny
Wojska Polskiego przedstawił
szczegółową koncepcję roz-
woju BSL jako część szerszej
koncepcji rozwoju rozpozna-
nia obrazowego Sił Zbrojnych
RP. BSL miałyby trafić do
wszystkich rodzajów sił zbroj-
nych:
 WOJSKA LĄDOWE – mini-
BSL, BSL krótkiego zasięgu
i średniego zasięgu – szcze-
bel taktyczny
 WOJSKA SPECJALNE – mi-
ni-BSL – szczebel taktyczny
 SIŁY POWIETRZNE – BSL
dalekiego zasięgu – szczebel
operacyjny
 MARYNARKA WOJENNA
– BSL pionowego startu i lą-
dowania (śmigłowce) jako
wyposażenie pokładowe
okrętów nawodnych klasy
korweta lub fregata lub jako
maszyny bazowania lądowe-
go – szczebel taktyczny.
Ponadto Polska uczestniczy
w międzynarodowym pro-
gramie NATO – AGS, który
przewiduje wykorzystanie
BSL Global Hawk na
szczeblu operacyjnym
i strategicznym. 

stała ograniczona do około czterdziestu. Wszyst-
kie te wyliczenia pochodzą jednak sprzed kryzy- DO SIŁ
su finansów MON.
POŻĄDANY KRÓTKI DYSTANS
Kolejnym bezzałogowym samolotem będą-
cym w sferze zainteresowania MON jest aparat
krótkiego zasięgu. Koncepcje z roku 2008 zakła-
dały pozyskanie pierwszych sześciu takich zesta-
wów już w roku 2009. Kolejne trzy miano zaku-
pić w 2010 roku, zaś jeszcze trzy w następnym.
W efekcie Wojsko Polskie miałoby dwanaście
zestawów bezzałogowców krótkiego zasięgu. Ich
odbiorcą byłyby Wojska Lądowe, a trafiłyby one
do dowództw brygad ogólnowojskowych. Każdy
dowódca brygady dysponowałby własnym zesta-
wem umożliwiającym rozpoznanie obrazowe na
dystansach 50–70 kilometrów przed stanowiska-
mi brygady. To obecnie najbardziej potrzebny ro-
dzaj BSL.
Doświadczenia z Afganistanu pokazały, że
mini-BSL z powodzeniem wykonują swoje za-
dania, ale z racji konstrukcji narażone są na czę-
ste uszkodzenia lub wręcz zniszczenie.
PKW Afganistan potrzebuje więc więk-
POWIETRZNYCH szych aparatów, ponieważ małe nie są
mają trafić w stanie obserwować wielkich prze-
największe, strzeni tego kraju. Stąd oczekiwanie, że
najdroższe
i najbardziej
pierwsze BSL krótkiego zasięgu zosta-
skomplikowane łyby kupione jak najszybciej, nawet bez
bezpilotowe przetargu, jako tak zwana pilna potrze-
statki latające ba operacyjna.
dalekiego
zasięgu. Kolejne na liście oczekiwań są bez-
załogowe statki latające średniego za-
sięgu – planowano, że pierwsze zesta-
wy tego typu mogłyby zostać zamówio-
ne już w roku 2009. Dotyczyłoby to
trzech aparatów. Kolejne trzy otrzyma-
libyśmy w roku następnym, zaś w 2011
roku do wojska trafiłoby jeszcze cztery.
Ostatni, jedenasty zestaw, kupiono by
wówczas w roku 2012.
Ich uzupełnieniem miałyby być jesz-
cze dwa bezzałogowce średniego zasię-
gu pionowego startu i lądowania dla
Marynarki Wojennej. Razem mieliby-
śmy więc trzynaście takich zestawów,
łącznie dwóch różnych typów. Wojsko-
wi mają nadzieję, że przynajmniej część
z tych BSL powinna mieć, obok rozpo-
znania, możliwości atakowania celów
lądowych, na przykład przeciwpancer-
nymi pociskami kierowanymi. Potrzebę
takiej opcji zgłaszały zwłaszcza Wojska
Lądowe, do których ma dotrzeć pierw-
szych jedenaście zestawów.
BSL średniego zasięgu najbardziej
nadaje się do wykorzystania w dywizji
– powinien bowiem prowadzić rozpo-
znanie na dystansach 100–300 kilome-
trów przed linią własnych wojsk. Struk-
turalnie wszystkie BSL krótkiego i śred-
niego zasięgu Wojsk Lądowych mogły-
by zostać skoncentrowane w nowo sfor-
mowanym dywizjonie BSL złożonym z
kilku eskadr i będącym bądź jednostką
samodzielną, bądź podporządkowaną
brygadzie aeromobilnej. W przypadku
Marynarki Wojennej planowano po

POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009 11

 P E R Y S K O P
Kalejdoskop
bezzałogowców
Kilka klas BSL jest w sferze zaintereso-
wania armii:
 Mini-BSL – zasięg 15–20 kilometrów,
czas lotu około 90 minut, waga ładun-
ku ponad 1 kilogram (szczebel tak-
tyczny)
 BSL krótkiego zasięgu – zasięg 40–
–70 kilometrów, czas lotu około 6 go-
dzin, waga ładunku 8 kilogramów
(szczebel taktyczny)
 BSL średniego zasięgu – zasięg ponad
150 kilometrów, czas lotu do 20 go-
dzin, waga ładunku 100 kilogramów
(szczebel taktyczny); wersje rozpoznaw-
FOT. KRZYSZTOF WILEWSKI

cze i rozpoznawczo-uderzeniowe
 BSL dalekiego zasięgu – zasięg mini-
mum 750 kilometrów, czas lotu do 40
godzin, waga ładunku 250 kilogramów
(szczebel operacyjny); wersje rozpo-
znawcze i rozpoznawczo-uderzeniowe

2012 roku wystawić jeden klucz śmi-
głowców BSL.
W założeniach z 2008 roku do ar-
mii miało trafić dwadzieścia pięć ze-
stawów BSL krótkiego i średniego za-
sięgu, w tym pionowego startu i lądo-
wania dla Marynarki Wojennej. Re-
dukcje z jesieni zeszłego roku ograni-
czyły tę liczbę do około dwudziestu
zestawów. Niestety, dziś już wiado-
mo, że również ona jest mało realna,
przynajmniej na razie.
W czasie prac nad programem roz-
woju floty bezzałogowców nie zapo-
mniano także o Siłach Powietrznych.
Do tego rodzaju wojsk miałyby trafić
największe, najdroższe i najbardziej
skomplikowane maszyny tej klasy
C O M M E N T A R I U M
– BSL dalekiego zasięgu. Z racji ceny
i innych wymagań tym razem czas po-
zyskania takich systemów miał być
dłuższy. Pierwszy zestaw chciano kupić
około 2012 roku, a kolejne dwa lub je-
den – do 2014. Stacjonowałyby w 32
Bazie Lotnictwa Taktycznego w Łasku,
gdzie sformowano by do eskadrę BSL.
Ulokowanie takich systemów właś-
nie w Łasku wiąże się z utworzeniem
tam głównej bazy Sił Powietrznych
wyspecjalizowanej w prowadzeniu
rozpoznania na rzecz całych Sił Zbroj-
nych RP. Właśnie 32 Baza ma mieć
samoloty F-16 wyposażone w zasob-
niki rozpoznawcze DB-110. Oczekuje
się, że BSL dalekiego zasięgu będą
mogły operować na dystansach nawet
monitorować ten obszar,
750–1000 kilometrów od własnych wojsk,
a zatem prowadzić rozpoznanie na szczeblu
operacyjnym.
MAŁY, DUŻY TORT
Nie ulega wątpliwości, że po latach zapóźnień
WPRAWDZIE w Wojsku Polskim o rozbudowaniu i nowoczes-
PLANY nym rozpoznaniu w kontekście bezzałogowych
ZAKUPÓW samolotów mówi się coraz więcej i konkretniej.
zostały zreduko-
Armia poszukuje obecnie przede wszystkim ze-
wane, ale jeszcze
w tym roku ma- stawów rozpoznawczych do szczebla brygady.
my zamiar kupić Zamierzenia są jednak bardziej ambitne. Wojska
dwa lub trzy Lądowe zainteresowane są nawet aparatami ude-
zestawy BSL
rzeniowymi.
średniego
zasięgu. Kwestią otwartą pozostaje jednak finansowa-
nie tego programu, bowiem już dziś wiadomo,
że wszelkie plany zostaną poddane redukcji. Po-
za tym ich realizacja rozciągnie się w czasie i bę-
dzie wyglądała inaczej, niż przewidywały to kon-
cepcje zaledwie sprzed kilku miesięcy. Jedno jest
pewne: drogi odwrotu nie ma i bezzałogowce
prędzej czy później staną się niezbędnym, stan-

Wzmocnienie misji zwłaszcza w nocy.

Siły zbrojne kupią je zatem
w pierwszej kolejności w ra-
ANDRZEJ PRZEKWAS
mach pilnej potrzeby opera-
Konieczne jest pozyskanie cyjnej. Plan przewiduje, że
takich BSR, które będą mogły stanie się to jeszcze w tym
roku. Mówimy o dwóch–
monitorować prowincję Ghazni. –trzech zestawach o zasię-
dardowym sprzętem naszej armii. Wymusza to
choćby sytuacja międzynarodowa i stała, dekla-
rowana na lata, obecność Wojska Polskiego
w operacjach takich jak misja w Afganistanie.
Stąd producenci BSL mogą chyba uważać Pol-
skę za atrakcyjny rynek dla swoich wyrobów.
Nawet w kryzysie.
Jeszcze w tym roku mamy zamiar kupić

M isja w Afganistanie,
a zwłaszcza przejęcie
odpowiedzialności za pro-
wincję Ghazni, wymusza na
nas konieczność wzmoc-
nienia PKW systemami
BSR średniego zasięgu,
mającymi większe możliwo-
ści niż użytkowane dotych-
czas mini-BSL Orbiter. Pro-
wincja Ghazni to bowiem
obszar o długości ponad
200 kilometrów, dodatko-
wo przebiegają przez nią
strategiczne drogi, „Ohio”
czy „Floryda”, za których
nadzór odpowiadamy. Stąd
konieczność jak najszyb-
szego pozyskania takich
BSR, które będą w stanie
gu w granicach 150–300
kilometrów wyposażonych
w odpowiednie systemy ob-
dwa lub trzy zestawy BSL średniego zasięgu.
Mają to być samoloty o zasięgu 150-300 kilo-
metrów, mogące zabrać ładunek o masie do
serwacyjne.  120 kilogramów, wykonywać zadania przez
12–16 godzin bez przerwy i wznieść się na
wysokość do 5 kilometrów. Samoloty trafić
Generał brygady mają do PKW Afganistan. Miejmy nadzieję,
ANDRZEJ PRZEKWAS, że procedurę uda się przeprowadzić sprawnie
zastępca szefa Zarządu Analiz i wspomniany sprzęt faktytcznie w miarę szyb-
Wywiadowczych i Rozpoznawczych
Sztabu Generalnego P-2. ko trafi do naszych arsenałów. 

12 POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009

 W samo sedno
Specjalizacja dla lekarza to jak przekroczenie
bariery dźwięku dla pilota odrzutowca. Dopóki
się jej nie zdobędzie, dopóty nie można marzyć
Lekarzu, lecz się sam
P
iętą achillesową naszych
sił zbrojnych jest bez wąt-
pienia wojskowa służba
zdrowia. I choć chełpimy
się perłą w postaci Woj-
skowego Instytutu Medycznego w War-
szawie, to nie zmienia to faktu, że wą-
skie gardło systemu zabezpieczenia
medycznego dławi wojsko od lat. Straj-
ki lekarzy w środowisku cywilnym
przyniosły korzystne zmiany płacowe.
Dzisiaj lekarze w mundurze odstają od
kolegów w cywilu. Tamci mają szero-
kie możliwości dorabiania, co nie jest
łatwe w wojskowym fachu. Jeżeli leka-
rze oficerowie będą masowo odchodzić
z armii, może dojść do całkowitego
rozpadu naszego systemu zabezpiecze-
nia medycznego, co byłoby ewenemen-
tem na skalę NATO.
Wiele lat temu, gdy rozwiązywano
Wojskową Akademię Medyczną, przy-
klaskiwano likwidacji tej wylęgarni ta-
lentów, wśród których ponoć dużą
część stanowili synowie generałów
i pułkowników. Akademię rozwiązano
i zaczął się kryzys wojskowej służby
zdrowia. Towarzyszyło mu trwające
wiele lat masowe odchodzenie „pod
kapelusz” wojskowych lekarzy i brak
napływu nowych kadr.
Wojskowi lekarze oraz dentyści na-
rzekają na utrudnienia w kształceniu
podyplomowym. Twierdzą, że zmiany
prawne i organizacyjne, jakie wprowa-
dzono w Polsce na przestrzeni ostat-
nich lat, nie uwzględniały specyfiki
i potrzeb wojska. Specjalizacja dla le-
karza jest jak przekroczenie bariery
dźwięku dla pilota odrzutowca. Dopóki
się jej nie zdobędzie, dopóty nie moż-
na marzyć o pełnej realizacji w za-
wodzie. Właśnie problemy ze zro-
bieniem specjalizacji powodują,
F E L I E T O N
o pełnej realizacji w zawodzie.
że młodzi lekarze oficerowie często
przechodzą do cywila. Zapewne
i oczekiwanie na udoskonalenie orga-
nizacyjnych struktur odpowiedzial-
nych za kształcenie kadr medycznych
w resorcie obrony narodowej nie jest
bezpodstawne.
A koń jaki jest, każdy widzi. Kadra
chciałaby mieć znacznie lepszy dostęp
Trzydziestu siedmiu studentów
z cywilnych akademii
zakwalifikowanych do przeszkolenia
wojskowego w 2008 roku to
zwiastun nowej jakości czy jaskółka,
która nie czyni wiosny?
do specjalistów, korzystając z wojsko-
wej służby zdrowia. Wiadomo, że
w kolejce siedzimy razem z cywilami,
a i zdrowia trzeba mieć sporo, żeby od-
stać swoje przed wszystkimi drzwiami.
Dowódcy wciąż mają
problem z lekarzami
chętnymi do wyjazdu
na misje zagraniczne. To
co prawda kłopot nie
tylko Polski, ale
trudności, które
wciąż przeżywa-
my, kiedyś
Bogusław
Pacek
zastępca
dowódcy
operacji EUFOR
w Czadzie
powinny się zakończyć. Potrzebujemy specjali-
stycznych śmigłowców do ewakuacji rannych.
Musimy mieć dyspozycyjnych lekarzy zarówno
na wojnę, jak i do operacji wojskowych.
Tylko skąd ta dyspozycyjność ma się brać?
Trudno spodziewać się zmotywowanych po-
ruczników czy kapitanów doktorów z kilkuna-
stoletnim stażem służby, jeżeli nie mają możli-
wości awansu i szans na zgodę na przeniesienie
do szpitala.
Błędne koło: braki kadrowe, coraz mniej spe-
cjalistów, coraz trudniejszy do nich dostęp dla
przeciętnego żołnierza, przemęczenie lekarzy,
którzy pracują i służą jednocześnie często na
trzech etatach.
Czy obowiązujący system i wprowadzone
zmiany będą wystarczające? Pozyskanie studen-
tów z cywilnych akademii medycznych i dalsze
ich uwojskowienie, reforma systemu kształcenia
i studiów podyplomowych, naprawa systemu
specjalizacji medycznych i kilka innych – to do-
bry kierunek. Ale czy to wystarczy?
Trzydziestu siedmiu studentów z cywilnych
akademii zakwalifikowanych do przeszkolenia
wojskowego w 2008 roku to zwiastun nowej ja-
kości czy jaskółka, która nie czyni wiosny? 
FOT. WWW.SXC.HU
POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009 13
 N A C E L O W N I K U

Marynarka

14 POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009

 A R M I A
krojona na czas
Z kontradmirałem JERZYM LENDĄ,
o tym, czy po siłach morskich
pozostanie tylko wspomnienie,
rozmawia ROMAN PRZECISZEWSKI
POLSKA ZBROJNA: „Marynarce Wojen-
nej niezbędne jest społeczne zrozumienie
dla realizacji wytyczonych kierunków roz-
woju. Tym bardziej że jest kosztownym, ale
i efektywnym rodzajem sił. Zakres działań
sił morskich na morzu, w powietrzu oraz na
lądzie, w kraju i za granicą, sprawia bo-
wiem, że koszty ekonomiczne powinny zejść
na drugi plan” – akcentowano kilka miesię-
cy temu, podczas obchodów 90-lecia Mary-
narki Wojennej...
JERZY LENDA: Dlaczego mówi pan bez-
osobowo, że „akcentowano”? Autorem tych
słów byłem ja, i wcale się ich nie wstydzę.
Mogę je powtórzyć również teraz.
POLSKA ZBROJNA: Jest Pan naprawdę
przekonany, że w czasie recesji można dys-
kutować o przyszłości marynarki bez spo-
glądania na stan budżetu bądź zasobność
resortowego portfela?
JERZY LENDA: To oczywiście skrót myślo-
wy, gdyż realia ekonomiczne rzeczywiście de-
cydują o wielu rozwiąza-
niach i decyzjach. Mnie
chodzi o co innego: że flo-
Marynarka
ta wojenna do dzisiaj nie potrzebuje
doczekała się programu
rozwoju z prawdziwego takiego samego
zdarzenia i że dlatego co-
raz głośniej słychać dzwo-
narodowego
nek alarmowy. Z tego też programu jak
powodu na wszystkich
szczeblach dowodzenia Siły Powietrzne
Marynarki Wojennej usły-
szy pan tę samą opinię: że
przed zakupem
z analizy potrzeb opera- F-16
cyjnych oraz oceny male-
jących sił własnych wynika określona grani-
ca czasowa pozyskiwania nowych, komplet-
FOT. MARIAN KLUCZYŃSKI
nie wyposażonych i dobrze uzbrojonych
okrętów, a także jednostek wsparcia. W
przeciwnym wypadku, po roku 2015 może-
my już mieć tylko wspomnienie o Marynar-
ce Wojennej.
POLSKA ZBROJNA: Mówi Pan, że nasza
flota nie doczekała się programu rozwoju,
gdy tymczasem na wielu odprawach służbo-
wych słyszałem, jak jest silna i jak wielkie
perspektywy ma przed sobą.
JERZY LENDA: Ciekawe, gdzie i na jakich
odprawach pan bywał? To, co odnośnie do
przyszłości MW dotychczas było przedstawia-
ne na przykład przy okazji oficjalnych wystą-
pień – nie wykraczało przecież poza koncep-
cje lub wizje. I naprawdę niewiele z prezento-
wanych tam zagadnień znajdowało odzwier-
ciedlenie w zapisach budżetowych.
POLSKA ZBROJNA: Czyli co – była i jest
to tylko gra pozorów?
JERZY LENDA: Najbardziej kompleksowy
wariant rozwoju MW dotyczący wymiany jed-
nostek pływających przedstawił w 2007 roku
ówczesny dowódca admirał floty Roman
Krzyżelewski. Program ten – z niewielkimi
modyfikacjami – został przyjęty przez obecne
Dowództwo MW. Pytanie tylko: jak długo bę-
dziemy czekać na jego aprobatę
i realizację? Powiedzmy sobie
wprost: Marynarka Wojenna po-
trzebuje takiego samego naro-
dowego programu jak Siły Po-
wietrzne przed zakupem F-16.
POLSKA ZBROJNA: Nie są-
dzi Pan, że w kryzysie może to
być tylko mrzonka? Janusz
Zemke, przewodniczący sej-
mowej Komisji Obrony Naro-
dowej, powiedział niedawno
„Polsce Zbrojnej”, że niewy-
konalne jest połączenie czte-
rech programów modernizacyjnych dotyczą-
cych obrony przeciwlotniczej, śmigłowców,
systemów dowodzenia i właśnie Marynarki
Wojennej. Zatem: chyba będą cięcia! Może
również w planach marynarki!
JERZY LENDA: Dobrze, ale niech ktoś to
powie wprost, oficjalnie. Niech ktoś z nazwi-
POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009 15
 N A C E L O W N I K U
ska i imienia podpisze się pod tym, że
niestety, nie stać nas na utrzymanie
i modernizację tej lub innej części sił
morskich. Dopóki tego nie będzie,
dopóty będę mówił, że nie znam pań-
stwa, które mając swoje siły zbrojne
na morzu, doprowadziło do ich uni-
cestwienia.
POLSKA ZBROJNA: To ostre sło-
wa. Nie zahaczają o politykę?
JERZY LENDA: Jeżeli dowódcy
chowaliby głowy w piasek i oceniali
realia przez różowe okulary, jeżeli
nie mieliby odwagi meldować, co
może zagrażać realizacji zadań, gwa-
rantujących bezpieczeństwo państwa,
to byłby początek kompromitacji ich
samych i sił zbrojnych.
POLSKA ZBROJNA: Pan melduje?
JERZY LENDA: Każdy dowódca
melduje o tym, co przeszkadza
w normalnym funkcjonowaniu jego
jednostki. Raz po raz informuję więc,
że nasze garnizonowe strzelnice są
wciąż modernizowane i dlatego – co
16 POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009
znacznie zwiększa koszty szkolenia
– musimy korzystać z obiektów po-
łożonych 100–150 kilometrów dalej.
Albo – że hala sportowa, ze względu
na uszkodzenia w Porcie Wojennym,
została wyłączona z eksploatacji,
boisko sportowe zamieniono na plac
składowy, a basen – wymagający
przebudowy – jest już zamknięty od
siedmiu lat...
POLSKA ZBROJNA: Przepra-
szam, ale porozmawiajmy o okrę-
tach, o tym, jakie są i jakie powin-
ny być.
JERZY LENDA: Zatem najpierw
powinniśmy wiedzieć, jakie zadania
będzie miała marynarka w przyszło-
ści? Eskortowe, gdyż wymagać tego
będzie dywersyfikacja surowców
energetycznych? Wobec tego na pew-
no potrzebne byłyby nam dwie–trzy
grupy taktyczne okrętów bojowych,
zapewniających ochronę na Morzu
Bałtyckim lub Północnym. Powinni-
śmy także dysponować okrętami
z rozszerzoną pulą zadań, mogącymi
FOT. MARIAN KLUCZYŃSKI
wykrywać, identyfikować i niszczyć miny,
CEZURĘ BĘDZIE a także – jeżeli zajdzie taka potrzeba – je sta-
STANOWIŁ ROK wiać. Do tego muszą być dobre siły rozpo-
2015. Do tego
znawcze i ratownicze działające na korzyść
czasu na żyletki
będę musiał MW i jednocześnie – wraz z innymi jednost-
przeznaczyć kami, również uderzeniowymi – zapewniają-
sporą część ce bezpieczeństwo wybrzeża i żeglugi, że
pomocniczych
jednostek
o jednostkach amfibijnych (transportowych)
pływających: nie wspomnę.
holowników,
barek POLSKA ZBROJNA: Nie sądzi Pan, że to
i motorówek.
Za nimi przyjdzie
swoisty koncert życzeń?
czas na inne JERZY LENDA: Nie, to tylko próba dosto-
jednostki, w tym sowania się do zadań (precyzyjnie powinien
niszczyciele min, określić je decydent z najwyższego szczeb-
trałowce, kutry.
la), które mogą pojawić się w niedalekiej
przyszłości i które MWRP będzie musiała
realizować. Na pewno nikt przy zdrowych
zmysłach nie powie, że potrzebny jest nam
lotniskowiec, ale też nikt nie zagwarantuje,
że za kilka lat – bez odpowiednich nakła-
dów – marynarka będzie w stanie wykony-
wać choćby te zadania, które stawiane są
przed nią dzisiaj.
POLSKA ZBROJNA: Teoretycznie przyj-
mijmy więc najgorszy scenariusz: nie ma

narodowego programu budowy okrętów,
są za to budżetowe cięcia. Co czeka Pana
flotyllę?
JERZY LENDA: Jak już powiedziałem,
swoistą cezurę będzie stanowił rok 2015.
Do tego czasu na żyletki będę musiał prze-
znaczyć sporą część pomocniczych jedno-
stek pływających: holowników, barek i mo-
torówek. Za nimi przyjdzie czas na inne
jednostki, w tym niszczyciele min, trałow-
ce, kutry.
POLSKA ZBROJNA: Co to oznacza?
JERZY LENDA: Między innymi także to,
że flotylla będzie musiała mieć inne, niż
obecnie zadania, możliwe do realizacji siła-
mi, jakie pozostają w jej dyspozycji.
POLSKA ZBROJNA: Z tego co, wiem, to
i teraz nie jest łatwo je wykonywać.
JERZY LENDA: Co pan ma na myśli?
POLSKA ZBROJNA: Choćby i to, że wie-
le podległych Panu okrętów zamiast wy-
konywać zadania, stoi w remontowych
stoczniach.
JERZY LENDA: Obecnie jest w nich dzie-
więć okrętów flotylli. Sytuacja jest nie naj-
gorsza, gdyż jeszcze niedawno przebywało
tam jedenaście naszych jednostek pływają-
cych. Z jednej strony to powinno cieszyć, bo
po remoncie otrzymamy odnowione i zmo-
dernizowane okręty, ale z drugiej – martwi
przesuwany czas zakończenia remontu i wej-
ścia do służby.
POLSKA ZBROJNA: Pan mówi o tym ze
stoickim spokojem, gdy tymczasem
kadra...
JERZY LENDA: Ma pretensje? Ja też,
i w związku z tym wysłałem szereg alar-
mujących meldunków. Na przykład okręt
transportowo-minowy ORP „Toruń” stał
w stoczniach (SMW Gdynia – SR „Nauta”
Gdynia – SMW Gdynia) prawie trzy lata.
Czy można się pogodzić z tak długim re-
montem jednostki pływającej? Inny przy-
kład – trałowce, które trafiły do stoczni
i miały wrócić do flotylli w maju/lipcu
ubiegłego roku. Najpierw przedłużono ich
remont do grudnia 2008 roku, następnie do
marca, a potem maja tego roku. To chora
sytuacja, budząca frustracje kadry, która
chce się szkolić i wychodzić w morze oraz
dowódców dywizjonów, chcących mieć
w linii jak najwięcej sprawnych, dobrze
wyposażonych okrętów.
POLSKA ZBROJNA: Czym można wytłu-
maczyć te opóźnienia?
JERZY LENDA: To pytanie powinien pan
skierować do stoczni. Być może ma ona nie-
solidnych kooperantów, a być może przeżywa
jakieś trudności...
A R M I A
POLSKA ZBROJNA: Postawmy kropkę
nad „i”: rozmawiamy teraz o Stoczni Ma-
rynarki Wojennej...
JERZY LENDA: Oczywiście, w większości
właśnie ona wykonuje plan remontów i mo-
dernizacji naszych okrętów.
POLSKA ZBROJNA: I płaci kary za
zmiany terminów robót? Jakie? Poza tym:
czy dłuższy cykl remontowy nie podraża
kosztów remontów okrętów?
JERZY LENDA: Na te pytania panu nie od-
powiem. Tym razem odsyłam do Dowództwa
Marynarki Wojennej lub Inspektoratu Wspar-
cia SZ, które zleca modernizacje oraz remon-
ty okrętów i w związku z tym organizuje od-
powiednie przetargi.
POLSKA ZBROJNA: Nie
docierają do Pana opinie, że Flota wojenna
ta sytuacja jest niezdrowa
i nie ma nic wspólnego do dziś nie
z gospodarką rynkową? Że
Marynarka Wojenna z jed-
doczekała się
nej strony skarży się na mały programu
budżet, a z drugiej aprobuje
niezbyt solidnych i zbyt dro- rozwoju
gich wykonawców?
JERZY LENDA: Wie pan,
z prawdziwego
gdzie mieści się Dowództwo zdarzenia,
Marynarki Wojennej? Gdynia,
ulica Waszyngtona 44. Pod i dlatego coraz
tym adresem powinien pan
znaleźć odpowiedzi na wszyst-
głośniej słychać
kie powyższe pytania. dzwonek
POLSKA ZBROJNA: Tym- alarmowy
czasem europoseł Janusz
Lewandowski nazywa rzecz
po imieniu: nieco dziwne preferencje dla
tej stoczni muszą się wreszcie skończyć
i wkrótce może ją czekać ten sam los co na
przykład cywilne stocznie w Gdańsku czy
Gdyni.
JERZY LENDA: Z punktu widzenia do-
wódcy dywizjonu okrętów czy dowódcy flo-
tylli naprawdę nieistotne jest miejsce, w któ-
rym okręt przechodzi remont dokowy, eks-
WIZYTÓWKA
Kontradmirał
JERZY LENDA
Od 2005 roku dowodzi
8 Flotyllą Obrony Wybrzeża
w Świnoujściu. Studia dowódcze w Akade-
mii Dowodzenia Marynarki Wojennej Sta-
nów Zjednoczonych w Newport otworzyły
mu drogę do kolejnych awansów. Jest za-
palonym marynistą i zbiera wszystko, co
związane jest z morzem. Żona, Stanisła-
wa, narzeka jedynie na tony archiwaliów
przechowywanych w zwykłym mieszkaniu
w bloku.
ploatacyjny czy modernizacyjny. Dobrze
byłoby, aby systematycznie, co kilka lat eks-
ploatacji, trafiał do stoczni, która go budo-
wała. Nie zawsze jest to jednak możliwe.
Ponadto powiem szczerze: znacznie tańsze
i łatwiejsze niż dobowe przejście do Gdyni
lub Gdańska byłoby w naszym przypadku
wysłanie okrętu na remont dokowy do stocz-
ni w Świnoujściu, albo w Szczecinie. Jed-
nak o tym nie decyduje dowódca, lecz wy-
łącznie przetarg.
POLSKA ZBROJNA: Czy te problemy
nie zadecydują o powodzeniu procesu
uzawodowienia flotylli?
JERZY LENDA: Pozyskiwanie chętnych
do służby zawodowej jest zupełnie inną,
odrębną kwestią. Jedno-
cześnie nie nastręcza ja-
kichkolwiek dylematów.
Chociażby z tego wzglę-
du, że obserwujemy duże
zainteresowanie służbą
zawodową w jednostkach
flotylli, w tym zwłaszcza
w zespołach okrętów.
POLSKA ZBROJNA:
Jak Pan to tłumaczy?
At r a kc y j n ą o fe r t ą
służby?
JERZY LENDA: Skoro
już pan wspomniał o rea-
liach gospodarki rynko-
wej, to nie kryjmy: spory
wpływ na decyzje mło-
dych ludzi ma teraz sytua-
cja na rynku pracy. Ponie-
waż zaś wojsko jest ciągle
solidnym pracodawcą, to rzecz normalna
– będą się do niego garnąć chętni. Nawet je-
żeli zarobią mniej niż w cywilnej, ale nie-
pewnej firmie.
POLSKA ZBROJNA: Pana zdaniem
– dobry będzie to narybek?
JERZY LENDA: Jestem o tym całkowicie
przekonany. Lecz gdzie mogę, to apeluję: je-
żeli nie okażemy się dobrym i jednocześnie
wymagającym pracodawcą, a więc – gdy
oferując pewne udogodnienia, na przykład
przy zdobyciu albo podwyższeniu kwalifi-
kacji zawodowych, nie zastrzeżemy, że trze-
ba za nie odsłużyć określony czas, to może
być różnie. Dzisiaj szeregowy zawodowy,
kierowca z uprawnieniami do obsługi sprzę-
tu ciężkiego, których zdobycie umożliwiło
mu wojsko, zarabia o ponad tysiąc złotych
mniej niż w byle jakiej firmie przewozowej.
Wierzy pan, że armia – która poniosła spore
koszty w związku z jego wyszkoleniem – na
długo go zatrzyma? Nie mam takich złu-
dzeń. I dlatego apeluję o zdrowy rozsądek.
Jak we wszystkim. 
POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009 17
 S Z K O L N I C T W O
WŁODZIMIERZ KALETA
Centra zawodowej pomyś
Po 2012 roku planuje się zmniejszenie liczby
centrów i ośrodków szkolenia.
Z
męczyła cię nocna taktyka?
W deszczu, bez odpoczynku?
Chcesz się porządnie wyspać,
zamiast po powrocie nad ranem
z ćwiczeń czyścić broń i przygo-
towywać się do następnych zajęć? Proszę bar-
dzo, zrezygnuj ze służby kandydackiej na żoł-
nierza zawodowego. Na amerykańskich fil-
mach instruktorzy zachęcają rekrutów do ta-
kiego kroku. Wystarczy podejść, uderzyć
w stojący na placu koszarowym dzwon i droga
do domu wolna. Profesjonalna służba nie jest
dla mięczaków. Wkrótce może się okazać, że
część z tych filmowych scen stanie się udzia-
18 POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009
łem ochotników do służby w naszym korpusie
szeregowych.
STRUKTURY Z PRZYSZŁOŚCI
Centra i ośrodki szkolenia muszą dostoso-
wać się do potrzeb profesjonalnej armii. „Od
organizacji i profesjonalnego przygotowania
żołnierzy w tych jednostkach do służby
w pododdziałach zawodowych zależy powo-
dzenie nowego modelu szkolenia sił zbroj-
nych”, uważa pułkownik Zygmunt Mochocki,
szef Oddziału Analiz Szkolenia Wojsk Zarzą-
du Szkolenia – P7 Sztabu Generalnego Woj-
ska Polskiego.
Proponowane zmiany polegają na włącze-
niu w struktury tych placówek ośrodków szko-
lenia dla kandydatów na szeregowych zawo-
dowych oraz centrów doskonalenia specjali-
stycznego dla żołnierzy już w służbie kontrak-
towej, podnoszących kwalifikacje.
„W przyszłym roku centra będą miały nowe
struktury. Wkrótce zacznie się w nich reorga-
nizacja ośrodków szkolenia młodszych specja-
listów, szkolących dotąd żołnierzy z poboru.
Po jej zakończeniu w nowo powstałych jed-
nostkach będą się uczyć wojskowego rzemio-
sła przyszli szeregowi”, mówi o zmianach puł-
kownik doktor inżynier Adam Rurak, szef
Oddziału Kształcenia Zawodowego w Zarzą-
dzie Szkolenia SGWP.
Centra i ośrodki będą szkolić kandydatów
na szeregowych zawodowych według jednoli-

ślności
tego programu dla wszystkich rodza-
jów sił zbrojnych. Służba kandydacka
w tym korpusie obejmować ma trzy-
miesięczne szkolenie podstawowe oraz
zajęcia specjalistyczne trwające, w za-
leżności od specjalności, do sześciu
miesięcy. Dopiero po jej zakończeniu
zawierany będzie z żołnierzem pierw-
szy kontrakt na służbę okresową.
„Przy tworzeniu nowych progra-
mów bazowano przede wszystkim na
doświadczeniach z misji zagranicz-
nych, ale również pododdziałów
zasadniczej służby wojskowej, zawo-
dowych, a także sojuszniczych”,
twierdzi generał brygady Leszek
Cwojdziński, zastępca szefa Zarządu
Szkolenia. Według szkoleniowców
A R M I A
nasze rozwiązania najbliższe są mo-
delowi edukacji zawodowców w ar-
mii hiszpańskiej.
TYLKO DLA TWARDZIELI
Szkolenie podstawowe oraz specja-
listyczne, prowadzone według takiego
samego programu tylko w centrach
i ośrodkach szkolenia, umożliwić ma
wszechstronniejsze przygotowanie
żołnierzy do działania na współcze-
snym i przyszłym polu walki zgod-
nie z zobowiązaniami sojuszniczy-
mi. Powinno też ułatwić dobór żoł-
nierzy do określonych specjalności,
a także pomóc ograniczyć przyjmo-
wanie do zawodowej służby osób,
które nie podołają jej trudom. Jed-
C O M M E N T
Pułkownik MICHAŁ
WAŁĘZA, komendant
Centrum Szkolenia Wojsk
Lądowych w Drawsku:
J uż od dłuższego czasu przygotowujemy
się do nowych zadań, jakie stają przed za-
wodową, profesjonalną armią. Trwają prace
nad budową nowych elementów do szkole-
nia pododdziałów przygotowujących się do
misji, tak zwanej pętli taktycznej, której głów-
nymi elementami będą: obozowisko do do-
skonalenia procedur z obrony i ochrony oraz
prowadzenia strzelań sytuacyjnych, wydzielo-
ne miejsca do sprawdzianów ogniowych pod-
czas patrolu bojowego w zasadzce, w terenie
zurbanizowanym, podczas szturmu na wzgó-
rze i w ruchu. W obrębie Ośrodka Szkolenia
Rozpoznawczego w Jaworzu do użytku zosta-
ły oddane obiekty przeznaczone do doskona-
lenia umiejętności wykrywania min pułapek
oraz ćwiczenia procedur postępowania z im-
prowizowanymi ładunkami wybuchowymi.
Propozycje rozbudowy naszej bazy szkole-
niowej zostały zgłoszone do Centralnego
Planu Rzeczowego na lata 2010–2011.
Niestety, ograniczenia finansowe i przyzna-
ne limity paliwa mogą spowodować, że
część wspomnianych przedsięwzięć zosta-
nie ograniczona bądź ich wykonanie się wy-
dłuży. Ale postaramy się, by obiekty CSWL
Drawsko maksymalnie jak to możliwe odda-
wały charakter miejsc oraz warunki służby
naszych żołnierzy.
nostki zostaną przy tym uwolnione od szko-
lenia indywidualnego, dzięki czemu dowód-
cy w koszarach będą mogli koncentrować się
na szkoleniu pododdziałów, oddziałów i
związków taktycznych zgodnie z ich prze-
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
znaczeniem bojowym.
Czas szkolenia profesjonalistów wydłuży
się trzykrotnie w porównaniu z obecnymi za-
łożeniami. Przykładowo w Wojskach Lądo-
wych zajęcia w specjalności działonowy-ope-
rator KTO Rosomak trwać będą sześć miesię-
cy, natomiast dla specjalności załoga T-72/kie-
rowca lub piechota zmechanizowana/strzelec
karabinka – cztery miesiące. W specjalności
logistyka żołnierze zdobywać będą między in-
nymi umiejętności kucharza (sześć miesięcy)
czy mechanika pojazdów gąsienicowych (pięć
miesięcy). Przez dwa miesiące szkolić się bę-
dą operatorzy oraz obsługi zespołów prądo-
twórczych dla Sił Powietrznych, natomiast
opanowanie obsługi okrętowych urządzeń na-
wigacyjnych, stacji radiolokacyjnych i radio-
stacji okrętowych, urządzeń elektrotechnicz-
CENTRA
nych oraz artylerii okrętowej wymagać będzie
I OŚRODKI półrocznej edukacji.
SZKOLENIA Podsumowaniem kursu podstawowego bę-
muszą dzie egzamin. Do szkolenia specjalistycznego,
dostosować się
do potrzeb
kończonego również egzaminem, kwalifiko-
profesjonalnej wani będą ci, którzy uzyskają ocenę dobrą lub
armii. bardzo dobrą z podstawowego.
POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009 19
 S Z K O L N I C T W O

Mniej na treningi
W sytuacji, kiedy z budżetu resortu obro-
ny zabrano 5 miliardów złotych, znowu
istotne staje się pytanie: czy rekruci będą
mieli się na czym szkolić. Szkoleniowcy mu-
szą się liczyć ze zmniejszeniem środków na
modernizację infrastruktury treningowej,
zwłaszcza na zakup sprzętu, co spowoduje
dekapitalizację użytkowanych urządzeń, jak
też uniemożliwi wprowadzanie nowych tech-
nologii do szkolenia żołnierzy. 

C O M M E N T

FOT. MARIAN KLUCZYŃSKI

Major PIOTR BIBEL, kierownik cyklu
szkolenia 2 Ośrodka Szkolenia Kierowców
w Ostródzie:

A rmii niezbędny jest ośrodek doskonale-

nia techniki jazdy, gdzie żołnierze mo-
gliby sprawdzić i doskonalić umiejętności
w ekstremalnych warunkach na specjal-
Szkoleniowe wiano nym autodromie, by później nie dochodziło
do takich wypadków jak w Afganistanie,
gdy wywrócił się samochód z żołnierzami.
W siłach zbrojnych mamy obecnie dziesięć centrów i siedem Wkrótce zacznie obowiązywać dyrektywa
ośrodków szkolenia. Unii Europejskiej nakazująca każdemu kie-

D owódcy Wojsk Lądowych

podlega pięć centrów:
w Poznaniu, Zegrzu, Toruniu,
Wrocławiu i Kielcach. Specy-
ficzną rolę, poligonową,
w praktycznym szkoleniu (ze
strzelaniami bojowymi, do
szczebla batalionu włącznie)
wszystkich rodzajów sił zbroj-
nych odgrywa CSWL w Draw-
sku. Wojska Lądowe dyspo-
nują także pięcioma ośrod-
kami: w Grudziądzu, Ostró-
dzie, Leźnicy, Świętoszowie
i Wędrzynie. Dowódcy Sił
Powietrznych podlegają cen-
tra w Koszalinie i Dęblinie
oraz Ośrodek Szkolenia Lot-
niczego w Dęblinie. Dowód-
cy Marynarki Wojennej pod-
porządkowane są centrum
w Ustce oraz ośrodek
w Gdyni.
W dyspozycji szefa Inspekto-
ratu Wojskowej Służby Zdro-
wia znajduje się Centrum
Szkolenia Wojskowych Służb
Medycznych w Łodzi. Ko-
mendant Główny Żandarme-
rii Wojskowej jest zwierzchni-
kiem centrum w Mińsku Ma-
zowieckim.
Docelowo mają funkcjono-
rowcy zaliczać co pięć lat sprawdzian
z techniki jazdy, obejmujący na przykład
wyprowadzenie pojazdu z poślizgu. Po roku
wać: Centrum Szkolenia WL 2010 będzie do przeszkolenia 1,5 miliona
w Poznaniu oraz Centrum kierowców. Do tego potrzebny jest specjal-
Szkolenia Wojsk Inżynieryj- ny ośrodek doskonalenia techniki jazdy.
nych i Chemicznych we Wro- Mamy projekt. Inwestycja ujęta jest nawet
cławiu, Centrum Szkolenia w planie zagospodarowania miasta, jako
SP w Koszalinie, Centrum rekompensata za teren pod przebudowę
Szkolenia MW w Ustce, a tak- drogi krajowej numer 7. Mamy też chęt-
że Centrum Szkolenia Logi- nych do sfinansowania projektu inwesto-
styki w Grudziądzu. Specjali- rów. Chcą nas wesprzeć w zamian za moż-
ści wojskowi mają tam zdoby- liwość szkolenia kierowców w ośrodku. Aby
wać kwalifikacje przydatne do zawarcia umowy doszło, niezbędna jest
na cywilnym rynku pracy.  zgoda kierownictwa resortu.

„Inwestujemy w jakość. Nie zamierzamy
dla zwiększenia liczby przyjmowanych kan-
dydatów obniżać norm egzaminacyjnych”,
twierdzi generał dywizji Marek Tomaszyc-
ki, szef Zarządu Szkolenia. „Nie chcemy
również, by w początkowym okresie szkole-
nia żołnierze skalani zostali złą pracą instruk-
torsko-metodyczną czy złym obyczajem.
Szkolenie podstawowe i specjalistyczne
w centrach i ośrodkach przygotowanych pod
każdym względem do zajęć z ochotnikami
pozwoli tego uniknąć”.
DOCHODZENIE
DO ZAWODOWSTWA
Na kwartalne szkolenie podstawowe
w trzech turnusach w roku – styczniu, maju
i wrześniu – kierowani będą ochotnicy nie-
mający żadnego doświadczenia wojskowego.
„Mamy wielu kandydatów na szeregowych
zawodowych ze służby nadterminowej oraz
przeszkolonych rezerwistów, którym takie
szkolenie jest niepotrzebne. Przystąpią od ra-
zu do zajęć specjalistycznych”, tłumaczy puł-
kownik Rurak.
Do centrów żołnierze wracać będą na prze-
szkolenia specjalistyczne. Takie procedury
obowiązują formalnie już od 2004 roku, kie-
dy po wprowadzeniu pragmatyki upowszech-
niono doskonalenie kursowe. Zaliczenie kur-
su jest wymagane przed objęciem stanowiska
o wyższym stopniu etatowym czy przed uzy-
skaniem nowych kwalifikacji.
„Rodzajów kursów zaplanowano w prag-
matyce tak wiele, jak chyba nigdy wcześniej
w naszej armii”, wspomina pułkownik rezer-
wy doktor Kazimierz Dudek, były szef Wy-
działu Szkolnictwa Wojskowego Wojsk Lą-
dowych. Formalnie żaden podoficer czy ofi-
cer nie powinien objąć wyższego stanowiska
ani zmienić go na inne, jeśli wcześniej nie
odbył specjalistycznego kursu. Przeszkolenie
przewidywano nawet dla żołnierzy mających
pełnić służby w jednostkach. Na kursach
uczyć się mieli też pracownicy wojska. Prak-
tyka zweryfikowała te zamierzenia. Braki ka-
drowe w jednostkach spowodowały, że do-
wódcy robili wszystko, by ominąć niewygod-
ne przepisy kadrowe. Zaczęli bojkotować po-
trzebę przeszkolenia przy awansach.
Armia zawodowa do kursów zamierza jed-
nak wrócić. Nowe rozwiązania mają być bar-
dziej racjonalne. Od 2010 roku w centrach
planuje się prowadzenie jedynie kursów kwa-
lifikujących, przygotowujących podoficerów
do objęcia wyższych stanowisk (plutonowego,
młodszego chorążego oraz starszego chorąże-
go sztabowego). Kursy doskonalenia zawodo-
wego mają natomiast przygotować absolwen-
tów do kierowania specjalistycznymi zespoła-
mi, prowadzenia działalności metodyczno-
szkoleniowej lub wychowawczej, eksploatacji
i obsługiwania sprzętu.
Łącznie w centrach i ośrodkach może uczyć
się około 21 tysięcy żołnierzy rocznie. Jedno
tylko CSWL w Poznaniu potrafi przeszkolić
ponad 5 tysięcy szeregowych. To, ilu ostatecz-
nie będzie uczestników, zależy od ustaleń do-
tyczących liczebności armii. 

20 POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009

 W O J S K A
TOMASZ SZULEJKO
Koniec czyszczenia kurzu
W ciągu siedmiu lat do poznańskiej szkoły młodszych specjalistów
trafiło 16 tysięcy poborowych!
W
cywilu skrót SMS kojarzy
się z krótką wiadomością
tekstową wysyłaną przy
użyciu telefonu komórko-
wego albo z nauką w szko-
le mistrzostwa sportowego. Tysiącom mężczyzn
przypomina natomiast pierwsze miesiące służby
zasadniczej. Szkoła młodszych specjalistów
(sms) była dla poborowych wstępem do żołnier-
skiego życia. Podczas trzymiesięcznych kursów
poznawali zasady obowiązujące w koszarach
i przygotowywali się do wykonywania prostych
zadań w różnych specjalnościach.
W ostatnich dniach stycznia 2009 roku, po za-
kończeniu szkolenia w szkołach młodszych spe-
cjalistów, do jednostek udali się żołnierze listo-
padowego wcielenia. Jeżeli było ono ostatnim
z poboru powszechnego, to najpóźniej we wrze-
22 POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009
L Ą D O W E
śniu 2009 roku w koszarach nie będzie żadnego
żołnierza z przymusu. Tym samym w ,,eseme-
skach” można zgasić światło. Teraz przygotowa-
niem kandydatów na szeregowych zawodowych
zajmą się nowe ośrodki szkolenia podstawowego
i specjalistów. Na razie trwa szkolenie pilotażowe
pierwszych ochotników.
16 TYSIĘCY ESEMESÓW
Przez siedem lat w poznańskim Centrum
Szkolenia Wojsk Lądowych (CSWL) funkcjono-
wała szkoła młodszych specjalistów zasadniczej
służby wojskowej. Przeciwnicy obowiązku woj-
skowego twierdzą, że były to lata stracone. Uwa-
żają, że żołnierze z powszechnego poboru stano-
wili tanią siłę roboczą, a ich głównym zadaniem
miało być tak zwane czyszczenie kurzu z piasku.
W oficjalnej nomenklaturze pełnili funkcje pro-
ste albo ,,zabezpieczali proces szkolenia”. Zupeł-
nie inaczej postrzega tę kwestię kadra szkoły
młodszych specjalistów. Dowódcy i instruktorzy
nie potrafią mówić o ,,esemesce” bez emocji.
Dla 80 podoficerów służących w szkole od
1 października 2002 roku praca z poborową mło-
dzieżą była wyzwaniem.
„Nie uważam siebie za syndyka masy upadło-
ściowej”, przekonuje starszy chorąży sztabowy
Tomasz Kozłowski, komendant placówki.
„Przeciwnie, budowaliśmy podwaliny procesu
uzawodowienia wojska. Wnioski płynące z pra-
cy z żołnierzami służby zasadniczej pozwoliły
wskazać różnice między amatorem z przymusu
a zmotywowanym ochotnikiem”.
Powstaniu szkoły towarzyszyła istotna zmiana
kompetencji: zadania oficerów w stopniach ma-
jorów i kapitanów przejęli chorążowie. Pierwszy
 A R M I A

FOT. TOMASZ SZULEJKO (2)

Poznańska „esemeska”
Tysiącom mężczyzn „esemeski” kojarzą się z pierwszymi
miesiącami służby zasadniczej.

K ażde wcielenie li-

czyło od 600 do
1100 poborowych. Uro-
honorowej podczas
85 świąt i uroczystości
z ceremoniałem wojsko-
Gnieznem. Po śmierci
papieża Jana Pawła II
uczestniczyli w przygoto-
czyste złożenie przysięgi wym. „Esemeska” wspie- waniu nabożeństw pa-
wojskowej odbyło się rała Wielką Orkiestrę pieskich. Nigdy nie od-
25 razy. Uczestniczyło Świątecznej Pomocy. mawiali pomocy w speł-
w nich ponad 150 tysię- Żołnierze pomagali ojcu nianiu marzeń dzieci
cy gości z całego kraju. Janowi Górze w organi- walczących z chorobami
Żołnierze szkoły młod- zacji ogólnopolskich spo- zagrażającymi życiu
szych specjalistów wy- tkań młodzieży na po- – podopiecznymi funda-
stawili asystę kompanii lach lednickich pod cji „Mam Marzenie”. 

z piasku
cie pododdziałów przypominało kom-
binat pracujący całodobowo w trybie
ciągłym. Dowódcy i instruktorzy pełni-
li wewnętrzne służby dyżurne w swoich
pododdziałach, a jednocześnie uczest-
niczyli w normalnym życiu jednostki:
etat szkoły przewidywał szkolenie 1110 żołnie- doskonalili się podczas kursów specjali-
rzy z poboru na jednym turnusie. Wraz z upły- stycznych, językowych oraz brali udział
wem lat liczba szkolonych ustabilizowała się na w misjach zagranicznych. Pluton żoł-
poziomie około siedmiuset. Nie zmienia to faktu, nierzy zawodowych CSWL z podofice-
że ,,esemeską” porównywalną do rozwiniętego rami ,,esemeski” wchodzi w skład
batalionu dowodził starszy chorąży sztabowy. KILKANAŚCIE IV zmiany polskiego kontyngentu w si-
Dowódcami kursów (odpowiadających kompa- TYSIĘCY łach ISAF w Afganistanie.
niom) liczących 150 żołnierzy byli chorążowie. ŻOŁNIERZY Przez cały czas istnienia szkoły nie
W ciągu roku odbywały się cztery wcielenia. Od służby udało się osiągnąć pełnej obsady eta-
zasadniczej
rozformowania turnusu do momentu powołania przeszło towej. Brak dowódców i instruktorów
nowego mijało ledwie kilka dni. W ciągu sied- intensywny, dawał się mocno we znaki. Placówka
miu lat do poznańskiej jednostki trafiło w sumie „esemeskowy” wystartowała z 47-procentową obsa-
16 tysięcy poborowych! Po trzech miesiącach kurs kompetencji dą. W najlepszym okresie doszła do
społecznych.
szkolenia mechanicy, elektromechanicy pojaz- To przyda się 84 procent. Podoficerowie nadrabiali
dów kołowych i gąsiennicowych oraz kucharze w życiu. podejściem do pracy. Wszystkie kon-
zasilali pododdziały w całej Polsce. trole doceniały osiągnięcia szkolenio-
we. Każda inspekcja musiała jednak
ZAGINIONY W AKCJI obniżać oceny z powodu kadrowych
Stworzono system przekazujący chorążym niedostatków, na które jednostka nie
i sierżantom całkowitą odpowiedzialność za miała wpływu.
przygotowanie najmłodszych żołnierzy. Przez Pierwsze lata działalności szkoły
okrągły rok szkolili oni tylko młode wojsko. Ży- uczyły pokory. Skala problemów wy-
magających rozwiązania była przeraża-
jąca. Chorążowie dowodzący podod-
działami szybko musieli wdrożyć się do
kierowania komórką wielkości batalio-
nu czy kompanii. Zaplanowanie i zor-
ganizowanie szkolenia 25 grup w sied-
miu specjalnościach było wyzwaniem.
A w pracy z ludźmi nie ma miejsca na
eksperymenty. „Szkoląc młode wojsko,
sami bardzo szybko się uczyliśmy”,
wspomina starszy chorąży Mirosław
Bogdanowicz, zastępca komendanta.
Do służby zasadniczej byli wcielani
poborowi z różnych środowisk. Przyby-
wali z całej Polski. Szczególnie rażące
były dysproporcje edukacyjne. Więk-
szość żołnierzy skończyła szkoły zawo-
dowe. Do ,,esemeski” wcielano też nie-
doszłych absolwentów wyższych stu-
diów, czasem po trzecim roku.
Wszyscy podoficerowie zajmujący
się poborowymi mocno akcentują, że
wojsko jest dziś jedną z nielicznych
instytucji realnie wpływających na
wychowanie młodzieży. Wyrównanie
roczników i demokratyzacja życia
społecznego dawno wyeliminowały
z wojska zjawisko ,,fali”. Jednak inne

POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009 23

 W O J S K A L Ą D O W E
Szkudlarski z Gołuchowa pod Kaliszem nie
uciekali przed wojskiem. Po trzech miesią-
cach noszenia munduru zdecydowali się zo-
stać w służbie nadterminowej. Michał
Cieślakowski z Poznania przed wojskiem
pracował jako kucharz. Gdy przyszło powo-
łanie, z ciekawością przybył do jednostki.
Dziś wie, że armia go nie interesuje. Rafał
Neska z Radomia i Jacek Jaros z Żagania są
przekonani, że warto związać się z mundu-
rem na dłużej. Stawiają na zdobycie nowych
kwalifikacji i stabilizację życiową. Dawid
Blank z Chojnic był negatywnie nastawiony

FOT. TOMASZ SZULEJKO

do wojska. W trakcie szkolenia zmienił zda-
nie. Zaskoczył rodziców informacją o chęci
zostania nadterminowym.
Jacek Pyzik z Częstochowy jest zadeklaro-
Rozbici na atomy wanym ochotnikiem. Przez trzy lata był stu-
dentem krakowskiej Akademii Wychowania
Fizycznego. Stawia na wojsko. W szkole młod-
Poznańska szkoła młodszych specjalistów CSWL była najlepiej
szych specjalistów przygotowywał się do roli
przebadanym medycznie pododdziałem wojskowym w Polsce. mechanika czołgu T-72. Otwarcie mówi, że je-

C ztery tysiące honoro-

wych kr wiodawców
w mundurach oddało prawie
by. Ale zdarzało się też, że
wojsko ratowało życie. Kadra
szkoły młodszych specjali-
Uratować mógł go tylko prze-
szczep. Chorego przetrans-
portowano śmigłowcem do
śli się rozczaruje, to w cywilu może wykony-
wać podobną pracę za lepsze pieniądze. Irytu-
je go jedynie, że obsługuje sprzęt, jakiego uży-
2 tysiące litrów krwi. Wy- stów pamięta przypadek specjalistycznej kliniki w War- wali dziadkowie dzisiejszych dwudziestolat-
szkolenie w ciągu siedmiu z 2005 roku. Jeden z szere- szawie. Znalazł się dawca. ków. Zauważa też efekty kampanii reklamują-
lat ponad ośmiu tysięcy ku- gowych rozchorował się na- W poniedziałek rano żołnierz cej wojsko. Nie akceptuje jednak sił zbrojnych
charzy wojskowych wymaga- gle w piątkowe popołudnie. był już po operacji. Dziś cie- w dotychczasowym kształcie: „Dziś jesteśmy
ło wykonania 25 tysięcy ba- Po powrocie z zajęć poligo- szy się zdrowiem. Dla kadry po prostu pozycją w statystykach. Nikt nas nie
dań na nosicielstwo pałe- nowych skarżył się na złe sa- była to pouczająca lekcja od- pyta, co chcielibyśmy robić w wojsku”.
czek salmonelli i shigelli. mopoczucie. Dowódcy zare- powiedzialności za podwład-
Komisja lekarska zdecydo- agowali błyskawicznie. Dzięki nych. A koledzy chorego żoł- Z DRUGIEGO SZEREGU
wała o przedterminowym nim oraz wojskowym leka- nierza wsparli go materialnie Misja kadry szkoły dobiegła końca. Sierżanci
zwolnieniu z armii z powodów rzom chłopak, który zachoro- i – jak na ,,esesmeskę” przy- i chorążowie pracowali w charakterze podwyko-
medycznych 996 najmłod- wał na gwałtownie postępu- stało – przesyłali przez nawców, zdobywając umiejętności, które powin-
szych żołnierzy CSWL, którzy jące wirusowe zapalenie wą- telefon komórkowy wyrazy ny być przydatne podczas tworzenia zawodo-
mimo schorzeń trafili do służ- troby, znalazł się w szpitalu. otuchy.  wych sił zbrojnych. Nie ma powodu, aby czuli
się żołnierzami gorszej kategorii i dziś już wia-
patologie wciąż towarzyszą młodym li kierowani do komisji lekarskiej domo, że ich doświadczenie w pracy z żołnierza-
żołnierzom. jeszcze przed złożeniem przysięgi mi z poboru będzie dobrze wykorzystane.
„Liczby nie kłamią. W każdym tur- wojskowej. Co ciekawe, zdarzali się Komendant CSWL pułkownik Zbigniew
nusie w dniu wcielenia nawet 80 pobo- też tacy, którzy zatajali schorzenia, Grzesiczak od miesięcy pracował z kadrow-
rowych przyznawało się do nałogowego aby móc związać się z armią na stałe. cami nad koncepcją przesunięcia podoficerów
picia alkoholu. To 10 procent przyby- Przez siedem lat zwolniono do cywila do innych projektów. Nie będzie więc kadro-
wających do wojska”, niepokoi się w ciągu pierwszego miesiąca służby wych zawirowań, choć niektórzy z nich muszą
Robert Filipowicz, nieetatowy chorąży prawie tysiąc wojaków. zadowolić się niższymi stanowiskami. Kadrę
wychowawczy. Innym kłopotem są nar- „esemeski” zagospodarują tworzące się w cen-
kotyki i tak zwane dopalacze. SPRZĘT PO DZIADKU PODCZAS trum nowe ośrodki szkolenia kandydatów na
„Położyliśmy nacisk na kształtowa- W profesjonalnych siłach zbrojnych OSTATNICH szeregowych.
WCIELEŃ
nie świadomości prawnej żołnierzy”, będą służyć tylko ochotnicy. Więk- problemów „Cieszymy się, bo dla każdego znalazło się
relacjonuje szef szkolenia szkoły star- szość poborowych cieszy się z takie- nastręczało stanowisko. Nie stracimy żadnego fachowca”,
szy chorąży Eligiusz Kaszuba. Wy- go obrotu sprawy, ale nie wszyscy. słabe zdrowie podkreśla pomocnik komendanta CSWL do
mierne efekty przyniosła ścisła współ- Żołnierze ostatniego wcielenia wcale poborowych. spraw podoficerów starszy chorąży sztabowy
Wielu żołnierzy
praca CSWL z Wielkopolskim Od- nie czują, że dali się złapać w sidła cechowała także Krzysztof Łuckiewicz. Jednak ma świado-
działem Żandarmerii Wojskowej. Nie- przymusu. niedojrzałość mość, że krótkotrwała satysfakcja prowadzi do
oceniona była także pomoc szefa sek- Dowódcy przyznają, że obawiali emocjonalna. rozczarowania. Chorąży uważa, że należy stwo-
cji wychowawczej CSWL majora się problemów dyscyplinarnych wy- rzyć system rozwoju podoficerów i zatrzymania
Waldemara Toboły i jego współpra- nikających z braku motywacji ostat- ich w służbie. Tymczasem zahartowani w pracy
cowników. nich szeregowych do służby. Osta- z wcielanymi z obowiązku poborowymi sierżan-
Podczas ostatnich wcieleń proble- tecznie w jednostce zameldowało się ci i chorążowie odnajdują się w szkoleniu ochot-
mów nastręczało słabe zdrowie pobo- wielu poborowych ochotników. Rafał ników. Siedem lat służby w poznańskiej ,,eseme-
rowych. Wielu żołnierzy cechowała Chrobak z Murowanej Gośliny, sce” nauczyło ich, że sami muszą stworzyć sobie
także niedojrzałość emocjonalna. By- Damian Grzelak ze Słupcy i Jakub stanowiska pracy. 

24 POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009


ROMAN PRZECISZEWSKI
Podkarpacie idzie do wojska
Czy wielkie nadzieje związane z przyszłością
w mundurze nie skończą się gorzkimi
rozczarowaniami?
P
odkarpacie to najbardziej wysunię-
ta na południowy wschód rubież
Polski. Tymczasem, patrząc na wy-
kaz stanowisk administracyjnych
w powiecie sanockim, wśród czterech staro-
stów, dwudziestu dwóch burmistrzów i wój-
tów, czterech komendantów Straży Pożar-
nej, czterech komendantów Policji oraz
dwóch dowódców oddziałów Straży Gra-
nicznej jest tylko jeden przedstawiciel mini-
stra obrony narodowej.
Podpułkownik Piotr Skworzec, wojsko-
wy komendant uzupełnień w Sanoku, mó-
wi, że powiat jest duży, ale słabo zaludnio-
ny. Ma 215 tysięcy ludności, z której nieca-
łe pięćdziesiąt procent stanowią mężczyź-
ni. Z najodleglejszego miejsca powiatu do
WKU jest 110 kilometrów. Czy ten punkt
na mapie Polski ma jakiekolwiek znaczenie
dla Sił Zbrojnych RP? Okazuje się, że ol-
brzymie.
A R M I A
„Gdy w innych regionach placówki admi-
nistracji wojskowej miały problemy z pobo-
rem, to zawsze było wiadomo, że Podkarpa-
cie, a więc i Sanok, pomogą wyjść z opresji”,
dodaje major Piotr Lasek, szef wydziału po-
boru i uzupełnień sanockiej WKU.
BIESZCZADZKI FENOMEN
Różne są interpretacje tego fenomenu.
Wiele osób mieszkających w regionie uważa,
że skoro chłopak jeszcze nie był w wojsku, to
ma czas na żeniaczkę. Pułkownik Witold
Przybyła, szef Wojewódzkiego Sztabu Woj-
skowego w Rzeszowie, chwali się, że rok te-
mu odznaczył srebrnym medalem „Za Zasłu-
gi dla Obronności Kraju” ponad 200 rodzi-
ców, których co najmniej trzech synów służy-
ło w armii. W tym roku na liście odznaczo-
nych było aż 426 nazwisk!
Zdaniem niektórych, prawda jest jednak
bardziej prozaiczna.Odpowiadają tak sa-
FOT. ROMAN PRZECISZEWSKI
mo: jest to przepustka do kariery. Bez ple-
ców, układów i – co najważniejsze – bez
pieniędzy.
„Z tego regionu autentycznie pochodzi wie-
lu generałów”, mówi pułkownik Przybyła
i opowiada, jak to kilka lat temu generał dy-
wizji Fryderyk Czekaj, pochodzący właśnie
stamtąd, zainicjował powstanie Klubu Gene-
rałów Ziemi Podkarpackiej. Obecnie liczy on
42 członków, wśród których znajdują się re-
prezentanci wszystkich rodzajów sił zbroj-
nych. Każdy z nich miał bądź ma nadal
mniejszy lub większy wpływ na współczesne
oblicze Sił Zbrojnych RP. Między innymi ge-
nerał Kazimierz Dziok (Siły Powietrzne),
admirał floty Ryszard Łukasik (Marynarka
Wojenna) i generał Bronisław Kwiatkowski
(Wojska Lądowe).
Te kariery wciąż przypominają, że w woj-
skowym mundurze można się wybić ponad
przeciętność. Tym bardziej że prasa lokalna
informuje przede wszystkim o biedzie. Na
przykład jedna ze spółek w Stalowej Woli,
produkującej również na rzecz obronności,
ogłasza upadłość i informuje, że nie stać jej
na zwolnienia grupowe i odprawy. Około 300
osób zwolni również sanocki Stomil. Kilku-
POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009 25
 P R O F E S J O N A L I Z A C J A
dziesięciu pracowników będzie musiało też
odejść z miejscowego Pass-Polu zajmującego
się produkcją węży gumowych. Zaś z nie-
dawnych analiz wynika, że Podkarpacie jest
na końcu wykazu krajowych wynagrodzeń.
Nic zatem dziwnego, że w tym rejonie Polski
wojsko wciąż kojarzy się z karierą, jakiej nie
zapewni żadna praca w cywilu.

ARMIA NA RYNKU
Lecz tradycja też odgrywa istotną rolę.
Wystarczy zresztą rozejrzeć się po okolicy:
na ulicy 3 Maja do odpoczynku na ławeczce
zaprasza wojak Szwejk, który odwiedził
Sanok 15 lipca 1915 roku. Kilkaset metrów
dalej – na przepięknym rynku – jedna ze
ścian zabytkowego budynku przypomina
świetność dawnego garnizonu: na olbrzy-
mim zdjęciu prezentuje się przedwojenny
2 Pułk Strzelców Podhalańskich, upamięt-
niony w 10. rocznicę odzyskania niepodle-
głości.
„Wojciech Blecharczyk, burmistrz Sa-
noka, za tę promocję wojska nie wziął ani
grosza. Udostępnił miejsce w reprezenta-
cyjnym punkcie miasta, zadbał o profesjo-
nalne oświetlenie. Ale burmistrz wychodzi
z założenia, że promocja tradycji i przy
FOT. ROMAN PRZECISZEWSKI (3)

tym profesjonalnej armii stanowi jednocze-

śnie promocję miasta”, mówi podpułkow-
nik Skworzec. „This is beatifull”, akurat
w tej chwili podchodzi wycieczka i Angli-
cy chcą się uwiecznić na tle zdjęć polskiej
armii.
„Na terenie swojego działania mamy
17 szkół średnich, a w nich 96 klas matu-
ralnych”, mówi major Lasek. „W styczniu
i lutym dotarliśmy do każdej z nich. Tema-
tem spotkań była oferta zawodowej służby
wojskowej. Zainteresowanie było olbrzy-
mie i skutkuje teraz licznymi wizytami te-
gorocznych maturzystów w naszej komen-
dzie”.
Komenda WKU mieści się na Olchowi-
cach, za Sanem, gdzie kilkanaście lat temu
stacjonował 26 Pułk Czołgów Średnich.
Niestety musiał przejść do historii. WKU
zajmuje jeden z byłych sztabowych budyn-
ków. Na zewnątrz niczym się nie wyróżnia,
ale już w środku jest doskonałą wizytówką
resortu. Tuż po wejściu do środka widać
przeszklony punkt obsługi interesantów,
a Bożena Bartkowska i Małgorzata
Osenkowska gwarantują, że odpowiedzą
na każde pytanie związane z zawodową
służbą wojskową.
Tomasz Gołda, rocznik 1985, kilka lat
temu był na przeszkoleniu w Toruniu. Póź-
niej służbę zasadniczą odbywał w Wesołej.
Zdobył prawo jazdy kategorii B i uprawnie-
nia operatora sprzętu budowlanego. Nie-
dawno wrócił z Holandii. Teraz chciałby
włożyć mundur żołnierza zawodowego.
„A może zainteresowany jest pan służbą
w polsko-ukraińskim batalionie w Przemy-
ślu?”, niemal natychmiast słyszy propozycję.
W ostatnich tygodniach sanocka WKU
skierowała do POLUKRBAT-u czterdziestu
dziewięciu rezerwistów, którzy chcieli słu-
żyć w korpusie szeregowych zawodowych.
Trzydziestu ośmiu z nich przeszło już kwa-
lifikację i zasili batalion.
„Sęk w tym, że wielu innych chętnych
musieliśmy odesłać z kwitkiem”, mówi
podpułkownik Skworzec. „W czasie odby-
wania zasadniczej służby wojskowej wy-
różnili się w szkoleniu i przed przejściem
do rezerwy awansowali na starszych szere-
gowych. Tymczasem teraz poszukujemy je-
dynie kandydatów na stanowiska szerego-
wych zawodowych. Dopóki do ustawy
pragmatycznej nie wprowadzi się odpo-
wiednich zmian dopuszczających starszych
szeregowych rezerwy do stanowisk szere-
gowych zawodowych, dopóty ci chłopcy
będą płacić frycowe za wzorowe wypełnia-
nie obowiązków w czasie zasadniczej służ-
by wojskowej”.
Z kolei major Lasek wraca pamięcią do
niedawnych spotkań z tegorocznymi matu-
rzystami: „Gdy prezentowaliśmy ofertę
wojska, zszokowani byli nawet niektórzy
TYM RAZEM
odznaczono
kilkudziesięciu
rodziców, których
co najmniej
trzech synów
służyło w wojsku.
nauczyciele. Na starcie zarabiają znacznie
mniej niż szeregowi zawodowi”.
W KOLEJCE DO MUNDURU
Wojskowa Komenda Uzupełnień w Sanoku
jest więc w szczęśliwej sytuacji. „Chętnych
do zawodowej służby wojskowej wciąż przy-
bywa”, podkreślają panie z punktu obsługi
interesantów. Nie ma jeszcze południa, a za-
interesowanych włożeniem munduru jest już
kilkunastu. Dwóch rezerwistów jeździ na ti-
rach, ale chcą „stabilizacji, życia z rodziną
i pewnego chleba”. Wierzą, że wojsko im to
zagwarantuje.
Inny chłopak kilka lat temu podczas pobo-
ru dostał kategorię zdrowia D uniemożliwia-
jącą odbycie zasadniczej służby wojskowej.
Teraz podobno wrócił do zdrowia i chce słu-
żyć w wojsku zawodowym. Prosi o ponowne
skierowanie na komisję, która mogłaby zwe-
ryfikować jego przydatność do służby.
W odpowiedzi słyszy jednak: „Nic z tego,
proszę pana. W czasie pokoju – zgodnie
z obowiązującymi przepisami – nie kieruje-
my już na komisję z orzeczeniem kategorii
zdrowia D lub E”.
W sanockiej WKU podkreślają, że służba
zawodowa stała się dobrym sposobem na ży-

26 POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009


„Z Podkarpacia pochodzi
wielu generałów”, chwali się
pułkownik Witold Przybyła.
cie. Stąd tylu kandydatów na żołnierzy zawo-
dowych. Podpułkownik Skworzec opowiada
jedną z historii: „Dwa lata temu do komendy
zgłosił się świeżo upieczony magister admi-
nistracji po lubelskim UMCS. Poprosił
o skierowanie na kurs podoficerski. Zaliczył
go i wkrótce potem wystąpił o skierowanie na
kurs oficerski dla żołnierzy
rezerwy. Pod koniec paź- W tym rejonie
dziernika 2008 roku prezy-
dent RP mianował go na sto- Polski wojsko
pień podporucznika. Obec-
nie zaś podporucznik rezer-
wciąż kojarzy się
wy Paweł Tchorowski, za- z karierą, jakiej nie
trudniony w starostwie w
Lesku, czeka na etat dowód- zapewni żadna
cy plutonu w jednej z jedno-
stek 21 Brygady Strzelców
praca w cywilu
Podhalańskich. W tej jedno-
stce był na dowódczej praktyce i zaprezento-
wał się z najlepszej strony”.
Jedziemy do Leska. Około szesnastej sala
widowiskowa Bieszczadzkiego Domu Kultu-
ry zaczyna się zapełniać. Na półtorej godziny
przed zaplanowaną imprezą! „Zobaczy pan,
trzeba będzie dostawiać krzesła”, przewiduje
jedna z pań pracujących w klubie. Czesław
Gawłowski, sekretarz Urzędu Miasta i Gmi-
A R M I A
ny w Lesku, jest tego samego zdania. „Woj-
sko wnosi tu nowe pomysły na życie, nowe
nadzieje. Syn kuzynki nie dostał się na prawo
i rozpoczął służbę zasadniczą w Przemyślu.
Kilka dni temu spotkałem go i patrzyłem
z niedowierzaniem, kiedy krzyczał z entuzja-
zmem: «Wujek, jadę teraz na przeszkolenie
i zostanę zawodowym»”.
Na scenie Orkiestra Gar-
nizonowa z Rzeszowa oraz
zespół „Jedna Chwila”
z rzeszowskiego Klubu
Garnizonowego. Na sali
– miejscowe VIP-y, parla-
mentarzyści, samorządow-
cy, przedstawiciele rodzin,
których co najmniej trzech
synów służyło w wojsku,
do ostatniego miejsca za-
pełniający salę na parterze i balkon. Robi się
coraz ciaśniej i rzeczywiście trzeba dosta-
wiać krzesła.
„Jestem dumny, że na Podkarpaciu są tak
wspaniali ludzie. Jesteście cichymi bohatera-
mi nie walki, ale naszego polskiego systemu
bezpieczeństwa”, zaczyna pułkownik Przy-
była. Za chwilę wręczy kilkadziesiąt kolej-
nych medali dla rodziców. Adam Sarnicki
spod Brzozowa ma łzy w oczach. Jego naj-
starszy brat, Jurek, zasadniczą służbę woj-
skową odbył w Siedlcach; średni, Tomek,
w Skwierzynie, a on – w Żurawicy. „Gdybym
po przejściu do rezerwy nie miał wypadku
i był sprawny, na pewno starałbym się
o przejście do służby zawodowej”, mówi do
telewizyjnej kamery. Jego rodzice, Maria
i Adolf, temat służby wojskowej podsumowu-
ją zaś następująco: „Być dorosłym i nie wie-
dzieć, co to jest wojsko? Nie wypada”.
W kuluarach Bieszczadzkiego Domu Kul-
tury trwa dyskusja. Wszyscy są za wojskiem
zawodowym. Tylko niektórzy mają wątpli-
wości i martwią się, żeby nie było jakiegoś
falstartu. Jeden z lokalnych działaczy samo-
rządowych wie, że do jednostek i wojsko-
wych komend uzupełnień poszły zalecenia
o wstrzymaniu „zaciągania wszelkich zobo-
wiązań, w tym również dotyczących progra-
mu profesjonalizacji”.
Dlatego zastanawia się, „czy wielkie na-
dzieje związane z przyszłością w mundurze
nie skończą się wielkimi rozczarowaniami.
Pułkownik Przybyła i podpułkownik
Skworzec chcą wierzyć, że nie. „Na razie
wciąż pozyskujemy kolejnych kandydatów do
służby zawodowej”, mówią oficjalnie. 
POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009 27
 P R O F E S J O N A L I Z A C J A
PIOTR BERNABIUK
Niepokorni w wojsku?
W świetle przepisów sprawy Jacka i Artura wydają się beznadziejne. Mimo
to nie dają za wygraną, uparcie szukając sposobu na osiągnięcie celu.
D
waj „absolwenci” Selekcji
Jacek Dusik i Artur Zalewski
(nazwiska zmienione na prośbę
zainteresowanych) chcą się
z wojskiem związać na stałe.
Mają przy tym wysokie aspiracje, nie po to bo-
wiem inwestowali w siebie przez lata, zdoby-
wając wykształcenie, umiejętności i uprawnie-
nia, poddając się kolejnym ekstremalnym
sprawdzianom, żeby teraz wylądować w przy-
padkowej jednostce i robić byle co. Przede
wszystkim więc zamierzają poświęcić jeszcze
rok na ukończenie studium oficerskiego dla ab-
solwentów wyższych uczelni, a potem mierzyć
będą z pewnością wysoko. Na pierwszy rzut
oka wydawałoby się to proste, gdyby nie pew-
28 POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009
ne „skazy” w życiorysach. Po licznych
próbach i wielomiesięcznych zabie-
gach obaj stają się niemal postaciami
CO RUSZ
ZMAGAMY SIĘ
symbolicznymi, dobrymi przykładami
z absurdalnymi na to, że ludzie stworzeni do służby
przepisami, w najbardziej elitarnych formacjach
blokującymi z jakichś paradoksalnych powodów
drogę do służby
wojskowej
zostają często na lodzie. Jacek płaci
ludziom, frycowe, jak sam mówi, za niezawi-
o których ponoć nione grzechy młodości, Artur zaś za
marzą dowódcy. pochodzenie, a dokładnie – źle „wy-
brane” miejsce urodzenia.
ALERGIK
Dziewięć lat temu Jacek stanął
przed wojskową komisją lekarską.
Uczone grono orzekło niezdolność do
służby wojskowej, przyznając mu kate-
gorię zdrowia D. Podstawę orzeczenia
stanowiły przedłożone zaświadczenia
stwierdzające „sezonowy alergiczny
nieżyt nosa, będący efektem uczulenia
na pyłki traw”, a ponadto „wrodzoną
wadę serca, polegającą na wypadaniu
płatka zastawki dwudzielnej bez fali
zwrotnej z prawidłową wielkością jam
serca i bez zaburzeń rytmu serca”.
Jacek przyznaje dziś otwarcie, że
wprawdzie symulantem nie był, jed-
nak wtedy nie zamierzał spierać się
z werdyktem. Ba, odetchnął z ulgą na
wieść, że nie grożą mu kamasze. Nie
 A R M I A

Czy to tylko zabawa?

Środowisko Selekcji to nie tylko dwie setki ludzi, którzy ją ukończyli. To
również kilkanaście tysięcy uczestniczących w dyskusji na forum gry.

W lutym rusza w Kotlinie

Kłodzkiej Mroźna Ko-
tlina, bo taką nazwę przy-
brała wznowiona po kilku-
letniej przerwie zimowa Se-
lekcja. Trwają również tre-
ningi do jej dwunastej, let-
niej edycji, gdyż pół roku to
wcale nie za dużo na przy-
gotowanie się do wszech-
stronnej, wyczerpującej gry.
Jest to też dobra pora na
zastanowienie się, czy po
dwunastu latach Selekcja
jest jedynie czczą zabawą
dla „twardzieli”, czy też
istotnym elementem proce-
su podtrzymywania w mło-
dych ludziach zamiłowania
do służby wojskowej... tylko
po to, by stanęli potem
przed barierami wynikający-
mi z mentalności ludzkiej
i złych przepisów.

Upewnił się też wcześniej, że ze swym stanem
zdrowia spełnia wszelkie kryteria przyjęcia na
przykład do takiej formacji jak grupa antyter-
rorystyczna Biura Ochrony Rządu.
Wkrótce okazało się jednak, że zgodnie
z przepisami na odwołanie od decyzji komisji
miał dwa tygodnie. Spóźnił się więc o parę lat.
Co dalej? Trzymając się przepisów, których
przecież komendant WKU nie jest w stanie
zmienić, skierowanie na ponowne badania mo-
że otrzymać... w przypadku zagrożenia kraju
konfliktem zbrojnym. Jak na razie Jacek gro-
madzi dokumenty potrzebne, aby mógł ubie-
gać się o przyjęcie do rocznego Studium Ofi-
cerskiego WSOWL we Wrocławiu, żyjąc na-
dzieją, że skoro siły zbrojne potrzebują ponad
czterdziestu tysięcy żołnierzy, to może coś od-
mieni się również w biurokracji. I kontynuuje
przygotowania do Mroźnej Kotliny, zimowej
odmiany Selekcji.
FOT. SXC.HU
cją w biegach na orientację, ma licencje skocz-
ka spadochronowego i nurka, a także patent
sternika motorowodnego, ukończył kurs skał-
kowy i zimowej turystyki wysokogórskiej,
przy okazji zdobywając uprawnienia do pracy
na wysokościach. Jest ratownikiem przedme-
dycznym PCK i młodszym ratownikiem
WOPR. Zna cztery języki: polski, angielski,
niemiecki i rosyjski, do tego należy dodać za-
awansowaną wiedzę w dziedzinie informatyki.
Bierze także udział w zawodach typu adventu-
re racing, poza Selekcją ukończył bieg Harpa-
gana, Nocną Masakrę... Po studiach rozpoczął
pracę, w której sprawdza się jako menedżer,
a zarazem konstruktor. Nie może tylko zrozu-
mieć, dlaczego we własnej ojczyźnie nie może
zostać żołnierzem.
O JEDNĄ DUSZĘ
Odkąd pojawiła się Selekcja, czyli od lat je-

denastu, każdego roku wśród jej uczestników

miał wówczas przekonania do służby wojsko-
wej, bo niewiele o niej wiedział.
Wrócił więc do swych ulubionych zajęć,
wśród których pierwsze miejsce zajmował
sport. Ma się dziś czym pochwalić: był w re-
gionie czołowym skoczkiem wzwyż, starto-
wał z niezłymi wynikami w mistrzostwach
Polski. Na studiach poszerzył zainteresowa-
nia lekkoatletyczne o trójskok, rzut oszcze-
pem i dyskiem, uprawiał judo i wspinaczkę
sportową. Uważając się za osobnika ponad-
przeciętnie sprawnego, z sukcesem spróbo-
wał również sił w dziewiątej edycji Selekcji.
Tam właśnie odkrył świat nawiedzonych mi-
litarystów – ekstremalistów szukających dro-
gi do elitarnych formacji, poznał instrukto-
rów, którzy okazali się „kupcami” poszukują-
cymi utalentowanego narybku. Nie ukrywa,
że pożądnie go zakręciło.
Absolwent Wydziału Prawa i Administracji
Uniwersytetu Gdańskiego, z dobrą i odpowie-
dzialną pracą, postanowił zmienić swoje życie.
Pierwsze, co uczynił, to złożył do WKU odwo-
łanie od przyznania kategorii zdrowia D. Argu-
mentował, że dawno już został poddany z do-
brym skutkiem zabiegowi odczulania, a „cho-
roba” układu krążenia przebiega bezobjawowo.
ŹLE URODZONY
O ile Markowi można postawić zarzut, że
nie był przewidujący, nie walczył o wyższą
kategorię, udając zdrowszego, o tyle Artur
nie miał większego wpływu na to, że uro-
dził się z rodziców Polaków, ale w Republi-
ce Południowej Afryki. W regulaminie przy-
jęć do studium oficerskiego WSOWL stoi
czarno na białym, że jednym z warunków
jest posiadanie wyłącznie polskiego obywa-
telstwa. A Artur ma podwójne, RPA i pol-
skie. Co więcej, zrzeczenie się tego pierw-
szego niewiele zmienia.
Nic, jak dotąd, nie daje przekonywanie,
że Afryka była światem dzieciństwa, że jest
Polakiem i byłby znakomitym kandydatem
na oficera. Skąd to wie? Bo wszystko, co
dotychczas robił, prowadziło w stronę woj-
ska. Na politechnice specjalizował się
w technice uzbrojenia, tytuł obronionej na
piątkę pracy magisterskiej brzmi: „Projekt
koncepcyjny armatki bezodrzutowej do za-
stosowań antyterrorystycznych”. Dwa lata
wcześniej, również na piątkę, opracował
dzieło inżynierskie: „Dynamika rakiety nad-
dźwiękowej przeciwpancernej klasy Ksene-
on, naprowadzanej wiązką”.
W czasie wolnym od nauki wzbogacał swo-
je CV. Jest instruktorem sportu ze specjaliza-
pojawia się kilku, kilkunastu z takimi i po-
dobnymi problemami. Siły zbrojne są jednak
wielotysięczną zbiorowością, czy więc warto
walczyć o każdą duszę osobno? Major rezer-
wy Arkadiusz Kups uważa, że warto. „Zaj-
mujemy się pojedynczymi osobami, ale nasze
poczynania są bacznie śledzone na interneto-
wym forum przez całą społeczność związaną
z grą”, mówi Kups. „Gdy jakiś problem stam-
tąd znika, zazwyczaj znaczy to, że nasz pod-
opieczny trafił do swego raju. Indywidualne
podejście wynika również ze specyfiki forma-
cji, z której się wywodzę, bowiem w działa-
niach specjalnych grupa komandosów, czy na-
wet jeden żołnierz, mogą istotnie wpłynąć na
losy konfliktu zbrojnego”.
Wspierani przez przyjaciół i sojuszników
z wojska, a także z formacji MSWiA co rusz
zmagamy się z absurdalnymi naszym zdaniem
przepisami, blokującymi drogę do służby woj-
skowej ludziom, o których ponoć marzą do-
wódcy i szkoleniowcy elitarnych jednostek.
Oczywiście, jak się w praktyce okazuje, nie
wszyscy. Czasem bowiem bywa jak w starym
dowcipie o komandosach: „Zgłaszając się do
naszej formacji na ochotnika udowodniliście,
że się do tej służby zupełnie nie nadajecie”.
„Ale przecież bierzecie jedynie ochotni-
ków?!”. „Tak, i to nasz bolesny problem”.

POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009 29

 P R O F E S J O N A L I Z A C J A
Kiedy po kolejnej Selekcji jej organizatorzy
kolędowali po mniej lub bardziej zaprzyjaźnio-
nych jednostkach, usiłując „wcisnąć” kolejnych
absolwentów do odpowiadających ich ambi-
cjom i predyspozycjom formacji, w jednej
z nich powiedziano wprost: „Nie szukamy lu-
dzi z legendą, mistrzów w walce wręcz, skocz-
ków spadochronowych, nurków ekstremalnych
i gotowych snajperów, z teczkami spuchnięty-
mi od patentów i certyfikatów. Tacy nawiedze-
ni goście mają zazwyczaj wypaczony obraz na-
szej służby i wygórowane ambicje, szybko
więc męczy ich szara rzeczywistość, nudzi co-
dzienność szkolenia. Zaczynają się fochy, ka-
prysy i zupełnie nie wiadomo, co z nimi zro-
bić”. Kogo więc szukają? „Żołnierzy! Mamy
kryteria określające człowieka, jaki powinien
się znaleźć w naszej formacji. I wcale nie ma to
być ktoś nadzwyczajny. A co do kwalifikacji,
wszystkiego się u nas nauczy”.
Nie było takich rozmów wiele, ale zdarzały
się i brzmiały zupełnie sensownie: „Jak się fa-
cetowi życiorys nie mieści na jednej kartce pa-
pieru, to on sam może się nie zmieścić w ra-
mach, które wyznacza twarde, codzienne woj-
skowe życie. Szybko przychodzi znudzenie
codziennością, włącza się «komplikator» i za-
miast mozolnie iść do przodu, zaczynamy
wspólnie rozwiązywać egzystencjalne proble-
my pana kaprala czy podporucznika. A na to
nikt nie ma głowy ani czasu”.
Major rezerwy Arkadiusz Kups, między
innymi szkoleniowiec nieistniejącej już
56 Kompanii Specjalnej, następnie oficer
25 Brygady Kawalerii Powietrznej, a dziś szef
Selekcji promującej służbę w elitarnych for-
macjach, jest dokładnie przeciwnego zdania.
„Nie wiem, co ma do roboty w forma-
cjach specjalnych czy aeromobilnych oficer
bez zamiłowania do tej służby, człowiek bez
fantazji i temperamentu, dla którego jest to
jedynie ciężka, codzienna robota? Do woj-
ska muszą przychodzić ludzie twórczy, pa-
sjonaci. Przecież niektórzy dzisiejsi genera-
łowie również przysparzali przez lata swym
przełożonym kłopotów, ale zarazem niezwy-
kle twórczo wpływali na formowanie woj-
skowej rzeczywistości”.
Zdaniem majora Kupsa Selekcja wyławia
właśnie takich ludzi, nieoszlifowane diamen-
ty, które po odpowiedniej obróbce mogą sta-
nowić awangardę elitarnych formacji: „Wśród
kończących tę morderczą grę znajdujemy bo-
gate życiorysy, spory mimo młodego wieku
dorobek, wielką fantazję... Oczywiście, że ta-
cy osobnicy będą mieli problemy z dostoso-
waniem się do dyscypliny, z tolerowaniem
naturalnej wojskowej inercji, nieruchawości
całej tej machiny. Będą z pewnością z nimi
kłopoty, ale to się opłaci. Wielu naszych wy-
chowanków pełni dziś w wojsku i służbach
MSWiA eksponowane funkcje, należy do
twórczej awangardy, sprawdza się mimo całej
niepokorności”.  skutkami na przyszłość). Nie powinniście w żad-
30 POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009
W A S Z Y M Z D A N I E M
Niesprawiedliwy łańcuszek
Dlaczego emerytów wojskowych
należy zrównać z cywilnymi?
P
rzeczytałem artykuł „Łańcuszek świę-
tego Antoniego” Artura Goławskiego,
zamieszczony w numerze 5 (628), i nie
do końca rozumiem prezentowane stanowi-
sko. Dlaczego nie należy uwzględniać praw
nabytych i dlaczego w tej jednej kwestii nale-
ży emerytów wojskowych zrównać z cywilny-
mi? Dlaczego w pozostałych prawach mun-
durowy ma być gorszy od cywila?
Jestem rencistą. Straciłem zdrowie w wyniku
zdarzenia związanego ze służbą wojskową. Ze
względu na schorzenia mam bardzo ograniczo-
ne możliwości wykonywania pracy zarobkowej.
W wieku 50 lat przekwalifikować się można na
poziomie murarza, bo brak już czasu na nowe,
kosztowne, wyższe wykształcenie i ewentualną
praktykę. Udało mi się jednak zdobyć pracę na
niepełnym etacie (w jednostce wojskowej) i to
pozwala mi funkcjonować. Bo moja renta ofice-
ra starszego jest niewielka, niższa od uposaże-
nia szeregowca. Zadaję sobie pytanie
– dlaczego jestem w gorszej sytuacji Dostaniecie
od emeryta, rencisty cywilnego? emeryturę lub ren-
Czym na to zasłużyłem? Poświęci- tę początkowo pozwa- że sądy orzekły już wielokrotnie, iż
łem Wojsku Polskiemu najlepszych lającą żyć, ale szybko
straci ona wartość
20 lat życia i to wtedy, gdy służba i zostaniecie żebra-
wymagała wiele czasu i poświęceń.
Gdybym ominął wojsko i jak koledzy
ukończył studia cywilne, to nawet z po-
siadanym upośledzeniem narządów ruchu
mógłbym wykonywać dobrze płatne zawody.
Wojsko mnie wyrzuciło jako nieprzydatnego.
Gdybym dostawał emeryturę cywilną, to teraz
byłaby ona waloryzowana o współczynnik in-
flacji oraz przeliczana o dodatkowe lata, któ-
re wypracowuję. Niestety, jestem byłym woj-
skowym i to mi się nie należy. Pracuję, od-
dając składki ZUS, a podstawy emerytury na-
wet po stu latach nikt mi nie zmieni. Płacone
przeze mnie składki „są psu na budę”. Mogę
emeryturę przenieść do ZUS, ale wtedy moja
wcześniejsza służba (oficera specjalisty) bę-
dzie traktowana na równi z pracą stróża.
Ostrzegam wszystkich przed pułapką młodego
emeryta lub rencisty WP. Idąc do wojska, pa-
miętajcie, że dostaniecie emeryturę lub rentę
pozwalającą żyć, ale szybko straci ona wartość
i zostaniecie żebrakami. Tak działa wcześniej-
sza emerytura z niespodzianką zafundowaną
w trakcie jej trwania – bez możliwości odwrotu.
Powinniście zatem szybko opuścić ten padół
(zanim świadczenie zaniknie), aby nie narażać
Skarbu Państwa na wydatki (1,6 miliarda ze
nym wypadku odwoływać się, bo narazicie WBE
na koszty związane z obowiązkową odpowie-
dzią (60 tysięcy złotych). Idąc do wojska, pa-
miętajcie, że służba niesie duże ryzyko nieprze-
widzianych zdarzeń, w których możecie stracić
zdrowie. Niepotrzebni są tam też staruszkowie,
a młodych rencistów i emerytów nikt nie lubi,
bo kosztują. Marząc o wojsku, zerknijcie na por-
tierów i specjalistów od otwierania bramy – to
zazwyczaj pułkownicy na emeryturze. Taka was
czeka przyszłość.
Z poważaniem
M.G.
(personalia i adres do wiadomości redakcji)
OD AUTORA
Pisząc „Łańcuszek…”, przytoczyłem wyroki są-
dów i ich uzasadnienia. Mogą mi się one nie
podobać, bo jako przyszły emeryt też chciał-
bym mieć wyższe wpływy na konto niż niż-
sze, ale zgrzeszyłbym ignorancją, gdy-
bym nie przyjął do wiadomości tego,
wojskowe biura emerytalne prawi-
dłowo stosują prawo. Trybunał Kon-
kami. stytucyjny zaś uznał, że ustawa eme-
rytalna w obowiązującym od 1 stycz-
nia 1999 roku brzmieniu dotyczącym wa-
loryzacji świadczeń nie jest niezgodna z obiet-
nicami zapisanymi w konstytucji.
Znana jest mi pułapka „starego portfela”. Ist-
nieje ryzyko, że po kilkunastu latach na eme-
ryturze oficer (który wcześnie rozstał się ze
służbą) będzie dostawał świadczenie niższe
od uposażenia szeregowego. A podoficer bę-
dzie klepał biedę. Dlatego dziwię się polity-
kom gardłującym za zmianami w systemie
emerytalnym dla służb mundurowych. I cie-
szę się, że minister obrony, zapowiadając
podjęcie analiz nad zmianą systemu emery-
talnego, dostrzega konieczność konsultowa-
nia pomysłów ze środowiskiem. Co więcej,
Bogdan Klich traktuje inicjatywę reformy
emerytur funkcjonariuszy podległych MSWiA
jako „poligon doświadczalny” przed ewentu-
alnymi zmianami wobec wojskowych.
Nie zmienia to faktu, że emerytury żołnierzy
oraz pracowników są waloryzowane cenowo,
nie płacowo. Chyba że lobby środowiskowe za-
chęci ustawodawców do zmiany prawa. Trzeba
było o to zabiegać już w 1998 roku. 
ARTUR GOŁAWSKI

TOMASZ GOS
Pięść dowódcy
Skończył dwadzieścia lat. Przebył ponad 50 tysięcy mil morskich
pod biało-czerwoną banderą. Czy ustąpi miejsca młodszym?
M
arynarze mówią o nim „pięść
dowódcy”. W trakcie ćwiczeń
wystrzelił kilkadziesiąt tysięcy
sztuk amunicji i 32 rakiety prze-
ciwokrętowe. ORP „Rolnik” to okręt rakietowy
projektu 1241 RE. Według nomenklatury
NATO jest to okręt rakietowy typu Tarantula I.
Dzięki napędowi turbinowemu o mocy 32 ty-
sięcy koni mechanicznych rozwija prędkość
ponad 43 węzłów, co czyni go jednym z naj-
szybszych okrętów w Marynarce Wojennej i na
Bałtyku. „Nie jest dużą jednostką, ale jego
główne uzbrojenie – rakiety przeciwokrętowe,
a zwłaszcza masa ich głowicy bojowej, pół to-
ny materiału wybuchowego, robi wrażenie”,
mówi kapitan marynarki Grzegorz Łyko,
rzecznik prasowy 3 Flotylli Okrętów.
„Rolnika” wyposażono również w trzy arma-
ty. W części dziobowej znajduje się armata uni-
wersalna AK-176, a rufę osłaniają armaty obro-
ny bezpośredniej AK-630. Aby móc skutecznie
zwalczać zagrożenie powietrzne, na okręcie za-
montowano wyrzutnię rakiet woda–powietrze
Strzała S2-M.
ORP „Rolnik” jest w służbie od dwudziestu
lat i jak każda wysłużona jednostka nosi ślady
zużycia. „Wynikają one z codziennej pracy
w szczególnie trudnych warunkach, jakie pa-
nują na morzu. Ale załogi zadbały o dobry
stan sprzętu”, mówi kapitan marynarki
Mariusz Oller, dowódca ORP „Rolnik”.
A R M I A
Przodujący PGR
ORP „Rolnik” rozpoczął służbę
w Marynarce Wojennej 4 lutego
1989 roku.
W trakcie ceremonii chrztu imię otrzy-
mał od Agaty Piernickiej, dyrektor
„przodującego Państwowego Gospodar-
stwa Rolniczego” w Lubaniu. W uroczysto-
ściach pierwszego podniesienia biało-czer-
wonej bandery uczestniczył dowódca MW
kontradmirał Piotr Kołodziejczyk. Cztery la-
ta później, w trakcie noworocznego dyżuru
bojowego, wiceadmirał Kołodziejczyk od-
wiedził „Rolnika” jeszcze raz, tym razem ja-
ko minister obrony narodowej. Obecnie
okrętem dowodzi kapitan marynarki
Mariusz Oller.
FOT. MARIAN KLUCZYŃSKI
„Służba na okręcie bojowym stale wykonują-
cym zadania ogniowe, włącznie z corocznym
strzelaniem rakietowym, nie pozwala na jakie-
kolwiek niedociągnięcia”.
Atuty niespełna 60-metrowego okrętu o wy-
porności 500 ton to jego dzielność morska, bar-
dzo dobra konstrukcja kadłuba, możliwość roz-
wijania dużych prędkości oraz niezawodne
uzbrojenie artyleryjskie i rakietowe. „I świetnie
wyszkolona załoga”, przyznaje dowódca. „Trud-
no jest mówić o słabych stronach własnego okrę-
tu, do którego czuje się sentyment... Ale pewną
niedogodnością jest duża prędkość minimalna,
utrudniająca manewry w porcie”.
Po dwudziestu latach służby Tarantule
(OORP „Rolnik” i „Metalowiec”) powinny zo-
stać wycofane. W zeszłym roku, gdy dwudzie-
ste urodziny obchodził ORP „Metalowiec”, mó-
wiło się, że jednostki te opuszczą bandery do
końca grudnia. Tak się jednak nie stało. „Taran-
tule pozostają w służbie, a ich załogi szkolą się
na Morzu Bałtyckim, przygotowując się do
udziału w planowanych ćwiczeniach”, wyjaśnia
komandor Waldemar Modzelewski, zastępca
dowódcy 3 Flotylli Okrętów.
Według niektórych źródeł w jednostkach tych
zostaną zmodernizowane system kierowania
uzbrojeniem i system dowodzenia. W fachowej
prasie pojawiły się także spekulacje na temat po-
nownego podniesienia bandery na wycofanych
kilka lat temu ze służby OORP „Górnik” i „Hut-
nik”. Te jednostki również wymagałyby solidne-
go remontu. Oficjalnie jednak nikt tego pomysłu
nie potwierdza. 
POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009 31
 P R A W O

Zasady wypełniania oświadczenia

Warto zapoznać się z wzorem wypełnionego formularza zamieszczonego
na stronach internetowych żandarmerii.
 Oświadczenie majątkowe „nie nabyłem”, „nie jestem”, należy umieścić w drugiej, za-
powinno być wypełnione „nie prowadzę”. Jeśli w tek- adresowanej do komendanta
zgodnie ze stanem faktycz- ście oświadczenia nie ma po- głównego żandarmerii (zwią-
nym i złożone do 31 marca leceń dotyczących jego wy- zane jest to z ustawą o ochro-
każdego roku według stanu pełniania, nie należy nic prze- nie danych osobowych).
majątkowego na 31 grudnia kreślać ani wykreślać. Oświadczeniu nadaje się
roku poprzedniego.  Po wypełnieniu formularza klauzulę „zastrzeżone”, reje-
 Oświadczenie powinno być należy włożyć go do pierw- struje w kancelarii nadawcy
wypełnione czytelnie, we szej, wewnętrznej koperty, na i przesyła do adresata zgod-
wszystkich polach, w sposób której powinny się znaleźć nie z przepisami o ochronie
FOT. ZBIGNIEW PŁACZKIEWICZ

niepozostawiający żadnych dane składającego oświad- informacji niejawnych.

wątpliwości interpretacyjnych czenie: stopień wojskowy, Oświadczenie należy wysłać
oraz formalnych. Jeśli niektó- imię i nazwisko, imię ojca, na adres:
re z punktów oświadczenia numer PESEL, nazwa jed- Komendant Główny
nie dotyczą zainteresowane- nostki wojskowej i zajmowa- Żandarmerii Wojskowej
go, należy wpisywać odpo- ne stanowisko służbowe. Na- ul. Jana Ostroroga 35
wiednio: „nie posiadam”, stępnie kopertę wewnętrzną 01-163 Warszawa 
KONSEKWENCJE: Nieterminowe złożenie oświadczenia powoduje określone konsekwencje. Artykuł 111 ustawy z 11 września 2003 roku o służbie wojskowej
żołnierzy zawodowych (DzU z 2003 r. nr 179, poz. 1750 z późniejszymi zmianami) mówi, że niezłożenie oświadczenia majątkowego po jednokrotnym pisem-
nym upomnieniu (doręczanym za zwrotnym potwierdzeniem odbioru) może być przyczyną zwolnienia z zawodowej służby wojskowej.

PAULINA GLIŃSKA syłać wnioski o wyjaśnienie wątpliwości i do-

konanie ewentualnych korekt w papierach.

Majątkowa spowiedź
Nie za wcześnie jest zatem mówić o najczęst-
szych błędach popełnianych przy wypełnia-
niu oświadczeń. A tych było sporo”, mówi
Katarzyna Brudniak, szefowa Wydziału Mo-
Od stycznia 2008 roku więcej żołnierzy jest zobowiązanych nitorowania i Sprawozdawczości Oddziału
Oświadczeń Majątkowych ŻW.
do składania oświadczeń majątkowych.

Z
Jak mówią pracownicy oddziału, spora część
godnie z meldunkiem złożonym Tak jak w roku ubiegłym, także i w tym dokumentów była wypełniona nieczytelnie
ministrowi obrony narodowej przez Żandarmeria Wojskowa prowadzi akcję infor- i niestarannie. Żołnierze często nie wpisywali
komendanta głównego żandarme- macyjną. Obok sprawdzonych metod – infor- swoich uposażeń za dany rok, a także informa-
rii do 30 czerwca 2008 roku ze macji na stronie internetowej, linków na in- cji o warunkach, na jakich zostały udzielone im
swojego majątku „rozliczyło” się 34 474 nych wojskowych stronach – dowódcom ro- kredyty. Zdarzały się także przypadki błędnego
żołnierzy. Wciąż jednak trwa analiza złożo- dzajów sił zbrojnych zaproponowano przepro- wpisywania numeru PESEL. Często brakowało
nych oświadczeń, ciągle wadzenie szkolenia z wypełniania niezbędnych załączników, a nawet podpisu żoł-
przychodzą także ich ko- oświadczeń majątkowych. nierza wypełniającego oświadczenie.
rekty. Baczność „Dowódcy przyjęli to zaproszenie. Pułkownik Piekarski przyznaje, że wystar-
Do tej pory są również W zasadzie od grudnia 2008 roku jeź- czy odrobina dobrej woli, aby wszystkim
tacy, którzy nie wypełnili BĘDĄ ZWOLNIENIA dzimy do dowództw rodzajów sił oszczędzić pracy: wojskowym, by nie musie-
oświadczenia majątkowe-
D wudziestu żołnierzy
nie złożyło w ustawo-
go. „Do około tysiąca żoł- wym terminie oświad-
zbrojnych oraz jednostek wojskowych
i w ramach czy to odprawy rocznej, czy
li z błahego powodu ponownie wypełniać
formularza, a pracownikom oddziału, by nie
nierzy musieliśmy wysłać czeń majątkowych. Czte- szkolenia doskonalącego kadry prowa- musieli upominać i wysyłać oświadczeń do
upomnienia, po których rech z nich już wypowie- dzimy wykłady”, mówi pułkownik poprawki. Dlatego dobrze by było, aby żoł-
nadesłali stosowne doku- działo stosunek służbowy Piekarski. „W niektórych rodzajach nierze na kopertach wewnętrznych napisali,
zawodowej służby woj-
menty”, tłumaczy pułkow- skowej (zwolniło się wojsk przeszkoliliśmy wyznaczone którego roku oświadczenie dotyczy, a obok
nik Tomasz Piekarski, z wojska), w stosunku do przez dowódców osoby, które korzy- nazwiska także numer telefonu służbowego,
szef Oddziału Oświadczeń pozostałych 16 organ stając z przygotowanej przez nas pre- dzięki czemu szybko można korygować
Majątkowych Komendy wojskowy wystąpił z wnio- zentacji, same prowadzą takie szkole- ewentualne błędy. 
skiem o zwolnienie.
Głównej Żandarmerii nia w jednostkach. Zmodyfikowali-
Wojskowej. „Z ustawowego obowiązku nie śmy też nieco nasze materiały, by jeszcze Wszystkich mających jakiekolwiek wątpliwości
wywiązało się około 350 wojskowych, którzy bardziej ułatwić żołnierzom wypełnienie przy wypełnianiu oświadczenia zapraszamy
w trakcie roku odeszli ze służby. Z punktu oświadczenia”. na stronę internetową Żandarmerii Wojskowej
widzenia prawa nie mamy wobec nich żad- „Choć nagłośniona przez nas kampania (www.zw.wp.mil.pl). Można też zadzwonić
na podane niżej numery: 22 685 72 58;
nych możliwości sankcji, bowiem w ich przy- przyniosła zamierzony efekt, bo większość 22 685 72 66; 22 685 73 12; 22 685 72 70;
padku kara w postaci zwolnienia z wojska nie żołnierzy oświadczenia złożyła, to jednak nie 22 685 73 35; 22 685 73 83;
ma zastosowania”. udało się uniknąć błędów. Nadal musimy wy- faks 22 857 351; faks 22 685 74 01.

32 POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009


Zmiany
w karierze
PRAWNICY WYJAŚNIAJĄ, KIEDY ŻOŁNIERZ
NABYWA PRAWA EMERYTALNE ORAZ CZY MOŻNA
DOSTAĆ AWANS NA MAJORA, NIE MAJĄC
UKOŃCZONYCH STUDIÓW PODYPLOMOWYCH.
 Awans na majora
 Jestem kapitanem, mam ukończone
studia magisterskie? Czy to wystarczy, by
otrzymać stopień majora, czy muszę skoń-
czyć studia podyplomowe? Słyszałem, że
mająca wejść w życie ustawa o służbie żoł-
nierzy obniża kryteria dotyczące wykształ-
cenia. Czy to prawda? Czego te zmiany bę-
dą dotyczyć?
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, mini-
malnym wymaganiem dotyczącym wykształ-
cenia koniecznego do wyznaczenia na stano-
wisko służbowe od stopnia etatowego majo-
ra (komandora podporucznika) jest ukończe-
nie studiów podyplomowych w uczelni woj-
skowej. Oczywiście wyznaczenie takie jest
uzależnione od ukończenia studiów w zależ-
ności od wymaganych kwalifikacji określo-
nych w karcie opisu stanowiska służbowego.
Należy mieć również na względzie, że na
równi z dyplomem szkoły wojskowej są trak-
towane świadectwa lub dyplomy zagranicz-
nych i krajowych szkół, uczelni i kursów na
kierunkach zgodnych z kartą opisu stanowi-
ska służbowego.
Warto jednocześnie dodać, że istotnie w sej-
mie trwają prace nad projektem ustawy
o zmianie ustawy o służbie wojskowej żołnie-
rzy zawodowych, w którym przewiduje się, że
wyznaczenie na kolejne stanowisko służbo-
we uzależnione będzie od ukończenia kur-
su, szkolenia, stażu lub specjalizacji, w za-
leżności od wymaganych kwalifikacji okre-
ślonych w karcie opisu stanowiska służbo-
wego, przy czym wyznaczenie na stanowisko
służbowe od stopnia etatowego majora (ko-
mandora podporucznika) ma być uzależnio-
ne również od posiadania tytułu zawodowe-
go magistra (równorzędnego).
Podkreślenia wymaga, że obecnie są to jedynie
projektowane rozwiązania. Zakłada się, iż wej-
dą one w życie 1 stycznia 2010 roku.
A R M I A
Lotnictwo
we współczesnych
konfliktach zbrojnych
Gen. broni rez. pil.
prof. dr hab. JERZY GOTOWAŁA
Na naszych oczach bezzałogowe statki
powietrzne powoli zajmują miejsce
zarezerwowane dotychczas wyłącznie
 Prawa emerytalne
 Jestem szeregowym zawodowym. Zanim dla bojowego samolotu załogowego.
wstąpiłem do korpusu, przez pięć lat pełniłem Przyjdzie taki czas, że zajmą je na stałe.
nadterminową służbę wojskową. Czy po dwu-
nastu latach służby w korpusie szeregowych
zawodowych i siedemnastu latach ogólnej służ-
by, uzyskam częściowe prawa emerytalne? Wyznaczniki walki
Zgodnie z obowiązującymi przepisami emerytu-
ra wojskowa przysługuje żołnierzowi zwolnione-
zbrojnej
mu z zawodowej służby wojskowej, który w dniu w środowisku
zwolnienia z tej służby ma piętnaście lat służby
wojskowej w Wojsku Polskim i okresów równo-
sieciocentrycznym
rzędnych z tą służbą. Tak więc w opisanej sytu- Płk prof. dr hab.
acji nastąpi nabycie uprawnień do emerytury
JAROSŁAW WOŁEJSZO,
wojskowej. Emerytura ta wynosi 40 procent
płk dr ANDRZEJ CZUPRYŃSKI
podstawy wymiaru za piętnaście lat służby woj-
skowej i wzrasta o 2,6 procent podstawy wymia- Asymetria w środkach walki zbrojnej
ru za każdy dalszy rok tej służby. pozwala korzystać bez ograniczeń
z nowoczesności, ale może się okazać,
że będzie ona mało efektywna wobec
NOWOŚCI PRAWNE prymitywnych środków walki.
W Dzienniku Ustaw numer 11 z 2009 roku
ukazało się rozporządzenie ministra obrony na-
rodowej z 19 stycznia 2009 roku w sprawie
zwalniania żołnierzy z czynnej służby wojskowej Przygotowanie
i powoływania poborowych do odbycia tej służ-
by w 2009 roku (poz. 62). Nowe przepisy we-
oficerów
szły w życie 26 stycznia 2009 roku.  do operacji
sojuszniczych
ŹRÓDŁO PRAWA:
 Artykuł 36 ustęp 1 punkt 3 litera b oraz ustęp Ppłk dr LESZEK ELAK,
2 i 3 ustawy z 11 września 2003 roku o służbie dr ANNA ANTCZAK
wojskowej żołnierzy zawodowych (DzU z 2008 r.
nr 141, poz. 892, nr 206, poz. 1288 i nr 208, Kluczowy problem dotyczący
poz. 1308). przygotowania oficerów do służby
w ramach misji poza granicami
 Artykuł 12 i artykuł 15 ustęp 1 punkt 1 ustawy
z 10 grudnia 1993 roku o zaopatrzeniu emerytal- kraju to ustalenie, czy dotych-
nym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (DzU
z 2004 r. nr 8, poz. 66, nr 121, poz. 1264 i nr 191,
czasowe procesy edukacyjne
poz. 1954; z 2005 r. nr 10, poz. 65 i nr 130, i szkoleniowe są dostosowane
poz. 1085; z 2006 r. nr 104, poz. 708 i 711; do wymagań stawianych oficerom
z 2007 r. nr 82, poz. 559 oraz z 2008 r. nr 208,
poz. 1308). w takich warunkach.
POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009 33
 L O T N I C T W O
PIOTR LASKOWSKI
Ambasadorzy na efach
Niemieccy kontrolerzy domagali się, aby piloci
potwierdzali, że to polskie F-16 lecą nad ich
ojczyzną. Jakby nie wierzyli własnym uszom.
U
dział polskich pilotów
w ostatniej sesji szko-
leniowej programu
przygotowującego do
dowodzenia taktyczne-
go w powietrzu (Tactical Leadership
Programme, TLP) w bazie Florennes
był wydarzeniem niezwykłym nie tyl-
ko dlatego, że Polacy pojawili się tam
po raz pierwszy. Myśliwcy z Krzesin
przylecieli do Belgii najnowocześniej-
szymi i najbardziej niezawodnymi od-
rzutowcami, na dodatek personel na-
ziemny i materiały eksploatacyjne
przewieziono na pokładzie nowego
transportowca C-295M. To wystarczy-
ło, by wzbudzić wśród stałych bywal-
ców TLP podejrzenie, czy to na pewno
ekipa ze wschodniej Europy.
Podczas ćwiczeń w Belgii piloci
musieli wielokrotnie pokonywać prze-
strzeń powietrzną kilku państw i poro-
34 POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009
zumiewać się ze służbami kontroli lo-
tów kilka razy w ciągu doby. Belgia to
mały kraj z wieloma ograniczeniami
w ruchu lotniczym. Dlatego nie latano
tylko nad nią. Misje TLP odbywały się
nad Francją, Niemcami i Wielką Bry-
tanią, obejmowały też Morze Północne
blisko Szkocji i Danię.
„Dla naszych pilotów nie stanowiło
to trudności”, utrzymuje dowódca Gru-
py Działań Lotniczych 31 Bazy Lot-
nictwa Taktycznego podpułkownik pi-
lot Cezary Wiśniewski.
GRA W KOLORY
Ze względu na duży ruch w powie-
trzu nad Europą Zachodnią podczas
szkolenia obowiązywały ścisłe strefy
i granice działań „niebieskich” i „czer-
wonych”. Wszyscy musieli latać zgod-
nie ze scenariuszem. Zadania dla
obrońców i agresorów ustalił wydział
lotniczy TLP, dowolność dotyczyła tylko drob-
nych elementów misji. Obrońcy działali jako
„niebiescy”. Polakom, Włochom na F-16
i Niemcom na Phantomach F-4 przypadła rola
„czerwonych”, agresorów.
Żaden z samolotów biorących udział w ćwi-
czeniach nie znalazł się tam przypadkowo. Do-
brano je pod kątem planowanych do wykonania
zadań, co pozwoliło sformować grupę działań
połączonych COMAO (Composite Air Opera-
tions). Tworzyły ją statki powietrzne wyspecjali-
zowane w obronie powietrznej, ataku, obezwład-
NASZE F-16 nianiu obrony powietrznej SEAD (Suppression
należały
do najnowocze- of Enemy Air Demence) i rozpoznaniu. Dla na-
śniejszych szych pilotów było to nowe doświadczenie.
odrzutowców „Nigdy nie brałem udziału w tak specyficz-
uczestniczących nych lotach poza krajem. To było duże wyzwa-
w szkoleniu.
Operowały nie”, wyznaje kapitan Paweł Czernikiewicz,
w towarzystwie który szkolił się w USA w trzeciej grupie pilo-
Mirage 2000N, tów F-16.
Mirage F1CT,
F-16A, EF-18M,
Na początku części lotniczej wykonywano lo-
Tornado IDS, ty zapoznawcze w rejon ćwiczeń zgodnie z przy-
F-4F, AH-64, jętymi ustaleniami (Rules of Engagement).
F-15E. Uczestnicy odgrywali rolę liderów małych mie-
szanych formacji taktycznych (do sześciu samo-
lotów). Ich loty odbywały się w przestrzeni, któ-
rej nie kontrolowały samoloty strony przeciwnej.
Rozmiar sił i kompleksowość misji stopniowo
 A R M I A

Bilet
za samolot
Ć wiczenia TLP
są sponsorowa-
ne przez państwa,
których lotnicy biorą
w nich udział. Koszt
uczestnictwa liczony
od jednego samolotu
wyniósł tym razem
56 tysięcy euro. Pola-
cy jeszcze nie płacili,
bo zaproszono ich
pierwszy raz i mieli
świetne samoloty,
z którymi wszyscy

FOT. PHILIPPHE DEVOS

chcieli trenować. 

POLSKIE EFY
jako jedyne
wykonały sto procent
wyznaczonych zadań.
Lotnicy mieli powody
do dumy.
Jednostka wspierająca NATO
Placówka TLP mieści się we Florennes od 1989 roku.

Z anim ją tu przenie-
siono, treningi odby-
wały się w niemieckich
stycznia 2002 roku ma
status jednostki wspie-
rającej Dowództwo
powietrznych. Osiąga się
to między innymi przez
rozwój szkolenia dowód-
bazach: w 1978 roku Sojuszniczych Sił Zbroj- czego i usprawnianie
w Furstenfeldbruck, nych NATO w Europie planowania misji. TLP
a od następnego roku (SHAPE). Misją placówki tworzą trzy wydziały: aka-
FOT. US DOD

w Jever na wybrzeżu Mo- jest podnoszenie sku- demicki, doktryn i kon-

rza Północnego. Od teczności alianckich sił cepcji oraz lotniczy. 

wzrastały, by w końcu osiągnąć rozmiar wielo-
narodowej formacji, której zadaniem było zneu-
tralizowanie przeciwnika. Realizmu scenariuszo-
wi ćwiczeń nadawało włączenie do nich jedno-
stek wsparcia: latających radarów AWACS, ze-
stawów zakłócających, śmigłowców, wolno lecą-
cych samolotów, powietrznych tankowców, bate-
rii rakietowych obrony powietrznej, stacji radio-
lokacyjnych i okrętów.
Program TLP powstał po doświadczeniach
zimnej wojny z myślą o poprawie potencjału
taktycznego sił powietrznych państw NATO.
Był efektem napięć między obozami „krajów
demokracji ludowej” i „imperialistycznego ka-
pitalizmu”, które przejawiały się w częstym
naruszaniu przez samoloty obu stron prze-
strzeni powietrznej przeciwników. Rozpad
Układu Warszawskiego i zanik zagrożenia ze
Wschodu w latach dziewięćdziesiątych zmusi-
ły sztab TLP do wypracowania bardziej ogól-
nego schematu przedsięwzięcia. Dzięki temu
do programu mogły dołączyć siły powietrzne
innych państw kontynentu.
NASI W TLP
Polacy, podobnie jak wszyscy uczestnicy
TLP, musieli mieć wylatane 500 godzin na da-
nym typie samolotu. Jak sami mówią, nie za-
uważyli specjalnych różnic między sobą a so-
jusznikami. Pracę w belgijskiej bazie zaczynali
zazwyczaj o godzinie siódmej rano briefingiem,
na którym zapoznawano ich z ogólną sytuacją
na dany dzień, wyznaczano cele i konkretne za-
dania dla poszczególnych grup. Loty trwające
około trzech godzin, włącznie z tankowaniem
w powietrzu, były bardzo wyczerpujące, jednak
nasi nie narzekali. Wiedzieli, że takie misje nie
są możliwe do wykonania w kraju. Po lądowa-
niu i szczegółowym omówieniu na debriefingu
każdej ważnej sytuacji piloci kończyli dzień.
Dochodziła wtedy godzina dwudziesta.
Polacy nie mieli okazji, by wykazać się w wal-
kach w powietrzu, bo program przewidywał ich
prowadzenie w ograniczonym stopniu. Najważ-
niejsze było bezpieczeństwo. Dążono do tego,
żeby uniknąć zbliżeń samolotów w powietrzu.
Gdy pogoda była gorsza, odwoływano loty. „By-
ło sześć dni lotnych, podczas których Jastrzębie
wylatały 25 godzin”, podaje kapitan Waldemar
Krzyżanowski, oficer prasowy 31 Bazy.
Polskie efy jako jedyne wykonały sto pro-
cent wyznaczonych zadań. Na misje ruszały
zawsze w parze. Kiedy miały startować na
przykład cztery niemieckie Phantomy, po
chwili okazywało się, że mają usterki i w po-
wietrze wzbijał się tylko jeden. Z kolei gdy
Włosi podrywali starsze F-16, zaraz musieli
lądować z powodu awarii. Niektórzy uczestni-
cy TLP zupełnie inaczej wyobrażali sobie re-
prezentację Sił Powietrznych Rzeczypospoli-
tej. Niemieccy kontrolerzy chcieli na przy-
kład, aby polscy piloci potwierdzali, że to na
pewno polskie F-16 lecą nad ich terytorium.
Jakby nie wierzyli własnym uszom.
Lotnicy z 31 Bazy mieli powody do dumy.
Koledzy z innych krajów myśleli, że Polacy
przylecą na Su-22 lub MiG-29. Kiedy usłysze-
li, że przybędą F-16, liczyli, że zjawią się graty
odkopane na amerykańskiej pustyni. Gdy nasi
wylądowali, tamci przecierali oczy ze zdziwie-
nia. Nie wiedzieli, że Polska ma najnowsze od-
rzutowce, prosto z fabryki. Niemcy nie wysta-
wili Eurofighterów Typhoonów, choć wiedzieli,
że ich F-4 w TLP to prawie eksponaty muzeal-
ne. Podobne wrażenie na sojusznikach wywarł
C-295M z krakowskiej 13 Eskadry. Spodziewa-
li się raczej An-26 niż nowoczesnego transpor-
towca z szachownicą na skrzydłach.
Doświadczenia trójki krzesińskich pilotów
zostaną przekazane następnym grupom, które
na TLP w tym roku udadzą się jeszcze dwu-
krotnie. Do Florennes Polacy wrócą już
w marcu i będą ćwiczyli dowodzenie dużymi
ugrupowaniami. 

POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009 35


F E L I E T O N
MARIUSZ
JĘDRZEJKO
profesor doktor
habilitowany,
socjolog i pedagog
społeczny
Marzenia, plany,
„figa z makiem”
P
ół roku temu z wielkich
marzeń o wprowadzeniu
profesjonalnej armii za-
wodowej uczyniono so-
lidny i oparty na meryto-
rycznych podstawach plan, który – jak
sądzę – zdobyłby akceptację nie tylko
wojskowych, ale i większości elity po-
litycznej. Można powiedzieć (w dużej
części w zgodzie z prawdą): mamy
kryzys. Ale co z niego wynika?
Kilka dni temu grupie polskich poli-
tyków przedstawiłem wraz z innymi
naukowcami autorską diagnozę skut-
ków kryzysu, jakie wywoła on w sfe-
rze społecznej, oraz patologii i zabu-
rzeń, które spotęguje. Jeden z uczestni-
ków spotkania, poseł z wieloletnim do-
świadczeniem, odpowiedział, że bę-
dzie trzeba więcej środków na policję
i zwalczanie przestępczości. A my po-
wiedzieliśmy, że nie, ponieważ policja
i tak jest wielkim organizmem, do tego
zbiurokratyzowanym. Zwiększanie po-
licyjnych budżetów, liczby miejsc
w więzieniach i nakładów na pomoc
wykluczonym niczego nie daje. Utrwa-
la patologiczne relacje. W Polsce jest
zdecydowanie za dużo ośrodków re-
presji, rozdawnictwa publicznych pie-
niędzy, zbyt zinstytucjonalizowane są
wychowanie i resocjalizacja oraz za-
pobieganie patologiom. Co to ma do
wojska?
Nie dalej jak rok temu przez media
przetoczył się ostry spór o przyszły
model wojska. Starły się koncepcje do-
tyczące wielkości armii. Padły liczby
150 tysięcy i 120 tysięcy ludzi. Chciał-
bym zapytać: co by było, gdyby dziś
minister obrony narodowej i szef szta-
bu generalnego musieli realizować
36 POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009
Kamyczki
Czas kryzysu wymaga wielkiego
zdecydowania w kierowaniu
i dowodzeniu.
program większej armii? Oczywiście
nikt sobie głowy popiołem nie posy-
pie. Nie oczekuję tego oczywiście, bo
i sam nie wiedziałem, że światowy sys-
tem finansowy po prostu się zawali.
Mam jednak prawo oczekiwać, by lu-
dzie, których wiedza jest zdecydowa-
nie większa od mojej, umieli analizo-
wać zjawiska i stawiać mądre syntezy.
Na przednówku kryzysu (bo to do-
piero wstęp) konieczna jest odpowiedź
na pytanie: co dalej? Zachęcam decy-
dentów w MON, by nie hamowali re-
Kryzysy to najlepszy moment
na reorganizację firm, tworzenie
nowej struktury zarządzania według
tezy: robimy to, co niezbędne,
a nie to, co możliwe
formy, zwłaszcza organizacyjnej, bo-
wiem czas niżu pokazuje, co naprawdę
jest w armii niepotrzebne. Kryzysy to
najlepszy moment na reorganizację
firm, tworzenie nowej struktury zarzą-
dzania według tezy: robimy to, co nie-
zbędne, a nie to, co możliwe. Proszę
zwrócić uwagę, że wielkie instytucje
finansowe, ofiary (a często i sprawcy)
kryzysu, nie zamykają się w oblężonej
twierdzy, tylko intensywnie pracują
nad zmianą modelu organizacyjnego.
Wiele z nich przyjmuje nowych kre-
atywnych ludzi, szkoli młode kadry.
To najlepszy moment na dokonanie ze-
wnętrznego audytu struktur organiza-
cyjnych. Zapewniam najwyższych
wojskowych decydentów: jeśli spytacie
swych podwładnych, gdzie widzą re-
zerwy organizacyjne, pokażą wam nie
więcej niż 30 procent możliwości. Kto bowiem
zechce zrezygnować z adiutanta, pani Małgosi
przenoszącej kwity z jednego biurka na drugie,
telefonu komórkowego? Ponieważ lubię się na-
rażać, to po lekturze ostatnich numerów „Polski
Zbrojnej” widzę nawet większe możliwości re-
form, na przykład poprzez likwidację Departa-
mentu Nauki i Szkolnictwa Wojskowego. Jego
zniknięcia nikt nie zauważy i nikt nie odczuje,
jeśli tylko w miejsce tej instytucji powoła się na
przykład w strukturze SG oddział szkolnictwa
wojskowego. Dlaczego w budynkach MON
quasi-wojskowa instytucja drukuje karty egza-
minów maturalnych?
Być może jednym z efektów kryzysu będzie
głębsza refleksja nad tym, na co i jak się wyda-
je pieniądze. To, że nie wyremontują sauny na
Cytadeli, kolejnej „sali marmurowej”, wojsku
nie zaszkodzi, bo przecież i takie koszty cięto
w ramach obecnej korekty budżetu MON.
Są też inne obszary warte głębszej analizy.
Odwiedziłem kolegę, szefa ważnej instytucji.
Na jego biurku leżało kilkadziesiąt teczek
z pismami i dokumentami. Pytam: ile doku-
mentów musisz przeczytać dziennie? Odpowie-
dział: od początku roku adiutant dostarczył mi
367(!) dokumentów. Kto jest w stanie tyle prze-
czytać, zwłaszcza że były w nich tomy po
80–120 stron? Jaki umysł to wytrzyma?
PS. Przeczytałem w „PZ” ciekawy wywiad
z rektorem AON, w którym Pan Generał suge-
ruje, że akademia mogłaby wesprzeć uczelnie
wojskowe w szkoleniu kursowym podoficerów.
Już widzę, jak w wojskach rośnie duch podofi-
cerów, bo będą mogli pojechać do AON. Gdyby
akademia miała jeszcze trochę mocy przerobo-
wych, to proponuję, by uruchomiła kursy spe-
cjalistyczne dla starszych szeregowych, a gdy-
by dało się jeszcze coś w rezerwach wykroić,
to nawet dla zawodowych szeregowych. Wró-
ciliśmy „do domu”, pułkownicy znowu będą
uczyć sierżantów i kaprali. 
 BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
TOMASZ OTŁOWSKI
Redaktor działu TADEUSZ WRÓBEL

ekspert od spraw bezpieczeństwa

narodowego, specjalizuje się
w problematyce bliskowschodniej
i terroryzmie islamskim

Rakietowe FOT. REUTERS/FORUM

aspiracje ajatollahów
Irańczycy umieścili na orbicie okołoziemskiej
skonstruowanego przez siebie satelitę.
Wyniosła go zbudowana również w Iranie rakieta nośna.

U
mieszczanie na orbicie Ziemi
sztucznych satelitów to wyzwa-
nie, które wciąż przekracza moż-
liwości technologiczne, finanso-
we i organizacyjne większości państw świa-
ta. Jednym z najpoważniejszych problemów
jest skonstruowanie samej rakiety nośnej,
tak zwanego „nosiciela satelitów” (Satellite-
FOT. US DOD
Wbrew pozorom, samo dysponowanie
przez Irańczyków technologią umożliwiającą
skonstruowanie i użycie SLV nie powinno
być zaskoczeniem. Irański program rakieto-
wy liczy niemal ćwierć wieku i należy dziś
do jednych z najaktywniej rozwijanych na
świecie, przy mniej lub bardziej jawnym
współudziale Korei Północnej, Chin, a nie-
sięga pierwszych lat istnienia Islamskiej Re-
publiki i początkowego okresu krwawej woj-
ny z Irakiem, kiedy irackie pociski balistycz-
ne krótkiego zasięgu typu Scud równały
z ziemią irańskie miasta i bazy wojskowe po-
łożone w pasie do 500 kilometrów od grani-
cy. Irańczycy boleśnie doświadczyli wówczas
braku w swych arsenałach rakiet balistycz-

-Launch Vehicle – SLV), zdolnej osiągnąć wykluczone, że także Rosji. Geneza irańskie- nych, którymi mogliby skutecznie odpowie-
orbitę okołoziemską. go programu konstrukcji rakiet balistycznych dzieć na ataki Irakijczyków.

POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009 37

 I R A N
Iran, objęty od wybuchu rewolucji
islamskiej zachodnim embargiem na
dostawy uzbrojenia, zwrócił się o po-
moc do Korei Północnej. To właśnie
wtedy (lata 1983–1984) narodziła się
niezwykle owocna współpraca mię-
dzy Teheranem a Phenianem doty-
cząca programów rakietowych,
w tym konstruowania kolejnych ge-
neracji pocisków balistycznych.
Współpraca, która trwa do dziś,
oparta jest na swoistej symbiozie:
Iran dysponuje praktycznie nieogra-
niczonymi funduszami, a Korea Pół-
nocna odpowiednim know-how i kil-
kudziesięcioletnim doświadczeniem
w rozwoju technologii rakietowych.
Zakup w 1984 roku w Korei Pół-
nocnej rakiet balistycznych (prze-
mycanych do Iranu w częściach
38 POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009
i montowanych w nowo zbudowa-
nych zakładach rakietowych w Ka-
radż pod Teheranem) umożliwił
irańskiej armii odwetowe ataki na
cele położone w głębi Iraku. Wobec
DLA ISLAM-
braku postępów na froncie, taktyka SKICH WŁADZ
taka szybko (marzec 1985) przero- W TEHERANIE
dziła się w tak zwaną wojnę miast doświadczenia
– wzajemne bombardowania celów wyniesione
z wojny
w miastach, w tym obu stolicach, z Irakiem były
mające typowo terrorystyczny cha- jednocześnie
rakter. Świat po raz pierwszy ujrzał dowodem,
że rakiety
wówczas zatrważającą potęgę zma-
balistyczne są
sowanego użycia rakiet balistycz- najlepszym
nych przeciwko cywilom. strategicznym
Dla islamskich władz w Teheranie narzędziem
zaprezentowania
doświadczenia wyniesione z wojny własnej potęgi.
z Irakiem były jednocześnie dowo-
dem, że rakiety balistyczne są naj-
lepszym strategicznym narzędziem
zaprezentowania własnej potęgi w najbliż-
szym otoczeniu międzynarodowym, a także
doskonałym środkiem odstraszania potencjal-
nych wrogów. Narodziła się tym samym irań-
ska koncepcja dążenia do strategicznej domi-
nacji w regionie, opartej na rozbudowanym
arsenale rakiet balistycznych i zaawansowa-
nych technologiach nuklearnych, dających
możliwość skonstruowania własnej bomby
atomowej.
ISLAMSKA REWOLUCJA
W KOSMOSIE
Sygnały, że Teheran w swym programie
rakiet balistycznych osiągnął punkt, w któ-
rym jest w stanie skonstruować i efektywnie
użyć SLV, pojawiały się od kilku lat. Więk-
szość ekspertów i wywiadów zachodnich
uznawała jednak do tej pory za mało realne
zbudowanie przez Iran w pełni sprawnej ko-

FOT. REUTERS/FORUM
smicznej rakiety nośnej. Ich oceny opierały
się głównie na tym, że zasadniczą osią tech-
nologii wykorzystywanej przez Irańczyków
w programie budowy rakiet balistycznych
jest archaiczna konstrukcja radzieckich ra-
kiet typu Scud, zakupionych kilka dekad te-
mu w Korei Północnej i Chinach. Irańscy
inżynierowie i specjaliści, wykorzystując
przebogate doświadczenia północnokoreań-
skich kolegów, tworzyli dotychczas nowe
generacje rakiet balistycznych po prostu
„rozdmuchując” konstrukcję i parametry
Scuda – będącego jednoczłonową rakietą
balistyczną krótkiego zasięgu napędzaną pa-
liwem ciekłym – do maksymalnych wymia-
rów. Tą metodą stworzyli między innymi
jednoczłonowe rakiety średniego zasięgu
(MRBM) typu Shahab (meteor) na paliwo
ciekłe, o maksymalnym zasięgu do 2 tysięcy
kilometrów (według danych Teheranu).
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
C O M M E N T
RIKI ELLISON,
przewodniczący
Missile Defense
Advocacy Alliance:
I slamska Republika Iranu udowodniła, że
ma technologiczne zdolności do kon-
strukcji rakiet wieloczłonowych, ich napę-
du oraz precyzyjnego systemu naprowa-
dzania i kierowania w celu wyniesienia ła-
dunku na orbitę. Jeszcze bardziej godne
podziwu jest jednak wytrwałe dążenie
Irańczyków do opracowania i wdrożenia
w życie ich projektów kosmicznych, pomi-
mo dekad istnienia reżimu ścisłych sank-
cji, izolacji oraz wysiłków dyplomatycznych
wspólnoty międzynarodowej i opracowy-
wania szeregu traktatów o ograniczeniu
zbrojeń, które miały zapobiec przełomowi,
jaki miał miejsce 3 lutego. Nadszedł więc
najwyższy czas, aby przyspieszyć wysiłki
na rzecz opracowania i wdrożenia w życie
systemu obrony antyrakietowej USA.
Przełom w irańskich programach rakiet ba-
listycznych nastąpił w sierpniu 2008 roku,
gdy Teheran po raz pierwszy w historii wy-
strzelił własny dwuczłonowy pocisk rakieto-
wy klasy SLV. Choć nie do końca udana (za-
wiódł wówczas drugi człon rakiety), próba ta
dowiodła jednak, że Iran znacznie przyspie-
szył prace nad nowymi generacjami rakiet
balistycznych. Obecne samodzielne umiesz-
czenie przez ten kraj satelity na orbicie oko-
łoziemskiej – będące pierwszym tego typu
działaniem podjętym kiedykolwiek przez
państwo islamskie – jest ostatecznym po-
twierdzeniem tezy o błyskawicznych postę-
pach Teheranu w rozwoju
technologii rakietowych.
Dotychczasowa wiedza Umieszczanie
zachodnich ośrodków
analitycznych i wywia- na orbicie Ziemi
dowczych na temat stanu
zaawansowania progra-
sztucznych
mów rakietowych Iranu satelitów
zakładała, że dopiero
mniej więcej za pięć lat to wyzwanie, które
(i to pod warunkiem wy-
datnej pomocy z ze-
wciąż przekracza
wnątrz) kraj ten będzie możliwości
w stanie skonstruować
rakiety wieloczłonowe, większości państw
z silnikiem na paliwo sta-
łe (uznawanym powszechnie za bardziej
wydajny i przewidywalny niż motory na pa-
liwo ciekłe) jako głównym źródłem napędu.
Skoro jednak ten etap osiągnął już dziś, na-
leży podejrzewać, że nie jest to wyłączną
zasługą specjalistów irańskich – trudno so-
bie bowiem wyobrazić, aby bez wydatnej
pomocy z zagranicy Iran był w stanie samo-
dzielnie dokonać tak dużego skoku techno-
logicznego w tak krótkim czasie.
W tym kontekście sprawą otwartą pozo-
staje, czyją zasługą jest to gwałtowne przy-
spieszenie w programach rakietowych Iranu.
Być może pomogli dostępni na wolnym ryn-
ku dawni specjaliści rakietowi z ZSRR, nie
można jednak wykluczyć, że między zespo-
łami inżynierów-konstruktorów z Iranu, Ko-
rei Północnej i Pakistanu (również obficie
korzystającego z północnokoreańskiego
know-how rakietowego) wytworzyła się
swego rodzaju synergia, która zaowocowała
skokowym postępem w rozwoju technologii
rakiet balistycznych. Jeśli tak, należy uważ-
nie obserwować, czy obecne przygotowania
Phenianu do rychłego przeprowadzenia pró-
by rakiety balistycznej typu Taepodong rów-
nież zakończą się sukcesem.
STRATEGICZNE
KONSEKWENCJE
Konstruując i wysyłając w kosmos rakietę
nośną, Irańczycy zrobili prawdziwie milo-
wy krok w rozwoju programu rakietowego,
który jest punktem zwrotnym w budowaniu
rakiet balistycznych o zasięgu międzykonty-
nentalnym. W pełni skuteczna rakieta no-
śna, służąca do wynoszenia na orbitę około-
ziemską sztucznych satelitów, to co najmniej
pocisk balistyczny klasy IRBM (Intermedia-
te Ballistic Missile, o zasięgu 3–5,5 tysiąca
kilometrów), a często rakieta międzykonty-
nentalna (Intercontinental Ballistic Missile,
ICBM, o zasięgu do 10 tysięcy kilometrów).
Zarówno klasyczna bojowa rakieta bali-
styczna, jak i SLV, są zbliżone technologicz-
nie i mają podobne rozwiązania konstruk-
cyjne. Jedyna różnica między nimi polega
na rodzaju ładunku umieszczonego w gło-
wicach oraz zakładanej tra-
jektorii lotu.
Wystrzelenie przez Irań-
czyków kosmicznej rakie-
ty nośnej oznacza tym sa-
mym, że teoretycznie są
oni w stanie już dziś skon-
struować rakietę balistycz-
ną o zasięgu znacznie
przekraczającym parame-
try pocisków znajdujących
się w ich arsenale. Dwu-
członowy Szafir (posła-
niec) mógłby więc zapew-
ne w razie potrzeby świet-
nie spisać się jako rakieta
balistyczna klasy IRBM, dostarczając swój
śmiercionośny ładunek (konwencjonalny,
chemiczny lub nawet nuklearny) praktycz-
nie w dowolny punkt Bliskiego Wschodu,
a także – co ważniejsze – Europy. Warun-
kiem takiej transformacji byłoby „jedynie”
doposażenie rakiety w skuteczny system
naprowadzania oraz głowicę bojową.
W rzeczywistości – na szczęście – nie jest
to aż takie proste, ale już widać wyraźnie,
POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009 39
 I R A N
że Irańczykom udało się pokonać zasadni-
cze trudności technologiczne i konstruk-
cyjne na drodze do stworzenia w pełni
sprawnej ICBM i dzieli ich od tego jedynie
niewielki krok.
TECHNOLOGIA FOBS
Warto zauważyć, że umiejętność wynosze-
nia satelitów na orbitę okołoziemską może
mieć także jeszcze inne zastosowanie militar-
ne – chodzi o tak zwany system frakcyjnego
bombardowania orbitalnego (Fractional
Orbital Bombardment System, FOBS). Tech-
nologia ta – opracowana w latach sześćdzie-
siątych ubiegłego wieku przez ZSRR – pole-
ga na atakowaniu praktycznie dowolnych ce-
lów na Ziemi za pomocą głowic nuklearnych
umieszczonych na pokładach satelitów wy-
niesionych na orbitę okołoziemską.
Technologia FOBS została co prawda za-
kazana przez traktat o przestrzeni kosmicznej
z 1967 roku, jest jednak na tyle atrakcyjna
i prosta, że Iran – nie będąc stroną tego ukła-
du – mógłby pokusić się o jej zastosowanie
w praktyce. Rozwiązuje ona bowiem wszel-
kie problemy z celnością i naprowadzaniem
rakiet balistycznych, nie mówiąc już o omi-
nięciu ewentualnych środków obrony prze-
ciwrakietowej potencjalnego przeciwnika.
Na marginesie warto też pamiętać, że wy-
wiad amerykański od dawna podejrzewa re-
żim północnokoreański o prace nad skonstru-
owaniem FOBS. Biorąc pod uwagę ścisłą
40 POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009
współpracę między Phenianem a Teheranem,
zainteresowanie Irańczyków tą technologią
jest wysoce prawdopodobne.
JAK DALEKO SIĘGNĄ
W wymiarze strategicznym szybkie po-
stępy Irańczyków w rozwoju ich programów
rakietowych oznaczają pojawienie się istot-
nych konsekwencji dla bezpieczeństwa mię-
dzynarodowego, i to w ujęciu ponadregio-
C O M M E N T
RICK FRANCONA,
ekspert do spraw
bliskowschodnich:
D emonstracja technologii niezbędnych
do wyniesienia satelity na orbitę budzi
poważny niepokój na Zachodzie, a z pew-
nością w Tel Awiwie. Iran nie tylko kontynu-
uje więc prace w ramach swego programu
jądrowego, uznawanego przez większość
ekspertów zachodnich za militarny, ale naj-
wyraźniej dąży intensywnie do pozyskania
systemów przenoszenia, które mogłyby za-
grozić zarówno Izraelowi, jak i dalej położo-
nym celom. Szczególnie Europejczycy zdają
się być zaniepokojeni tym faktem i prawdo-
podobnie z mniejszą niechęcią zaczną po-
strzegać plany rozmieszczenia elementów
amerykańskiego systemu obrony antyra-
kietowej w Polsce i Czechach.
Autor jest byłym oficerem i analitykiem CIA
PERSPEKTYWA
dysponowania przez
radykalny reżim
irański rakietami
balistycznymi
o dalekim zasięgu
niewątpliwie
wpłynie na zmianę
pozycji strategicznej
Teheranu wobec
Zachodu.
FOT. ISNA
nalnym. Bliższa niż dotąd sądzono perspek-
tywa dysponowania przez radykalny reżim
irański rakietami balistycznymi o dalekim
zasięgu niewątpliwie wpłynie na zmianę po-
zycji strategicznej Teheranu wobec Zacho-
du. Wystrzelenie irańskiego SLV ma przy
tym szczególnie istotne znaczenie dla kwe-
stii zabezpieczenia państw Zachodu,
a zwłaszcza Europy, przed atakiem z uży-
ciem pocisków balistycznych z regionu Bli-
skiego Wschodu.
Dziś Iran może szachować swymi rakieta-
mi jedynie najbliższe kraje, w tym zwłasz-
cza te z rejonu Zatoki Perskiej oraz Izrael.
Po ewentualnym wprowadzeniu do służby
kolejnej generacji rakiet balistycznych, kla-
sy IRBM, strategiczny zasięg oddziaływania
Iranu znacznie się zwiększy, obejmując
praktycznie cały obszar Europy. W takiej
sytuacji już tylko mały krok dzieliłby Iran
od skonstruowania rakiet o międzykonty-
nentalnym zasięgu, zdolnych osiągnąć tery-
torium Stanów Zjednoczonych.
W tym kontekście trudno więc o lepszy ar-
gument dla wszystkich zwolenników amery-
kańskiego systemu obrony przeciwrakietowej.
Być może irańska rakieta nośna wynosząca na
orbitę irańskiego satelitę okaże się tym czyn-
nikiem, który ostatecznie przesądzi o konty-
nuowaniu (przynajmniej w głównych zary-
sach) przez administrację Baracka Obamy
dotychczasowego kursu w kwestii projektu
Missile Defense. 
 Migawki ze świata
terrorystyczne przeciwnie, umieszczają ich
Na linii ognia
N
ie można przemilczeć
śmierci polskiego in-
żyniera w Pakistanie.
Co więcej – nie wol-
no. Nie był on funk-
cjonariuszem państwa ani jego re-
prezentantem. Znajdował się w Pa-
kistanie jako pracownik jednego
z polskich przedsiębiorstw, ze zwy-
kłą, rutynową, zawodową misją.
I został zamordowany.
Byłoby nadinterpretacją twierdze-
nie, że poniósł śmierć z ręki terrory-
stów dlatego, że był obywatelem
państwa, które jest stroną
w wojnie przeciwko terro-
ryzmowi. Porywani są
też obywatele państw
niebiorących udziału
w tej wojnie. Jeśli znajdą
się przypadkiem w nie-
właściwym miejscu o nie-
właściwej porze albo jeśli
zostaną uznani za cenny
łup mający wysoką war-
tość wymienną, politycz-
ną lub materialną.
Prawa wojenne utrzy-
mują cywilów na margi-
nesie, poza linią ognia.
Prawa terrorystyczne prze-
ciwnie, umieszczają ich
w samym centrum strzel-
niczej tarczy. Są bowiem
celem cennym, a łatwym,
niebroniącym się i słabo
bronionym.
Do ochrony żołnierzy
uczestniczących w wojnie pań-
stwa angażują potężne środki.
F E L I E T O N
Prawa wojenne utrzymują cywilów na
marginesie, poza linią ognia. Prawa
w samym centrum strzelniczej tarczy.
Atak na nich jest zawsze związany
z wielkim ryzykiem, a nawet jeśli
będzie udany – grozi riposta. Cywi-
le są w znacznie gorszej sytuacji.
Ochrona polskiego geologa liczyła
trzy osoby i natychmiast poniosła
śmierć. Najwyraźniej w myśl cy-
nicznego prawa terrorystów była
bezwartościowa. Dla uwolnienia za-
kładnika nie uruchomiono karnej
ekspedycji, jak zapewne by się sta-
ło, gdyby zagarnięto
ANDRZEJ
JONAS
redaktor naczelny
„The Warsaw Voice”
oddział żołnierzy. Akcji zbrojnej najpewniej
w ogóle nie planowano. Sięgnięto po inne
środki. Szukano kontaktu, próbowano nego-
cjacji, stosowano nacisk.
Droga ta okazała się, niestety, nieskutecz-
na. Nie po raz pierwszy i nie tylko polskich
starań to dotyczy. Swoich obywateli nie uda-
ło się uratować w Pakistanie także innym
państwom. Analiza zdarzenia, przyczyn na-
szych i pakistańskich niepowodzeń jest nie-
zbędna. Gdy poznamy własne słabości, sła-
bości naszego sojusznika, a Paki-
stan jest ważnym so-
jusznikiem Polski,
być może zwiększy
to bezpieczeństwo Po-
laków w przyszłości. A bez
wątpienia stanowić będzie
ważną lekcję. Także polityczną.
Śmierć polskiego cywila każe po-
nownie weryfikować nasz udział
w wojnie z terroryzmem, ale nie może
prowadzić do wniosków, których mo-
gliby pragnąć terroryści. Wycofanie się
nie zwiększy naszego bezpieczeństwa.
Ani rola beznamiętnego kibica, ani po-
zycja neutralna nie chroni przed terro-
rystami. Oni uderzają na oślep, gdyż
toczą wojnę ze wszystkimi. Nie tylko,
jak sądzą naiwni, z tymi, którzy nie na-
leżą do ich świata. Celem stają się
wszyscy, którzy z jakichkolwiek przy-
czyn, choćby zupełnie przypadkiem,
stanęli na ich drodze.
Pewnego przypadkowego dnia, w od-
ległym od domu miejscu, na linii ognia
znalazł się polski inżynier. Nie trafiła
go zbłąkana kula. Stał się ofiarą zbrod-
niczego okrucieństwa obcych ludzi gar-
dzących życiem człowieka. 
POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009 41
 P A K I S T A N
Czołg Al-Khalid
TADEUSZ WRÓBEL
Zbrojeniówka od zera
Pakistan stara się, aby jak najwięcej uzbrojenia i sprzętu trafiającego
do jego sił zbrojnych pochodziło od krajowych producentów.
S
konfliktowany od ponad
sześćdziesięciu lat z India-
mi Pakistan ma jedne
z najliczniejszych sił
zbrojnych na świecie. Po-
trzebują one ogromnych ilości uzbro-
jenia i innego sprzętu, jak też amuni-
cji. Produkcją dla wojska, ale również
dla formacji paramilitarnych i policyj-
nych zajmuje się około dziewięćdzie-
sięciu zakładów. Władze Pakistanu
przykładają ogromną wagę do rodzi-
mej zbrojeniówki, czego potwierdze-
niem jest istnienie odrębnego resortu
– Ministerstwa Produkcji Obronnej
– któremu szefuje kilkugwiazdkowy
emerytowany generał.
KROK PO KROKU
Większość pakistańskiego przemy-
słu zbrojeniowego stanowią firmy
należące do sektora prywatnego.
Niemniej jednak strategiczne zakła-
42 POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009
dy, po części skupione w komplek-
sy, znajdują się pod kontrolą pań-
stwa, a ich szefami są najczęściej
wojskowi. Największym z nich jest
Pakistan Ordnance Factories (POF).
W skład tego kompleksu wchodzi
czternaście zakładów zatrudniają-
cych około 50 tysięcy pracowników.
Aż jedenaście z nich znajduje się na
obszarze prawie 26 kilometrów
kwadratowych w Wah Cantonment,
blisko 40 kilometrów na północny
zachód od Islamabadu. W tej miej-
scowości narodziła się pakistańska
zbrojeniówka. W końcu 1951 roku
uruchomiono tam produkcję amuni-
cji i karabinów Enfield. Niebawem
powstały następne fabryki.
Dziś Pakistan Ordnance Factories
dostarczają siłom zbrojnym broń
strzelecką, granaty ręczne, materia-
ły wybuchowe i amunicję, włącznie
z pociskami rakietowymi. Podległe
mu zakłady szyją też mundury. Od lat
w Wah produkuje się modele broni strzelec-
kiej na licencji niemieckiej firmy Heckler
& Koch. Są to karabiny maszynowe MG3,
karabiny automatyczne G3A3 i G3P4 oraz
pistolety maszynowe MP5A2, MP5P3, MP5P4
i MP5P5. Pakistan Ordnance Factories oferuje
PAŃSTWO
KONTROLUJE też pistolety maszynowe SMG-PK, PK1, PK2
strategiczne i PK3. W Wah powstają także karabiny snajper-
zakłady skie PSR-90, jak również karabiny PK-7, PK-8
zbrojeniowe, oraz PK-10 i pistolety PK-9.
a ich szefami
w większości Najnowszym projektem jest ważący około
są wojskowi. czterech kilogramów system uzbrojenia
POFeye. Zaprojektowano go z myślą o dzia-
łających na terenach zurbanizowanych anty-
terrorystach. Pozwala on na prowadzenie
ognia strzelcowi ukrytemu za rogiem bu-
dynku. Pakistańczycy podkreślają, że jako
drudzy na świecie stworzyli tę oryginalną
broń. Uzupełnieniem oferty POF są moź-
dzierze, działa bezodrzutowe i ręczne gra-
natniki produkowane przez Pakistan Machine
Tool Factory w Karaczi.
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

System
uzbrojenia POFeye

Kruche skrzydła Karabin

automatyczny PK-8

Pakistan jest w dużej mierze samowystarczalny,

jeśli chodzi o podstawowe systemy uzbrojenia dla wojsk lądowych.

G orzej jest w przypadku

produktów dla sił po-
wietrznych i marynarki wojen-
nej. Większość potencjału lot-
niczego zbrojeniówki skupia
się w Pakistan Aeronautical
Complex w Kamra, około
moloty śmigłowe Mushshak
(licencyjna wersja szwedzkie-
go SAAB Safari), jak też Su-
per Mushshak z mocniejszym
silnikiem. Maszyny te są wy-
korzystywane we wstępnym
szkoleniu pilotów lub jako
ce cele, radary i awionika. Po-
za tym remontowane i moder-
nizowane są samoloty, zwłasz-
cza J-6 i Mirage (na zdjęciu).
Pakistan rozwija także rodzimy
przemysł stoczniowy, który pro-
dukuje między innymi małe

FOT. TADEUSZ WRÓBEL (4)

80 kilometrów na północny
wschód od Rawalpindi. Po-
dobnie jak w Taxili, produkuje
się tam, modernizuje i re-
montuje samoloty wojskowe,
ich silniki i inne wyposażenie.
W Kamra powstają lekkie sa-
łącznikowe. Jednak Pakistań-
czycy najbardziej szczycą się
udziałem we wspólnych z Chi-
nami programach szkolno-bo-
jowego odrzutowca K-8 oraz
myśliwca JF-17 Thunder.
W Kamra powstają też latają-
okręty rakietowe Jalalat.
Natomiast dzięki współpracy
z partnerami zagranicznymi
i transferowi technologii może
budować duże okręty nawod-
ne (fregaty) i jednostki pod-
wodne.  Opancerzone stanowisko wartownicze

Gdyby antagonizm z Indiami przerodził się
w kolejną wojnę, jednym z obszarów zbrojnej
konfrontacji byłyby tereny pustyni Thar. Dla-
tego Pakistan stara się w miarę możliwości
rozbudowywać swoje siły pancerne i zme-
chanizowane.
PANCERNA PIĘŚĆ
Produkcja czołgów i transporterów opan-
cerzonych jest skupiona w kompleksie
Heavy Industries Taxila, 35 kilometrów na
północny zachód od Islamabadu i Rawalpin-
di. Jego historia zaczęła się w latach sie-
demdziesiątych, kiedy zdecydowano się na
uruchomienie w tej miejscowości zakładu
zajmującego się remontami i usprawnianiem
posiadanych przez pakistańską armię chiń-
skich czołgów. W następnej dekadzie wybu-
dowano podobny zakład zajmujący się trans-
porterami opancerzonymi M-113. Przeło-
mowy dla Taxili był rok 1992, gdy zdecydo-
wano się na produkcję sprzętu pancernego.
Powstały wówczas trzy nowe zakłady zaj-
mujące się produkcją czołgów, transporte-
rów opancerzonych oraz armat. Sztandaro-
wym produktem Taxili jest czołg Al-Khalid,
który wszedł do służby w lipcu 2001 roku.
Chociaż przy jego produkcji wykorzystano
przede wszystkim projekt chińskiego wozu
typ 90, Pakistańczycy zastrzegają, że pojazd
ich łączy w sobie technologie ze Wschodu
i Zachodu. Dotąd powstało około pół tysiąca
tych czołgów.
Zanim podjęto w Taxili produkcję nowego
czołgu, usprawniano już posiadane pojazdy.
Najgłębszą modernizację
przeszedł T-59, w którym
wprowadzono ponad pięć-
W chwili uzyskania
dziesiąt zmian, i w ten niepodległości
sposób powstał czołg Al-
-Zarrar. Za najważniejsze w Pakistanie nie było
można uznać wymianę
105-milimetrowej armaty
żadnego zakładu
na 125-milimetrową, za- zbrojeniowego
montowanie mocniejsze-
go silnika, nowych systemów stabilizacji ar-
maty i kierowania ogniem oraz pancerza re-
aktywnego. Produkcja ruszyła w 2002 roku,
a pierwsze osiemdziesiąt Al-Zarrarów prze-
kazano armii dwa lata później.
Na podstawie amerykańskiej licencji
M-113 opracowano w Taxili całą rodzinę
pojazdów pancernych. Można tu wymienić
transportery piechoty, takie jak pływający
Talha czy mający mocniejszy silnik Saaz.
Powstał też bojowy wóz piechoty Al-Hamza
wyposażony w bezzałogową wieżę z armatą
kalibru 25 milimetrów. Inne jego wersje spe-
cjalistyczne to wozy ewakuacyjne Al-Hadeed,
dowodzenia Skab, logistyczne Al-Qaswa, jak
też Maaz z wyrzutniami przeciwpancernych
pocisków kierowanych czy Mouz z rakieta-
mi przeciwlotniczymi RBS-70.
Wciąż niestabilna sy-
tuacja wewnętrzna kraju
powoduje, że uruchomio-
no produkcję na potrzeby
służb bezpieczeństwa
oraz ochrony. Taxila do-
starcza im opancerzone
pojazdy patrolowe Mo-
hafiz, bankowozy oraz
setki opancerzonych po-
sterunków wartowniczych.
Rozwojowi przemysłu zbrojeniowego
w Pakistanie sprzyja bardzo silna pozycja woj-
ska na scenie politycznej. Chociaż kraj nie na-
leży do zamożnych, na utrzymanie armii prze-
znacza miliardy euro. Wojskowi mają więc
pieniądze, które mogą inwestować nie tylko w
zakupy, ale też w rozwój nowych technologii.
Osiągnięcia pakistańskiej zbrojeniówki są już
ogromne, szczególnie jeżeli weźmie się pod
uwagę, że zaczynano od zera. 

POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009 43

 S T A N Y Z J E D N O C Z O N E
ROBERT CZULDA
Walka o zaufanie
Jednym z trudniejszych wyzwań stojących przed Barackiem Obamą
może okazać się próba poprawy relacji cywilno-wojskowych
i zdobycie szacunku wśród oficerów.
C
hociaż George W. Bush nie do-
wodził wojskiem, to za jego rzą-
dów doszło do jednego z najpo-
ważniejszych od dekad konfliktu
w relacjach cywilno-wojskowych. Od począt-
ku ludzie prezydenta nie ufali wojskowym.
Jak stwierdził swego czasu sekretarz wojsk
lądowych Thomas White, sekretarz obrony
Donald Rumsfeld „chciał wszystkim poka-
zać, że teraz on tu rządzi i ma zamiar zajmo-
wać się bardziej szczegółowo wieloma spra-
wami, w tym także kwestiami operacyjny-
mi”. W najważniejszych kwestiach związa-
nych z wojskiem wypowiadali się cywile –
albo sekretarz obrony, albo jego zaufany za-
stępca Paul Wolfowitz.
UNIKAĆ BŁĘDÓW
Protekcjonalne traktowanie wojskowych,
których postrzegano wyłącznie jako wyko-
nawców poleceń służbowych, szybko się ze-
mściło. Wielu żołnierzy i wysokich ofice-
rów uznało rządy George’a W. Busha za
najgorsze od wielu lat. Szef sztabu sił po-
wietrznych, generał Merrill McPeak otwar-
cie nazwał cywilnych współpracowników
sekretarza obrony „najbardziej arogancką
grupą, jaką pamięta”.
Do tej pory w Pentagonie pamięta się,
w jaki sposób Rumsfeld traktował oficerów.
44 POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009
Barack Obama nie ma odpowiedniego do-
świadczenia. Istnieją obawy, że jego polity-
ka wojskowa może być podobna do tej, któ-
rą prowadził Bill Clinton. Charakteryzowa-
ła się ona zmniejszaniem wydatków na zbro-
jenia i nieumiejętnym używaniem siły mili-
tarnej. Widać było to wyraźnie podczas kon-
fliktów w Somalii oraz Bośni i Hercegowi-
nie. „Każdy wojskowy, który ma go za lewi-
cowego hippisa, jest w dużym błędzie”, bro-
ni prezydenta koordynator jego kampanii,
generał Merrill McPeak.
TRUDNOŚCI
NA HORYZONCIE
Inni zwolennicy Obamy podkreślają, że
brak doświadczenia jest typowy dla więk-
szości prezydentów. Zwraca się uwagę
szczególnie na to, że w 2002 roku – jeszcze
jako senator – przewidywał on, iż wojna
z Irakiem wymusi długotrwałą oku-
Ekipa Baracka pację. „Oficerowie szybko się do
Obamy musi zdać
sobie sprawę,
niego przekonają”, zapewnia ge-
że ignorowanie rad nerał McPeak.
wojskowych bywa Dobre chęci nie wystarczą, bo
bardzo kosztowne. przed Barackiem Obamą wiele
decyzji, które mogą wywołać niechęć
wśród wojskowych. Panuje zgoda co do
konieczności wzmocnienia sił amerykańskich
w Afganistanie. Punktem spornym okazać się
FOT. US DOD
może jednak zakończenie wojny w Iraku.
Barack Obama chce to zrobić w ciągu
18 miesięcy. Według nieoficjalnych infor-
Jak pisał znany amerykański geostrateg macji, oficerowie naciskają już na prezyden-
Thomas Barnett, sekretarz obrony „przeżu- ta, aby ten zrezygnował z pochopnego ich
wał wojskowych, na ogół na widoku publicz- zdaniem planu. Wśród krytyków jest generał
nym, co było dla nich poniżające, zarzucał Ray Odierno, dowódca sił w Iraku, oraz ge-
serią pytań, na które wiedział, że nie znają nerał David Petraeus (dowódca Centralne-
odpowiedzi, skupiał się na każdej ich sylabie, go Dowództwa), który do tej pory był uwa-
wyksztuszonej w obronnym odruchu”. żany za sympatyka nowego prezydenta. „Je-
Ekipa Baracka Obamy musi zdać sobie steśmy poważnie zaniepokojeni brakiem
sprawę, że ignorowanie rad wojskowych by- zrozumienia, jakie zagrożenie dla Stanów
wa bardzo kosztowne. Najbardziej jaskra- Zjednoczonych stanowi radykalny islam”,
wym tego przykładem jest pozostawanie głu- niepokoi się generał Thomas McInerney.
chym na sugestie oficerów dotyczące liczby „Każdy, kto chce przedwczesnego wycofa-
żołnierzy potrzebnych do kampanii irackiej. nia się z Iraku, nie rozumie realiów tego
Wypowiedź generała Erica Shinseki o ko- kraju”, wtóruje mu generał John Keane, au-
nieczności posłania „kilkuset tysięcy żołnie- tor strategii „fali”, która stłumiła partyzant-
rzy” zarówno Rumsfeld, jak i Wolfowitz kę w tym kraju.
publicznie wyśmiali. Sekretarz stanu Colin Drugim prawdziwym sprawdzianem bę-
Powell w prywatnej rozmowie poprosił ge- dzie budżet wojskowy. Oficerowie zastana-
nerała Tommy’ego Franksa, aby oparł się wiają się, czy Barack Obama pójdzie dro-
błędnym koncepcjom i przekonał cywilów gą demokratów i ograniczy wydatki na zbro-
do racji wojskowych. Franks tego jednak jenia. Wojskowi mają jednak nadzieję, że
nie zrobił, a kampania iracka zakończyła się nowy prezydent wywiąże się ze swoich
katastrofą. „Politycy nie słuchali rad woj- przedwyborczych obietnic i zwiększy pen-
skowych”, żalił się na łamach „The Wa- sje wojskowych oraz dofinansuje opiekę so-
shington Post” jeden z generałów. „Dlatego cjalną. Z drugiej jednak strony kryzys go-
też utknęliśmy w Iraku bez jasnej strategii spodarczy może wymusić porzucenie dekla-
i planu wyjścia”. racji. Wojskowi muszą jednak trochę pocze-
Wielu wojskowych sceptycznie podchodzi kać na konkretne decyzje, pierwszy projekt
do nowego prezydenta. Dotyczy to głównie budżetu Białego Domu nie trafi do Kongre-
starszych oficerów, którzy niepokoją się, że su przed marcem. 

TOMASZ OTŁOWSKI
Nowy przyczółek Rosji
Od kilku miesięcy obiektem szczególnych zabiegów dyplomatycznych
i gospodarczych Rosjan staje się Libia – dawny, nieco zapomniany
sojusznik Moskwy z czasów Związku Radzieckiego.
Z
miana w układzie sił politycznych
na szczytach władzy w Waszyngto-
nie nie wpłynęła na razie, wbrew
powszechnym oczekiwaniom, na
zmianę nastawienia Rosji wobec USA. Geo-
polityczna gra o wpływy i dominację mo-
carstw w różnych regionach świata trwa,
a w wielu miejscach nawet przybiera na inten-
sywności. Jednym z takich coraz bardziej ak-
tywnych rejonów strategicznej rywalizacji sta-
je się obszar Morza Śródziemnego. Rosjanie,
dążąc do realizacji dalekosiężnych interesów
politycznych i ekonomicznych w Europie Po-
łudniowej, na Bliskim Wschodzie i w Afryce
Północnej, intensywnie poszukują sprzymie-
rzeńców w tej części świata.
PORTY ZA MODERNIZACJĘ
Od kilku miesięcy obiektem szczególnych
zabiegów dyplomatycznych i gospodarczych
Rosjan staje się Libia – dawny i nieco zapo-
mniany sojusznik Moskwy z czasów Związku
Radzieckiego. Ożywienie kontaktów między
oboma państwami i perspektywa dalszej owoc-
nej współpracy w najróżniejszych dziedzinach
doprowadziły przywódcę Libii, pułkownika
Muamara Kadafiego, do przygotowania dla
Rosji oferty zawarcia strategicznego sojuszu.
Rosjanie jak na razie dyskretnie przemilczeli tę
sprawę. Żywo zainteresowali się jednak inną
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
propozycją: otwarciem libijskich por-
tów dla okrętów rosyjskiej marynarki
wojennej operujących na Morzu Śród-
ziemnym, a także możliwością wybu-
dowania w Benghazi stałej bazy mor-
skiej dla okrętów Floty Czarnomor-
skiej. Kadafi nie działa jednak bezin-
teresownie – ceną za tę ofertę miałoby
STAŁE
BAZOWANIE być między innymi zmodernizowanie
ROSYJSKICH przez Rosję niemal muzealnego arse-
OKRĘTÓW nału libijskich sił zbrojnych.
W BENGHAZI Uaktywnienie się Libii i jej zabie-
umożliwiłoby
znaczne gi o względy Rosji nie powinny dzi-
powiększenie wić. Ubiegłoroczna wojna w Gruzji
operacyjnego i będące jej następstwem gwałtowne
zasięgu działań ochłodzenie stosunków między Za-
rosyjskiej Floty
Czarnomorskiej. chodem a Moskwą przyczyniły się
do uruchomienia (bądź przyspiesze-
nia) mechanizmów i procesów geo-
politycznych na świecie. Jednym
z nich jest zwiększenie aktywności
międzynarodowej państw niechęt-
nych bądź wręcz wrogich Stanom
Zjednoczonym. Kraje te skwapliwie
wykorzystują obecny wzrost potęgi
Rosji i relatywne osłabienie strate-
gicznej pozycji USA (spotęgowane
przez polityczną zmianę warty
w Białym Domu), zabiegając
o względy Moskwy. Ostatnie miesią-
FOT. ARTHUR CHIRKOV
ce przyniosły wiele inicjatyw zmie-
rzających w tym kierunku ze strony
między innymi Wenezueli, Kuby,
Turkmenistanu, Syrii czy Iranu.
IRACKI STRASZAK
Wszystko wskazuje na to, że do te-
go grona dołączyła także Libia pod-
dana ostracyzmowi społeczności
światowej za sponsorowanie terrory-
zmu międzynarodowego. Gdy w 2003
roku Amerykanie, nie oglądając się
na ONZ, zaatakowali Irak i w wyniku
błyskawicznej operacji militarnej oba-
lili despotyczny reżim Saddama
Husajna, libijski przywódca przestra-
szył się nie na żarty. Pokajał się więc
za wspieranie arabskich terrorystów
i stosowanie terrorystycznych metod
przez swoje specsłużby, wypłacił też
sowite odszkodowania rodzinom
ofiar kilku zamachów przeprowadzo-
nych na Zachodzie. Na koniec nastą-
piła zgoda z USA, które zniosły
wszystkie sankcje nałożone na Libię,
co otworzyło zachodnim firmom pe-
trochemicznym drogę do inwestycji
w tym kraju. Administracja prezy-
denta George’a W. Busha zaczęła
nawet podawać Libię jako przykład
POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009 45
 L I B I A - R O S J A
BENGHAZI – to tu Rosjanie
chcą wybudować bazę morską.
FOT. BENOIT DESLANDES

Silny sojusznik
Z geopolitycznej perspektywy dążenie Libii do
umieszczenia na jej obszarze rosyjskich baz woj-
skowych ma dokładnie taki sam wymiar i charakter,
jak polskie starania o dyslokację na naszym teryto-
rium amerykańskiej instalacji militarnej w ramach
systemu Missile Defense. W obu przypadkach cho-
dzi o zwiększenie własnego bezpieczeństwa przez
jego faktyczne związanie z systemem bezpieczeń-

Surowce w tle
stwa silnego sojusznika. 

Kreml chce przejąć kontrolę nad źródłami lub szlakami transportowymi

surowców energetycznych.

W kontekście zacieśniania nej, ekonomicznej i militarnej przejęcia kontroli nad źródłami

FOT. CHRIS LOFTING

relacji między Libią a Ro-
sją warto też odnotować inny,
równie ważny aspekt całej
sprawy. Rosjanie od kilku lat
Libijskie samoloty MiG-23 MLD konsekwentnie dążą do zwięk-
czekają na modernizację. szenia swej obecności politycz-
w państwach będących ważny-
mi eksporterami ropy naftowej
bądź gazu ziemnego. Cele ta-
kiej polityki Kremla są wielora-
kie, jednym z istotniejszych
jest jednak niewątpliwie chęć
lub szlakami transportowymi
surowców energetycznych. Nie
można więc wykluczyć, że pla-
ny takie Rosjanie będą mieli
także w przypadku zacieśnia-
nia relacji z Libią. 

pozytywnych skutków amerykań-
skiej polityki w kwestii zwalczania
terroryzmu.
Kadafi uniknął więc losu Husajna
(choć najpewniej nikt w Waszyngto-
nie nawet nie myślał wówczas o ataku
na Libię), nie zapomniał jednak upo-
korzenia, jakim było przyznanie się
do popierania i prowadzenia działań
terrorystycznych. Teraz, gdy strate-
giczna pozycja Waszyngtonu na świe-
cie powoli się osłabia, a Rosja wraca
do globalnej gry jako pełne wigoru
mocarstwo, władze w Trypolisie po-
stanowiły zmienić front i zbliżyć się
do Moskwy.
Polityczno-militarne zbliżenie mię-
dzy Libią a Rosją jest bez wątpienia
korzystne dla obu stron. Gdyby zosta-
ło sformalizowane strategicznym so-
juszem, Trypolis znalazłby wówczas
nowego protektora gwarantującego
bezpieczeństwo i suwerenność Libii
nie tylko na papierze, ale także przez
fizyczną obecność swoich sił zbroj-
nych na jej terytorium.
KONKRETNE KORZYŚCI
Otwierając się na bliską współpra-
cę z Rosją, Libijczycy liczą także na
konkretne korzyści w postaci moder-
nizacji ich przestarzałego arsenału,
w większości produkcji radzieckiej.
Kilka miesięcy temu w Libii przeby-
wała specjalna komisja rosyjskich sił
zbrojnych, która przygotowywała ra-
port na temat stanu uzbrojenia armii
libijskiej. W dokumencie tym zasuge-
rowano ponoć Trypolisowi, aby na-
tychmiast unowocześnił lub wymienił
całość wyposażenia sił powietrznych
(samoloty MiG-23, MiG-25, Su-17,
Su-24) oraz system obrony przeciwlot-
niczej (oparty na rakietach typu „Pe-
czora”). Także uzbrojenie libijskich sił
lądowych, zwłaszcza broń pancerna,
wymaga szybkiej modernizacji.
Libia chciałaby jednak również do-
konać w Rosji preferencyjnie rozlicza-
nych zakupów nowoczesnych syste-
mów uzbrojenia, na łączną kwotę po-
nad 2,5 miliarda dolarów. Trypolis
między innymi planuje zamówić w ro-
syjskich koncernach zbrojeniowych
kilka korwet (Typ 20382) i okrętów
podwodnych o napędzie dieslowskim
(Typ 636), jak również samoloty my-
śliwskie Su-30MKI, a także najnow-
szą wersję systemu obrony przeciw-
lotniczej S-300 (w wariancie PMU2).
Z perspektywy Rosji ewentualne skorzysta-
nie z libijskiej oferty zawarcia strategicznego
sojuszu także przyniosłoby wiele nowych geo-
politycznych rozwiązań. Przede wszystkim
wpisywałoby się w strategię dalszego ograni-
czania znaczenia Stanów Zjednoczonych
w różnych regionach świata. Byłby to również
TERAZ, gdy element kontynuacji trwających od kilku lat
strategiczna intensywnych zabiegów Moskwy na rzecz od-
pozycja
Waszyngtonu na zyskania wpływów na Bliskim Wschodzie
świecie powoli i umocnienia strategicznej pozycji Rosji w re-
się osłabia, gionie śródziemnomorskim.
a Rosja wraca
Bliska współpraca wojskowa z Libią mia-
do globalnej
gry jako pełne łaby także dla Rosjan bardzo konkretny wy-
wigoru miar operacyjny. Stałe bazowanie rosyjskich
mocarstwo, okrętów w Benghazi umożliwiłoby bowiem
władze
znaczne powiększenie operacyjnego zasięgu
w Trypolisie
postanowiły działań Floty Czarnomorskiej. W praktyce
zmienić front rosyjskie okręty mogłyby wówczas działać
i zbliżyć się swobodnie (bez konieczności kłopotliwego
do Moskwy. przechodzenia przez tureckie cieśniny) na ca-
łym Morzu Śródziemnym. Poza tym niepew-
ne perspektywy dalszego istnienia baz Floty
Czarnomorskiej na Krymie po wygaśnięciu
dotychczasowej dzierżawy w roku 2017 już
dziś skłaniają Moskwę do poszukiwania do-
datkowych lokalizacji dla portów wojennych,
także poza Morzem Czarnym. Porty w Libii
(a także w Syrii) idealnie nadają się do tej
roli. 

46 POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009

 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

Na Wsch dzie  bez zmian?

czonym umowę dotyczącą bazy lotniczej w Ma-
nas. Moskwa przyznała też kredyt Armenii,
w ogromnej jak na jej potrzeby wysokości
500 milionów dolarów. Ukoronowaniem rosyj-
skich działań stały się rozmowy z Ukrainą
o kredycie w wysokości 5 miliardów dolarów
(z rządem Julii Tymoszenko, bo prezydent
Wiktor Juszczenko jest przeciwny). Do tego
doszło utworzenie wspólnych sił reagowania Or-
ganizacji Układu o Bezpieczeństwie Zbioro-
wym oraz zapowiedź utworzenia fundu-
Kirgizja w za- szu stabilizacyjnego dla WNP w wyso-
mian za dotacje fi-
nansowe oraz obietnicę
kości 10 miliardów dolarów (z czego
inwestycji ostatecznie wy- 7,5 miliarda przekaże Rosja). Te ostat-
powiedziała USA umowę nie działania mają przede wszystkim
dotyczącą bazy lotni- wymiar propagandowy. Świadczą jed-
czej w Manas.
nak o powrocie dominacji rosyjskiej.
FOT. US DOD

ROSYJSKIE ZAPĘDY
Kreml wyraźnie usiłuje wykorzystać swoje
szanse na obszarze WNP. Mimo dużych proble-
MARCIN KACZMARSKI mów ekonomicznych kryzys dotknął Rosję

Rywalizacja
w relatywnie mniejszym stopniu niż inne kraje
poradzieckie. Z kolei państwa, które już od lat
interesują się zwiększeniem wpływów
w tamtym regionie (USA, Unia Europejska,
Chiny czy Indie), z uwagi na własne problemy
Korzystając ze słabości sąsiadów, Rosja podjęła polityczno- gospodarcze nie są w stanie ani poświęcić sytu-
-ekonomiczną ofensywę na obszarze Wspólnoty Niepodległych Państw. acji w WNP dostatecznej uwagi politycznej, ani

W
iększość komentatorów i eksper-
tów doszła do wniosku, że skut-
ki ubiegłorocznej wojny gruziń-
skiej były negatywne dla Fede-
racji Rosyjskiej. Konflikt wykazał strategiczne
osamotnienie Moskwy, przyniósł duże straty
pod względem prestiżu (w większości ocen to
Rosja została uznana za faktycznego agresora),
uwypuklił sprzeczności tkwiące w rosyjskiej po-
lityce (deklarując przywiązanie do zasad prawa
międzynarodowego, Kreml uznał niepodległość
gruzińskich prowincji – Abchazji i Osetii Połu-
dniowej). Wojnę sierpniową określano jako
„pyrrusowe zwycięstwo”, którego efektem bę-
dzie nie tyle wzmocnienie pozycji Rosji na ob-
szarze poradzieckim, ile wręcz przeciwnie
– ucieczka członków Wspólnoty Niepodległych
Państw jak najdalej od Moskwy.
KRYZYS FINANSOWY
W pierwszych miesiącach po wojnie te oceny
wydawały się trafne. Rosji nie udało się „zastra-
szyć” krajów Wspólnoty Niepodległych Państw
i zniechęcić do zbyt daleko idącej (zdaniem
Kremla) współpracy z Zachodem. Ukraina
i Gruzja konsekwentnie trzymały się kursu pro-
atlantyckiego. Białoruś demonstrowała zbliże-
nie z Unią Europejską. Kazachstan podjął dzia-
łania na rzecz zwiększenia eksportu swoich su-
rowców energetycznych na rynki państw za-
chodnich. Największym wygranym konfliktu
rosyjsko-gruzińskiego wydawały się natomiast
Chiny, które część państw poradzieckich zaczę-
ły traktować jako zabezpieczenie przed agre-
sywną rosyjską polityką.
Jednak narastający kryzys finansowy, który
nie ominął praktycznie żadnego regionu świata,
znacząco zmienił sytuację na obszarze WNP.
Rosja podjęła ofensywę polityczno-ekonomicz-
ną, której celem ma być wykorzystanie słabości
mniejszych sąsiadów dla zwiększenia swoich
wpływów. Gra ze Stanami Zjednoczonymi
o Kirgizję, którą można było obserwować
w ostatnich tygodniach, dość szybko stała się
rozgrywką o całą Wspólnotę.
Moskwa odniosła kilka sukcesów taktycz-
nych. W zamian za kredyty (2 miliardy dolarów
i obietnica dalszego wsparcia) Białoruś zgodziła
się po latach sprzeciwu na podpisanie porozu-
mienia o utworzeniu wspólnego systemu obrony
przeciwlotniczej. Kirgizja za dotacje finansowe
(grant w wysokości 150 milionów dolarów oraz
kredyt na 300 milionów) oraz obietnicę inwesty-
cji ostatecznie wypowiedziała Stanom Zjedno-
przeznaczyć odpowiednich środków finanso-
wych. Najbardziej zaskakujące wydaje się „mil-
czenie” Pekinu, którego pozycja znacznie
wzmocniła się w ostatnich latach.
W krótkiej perspektywie pozycja Rosji
z pewnością wzrośnie. Jednak długofalowe
skutki, jakie dla obszaru WNP będzie miała ob-
serwowana obecnie ofensywa Moskwy, są trud-
ne do przewidzenia. Nie należy oczekiwać, aby
rywalizacja o strategiczne regiony byłego ZSRR
całkowicie wygasła. Poza tym Rosja również
przeżywa kryzys i jej zasoby finansowe mogą
okazać się niewystarczające do spełnienia pod-
jętych zobowiązań. Jeśli jednak Kremlowi uda
się w najbliższych miesiącach w wystarczają-
cym stopniu uzależnić od siebie wybrane pań-
stwa, wówczas nowy układ sił na obszarze
WNP stanie się rzeczywistością. 
WIZYTÓWKA
MARCIN
KACZMARSKI
Analityk Ośrodka Studiów
Wschodnich, pracuje
również w Instytucie Stosunków Międzynaro-
dowych Uniwersytetu Warszawskiego, autor
książki „Rosja na rozdrożu”.

POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009 47

 N A T O

Sojusz
w wirze zmian
Z ANDREW MICHTĄ o nowym sekretarzu
generalnym NATO i kondycji polskiej
armii rozmawia HENRYK SUCHAR
POLSKA ZBROJNA: Kto zastąpi na sta-
nowisku sekretarza generalnego NATO
Jappa de Hoop Scheffera?
ANDREW MICHTA: Jeśli wybór będzie, na-
zwijmy to, tradycyjny, wtedy na czele bloku
znajdzie się Duńczyk, były premier Anders
Fogh Rasmussen. Nieszablonowe podejście do
obsady tego stanowiska może sprawić, że do gry
wejdzie przedstawiciel jednego z nowych państw
członkowskich. Tylko czy Polak zdobędzie do-
stateczne poparcie w procesie negocjacyjnym?
POLSKA ZBROJNA: Kandydat na szefa
NATO musi mieć po swojej stronie Stany
Zjednoczone. Czy Aleksander Kwaśniewski
lub Radosław Sikorski mogą liczyć na wzglę-
dy ekipy Baracka Obamy?
ANDREW MICHTA: Dy-
namika wydarzeń związa-
nych z sytuacją wewnętrzną
Uważam, że
„Der Spiegel” czy „The Economist”, wska-
zują na spore zainteresowanie kandydaturą
Sikorskiego. Ale to czyste spekulacje. Za
wcześnie przesądzać, za kim opowie się ad-
ministracja Obamy.
POLSKA ZBROJNA: Rozrastają się kon-
tyngenty wojskowe NATO w Afganistanie.
Ta operacja ma dla sojuszu istotne znacze-
nie. Dlaczego?
ANDREW MICHTA: Ponieważ opanowanie
sytuacji w tym pełnym wyzwań kraju jest te-
stem dla wspólnoty transatlantyckiej, probie-
rzem naszych możliwości.
POLSKA ZBROJNA: W latach 1979–1989 tywa będzie realizowana. Pytanie, gdzie zosta-
Związek Radziecki sam walczył z afgański- ną ulokowane elementy systemu? W Polsce
mi mudżahedinami. Te- i Czechach, czy też może pojawią się alterna-
raz przeciwko talibom
występuje wielonarodo-
tywne miejsca?

w NATO może sprawić, że

Ameryka będzie skłonna
Europa powinna
sprzyjać nowym krajom bardziej wspomóc
członkowskim. Tym bardziej
że czeka nas wiele decyzji działania militarne
związanych z koniecznymi
zmianami strategii sojuszu.
w Afganistanie
Dotyczy to na przykład misji
afgańskiej – jak ją prowadzić, skąd brać środki
na jej kontynuację? W tym kontekście amery-
kańskie stanowisko wobec Afganistanu o wiele
lepiej rozumieją ci, którzy od niedawna są
w pakcie. Ich interesy – ponieważ dążą do
wzmocnienia stosunków z Ameryką – natural-
nie zbiegają się z interesami Waszyngtonu.
POLSKA ZBROJNA: Gdyby sekretarzem
generalnym miał zostać Polak, to kto ma
największe szanse: Aleksander Kwaśniew-
ski czy Radosław Sikorski?
ANDREW MICHTA: Opinie prasy za-
chodniej, zawarte między innymi na łamach
wa koalicja, a mimo to
wielu ekspertów wątpi,
czy operacja zakończy się
sukcesem.
ANDREW MICHTA:
Mimo że do koalicji
przystąpiły zamożne de-
mokracje, ciągle brakuje
żołnierzy. Obecnie zaangażowanych jest
52 tysiące ludzi. To stanowczo za mało.
Uważam, że Europa powinna bardziej
wspomóc działania militarne w Afganista-
nie. Porażka byłaby bowiem ciosem dla ko-
alicji i podważyłaby jej pozycję.
POLSKA ZBROJNA: Czy sądzi Pan, że
nowy prezydent Stanów Zjednoczonych
może zrezygnować z projektu tarczy anty-
rakietowej?
ANDREW MICHTA: Nie, USA są do niego
przywiązane. Obama ma tylko przeanalizo-
wać aspekty techniczne. Nie wątpię, że inicja-
POLSKA ZBROJNA: O co chodzi z tymi
aspektami technicznymi?
ANDREW MICHTA: Barack Obama pro-
gram akceptuje, ale chce i musi go dogłębnie
zbadać.
POLSKA ZBROJNA: Wróćmy do
NATO. Czy Gruzja i Ukraina będą jego
członkami?
ANDREW MICHTA: Prezydent Obama
popiera te kraje, ale diabeł tkwi w szczegó-
łach: jak, kiedy i według jakiego harmonogra-
mu wytyczyć ten proces. Sojusz północno-
atlantycki istnieje na zasadzie jednomyślności.
A przypomnijmy sobie, że swego czasu Grecja
skutecznie zablokowała przystąpienie do przy-
mierza Macedonii.
POLSKA ZBROJNA: Jest Pan ekspertem
od problematyki Europy Środkowej. Jak
ocenia Pan cywilną kontrolę nad armią
w naszym kraju?

48 POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009


ANDREW MICHTA: Byłem u was
w latach dziewięćdziesiątych ubie-
głego wieku, gdy kwestię tę stawia-
no na ostrzu noża. Pamiętam, jak
wojsko nie chciało, by tak jak w okre-
sie komunizmu manipulowano nim
w celach politycznych. Ale byli też
oficerowie, którzy nie bardzo rozu-
mieli, na czym polega demokratycz-
ny, cywilny nadzór. Teraz tacy ludzie
przeszli już do historii.
POLSKA ZBROJNA: Jak ocenia
Pan polskie siły zbrojne?
ANDREW MICHTA: Zmieniły się
nie do poznania. Wasze już dziesię-
cioletnie członkostwo w NATO wy-
musiło na armii głęboką moderniza-
cję. Zrobiliście dużo, nawet bardzo
dużo, ale trzeba też pamiętać, że
proces unowocześniania w zasadzie
nigdy się nie kończy. Z satysfakcją
patrzę na poziom wyszkolenia i zna-
jomości języków u waszych żołnie-
rzy, którzy uczestniczyli w misjach
zagranicznych. Dlatego bawią mnie
i czasami dziwią spory w Polsce na
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
temat kosztów i ewentualnych zy-
sków z tych ekspedycji. Zawsze na-
suwa mi się pytanie: co jest korzyst-
niejsze dla żołnierzy? Czy kwatero-
wanie w koszarach i sporadyczne
ćwiczenia na poligonie, czy może
powierzenie im realnej roboty i su-
persprzętu, by mogli zaprawiać się
w rzemiośle, współdziałając z naj-
nowocześniejszą armią świata?
Współpraca z USA w terenie ma
nieoceniony walor dla Polski.
POLSKA ZBROJNA: A jak Pan
ocenia techniczne wyposażenie pol-
skiej armii?
ANDREW MICHTA: Są dziedziny,
w które trzeba koniecznie zainwesto-
wać, na przykład w obronę powietrz-
ną. Sporych nakładów wymaga też
Marynarka Wojenna. Ale i tak polska
armia niesamowicie poszła do przo-
du. Jej największym atutem są żołnie-
rze nowego pokolenia. To jak niebo
i ziemia w porównaniu z tym, co by-
ło. Polacy powinni być dumni z tego,
czego dokonali.
POLSKA ZBROJNA: Czy obecna sytuacja
na świecie skłania do niepokoju?
ANDREW MICHTA: Zasadnicze zagroże-
nia w zasadzie się nie zmieniają. Mam tu na
myśli terroryzm i proliferację broni masowej
zagłady. Ale ujawniły się też nowe. Chodzi
przede wszystkim o zapaść gospodarczą, która
nie wiadomo, jak długo potrwa, i jakie będzie
miała skutki. Ważne jednak, że system mię-
dzynarodowy staje się policentryczny i więcej
państw będzie dbać o jego stabilizację.
POLSKA ZBROJNA: Wielką rolę w świa-
towym systemie zaczynają odgrywać Chiny.
Czy są wiarygodnym partnerem w stosun-
kach z USA?
ANDREW MICHTA: Dla Stanów Zjedno-
czonych Chiny stają się naprawdę liczącym
się konkurentem. Prognozy są różne, ale
wszystkie sprowadzają się do wniosku, że
ranga tego kraju tylko wzrośnie. Eksperci od
zagadnień ekonomicznych wyceniają wartość
gospodarki Państwa Środka na prawie 50 bi-
lionów dolarów, podczas gdy amerykańska
ma wartość 35 bilionów. Pekin ma rekordowe
rezerwy dewizowe. Jest naszym największym
wierzycielem, finansuje deficyt USA, w jego
skarbcach znajduje się 10 procent amerykań-
skiej waluty. Chiny intensywnie się moderni-
zują, rywalizują z nami nawet w kosmosie.
FOT. EWA KORSAK (2)
Technologie militarne mają tam coraz więk-
sze zastosowanie w produkcji do celów cy-
wilnych. Jeszcze niedawno zastanawialiśmy
się w USA, co robić: powstrzymywać Chiny,
czy może z nimi współpracować? Zwyciężył
ten drugi pogląd.
Z SATYSFAKCJĄ POLSKA ZBROJNA: Czy Pekin może
PATRZĘ pomóc w rozwiązywaniu światowych pro-
na poziom
blemów?
wyszkolenia
i znajomości ANDREW MICHTA: Oczywiście, przede
języków wszystkim w tłumieniu napięć w Azji. Mam tu
u tych waszych na myśli Tajwan. Dla zażegnania ewentualnej
żołnierzy, którzy
uczestniczyli
konfrontacji niezbędny będzie rozsądek Chin,
w misjach i nie tylko ich. Korea Północna i cały kom-
zagranicznych. pleks zagadnień związanych z rozprzestrze-
nianiem broni masowej zagłady to kolejne po-
la współdziałania. 
WIZYTÓWKA
Doktor
ANDREW MICHTA
Jest amerykańskim eks-
pertem do spraw bezpie-
czeństwa. Poza pracą naukową lubi litera-
turę historyczną, wspomnienia mężów sta-
nu, wędrówki po górach i biegi. Dałby się
pokrajać dla sushi. Od czterech lat wykłada
w Europejskim Centrum Studiów Strate-
gicznych George’a Marshalla w RFN. La-
tem wraca do pracy akademickiej w USA.
POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009 49
 M I L I T A R I A
PAWEŁ HENSKI

Władca
pola walki
Gdy w połowie 2011 roku do służby wejdzie
AH-64D Apache Longbow Block III, będzie to
najnowocześniejszy śmigłowiec tego
typu na świecie.

U
dział AH-64A Apache w opera- sko) dużymi kolorowymi wyświetlaczami
cji „Pustynna burza” w Iraku (LCD) oraz systemem obsługi bez odrywania
okazał się sukcesem produkowa- rąk od drążków sterowania (HOTAS).
nych od 1982 roku amerykań- Modem przesyłu danych (IDM) pozwala na
skich śmigłowców szturmowych. transfer danych dotyczących celu oraz obrazów
Po wojnie w rejonie Zatoki Perskiej armia ame- do platform, takich jak satelity, JSTARS, UAV,
rykańska przymierzała się ale przede wszystkim do innych
do kolejnych modyfikacji śmigłowców tego typu. Spraw-
śmigłowca. Jednak po wpro- Do 2020 roku planuje nie działająca grupa bojowa śmi-
wadzeniu kilku drobnych się zmodernizować głowców Apache może składać
unowocześnień w 1994 ro- się z jednego AH-64D Longbow
ku postanowiono rozpocząć
wszystkie AH-64D, i pozostałych takich maszyn bez
kompleksowy program, któ- a być może jeszcze radarów. Gdy Longbow namie- Uzbrojenie
ry „katapultowałby” AH-64 dodatkowe 96 rzy cele, jego operator, używając Podstawą uzbrojenia AH-64D stały się nowe
w przyszłość. Rozpoczął się kursora na ekranie, może prze- wersje rakiety powietrze–ziemia Hellfire:
trwający dziesięć lat i wart
AH-64A kazać informacje o nich do po-
 AGM-114L (Longbow Hellfire) typu „odpal
ponad 10 miliardów dola- zostałych AH-64D.
i zapomnij”, naprowadzana aktywnie – rada-
rów program modernizacji śmigłowców do stan- Z 821 sztuk AH-64A wyprodukowanych dla
rowo (w paśmie milimetrowym tym samym,
dardu AH-64D Apache Longbow. armii amerykańskiej 284 śmigłowce przebudo-
wano do standardu AH-64D Block I. Oprócz w którym działa radar Longbow), z głowicą
NOWA JAKOŚĆ wymienionych wyżej modyfikacji wyposażono przeciwpancerną (HEAT);
W nowym Apache zamontowano zintegro- je też w nowe silniki General Electric T700-GE-  AGM-114M Hellfire II do niszczenia bun-
wany moduł elektroniczny oparty na szynie 701C i wszystkie zostały sprowadzone do tak krów i tak zwanych miejskich miękkich celów,
danych Mil-Std-1553B oraz 32-bitowym pro- zwanego stanu zerowego wylatanych godzin. naprowadzana półaktywnie – laserowo, z gło-
cesorze. Umożliwiło to wyposażenie AH-64D Następne 217 śmigłowców AH-64A przebudo- wicą burząco-zapalającą;
w radar kontroli ognia Northrop Grumman wano do standardu AH-64D Block II. Modyfi-  AGM-114N Hellfire II do niszczenia budyn-
AN/APG-78, który zainstalowano w specjal- kacja dotyczy między innymi przystosowania do ków, jednostek nawodnych i stanowisk prze-
nej kopule na szczycie wirnika. Radar działa korzystania z cyfrowych przesuwanych map te- ciwlotniczych, naprowadzana półaktywnie
w zakresach fal milimetrowych i sprzężony renowych oraz unowocześnienia systemów ko- – laserowo, z głowicą termobaryczną (MAC).
jest z interferometrem częstotliwości radaro- munikacji. AH-64D Block II weszły do służby
wych Lockheed Martin AN/APR-48. w armii amerykańskiej w lutym 2003 roku. niony pancerz ochronny. Jednak najważniejsza
Wyposażony w radar Apache dostał dodatko- zmiana dotyczy elektroniki. Jej istotą jest instala-
wą nazwę – Longbow. Każdy śmigłowiec jest TECHNOLOGIA PRZYSZŁOŚCI cja systemu firmy Lockheed Martin VUIT-2 (Vi-
przystosowany do łatwego zainstalowania rada- W 2005 roku ruszył program modyfikacji deo UAS Interoperability Teaming Level 2). Sy-
ru, który można zdemontować i przenieść na in- śmigłowców AH-64D do standardu Block III. stem pozwala na odbieranie i zarządzanie obra-
ną maszynę. Wersja „D” została wyposażona 11 lipca 2008 roku w siedzibie Boeinga w Mesa zami wideo oraz danymi w czasie rzeczywistym
w zdwojony system nawigacji inercyjnej i sateli- w Arizonie odbył się oficjalny oblot pierwszego z samolotów i pojazdów bezzałogowych (UAS).
tarnej (INS/GPS), wspieranej przez tak zwaną AH-64D Block III. Apache ma najnowszy silnik Oznacza to, że pilot Apache Block III może wy-
nawigację dopplerowską, cyfrową awionikę General Electric, czyli T700-GE-701D, nowe świetlić obraz z kamery samolotu bezzałogowe-
(glass cockpit) z czterema (po dwa na stanowi- kompozytowe płaty wirników oraz unowocześ- go na swoim panelu LCD, pobrać dane dotyczą-

50 POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009

 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

Kompozytowe łopaty Radar Longbow Block III

wirnika głównego Kompozytowe
łopaty wirnika
ogonowego

Nowy system przeniesienia

napędu wirnika

Silniki General Electric

T700-Ge-701D
Nowy taktyczny
system łączności
radiowej JTRS

System łączności
z UAV i zarządzania
obrazem wideo VUIT-2
Rakiety Hellfire II
AGM-114L/M/N/P Nowy kompozytowy
pancerz kabiny

Longbow
Wyposażony w radar Apache dostał dodatkową nazwę – Longbow.

S ystem Longbow ma za-

sięg około 10 kilome-
trów i kąt widzenia 90 stop-
ni. Pomiar radaru obejmuje
80 kilometrów kwadrato-
wych płaskiego terenu. Mo-
że śledzić jednocześnie 128
celów i wybierać do znisz-
czenia 16 z nich.
Cele są automatycznie wy-
krywane, śledzone i klasyfi-
kowane. W drugiej kolejno-
ści są wykrywane nisko lata-
jące obiekty. Interferometr
pozwala na identyfikację
i zapamiętywanie celów na
podstawie ich kształtów, na-
wet gdy są zasłonięte roślin-
nością czy siatkami masku-
jącymi. Obraz pola walki
w przejrzysty sposób wy-
świetlany jest na monito-
rach LCD. Po wystrzeleniu
rakiety i zniszczeniu celu
komputer automatycznie
oznacza go przekreśleniem
„X” i zapamiętuje jego koor-
dynaty. Wszystko po to, aby
zapobiec ponownemu trafie-
niu w raz zniszczony cel
i marnowaniu amunicji.
Sam radar Longbow trudno
wykryć, gdyż emitowana
przez niego wiązka radaro-
wa jest wąska i ma niską
moc emisyjną. 

ce celu rejestrowane przez niego i wykorzystać
do przeprowadzenia ataku. Może dalej zarządzać
odbieranym obrazem, przekazując go do innego
Apache, samolotu albo do dowódców i żołnierzy
na ziemi wyposażonych w przenośne terminale
do odbioru obrazu wideo (OSRVT). VUIT-2 po-
zwala jedynie (lub aż) na pobieranie danych
przez śmigłowce w czasie rzeczywistym.
Inżynierowie Lockheeda twierdzą, że pracują
nad dalszym rozwojem systemu. Docelowo pilot
Apache ma mieć możliwość przejęcia kontroli
nad statkiem bezzałogowym i jego czujnikami.
Będzie więc mógł kierować lotem oraz wybie-
rać, na jakich celach mają się skupić jego senso-
ry. Jak stwierdził pułkownik Sahne Openshaw,
manager programu ze strony armii: „Będzie to
prawdziwa technologia przyszłości”.
Obecnie Boeing ma już trzy latające prototypy
wersji Block III. W kwietniu 2010 roku planuje
rozpocząć wstępną produkcję. Początkowo armia
amerykańska zakładała modyfikację do standar-
du Block III jedynie 284 śmigłowców AH-64D
Block I. Jednakże skasowanie programu śmi-
głowca rozpoznawczego RAH-66 Comanche
oraz lekkiego śmigłowca użytkowego UH-145
LUH sprawiło, że Apache pozostaje dla armii
jedyną alternatywą na nadchodzące dziesięciole-
cia. Dlatego obecne plany zakładają zmoderni-
zowanie do 2020 roku wszystkich AH-64D,
a być może jeszcze dodatkowych 96 AH-64A. 

POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009 51

 B E Z G R A N I C

SOMALIA

Schwytani piraci

FOT. US DOD
ROSYJSKIE AGENCJE poinformowały 13 lutego, że krążownik o napędzie atomowym „Piotr Wielikij” zatrzymał u wybrzeży Somalii trzy pirackie łodzie.
Znajdowało się na nich dziesięciu Somalijczyków, znaleziono także broń i „substancję narkotyczną”. W ubiegłym tygodniu Amerykanie także schwytali dwie
grupy piratów (na zdjęciu). Krążownik rakietowy USS „Vella Gulf” 12 lutego zatrzymał łódź z dziewięcioma podejrzanymi po tym, gdy płynący pod indyjską
banderą statek „Premdivya” zaalarmował, że został ostrzelany. Dzień wcześniej załoga tego samego okrętu schwytała siedmiu piratów, którzy próbowali
opanować statek „Polaris” pod banderą Wysp Marshalla. Wszyscy Somalijczycy trafili na pokład okrętu logistycznego „Lewis and Clark”. (TED) 

Al-Kaida zbiera ciosy Powtórka z przeszłości

Amerykański wywiad doniósł, że terroryści w 2008 roku AFGANISTAN. Opublikowany karabiny automatyczne, granat-
12 lutego raport kongresowego niki i moździerze wpadły w rę-
ponieśli znaczące straty na terytorium Pakistanu. Biura Kontroli Rządu (GAO) ce rebeliantów. Wojskowi nie
PAKISTAN. Według danych wy- rebeliantów. Do kolejnego takie- zawiera niepokojącą informację, mają numerów fabrycznych pra-
wiadu, w ubiegłym roku rozbito go ataku doszło 16 lutego. Bezza- że Departament Obrony nie jest wie 46 tysięcy spośród 87 tysię-
znaczną liczbę obozów szkole- łogowy samolot ostrzelał poci- w stanie ustalić, co stało się cy sztuk zaginionej broni. Po-
niowych, zabito także kilku przy- skami rakietowymi tereny w okrę- z ponad jedną trzecią z 242 ty- dobna sytuacja zdarzyła się
wódców organizacji odpowie- gu Kurram. Reuters doniósł, że sięcy sztuk broni palnej, która w Iraku, kiedy zniknęła znaczą-
dzialnych za akty terrorystycz- Amerykanie zaatakowali jedną trafiła do Afganistanu. Istnieje ca część uzbrojenia i sprzętu
ne w Afganistanie. Są z talibskich baz. W sobotę możliwość, że zakupione przez wysłanego dla tamtejszych sił
również informacje Wyparcie 14 lutego celem podob- rząd USA od grudnia 2004 roku bezpieczeństwa. (W) 
o śmierci czołowych nuAl-Kaidy z Pakista-
nego ataku było cen-
Atomowe zderzenie
może doprowadzić
ekspertów do spraw do przeniesienia się tej trum szkolenia Paki-
materiałów wybucho- organizacji na terytoria stańskiego Ruchu Ta-
wych i terrorystów innych państw liban (TTP), kierowa- WIELKA BRYTANIA. W bry- że nie było zagrożenia atomowe-
uczestniczących w ata- nego przez Baitullaha tyjskich gazetach pojawiła się in- go. Na pokładach obu jednostek
kach na cele amerykań- Mehsuda, w miejscowo-
Mehsuda formacja o zderzeniu na Atlanty- znajdowało się około 240 człon-
skie znajdujące się w Afryce. ści Ladha w Południowym Wa- ku dwóch atomowych okrętów ków załóg. Żaden nie został ran-
Autorzy raportu zgodnie ziristanie. W wyniku ostrzału zgi- podwodnych uzbrojonych w ra- ny podczas incydentu. (W) 
stwierdzili, że operacje przeciwko nęło 27 bojowników. kiety balistyczne. W kolizji, do
Al-Kaidzie, prowadzone z uży- Autorzy raportu ostrzegli, że której doszło pod wodą w nocy
ciem samolotów bezzałogowych wyparcie Al-Kaidy z Pakistanu 3 lub 4 lutego, uczestniczyły
na pakistańskich terenach ogar- może doprowadzić do przenie- brytyjski HMS „Vanguard” (na
FOT. ROYAL NAVY

niętych konfliktem, przyczynią sienia się tej organizacji na tery- zdjęciu) i francuski „Le Triom-
się do zmniejszenia zagrożenia ze toria innych państw wewnętrznie phant”. Ministerstwo obrony
strony organizacji i doprowadzą niestabilnych, być może wschod- w Londynie odmówiło komenta-
do likwidacji centrów szkolenia niej Afryki. (AW)  rza, ale równocześnie zapewniło,

52 POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009


Powrót
do dialogu
USA–CHINY. Wadze chińskie
zapowiedziały 16 lutego wzno-
wienie dialogu wojskowego ze
Stanami Zjednoczonymi. Pekin
zamroził kontakty z Waszyngto-
nem jesienią 2008 roku. Powo-
dem była sprzedaż wartej 6,5 mld
dolarów amerykańskiej broni Taj-
wanowi. Kontakty wojskowe zo-
staną reaktywowane jeszcze w lu-
tym, po wizycie sekretarz stanu
USA Hillary Clinton w Chinach.
„China Daily” podał, że do pierw-
szego od pięciu miesięcy „niefor-
malnego” kontaktu wojskowych
chińskich i amerykańskich doj-
dzie między 27 a 28 lutego w Pe-
kinie. (WRT)  wznowić niepraktykowaną od cza-
Zderzenie
na orbicie
ROSJA. Szef sztabu wojsk ko-
smicznych generał Aleksandr
Jakuszyn ujawnił 12 lutego, że
dwa dni wcześniej nad Syberią
na wysokości 805 kilometrów
zderzyły się wojskowy satelita
Kosmos 2251, wystrzelony
w 1993 roku i od lat nieużywa-
ny, oraz amerykański komercyj-
ny satelita Iridium. Wcześniej
agencja kosmiczna NASA poda-
ła, że były to dwa ważące około
1,5 tony cywilne satelity teleko-
munikacyjne. W wyniku kolizji
powstała ogromna ilość odłam-
ków, która może zagrozić innym
obiektom na orbicie Ziemi.
W ocenie Nicholasa Johnsona,
eksperta z ośrodka lotów ko-
smicznych w Houston, zagrożo-
ny może być Teleskop Kosmicz-
ny Hubble’a i satelity obserwu-
jące Ziemię, gdyż znajdują się
najbliżej odłamków.  prezydenta Baracka Obamy zde-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
Polowanie na rekrutów
USA. Amerykańskie wojska lądo-
we odczuwają niedobór ochotni-
ków. W związku z tym zamierzają
su wojny wietnamskiej rekrutację
imigrantów posiadających tymcza-
sowe wizy. Jak podał 14 lutego na
swojej stronie internetowej dziennik
„New York Times”, oferta będzie
skierowana do osób mieszkających
w Stanach Zjednoczonych co naj-
mniej od dwóch lat. Ochotnicy, któ-
rzy się zaciągną, będą mieli szanse
na otrzymanie amerykańskiego
obywatelstwa w ciągu pół roku.
W tym roku planuje się przyjęcie
około tysiąca osób. Docelowo imi-
grantów ma być nawet 14 tysięcy
rocznie, by stanowili oni około
Tarcza za Iran?
Pojawiły się informacje, że USA są gotowe zrezygnować
z baz obrony antyrakietowej w Europie, jeśli Rosja pomoże
powstrzymać Iran przed stworzeniem broni atomowej.
USA–ROSJA. „Niejednokrotnie
mówiliśmy publicznie, a nasi eks-
perci wyjaśniali to w kontaktach
ze stroną amerykańską, że projekt
tarczy nie ma nic wspólnego
z programem nuklearnym Iranu”,
powiedział szef dyplomacji Rosji
Siergiej Ławrow w wywiadzie
dla moskiewskiej telewizji TV
Centr. „Ma natomiast związek ze
stabilnością strategiczną, z pary-
tetem strategicznym; ma bezpo-
średni związek z arsenałem stra-
tegicznym Federacji Rosyjskiej”.
Ławrow odniósł się tym samym
do wypowiedzi sekretarz stanu
USA Hillary Clinton, która
stwierdziła, że polityka Teheranu
wpłynie na to, czy administracja
FOT. US DOD
15 procent wszystkich rekrutów.
Część ekspertów zauważa, że dzię-
ki przyjęciu emigrantów w wojsku
pojawią się ludzie znający języki
obce i lepiej wykształceni. W No-
wym Jorku wojska lądowe chcą
zwerbować 550 osób znających je-
den język lub więcej. Na liście tej
jest między innymi chiński, rosyj-
ski, paszto, hindi czy igbo.
Obecnie co roku do sił zbroj-
nych wstępuje około ośmiu ty-
sięcy emigrantów mających pra-
wo stałego pobytu, czyli „zielo-
ną kartę”. Departament Obrony
podaje, że w siłach zbrojnych
USA służy blisko 29 tysięcy
osób niebędących obywatelami
tego kraju. (WRT)  nalega na trwałe zawieszenie
cyduje się na rozmieszczenie
w Europie elementów amerykań-
skiego systemu obrony przeciw-
rakietowej. Jednocześnie agencja
Reutera podała 13 lutego, iż ano-
nimowy wysoki przedstawiciel
władz USA miał powiedzieć, że
Amerykanie zrewidują „tempo
rozwoju” tarczy antyrakietowej
w Europie, jeśli Rosja zgodzi się
pomóc w powstrzymaniu Iranu
przed budowaniem bomby atomo-
wej. Także podsekretarz w Depar-
tamencie Stanu USA William P.
Burns stwierdził podczas wizyty
w Moskwie, że Stany Zjednoczo-
ne są otwarte na „nową konfigu-
rację” w sprawie tego systemu,
której elementem byłaby współ-
praca z Rosją. (WRB)  Stanów Zjednoczonych. (W)
POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009
R Y K O S Z E T E M
Wsparcie
BUŁGARIA. Rząd bułgarski po-
stanowił 12 lutego oficjalnie po-
przeć kandydaturę byłego ministra
spraw zagranicznych Sołomona
Pasiego na sekretarza generalne-
go NATO. W latach 2001–2005 był
on szefem dyplomacji, wprowadzał
Bułgarię do sojuszu. Obecnie Pasi
jest przewodniczącym parlamen-
tarnej komisji spraw zagranicznych.
Jego kandydaturę wysunęła partia
Ruch Narodowy Symeona II, a po-
parło wiele organizacji pozarządo-
wych oraz przedstawiciele większo-
ści parlamentarnych sił politycz-
nych, w tym lewicy.
Jaki rozejm?
IZRAEL. Władze izraelskie
zapowiedziały 14 lutego, że nie
zgodzą się na rozejm z Hamasem
w Strefie Gazy, dopóki nie zostanie
uwolniony przetrzymywany przez
tamtejszych islamistów izraelski
żołnierz. Gilada Szalita Palestyń-
czycy uprowadzili w czerwcu 2006
roku. Hamas nie chce łączyć
rozejmu z tą sprawą i żąda, by
Izrael wypuścił w zamian za
żołnierza setki palestyńskich
więźniów. Poza tym Tel Awiw
broni, a Hamas chce, by obejmo-
wało ono tylko 18 miesięcy,
z możliwością przedłużania. (WR)
Niebawem test
KOREA PÓŁNOCNA. Południo-
wokoreańska gazeta „Dzoson Ilbo”
poinformowała 13 lutego, że jeszcze
w tym miesiącu odbędzie się próba
północnokoreańskiej rakiety dale-
kiego zasięgu Taepodong-2. Według
wywiadów Korei Południowej i USA
prawdopodobnie test będzie miał
miejsce około 25 lutego. Korea Pół-
nocna montuje pocisk w nowej wy-
rzutni w Tongchang-ni na zachodzie
kraju. Pociąg wiozący obiekt przypo-
minający rakietę Taepodong-2
w tym kierunku został wykryty
przez południowokoreański wywiad.
Władze w Seulu i Waszyngtonie
ostrzegły komunistyczny reżim
w Phenianie przed wystrzeleniem
pocisku, którego zasięg pozwala
zaatakować zachodnie wybrzeże

53

F E L I E T O N
ROMAN
KUŹNIAR
szef Zakładu Studiów
Strategicznych
w Instytucie Stosunków
Międzynarodowych UW
NATO musi pozostać sojuszem naszych marzeń.
Lepszego na horyzoncie nie widać.
W
słynnym wystąpieniu
w marcu 1947 roku
Winston Churchill
mówił o prastarych
europejskich stolicach, które zostały
oddzielone od „wolnego świata” że-
lazną kurtyną. W tym tygodniu
w Krakowie, starej europejskiej stoli-
cy, odbywa się spotkanie ministrów
obrony sojuszu północnoatlantyckie-
go – jak się często mawia – sojuszu
wolnych narodów. Gospodarzem
spotkania jest krakowianin, polski
minister obrony, przed laty – w okre-
sie PRL – działacz opozycji demo-
kratycznej.
Przypomnijmy: Polacy bardzo
chcieli być w sojuszu północnoatlan-
tyckim. W latach dziewięćdziesią-
tych, kiedy kolejne polskie rządy,
prawicowe i lewicowe, toczyły bata-
lię o zgodę NATO na członkostwo
Polski, ta sprawa miała poparcie
około 85 procent naszego społeczeń-
stwa. Członkostwo w żadnej innej
organizacji międzynarodowej nie
cieszyło się takim poparciem Pola-
ków. Wszyscy dobrze wiedzieliśmy,
że w tym miejscu Europy potrzebne
są najwyższe możliwe gwarancje
bezpieczeństwa. Sojusz północno-
atlantycki takie gwarancje zapew-
niał i zapewnia. Ale nic nie jest da-
ne raz na zawsze. Jego wiarygod-
ność zależy wyłącznie od tego,
czy jego członkowie poważnie trak-
tują zobowiązania. NATO bardzo
rozwinęło się w okresie pozimnowo-
jennym. To już nie tylko klasyczna
obrona zbiorowa według zasady „jeden
za wszystkich, wszyscy za jednego”,
zapisana w słynnym arty-
kule V traktatu
waszyngtoń-
54 POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009
Powiększenie
NATO w Krakowie
skiego. Sojusz stał się w latach dzie-
więćdziesiątych także swoistym sys-
temem bezpieczeństwa zbiorowego
w strefie euroatlantyckiej, choć
w tej roli nie bardzo się sprawdził
w czasie ubiegłorocznego konfliktu
na Kaukazie.
Od końca lat dziewięćdziesiątych
sojusz wpisał w swój mandat (wa-
szyngtońska koncepcja strategiczna
z 1999 roku) gotowość do podejmo-
wania misji ekspedycyjnych. Chodzi
o operacje militarne spoza artykułu V
traktatu waszyngtońskiego. Tego typu
operacje, zwłaszcza takie jak ta
w Afganistanie, miały się wpisywać
w dość kontrowersyjną koncepcję
„sojuszu globalnego”. Podejmując
te operacje, począwszy od wojny
o Kosowo w 1999 roku, sojusz pół-
nocnoatlantycki zaczął być postrze-
gany jako instrument globalnej stra-
tegii bezpieczeństwa Stanów Zjed-
noczonych. Jak wiadomo, jej kon-
cepcja i praktyka w wydaniu admi-
nistracji G.W. Busha była na świe-
cie kontestowana, także w łonie
wspólnoty atlantyckiej.
Co ciekawe, przemiany, jakim
podlegał sojusz, oraz dyskusje na
temat tego, czym powinien on być,
bardzo źle przysłużyły się jego wi-
zerunkowi w Polsce, w kraju, który
przez jakiś czas uchodził za najbar-
dziej proatlantycki, przynajmniej
w naszej części Europy. Stało się
tak dlatego, że Polacy nie akcepto-
wali bezwarunkowo pro-
amerykańskiej
postawy naszych kolejnych rządów, zwłaszcza
w związku z wojną z Irakiem.
Badania z 2007 roku pokazały, że Polacy
są najmniej proatlantyccy: zaledwie 47 pro-
cent popierało członkostwo Polski w NATO
– mniej niż obywateli Francji czy Niemiec.
Konieczne jest zatem roztropne inwestowanie
w NATO. Przede wszystkim chodzi o pew-
ność gwarancji wynikających z artykułu V.
Polska nie powinna też uczestniczyć w festi-
walu radosnego rozszerzania sojuszu o kraje,
które nie spełniają kryteriów członkostwa.
Chodzi o to, abyśmy nie wołali, jak dwa lata
temu polski wiceminister spraw zagranicz-
nych, że „NATO nie jest już sojuszem na-
szych marzeń”, bo za dużo w nim krajów,
a więc gwarancje nie są pewne.
NATO musi pozostać sojuszem naszych
marzeń. Lepszego na horyzoncie nie widać.
A w operacjach out of area Polska powinna
być rzecznikiem politycznego rozwiązywania
konfliktów, w które angażuje się NATO.
Afganistan nie może się stać dla sojuszu tym,
czym dla Ameryki był Wietnam. 
POLACY JAK MAŁO KTO MAJĄ
POWODY, ABY CENIĆ SOJUSZ
I O NIEGO DBAĆ
 HORYZONTY
HORYZONTY
HORYZONTY HORYZONTY
MAŁGORZATA
SCHWARZGRUBER
Redaktor działu ANNA DĄBROWSKA

specjalizuje się
w tematyce
niemieckiej i unijnej

Hotel FOT. PAP/ADAM WARŻAWA

na mogile?
Leżały dwa metry pod ziemią. Szczątki kobiet, mężczyzn i dzieci. Niektóre
szkielety ze śladami po kulach. Śledztwo ma wyjaśnić, jak zginęli.

T
en masowy grób odkryto
na jesieni w Malborku.
W jego miejscu ma sta-
nąć czterogwiazdkowy
hotel. Na razie prace budowlane
wstrzymano. Czy byli to mieszkań-
cy Malborka, czy też może nie-
mieccy żołnierze? Przy szczątkach
nie znaleziono ubrań ani przedmio-
tów osobistych czy choćby frag-
mentów dokumentów. Również
w podręcznych aktach gdańskiego
Instytutu Pamięci Narodowej nie
ma dokumentów, które pomogłyby
wyjaśnić okoliczności śmierci
i pochodzenie osób pochowanych
w mogile.
Świadków wydarzeń z początku
1945 roku jest niewielu. Prosząca
o anonimowość kobieta, która jako
dziecko mieszkała w Malborku, a obecnie
żyje w Niemczech, opisała w liście do urzę-
du miasta, jak w marcu Rosjanie spędzili
MOGIŁA może ludność do uprzątnięcia trupów.
kryć szczątki
cywilnych „Zwłoki leżały wszędzie”, pisała. „Na
niemieckich ulicach, w piwnicach, w krzakach w parku,
mieszkańców koło torów, w fosie, na zamku. Ładowano je
Malborka, którzy na furmanki bądź wózki i wywożono na uli-
zmarli lub zostali
zabici na począt- cę Jagiellońską, gdzie był mały stadion pił-
ku 1945 roku. ki nożnej. Nie kopano dołu, tylko zrzucano

POLSKA
POLSKAZBROJNA
ZBROJNANR
NR88||22
22LUTEGO
LUTEGO 2009 55
 P O W R Ó T D O P R Z E S Z Ł O Ś C I
P O D O S T R Z A Ł E M

Malbork zaskoczył kadziesiąt tysięcy szczątków żoł-

Trzy pytania do ANDRZEJA
PRZEWOŹNIKA, sekretarza Rady
Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa
POLSKA ZBROJNA: Co sta-
nie się ze szczątkami znalezio-
nymi w Malborku?
ANDRZEJ PRZEWOŹNIK:
W styczniu w Bremie odbyło się
spotkanie polsko-niemieckiej ko-
misji do spraw grobów. Ustalili-
śmy, że gdy będziemy już wie-
dzieć, kto został tam pochowany,
a proces ekshumacji się zakoń-
czy, niemieccy specjaliści w po-
rozumieniu z nami przejmą od-
nalezione szczątki. Uzgodnili-
śmy, że ich przeniesienie odbę-
dzie się pod nadzorem Rady
Ochrony Pamięci Walk i Mę-
czeństwa oraz Niemieckiego Na-
rodowego Związku Opieki nad
Grobami Wojennymi. Pojawiły
się różne propozycje, gdzie mo-
głyby one zostać złożone. Nie-
którzy mówią o Malborku, inni
o Gdańsku, gdzie znajduje się
zrekonstruowana kwatera żołnie-
rzy niemieckich z okresu I wojny
światowej. Jednak ze względu na
wielkość malborskiego znalezi-
ska najbardziej prawdopodob-
nym miejscem wydaje się być
Stare Czarnowo pod Szczeci-
nem, dokąd przenoszone są
szczątki znalezione na Pomorzu,
lub Mławka w Warmińsko-Ma-
zurskim, gdzie w latach dzie-
więćdziesiątych trafiły już inne
szczątki z Malborka.
POLSKA ZBROJNA: Kto
opiekuje się niemieckimi
cmentarzami?
ANDRZEJ PRZEWOŹNIK:
Na mocy porozumienia, które 20
lat temu zawarł kanclerz Helmut
Kohl z premierem Tade-
uszem Mazowieckim, w Polsce
wybudowano dziesięć dużych
zbiorczych cmentarzy dla nie-
mieckich żołnierzy oraz trzy kwa-
tery – w Przemyślu, Krakowie
i Gdańsku. Trafiło już na nie kil-
nierzy niemieckich. Co roku od-
bywa się w Polsce pięć–sześć ty-
sięcy takich ekshumacji. Polsko-
-niemiecka umowa o grobach ofiar
wojen i przemocy totalitarnej
z 8 grudnia 2003 roku stanowi, że
budową i utrzymaniem cmentarzy
zajmuje się strona niemiecka.
W naszej gestii leżą podobne miej-
sca pochówku, ale pochodzące
z okresu I wojny światowej.
POLSKA ZBROJNA: Szczątki
znalezione w Malborku wywo-
łały nie tylko dyskusję. Padły
też oskarżenia.
ANDRZEJ PRZEWOŹNIK:
Malbork zaskoczył wielkością
znaleziska. Niewiele wiemy na
ten temat, więc zrozumiałe są
emocje i dyskusje. Przez kilka-
dziesiąt lat o tym nie mówiono.
Odkrywamy kolejną ponurą ta-
jemnicę tamtych terenów. Do
sprawy trzeba podchodzić spo-
kojnie, bez oskarżeń, a takowe
pojawiają się pod adresem Pola-
ków – że mogli dokonać tej
zbrodni. Tymczasem w tamtym
rejonie nie walczyły polskie od-
działy, lecz armia sowiecka. Ba-
za źródłowa się poszerza, mamy
coraz więcej informacji. Koń-
cówka wojny, zwłaszcza na tam-
tych terenach, była wyjątkowo
brutalna. Pod naporem armii so-
wieckiej Niemcy ewakuowali się
z terenu Prus Wschodnich i Po-
morza. Cywile ginęli nie tylko
od pocisków wystrzeliwanych
przez żołnierzy armii sowieckiej,
ale była też zabijana przez Niem-
ców, głównie przez oddziały SS,
które czyściły przedpole. To był
bardzo dramatyczny czas na tam-
tych terenach, nie do końca jesz-
cze zgłębiony przez historyków.
Wielu funkcjonariuszy niemiec-
kiego aparatu administracyjnego
na tamtych terenach, odpowie-
dzialnych za ewakuację ludności
cywilnej czy sprzętu, było
w pierwszej linii uciekających,
często z zagrabionym majątkiem,
pozostawiając ludność cywilną
na pastwę losu. Czy możliwe jest
dziś ustalenie, jak zginęli ludzie
ze zbiorowego grobu w Malbor-
ku? Obawiam się, że do końca
tego nie ustalimy. Śledztwo od-
słoni pewien obraz, ale wszyst-
kiego nie rozstrzygnie. 
Rozmawiała MAŁGORZATA
SCHWARZGRUBER

je na kupę i posypywano chlorem.
Było ich bardzo dużo”.
POSZUKIWANIE
PRAWDY
Odkrycie zbiorowego grobu
w Malborku ze szczątkami około
1800 ludzi – prawdopodobnie daw-
nych niemieckich mieszkańców
miasta – poruszyło opinię publiczną
w Niemczech. Gazety zamieszczały
artykuły i reportaże na ten temat,
a także relacje świadków wydarzeń
z początku 1945 roku.
Dziennik „Sueddeutsche
Zeitung” pisał, że zdaniem eksper-
tów tylko część Niemców, którzy
pozostali w mieście w 1945 roku
w czasie wkroczenia Armii Czer-
wonej, zginęła podczas walk.
„Niektórzy umarli z głodu, kolejna
grupa zginęła w wyniku egzeku-
cji. Ciała wrzucono do leju po
bombie, bo nie można było ich po-
chować. Ziemia była zbyt zmrożo-
na”, donosił dziennik. Nie ma re-
lacji świadków, jakoby dokonywa-
no egzekucji. Niektórzy mieszkań-
cy miasta opowiadali jednak o eks-
cesach sowieckich żołnierzy: pod-
paleniach, masowych gwałtach
i wywózkach.
„Eksperci nie wykluczają też, że
za część zbrodni odpowiedzialne
były polskie bandy, które wiosną
1945 roku grasowały pod ochroną
Armii Czerwonej na wschodnich te-
renach Niemiec”, pisała „Sueddeut-
sche Zeitung”. I przypominała, że
w zeszłym roku w oddalonym o za-
ledwie 150 kilometrów Aleksandro-
wie Kujawskim odsłonięto pomnik
ku czci niemieckich mieszkańców
zamordowanych pod koniec wojny
przez polskie milicje.
Największa niemiecka bulwarów-
ka, dziennik „Bild”, opublikowała
rozmowę z 75-letnim Gerhardem
Hintzem, który dziś mieszka
w Beckum w Nadrenii Północnej-
-Westfalii. W 1945 roku miał osiem
lat. Widział z ukrycia, jak żołnierze
„ładowali ludzi na ciężarówki i wy-
wozili w kierunku miasta”.
Według pracownika Muzeum Zamkowe-
go w Malborku i znawcy historii tego miasta
Bernarda Jesionowskiego, mogiła może
kryć szczątki cywilnych niemieckich miesz-
kańców Malborka, którzy zmarli lub zostali
zabici na początku 1945 roku, między inny-
mi w czasie walk między wojskami rosyj-
skimi a niemieckimi.
Pod koniec 1944 roku niemieckie do-
wództwo rozkazało mieszkańcom opuścić
Malbork. Nie wszyscy jednak posłuchali te-
C O M M E N T
JOHN REYELS,
attaché prasowy ambasady Niemiec:
L udowy Związek Niemieckiej Pielęgnacji
Grobów Wojennych, który z polecenia
rządu federalnego Niemiec zajmuje się
dbaniem o groby wojenne za granicą, oraz
Konsulat Generalny w Gdańsku intensyw-
nie zajmują się tą sprawą i ściśle współpra-
cują z odpowiednimi polskimi instytucjami.
Dla Republiki Federalnej Niemiec ważne
jest, aby zmarli po zakończeniu dochodzeń
i możliwie dogłębnym wyjaśnieniu tła całej
sprawy uzyskali godne ostatnie miejsce
spoczynku.

56 POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009


go nakazu. W mieście pozostało kilka tysię-
cy cywilów. Los części z nich – według róż-
nych źródeł od kilkuset do 1,5 tysiąca osób
– był dotąd nieznany.
Niektórzy umarli na skutek chorób, inni
zostali zabici. Ciężka zima na przełomie
1944 i 1945 roku mogła sprawić, że miesz-
kańcy, mimo toczących się na ulicach walk,
wychodzili z kryjówek, aby zdobyć opał
czy jedzenie i ginęli od przypadkowych
kul. Nie można jednak wykluczyć, że część
ludzi pochowanych w mogile mogła zostać
zastrzelona.
Podobne zdanie na temat okoliczności
powstania zbiorowego grobu ma szef gdań-
skiego pionu śledczego IPN prokurator
Maciej Schulz, który na bieżąco śledzi
sprawę. „Ciała mogły zostać zwiezione
z całego miasta i umieszczone w natural-
nym zagłębieniu, na przykład leju po bom-
bie”, mówił Schulz.
Za tym, że mogiła powstała w czasie po-
rządkowania miasta, przemawia fakt, że
w grobie znaleziono również szczątki zwie-
rząt. Ciała ludzi przed pochówkiem mogły
zostać rozebrane, a ich ubrania spalone
w obawie przed jakąś epidemią.
Jak twierdzi prokurator Schulz, na pod-
stawie zebranych dotychczas materiałów
najbardziej prawdopodobne jest, że w mogi-
le pochowano cywilnych mieszkańców Mal-
borka, którzy umarli lub zginęli w zimie na
przełomie 1944 i 1945 roku – przed, w trak-
cie oraz po walkach, jakie toczyły o to mia-
sto wojska niemieckie i rosyjskie.
Także niemiecka prasa przypominała, że
na początku 1945 roku w okolicach Malbor-
ka toczyły się ciężkie walki. 23 stycznia od-
jechały na zachód ostatnie pociągi z ucieki-
nierami. Kilka dni wcześniej miasto odwie-
dził szef SS Heinrich Himmler. Zbliżali
się tu już Rosjanie. Jeden z uczestników te-
go spotkania wspominał, jak opowiadał
o pancernych jednostkach niemieckiej ar-
mii, które wkrótce miały stoczyć z radziec-
ką armią zwycięski bój. Było to kłamstwo.
IDENTYFIKACJA
Prace ekshumacyjne dobiegają końca. Po
ich zakończeniu szczątki zostaną przekaza-
ne przedstawicielowi Niemieckiego Narodo-
wego Związku Opieki nad Grobami Wojen-
nymi, który chce przeprowadzić własne ba-
dania i, jeśli to możliwe, zidentyfikować
ofiary. Pomocna może się tu okazać lista za-
ginionych, którą uchodźcy oraz byli miesz-
kańcy Malborka sporządzili po wojnie
i o której znalezieniu donosiła niedawno
niemiecka gazeta „Bildzeitung”. Na liście
liczącej 245 stron znajdują się nazwiska
1840 zaginionych z Malborka. „Los tych lu-
dzi jest częścią historii naszego miasta”, na-
pisał w liście do lokalnej prasy jeden
z mieszkańców Malborka. 
H O R Y Z O N T Y
Pani Annie MARCINIAK
w tych trudnych chwilach
słowa wsparcia
i wyrazy najgłębszego współczucia
z powodu śmierci
MĘŻA
przekazują kadra i pracownicy wojska
Zarządu Planowania Logistycznego – A4
Dowództwa Sił Powietrznych.
„Im droższy człowiek, tym większy ból,
lecz wolą Boga jest rozstanie…”
Szefowi Katedry Działań Połączonych
Akademii Obrony Narodowej
w Warszawie
Panu płk. dr. hab. Andrzejowi
CZUPRYŃSKIEMU
i RODZINIE
wyrazy szczerego, głębokiego żalu
i współczucia
z powodu śmierci
OJCA
składają koledzy z Zakładu Operacji
Połączonych WZiD, AON.
Panu st. chor. sztab. Waldemarowi
DĄBCZAKOWI
wyrazy głębokiego współczucia
z powodu śmierci
OJCA
składają dowódca, kadra i pracownicy
wojska 3 Brygady Zmechanizowanej
Legionów w Lublinie.
Z wielkim żalem żołnierze i pracownicy
Wojskowej Komendy Uzupełnień
w Suwałkach
przyjęli wiadomość o śmierci
OJCA
płk. w st. spocz. Witolda REJTERADA
Wyrazy głębokiego współczucia
i szczere kondolencje
byłemu komendantowi WKU
oraz Jego małżonce
Ludwice REJTERADA
składają wojskowy komendant
uzupełnień, kadra i pracownicy
WKU w Suwałkach.
Panu Tadeuszowi KUJAWSKIEMU
wyrazy głębokiego współczucia i żalu
z powodu śmierci
OJCA
składają dowódca oraz kadra
i pracownicy wojska
5 Pułku Inżynieryjnego.
Panu mjr. Arturowi HEJDE
wyrazy głębokiego współczucia
z powodu śmierci
OJCA
składają dowódca, kadra i pracownicy
wojska 3 Brygady Zmechanizowanej
Legionów w Lublinie.
Wyrazy szczerego współczucia
i głębokiego żalu
panu ppłk. dypl. Arturowi
ROMANOWSKIEMU
z powodu śmierci
TEŚCIOWEJ
składają szef Wojsk Rakietowych
i Artylerii Wojsk Lądowych
oraz kadra i pracownicy Szefostwa.
Koleżance Annie KRÓLAK
oraz Jej RODZINIE
wyrazy szczerego współczucia
z powodu śmierci
BRATA
składają szef, kadra i pracownicy
Zarządu Zasobów Osobowych
Dowództwa Wojsk Lądowych.
Panu Pułkownikowi Jackowi STECOWI
attaché obrony przy Ambasadzie RP
w Sztokholmie
wyrazy głębokiego współczucia i żalu
z powodu śmierci
MAMY
składają kierownictwo, kadra zawodowa
i pracownicy wojska Departamentu
Wojskowych Spraw Zagranicznych.
POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009 57

F E L I E T O N
ZDZISŁAW NAJDER
Napoleon powiedział, że odwaga to jedyna cnota,
której nie można udawać.
Odwaga
C
zym jest odwaga? To gotowość
do ponoszenia ryzyka, narażania
się. Dwa i pół tysiąca lat temu
wielki historyk grecki Tukidy-
des nazwał odwagę „podstawą
wolności”. Mówimy o „odwadze cywilnej”,
kiedy wyrażając swoje przekonania, narażamy
się na karę. Wojownik wykazuje odwagę, gdy
świadomie naraża własne życie.
Napoleon powiedział, że odwaga to jedyna
cnota, której nie można udawać. Albo człowiek
naraża się na śmierć, albo nie. Sam Bonaparte
potrafił zręcznie udawać różne cnoty – ale od-
wagę wykazywał prawdziwą, co mu zjednywa-
ło przychylność podwładnych.
Czy człowiek odważny nie czuje lęku? Nie-
którzy tak podejrzewali. Rudyard Kipling, au-
tor znakomitych opowieści o Imperium Brytyj-
skim, powiedział, że odwaga to brak wyobraź-
ni. Ale to jedynie cynicznie dowcipkowanie.
Wiemy też i z historii, i z życia, że nawet naj-
odważniejsi czują strach. Pamiętamy, że mężny
Hektor uciekał przed Achillesem, ale w pew-
nym momencie się opanował. Dlatego też od-
waga bywa nieraz definiowana jako zdolność
opanowania strachu.
Jak twierdzili greccy filozofowie, strach
przed hańbą, przed skompromitowaniem się
w oczach towarzyszy, jest najpewniejszym
bodźcem dla wykazania odwagi. Ci myśliciele
nie przeprowadzali jednak żadnych badań psy-
chologicznych. Dla nich liczyły się fakty. Wi-
dzieli, że w mężnym zespole wszyscy starają
się zadbać o swój honor.
Pojawia się tu trudność, którą można na-
zwać paradoksem wodza. Wódz jest odpowie-
WIZYTÓWKA
Profesor ZDZISŁAW NAJDER
W 1976 roku założył podziemne Polskie
Porozumienie Niepodległościowe. W latach
1982–1987 był dyrektorem Rozgłośni
Polskiej Radia Wolna Europa. Skazany
w 1983 roku zaocznie na śmierć przez
Sąd Wojskowy w Warszawie. W 1991 roku
założył Klub Atlantycki, postulujący wejście Pol-
ski do NATO, i został jego pierwszym prezesem.
58 POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009
Rycerskie sprawy
(8)
dzialny nie tylko za siebie: od jego lo-
su zależy przyszłość podwładnych.
Jeżeli zginie, klęska staje się bardziej
prawdopodobna. Więc czy wódz ma
prawo się narażać? Może nie. Ale je-
żeli będzie dbał o własne bezpieczeń-
stwo, to jak zdobędzie zaufanie pod-
komendnych? Na przykład gdyby któ-
ryś z trzech dowódców, którzy zyskali
sławę gotowych do walki w pierwszej
linii, Aleksander Wielki, Napoleon I
czy Józef Piłsudski, zginął we wcze-
snym boju, losy ich państw potoczy-
łyby się inaczej. Króla Francji
Ludwika IX (Świętego) trzeba było
wykupić z niewoli za ogromne pie-
niądze, bo uparcie pchał się do walki
z mahometanami. Pamiętamy, jak
Andrzej Kmicic rzuca się przed kró-
la Jana Kazimierza, żeby go ochronić
przed niebezpieczeństwem. Spełnia
swój żołnierski obowiązek. Ale gdyby
macedońscy wojownicy nie dopuszcza-
li do walki cesarza Aleksandra, gdyby
Napoleonowi nie pozwolono ponieść
batalionowego sztandaru podczas ataku
na most pod Arcole, gdyby Piłsudski
chował się przed kulami w legionowych
okopach – podkomendni nie wiedzieli-
by, czy ich wodzowie są naprawdę od-
ważni. Więc musieli ryzykować, dla do-
bra sprawy i własnej chwały.
Starożytni wodzowie sprawdzali
się w walce wręcz. Nowoczesna
wojna odsuwa dowódców od fron-
tu. Większość generałów II wojny
światowej, którzy zyskali renomę
odważnych – Philippe-Marie
Leclerc, Stanisław Maczek,
George Patton, Erich Rommel
– miała pod komendą dywizje pan-
cerne. Swoją odwagę wykazywali
w pierwszej linii. 
Starożytni
wodzowie sprawdzali
się w walce wręcz.
Nowoczesna wojna
odsuwa dowódców
od frontu
H O R Y Z O N T Y

POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009 59

 P O W R Ó T D O P R Z E S Z Ł O Ś C I

W
II Rzeczypospolitej słu- w 1938 roku ukazała się instrukcja o użyciu macierzystego gołębnika potrafi dotrzeć po
chacze Szkoły Podchorą- „żywych środków łączności”. Dotyczyła goń- przeleceniu tysiąca kilometrów. Leci bardzo
żych Rezerwy Łączności ców, psów meldunkowych i gołębi poczto- szybko – przeciętnie kilometr na minutę.
w Zegrzu uczyli się nie wych. Było to pewnego rodzaju kuriozum na Przy sprzyjających warunkach prędkość
tylko radiotechniki czy tle państw europejskich, które postawiły na zwiększa się do 2 kilometrów na minutę.
teletechniki i elektrotechniki. Wiedzieli także, rozwój środków technicznych. W latach trzy- Nawet głodny i ranny wraca do swojego do-
kiedy i jak wypuścić gołębia z wiadomością. dziestych założono nawet stacje gołębi w War- mu. To dlatego gołąb „dostał powołanie” do
Zmiany w profilu kształcenia nastąpiły szawie, Zegrzu, Toruniu, Lwowie i Krakowie. wojska.
w 1932 roku. Wydawało się, że gołębie prze- Telegraf osłabił znaczenie gołębi poczto-
staną już dostarczać meldunki, jednak jeszcze SAME ZALETY wych. Jednak kiedy zawodziły nowoczesne
Gołąb ma wielki dar orientacji, nawet środki łączności, armia upomniała się po-
w zupełnie nieznanych mu okolicach. Do nownie o ptaki. Na wszelki wypadek znala-
ELŻBIETA SZUMIEC-ZIELIŃSKA

Skrzydlaci żołnierze
Gołębi pocztowych wojsko używało
zwykle wtedy, gdy zawodziły inne środki
łączności. Korzystały z nich najczęściej
oddziały bliskiego i dalekiego
rozpoznania.
Bohaterski G.I. Joe
Gołąb ocalił życie blisko tysiąca brytyjskich żołnierzy.

T rzydzieści dwa gołębie pocztowe

z czasów II wojny światowej uho-
norowano Medalem Dickina – naj-
wyższym brytyjskim odznaczeniem
za męstwo zwierząt. Wśród wyróż-
nionych ptaków był amerykański go-
łąb G.I. Joe. – w czasie 20 minut po-
konał 30 kilometrów, dostarczając
wiadomość, dzięki której Ameryka-
nie wstrzymali naloty na włoskie
miasteczko Calvi Risorta zajęte już
przez wojska brytyjskie. Amerykanie
nie wiedzieli o tym i szykowali się do
ataku. Anglicy, nie mogąc nawiązać
ze sprzymierzonymi kontaktu radio-
wego, wysłali z informacją gołębia
G.I. Joe. Ptak ocalił życie blisko ty-
siąca brytyjskich żołnierzy. 

Historia gołębiej służby

W Europie korzystanie z gołębi pocztowych stało się
powszechne podczas wypraw krzyżowych.

F enicjanie wypuszczali
gołębie, aby przesłać
wiadomości na ląd. Dla
Arystotelesa były symbo-
lem wytrwałości i niewin-
ności. Aleksander Mace-
doński wypuszczał je
podczas wojen perskich.
Dioklecjan i Kalif Nureddin
z Bagdadu wprowadzili
regularną komunikację
za pomocą tych ptaków.
Chińczycy wydali zarzą-
dzenie w sprawie ochro-
ny gołębi przed drapież-
nym ptactwem. W Euro-
pie gołębie pocztowe roz-
W 1119 roku w Turcji po-
wstała regularna poczta
gołębia. Ptaki te latały
także podczas wojny trzy-
dziestoletniej, używano
ich również w armii Na-
poleona Bonapartego.
Historia wspomina o nich
podczas oblężenia Pary-
ża w 1870 roku. Z ich po-
mocy korzystano w la-
tach I wojny światowej.
W czasie operacji pod
powszechniły się pod- Marną do gołębnika po-
czas wypraw krzyżowych. wrócił ptak z odstrzelony-
Służyły już jednak w armii mi nogami. Mimo ran,
Karola Wielkiego. dostarczył meldunek. 

60 POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009


zły się one w zeppelinach, płatowcach, pocią-
gach pancernych i na okrętach podwodnych.
W polskiej armii gołębie dostarczane były do
jednostek w koszach przewożonych w spe-
cjalnie resorowanych pojazdach, które były
wyłożone sianem lub słomą.
Gołąb żołnierz musiał być oznakowany.
Obrączki wykonywano z aluminium. Instruk-
cja nakazywała, aby na każdej wytłoczone
były litery WP, numer ewidencyjny oraz rok
wylęgu. Obrączka nakładana była na lewą
nogę w pięć–siedem dni po wylęgu. Na ze-
H O R Y Z O N T Y
wnętrznej stronie skrzydeł odciskano
18 maja 1944 czerwoną farbą wykonane z metalu
roku polscy lub kauczuku pieczątki. Umieszcza-
żołnierze wypuś-
cili skrzydlatego no na nich między innymi informa-
posłańca cję, że ptak jest własnością Wojska
z Monte Cassino Polskiego. Instrukcja podawała na-
do sztabu wet przepis na czerwona farbę, której
II Korpusu.
Napisali tylko nie zmywał deszcz. I tak należało
jedną literę wziąć: 300 gramów spirytusu,
– „V”, jak victoria. 20 gramów fuksyny, 4 gramy zande-
raku, 40 gramów gliceryny, a następ-
nie wymieszać wszystkie składniki.
Stacja na Cytadeli
W kaplicy pod wezwa-
niem Świętego Du-
cha na terenie warszaw-
–1819. Miał pełnić funk-
cję szkolnej kaplicy przy
konwikcie ojców pijarów.
skiej Cytadeli w okresie Po II wojnie światowej
międzywojennym znaj- przechowywano w nim
dowała się Stała Stacja mapy topograficzne.
Gołębi Pocztowych ob- W latach 1988–1992
sługująca garnizon war- budynek został wyremon-
szawski. Budynek po- towany. Przywrócono mu
wstał w latach 1813– funkcję sakralną.  lotu w dzień, w sprzyjających warun-
MELDUNEK O OBIEDZIE
W lipcu 1923 roku odbyły się
w Polsce loty konkursowe
wojskowych gołębi pocz-
towych. Startowały
ptaki z 15 stacji. Zwy-
cięzca pokonał 203 ki-
lometry. Nieco mniej-
szą odległość przele-
ciał gołąb, o którym
wspominał „Żołnierz
Polski” z 15 czerwca 1924
roku. Czytamy w nim:
„W niedzielę dn. 1 bm. na
uroczystość do 30 p. strz. kan.
przybyli dostojni goście: Prezydent
Rzeczypospolitej Stanisław Wojcie-
FOT. MARCIN DMOWSKI/ /WWW.SXC.HU
chowski, w zastępstwie ministra
spraw wojskowych gen. Osiński,
d-ca O.K. I gen. dyw. Konarzewski,
d-ca O.K. IV gen. dyw. Majewski,
komendant miasta gen. Suszyński
i in. Po przeglądzie dokonanym przez
Prezydenta Rzplitej rozpoczęła się
msza święta, którą odprawił przed
pięknym ołtarzem polowym ks. bi-
skup Gall (…). Po defiladzie, która
wywarła na obecnych doskonałe wra-
żenie, odbył się obiad w ogrodzie,
w którym wzięli udział dostojni go-
ście wraz z całym pułkiem. Na ży-
czenie Prezydenta Rzeczypospolitej
wysłano z pobliskiej stacji trzy gołę-
bie pocztowe do 1 p. łączności do
Zegrza z zapytaniem, co jest tam na
obiad. Po godzinie przyleciały gołę-
bie z Zegrza z odpowiedzią podpisa-
ną przez d-cę 1 p. ł.: «Melduję Panu
Prezydentowi, że w kasynie oficer-
skim 1 p. w. ł. na obiad jest zupa
szczawiowa, pieczeń i legumina. Dla
żołnierzy rosół, mięso i kluski. Pułk
zasyła wyrazy hołdu i posłuszeństwa
dla Najwyższego Zwierzchnika Siły
Zbrojnej»”.
Gołębie pocztowe przydatne były
zwykle w sytuacji, gdy zawodziły inne
środki łączności. Miały z nich korzy-
stać przede wszystkim oddziały rozpo-
znania dalekiego i bliskiego (kawale-
ria, broń pancerno-motorowa, lotni-
ctwo), oddziały wydzielone, formacje
działające na tyłach nieprzyjaciela,
żołnierze odcięci od własnych jedno-
stek, oddziały znajdujące się pod sil-
nym ogniem artylerii nieprzyjaciela,
jednostki morskie i rzeczne oraz jed-
nostki wywiadowcze na terenie prze-
ciwnika. Zwykle meldunek przesyłano
dwoma gołębiami. Zgodnie z instruk-
cją, powinny one być wypuszczane do
kach atmosferycznych. Nie można by-
ło wysyłać ich w czasie burzy, silnych
opadów i mgły.
Przepisy określały, że gołębia
z meldunkiem mógł wysłać dowódca
lub komendant, któremu został on po-
wierzony. Meldunek pisano tekstem
jawnym lub szyfrem na specjalnych
blankietach z cienkiej bibułki. Do pisa-
nia używano ołówka grafitowego. Od-
pis meldunku pozostawał u nadawcy.
Szkic kreślony był na tym samym blan-
kiecie. Należało wpisać dokładny czas
wysłania gołębia. Nadawca informo-
wał, ile gołębi zostało wypuszczonych
z takim samym telegramem. Pisano
także informację, aby każdy, kto znaj-
dzie rannego lub zbłąkanego ptaka, od-
dał go najbliższej placówce wojskowej
lub policji. Zwinięty w rurkę meldunek
umieszczany był w aluminiowej tulej-
ce. Przyczepiano ją do ogona lub pra-
wej nóżki gołębia tak, aby denko ozna-
czone kolorem czerwonym lub niebie-
skim było u góry. Chodziło o to, aby tu-
lejka nie otworzyła się podczas lotu.
Większe telegramy, szkice, plany, ry-
sunki i fotografie były przesyłane
w kieszonkach meldunkowych. Wyko-
nywano je z pokrytego gumą płótna,
mocując później do brzucha lub grzbie-
tu ptaka.
Gołębie przynosiły meldunki
o klęskach, ale też o zwycięstwach.
18 maja 1944 roku polscy żołnierze
wypuścili skrzydlatego posłańca
z Monte Cassino do sztabu II Korpu-
su. Napisali tylko jedną literę – „V”,
jak victoria. 
POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009 61
 P O Ż E G N A N I A
Wyrazy szczerego współczucia
i głębokiego żalu
asystentowi szefa Sztabu Generalnego WP
gen. broni Lechowi MAJEWSKIEMU
z powodu śmierci
OJCA
składa dowódca Sił Powietrznych
gen. broni pil. Andrzej Błasik
wraz z kadrą, żołnierzami
i pracownikami wojska.
Z głębokim smutkiem i ogromnym żalem
społeczność Centrum Operacji Morskich
przyjęła wiadomość o śmierci
Wojciecha DROZDA
zastępcy dyrektora Urzędu Morskiego
w Gdyni
W tych ciężkich chwilach,
trwając w żalu i zadumie,
w imieniu kadry i pracowników
Centrum Operacji Morskich
składam Rodzinie Zmarłego
najserdeczniejsze wyrazy współczucia.
Dowódca
Centrum Operacji Morskich
Pani Jadwidze KOPIJ
wyrazy głębokiego współczucia
z powodu śmierci
MATKI
składają dyrekcja i pracownicy
Wojskowego Biura Badań Społecznych.
Wyrazy szczerego współczucia
i głębokiego żalu
ppłk. w st. spocz. lek. Ryszardowi
ZACHAROWI
z powodu śmierci
OJCA
składają kadra i pracownicy
wojskowych komisji lekarskich.
62 POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009
Państwu
Małgorzacie i Robertowi STANKOM
wyrazy głębokiego współczucia i żalu
z powodu śmierci
MAMY
składają
dowódca operacyjny Sił Zbrojnych,
kadra i pracownicy
Dowództwa Operacyjnego Sił Zbrojnych
oraz współpracownicy z Oddziału Kadr.
Panu ppłk. Jarosławowi KOPACZCE
oraz jego NAJBLIŻSZYM
wyrazy głębokiego żalu i szczerego
współczucia
z powodu śmierci
OJCA
składają dowódca, kadra oraz pracownicy
Kwatery Głównej Wielonarodowego
Korpusu Północno-Wschodniego.
Panu kpt. Eugeniuszowi
JASIŃSKIEMU
z 17 Wielkopolskiej Brygady
Zmechanizowanej
oraz Jego RODZINIE
wyrazy głębokiego współczucia
z powodu śmierci
OJCA
składa personel Pionu Ochrony
Informacji Niejawnych
Dowództwa 11 Lubuskiej Dywizji
Kawalerii Pancernej w Żaganiu.
Panu
ppłk. Janowi GABRYCHOWI
wyrazy głębokiego współczucia
z powodu śmierci
OJCA
składają dowódca oraz kadra
i pracownicy wojska
Dowództwa POW.
Pani dr Małgorzacie ZŁOTOROWICZ
oraz całej RODZINIE
wyrazy głębokiego żalu i współczucia
z powodu śmierci
OJCA
śp. gen. bryg. Stanisława
KAROLKIEWICZA
honorowego prezesa ŚZŻAK
składają prezes Zarządu Głównego
Rada Naczelna, władze i pracownicy
Światowego Związku Żołnierzy
Armii Krajowej
Z wielkim żalem przyjęliśmy wiadomość
o śmierci
płk. w st. spocz. dr. hab. inż. Wiesława
DĘBSKIEGO
profesora Wydziału Inżynierii
Lądowej i Geodezji
Wojskowej Akademii Technicznej
W Zmarłym straciliśmy wybitnego
fachowca, nauczyciela i wychowawcę
licznych roczników geodetów
i kartografów, utalentowanego
organizatora badań naukowych
i dydaktyki. Odszedł wielki Przyjaciel
Wydziału, Akademii, studentów
i nas wszystkich.
RODZINIE i PRZYJACIOŁOM
wyrazy współczucia przekazują
dziekan, rada wydziału,
koleżanki i koledzy oraz studenci.
Pani Małgorzacie STANEK
pracownikowi wojska Dowództwa
Operacyjnego Sił Zbrojnych
oraz pogrążonej w smutku
RODZINIE
wyrazy szczerego żalu oraz głębokiego
współczucia z powodu śmierci
MATKI
składają pracownicy wojska Dowództwa
Operacyjnego Sił Zbrojnych.
 H O R Y Z O N T Y

FOT. ALEKSANDRA OGŁOZA

ANNA DĄBROWSKA

Przetrwanie w minusach
Zima jest niebezpieczna nie tylko za kołem podbiegunowym i przy minus plecami, gdyż to spowoduje jeszcze większe
50 stopniach Celsjusza, ale także w Polsce, kiedy temperatura spada trudności w oddychaniu.
niewiele poniżej zera.

O
statnio zimy nie są w Polsce ani
zbyt mroźne, ani śnieżne i może
się wydawać, że nie stanowią
wielkiego zagrożenia. Jest jed-
nak inaczej, a do tego pogoda umie zasko-
czyć – jak choćby na początku stycznia, kie-
dy przez kilka dni temperatura spadła poniżej
minus 20 stopni Celsjusza. Dlatego wyrusza-
jąc zimą na wycieczkę dłuższą niż spacer po
parku, warto się przygotować. Jednocześnie
jest to doskonała pora, aby przećwiczyć kilka
podstawowych umiejętności survivalowych.
Może być to propozycja na zajęcia dla harce-
rzy, członków Strzelca czy klas wojskowych.
GRANICZNE 25 STOPNI
Najczęstszym zagrożeniem jest wychłodze-
nie, którego pierwszymi objawami są dresz-
cze. Organizm stara się w ten sposób – przez
ruch – wytworzyć więcej ciepła. Hipotermia
zaczyna się, gdy temperatura ciała spadnie
poniżej 35 stopni. Wiąże się z tym spadek
sprawności manualnych, osłabienie, utrata
zdolności oceny sytuacji. Gdy dreszcze usta-
ną, sytuacja staje się bardzo poważna, ozna-
cza to bowiem, że temperatura ciała spadła
poniżej 32 stopni. Człowiek przestaje być
wrażliwy na bodźce, pojawia się apatia, za-
burzenia świadomości i w końcu utrata przy-
tomności. „Kiedy temperatura ciała spadnie
poniżej 25 stopni Celsjusza, najczęściej na-
stępuje śmierć”, tłumaczy doktor Henryk
Kozłowski, lekarz i taternik.
Wbrew pozorom, do wychłodzenia wcale
nie są potrzebne duże mrozy. Wystarczy
spory wiatr i duża wilgotność powietrza.
Przy zerze na termometrze, wiatr o prędko-
ści czterech metrów na sekundę obniża tem-
peraturę do minus 8 stopni, a jeśli wieje
z prędkością 10 metrów na sekundę – od-
czuwamy to jako minus 15 stopni. Dlatego
oprócz polaru, który chroni dobrze od zim-
na, ale wcale nie chroni od wiatru, warto
mieć ze sobą kurtkę. Silny wiatr może też
utrudniać oddychanie. Należy wtedy osłonić
czymś usta, lecz nie odwracać się do wiatru
NIEBEZPIECZNY DUET
Szczególnie niebezpieczne jest połączenie
wody i mrozu. Woda wychładza organizm 25 ra-
zy szybciej niż powietrze. „Najlepiej uznać, że
lód na zbiornikach, a szczególnie rzekach, jest
zawsze zdradliwy i jeśli to tylko możliwe, omijać
go”, radzi Andrzej Trembaczowski, autor „Za-
nim wyruszysz, czyli coś o survivalu”. Zdaniem
autora innej książki o przetrwaniu – „Survival po
polsku” – Krzysztofa Kwiatkowskiego, naj-
ważniejsza przy zapobieganiu wychłodzeniu jest
zmiana sposobu myślenia. „Nie wolno czekać
z włożeniem czegoś cieplejszego, aż będzie nam
zimno. Należy zapobiegać utracie ciepła”. Rów-
nie ważne jest noszenie czapki, ponieważ przez
głowę tracimy około 40 procent ciepła. „Jeśli
musimy czekać na mrozie, a jesteśmy w grupie,
najlepiej skupić się razem. Nie tylko będzie cie-
plej, ale także można siebie nawzajem obserwo-
wać i nie dopuścić, żeby ktoś zasnął na mrozie”,
dodaje Andrzej Trembaczowski.
Wychłodzenie wiąże się z jeszcze jednym za-
grożeniem – odmrożeniami, czyli miejscowym
uszkodzeniem tkanek na skutek działania zimna.

POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009 63

 S U R V I V A L

FOT. ALEKSANDRA OGŁOZA (2)

Zabójcze zimno
Warto mieć w plecaku:
 zapasowe ciepłe ubra-
nie, skarpety i rękawiczki
w wodoodpornym worku,
 latarkę – szybko zapa-
dają ciemności, a nawet
krótka teoretycznie trasa
może zabrać wiele godzin,
 termos z gorącą herbatą
lub (przy dłuższych wypra-
wach) kuchenkę i kubek
do gotowania,
 naładowany telefon ko-
mórkowy, trzymany blisko
ciała, i zapasowe baterie,
 czekoladę, coś kalorycz-
nego do jedzenia,
 apteczkę,
 coś do rozpalania ognia
(najlepiej kilka) – zapałki,
krzesiwo, zapalniczkę,
 folię ratunkową NRC; zło-
TERMOS Z GORĄCĄ HERBATĄ nie tylko poprawi nam samopoczucie, ale i zapobiegnie żona jest niewiele większa
odwodnieniu organizmu.
od paczki papierosów, a mo-
że być użyta do budowy im-
prowizowanego namiotu, ja-
ko izolacja od podłoża czy
ekran do odbijania ciepła
ogniska.
Zimowe ćwiczenia:
 dobór odpowiedniego
ubioru na wędrówkę,
 sposoby poruszania się
w głębokim śniegu,
 orientacja w zimowym
terenie – posługiwanie się
kompasem, słońcem, ma-
pą, odnajdywanie punktów
orientacyjnych,
 rozpalanie ognia na
śniegu ze zmarzniętego,
mokrego drewna,
 budowanie szałasu lub
jamy śnieżnej – dla zaawan-
sowanych nocleg w nich. 

Kiedy organizm ulega wychłodzeniu, następuje
reakcja obronna polegająca na zmniejszaniu krą-
żenia krwi we wszystkich peryferyjnych czę-
ściach ciała, kosztem utrzymania właściwej tem-
peratury najważniejszych organów. Dłonie, sto-
py, uszy, nos i policzki są szczególnie wrażliwe
na odmrożenia. Zdarzają się one nawet przy tem-
peraturach powyżej zera, jeśli działa wychładza-
jąca siła wiatru. Niebezpieczne mogą być też
mokre rękawiczki lub ich brak – w takim wy-
padku można je zastąpić zapasowymi skarpetka-
mi lub włożyć ręce do kieszeni. Trzeba też dbać,
aby stopy były suche. Podczas silnych mrozów
nie należy wiązać butów zbyt mocno, aby nie
ograniczać krążenia krwi. Pierwszym sygnałem
odmrożenia jest najczęściej woskowobiały od-
cień skóry. W następnym etapie pojawiają się pę-
cherze i ból, potem skóra staje się żółtawa i traci
się czucie w miejscu odmrożenia. Ostatnie sta-
dium to czarna skóra i głęboka martwica.
ŚNIEŻNY BIWAK
Przy wychłodzeniu gwałtowne rozgrzewanie
może być fatalne w skutkach. „Poszkodowanego
należy rozebrać, ułożyć w suchym śpiworze, za-
winąć w płachtę ratunkową (NRC), podawać cie-
płe, słodkie napoje”, radzi doktor Kozłowski.
Nie wolno nacierać ani masować.
W bardziej zaawansowanej hipotermii
tylko pomoc medyczna może zapew-
nić przeżycie. Podobne zasady obo-
wiązują przy odmrożeniach. Nie wol-
no ich rozcierać, a już szczególnie
śniegiem, ani poddawać odmrożonych
części ciała działaniu wysokiej tempe-
ratury. Przy powierzchownych odmro-
żeniach zaleca się ogrzewanie rąk,
KIEDY
wsuwając je na przykład pod pachy.
TEMPERATURA Dobrym sposobem, ale do zastosowa-
CIAŁA nia dopiero w domu, jest ogrzanie
spadnie poniżej w kąpieli o temperaturze 25–30 stopni.
25 stopni
Celsjusza,
Jak podkreśla Henryk Kozłowski,
najczęściej w przypadkach głębokich odmrożeń
następuje lepiej nie wykonywać żadnych czyn-
śmierć. ności rozgrzewających, ale od razu we-
zwać pogotowie ratunkowe.
„Warto pamiętać, że w śniegu przej-
ście szlaku, które latem zajmuje godzi-
nę, może potrwać kilka razy dłużej”,
mówi Krzysztof Kwiatkowski. Dlate-
go trzeba uwzględnić to w planowaniu
wycieczki, ale też przygotować się na
biwak w śniegu. Jeśli musimy zanoco-
wać, wybieramy miejsce osłonięte od
wiatru. Biwak można urządzić pod
zwisającymi gałęziami dużego drzewa
albo wykopać jamę śnieżną, wykorzy-
stując ukształtowanie terenu. Izolację
od ziemi zapewnią suche liście lub ga-
łęzie. Przed zapadnięciem zmroku zbie-
ramy drewno na opał. Miejsce na ogni-
sko trzeba oczyścić ze śniegu, a jeśli jest
bardzo głęboki, rozpalić ognisko na
„tratwie” ze świeżych, grubych gałęzi.
Zimą może nam też zagrażać kilka
wydawałoby się zupełnie „niezimo-
wych” problemów, jak choćby odwod-
nienie. Przydadzą się więc podczas wy-
prawy napoje, najlepiej ciepłe. Nie wol-
no natomiast jeść śniegu ani ssać lodu,
gdyż powoduje to wychłodzenie organi-
zmu i utratę energii. Poza tym przy
słońcu i śniegu można nabawić się śle-
poty śnieżnej. Pojawia się „piasek
w oczach”, zaczerwienienie i ból gło-
wy. Zapobiegawczo należy nosić oku-
lary lub gogle, a jeśli ich nie mamy,
można zastosować własnoręcznie wy-
konane „okulary” z paska materiału
czy kory, w którym robimy maleńkie
otwory na oczy. 

64 POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009

 H O R Y Z O N T Y

P o s ł u ż b i e
 Nie przegap
 Warto
 Niezłe
 Nie warto


FILM
Na krawędzi
W warszawskiej Kinotece
od 6 do 8 marca 2009
roku odbędzie się Festiwal
360 Stopni. Ciekawym punk-
tem programu przeglądu ki-
na ekstremalnego będzie
 film „Zjazd”, którego autorzy

FILM
Złota klatka starali się przekazać widzowi
swoje oczarowanie górami
i wiarę w to, że człowiek może
Sam Mendes nie tylko bohaterów „Drogi do szczęścia”, lekceważyć prawa grawitacji.
ale również widzów zmusił do refleksji nad swoim życiem Niezwykły „Blindsight” opo-
i zmierzenia się z marzeniami. wiada z kolei historię sześciu
młodych, niewidomych Tybe-
nie swobodne. Ponadto bę-
dzie można obejrzeć „Deep
Water”, brytyjski dokument
historyczny o katastroficz-
nym rejsie żeglarskim do-
okoła świata z 1968 roku.

W bardzo dużym uproszczeniu

można powiedzieć, że „Droga
do szczęścia” to opowieść krytykująca
mentalność ludzi mieszkających na
amerykańskich przedmieściach.
Richard Yates protestował jednak
przeciw tak płytkiej interpretacji swo-
jej książki: „To rozczarowujące. Zale-
żało mi raczej na tym, aby pokazać,
jak w skali całego kraju droga do
szczęścia rozpoczęta w 1776 roku,
w latach pięćdziesiątych XX wieku
skończyła się ślepym zaułkiem”. Tym
bardziej że powstała powieść uniwer-
salna, której przesłanie jest aktualne
do dziś. Yates próbuje odpowiedzieć
na pytanie, czy w życiu należy za
wszelką ceną realizować swoje ma-
rzenia, czy trzeba godzić się na pew-
ne kompromisy.
Richard Yates prawa do ekranizacji
swojej powieści pochopnie sprzedał
zaledwie za 15 tysięcy dolarów, a póź-
niej bezskutecznie starał się je odzy-
skać. Zależało mu, żeby film powstał
według jego wizji. Chociaż trudno powie-
dzieć, czy adaptacja Sama Mendesa
zadowoliłaby autora książki, nie po-
winna rozczarować tych, którzy wybio-
rą się do kina. Co więcej, mam nadzie-
ję, że dzięki tak dobrej ekranizacji ta
jedna z najlepszych amerykańskich
powieści będzie znana szerszemu od-
biorcy. Bo do tej pory nawet reko-
mendacje takich mistrzów jak Kurt
Vonnegut i Tennessee Williams nie
zagwarantowały jej popularności.
April (Kate Winslet nagrodzona za
tę rolę Złotym Globem) i Frank (Le-
onardo DiCaprio) Wheeler mają ol-
brzymi dom, dwójkę dzieci i wszyscy
uważają ich za szczęśliwą parę. Po
kilku latach małżeństwa związek ten
przechodzi poważny kryzys. April jest
niespełnioną aktorką i głównie zaj-
muje się domem. Frank nie znosi
swojej pracy, ale wie, że jest na nią
skazany, bo musi utrzymać rodzinę.
Oboje zdają sobie sprawę, że wpadli
w pułapkę rodzinnej stabilizacji.
Kpią z sąsiadów i znajomych, którzy
żyją jak typowe rodziny z amerykań-
skiego przedmieścia, a jednocześnie
wiedzą, że niczym się od nich nie
różnią.
Paradoksalnie jedyna osoba, któ-
ra rozumie ich frustracje, to leczący
się w szpitalu psychiatrycznym syn
znajomych (znakomita rola Michaela
Shannona). Żeby ocalić małżeństwo,
postanawiają uciec z tej złotej klatki
i przeprowadzić się do Paryża. Wie-
rzą, że tam odnajdą cel życia i będą
szczęśliwi. Jednak los krzyżuje te
plany i wystawia Wheelerów na ko-
lejną próbę.
Czy znajdą siłę, żeby dalej szukać
drogi do szczęścia? (AWIS)  wspólnie z nim przeżył.
Reżyseria: Sam Mendes
Obsada: Leonardo DiCaprio,
Kate Winslet, Kathy Bates,
Michael Shannon
Dystrybutor: UIP
tańczyków wspinających się
na szczyt Lhakpa-Ri. Ich
przewodnikiem jest Eric
Weihenmayer, niewidomy al-
pinista, zdobywca siedmiu
ośmiotysięczników. Reko-
mendacji nie wymaga „Wielki
Błękit” Luca Bessona, film
o rywalizacji dwójki przyja-
ciół uprawiających nurkowa-

Trudny wybór
B ardzo rzadko prezentuje-
my książki autorstwa lu-
dzi, którzy noszą mundur, ta-
kie jak na przykład zbiór opo-
wiadań kapitana Franciszka
Banaszewskiego „Łowy. Ce-
na wyboru”. Jest to druga
książka tego autora. Wcze-
śniej wydał zbiór opowiadań
„Ocalić od zapomnienia”,
który zadedykował senioro-
wi rodu Banaszewskich
– Czesławowi. Oficer opisał
myśliwskie przygody, o któ-
rych usłyszał od ojca lub
Najnowszy zbiór opowia-
dań także jest poświęcony te-
matyce myśliwskiej. Zawarte
w niej historie są adresowane
nie tylko do ludzi rozmiłowa-
nych w polowaniach. Wśród
W opartym na autentycz-
nych wydarzeniach „Czeka-
jąc na Joe” (na zdjęciu), Joe
Simpson i Simon Yates bez
heroizmu zdobywają szczyt
Siula Grande w peruwiań-
skich Andach. 
Więcej informacji na stronie:
www.360stopni.org
wielu zdarzeń opisanych pięk-
nym literackim językiem moż-
na znaleźć dużo opisów przy-
rody, historię miłości dwojga
ludzi czy rozterki związane
z tytułową ceną wyboru po-
między śmiercionośną bronią
a aparatem fotograficznym.
Książka jest wzbogacona
o słowniczek terminów i zwro-
tów języka łowieckiego oraz
kilka niewyszukanych przepi-
sów kulinarnych na potrawy
z dziczyzny. Opowiadania zilu-
strowano nie tylko zdjęciami,
ale również grafikami wykona-
nymi przez autora. (BP) 
Franciszek Banaszewski,
Opowiadania „Łowy. Cena
wyboru”, W kolorach tęczy,
Wrocław 2008

POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009 65

 Strefa sportu
F E L I E T O N

ANDRZEJ
FĄFARA
dziennikarz
sportowy
Gdy boisz się podczas meczu, prawdopodobnie
go przegrasz; gdy trzęsiesz się ze strachu
podczas bitwy, prawdopodobnie zostaniesz zabity.

Tenisista w okopach
C
o łączy wojsko z teni- „Co zatem zdarzyło się przez ten rok, wymaga mentalnej i emocjonalnej twardości.
sem? Wydawać by się że szeregowiec Lanateer ma dziś od- A tę można osiągnąć jedynie w trakcie syste-
mogło, że niewiele. wagę stawić czoło śmierci?”, pyta pate- matycznego treningu. „Gdy boisz się podczas
Dyscypliny kojarzone tycznie Loehr. I odpowiada: „Inten- meczu, prawdopodobnie go przegrasz; gdy
z armią to przede sywne szkolenie, które ma wiele wspól- trzęsiesz się ze strachu podczas bitwy, praw-
wszystkim strzelectwo, szermierka, nych cech ze sportowym treningiem”. dopodobnie zostaniesz zabity”, kon-
jazda konna oraz wszelkie statuje Loehr.
sporty walki, takie Święte słowa. Jak bardzo są
jak boks, zapasy prawdziwe, wiedzą ci, którzy
czy dżudo. Tenis oglądali na początku lutego finał
pachnie cywilem na wielkiego turnieju tenisowego
kilometr. Też tak w Melbourne. Szwajcar Roger
myślałem, dopóki Federer w piątym, decydują-
nie trafiłem na frag- cym secie, gdy trzeba było rzu-
menty książki Jamesa cić na szalę wszystkie siły, za-
E. Loehra (przetłu- czął najwyraźniej odczuwać
maczone przez byłego lęk przed porażką. Zamiast
mistrza Polski w tenisie ruszyć do ataku, szukał bez-
Krystiana Pfeiffera) piecznego miejsca w oko-
pod tytułem „Uciążli- pach. Hiszpan Rafael Nadal
wości treningu sporto- odniósł zwycięstwo, bo miał
wego”. Tekst zaczyna odwagę podjąć ryzyko.
się od opisu stanu Czy to znaczy, że Roger
ducha amerykańskiego Federer, gdyby postawić
szeregowca Curtisa go na miejscu szeregowca
Lanateera, którego cze- Lanateera, byłby marnym
ka chrzest bojowy podczas żołnierzem, a Rafael
operacji „Pustynna burza”. Nadal wręcz przeciwnie – dziel-
Chłopak, jeszcze rok wcze- nym i walecznym? Tego, jak sądzę, nie wie
śniej uczeń szkoły średniej, nawet sam James E. Loehr. Na empiryczne
teraz wsłuchuje się w głos dowódcy, by Autor książki twierdzi z całym rozstrzygnięcie tej kwestii raczej nie ma co li-
w odpowiednim momencie ruszyć do przekonaniem, że strach, który szere- czyć. I całe szczęście… 
ataku na pozycje wroga. gowy Lanateer odczuwał, czekając
„Curtis wie, że to może być jego na sygnał do ataku, jest dokładnie ta- WIZYTÓWKA
ostatnia noc na tym świecie”, pisze kim samym rodzajem emocji, jakich
Loehr. „Zastanawia się, czy rok temu sportowcy doświadczają przed waż- ANDRZEJ FĄFARA
podjąłby się równie niebezpiecznego nymi meczami. Różnica polega jedy- Wybrał zawód dziennikarza sportowego,
zadania. Na samą myśl zaczyna się nie na natężeniu. Rywalizujący tenisi- gdyż wydawał mu się najłatwiejszy.
skręcać ze śmiechu, bo doskonale zna sta ryzykuje swoją profesjonalną ka- Po co zatem przez pięć lat studiował ekono-
FOT. WWW.SXC.HUI

odpowiedź. Gdyby dziś był tym lice-
alistą sprzed roku, to przestraszony do
szaleństwa schowałby się na samym
dnie okopu”.
rierę, natomiast walczący żołnierz
kładzie na szali swoje życie. W oby-
dwu sytuacjach sięganie poza strach
w kierunku skutecznego działania
mię? Tę zagadkę próbuje rozwiązać do dziś.
Oprócz tego gra w tenisa i ogląda na żywo
wyścigi konne. Z komend wojskowych naj-
bardziej lubi „spocznij”.

66 POLSKA ZBROJNA NR 8 | 22 LUTEGO 2009

Przemys³owy Instytut Telekomunikacji S.A.

Obiekt SDP-20 SAMOC

Stanowisko dowodzenia jednostkami wojsk rakietowych
“SAMOC” jest komponentem systemu gotowoœæ) umo¿liwia ocenê zagro¿enia
dowodzenia i kierowania obron¹ powietrzn¹ i automatyczne przydzielanie œrodkom ogniowym
szczebla taktycznego, przeznaczonym do celów do zwalczania, zapewnia wsparcie bojowe
kierowania ogniem naziemnych stanowisk poprzez wydawanie rozkazów i kontrolowanie
obrony powietrznej w systemach narodowych statusów operacyjnych pododdzia³ów
i koalicyjnych. “SAMOC” monitoruje status dysponuj¹cych aktywnymi œrodkami walki.
operacyjny œrodka ogniowego (po³o¿enie,

www.pit.edu.pl

Laureat nagrody DEFENDER 2008