Wojskowe Węzeł Rura

grzechy strona 18 ujgurski strona 37 na bombie strona 46

w w w . p o l s k a - z b r o j n a . p l
T Y G O D N I K

NR 34 (656) 23 sierpnia 2009 Cena 3 zł (w tym 7% VAT) INDEKS 337 374 ISSN 0867-4523

Rosomak
weteranem
strona 8

Wozy, które teraz odbiera wojsko, są już zupełnie inne

niż te dostarczone przez Finów.

AFGANISTAN, 2009 ROK
I D E O L O
Cena błędów
Takiej atmosfery wokół święta Wojska
Polskiego jak w tym roku nie było chyba nigdy.
J
ej tło znamy. Afganistan. Przez media
przetoczyła się lawina bardziej lub
mniej mądrych dyskusji o kondycji pol-
skiej armii. Ale najistotniejsze, że w sprawie
zabrali głos ludzie najważniejsi w państwie,
co oznacza, że mamy do czynienia nie tylko
z faktami medialnymi.
Temperatura dyskusji była wysoka i, jak to
u nas często bywa, miała czytelne podteksty
polityczne. Padały w niej ciężkie oskarżenia
o niekompetencję, brak odpowiedzialności.
Powrócił temat cywilnej kontroli nad armią.
Dużo jak na jeden raz.
Była jednak w tej dyskusji jedna wspólna
nić, która wiązała większość wypowiedzi
ekspertów, wojskowych wysokiego szczebla
i polityków – bezpieczeństwo naszych żoł-
nierzy na misjach. Czy naprawdę dopiero te-
raz zauważono, że drastyczne cięcia w bu-
dżecie resortu obrony nie mogły nie zostawić
śladów na organizmie wojska? Niestety, od
lat przyjęło się, że jeśli państwo poszukuje
oszczędności, to siły zbrojne najwięcej na
tym tracą. Wielu polityków ma ograniczony
poziom wiedzy w sprawach bezpieczeństwa
państwa. Dlatego niestety nie zdają sobie
sprawy, że błędne decyzje lub ich brak będą
odczuwalne przez lata.
Trudno kwestionować ideę oszczędzania
czy poszukiwania tańszych sposobów dzia-
J A S N O W I Z O R
łania, ale ile może wytrzymać budżet sto-
sunkowo młodej natowskiej armii, od dwu-
dziestu lat przechodzącej permanentną re-
organizację, z trudem goniącą nowocze-
sność, na dodatek pokaźnie zaangażowaną
chyba w najtrudniejszą po II wojnie świato-
wej misję?
Nie rozstrzygniemy natychmiast sporów
w dyskusjach dotyczących naszego wojska.
Dynamika ostatnich wydarzeń jest tak du-
ża, że to, co dziś ważne, jutro wyprzedzą
wydarzenia jeszcze ważniejsze. Pocieszają-
cy w tym wszystkim jest powrót debaty
o kondycji polskich sił zbrojnych. „Nie moż-
na oszczędzać na armii”, mówił na placu
Piłsudskiego prezydent Lech Kaczyński.
W chwili oddawania tego numeru „Polski
Zbrojnej” do druku szef resortu obrony
Bogdan Klich przedstawiał rządowi tak
zwany pakiet afgański, czyli propozycje no-
wych zakupów dla armii.
Premier Donald Tusk w dniu wojskowe-
go święta odwiedził żołnierzy w Ghazni.
„Będą zakupy nowego sprzętu”, zapowie-
dział w Afganistanie. „Zmienimy procedu-
ry, jeśli będzie taka potrzeba, aby uchwałą
rządu zdecydować o natychmiastowym za-
kupie. Moim zadaniem jest maksymalnie
uprościć procedury i znaleźć pieniądze”, do-
dał premier.
FOT. US DOD
WOJCIECH
KISS-ORSKI
Długo czekaliśmy na tak zdecydowane
słowa i należy mieć nadzieję, że pójdą za
tym konkretne decyzje. Samolotów bezzało-
gowych, pojazdów odpornych na miny pu-
łapki, granatników, śmigłowców, karabinów
wielkokalibrowych – tego chcą nasi żołnie-
rze w Afganistanie.
W kontekście burzliwych wydarzeń ostat-
nich dni czas jednak na pytanie natury ogól-
niejszej: czy zlekceważyliśmy Afganistan?
Odnoszę wrażenie, że sytuacja w tym kraju
i to, czego w konsekwencji doświadczamy,
są również efektem kunktatorstwa społecz-
ności międzynarodowej, która kwestię
afgańską chciała załatwić jak najmniejszym
kosztem. Niestety, tak się nie da.
Kapitan Daniel Ambroziński i inni żoł-
nierze sił międzynarodowych płacą życiem
i zdrowiem za błędy popełnione w pierw-
szych latach operacji. Po szybkim zwycię-
stwie na przełomie lat 2001––2002, gdy ta-
libowie się rozpierzchli, uznano, że wróg
został rozgromiony i nie stanowi już realne-
go zagrożenia.
Afganistan zniknął z czołówek w me-
diach, wszyscy skupili uwagę na Iraku. Te-
raz wrócił i nic nie wskazuje na to, że w me-
diach będzie tematem tylko sezonowym.
Tym bardziej że misja ta zapowiada się na
wiele lat i nie będzie łatwa. 
POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009 3
 K R Ó T K A S E R I A

ARMIA 43 | HENRYK SUCHAR

Podpora władzy
8 | ARTUR GOŁAWSKI 45 | ROBERT CZULDA
Rosomak weteranem Pokojowa ekspansja
18 | JANUSZ B. GROCHOWSKI 46 | MAŁGORZATA
Wojskowe grzechy SCHWARZGRUBER
24 | PAULINA GLIŃSKA Rura na bombie
Nowi generałowie
SŁAWOMIR RATYŃSKI 49 | MARCIN KACZMARSKI
26 | SŁAWOMIR RATYŃSKI
Dwa życia 26 Dwa życia
Wirtualne bazy?
50 | ROBERT CZULDA
Jak wygląda DZIEŃ ŻOŁNIERZA NA MISJI 29 | STANISŁAW
W CZADZIE, cztery tysiące kilometrów SZOSTAKIEWICZ Niepewna duma
od domu?
Żołnierz cywilem 54 | ROMAN KUŹNIAR
30 | WŁODZIMIERZ KALETA Dwa totalitaryzmy
Ukłucie na zdrowie
33 | ANNA DĄBROWSKA HORYZONTY
Podniebne show
34 | ANNA DĄBROWSKA 55 | MARCIN GÓRKA
Święto w cieniu żałoby Pierwsi polscy specjalsi
36 | BOGUSŁAW PACEK
60 | ZDZISŁAW NAJDER
Wygrać Afganistan
ANNA DĄBROWSKA
Honor i władza monarchy

Podniebne BEZPIECZEŃSTWO
61 | BARTOSZ ŁOWCZYNOWSKI
Stalowy walec
show 33 37 | JACEK POTOCKI 64 | PIOTR WILKOSZ
Piloci z piętnastu państw, ponad 160 statków Luksusowa broń
powietrznych, około 200 tysięcy widzów Węzeł ujgurski
– tak będzie wyglądać tegoroczne RADOMSKIE 41 | TADEUSZ WRÓBEL 66 | ANDRZEJ FĄFARA
AIR SHOW.
Wysunięty bastion Paszportów u nas dostatek

tel.: +4822 684 52 30, CA MON 845 230; FOTOREPORTER

Aneta Wiśniewska, tel.: +4822 684 52 13,
CA MON 845 213;
DYREKTOR REDAKCJI WOJSKOWEJ polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl
REDAKTOR NACZELNY
Marek Sarjusz-Wolski, KIEROWNICY DZIAŁÓW
tel.: +4822 684 53 65, 684 56 85, Anna Dąbrowska, ppłk Artur Goławski,
faks: 684 55 03; CA MON 845 365, Tadeusz Wróbel, tel.: +4822 684 03 55,
845 685, faks: 845 503; CA MON 840 355;
sekretariat@redakcjawojskowa.pl
Al. Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa PUBLICYŚCI
WARSZAWA: Piotr Bernabiuk, Paulina
ZASTĘPCA DYREKTORA Glińska, Marek Pielach, Roman
REDAKCJI WOJSKOWEJ Przeciszewski, Małgorzata Schwarzgruber,
SEKRETARZ REDAKCJI „POLSKI ZBROJNEJ” Aaron Welman,
Wojciech Kiss-Orski, tel.: +4822 684 52 44, CA MON 845 244;
tel.: +4822 684 02 22, CA MON 840 222; tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
wko@redakcjawojskowa.pl BYDGOSZCZ: Krzysztof Wilewski,
tel.: +4852 378 25 90, CA MON 415 200;
ZASTĘPCA DYREKTORA GDYNIA: Tomasz Gos, tel.: +4858 626 24
REDAKCJI WOJSKOWEJ 13, CA MON 262 413;
ppłk Lech Mleczko KRAKÓW: Magdalena Kowalska-Sendek,
„Kwartalnik Bellona”, przeglądy rodzajów sił Jacek Szustakowski,
zbrojnych, lech.mleczko@redakcjawojskowa.pl, tel.: +4812 455 17 80, CA MON 131 780;
tel.: +4822 684 56 85; POZNAŃ: Piotr Laskowski, CA MON 572 446,
mjr Tomasz Szulejko,
REDAKTORZY PROWADZĄCY tel.: +4861 857 52 40, CA MON 572 240;
Katarzyna Pietraszek, tel.: +4822 684 02 WROCŁAW: Bogusław Politowski,
27, CA MON 840 227; Joanna Rochowicz tel.: +4871 765 38 53, CA MON 653 853;
Treść zamieszczanych materiałów nie zawsze odzwierciedla stanowisko redakcji. Tekstów niezamówionych redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie prawo do skrótów.
Jarosław Wiśniewski, ZDJĘCIE
tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229; NA OKŁADCE
WSPÓŁPRACOWNICY Krzysztof
Norbert Bączyk, Robert Czulda, Andrzej Wilewski
Fąfara, Krzysztof Głowacki, Janusz
Grochowski, Paweł Henski, Mariusz
Jędrzejko, Andrzej Jonas, Marcin Kaczmarski,
Włodzimierz Kaleta, Roman Kuźniar, Damian
Markowski, Marek Orzechowski, Bogusław Redaktor
Pacek, Marek Przybylik, Henryk Suchar wydania
ANETA
DZIAŁ GRAFICZNY WIŚNIEWSKA
tel.: +4822 684 51 70, CA MON 845 170;
Marcin Dmowski (kierownik), Paweł Kępka, PRENUMERATA: RUCH SA, KOLPORTER SA,
Monika Klekociuk, Andrzej Witkowski Garmond PRESS, GLM.
Informacja: +4822 684 04 00
OPRACOWANIE STYLISTYCZNE
tel.: +4822 684 55 02, CA MON 845 502; KOLPORTAŻ I REKLAMACJE
Renata Gromska (kierownik), Małgorzata Bellona SA, tel.: +4822 457 04 37,
Mielcarz, Aleksandra Ogłoza 6879 041, CA MON 879 041
BIURO REKLAMY I MARKETINGU DRUK
Adam Niemczak (kierownik), Drukarnia Wydawnicza „Trans-Druk”, Golina
Anita Kwaterowska (tłumacz), Numer zamknięto: 18.08.2009 r.
Małgorzata Szustkowska,
tel. +4822 684 53 87, 684 51 80,
684 55 03, faks: +4822 CA MON 845 387;
reklama@redakcjawojskowa.pl

4 POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009

M E L D U N E K
F L E S Z
W O J S K A L Ą D O W E

Szkolenie
DUSZNIKI ZDRÓJ. Wspinacz-
ka wysokogórska, działania rozpo-
znawcze połączone z pokonywa-
niem przeszkód oraz ratownictwo
górskie – to główne elementy szko-
lenia kawalerzystów z 25 Brygady
Kawalerii Powietrznej podczas zgru-
powania w Ośrodku Szkolenia Pie-
choty Górskiej „Jodła”.

Wizyta
SŁUPSK. 7 Pomorską Brygadę
Obrony Wybrzeża im. generała
brygady Stanisława Grzmot-
-Skotnickiego odwiedziła jego
wnuczka Marta Skotnicka-Karska.
Wraz z mężem zwiedziła salę tradycji
7 BOW. Następnie z dowódcą
jednostki pułkownikiem Markiem
Mecherzyńskim i jego zastępcą
pułkownikiem Piotrem Kriesem
małżonkowie zapalili znicze pod
obeliskiem poświęconym pamięci
patrona słupskiej brygady. 

F L E S Z
M A R Y N A R K A W O J E N N A

Prace podwodne
GDYNIA. Okręt ratowniczy Ma-
rynarki Wojennej ORP „Lech” bę-
dzie kontynuował prace podwodne
przy wraku kutra WŁA-127, który za-
tonął w rejonie Bornholmu. Decyzję
tę poprzedziła szczegółowa eksper-
tyza materiału filmowego z miejsca
zdarzenia w maju. W operacji i pra-
cach eksperckich uczestniczą spe-
cjaliści Marynarki Wojennej z Szefo-
stwa Ratownictwa Dowództwa MW,
Centrum Operacji Morskich, 3 Flo-
tylli Okrętów, Akademii Marynarki
Wojennej i Dywizjonu Zabezpiecze-
nia Hydrograficznego MW.

Po misji
GDYNIA. 15 czerwca do ma-
cierzystego portu po misji antyter-
rorystycznej NATO „Active Ende-
avour” na Morzu Śródziemnym po-
wrócił okręt podwodny ORP „Kon-
dor”. Wyszedł on z Portu Wojenne-
go w Gdyni 10 października
2008 roku i patrolował akweny wy-
znaczone przez Dowództwo NATO
w Neapolu. Podczas misji polski
okręt wykrył i zidentyfikował ponad
dwa tysiące obiektów. 

POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009 5

 M E L D U N E K
JASNA GÓRA

Pielgrzymka
„BŁOGOSŁAWIENI,
KTÓRZY
WPROWADZAJĄ
POKÓJ” – to hasło tego-
rocznej XVIII Międzynaro-
dowej Pieszej Pielgrzym-
ki Wojskowej na Jasną
Górę. Oprócz żołnierzy
z Polski wzięli w niej
udział wojskowi z innych
państw NATO – Niemiec,
USA i Słowacji. Pielgrzy-
mi mieli do pokonania
226 kilometrów. Do woj-
skowej pielgrzymki dołą-
czyła grupa ze Straży
Granicznej, Służby Cel-
nej oraz Straży Ochrony
Kolei. Kierownikiem woj-
skowej pielgrzymki był
ksiądz prałat pułkownik
Dariusz Kowalski, który
pełni funkcję dziekana
Wojsk Lądowych i koor-
dynatora ruchu piel-
grzymkowego w Ordyna-
riacie Polowym Wojska
Polskiego. (PG) 

Smutek i duma Pogrążeni

w głębokim smutku
Premier Donald Tusk odwiedził z okazji święta
żegnamy
Wojska Polskiego 15 sierpnia żołnierzy polskich w Ghazni w Afganistanie. tragicznie zmarłego

J eśli dziś czcimy pamięć wszyst- walki, lepszego sprzętu i więk-

kich bohaterów, także tych szych środków. Podkreślił, że zo-
z ostatnich dni, to robimy to z głę- stanie przekierowanych maksimum
kwestionuje ich odwagi, bohater-
stwa ani profesjonalizmu.
„Nikt nie powinien w takich
w Afganistanie

kpt. Daniela
boką wiarą, że ich cierpienie środków, aby wszystko, czego tylko dniach pozwalać sobie na słowa, AMBROZIŃSKIEGO
i śmierć mają najgłębszy sens”, można użyć z korzyścią dla żołnie- które mogą ranić boleśniej niż po-
powiedział premier Donald rzy polskiego kontyngentu, ciski. Słowa, które nie oddają rze- żołnierza 1 Batalionu
Tusk.. Nawiązując do śmier- jak najszybciej znalazło czywistości, a ta rzeczywistość, Kawalerii Powietrznej
ci kapitana Daniela Premier się w Afganistanie. to wasze codzienne poświęcenie, w Leźnicy Wielkiej.
Donald Tusk:
Ambrozińskiego, pre- „Polska jest dumna ze Donald Tusk zapew- codzienna walka”. (AD)  Zginął w służbie
mier zwrócił uwagę, że swoich żołnierzy, którzy nił również żołnierzy, Więcej o Święcie Wojska Polskiego światowego pokoju
w tym roku 15 sierpnia służąc w Afganistanie, że nikt w Polsce nie na stronie 34. i bezpieczeństwa
stał się dniem żałoby po dobrze służą też swojej
ojczyźnie”.
kolejnym bohaterze ŻONIE i CÓRECZCE
w dziejach polskiego oręża. oraz BLISKIM
„Gdziekolwiek polski żołnierz Zmarłego
ginie, ginie po to, aby Polacy mo-
gli żyć bezpiecznie w swojej oj- składamy
czyźnie”, dodał. Zapowiedział wyrazy serdecznego
przy tym, że rząd zrobi wszystko, współczucia.
aby służba polskich żołnierzy
w Afganistanie była możliwie Bogdan Klich, minister
FOT. ROBERT SUCHY

bezpieczna. Mówił, że ważnym obrony narodowej

zadaniem rządu jest teraz zapew- generał Franciszek Gągor,
nienie żołnierzom większego bez- szef Sztabu Generalnego
pieczeństwa i komfortu na polu Wojska Polskiego

6 POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009

 Nowi kaprale F L E S Z
W O J S K A

Szkolenie
L Ą D O W E

W szkołach podoficerskich Wojsk Lądowych 7 sierpnia

odbyły się promocje na pierwszy stopień podoficerski. ŚWIĘTOSZÓW. W Ośrodku
Szkolenia Poligonowego Wojsk

W Toruniu kapralami zostało

92 absolwentów – 30 logi-
styków i 62 artylerzystów. Wśród
mianowanych znalazło się dzie-
więtnaście pań. Prymusem tego
rocznika jest kapral Piotr
Maciejko. W poznańskiej szkole
kurs rozpoczęło 135 osób
– w tym 18 kobiet, a zakończyło
113 słuchaczy (16 pań). Najwięcej
poznańskich absolwentów trafi do
1 Dywizji Zmechanizowanej,
11 Lubuskiej Dywizji Kawalerii
Pancernej i 12 Dywizji Zmechani-
zowanej.
W Zegrzu absolwentom kursu
kandydatów na żołnierzy zawodo-
wych akty mianowania wręczał ge-
nerał dywizji Edward Gruszka,
szef sztabu – zastępca dowódcy
FOT. KRZYSZTOF STĘPKOWSKI
Wojsk Lądowych. Kurs ukończyło
58 elewów, w tym 14 kobiet. Pry-
musem została kapral Ewa
Lądowych pododdziały 23 Śląskiej
Brygady Artylerii, wydzielone
do wykonywania zadań w składzie
Zyskowska. Podoficerowie będą VI zmiany PKW Afganistan,
służyć między innymi w 16 Dywi- uczestniczyły w szkoleniu,
zji Zmechanizowanej, Dowództwie którego głównym celem była
Wojsk Lądowych i Inspektoracie certyfikacja plutonów ogniowych
Wsparcia Sił Zbrojnych. oraz sprawdzenie zgrania
Natomiast 65 absolwentów podsystemu rażenia, dowodzenia
Szkoły Podoficerskiej Wojsk Lądo- i rozpoznania. 
wych we Wrocławiu akty miano-
wania na pierwszy stopień podofi- F L E S Z
cerski odebrało z rąk generała broni M A R Y N A R K A W O J E N N A
Waldemara Skrzypczaka, do-
wódcy Wojsk Lądowych. Jako Praktyka
pierwszy promowany został pry- GDYNIA. Na pokładzie okrętu
mus szkoły kapral Radosław hydrograficznego ORP „Arctow-
Nowacki, który obejmie stanowi- ski” praktykę nawigacyjno-astro-
sko dowódcy drużyny w 1 Brze- nomiczną odbyło dwudziestu
skiej Brygadzie Saperów. (ANN)  ośmiu podchorążych II roku

Wydziału Nawigacji i Uzbrojenia

Dziewięćdziesiąte urodziny
Okrętowego Akademii Marynarki
Wojennej. Do bazy morskiej
w Gdyni „Arctowski” wrócił

P omorski Okręg Wojskowy,

obejmujący zasięgiem siedem
województw i ponad połowę po-
Wyróżnił też medalem okoliczno-
ściowym 37 osób, między innymi
byłych dowódców okręgu. Na
5 sierpnia w asyście jachtów
Ośrodka Szkolenia Żeglarskiego
MW. W ostatnim etapie tej prak-

Jeden
wierzchni kraju, obchodził wniosek kapituły 34 oficerów tycznej morskiej edukacji uczest-
13 sierpnia 90. urodziny. Uroczy- otrzymało odznakę pamiątkową niczył komendant-rektor AMW

z trzech
stości rozpoczęła msza święta kontradmirał Czesław Dyrcz. Na
w intencji żołnierzy oraz pracowni- pokładzie okrętu podchorążowie
FOT. KRZYSZTOF WILEWSKI

ków wojska koncelebrowana przez spędzili ponad czterdzieści dni

Ogłoszony w lipcu 2009 biskupa polowego Wojska Polskie- i pokonali ponad 6 tysięcy mil
roku nabór na stanowisko go generała dywizji Tadeusza morskich; płynęli przez morza:
prezesa Wojskowej Agencji Płoskiego. Bałtyckie, Północne i Śródziemne
Mieszkaniowej już się Następnie na terenie 1 Brygady oraz Ocean Atlantycki. 
Logistycznej w Bydgoszczy
zakończył. dowódca POW generał brygady POW. Po oficjalnej części obcho- F L E S Z
W ciąż jednak nie znamy na-
zwiska zwycięzcy. Zespół
pod przewodnictwem profesor
Zygmunt Duleba podziękował
wszystkim żołnierzom i pracowni-
kom wojska za dotychczasową
dów można było obejrzeć sprzęt
i uzbrojenie wojskowe, a także sa-
mochody pancerne z czasów
S I Ł Y

Pokazy
P O W I E T R Z N E

Hanny Kuzińskiej, radcy ministra służbę i pracę, kładąc szczególny II wojny światowej, które wystawi- RYGA (ŁOTWA). Radomski
obrony narodowej, po przesłucha- nacisk na dokonania żołnierzy na ło Pomorskie Muzeum Wojskowe, Zespół Akrobacyjny „Orlik” już po
niu dwunastu kandydatów na sta- misjach zagranicznych w Iraku, a także wystawę poświęconą raz czwarty w tym roku reprezento-
nowisko prezesa Wojskowej Afganistanie, Czadzie i Libanie. 90-leciu POW. (KW)  wał polskie Siły Powietrzne na za-
Agencji Mieszkaniowej wyłonił granicznych pokazach lotniczych.
trzech najpoważniejszych preten- Tym razem dał pokaz pilotażu gru-
dentów. Są to: wiceprezes Woj- Komitet Organizacyjny Koleżeńskiego Spotkania powego w Rydze. W towarzystwie
skowej Agencji Mieszkaniowej „PROMOCJI 1979” zespołu „Aerostars” (na samolo-
Michał Świtalski, Łukasz tach Yak-50) oraz grupy łotewskiej
Urbanowicz oraz były wiceprezy- serdecznie zaprasza na zjazd absolwentów „Baltic Bees” radomski „Orlik” za-
dent Otwocka Jan Świerczyński. „PROMOCJI 1979” 26 września 2009 roku prezentował po raz ostatni w tym
Z trzech kandydatur minister wraz z osobami towarzyszącymi roku program przygotowany dla
obrony Bogdan Klich razem z mi- do Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych we Wrocławiu siedmiu samolotów. Na pokazach
nistrem skarbu państwa Aleksan- przy ulicy Czajkowskiego 109. w Rydze Dowództwo Sił Powietrz-
drem Gradem wybiorą jednego nych reprezentował szef wojsk lot-
kandydata do akceptacji przez pre- Szczegóły w internecie na stronie: niczych DSP generał brygady pilot
miera Donalda Tuska. (PG)  Gogle WSOWL zakładka „zapowiedź wydarzeń”. Ryszard Hać. (PG) 

POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009 7

 P E R Y S K O P
ARTUR GOŁAWSKI
zajmuje się tematyką
związaną z rozwojem
Wojska Polskiego

Rosomak
weteranem
Wozy odbierane teraz przez
wojsko są już zupełnie inne niż te,
które dostarczyli Finowie.

POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009

ARMIA ARMIA
ARMIA Redaktor działu ARTUR GOŁAWSKI

S
iemianowice Śląskie, Wojskowe Za-
kłady Mechaniczne, lipiec 2009 ro-
ku. Do przedsiębiorstwa docierają
przycięte do odpowiednich wymia-
rów arkusze blachy pancernej, po raz
pierwszy wyprodukowane w Polsce – w Hucie
Stali Jakościowej w Stalowej Woli. Za kilka ty-
godni pierwszy raz zamienią się w kadłub trans-
portera Rosomak, prawie trzechsetnego wozu
tego typu dostarczonego Wojskom Lądowym
i ponaddwusetnego zmontowanego w WZM.
Dziś jeszcze kadłuby transporterów są spawane
z blach Armox szwedzkiej firmy SSAB. Do
końca roku z krajowych blach powstanie ich
pięć, a w przyszłym roku zostaną z nich wyko-
nane wszystkie opuszczające fabrykę wozy.

PODDOSTAWCY DUZI I MALI

Z roku na rok transporter, wsławiony skutecz-
ną ochroną załóg w Afganistanie, staje się coraz
bardziej polskim wyrobem. „Wciąż staramy się
wyszukiwać krajowych producentów dla kom-
ponentów, które znajdują się jeszcze w gestii li-
cencjodawców”, zapewnia Roman Szyngiera,
zastępca dyrektora WZM do spraw rozwoju.
Wyjaśnia, że najtrudniejsza – a raczej niemożli-
wa – jest całkowita polonizacja wieży Hitfist, bo
Amerykanie nie chcą sprzedać licencji na arma-
tę ATK Mk 44 (wersja armaty Bushmaster II).
„Nie sprzedali jej jeszcze nikomu”. Inżyniero-
wie negują też sens szukania polskiego zamien-
nika dla czułego systemu przeciwpożarowego
i przeciwwybuchowego Deugra, mimo że nad
jego odpowiednikiem pracują konstruktorzy
Wojskowej Akademii Technicznej i zakładów
WSK-PZL Warszawa II. „Jesteśmy w połowie
realizacji kontraktu i gdybyśmy teraz wprowa-
dzili nowe rozwiązanie, przysporzylibyśmy woj-
sku kłopotów logistycznych”, wskazuje Szyn-
giera, informując, że w Siemanowicach powsta-
je autoryzowany serwis Deugry, co oznacza, że
zakład przejmie odpowiedzialność za obsługę
systemu w kraju i na misjach.
Firma chce uruchomić produkcję polskiego
opancerzenia (takiego jak w wozach kontyngen-
tu w Afganistanie) oraz pozyskać polskich do-
stawców filtrów do silnika. „Warto iść nawet
w drobnicę, bo jej się dużo zużywa, a będzie
jeszcze więcej, gdy wojsko odbierze wszystkie
zamówione Rosomaki”, komentuje Zbigniew
Chabera, zastępca dyrektora handlowego.
Na liście dostawców podzespołów i materia-
FOT. BOGUMIŁA PIEKUT

łów eksploatacyjnych do siemianowickich zakła-

dów figurują 122 rodzime firmy – zarówno dys-
trybutorzy produktów przedsiębiorstw zagra-
nicznych, jak i faktyczni producenci, tacy jak
kielecka Iskra (łożyska), Lotos Oil (oleje i pali-

POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009 9

 P E R Y S K O P
Poprawek eksp
loatacyjno-
-konstrukcyjnyc
h było już
ponad 460, a sp
owodowały
je przede wszy
stki
żołnierzy ćwiczą m uwagi
cych na
poligonach i je
żdżących nimi
w kontyngentac
h.
FOT. BOGUMIŁA PIEKUT (3)

wo), Radmor (radiostacje) i Zakłady
Mechaniczne Tarnów (karabiny ma-
szynowe). Wspólnikami w produkcji
wartego prawie 10 milionów złotych za
sztukę Rosomaka są też polskie oddzia-
ły firm zagranicznych. Podwozie (które
przed sześciu laty tak krytykowano,
a które dziś chroni żołnierzy, przejmu-
jąc energię wybuchu miny pułapki)
przyjeżdża z Janowa Lubelskiego ze
spółki Komas, do niedawna będącej
Fabryką Maszyn Janów Lubelski, wy-
kupionej w 2006 roku przez Finów. Sil-
niki dostarcza Scania Polska, elementy
hydrauliki i pneumatyki Bosch Rexroth
Polska, a filtry powietrza Volvo Polska.
Michał Rumin, rzecznik prasowy fir-
my, przyznaje, że duma naszej piecho-
ty zmotoryzowanej, postrach talibów,
jest dziełem małych i dużych przedsię-
biorstw, lecz nawet mali podwykonaw-
cy dysponują nowoczesnymi technolo-
giami. „W odpowiednim czasie dosta-
jemy do magazynu komponenty,
z których składamy Rosomaki. Mamy
osobny dział zajmujący się wyłącznie
planowaniem produkcji, by nie zabra-
kło żadnych podzespołów”. Same
WZM montują transportery i wytwa-
rzają do nich wiązki przewodów
elektrycznych.
Linia produkcyjna Rosomaków dzia-
ła pełną parą, choć tylko na jedną zmia-
nę. Może ją opuścić 10–11 wozów
miesięcznie, a mogłoby nawet 16. Za-
kład jest wypełniony pojazdami w róż-
nych fazach kompletacji: od dopiero zespawa-
nych kadłubów po wozy szykowane do przeka-
zania do odbioru przez komisję z gliwickiego
33 Rejonowego Przedstawicielstwa Wojskowe-
go, a później przez żołnierzy z 12. i 17. brygad
C O M M E N T
Wszystkie
afgańskie ZBIGNIEW CHABERA, zastępca
Rosomaki dyrektora handlowego Wojsko-
powstały wych Zakładów Mechanicznych
w Polsce, nie ma w Siemianowicach:
wśród nich wozu
wyprodukowane-
go w Finlandii. W Afganistanie i Czadzie usunięcie
usterki nie trwa dłużej niż miesiąc.
Serwisanci mają tam magazyny części za-
miennych, ale czasem psuje się coś innego
lub poważniejszego i wtedy szybkość napra-
wy zależy od możliwości dostarczenia dodat-
kowych części transportem lotniczym.

10 POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009


zmechanizowanych. Kilka transporterów prze-
chodzi „afganizację” – technicy montują na
nich dodatkowe opancerzenie i wyposażenie.
„Spieszymy się z robotą, bo obiecaliśmy do-
starczyć kolejną partię wozów do końca sierp-
nia, tak by we wrześniu znalazły się w Afgani-
stanie”, tłumaczą.
Na placu między halą a budynkiem dyrekcji
zaparkowano osiem transporterów w wersji ewa-
kuacji medycznej. One także, po opancerzeniu
i doposażeniu w pewne dodatkowe systemy,
znajdą się wkrótce w prowincji Ghazni, zastę-
pując trzy z czterech użytkowanych tam inten-
sywnie WEM-ów, które wrócą do kraju na
przeglądy i naprawy.
„Wozy, które teraz opuszczają zakład, nie są
identyczne z tymi dostarczanymi przez Patrię
z Finlandii ani z tymi wyprodukowanymi na po-
A R M I A
Słabe punkty
Dzięki informacjom z jednostek siemianowicka
firma zna słabe punkty pojazdu.
S
erwisanci WZM dzielą Rosomaki na mi-
syjne i krajowe, a te ostatnie według
użytkujących je jednostek. Komputero-
we sortowanie danych pozwala zidentyfikować
awarie pojawiające się najczęściej po stu, ty-
siącu czy dziesięciu tysiącach przejechanych
kilometrów. Wiedzą więc, jakich usterek mają
się spodziewać w okresie gwarancyjnym i po-
gwarancyjnym. „W 2008 roku mieliśmy około
1200 zgłoszeń gwarancyjnych, pogwarancyj-
nych i zapytań technicznych. Każde z nich za-
pisano i z każdego możemy wyciągać wnioski
dla serwisu, konstruktorów czy służb kontroli
jakości. Ujawniane problemy mogą być wyni-
kiem błędu montażysty
i intensywnego
szkolenia
użytkowni-
ków,
a czasem
niedoskonało-
ści konstruk-
cji”, przyznaje
inżynier Chabera.
Wiele transporterów
objętych jest jeszcze okresem gwarancyjnym,
dlatego serwis stara się jak najszybciej ściąg-
nąć zepsute części z kontyngentów i jednostek
do zakładu, by przekazać je producentom do
usprawnienia lub wymiany. „Gdy mamy wyrób
w rękach, uzyskanie sprawnego zamiennika trwa
średnio trzy tygodnie”, deklarują w zakładzie.
Dzięki informacjom eksploatacyjnym z jedno-
stek oraz misji zarówno biuro KTO, jak i sie-
mianowicka firma dysponują wiedzą o słabych
punktach pojazdu, a nawet każdego transpor-
tera. „Rosomak, jak każda tak skomplikowana
konstrukcja, ma słabe punkty wynikające
z przyjętych dla potrzeb misji, w jakich bierze
udział polskie wojsko, rozwiązań konstrukcyj-
nych, które okazały się nietrafione”, przyznaje
inżynier Szyngiera.
Ma rację. Wykorzystanie transporterów odbie-
ga od pierwotnych założeń technicznych, które
zapisano w warunkach konkursu. MON zamó-
wiło kołowe transportery opancerzone ze ści-
śle określoną ilością i jakością wyposażenia,
które miały być eksploatowane w warunkach
klimatycznych środkowej Europy, przystosowa-
ne do pokonywania przeszkód wodnych, jazdy
w konkretnym zapyleniu i do określonej wyso-
kości nad poziomem morza. Pod kątem speł-
nienia tych wymagań zostały zaprojektowane
i to, co się teraz dzieje w kontyngentach jest
tego skutkiem. W Polsce miały poruszać się
głównie po utwardzonych drogach i bezdro-
żach poligonów; w Afganistanie dróg asfalto-
wych prawie nie ma, a dukty w rejonach gór-
skich niszczą opony, zwłaszcza przy jeździe na
przełaj (by uniknąć pułapek), tak że miesięcz-
nie trzeba wymieniać ich nawet 50 sztuk.
W prowincji Ghazni pojazdy ważące 26 ton po
dopancerzeniu do IV klasy odporności (a nie
22,5 tony, do którego to ciężaru optymalizowa-
no układy hamulcowe wozu i obrotowe wieży)
nie zjeżdżają poniżej 2 tysięcy metrów nad po-
ziomem morza, co ma wpływ na układy ciśnie-
niowe, przystosowane do warunków panują-
cych do wysokości 1500 metrów
nad poziomem mo-
rza. To prowadzi
do nieszczelności
w układach hamul-
cowym i paliwo-
wym. W Czadzie zaś
wozy wystawione
są na działanie
tropikalnych upa-
łów i zapylenia. W obu
misjach mechanizmy obrotu
wieży w wozach wyjeżdżających na patrole
pracują na okrągło, dlatego są usterki po każ-
dym konwoju i patrolu. I serwisanci mają cią-
gle zajęcie. „Wiedząc o tych uwarunkowa-
niach, zmieniamy na przykład grubość uszczel-
nień. Nasi ludzie monitorują zużywanie się ele-
mentów układu hamulcowego. Zmiany kon-
strukcyjne staramy się wprowadzać na bieżą-
co – to ciągły proces, który potrwa do końca
eksploatacji transporterów w wojsku”, analizu-
je inżynier Szyngiera, zauważając, że między
pierwszym a ostatnim siemianowickim Roso-
makiem będzie wiele różnic. „Nie zmienią się
sylwetka, korpus, jednostka napędowa. Dla
użytkownika będzie to ten sam wóz, dla serwi-
su – nie. Te najmłodsze będą najdoskonalsze.
I w porównaniu ze wszystkimi innymi wersjami
transportera AMV będą miały ten atut, że
sprawdziły się na współczesnym, ekstremal-
nym polu walki”.
Pułkownik Szkurłat myśli już o Rosomaku nu-
mer 2. „Zachęca mnie do tego dowódca Wojsk
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
Lądowych generał Skrzypczak. Mówi: „Spójrz-
cie, okres dzieciństwa Rosomaków minął. Ma-
my doświadczenia z Czadu, Afganistanu, z Pol-
ski. Zastanówmy się, jak doskonalić transpor-
ter. Ja ten pomysł popieram, oby tylko pienią-
dze się znalazły”. 
POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009 11
 P E R Y S K O P
czątku przez nas samych. Wprowadziliśmy do
ich konstrukcji kilkaset zmian, drobnych i po-
ważniejszych”, przyznaje inżynier Chabera.
Najprostszym usprawnieniem było zwiększenie
grubości uszczelek układu hamulcowego.
W przypadku poważniejszych zmian popra-
wiających bezpieczeństwo, wdrażanych w try-
bie retrofitu, wymieniano przy najbliższej okazji
niektóre części w pojazdach już dostarczonych
wojsku, także znajdujących się w kontyngen-
tach. „Każda akcja retrofitowa była poważnym
przedsięwzięciem logistycznym”, przyznaje dy-
rektor Chabera.
Pułkownik Piotr Szkurłat, pełnomocnik mi-
nistra obrony do spraw programów PPK i KTO,
ocenia, że poprawek eksploatacyjno-konstruk-
cyjnych było już ponad 460, a spowodowały je
przede wszystkim uwagi żołnierzy ćwiczących
na poligonach i jeżdżących nimi w kontyngen-
tach. „W Polsce opony Nokian się sprawdzają,
na Afganistan okazały się za słabe, więc w uży-
ciu są micheliny”, wskazuje. „Ale te drobne po-
prawki nas nie zadowalają. Musimy już myśleć
o modernizacji, małej zamianie wyposażenia,
na przykład o zastąpieniu systemu wykrywania
skażeń Cherdes – Tafiosem. Laboratoryjne ba-
dania potwierdzają, że ten system ma parametry
godne stosowania w siłach zbrojnych. Trzeba go
poddać badaniom na sprzęcie. Lada moment to
zrobimy i może nastąpi zmiana. Tak było z bla-
chami pancernymi na kadłub”.
GDYBYŚ TAM MIAŁ SYNA
Koniec lipca, w Warszawie upał zapewne
o kilka stopni mniejszy niż w Czadzie. Dyrektor
biura pełnomocnika ministra obrony do spraw
wdrażania programów przeciwpancernego po-
cisku kierowanego i kołowego transportera
Sława Rosomaków rośnie
Z PAULIM RUMBINEM
o transporterach Rosomak
w Afganistanie i o szansach na
eksport wozów bojowych z Polski
rozmawia ARTUR GOŁAWSKI
POLSKA ZBROJNA: Widział Pan Roso-
maki uszkodzone w boju?
PAULI RUMBIN: Widziałem te, które do-
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
starczono do fabryki w Siemianowicach.
POLSKA ZBROJNA: I jakie wrażenie na
Panu zrobiły?
PAULI RUMBIN: Wojna jest wojną, zawsze
niesie zniszczenia. Oceniam, że w warunkach
12 POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009

Wysłanie kontyngentu
na misję do Afgani-
stanu oznacza
zwiększone zapotrze-
bowanie na części
zamienne, a więc
trzeba się liczyć ze
wzrostem wydatków
na ten cel.
opancerzonego od piątej rano jest w pracy, prze-
konany, że nie opuści jej do wieczora. Na począ-
tek odbył dwie rozmowy z dowódcami elemen-
tów logistycznych (NSE) kontyngentów w Af-
ganistanie i Czadzie, by upewnić się, jak spra-
wują się Rosomaki i jak jeszcze można wspo-
móc trzymających nad nimi pieczę serwisan-
tów: żołnierzy i cywilów. Pułkownik Szkurłat
na urlopie nie był od dawna i dziwi się, że choć
to czwartek, w tym tygodniu nie opuścił War-
afgańskich te transportery sprawują się świet-
nie. Żaden żołnierz w nich nie zginął.
POLSKA ZBROJNA: To najlepsza rekla-
ma na rynku sprzętu wojskowego.
PAULI RUMBIN: W tym przypadku kwe-
stie techniczno-marketingowe powinny zejść
na drugi plan. Liczy się to, że pojazdy sku-
tecznie chronią życie żołnierzy.
szawy. „Nie pamiętam już takiego tygodnia.
Zwykle raz albo dwa razy w tygodniu jestem
w terenie. W jednostkach, gdzie są Rosomaki,
w zakładach je produkujących i u poddostaw-
ców komponentów, na poligonach w czasie ćwi-
czeń i strzelań”, wyjaśnia i widać, że żyje pro-
gramem wdrażania transporterów do sił zbroj-
nych, a zwłaszcza utrzymaniem ich sprawności
w obu misjach. „Gdy pojawia się jakiś problem,
na którego rozwiązanie biurokracja potrzebuje
POLSKA ZBROJNA: Oni mówią, że ko-
chają rośki, jak je pieszczotliwie nazywają.
PAULI RUMBIN: Bo to dobre wozy: łatwe
w prowadzeniu i obsłudze, ergonomiczne,
przyjazne użytkownikowi. Podzielam opinie
polskich żołnierzy.
POLSKA ZBROJNA: Czy ewakuowane do
kraju wozy dadzą się naprawić, czy wylądu-
ją na szrocie?
PAULI RUMBIN: Remonty pomogą przy-
wrócić je do służby. Ostateczna decyzja należy
do MON.
POLSKA ZBROJNA: Czy po wysłaniu Ro-
somaków do Afganistanu transporter AMV
lepiej się sprzedaje?
PAULI RUMBIN: Zamawiając w 2003 roku
wozy, nazwane później Rosomakami, zapewni-
liście wojsku sprzęt na co najmniej 30 lat. Na-
szej firmie ten kontrakt dał kolejne zlecenia. Po
 A R M I A

Pomoce naukowe i trenażery środków 9 milionów złotych na zakup części,

Wraz z pierwszymi transporterami wyprodukowanymi jeszcze
w Finlandii wojsko pozyskało pierwsze trenażery do szkolenia
wstępnego dowódców i działonowych.
które będą do dyspozycji grup serwisowych
w kraju i za granicą. W dwóch trzecich będą to
części podwoziowe, w jednej trzeciej – do wież.
Będziemy je trzymali w tworzonym właśnie
magazynie buforowym”. Przedstawiciele WZM
zachęcają od kwietnia tego roku wszystkich ko-

D o pamięci tych urządzeń w 2004

roku wgrano 50 zadań sytuacyj-
nych do strzelania, tak by działonowi
i dowódcy nauczyli się walczyć orężem
Rosomaka w każdych warunkach:
w dzień, w nocy, z kamerą termalną,
w śniegu, we mgle, w górach, na wo-
dzie. W Polsce powstał już bogatszy
trenażer indywidualny, TH-1 (na zdję-
ciu), ze stanowiskiem dla instruktora.
Zapewne poznańskie Cen-
trum Szkolenia
Wojsk Lądowych
dostanie symula-
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
w którym szkolić się będzie mogła peł-
na, trzyosobowa załoga, łącznie z kie-
rowcą. Praca wdrożeniowa przy SK-1
ma zakończyć się w 2009 roku, a za-
kup będzie dokonany w 2010. Docelo-
wo należy się spodziewać, że powsta-
ną kompleksowe trenażery dla pluto-
nu i kompanii Rosomaków, bo poje-
dyncze wozy na współczesnym polu
walki dziś nie działają.  POLOWANIE
operantów, aby i oni utworzyli u siebie magazy-
ny rotacyjne, w których czekałoby na wysłanie
do siemianowickiej montowni kilka zestawów
dodatkowych podzespołów. Uzyskali już obiet-
nice od Patrii i Oto-Melary, sukcesywnie także
deklarują się krajowi dostawcy. Dlatego spo-
dziewają się, że do końca roku dostępność czę-
ści się poprawi.
NA ZIELONEGO DIABŁA
Pułkownik Szkurłat i jego podwładni nie
mają zbyt dużo wolnego czasu, nie trzymają się
sztywno godzin pracy. Pułkownik wierzy

tor kontenerowy w słuszność takiego podejścia do obowiązków

SK-1 z wieżą Hitfist,
do trzech miesięcy, pytam, czy gdyby ci ludzie
mieli w Afganistanie syna, to kazaliby mu na
brakującą część tyle czekać? Żołnierz nie kupi
jej od taliba, jest uzależniony od nas wszystkich
w kraju. Mamy obowiązek mu ją zapewnić”.
Ten argument z reguły przekonuje opornych.
A pułkownika uszczęśliwia wiadomość, że żad-
ne części nie leżakują na spedycji w wojskowym
porcie lotniczym we Wrocławiu, skąd odlatują
samoloty z zaopatrzeniem do Afganistanu.
„Czuję się wtedy, jakbym trafił szóstkę w totka”,
zapewnia, dodając, że drobne kłopoty z dostar-
czeniem części do kontyngentowych Rosoma-
ków wynikają stąd, że zakłady nie zwykły pro-
dukować komponentów „na półkę”, tylko pod
zamówienie, na którego realizację trzeba czekać
od jednego do 18 miesięcy. „Rozmawiamy
z podwykonawcami i bardzo często udaje się skró-
cić to oczekiwanie. Albo producenci zgadzają się
dostarczyć towar z odroczoną płatnością”.
Dyrektor Chabera ma dla wojska dobrą wia-
domość: „Mimo że Inspektorat Wsparcia Sił
Zbrojnych co roku zamawia części zamienne za
kilkanaście milionów, zarząd naszej firmy – czu-
jąc się odpowiedzialny za cały wyrób, także
wieżę – postanowił, że wyłożymy z własnych
i wyraża podziw dla serwisantów, którzy w eks-
tremalnie trudnych afgańskich warunkach dba-
ją o utrzymanie sprawności Rosomaków. Chwa-
li Janusza Zduńkowskiego, szefa dwóch grup
serwisowych (w bazach Ghazni i Warrior), któ-
ry uczestniczy po raz drugi w tej misji. „Oni
tam śpią po dwie godziny na dobę, bo nie mo-
żemy żądać od żołnierzy, którzy codziennie jeż-
dżą w stresie na patrole i są ostrzeliwani, aby
robili przeglądy i obsługi”.
Takie tempo prac nie dziwi – bojownicy af-
gańscy zacięcie polują na Rosomaki, a jeszcze
nie udało im się żadnego zniszczyć i zdobyć.
Zdarza się jednak, że kilka w miesiącu uszko-
dzą. A one muszą wrócić do akcji! „Dzisiaj nie
jest tak, że mamy jedną załogę na transporter.
Wóz wraca do bazy z konwoju, jest poddawany
przeglądowi, regulacjom, uzupełnia mu się pali-
wo i wyjeżdża z inną załogą na patrol. Problemem

was 62 transportery AMV – pod ozna-
czeniem XA-360 – zamówiła fińska
armia. Następne w kolejce były Słowe-
nia, Chorwacja, Zjednoczone Emiraty
Arabskie i Republika Południowej
Afryki. Kilka tygodni temu do „klubu
AMV” dołączyła Szwecja. Są szanse
na zawarcie następnych kontraktów,
także dlatego, że sława Rosomaków ja-
ko groźnego oręża, zapewniającego
skuteczną ochronę załodze, rośnie.
POLSKA ZBROJNA: Dlaczego do-
tychczas tylko Polska zdecydowała
się na bojowe użycie Rosomaków?
PAULI RUMBIN: My, Finowie, ma-
my 110-osobowy kontyngent w Afga-
nistanie i nie uczestniczymy w operacji
sił ISAF w takim charakterze jak Pola-
cy. Dlatego nie wysłaliśmy tam
XA-360, a transportery Sisu-Pasi 6 x 6
(XA-185). W Afganistanie kontyngen-
ty mają także Słoweńcy i Chorwaci.
Myślę, że właśnie oni – gdy odbiorą
część zamówionych transporterów –
zdecydują się na wysłanie ich tam do
ochrony żołnierzy.
POLSKA ZBROJNA: Polski resort
obrony zamierza kupić kolejne trans-
portery Rosomak. Wie Pan, ile?
PAULI RUMBIN: Mam nadzieję, że
będą dodatkowe zamówienia. Wojsko
Polskie potrzebuje takich pojazdów. ROSOMAKI
Nie znam jednak konkretnych planów. to dobre wozy:
łatwe
w prowadzeniu
POLSKA ZBROJNA: Komu jeszcze i obsłudze,
macie nadzieję sprzedać AMV/Ro- ergonomiczne, Zapewniam, że centrala Patrii wspiera i bę-
somaka? przyjazne
PAULI RUMBIN: Wiele państw jest użytkownikowi. rzecz uzyskania zagranicznego odbiorcy Ro-
Podzielam opinie
zainteresowanych pozyskaniem tego polskich
typu wozów dla sił zbrojnych. My upa- żołnierzy.
trujemy szans na kontrakty w Ameryce i Azji.
Nie wskażę konkretnych krajów, bo nasze
kontakty z nimi są niekiedy na wstępnym eta-
pie lub objęte tajemnicą – na prośbę klienta.
POLSKA ZBROJNA: Patria i Wojskowe
Zakłady Mechaniczne podzieliły się ewen-
tualnymi rynkami zbytu na wyłączność.
Czy podział był sprawiedliwy?
PAULI RUMBIN: Dzięki kontraktowi na do-
stawy Rosomaków siemianowickie zakłady
mają komfortową sytuację – są pewne przy-
szłości nawet w czasie kryzysu. Ale ja nie bę-
dę usatysfakcjonowany dopóty, dopóki WZM,
same czy w kooperacji z nami, nie zdobędą
pierwszego dobrego kontraktu eksportowego.
dzie wspierać starania polskiego partnera na
somaków. Drobny sukces eksportowy już jest
‒ Patria kupiła w WZM pięć transporterów

POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009 13

 P E R Y S K O P
są jeszcze części, ale my się z nim uporamy. Nie C O M M E N T
wpływa to na sytuację kontyngentu, bo żołnie-
Starszy szeregowy KRYSTIAN CIECIERSKI,
rze mają więcej transporterów, niż przewiduje
kierowca Rosomaka w Afganistanie:
etat”, zapewnia szef biura PPK i KTO.
W misji afgańskiej uszkodzonych zostało po-
nad 20 Rosomaków. „Przecież uczestniczą
M oim zdaniem to, jak do tej pory, chyba
jeden z najlepszych zakupów naszej
armii. Dotychczas sceptycznie podchodzili-
w wojnie”, pułkownik Szkurłat nie widzi sen- śmy do tego rodzaju wozów, teraz jednak
sacji w tym, że kilkanaście transporterów wróci- każdy z nas jest w pełni przekonany, że bez
ło już do kraju. Aczkolwiek skala ich uszkodzeń nich misja w Afganistanie nie miałaby sen-
jest informacją niejawną, a wozy w oczekiwaniu su. Na początku nie znaliśmy tych trans-
na decyzje o ich przyszłości są przewożone lub porterów, opieraliśmy się na relacjach pra-
parkowane i szczelnie okryte plandekami. „Sta- sowych. Teraz wiemy, że na ich temat wy-
nowią własność wojska – nie pokazujemy ich, powiadali się ludzie, którzy nie mieli o tych
nie rozmawiamy o ich stanie. Nie tylko z dzien- wozach zielonego pojęcia.
nikarzami, ale także z klientami zagranicznymi,
gdyby się tacy u nas pojawili”, ucina temat dy-
rektor Chabera. Potwierdza jednak, że Inspek-
torat Wsparcia Sił Zbrojnych porozumiał się już
z WZM co do defektacji (rozłożenie na części
w celu oceny szkód i wartości naprawy oraz
zbadania, jak konstrukcja zniosła wybuch)
ośmiu z nich, najbardziej uszkodzonych w ak-
FOT. BOGUMIŁA PIEKUT (3)

cjach bojowych.

NAPRAWIANIE SZKÓD
Defektacja pozwoli stwierdzić, czy transpor-
tery te nadają się do odtworzenia sprawności
technicznej, czy należy je przeznaczyć na części
lub na przekroje dla szkolnictwa. Poddanie de-
fektacji nie oznacza więc, że tych osiem wozów
zostanie na pewno usprawnionych. „Byłem przy
defektacji pierwszych trzech wozów w Siemia-
nowicach – z zewnątrz wyglądały nieźle, gorzej
przedstawiał się stan ich podzespołów po roz-
biórce na czynniki pierwsze”, mówi pułkownik,
szacując, że usprawnienie każdego z defektowa-
nych transporterów powinno kosztować średnio
około pół miliona złotych. Na naprawy egzem-
plarzy niepoddawanych defektacji trzeba prze-
widzieć po mniej więcej 600 tysięcy złotych.
SERWISANCI w ekstremalnie trudnych warunkach
dbają o utrzymanie sprawności Rosomaków.
W sumie za około 14 milionów, może mniej, Ro-
somaki z Czadu i 14 wozów z Afganistanu mogą
wrócić do służby. „Odnoszę wrażenie, że takie
pieniądze w tegorocznym budżecie MON się
znajdą”, komentuje pułkownik Szkurłat. Dyrek-
torzy WZM zapewniają zaś, że pierwsze pojazdy
zostaną zdefektowane najpóźniej na początku
października. „Po miesiącu rozebrany na czynni-
ki pierwsze wóz może być zmontowany. Problem
mogą stanowić tylko części do naprawy, których
na 2009 rok zamówiliśmy określoną liczbę”, za-
pewnia Zbigniew Chabera. Granica opłacal-
ności remontu to 60–65 procent wartości no-
wego pojazdu. Szczególnie drobiazgowo bę-
dzie oceniany stan elektroniki w wieży, aby
ustalić, jak zniosła przyspieszenia towarzyszą-
ce detonacji. „Szacujemy, że większość ewa-
kuowanych transporterów warto będzie i uda
się wyremontować”, dodaje inżynier.
Po odtworzeniu sprawności wozy mają zasi-
lić kontyngenty, a więc trzeba je będzie dopan-
cerzyć, bo ich osłony zostały wykorzystane

dla Zjednoczonych Emiratów Arab-
skich, które przed przekazaniem od-
biorcy do prób doposażyliśmy w za-
kładach w Finlandii. Jesteśmy skorzy
rozwijać ten rodzaj współpracy przy
zdobywaniu nowych rynków.
POLSKA ZBROJNA: Czy intere-
sujecie się doświadczeniami z bojo-
wego użycia Rosomaków w Afgani-
stanie i Czadzie? Dostajecie wnio-
ski, które pozwoliłyby udoskonalać
konstrukcję AMV?
PAULI RUMBIN: Jako producent
pojazdów zawsze pragniemy wie-
dzieć więcej, aby udoskonalać nasz
produkt. Przypominam, że to WZM
odpowiada za serwisowanie wozów
– zakład deleguje ekipy techników,
którzy usprawniają maszyny używa-
ne w polskich kontyngentach.
POLSKA ZBROJNA: Zatem nie za znalezienie krajowych poddostawców, któ-
wiecie, jak się sprawdza opancerze- rzy spełnią wymogi techniczne zapisane w
nie Rosomaków? specyfikacji parametrów Rosomaka. My oce-
PAULI RUMBIN: Patria nie produ- niamy jedynie, czy jakość polskich kompo-
kuje osłon balistycznych. Tak samo nentów odpowiada, czy nie wytycznym na-
jak WZM polegamy na pancerzach szych inżynierów. Widzimy, że zdolności
zamawianych u różnych producentów Dzięki technologiczne polskiego przemysłu stale
zewnętrznych. Polska strona zamówi- kontraktowi na rosną i dziś możecie produkować więcej kom-
ła dodatkowo pancerze do wozów dostawy ponentów, niż to sobie wyobrażaliśmy sześć
wysłanych do Afganistanu. Wiemy, Rosomaków lat wcześniej. Dzięki temu zasadnicze podze-
siemianowickie
że się tam dobrze sprawdzają. zakłady mają społy Rosomaka zostały spolonizowane już
komfortową w 2006 roku. Ostatnim postępem w poloni-
POLSKA ZBROJNA: Jak ocenia sytuację – są zacji jest użycie do produkcji kadłubów bla-
Pan postępy w polonizacji kon- pewne chy pancernej dostarczanej przez Hutę Stali
przyszłości nawet
strukcji Rosomaka? w czasie kryzysu. Jakościowych – jej jakość też była przez nas
PAULI RUMBIN: Producentem weryfikowana. Całkowita polonizacja zale-
wozu są WZM, które zawarły dwie żeć będzie od możliwości finansowych oraz
umowy – z nami i z włoską Oto- tempa odbioru wozów.
-Melarą, dziś reprezentowaną przez
Bumar. I to one są odpowiedzialne POLSKA ZBROJNA: Dochodzą do nas
za projekt i jego polonizację, w tym skargi, że wojsko ma kłopoty z szybkim do-

14 POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009


w Afganistanie do innych Rosomaków lub do
opancerzenia kolejnych kierowanych na misję.
Dokupienie nowych osłon też będzie kosztowa-
ło. Rozsądek nakazuje jednak odtwarzać spraw-
ność uszkodzonych wozów, bo dotychczas kon-
tyngenty wyposażaliśmy w sprzęt zabierany
z jednostek, i wozów w brygadach ubywało. Dy-
rektor Szkurłat jest dobrej myśli: „Spodziewam
się, że po powrocie kontyngentu z Czadu i przy-
gotowaniu Rosomaków do Afganistanu zacznie
ich wreszcie w jednostkach przybywać”.  Do tego stopnia dobry, że na pewno kupimy
stępem do części zamiennych do transpor-
terów. Dlaczego?
PAULI RUMBIN: WZM są producentem
oraz dostawcą Rosomaków i mają magazyn
części zamiennych. Zbudowanie takiego skła-
du wymagało zainwestowania pieniędzy w po-
wierzchnię magazynową i pozyskanie właści-
wych komponentów. My, w Finlandii, mamy
magazyn części do AMV, dzięki któremu ob-
sługujemy różnych odbiorców, w tym armię
fińską. Różnica między naszą sytuacją a sytu-
acją WZM polega na tym, że polski zakład
serwisuje wozy, które są używane na wojnie,
gdzie szybciej się zużywają niż w rutynowej
służbie w kraju. Przy nowej konstrukcji trudno
było przewidzieć, jakie będzie tempo zużycia,
a zatem jak duży powinien być fabryczny ma-
gazyn części.
POLSKA ZBROJNA: Stąd wniosek: pla-
nując zakup sprzętu, który będzie inten-
A R M I A
Będzie ich więcej
Opinia o transporterze zmieniła się diametralnie
za sprawą misji w Afganistanie.
U mowę z Wojskowymi Zakładami Mecha-
nicznymi na dostawę 690 transporterów
na podwoziu AMV 8 x 8 projektu fińskiej Patrii
oraz 313 systemów wieżowych z armatą
Hitfist-30 projektu włoskiej Oto-Melary resort
obrony zawarł w 2003 roku. Kontrakt był
z wielu stron atakowany – przez konkurencję,
media i polityków, żądających między innymi
dymisji ówczesnego dyrektora De-
partamentu Zaopatrywania Sił
Zbrojnych MON generała bry-
gady Pawła F. Nowaka. Dziś
nikt nie podważa wartości
bojowej AMV, przemianowa-
nego na Rosomaka, uzbro-
jonego w doskonałą, szyb-
kostrzelną amerykańską ar-
matę Bushmaster. Opinia
o transporterze zmieniła się dia-
metralnie za sprawą misji w Afgani-
stanie. Z propozycją wysłania tam Rosoma-
ków wystąpił dowódca Wojsk Lądowych gene-
rał broni Waldemar Skrzypczak. „Jestem mu
za to wdzięczny”, przyznaje pułkownik
Szkurłat, przypominając, że ponad 20 wozów
miało do czynienia z improwizowanymi ładun-
kami wybuchowymi i jeszcze żaden polski żoł-
nierz w nich nie zginął. Kilku odniosło rany od
odłamków lub w wyniku ostrzału, ale przeżyli
ataki. „Jestem przekonany, że Polska kupiła
bardzo dobry sprzęt, na miarę XXI wieku, któ-
ry dobrze przysłuży się także obronie ojczyzny.
sywnie używany, warto też zamówić odpo-
wiedni pakiet części.
PAULI RUMBIN: Wysłanie kontyngentu na
misję w Afganistanie oznacza zwiększone zapo-
trzebowanie na części zamienne, a więc trzeba
się liczyć ze wzrostem wydatków na ten cel.
POLSKA ZBROJNA: Nie doczekaliśmy się
jeszcze kompleksowego symulatora do szko-
lenia załóg Rosomaków. W kontrakcie
z 2003 roku nie przewidziano w ogóle żad-
nych symulatorów. Dlaczego?
PAULI RUMBIN: Decyzja o zamówieniu sy-
mulatorów czy specjalnych wersji szkolenio-
wych powinna być podejmowana przez zma-
wiającego na podstawie oceny, czy użytkow-
nicy końcowi będą potrzebowali tego sprzętu
do nauki posługiwania się nim. W przypadku
Rosomaka należy się konsultować z Oto-Me-
larą, to ona dostarcza system uzbrojenia. My
odpowiadamy za platformę jezdną, i tu nie by-
więcej Rosomaków”, przyznaje, ujawniając, że
dysponuje już planem wdrażania tych trans-
porterów na lata 2009–2018. Program nie
skończy się więc w 2013 roku, co więcej
– w kolejnych latach pozostanie on jednym
z priorytetów modernizacyjnych sił zbrojnych.
„Prywatnie chciałbym, aby Wojska Lądowe
dostały ich więcej, niż wynika to z dyktowa-
nych możliwościami ekonomicznymi
MON planów rzeczowych”, akcen-
tuje, przypominając, że potrzeby
wojska szacowano kilka lat te-
mu nawet na blisko 1500 Ro-
somaków.
Mimo obecnych perturbacji bu-
dżetowych pierwotny kontrakt
(czyli dostawa 690 wozów) ma
być wykonany w całości w 2013
roku. Zmienią się jednak proporcje
między wozami bazowymi a bojowymi.
Dziś wojsko deklaruje chęć pozyskania o około
50 wozów z wieżą Hitfist-30 więcej (łącznie
368) dla zrekompensowania prognozowanych
strat w misjach, przy przełożeniu odbioru 68 ba-
zowych pod wersje specjalne na rok 2014 i lata
następne oraz przy zwiększeniu ogólnego za-
mówienia o 140 wozów – z 690 do 833. Trwają
negocjacje treści aneksu do umowy sprzed
sześciu lat. Fabryki w Siemianowicach ma już
nie opuścić żaden wóz bazowy – od razu trafiać
one będą do zabudowy wyposażenia specjalne-
go, tak by żołnierze mogli odebrać wozy w wer-
sjach specjalnych. 
ło kłopotów ‒ kierowcy mogą szkolić się na
wozach w wersji bazowej. Co zresztą robili.
POLSKA ZBROJNA: Czy inni Wasi klien-
ci zamówili symulatory lub trenażery do
transportera AMV?
PAULI RUMBIN: Na razie nie, ale zaintere-
sowanie tematem jest.
POLSKA ZBROJNA: Czy w czasie kryzy-
su, gdy MON zamawia mniejsze partie
roczne, cena Rosomaka spadnie?
PAULI RUMBIN: Cena transportera zależy
od kosztów pozyskania komponentów do nie-
go. Jeśli ceny będą rosły, to zdrożeje Roso-
mak, a jeśli spadną, może potanieć także pro-
dukt finalny. 
PAULI RUMBIN
jest prezesem Patria Polska sp. z o.o.
Od pięciu lat pracuje w Polsce.
POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009 15
 P E R Y S K O P
Bojownicy afgańscy polują na Rosomaki, ale jeszcze Kontyngent w

FOT. BOGUMIŁA PIEKUT (2)

Afga
nie udało im się żadnego zniszczyć ani zdobyć. 70 Rosomaków nistanie ma
. Do końca roku
kilka wozów zo
stanie stamtąd
wycofanych, a
do
siedem pojazd żołnierzy trafi
ów
z armatą Hitfist bojowych
, dziesięć
bazowych z ob
rotnicą do
opcjonalnego m
ontażu uzbrojen
i osiem wozów ia
medycznych.

Rosomak się specjalizuje

Rozwój transportera jest zaprogramowany do 2018 roku.
P ozyskanie niektórych wersji specjalnych
Rosomaka może być dość szybkie. Nie
trzeba bowiem wikłać się w prace rozwojowo-
-wdrożeniowe, a można takie wersje gotowe
kupić w zakładzie. Tak do arsenału wojska
trafiły sanitarne Rosomaki WEM i pojazdy do
przewozu wyrzutni Spike oraz wozy z obrotni-
cami dla kontyngentów (wersje M-2 i M-3).
Niektóre wersje specjalne muszą jednak po-
wstać w trybie pracy rozwojowej, bo montowa-
ne w nich wyposażenie trzeba zintegrować
z osprzętem pojazdu. DPZ MON zawarł już
w 2008 roku umowę na prace rozwojo-
we mające zaowocować wykonaniem
prototypów wozów rozpoznania ogól-
nowojskowego (KTO R-1 i KTO R-2).
Projekt pojazdów rozpoznaw-
czych wykonu-
ją WZM
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
z małym udziałem spółki WB Electronics.
W 2009 roku spodziewane jest zawarcie
umów na wykonanie pracy rozwojowej doty-
czącej wozów pomocy technicznej (KTO WPT)
i rozpoznania technicznego (KTO WRT) oraz
dowodzenia (KTO WD). W takim trybie powi-
nien zostać w 2010 roku zamówiony prototyp
pojazdu rozpoznania skażeń (KTO RSK). „Przy-
mierzamy się do wozu dowodzenia w konsor-
cjum ze spółkami WB Electronics, Teldat i WZŁ
nr 2”, informuje Roman
Szyngiera, dodając, że w przypadku projekto-
wania innych wariantów siemianowickie za-
kłady skorzystają z rozszerzonej umowy licen-
cyjnej z Patrią oraz z pomocy gliwickiej firmy
OBRUM.
Oprócz tych nowych wersji MON chce pozyski-
wać dalsze gotowe warianty – do nauki jazdy,
KTO WD Łowcza i KTO WD Rega. W przypadku
wozów dowodzenia dla przeciwlotników (Łow-
cza i Rega) nie ma potrzeby prowadzenia prac
rozwojowych, bo wojsko używa
już obu systemów dowodze-
nia, autorstwa firmy Radwar,
i teraz trzeba je osadzić na
nowej platformie oraz
sprawdzić, prze-
prowadzając

16 POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009


badania techniczne. Wozy w tych wariantach
byłyby już w służbie, ale nie wystarczyło pie-
niędzy na ich pozyskanie.
Obecnie trwa procedura wyboru wieży bez-
załogowej z armatą kalibru 30 milimetrów
i zintegrowanymi wyrzutniami ppk Spike,
która ma stanowić uzbrojenie niektórych
bazowych Rosomaków i być też orężem mo-
dernizowanych do wariantu Puma bojowych
wozów piechoty BWP-1. Selekcją kierują
– na zlecenie DPZ MON – Bumar i Wojsko-
we Zakłady Mechaniczne w Poznaniu. W grę
wchodzą produkty dwóch firm izraelskich
– Rafaela i Elbitu. Jednostki badawczo-roz-
wojowe (WAT i WITPiS) zakończyły pisanie
protokołu z badań obu wież na poligonie
i w laboratorium. Teraz komisja powołana
przez Bumar (z udziałem przedstawicieli
MON) wypracowuje stanowisko dla ministra
obrony, który zatwierdzi wybór konkretnej
wieży. W tym roku plan modernizacji
technicznej przewiduje integrację no-
wej wieży z Rosomakiem w trybie pra-
cy wdrożeniowej na zlecenie DPZ
MON. Są na to pieniądze. Zakłada
się pozyskanie 122 wozów z wie-
żą bezzałogową – dla dwóch ba-
talionów (po 58 transporterów
każdy) i dla poznańskiego
CSWL (sześć). Ponadto 62
następne pojazdy z nowymi
wieżami bezzałogowymi ma-
ją być podstawą wersji rozpo-
znawczej, dla plutonów roz-
poznawczych w batalionach
i brygadowych kompanii roz-
poznawczych. Oznacza to, że
rozwój Rosomaka jest zapro-
gramowany do 2018 roku.  nia, do szkolenia przyszłych dowódców i operato-
A R M I A
Nie stoją
w krzakach
Do końca lipca 2009 roku Wojska Lądowe
dostały 276 Rosomaków – 175 w wersji
bojowej oraz 101 w wersji bazowej. Pozwoliło to
ukompletować jeden batalion w 17 BZ. Kończy
się wyposażanie batalionu 12 BZ.
O
siem bojowych transporterów jest w Cza- rów wyrzutni Spike’ów. Dziewięć bazowych Roso-
dzie, a 47 w Afganistanie. W kraju są maków zarezerwowano na potrzeby prac rozwo-
eksploatowane w 12. i 17. brygadach jowych DPZ MON, które mają rozpocząć się
zmechanizowanych oraz w poznańskim Cen- w tym roku. Powstaną z nich prototypy wozów
trum Szkolenia Wojsk Lądowych (osiem ma- dowodzenia, pomocy technicznej, rozpozna-
szyn). Dwa wozy bojowe znajdują się też w Sie- nia technicznego, wozu z nowym wieżowym
mianowicach, gdyż przeznaczono je na potrzeby systemem bezzałogowym, zintegrowanym
prac rozwojowo-wdrożeniowych, prowadzonych z wyrzutnią Spike’ów i samobieżnego moź-
na zlecenie Departamentu Polityki Zbrojeniowej dzierza kalibru 120 milimetrów. Do wykorzy-
MON. Do zakładu docierają też transportery stania w 2010 roku pozostanie 14 pojazdów
uszkodzone na misji w Afganistanie. bazowych. „One nie stoją w krzakach. Używa-
Z kolei ze 101 bazowych Rosomaków 20 dopan- my ich do szkolenia kierowców w ośrodku
cerzono z myślą o kontyngencie w Afganistanie w Ostródzie, kolejnych zmian kontyngentu
(jest ich tam teraz 19), dodając jeszcze obrotni- w Afganistanie oraz specjalistów mających
cę z karabinem maszynowym i 40-milimetrowym wspierać ich eksploatację – pojedyncze wozy
granatnikiem automatycznym, a dziesięć są w batalionie w Czarnem i Wojskowej
kolejnych bazowych jest w trakcie przy- Akademii Technicznej”, wyjaśnia puł-
Wojsko
gotowania do montażu takiej obrotni- dostanie w bieżą- kownik Szkurłat.
cy. Wozy bazowe z obrotnicą (ale cym roku 48 wozów, Pierwotny plan dostaw na 2009 rok
bez dopancerzenia, za to z lodówką) wliczając w to 16 przewidywał odebranie 58 transpor-
trafiły też do Czadu. W sumie obrot- pojazdów terów bojowych, ale kryzys zmusił
z zaległości
nice zamontowano na 36 Rosoma- ubiegłorocznych MON do renegocjacji planu. „Pozy-
kach i może to nie być docelowa liczba skanie 26 egzemplarzy z planowanych
wozów w tej wersji. 58 przesunęliśmy na kolejne lata. Wojsko
Czternaście „bazowców” zamieniono już w wozy dostanie więc w bieżącym roku 48 wozów,
ewakuacji medycznej – z sześciu wykonanych wliczając w to 16 pojazdów z zaległości ubiegło-
w 2007 roku cztery trafiły do Afganistanu, a dwa rocznych” wylicza skrupulatnie dyrektor biura,
do Czadu. Osiem najnowszych sanitarek przed przypominając, że ubiegłoroczny poślizg z Roso-
zimą znajdzie się w Afganistanie. „Ich konstruk- makami spowodowało błędne podejście pra-
cja i wyposażenie uwzględniają wszystkie wnio- cowników Bumaru Łabędy do problemów
ski z eksploatacji pierwszej czwórki WEM-ów stwierdzonych w trakcie montażu wież. „Arma-
w Afganistanie oraz wszystkie życzenia, jakie ta Bushmaster drgała w pionie i poziomie.
zgłosili ratownicy medyczni ich używający. Dla Firma nie mogła własnymi siłami się z tym
mnie opinia żołnierza, który będzie jeździł Roso- uporać i dopiero po dwóch miesiącach popro-
makiem na misji, ma taką samą moc jak decy- siła o pomoc konstruktorów z OTO-Melary.
zja ministra”, akcentuje pułkownik Szkurłat. Włosi po zbadaniu usterek uznali, że szwan-
Dwadzieścia siedem wozów bazowych posłużyło kują silniki napędzające wieże, dostarczane
do wykonania transporterów do przewozu wy- przez inną włoską firmę. Gdyby od razu po-
rzutni i obsług przeciwpancernych pocisków kie- proszono o interwencję, pewnie udałoby się
rowanych Spike – pojazdy te rozdzielono między odebrać wszystkie zamówione na 2008 rok
brygady (po 12 egzemplarzy), a trzy trafiły do to- egzemplarze. Niestety, powstało opóźnienie
ruńskiego Centrum Szkolenia Artylerii i Uzbroje- i odbiory z płatnościami odbyły się
w 2009 roku. 
POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009 17
 N A C E L O W N I K U

Wojskowe
18
grzechy
POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009
 A R M I A
Z pułkownikiem KRZYSZTOFEM
PARULSKIM o prawnych meandrach
rozmawia JANUSZ B. GROCHOWSKI
POLSKA ZBROJNA: Co dla żołnierza ma-
jącego konflikt z prawem oznacza wejście
w życie na początku roku artykułu 647 ko-
deksu postępowania karnego?
KRZYSZTOF PARULSKI: Oznacza to, że
minęła komfortowa sytuacja, kiedy żołnierz
w każdej sytuacji odpowiadał przed sądem
wojskowym, a wcześniej miał do czynienia
z żandarmem i prokuratorem wojskowym.
Teraz mogą interweniować przedstawiciele
wszystkich służb, a decyduje
o tym rodzaj czynu, który
popełnił. Jeżeli będzie to
Zniknął
wypadek drogowy bez strach i paraliż
związku ze służbą, niewąt-
pliwie pojawi się policjant. decyzyjny.
POLSKA ZBROJNA: Oka-
Znowu
zuje się, że policjanci nadal przywraca się
pytają, czy wezwać żandar-
merię. prokuratorom
KRZYSZTOF PARULSKI:
Stare przyzwyczajenie. Kon-
niezależność
sekwencje wprowadzonych działania
zmian mogą być jednak dalej
idące, bo na terenie jednostek pojawią się poli-
cjanci lub funkcjonariusze CBA i CBŚ, pro-
wadzący sprawy podlegające jurysdykcji po-
wszechnej.
POLSKA ZBROJNA: Za to prokuratura
wojskowa ma mniej pracy.
KRZYSZTOF PARULSKI: Nieznacznie.
W porównaniu z sześcioma miesiącami ubie-
głego roku, w tym liczba prowadzonych przez
nas spraw karnych spadła o 17,5 procent.
Ograniczenie naszej jurysdykcji spowodowa-
ło, że odeszła nam część przestępstw komuni-
kacyjnych czy związanych z zatargami rodzin-
nymi. Pozostały nam natomiast najpoważniej-
sze sprawy gospodarcze i kryminalne. Wsz-
częliśmy i prowadzimy zatem więcej śledztw.
POLSKA ZBROJNA: Można spotkać się
z opinią, że pragnąc uzasadnić swoje ist-
nienie, staliście się ostatnio bardzo drobia-
zgowi.
KRZYSZTOF PARULSKI: Prokurator
wojskowy skrupulatność i szybkość proce-
FOT. JANUSZ B. GROCHOWSKI
dowania ma wręcz zadekretowaną. Często
wnikliwość, wręcz drobiazgowość, pozwala
zebrać dowody przestępstwa. Zobowiązani
jesteśmy również badać okoliczności sprzy-
jające popełnieniu przestępstwa i utrudnia-
jące jego wykrycie.
POLSKA ZBROJNA: Trudno oprzeć się
wrażeniu, że zajmujecie się sprawami, któ-
re przez prokuraturę powszechną byłyby
umarzane.
KRZYSZTOF PARULSKI: Stosujemy te
same kryteria kodeksowe. System prawny
nakłada na nas rozliczne zadania, które nie
spoczywają na prokuratorach powszechnych
albo są przez nich minimalizowane. Zajmu-
jemy się także negatywnymi zachowaniami
żołnierzy, stąd może takie
wrażenie.
POLSKA ZBROJNA: Czy
wobec wojskowych nie sto-
suje się ostrzejszych kryte-
riów?
KRZYSZTOF PARULSKI:
Sądy wojskowe trudno
uznać za przesadnie surowe.
Tymczasowe aresztowania
stosowane są wobec zaled-
wie kilku procent podejrza-
nych. Inną kwestią jest nato-
miast sygnalizowanie prze-
łożonym przez prokuratorów nieprawidło-
wości, które pojawiają się na marginesie
prowadzonych spraw karnych. Nie postrze-
gałbym jednak z tego powodu pozycji żoł-
nierza jako mniej korzystnej niż innego oby-
watela.
POLSKA ZBROJNA: Skoro armia staje
się mniejsza, a na dodatek zawodowa, lo-
giczne jest, że powinna w niej maleć prze-
stępczość.
KRZYSZTOF PARULSKI: Okazuje się, że
liczba przestępstw popełnionych przez szere-
gowych służby zasadniczej oraz zawodowej
w latach 2007–2008 w przeliczeniu na tysiąc
żołnierzy jest taka sama. A nawet w jednej
z kategorii statystyka jest mniej korzystna dla
profesjonalistów. Na automatyczny spadek
nie ma co liczyć, zwłaszcza że zawodowi do-
tychczas nie ponosili odpowiedzialności za
samowolne oddalenia, co wśród poborowych
było dominującym występkiem.
POLSKA ZBROJNA: Mówi pan „dotych-
czas”. To znaczy, że coś się w tej kwestii
zmieni?
KRZYSZTOF PARULSKI: Nowa ustawa
o dyscyplinie wojskowej przewiduje odpo-
wiedzialność karną wszystkich żołnierzy za
samowolne oddalenie.
POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009 19
 N A C E L O W N I K U
POLSKA ZBROJNA: Na czym miałaby po-
legać ta samowolka?
KRZYSZTOF PARULSKI: Karze będzie
podlegał żołnierz, który bez zgody przełożo-
nego nie stawi się w jednostce wojskowej. Ta-
kie rozwiązanie obowiązuje w innych armiach
zawodowych.

POLSKA ZBROJNA: To, co Pan mówi,

pewnie zmartwi tych, którzy już widzieli
cięcia w prokuraturze wojskowej.
KRZYSZTOF PARULSKI: Te cięcia są.
Chcę, by były racjonalne i wzmocniły proku-
raturę wojskową. Przestępczość występuje ze
statystyczną powtarzalnością, zatem będzie-
my mieli co robić. Żołnierze zawodowi mają
na sumieniu trochę inne przestępstwa, ale po-
dobnie jak ci z poboru też je popełniają.

POLSKA ZBROJNA: Czyli będą zmiany?

KRZYSZTOF PARULSKI: Restrukturyza-
cja prokuratury wojskowej polega na odwró-
ceniu tendencji z ostatnich lat, które sprawia-
ły, że przybywało najkosztowniejszych stano-
wisk. Na prawie 200 etatów prokuratorskich
aż 43 były w naczelnej prokuraturze. Nie ob-
sadzając części z nich i racjonalizując wydat-
ków, w ubiegłym roku znaleźliśmy ponad
3,5 miliona złotych oszczędności. Teraz od-
wracamy tę piramidę. Zaproponowałem ogra-
niczenie etatów NPW o 40 procent, a nieza-
leżnie od tego jej sześciu prokuratorów skie-
rowałem na pierwszą linię. Ponadto wydziały
do spraw przestępczości zorganizowanej
z naczelnej prokuratury zostały przeniesione
do okręgowych, wzmacniając je w prowadze-
niu najcięższych postępowań korupcyjnych
czy gospodarczych. Z końcem roku nastąpi
likwidacja dwóch spośród 13 istniejących
prokuratur garnizonowych – w Koszalinie
i Łodzi.

POLSKA ZBROJNA: Dlaczego akurat

tych?
KRZYSZTOF PARULSKI: Ponieważ one
prowadziły najmniej spraw, a co istotniejsze
– od kilku lat nie było w tych miastach sądów
wojskowych. Większość rozpraw odbywała
się w Szczecinie, Gdyni lub Warszawie. Pod
koniec roku będziemy chcieli przeanalizować
obciążenia innych prokuratur garnizonowych.
Równolegle ograniczaliśmy nabór asesorów,
chociaż obsada kadrowa prokuratury kształ-
tuje się na poziomie 86 procent.
POLSKA ZBROJNA: „Jesteśmy prokura-
torami Rzeczypospolitej Polskiej, a nie par-
tii, rządów czy ministrów. Dla kariery nie
ulegajmy politycznym naciskom”. Wie Pan,
kto to napisał?
KRZYSZTOF PARULSKI: Sygnatariusze
apelu wydanego 23 czerwca 2007 roku pod-
czas IX konferencji Stowarzyszenia Prokura-
torów RP, której przewodniczyłem.
POLSKA ZBROJNA: I co się zmie-
DOMINUJĄCYMI niło od tego czasu?
przestępstwami
wojskowymi KRZYSZTOF PARULSKI: Bardzo
są ciągle wiele. Przede wszystkim zmieniły
samowolne się relacje wewnątrz prokuratury.
oddalenia, Zniknął wszechogarniający strach
uchybienia
przeciwko i paraliż decyzyjny. Znowu przywra-
zasadom ca się prokuratorom samodzielność
pełnienia służby i niezależność działania. Co ważniej-
i dyscypliny sze, sejm przyjął 16 lipca noweliza-
wojskowej oraz
nieprawidłowości cję ustawy o prokuraturze przewidu-
w postępowaniu jącą rozdzielenie stanowiska mini-
z podwładnymi. stra sprawiedliwości od prokuratora
generalnego, wprowadzając systemo-
we odpolitycznienie prokuratury.
Czekamy na podpis prezydenta.
Obecnie jest już ona bardzo daleko
od polityki, ale wciąż brakuje gwa-
rancji ustawowych, a przede wszyst-
kim konstytucyjnych, sankcjonują-
cych ten stan.
POLSKA ZBROJNA: Trudno nie
przyklasnąć tym propozycjom, ale
z praktyką nadal bywa różnie?
KRZYSZTOF PARULSKI: Stowa-
rzyszenie skupia ponad 800 osób spo-
śród 6 tysięcy prokuratorów. Nie
chciałbym powiedzieć, że tych naj-
bardziej kreatywnych, bo byłoby to
nietaktem. Na pewno jednak dążą-
cych do podwyższania standardów
naszej pracy. Stawiamy nie tylko na
samodzielność, ale i odpowiedzial-
ność prokuratorów. Proponujemy
rozwiązania usprawniające funkcjo-
nowanie wymiaru sprawiedliwości
pomimo znacznego obciążenia.
POLSKA ZBROJNA: Przeciąże-
nia są związane między innymi
z doprowadzoną do absurdu dro-
biazgowością procedur. Jeśli byle

20 POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009


stłuczką zajmują się trzy komendy i sąd
grodzki, sprawa nie może być sprawnie za-
łatwiona.
KRZYSZTOF PARULSKI: Sami nad tym
bolejemy. Chociaż prokuratura wojskowa
51 procent spraw kończy w ciągu miesiąca,
a przed upływem trzech miesięcy prawie
80 procent.
POLSKA ZBROJNA: Najgłośniejsze
w ostatnich latach śledztwa w sprawie
Nangar Khel czy katastrofy Casy pod Mi-
rosławcem trwały ponad rok bądź jeszcze
trwają.
KRZYSZTOF PARULSKI: Bądźmy precy-
zyjni. Zbrodnia spod Nangar Khel miała
miejsce 16 sierpnia 2007 roku. Prokurator
kontyngentu profesjonalnie zgromadził do-
wody, a dalsze postępowanie prowadziła pro-
kuratura w Poznaniu. W niespełna jedenaście
miesięcy zebrano ponad 40 tomów akt w bar-
A R M I A
FOT. EWA KORSAK
dzo trudnym śledztwie przeciwko siedmiu
podejrzanym. Cały czas na ręce patrzyło nam
trzynastu obrońców. Rok temu (7 lipca) spra-
wa trafiła do sądu.
POLSKA ZBROJNA: A sąd żądał ekshu-
macji zwłok i wizji lokalnej w Afganistanie.
KRZYSZTOF PARULSKI: Nie mamy
wpływu na decyzje niezawisłego sądu. Mo-
żemy je natomiast zaskarżać, co uczyniliśmy
w przypadku niezasadnego zwrotu sprawy do
prokuratury. I Sąd Najwyższy przyznał nam
rację.
POLSKA ZBROJNA: Cóż z tego, skoro
proces się ciągnie.
KRZYSZTOF PARULSKI: Nie kwestionu-
ję tego, że nasze procedury są skomplikowa-
ne, obwarowane kontrolą sądową nad postę-
powaniem przygotowawczym i zawierają
wieloaspektowe gwarancje dla uczestników
tego postępowania. I to kosztuje. W sprawie
Nangar Khel przed sądem, na wniosek pro-
kuratury, zostanie przesłuchanych 98 świad-
ków. Dotychczas przesłuchano ponad czter-
dziestu.
POLSKA ZBROJNA: Czy trzeba aż tylu?
KRZYSZTOF PARULSKI: Obowiązuje
zasada bezpośredniości. Jeżeli ktoś ma istot-
ne dowody w sprawie, musi je przedstawić
sądowi.
POLSKA ZBROJNA: Czy ta hiperpo-
prawność nie wynika z niezbyt chlubnych
obciążeń z przeszłości?
KRZYSZTOF PARULSKI: To jest sytuacja
bardziej złożona. Może to być jednym z ele-
mentów, który tkwi gdzieś w tle. Sprawa mu-
si być przeprowadzona jak najstaranniej,
żeby nie padły zarzuty, że coś zostało pomi-
nięte. To jest też problem zakresu dyskrecjo-
nalnej władzy prokuratora, który nie ma peł-
ni zaufania społecznego.
POLSKA ZBROJNA: Jeżeli ktoś na siebie
bicz kręci, to niech się nie dziwi, że nim
oberwie. Czy nie prościej byłoby oskarżać
o to, co jest się w stanie w stu procentach
udowodnić?
KRZYSZTOF PARULSKI: Wymagana jest
racjonalność działania. Myślę, że ta tenden-
cja będzie dominowała nie tylko w zmianach,
które zostaną wprowadzone do naszej proce-
dury, ale także w przyzwyczajeniach proku-
ratorskich. Chociaż dzisiaj dla mnie więk-
szym problemem – wynikającym z niejasno-
ści systemowych, czy prokuratura jest bar-
dziej organem wykonawczym, czy wymiaru
sprawiedliwości – jest powielanie przed są-
dem czynności ze śledztwa. Im było ono do-
kładniej prowadzone, tym sąd bardziej docie-
kliwie stara się sprawdzić poprawność rozu-
mowania prokuratury.
POLSKA ZBROJNA: Jakie są w tej chwi-
li główne wojskowe grzeszki?
KRZYSZTOF PARULSKI: Dominującymi
przestępstwami wojskowymi są ciągle samo-
wolne oddalenia, uchybienia przeciwko zasa-
dom pełnienia służby i dyscypliny wojskowej
oraz nieprawidłowości w postępowaniu
z podwładnymi. Jeśli chodzi natomiast
o przestępstwa pospolite, przeważają te prze-
ciwko mieniu wojskowemu, życiu i zdrowiu
(najczęściej pobicia i bójki) oraz narkomania
(odnotowano wyraźny spadek).
POLSKA ZBROJNA: A alkohol?
KRZYSZTOF PARULSKI: Alkohol jest
w tle. W tym roku 22 procent przestępstw
i aż 82 procent wykroczeń zostało popeł-
nionych w stanie nietrzeźwości. W ubie-
głym roku, kiedy statystyki obejmowały
wszystkie przestępstwa pospolite, nawet co
POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009 21
 N A C E L O W N I K U
stępstw zostało dokonanych kilka lat temu.
Stąd paradoksalnie mamy do czynienia z sy-
tuacją, w której przestępczość spada, a ro-
śnie wykrywalność.

POLSKA ZBROJNA: Poseł Janusz Ze-

mke twierdzi, że organów kontrolnych
w MON jest o połowę za dużo, co prowa-
dzi do paraliżu instytucji odpowiedzial-
nych za techniczną modernizację armii.
Powszechne stają się komisje, które na
wszelki wypadek mają rozmyć odpowie-
dzialność za podejmowane decyzje.
KRZYSZTOF PARULSKI: To trafna kon-
statacja. Rozbudowany system kontrolny
w armii powinien być unowocześniony.

FOT. JANUSZ B. GROCHOWSKI

trzecie było popełniane w stanie upojenia al-
koholowego.
POLSKA ZBROJNA: Najwięcej uwagi
poświęcacie jednak przestępczości gospo-
darczej?
KRZYSZTOF PARULSKI:
W tej chwili jest to najpoważ-
niejsze zadanie prokuratury
wojskowej. Prowadzimy 125
bardzo trudnych śledztw,
przede wszystkim z dziedziny
zamówień publicznych, doty-
czących oszustw i wiążących
się z nadużyciem stanowiska
w celu osiągnięcia korzyści
materialnej. Z tej liczby 32
sprawy prowadzimy w wydzia-
łach do spraw przestępczości
zorganizowanej prokuratur
okręgowych. Tylko w tych po-
Cóż warte są kontrole, które przeprowadzi
kolega z dawnego plutonu? Jestem zwolen-
nikiem nowoczesnego audytu prowadzone-
go przez kompetentny i niezależny zespół,
który analizuje, dokonuje syntezy, ujawnia
nieprawidłowości i jeszcze wskazuje lepsze
rozwiązania. Możliwe jest też wprowadze-
starczającą zaporą. Co gorsza, ogromne kwo- nie elementów bezpieczeństwa informa-
ty, jakimi operuje wojsko, ściągają w jego or- tycznego. Ważny jest też staranny dobór
bitę amatorów łatwego zysku. Stąd prawdzi- ludzi.
wym problemem jest dla nas odpowiedzial-
ność wspomnianych stu biznesmenów i pra- POLSKA ZBROJNA: Miarą waszej sku-
cowników wojska zamieszanych w rozmaite teczności jest liczba przegranych proce-
sprawy o przestępstwa go- sów bądź akt zwróconych przez sądy.
spodarcze. Dużo ich jest?
Liczba KRZYSZTOF PARULSKI: Przegranym
przestępstw POLSKA ZBROJNA: Dla-
czego?
procesem dla prokuratora jest uniewinnie-
nie. Takich, zawinionych przez nas, gdzie
popełnionych KRZYSZTOF PARULSKI:
Jeśli są współpodejrzanymi
można było jeszcze coś zrobić, jest kilka
rocznie. Z reguły też, jeśli mamy przestęp-
w latach w sprawach z udziałem żoł- stwo, to wykrywamy sprawcę. Sytuacje, kie-
2007–2008 nierzy, podlegają naszej ju-
rysdykcji. Gdy tego związku
dy żandarmeria pod kierunkiem prokuratora
wojskowego nie może go ustalić albo nie
w przeliczeniu na nie ma, śledztwo przekazu-
jemy prokuraturze po-
udaje nam się udowodnić mu winy, są wy-
jątkowe. Dla porównania – w sprawach pod-
tysiąc żołnierzy wszechnej i czasami docho- legających prokuraturze powszechnej wy-
jest taka sama dzi do paradoksu. Niedawno
prokuratura wojskowa w Po-
krywalność jest na poziomie 58 procent. 

stępowaniach mamy łącznie znaniu, opierając się na

172 podejrzanych, w tym trzech generałów,
23 pułkowników, 45 innych żołnierzy i prawie
stu cywilów. Ta statystyka może się zmienić,
ponieważ część spraw jest na razie prowadzo-
na w fazie in rem, czyli bez podejrzanych.
POLSKA ZBROJNA: Jakie są przyczyny
tych przestępstw? Chciwość?
KRZYSZTOF PARULSKI: Chciwość też.
Istotna jest też kwestia stosunkowo niewyso-
kich uposażeń. Kontrakty z reguły opiewające
na bardzo wysokie kwoty, liczone w milionach
złotych, rozstrzygają ludzie, którzy zarabiają
niewiele.
POLSKA ZBROJNA: Czyżby ludzie nie
wiedzieli, gdzie i dla kogo pracują?
KRZYSZTOF PARULSKI: Standardy mo-
ralne czy etyczne nie dla wszystkich są wy-
tych samych dowodach, jeden wątek wysłała
z aktem oskarżenia do sądu wojskowego,
gdzie zapadł wyrok skazujący, a drugi prze-
kazała do prokuratury powszechnej, która
sprawę umorzyła. Przypadek ten pozwala
sądzić, że dla zapewnienia pełnej ochrony
interesów sił zbrojnych wszyscy ci sprawcy
mogliby podlegać wojskowemu wymiarowi
sprawiedliwości, co byłoby także z korzy-
ścią dla niego.
POLSKA ZBROJNA: Czy wzrasta prze-
stępczość korupcyjna?
KRZYSZTOF PARULSKI: Analizując da-
ne statystyczne z ostatnich lat, można od-
nieść wrażenie, że wojsko jest bardziej po-
datne na korupcję, ale coraz większa jest też
skuteczność działań żandarmerii i prokura-
tury wojskowej. Wiele z ujawnionych prze-
WIZYTÓWKA
Pułkownik
KRZYSZTOF PAKULSKI
Ukończył Wydział Prawa
Uniwersytetu imienia Ada-
ma Mickiewicza w Poznaniu. Tam w 1985
dostał roku nominację prokuratorską,
a jedenaście lat później został zastępcą woj-
skowego prokuratora garnizonowego. W la-
tach 2002–2005 trafił do Warszawy, gdzie
był wojskowym prokuratorem garnizonowym.
W tym czasie na dwie kadencje wybrano go
prezesem Stowarzyszenia Prokuratorów RP.
W lipcu 2007 roku zrzekł się tej funkcji po
krytyce jego osoby i stowarzyszenia przez
ówczesnego ministra sprawiedliwości
Zbigniewa Ziobrę. Od lutego 2008 roku jest
zastępcą prokuratora generalnego RP, na-
czelnym prokuratorem wojskowym.

22 POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009

A R M I A

POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009 23

 N O M I N A C J E
PAULINA GLIŃSKA
Nowi generałowie
Z rąk prezydenta Lecha Kaczyńskiego 15 sierpnia 2009 roku
w Belwederze nominację na stopień generała dywizji odebrało
dwóch oficerów. Na generała brygady nominowano ośmiu pułkowników.
Generał dywizji
Anatol Czaban,
szef szkolenia Sił
Powietrznych
Absolwent Wyż-
szej Oficerskiej Szko-
ły Lotniczej oraz Woj-
skowej Akademii Lotniczej w ZSRR.
W Akademii Obrony Narodowej zdo-
był tytuł doktora nauk wojskowych.
Ukończył także studia podyplomowe
w Akademii Wojennej Sił Powietrz-
nych w Maxwell w Stanach Zjedno-
czonych Ameryki oraz Wyższy Kurs
Bezpieczeństwa Europejskiego w Cen-
trum imienia Marshalla w Garmisch-
-Partenkirchen w Niemczech. Służył
między innymi w Wyższej Szkole Ofi-
cerskiej Sił Powietrznych, jako dowód-
ca w 2 BLT w Poznaniu oraz w Szta-
bie Generalnym Wojska Polskiego.
24 POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009
Generał dywizji
Mirosław
Różański,
dowódca
11 Lubuskiej
Dywizji
Kawalerii Pancernej
Absolwent Wyższej Szkoły Oficer-
skiej Wojsk Zmechanizowanych, którą
ukończył z wyróżnieniem w 1986 roku.
W latach 1992–1993 studiował w Aka-
demii Obrony Narodowej w Remberto-
wie. Obecnie jest słuchaczem studiów
doktoranckich na tej uczelni.
Po nominacji generalskiej w 2005
roku objął obowiązki dowódcy 17 BZ.
Wdrażał do sił zbrojnych KTO Roso-
mak, formował pierwszy w pełni za-
wodowy batalion zmotoryzowany,
który wziął udział w I i II zmianie
PKW Afganistan. W 2007 roku jako
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI (12)
dowódca Brygadowej Grupy Bojowej (BGB)
wraz z żołnierzami 17 BZ uczestniczył w VIII
zmianie PKW Irak. W 2008 roku został wy-
znaczony na stanowisko zastępcy szefa Zarzą-
du Planowania Strategicznego – P5 SGWP.
Od sierpnia 2009 roku dowodzi największą
dywizją w Wojsku Polskim – 11 Lubuską Dy-
wizją Kawalerii Pancernej w Żaganiu. Laureat
XV edycji Buzdyganów.
Generał brygady
Piotr Błazeusz,
wyznaczony na dowódcę
15 Giżyckiej Brygady
Zmechanizowanej
Służbę wojskową rozpo-
KAŻDY
z nominowanych czął w 1990 roku jako pod-
generałów chorąży Wojskowej Akade-
otrzymał mii Technicznej w Warszawie. Jest absolwen-
od ministra tem Akademii Sił Powietrznych USA w Colo-
Bogdana Klicha
szablę. rado Springs, Studium Nauk Politycznych Uni-
wersytetu Warszawskiego, Podyplomowego
Studium Bezpieczeństwa i Integracji Euro-
atlantyckiej Wyższej Szkoły Humanistycznej
w Pułtusku oraz Podyplomowego Studium Po-
lityki Obronnej Akademii Obrony Narodowej.

Pełnił służbę między innymi jako specja-
lista do spraw NATO w MON, zastępca atta-
ché obrony, wojskowego, morskiego i lotni-
czego przy Ambasadzie RP w Waszyngto-
nie, starszy specjalista w Zarządzie Plano-
wania Strategicznego – P5 Sztabu General-
nego WP, dyrektor sekretariatu ministra
obrony narodowej, szef Centrum Dowodze-
nia Dowództwa Operacyjnego SZRP oraz
szef szkolenia 1 Dywizji Zmechanizowanej
w Legionowie. Decyzją Bogdana Klicha
został wyznaczony 14 sierpnia 2009 roku na
stanowisko dowódcy 15 Giżyckiej Brygady
Zmechanizowanej.
Generał brygady
Andrzej Danielewski,
dowódca 9 Brygady
Kawalerii Pancernej
Absolwent Wyższej
Szkoły Oficerskiej Wojsk
Pancernych oraz Akademii
Obrony Narodowej. Uczest-
niczył w Wyższym Kursie Doskonalenia Ofi-
cerów – dowódców batalionów czołgów, kur-
sie taktyczno-operacyjnym dowódców oddzia-
łów. Ponadto ukończył Studium Polityki
Obronnej w Akademii Obrony Narodowej,
studia podyplomowe w zakresie służby cywil-
nej, administracji publicznej, zarządzania jed-
nostkami terenowymi oraz rozwoju regional-
nego i lokalnego w Wyższej Szkole Rolniczo-
-Pedagogicznej w Siedlcach.
Generał brygady
Tomasz Julian
Drewniak,
dowódca 4 Skrzydła
Lotnictwa Szkolnego
Absolwent Wyższej Ofi-
cerskiej Szkoły Lotniczej,
Wojskowej Akademii Lotni-
czej w ZSRR oraz Akademii Wojennej Wojsk
Lotniczych w Maxwell w Stanach Zjednoczo-
nych. Ukończył także kurs pilotów na samoloty
MiG-21 w Centrum Doskonalenia Lotniczego
oraz kursy przeszkolenia technicznego persone-
lu latającego na samoloty PZL M-28B/PT
Skytruck i PZL M-28 Bryza.
Generał brygady
Artur Stanisław
Kołosowski,
dyrektor sekretariatu
ministra obrony narodowej
Absolwent Wydziału
Cybernetyki Technicznej
Wojskowej Akademii
Technicznej oraz Instytutu Zarządzania Za-
sobami Obrony w Monterey w USA. Ukoń-
czył również Podyplomowe Studia Mene-
dżerskie w Szkole Głównej Handlowej
(2004) oraz studia MBA Uniwersytetu Illi-
nois (2006), a także liczne kursy w Polsce
A R M I A
i za granicą. W latach 2003–2007 był dyrek-
torem Departamentu Spraw Obronnych
Urzędu Komunikacji Elektronicznej. Jest or-
ganizatorem wielu szkoleń i konferencji oraz
autorem licznych publikacji na temat obo-
wiązków przedsiębiorców telekomunikacyj-
nych na rzecz obronności, bezpieczeństwa
państwa oraz bezpieczeństwa i porządku pu-
blicznego. Był obserwatorem OBWE w Re-
publice Serbskiej (1997) oraz Czarnogórze
(1998), a w latach 2003–2006 przedstawicie-
lem w Komitecie Planowania Łączności Cy-
wilnej (CCPC) NATO.
Generał brygady
Marek Janusz
Mecherzyński,
dowódca 7 Brygady
Obrony Wybrzeża
Absolwent Wyższej Szko-
ły Oficerskiej Wojsk Zme-
chanizowanych we Wrocła-
wiu oraz Akademii Obrony Narodowej. Ukoń-
czył także kurs taktyczno-operacyjny integracji
z NATO w Akademii Obrony Narodowej, pody-
plomowe studia polityki obronnej w Królew-
skiej Akademii Studiów Obronnych w Londy-
nie oraz kurs oficerów operacyjnych NATO
i kurs operacji pokojowych.
W 2002 roku dowodził I zmianą Polskiego
Kontyngentu Wojskowego w Afganistanie.
Rok później został skierowany do Dowódz-
twa Centralnego Stanów Zjednoczonych
(US CENTCOM) w Tampie na Florydzie,
gdzie pełnił obowiązki szefa polskiego zespo-
łu operacyjnego przy koalicji antyirackiej.
W 2004 roku został wyznaczony na stano-
wisko szefa Oddziału Operacyjnego w Gene-
ralnym Zarządzie Operacyjnym – P3 w Szta-
bie Generalnym WP. W latach 2005–2007 peł-
nił obowiązki szefa Zarządu Operacji Lądo-
wych – G3 w Dowództwie Wojsk Lądowych.
Generał brygady
Krzysztof Dariusz
Motacki,
dowódca 2 Brygady
Zmechanizowanej imienia
Marszałka Józefa
Piłsudskiego
Absolwent Wyższej
Szkoły Oficerskiej Wojsk Zmechanizowa-
nych oraz Akademii Obrony Narodowej.
Uczestniczył w kursie integracji z NATO,
kursie taktyczno-operacyjnym. Ukończył stu-
dia podyplomowe na kierunku operacyjno-
-strategicznym oraz Studium Polityki Obron-
nej w Akademii Obrony Narodowej, studia
podyplomowe z treningu kadry kierowniczo-
-menedżerskiej na Politechnice Gdańskiej.
Brał również udział w wyższym kursie do-
skonalenia oficerów w ZSRR „Wystriel”,
kursach oficerów sztabowych NATO, opera-
cji pokojowych sojuszu, a także zarządzania
zasobami obrony w Podyplomowej Szkole
Marynarki Wojennej w Monterey (USA).
Generał brygady
Sławomir Marat,
zastępca szefa
Inspektoratu Wojskowej
Służby Zdrowia,
naczelny lekarz WP
Absolwent Wojskowej
Akademii Medycznej.
Pierwszy stopień specjalizacji w pediatrii otrzy-
mał w 1986 roku, a kolejny w 1992 roku. Po-
nadto ukończył studia podyplomowe w zakre-
sie prawa medycznego, bioetyki i socjologii
medycznej na Uniwersytecie Warszawskim.
Generał brygady
Cezary Podlasiński,
szef Centrum Dowodzenia
w Dowództwie
Operacyjnym Sił Zbrojnych
Absolwent Wyższej
Szkoły Oficerskiej Wojsk
Pancernych oraz Akade-
mii Obrony Narodowej. Ukończył także
studia podyplomowe w dziedzinie bezpie-
czeństwa i integracji euroatlantyckiej
w Wyższej Szkole Humanistycznej oraz
Studium Polityki Obronnej w Akademii
Obrony Narodowej.
Służył między innymi w Sztabie General-
nym Wojska Polskiego w Zarządzie Analiz
w Wydziale Organizacji i Prowadzenia Ba-
dań Podczas Ćwiczeń oraz w Dowództwie
Wojsk Lądowych. W lipcu 2006 roku w ra-
mach VII zmiany PKW w Iraku objął stano-
wisko szefa sztabu Wielonarodowej Dywizji
Centrum–Południe.
Generał brygady
Mirosław Grzegorz
Siedlecki,
dowódca 15 Sieradzkiej
Brygady Wsparcia
Dowodzenia
Absolwent Wyższej
Szkoły Oficerskiej Wojsk
Łączności oraz Akademii Sztabu Generalne-
go WP. Ponadto ukończył: wyższy kurs do-
skonalenia oficerów – szefów łączności puł-
ków Wojsk Lądowych w Wyższej Szkole Ofi-
cerskiej Wojsk Łączności, przeszkolenie spe-
cjalistyczne z ekonomiki wojskowej w Woj-
skowej Akademii Politycznej, studia pody-
plomowe z dziedziny techniki i systemów
łączności w Wojskowej Akademii Technicz-
nej, studia podyplomowe zarządzania firmą
i marketingu na Politechnice Koszalińskiej,
oficerski kurs orientacyjny w szkole NATO
w Latinie oraz Studium Polityki Obronnej
w Akademii Obrony Narodowej. 
Więcej o Święcie Wojska Polskiego
na stronie 34.
POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009 25
 C Z A D

Dwa życia
SŁAWOMIR RATYŃSKI

Jak wygląda dzień żołnierza na misji

w Czadzie, cztery tysiące kilometrów od domu?

26 POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009

 A R M I A

W POLSC
E
55-kilom
etrowa
podróż to
o
jazdy. Na koło godziny
C
taka wyp zarnym Lądzie
ra
nawet 10 wa może trwać
–12 god
zin.

Dzięki działaniu
naszych żołnierzy
organizacje humanitarne
mogą dostarczyć
międzynarodową
pomoc do obozów
uchodźców.

W AFRYCE, gdzie nie ma asfaltowych dróg, trzeba być

gotowym na każdą ewentualność.

Jest 5.00. Cisza i leniwie budzący się

kolejny dzień.

N
ie ma trąbki, muzyki i okrzyków
znanych z licznych filmów poka-
zujących szarą żołnierską rzeczy-
wistość o poranku. Nie ma pod-
oficera dyżurnego kompanii wołającego:
„Pobudka! Pobudka! Wstać!”. Jest 5.00. Ci-
sza i leniwie budzący się kolejny dzień. Obóz
ożywa.
„Witaj! Cześć!”, słychać pozdrowienia.
FOT. SŁAWOMIR RATYŃSKI (5)
miot, w którym się je. Śniadanie – nic nad-
zwyczajnego. Posiłek prawie jak w domu, tyle
że przygotowany przez podwładnych młodsze-
go chorążego sztabowego Waldemara
Ciechanowicza. „Gotowanie to nie lada wy-
zwanie”, śmieje się szef kuchni.
„Pomyślcie sobie. Każdy ma swoje ulubio-
ne potrawy, a tu trzeba zadowolić 330 chłopa-
ków i oczywiście dziewczyny. Aby przyrzą-

Jeszcze kilkanaście dni temu zupełnie obcy
sobie ludzie okazują się teraz najlepszymi ko-
legami i towarzyszami misyjnej doli i niedoli.
NIE LADA WYZWANIE
Celem pierwszej tego dnia wyprawy jest dla
wielu stołówka, a dokładniej wielki biały na-
dzić śniadanie, zmiana kucharzy rozpoczyna
pracę o 3.30. Może nie jeździmy poza bazę,
ale też jesteśmy istotnym elementem afrykań-
skiej układanki”.
Jajecznica, plastry salami, szynki prasowanej
i żółtego sera. Do tego miód, dżem, masło, her-
bata i od czasu do czasu śledź marynowany.

POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009 27

 C Z A D

KAŻDY
ma własną
receptę
na czas
wolny. Jedni
oglądają
filmy, drudzy
grają
w piłkarzyki,
jeszcze inni
ćwiczą
FOT. SŁAWOMIR RATYŃSKI (4)

w obozowej
siłowni.

Zasłużony odpoczynek
Po godzinach spędzonych w skwarze W Polsce

i kurzu zaczyna się drugie życie. 55-kilometrowa

podróż to godzina

S łońce z wolna chyli się ku za-

chodowi. Jest godzina 18.00,
zapada wieczór. To czas powrotów
Grubo po północy zapada cisza
i tylko nieliczni w świetle gwiazd
dopalają ostatniego tej nocy papie-
jazdy. W Afryce, gdzie
nie ma asfaltu, a jedynie polne, poprzecinane
korytami wyschniętych rzek drogi, taka wy-
do bezpiecznej bazy. Jeszcze tylko rosa czy kończą rozmowy telefo- prawa może trwać nawet 10–12 godzin.
obsługa sprzętu, czyszczenie broni, niczne z dziewczynami lub żonami.
kolacja i prysznic. Po kilkunastu Wąskie arterie bazy Iriba ogarnia COŚ W CZŁOWIEKU PĘKA
godzinach spędzonych w 50-stop- ciemność. Jutro znów wstanie ko- Żołnierze z grup bojowych prowadzą co-
niowym skwarze i kurzu, po dzie- lejny zwykły afrykański dzień.  dziennie po kilka konwojów i wykonują krót-
siątkach przejechanych kilometrów kie patrole. Dzięki ich działaniu organizacje
i godzinach warty na posterunkach humanitarne mogą bezpiecznie dostarczyć
wewnętrznych, żołnierze mogą międzynarodową pomoc do obozów
wreszcie udać się na zasłużony od- uchodźców, których w Strefie Północ-
poczynek. nej – obszarze, za który odpo-
Ożywają puste dotąd patia, bo- wiadają żołnierze między
isko do siatkówki, kafejka inter- innymi z siedleckiego bata-
netowa i budki telefoniczne. lionu rozpoznawczego i gli-
Jedni oglądają filmy, drudzy wickiego oddziału specjalnego Żan-
czytają książki, jeszcze inni darmerii Wojskowej – jest sześć.
biegają. Każdy ma własną re- „Może ktoś uważa, że to, co robimy,
ceptę na czas wolny. nie ma sensu. Ja jednak tak nie myślę”,
mówi sierżant Mariusz Trojanowski.
„Codziennie ruszamy w drogę. Czasem
Obowiązkowo owoce, bo w tych warunkach cach, broń i amunicja pod ręką gotowa bliżej, czasem dalej. Konwojujemy pomoc
i przy intensywnej pracy stanowią ważny ele- w każdej sytuacji do użycia. W pojazdach dla najbardziej potrzebujących. Wystarczy po-
ment codziennej diety. Wszystkiego jest pod układane są butelki z wodą i suche racje żyw- patrzeć na tutejszych ludzi, uciekinierów z Su-
dostatkiem i każdy znajdzie coś dla siebie. nościowe. Rusza grupa bojowa Alfa. danu. Gdy docieramy do obozu, wszyscy wy-
„W Afryce wszystko może się zdarzyć legają na drogę. Szczególnie dzieci. Coś
SZEROKA DROGA i trzeba być gotowym na każdą ewentual- w człowieku pęka. Nieraz dziękowano nam za
Po posiłku rozpoczyna się krzątanina w par- ność”, podkreśla kapitan Damian Byczek, dobrą robotę”.
ku sprzętu technicznego. Leniwie rozpoczyna- dowódca kompanii manewrowej. „Za kilka I tak nasi żołnierze pracują codziennie – od
ją pracę silniki rośków i landków, jak pieszczotli- minut moi żołnierze opuszczą bazę. Dzisiaj świtu do zmierzchu, sześć dni w tygodniu,
wie nazywają kierowcy swoje pojazdy. Pojawiają prowadzą konwój do Touloum i Am Nabak, przez sześć kolejnych miesięcy. Jedynie nie-
się też nasi żołnierze. Kilkanaście kilogramów obozów oddalonych od Iriby o prawie trzy go- dziela, choć nie zawsze, daje odrobinę wy-
oporządzenia, kamizelki kuloodporne na ple- dziny jazdy”. tchnienia zmęczonym ludziom. 

28 POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009


STANISŁAW SZOSTAKIEWICZ
Żołnierz cywilem
Profesjonalista już podczas pełnienia służby zawodowej powinien
być przez wojsko przygotowywany do podjęcia pracy w cywilu.
Po zakończeniu służby może już być za późno.
O
statnio „Polska Zbrojna”
zamieściła dwa artykuły
o udzielaniu żołnierzom
przez właściwe organy
pomocy w przekwalifikowaniu, do-
radztwie zawodowym i pośrednictwie
pracy oraz o perspektywach, jakie
w tej dziedzinie nakreślają znowelizo-
wane przepisy. Oba – „Profesjonalista
w cywilu” (20/2009) i „Rekonwersja
profesjonalistów” (28/2009) – wydają
się świadczyć o znacznych proble-
mach resortu obrony z rekonwersją.
Permanentna restrukturyzacja struk-
tur wojska, na którą nałożyła się pro-
fesjonalizacja, jak na razie uczyniły
służbę zawodową mniej przewidywal-
ną i stabilną. W tej sytuacji zgadzam
się z autorami przywołanych artyku-
łów, że w funkcjonowaniu armii za-
wodowej istotnego znaczenia nabrało
przygotowanie żołnierzy, bez wzglę-
du na wiek, do odnalezienia się w cy-
wilu, gdzie problematyka dotycząca
zatrudnienia to istna dżungla.
NA MIARĘ OCZEKIWAŃ
Ostatnie zmiany ustawy pragmatycz-
nej i rozporządzenia ministra obrony
A R M I A
w sprawie szczegółowych warunków
i trybu korzystania przez byłych i obec-
nie pełniących służbę żołnierzy zawo-
dowych z pomocy w przekwalifikowa-
niu, doradztwie zawodowym i pośred-
nictwa pracy (DzU z 2009 r. nr 67, poz.
565) niekoniecznie zostały sformułowa-
ne na miarę oczekiwań wojskowych
oraz niektórych podmiotów świadczą-
cych pomoc z zakresu rekonwersji. Są
zbyt zbiurokratyzowane i sformalizo-
wane, co w wielu przypadkach stwarza
trudności świadczeniobiorcom.
Należy dążyć do tego, by profesjona-
lista był przez wojsko przygotowywany
do podjęcia pracy (na cywilnym rynku)
już podczas pełnienia służby zawodo-
wej, a nie po jej zakończeniu. Wyjąt-
kiem od tej zasady mogłaby być pomoc
udzielana rodzinom byłych żołnierzy
zawodowych, którzy zaginęli lub ponie-
śli śmierć w trakcie wykonywania za-
dań służbowych.
Zatem zwolnienie z zawodowej służ-
by powinno nastąpić dopiero po wy-
czerpaniu wszystkich możliwych środ-
ków w zakresie przekwalifikowania,
doradztwa zawodowego i pośrednictwa
pracy. System, który uwzględniłby ta-
FOT. KAROLINA PRYMLEWICZ
kie rozwiązanie, byłby i tańszy, i skuteczniejszy.
W miejsce dotychczasowych struktur zajmują-
cych się rekonwersją należałoby w etatowych or-
ganach kadrowych wojska utworzyć stanowiska
doradców do spraw pracy i przygotowania zawo-
dowego, którzy na bieżąco mogliby doskonalić
system podnoszenia kwalifikacji profesjonali-
stów, przygotowując ich do życia w cywilu. Ich
pomoc mogłaby być w takim układzie bardziej
adekwatna do potrzeb żołnierzy, którzy zgłasza-
liby je na bieżąco, stosownie do planów życio-
wych i perspektyw pełnienia służby.
Przedsięwzięcia rekonwersyjne mogłyby być
finansowane z pieniędzy naliczanych na etat jed-
nostki wojskowej, ze środków przeznaczonych
na szkolenia w urzędach pracy oraz z dotacji
unijnych. Pomoc mogłaby przybierać różne for-
my kształcenia, w tym w szczególności kursów
ZWOLNIENIE i praktyk zawodowych, oraz bieżącego informo-
z zawodowej
służby powinno wania o trendach na rynku pracy, a także stwo-
nastąpić dopiero rzenia bazy kandydatów profesjonalistów goto-
po wyczerpaniu wych do pracy w cywilu, za którą odpowiadałby
wszystkich odpowiedni departament MON.
możliwych
środków
w zakresie prze- DELIKATNY LIFTING
kwalifikowania, Niestety, po zapoznaniu się z przepisami usta-
doradztwa wowymi, które wejdą w życie 1 stycznia 2010
zawodowego
i pośrednictwa roku, wnioskuję, że obecny system zostanie tyl-
pracy. ko lekko odświeżony. Będzie wciąż drogi
w utrzymaniu i raczej nienastawiony na bezpo-
średnią pomoc byłym żołnierzom zawodowym.
Mam nadzieję, że „Polska Zbrojna” poświęci te-
mu zagadnieniu więcej miejsca, a tym samym
przyczyni się do szerszej dyskusji oraz wymiany
poglądów, które mogłyby doprowadzić do stwo-
rzenia optymalnych dla profesjonalistów szeroko
rozumianych przepisów rekonwersyjnych. 
STANISŁAW SZOSTAKIEWICZ
jest podpułkownikiem rezerwy WP.
POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009 29
 S Ł U Ż B A Z D R O W I A

Ukłucie
WŁODZIMIERZ KALETA

na zdrowie
W wojsku nie odnotowano do tej pory żadnego przypadku
zachorowania na tak zwaną świńską grypę, czyli wirus A/H1N1.
30 POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009
 A R M I A
C O M M E N T
Generał brygady SŁAWOMIR MARAT,
zastępca szefa Inspektoratu Wojskowej
Służby Zdrowia, naczelny lekarz WP:
N ajczęściej nie doceniamy groźnych
skutków grypy. Pewnie dlatego, że cho-
roba ta towarzyszy ludziom od zarania dzie-
jów. To ostatnia choroba epidemiczna
współczesnego świata, zakaźna, wywoływa-
na przez wirusa RNA, który ulega ciągłym
mutacjom. Po przejściu grypy nie można
się więc na tę chorobę uodpornić. Dla woj-
ska ważne jest to, że prawdopodobieństwo

zarażenia się wirusem rośnie zdecydowa-
nie w dużych zbiorowiskach ludzkich: sa-
lach kinowych, hipermarketach, środkach
komunikacji miejskiej czy koszarach. Stąd
między innymi wynika potrzeba szczepień
w wojsku.
W wojsku wszystkie o bardzo dużym zasięgu, której samodzielne og-
szczepienia żołnierzy niska występują na kilku kontynentach.
i pracowników, także
przeciwko grypie
sezonowej, są CHOROBA DLA KAŻDEGO
darmowe. Resortowa Obecnie największą zachorowalność na tę od-
służba zdrowia od lat mianę grypy odnotowano w Meksyku i USA
zachęca żołnierzy oraz Ameryce Południowej, a także w Azji Połu-
do ich wykonywania.
dniowo-Wschodniej, gdzie z uwagi na gęstość
zaludnienia i niskie standardy higieniczne są
sprzyjające warunki do rozprzestrzeniania się
różnego rodzaju epidemii. Przypadki zachoro-
wań na nową grypę odnotowano też w Europie,
z czego najwięcej w Wielkiej Brytanii i Hiszpa-
nii, a więc w pań-
stwach, w których pra-
cuje wielu Polaków
i do których, zwłaszcza
W Polsce odnotowano
w sezonie letnim, wie- już sto przypadków
lu z naszych rodaków
wyjeżdża na wakacje.
zarażenia nową grypą.
W Polsce odnotowa-
no już sto przypadków
Lekarze ostrzegają
zarażenia nową grypą. jednak, że najgorsze
Lekarze ostrzegają jed-
nak, że najgorsze do- dopiero przed nami
piero przed nami. Apo-
geum grypowych zachorowań przypadnie bo-
wiem na sezon jesienno-zimowy.
FOT. WWW.SXC.HU
„Jak dotąd, nie ma żadnych potwierdzonych
przypadków zakażenia wirusem A/H1N1wśród
żołnierzy. Kilku z objawami charakterystyczny-
mi dla nowej grypy było hospitalizowanych, ale
P
szybko wykluczono zakażenie tym wirusem”,
ułkownik Tadeusz Nierebiński, głów- zapewnia podpułkownik lekarz Jarosław
ny inspektor sanitarny Wojska Polskie- Kozioł, starszy specjalista Wojskowej Inspekcji
go, zwraca uwagę, że formalnie Świa- Sanitarnej.
towa Organizacja Zdrowia (WHO) za- W siłach zbrojnych trwa systematyczny moni-
miast o świńskiej grypie każe mówić o nowej toring stanu zdrowia żołnierzy, ze szczególnym
grypie A/H1N1. „Taka jest oficjalna nazwa czyn- uwzględnieniem ewentualnych przypadków za-
nika patogennego, który w ostatnim czasie spo- chorowań na nową grypę. Nadzór epidemiolo-
wodował tak wiele zachorowań na całym świe- giczny jednostek prowadzony jest przez pięć
cie, że WHO zdecydowała się ogłosić najwyż- wojskowych ośrodków medycyny prewencyjnej.
szą, szóstą fazę pandemii”, przypomina pułkow- W meldunkach składanych codziennie przez
nik Nierebiński. Oznacza to, że jest to epidemia służby dyżurne tych WOMP-ów zawarte są in-
formacje o sytuacji epidemiologicznej w wojsku,
z uwzględnieniem ewentualnych podejrzeń o za-
chorowania na nową grypę. Do Inspektoratu
Wojskowej Służby Zdrowia trafiają również in-
formacje o żołnierzach zgłaszających się do cy-
wilnych przychodni i szpitali z objawami mogą-
cymi świadczyć o zarażeniu się tą chorobą.
„Kiedy pod koniec kwietnia pojawiło się za-
grożenie pandemiczne nową grypą w Polsce, od-
było się kilka posiedzeń Krajowego Komitetu do
spraw Pandemii Grypy, który ustalił sposoby za-
pobiegania i leczenia nowej odmiany tej choroby.
Wojskowa Inspekcja Sanitarna wykonuje do-
kładnie te zalecenia. Stały nadzór epidemiolo-
giczny w armii jest konieczny ze względu na
specyfikę wojska: skoszarowanie żołnierzy, peł-
nienie przez część pododdziałów misji poza gra-
nicami kraju, które sprzyjają przenoszeniu wiru-
sa. Dzięki tym działaniom ogranicza się zacho-
rowalność na grypę wśród żołnierzy, mimo że
w koszarach są idealne warunki do łatwego prze-
noszenia się tej choroby”, twierdzi podpułkow-
nik Kozioł.
Oficerowie lekarze są zgodni: zagrożenie no-
wą grypą dotyczy każdego. Nie zatrzyma jej
przed bramą koszar żadna warta. To, czy zacho-
rujemy, zależy w dużej mierze od naszego ukła-
du odpornościowego, więc warto go wzmocnić
szczepieniami przeciwko grypie. Skład szcze-
pionki, ze względu na ciągłe mutacje wirusa, jest
corocznie ustalany przez WHO. „Szczepionka
przeciw grypie nie uodparnia wprawdzie sku-
tecznie przed zakażeniem wirusem A/H1N1,
niemniej może znacznie
złagodzić przebieg tej cho-
roby przez ograniczenie je-
go mutacji”, uzasadnia sens
szczepienia pułkownik
Nierebiński.
Na szczepionkę przeciw-
ko nowej grypie trzeba jesz-
cze trochę poczekać. Jest
ona obecnie w fazie pro-
dukcyjnej, ale dopuszcze-
nie jej do sprzedaży wyma-
ga wcześniejszego wypeł-
nienia wszystkich procedur Unii Europejskiej.
Według specjalistów, realna możliwość uzyska-
nia leku to czwarty kwartał 2009 roku. Początko-
wo jednak nie będzie to produkcja w ilościach
wystarczających na pokrycie światowych po-
trzeb. Z informacji uzyskanych z Krajowego Ko-
mitetu do spraw. Pandemii Grypy wynika, że re-
alnym terminem dostępności tej szczepionki na
większą skalę będzie połowa 2010 roku.
NIEZDROWE STRACHY
Nie ma co panikować, przestrzegają lekarze.
Ewa Kopacz, minister zdrowia, uważa, że nor-
malna, sezonowa grypa jest wciąż groźniejsza
w skutkach od tej nowej. Na wirusa A/H1N1
mamy też skuteczne lekarstwa, w szczególności
tamiflu – doustny, oraz relenza – wziewny. W ra-
zie potrzeby mogą być wydawane (decyzją leka-
POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009 31
 S Ł U Ż B A Z D R O W I A
C O M M E N T A R I U M

Przygotowani
TADEUSZ NIEREBIŃSKI

Mamy podpisane umowy ze

szpitalami cywilnymi, w których
znajdują się oddziały chorób zakaźnych.

W
naszym wojsku istnieją
trzy ośrodki specjalnie
przygotowane do leczenia
osób zakażonych, także ewentual-
nych pacjentów chorych na nową
grypę. Jest to Wojskowy Instytut
Medyczny na ulicy Szaserów
w Warszawie, oddział obserwacyj-
ny w szpitalu wojskowym w Krako-
wie oraz duży oddział obserwacyj-
ny, powstały w latach największego
rozwoju chorób zakaźnych na świe-
cie, w resortowym szpitalu w Wał-
czu. Nie znaczy to jednak, że żoł-
nierze z innych regionów kraju, od-
la, nie zostanie tam pozostawiony
bez opieki.
Mamy podpisane umowy ze szpita-
lami cywilnymi, w których znajdują
się oddziały chorób zakaźnych,
gdzie w razie konieczności mo- Stały nadzór
gą zostać skierowani zaraże- epidemiologiczny
ni żołnierze. Tam zostaną w armii jest konieczny
zdiagnozowani i w razie po- ze względu na specyfikę
wojska: skoszarowanie,
trzeby uzyskają profesjonal- udział
ną opiekę. Wojsko ma po- w misjach.
dwójny system opieki medycz-
nej: powszechny, wynikający z pra-
wa każdego pacjenta do leczenia,
a także własny, resortowy, przygo-

FOT. KRZYSZTOF PLAŻUK

dalonych od tych ośrodków, pozba-
wieni są takiej opieki. Jeśli żoł-
nierz, przebywając poza jednostką,
zauważy u siebie objawy grypy
i zgłosi się do najbliższego szpita-
towany specjalnie do leczenia pa-
cjentów w mundurach. 
Pułkownik TADEUSZ NIEREBIŃSKI
jest głównym inspektorem sanitarnym
Wojska Polskiego.

rza leczącego choroby zakaźne) oso-
bom chorującym na nową grypę. Leki
te są skuteczne także w przypadku róż-
nych innych odmian tej choroby.
WYSTARCZY CHCIEĆ
W wojsku wszystkie szczepienia żoł-
nierzy i pracowników, także przeciwko
grypie sezonowej, są darmowe. Resor-
towa służba zdrowia od lat zachęca żoł-
nierzy do ich wykonywania. Lekarze
mogą jedynie apelować o zaszczepienie
się, ponieważ nie są one obowiązkowe.
Wojsko zaczęto szczepić na grypę
w 2000 roku. Na 150 tysięcy żołnierzy
służących wówczas w armii na dodat-
kowe uodpornienie zgodziło się około
115 tysięcy.
Szybko okazało się, że koszty szcze-
pienia są znacznie niższe od wydatków
na leczenie tysięcy żołnierzy zapadają-
cych każdego roku na grypę bądź cho-
roby będące wynikiem jej powikłań.
„Przed rokiem 2000 w sezonie jesien-
no-zimowym na grypę i schorzenia
rzekomo grypowe chorowało w armii
średnio około 35 tysięcy osób. Po wpro-
wadzeniu szczepień nastąpił niemal
dziesięciokrotny spadek zachoro-
wań”, przypomina pułkownik lekarz
Jarosław Foremny, komendant Woj-
skowego Ośrodka Medycyny Prewen-
cyjnej w Krakowie, wcześniej szef Woj-
skowej Inspekcji Sanitarnej, wprowa-
dzający te szczepienia. Co prawda
w następnych latach liczba żołnierzy
chorujących na grypę wzrosła niemal
dwukrotnie, ale skuteczności i potrzeby
szczepień nikt już nie kwestionował.
Kulminacyjnym pod względem licz-
by zaszczepionych był rok 2005, kiedy
wybuchła epidemia tak zwanej ptasiej
grypy. W społeczeństwie znacznie
wzrosły obawy przed zarażeniem się jej
wirusem. „Trzeba było wówczas szybko
dokupić około 15 tysięcy dodatkowych
szczepionek”, przypomina pułkownik
Nierebiński. Ptasia grypa nie spowodo-
wała jednak szczególnego wzrostu za-
chorowań. Strach przed nią szybko
zmalał, więc było też coraz mniej chęt-
nych do szczepień.
Podporządkowanie wojska po-
wszechnym zasadom cywilnego syste-
mu służby zdrowia, zmuszające żołnie-
rzy do stania w długich kolejkach do le-
karzy w zatłoczonych przychodniach,
skutecznie zniechęcało do szczepień
przez kolejne lata.
Armia stawała się mniejsza, więc
z każdym rokiem malała także liczba
zaszczepianych żołnierzy. Resort
obrony zmniejszył liczbę zakupywanych
szczepionek, żeby nie marnowały się niewy-
korzystane. Szczepionkę można bowiem wy-
korzystać tylko w tym roku, w którym została
wyprodukowana.
W 2007 roku minister obrony narodowej wy-
dał decyzję o bezpłatnym szczepieniu żołnierzy
i pracowników wojska, która jednocześnie regu-
lowała wszystkie sprawy z tym związane. Do te-
go czasu nie było jasno określonych zasad oraz
sposobów wykonywania szczepień ani kalenda-
rza ich prowadzenia. Mimo nowych uregulowań
z zakupionych na sezon 2007/ 2008 prawie 90
OFICEROWIE tysięcy szczepionek przeciwko grypie część po-
LEKARZE została niewykorzystana. Dopiero w ostatnim se-
są zgodni: zonie 2008/2009 z prawie 98 tysięcy szczepio-
zagrożenie nową nek wykorzystano niemal wszystkie.
grypą dotyczy
każdego. Nie Może to sygnał, że w wojsku coraz powszech-
zatrzyma jej niej przestaje się lekceważyć grypę, która, niele-
przed bramą czona, może grozić poważnymi powikłaniami.
koszar żadna
„Prawie 6 procent chorych ma powikłania po-
warta.
grypowe. Mogą pojawiać się one w okresie oko-
ło dwóch tygodni od zachorowania. Objawy to
zapalenie płuc, oskrzeli, ucha środkowego. Może
wystąpić również zapalenie mięśnia sercowego
czy poinfekcyjne zapalenie mózgu i opon móz-
gowych. Lekceważona grypa może zatem wy-
wołać poważne kłopoty zdrowotne”, przestrzega
doktor nauk medycznych Marian Dójczyński
z Zakładu Organizacji Ochrony Zdrowia Wojska
i Zdrowia Publicznego WIM. 

32 POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009


FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
ANNA DĄBROWSKA
Podniebne show
Piloci z piętnastu państw, ponad 160 statków powietrznych, około 200
tysięcy widzów – tak będzie wyglądać tegoroczne radomskie Air Show.
J
ak zapewnia pułkownik
Janusz Chwiejczak, dyrektor
Biura Organizacyjnego Mię-
dzynarodowych Pokazów Lot-
niczych Air Show 2009, „będzie to
największa letnia impreza w tej części
Europy i jedna z najważniejszych im-
prez lotniczych w Polsce”. Pierwsze
takie pokazy odbyły się w 1991 roku
w Poznaniu, a od 2000 roku co dwa la-
ta są organizowane na lotnisku wojsko-
wym w Radomiu.
Jedenaste pokazy obejrzymy 29
i 30 sierpnia, choć jeszcze wiosną,
w związku z oszczędnościami w Mi-
nisterstwie Obrony Narodowej i pro-
blemami logistycznymi, organizacja
Air Show stała pod znakiem zapyta-
nia. Szef resortu obrony zdecydował
o zorganizowaniu tegorocznych po-
kazów dzięki temu, że władze Rado-
mia zgodziły się pokryć połowę
kosztów imprezy.
WYSOKIE LOTY
„Zaproszenia wysłano do 27 krajów,
pozytywnie odpowiedziało piętnaście.
Przyleci ponad 160 statków powietrz-
nych, przygotowaliśmy miejsca dla 200
tysięcy widzów, a przy organizacji Air
Show pracuje około 3 tysięcy ludzi”,
wylicza pułkownik Chwiejczak. Naj-
A R M I A
większą atrakcją będą oczywiście
akrobacje i przeloty.
Jak zapowiadają organizatorzy, każ-
dego dnia zaplanowano 480 minut po-
kazów dynamicznych. „Zaprezentują
się najlepsze zespoły akrobacyjne,
a także najnowocześniejsze samoloty,
śmigłowce oraz szybowce z dziesięciu
państw”, mówi podpułkownik pilot
Sławomir Mąkosa, koordynator poka-
zów w powietrzu.
Zobaczymy między innymi grupę
Midnight Hawks z Finlandii, belgijski
zespół akrobacyjny, który w Polsce bę-
dzie miał swój pierwszy występ zagra-
niczny, zespół akrobacyjny Królew-
skich Sił Powietrznych Wielkiej Bryta-
nii Red Arrows z ich charakterystycz-
ną formacją „Diamentowa dziewiąt-
ka”. Będzie też można obserwować
pozorowaną walkę powietrzną między
polskimi F-16 a MiG-29.
„Zachęcam też do zwrócenia uwagi
na Su-27 z Białorusi, naddźwiękowy
samolot myśliwski, który w Polsce
mogliśmy oglądać dotychczas tylko
dwa razy w latach dziewięćdziesią-
tych, oraz pokazywany po raz pierw-
szy w naszym kraju francuski Rafale”,
podkreśla pułkownik pilot Tomasz
Drewniak, zastępca dyrektora poka-
zów w powietrzu.
Lotniczy raj
Niektóre atrakcje zapowiadane
na Air Show 2009
POKAZY: polskie zespoły akrobacyjne
– Biało-Czerwone Iskry, Orlik i Żelazny,
walka powietrzna pomiędzy F-16
a MiG-29, brytyjski zespół akrobacyjny
Red Arrows, fiński zespół akrobacyjny
Midnight Hawks, Su-27 z Białorusi, bel-
gijski zespół akrobacyjny Hardship Red
Marchetti SF-260, F-18 z Hiszpanii
WYSTAWA NAZIEMNA: Polska – C-130
Herkules, F-16, MiG-29, Su-22, An-28
Bryza, śmigłowce Mi-2, W-3 i Mi-17;
Finlandia – C-295, Hawk Mk 51; USA
– C-17 Globemaster III, A-10 Thunder-
bolt II; Białoruś – Su-24, Ił-76; Austria
– śmigłowiec S-70 Black Hawk; Niemcy
– Tornado ECR
Aeroklub Polski przygotował natomiast poka-
zy cywilne. „Będą akrobacje samolotowe i szy-
bowcowe – w tym występ grupy akrobacyjnej
Żelazny, grupowy pilotaż na paralotniach, skoki
spadochronowe z motolotni, lot grupowy moto-
lotni i prezentacja balonów oraz przelot dwóch
samolotów historycznych: RWD-5R i Phan-
tom II. Łącznie wypełnimy pokazami ponad pięć
godzin”, zapowiada Krzysztof Mikołajczyk
z działu szkolenia Aeroklubu.
DLA NIEBO BEZ GOŁĘBI
WSZYSTKICH Pokazom w powietrzu będzie towarzyszyć
MIŁOŚNIKÓW
LOTNICTWA, wystawa naziemna. Tutaj wśród ponad 40 stat-
którzy w ostatni ków powietrznych zobaczymy między innymi
weekend lata radziecki samolot Ił-76 (jeden z najpowszech-
ściągną do niejszych transportowców), Su-24 (dwusilniko-
Radomia,
przygotowano wy samolot bombowy) oraz F-16 czy Mirage.
sieć parkingów, „Warto zwrócić szczególną uwagę na C-17
z których na z USA, ciężki wojskowy samolot transportowy
teren lotniska produkowany przez Boeinga. Zajmuje on ćwierć
będą kursowały
specjalne hektara powierzchni, a jego droga kołowania jest
autobusy. na tyle długa, że w Radomiu ledwo wystarczy
mu pasa”, opowiada pułkownik Krzysztof
Kosieradzki z Szefostwa Wojsk Lotniczych.
Dla wszystkich miłośników lotnictwa, którzy
w ostatni weekend lata ściągną do Radomia,
przygotowano sieć parkingów, z których na te-
ren lotniska będą kursowały specjalne autobusy.
„Pasażerów z dworca PKP Radom na lotnisko
na Sadkowie wozić będzie także specjalny po-
ciąg”, uzupełnia Cezary Dziedzic z urzędu
miasta. Jak wylicza pułkownik Chwiejczak,
nad bezpieczeństwem będzie czuwało ponad
piętnaście zespołów Straży Pożarnej, Straż
Miejska, firma ochroniarska oraz dwustu żan-
darmów. Pomyślano nawet o gołębiach prze-
szkadzających w lotach i zaapelowano do ho-
dowców, aby pomiędzy 28 sierpnia a 2 wrze-
śnia nie wypuszczali ptaków z klatek. 
POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009 33
 S I Ł Y Z B R O J N E R P

Święto
w cieniu
żałoby Odprawa wart przed Grobem Nieznanego
Żołnierza, uroczystości ku czci żołnierzy
1920 roku, festyn i pokazy sprzętu wojskowego
– tak obchodzono Święto Wojska Polskiego.

34 POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009

 A R M I A

Podczas
tegorocznych
obchodów
Obchody Święta Wojska Polskiego w 17 WBZ zakończyło uczczono
odczytanie Uroczystego Apelu Pamięci. poległego
FOT. SZCZEPAN GŁUSZCZAK/ KRZYSZTOF WILEWSKI

w Afganistanie
kapitana
DANIELA
AMBROZIŃSKIEGO.

FOT. MON
Przed Gro-
bem Nieznanego
Żołnierza odbyła się
uroczysta odprawa
wart z udziałem prezy-
denta Lecha
Kaczyńskiego.

FOT. KRZYSZTOF WILEWSKI (2)

Minister obrony Bogdan Klich gratuluje nowym generałom.

C
entralne uroczystości zainaugurował biskup polowy
WP generał dywizji Tadeusz Płoski, który odprawił
mszę świętą za ojczyznę w Katedrze Polowej Wojska
Polskiego. W Belwederze prezydent RP – zwierzchnik sił
zbrojnych Lech Kaczyński wręczył jedenaście nominacji gene-
ralskich. Przed Grobem Nieznanego Żołnierza odbyła się uro-
czysta odprawa wart. W wystąpieniu prezydent powiedział, że
nie można oszczędzać na armii. Oświadczył, że zapewnienie
wojsku materialnych i organizacyjnych warunków na odpo-
wiednim poziomie to zadanie państwa, jeśli chce być ono
krajem poważnym i liczącym się w świecie. W trakcie uroczy-
stości w siedzibie MON z udziałem szefa resortu Bogdana
Klicha do „Księgi Honorowej Ministra Obrony Narodowej”
wpisano siedemnastu (w tym czterech pośmiertnie) żołnierzy
i wręczono trzynaście odznaczeń resortowych pracownikom
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI (2)

wojska. Medalem „Za Zasługi dla Obronności Kraju” wyróż-

nionych zostało dwudziestu żołnierzy. Warszawskie obchody
zakończyło złożenie przez ministra Klicha wieńca w Muzeum
Wojska Polskiego przy obelisku upamiętniającym polskich
żołnierzy poległych w misjach pokojowych i stabilizacyjnych.
Podczas tegorocznych obchodów uczczono poległego w Afga-
nistanie kapitana Daniela Ambrozińskiego. (AW, AD) 

POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009 35


F E L I E T O N
BOGUSŁAW
PACEK
Wygrać Afganistan
D
ziesiąta ofiara śmier-
telna w operacji
w Afganistanie wywo-
łała dyskusję we
wszystkich mediach.
Wypowiedziało się wiele znanych
i nieznanych autorytetów. Znaczna
część z nich nigdy nie była ani
w Afganistanie, ani w ogóle nie wi-
działa z bliska żadnej operacji woj-
skowej. Przekazywali wyrazy współ-
czucia rodzinie poległego kapitana,
a przy okazji odpowiadania na pyta-
nia dziennikarzy nie zapominali
o autopromocji.
A media, jak to media, przypierały
do muru. Jedno z najważniejszych
pytań dotyczyło przyszłości tej misji,
jej przewidywanego rezultatu. No
właśnie. To ważne pytanie. Jak zwy-
ciężyć w Afganistanie? Czy w ogóle
jest to możliwe? Powszechnie wia-
domo, że połamała tam sobie zęby
już armia radziecka, wysyłając do te-
go kraju na wiele lat swoje doborowe
jednostki. Powoli i politycy, i obser-
watorzy dojrzewają do wspólnej opi-
nii: w Afganistanie nie dojdzie do
żadnych trwałych zmian, jeżeli bę-
dzie używana tylko siła.
To kolejna operacja, która potwier-
dza, że wysłanie wojska rozwiązuje
tylko połowę problemu. Potrzebne są
jeszcze skoordynowane i uzgodnione
z samymi Afgańczykami działania
cywilne. Przeciwko sobie mamy nie
tylko talibów, świetnie wykorzystują-
cych znajomość terenu. Również
znaczna część cywilów nie ma powo-
du, żeby nas kochać. Jesteśmy dla
nich agresorami. Kolejnymi. Koja-
rzymy się, podobnie jak poprzed-
36 POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009
W samo sedno
W Afganistanie nie dojdzie do żadnych trwałych zmian,
jeżeli będzie się używało tylko siły.
ni, z przelewem krwi i niszczeniem
pól makowych. Zwycięstwa w Afga-
nistanie nie zapewnią tylko świetni
żołnierze, doskonałe opancerzenie,
śmigłowce i samoloty bezzałogowe.
Bez konkretnych działań cywilnych
wszystkie marzenia dotyczące tej ope-
racji należy odłożyć na wiele lat.
Jeżeli przejęliśmy odpowiedzialność
w określonej strefie, to ze wszystkimi
konsekwencjami. Postawienie na prze-
konanie, zjednanie sobie ludności cy-
wilnej jest sprawą zasadniczą. Wiemy,
jak to robić, ale wiemy też, ile to kosz-
tuje. Jak się powiedziało „a”, to trzeba
powiedzieć „b”. Na kontyngent woj-
skowy musimy wydać niemało, ale
pieniądze na wojsko to nie wszystko.
W latach 2004–2006 MSZ przezna-
czyło na działalność pomocową
w Afganistanie 3,5 miliona złotych,
podobnie w roku 2008. Na 2009 rok
zaplanowano już 23,5 miliona. Za te
pieniądze z pewnością nie da się zmie-
nić mentalności ludzi
w całej strefie. Potrzeb-
ne są działania organi-
zacji pozarządowych.
Zrozumieli to Amery-
kanie, bardziej zdecy-
dowanie stawiając
na działania
komponentu
cywilnego. Nie tylko resort obrony powinien
się martwić o wynik naszego pobytu w Ghazni.
A jest on ważny. Nie możemy wątpić w zwy-
cięstwo. Koncentrujmy więc wysiłek wojsko-
wy, ale nie zapominajmy i o cywilnym.
Wysyłanie kolejnych setek, a nawet tysięcy
żołnierzy na pewno wzmocni kontyngent, ale
nie rozwiąże problemu. Ani afgańscy cywile,
ani tamtejsza policja nie mogą mieć takich sa-
mych skojarzeń co do naszych wojsk, jakie
mieli wtedy, gdy walczyli z Rosjanami. Na coś
musimy się zdecydować. My, to znaczy cała
koalicja, która zmaga się z wojennymi wyzwa-
niami w Afganistanie. Wysłanie jeszcze kilku
dywizji i rozprawienie się z talibami jest moż-
liwe, ale na pewien czas.
Po zastrzelonych nawet w tysiącach przyjdą
kolejni. Jeżeli chcemy marzyć o skutecznym
zwycięstwie, musimy pomyśleć bardziej niż
dotychczas o tworzeniu tam nowych warun-
ków życia, o zastąpieniu narkobiznesu godzi-
wymi źródłami dochodów, o budowie szkół
i szpitali. Nie wystarczy więc wysłać do stre-
fy Ghazni dwóch tysięcy żołnierzy i liczyć,
że to zapewni sukces. 
FOT. WWW.SXC.HU
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
JACEK POTOCKI
zajmuje się
problematyką Azji
Wschodniej

FOT. TURK KULTUR EVI

Węzeł ujgurski
Spośród 56 mniejszości narodowych zamieszkujących
Chiny najliczniejszą są Ujgurzy. Jest ich dziewięć
milionów. Władze od lat mają z nimi tylko kłopoty.

O
d pewnego czasu do centrali
chińskiego wywiadu dochodzą
niepokojące wiadomości, że na
Bliskim Wschodzie oraz w Afry-
ce Północnej osoby powiązane ze zbrojnymi
organizacjami islamskimi próbują ustalić za-
kres chińskich interesów w świecie muzuł-
mańskim. Dla analityków wywiadu może to
oznaczać jedno: terroryści islamscy przygo-
towują akcje przeciwko firmom i obywate-
lom chińskim w tych krajach. Dobrze poin-
formowani eksperci w Hongkongu twierdzą,
że w pierwszej kolejności może dojść do za-
machów terrorystycznych w Jemenie oraz
Algierii. W tym ostatnim kraju pracuje ponad
50 tysięcy chińskich robotników. Miałby to
być akt zemsty za krwawe starcia między
Chińczykami i Ujgurami 5 i 7 lipca w Urum-
czi, w których zginęły 192 osoby, a 1721 zo-
stało rannych. Te same źródła cytują Li Wei,
dyrektora powiązanego z wywiadem ChRL
Ośrodka Studiów nad Zwalczaniem Terrory-
zmu, który ostrzegł, że „w najbliższym
czasie może dojść do pojedynczych aktów ter-
roru w Chinach”. Działająca w Algierii Al-Kai-
da w Islamskim Maghrebie (AQIM) zapowie-
działa zemstę na Chińczykach, a antychińskie

POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009 37

 A Z J A


W Chinach żyje 56 mniej-
szości narodowych oficjal-
nie uznanych przez władze
republiki. Oprócz nich jest
jeszcze kilkaset tysięcy
ludzi zaliczanych do tak
zwanych nieokreślonych
narodowości.



Bezrobocie wśród Ujgurów
wynosi 15 procent. Brak
perspektyw, głębokie
poczucie beznadziejności
i dominacja Hanów powodują,
że Ujgurzy w Sinkiangu
są podatni na ekstremizm
religijny.
Do najliczniejszych
mniejszości narodowych
FOT. PANDAGATOR

w Chinach należą:
Zhuangowie, Mandżurowie,
Hui, Miao, Ujgurzy, Mongo-
łowie i Tybetańczycy.

Węzeł ujgurski
demonstracje miały miejsce w Indonezji, Tur-
cji i wśród islamskich mniejszości w krajach
Europy Zachodniej.
WALKA O NIEPODLEGŁOŚĆ
Rząd w Pekinie uważa, że ostatnie zamiesz-
ki w Urumczi, które przerodziły się w krwawe
starcia między Hanami a Ujgurami, są częścią
planu walki tych drugich o niepodległość Sin-
kiangu. Walkę Ujgurów wspomaga tajny Is-
lamski Ruch Wschodniego Turkiestanu
(ETIM), którego kwatera główna mieści się
w Waziristanie, przy granicy pakistańsko-af-
gańskiej. Władze chińskie twierdzą, że ETIM
dostaje wsparcie głównie z zagranicy. Ruch
głosi ekstremistyczne hasła, prowadzi sieć mi-
litarnych obozów szkoleniowych, a jego celem
politycznym jest utworzenie na terenie Sin-
kiangu Islamskiego Państwa Wschodniego
Turkiestanu, związanego z Afganistanem.
W ocenie chińskiego Ministerstwa Bezpie-
czeństwa Państwowego ETIM stanowi naj-
większe zagrożenie terrorystyczne dla Chin.
Według ekspertów, ruch postawił na terroryzm
z powodu słabości politycznej i braku przy-
wódcy formatu Dalajlamy. Chińskie siły bez-
pieczeństwa przyznają jednak, że tych aktów
terrorystycznych nie było tak dużo: od połowy
lat 80. ich liczba doszła do 260, zginęło w nich
160 osób, a 440 zostało rannych. Najgłośniej-
sze przypadki to zamach bombowy przed bra-
mą osiedla Zhongnanhai w Pekinie w 1997 ro-
ku, zamieszkanego przez członków najwyż-
szego chińskiego kierownictwa, oraz udarem-
niona próba podpalenia samolotu pasażerskie-
go w marcu 2008 roku przez 19-letnią Ujgur-
kę w Urumczi.
Wbrew zapowiedziom, Ujgurzy nie prze-
prowadzili żadnego zamachu terrorystycznego
w czasie olimpiady w Pekinie, jednak przed
rozpoczęciem igrzysk dokonali kilku zama-
chów w Sinkiangu. Cztery dni przed otwar-
ciem olimpiady w wybuchu samochodu-pu-
łapki przed bramą koszar policji w Kaszgarze
zginęło 16 osób, a kolejnych 16 zostało ran-
nych. W styczniu 2008 roku służba bezpie-
czeństwa rozbiła grupę terrorystyczną współ-
pracującą z Islamskim Ruchem Wschodniego
Turkiestanu.

38 POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009

 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

Jedna szósta W 2003 roku jej przywódca Hasan Mahsun

zginął z rąk żołnierzy pakistańskich, a pozba-

Państwa Środka
wiona charyzmatycznego przywódcy organi-
zacja rozpadła się na kilka grup, z których
każda utrzymała dotychczasową nazwę.
W czasie wojny afgańskiej separatyści ujgur-
Są narodem tureckim, posługują się tureckim scy byli szkoleni w obozach Al-Kaidy położo-
językiem. Ich kultura jest zupełnie odmienna nych w Pakistanie na tak zwanych obszarach
od kultury narodu Hanów. plemiennych. Szkolenie obejmowało taktykę
walki z Chińczykami w Sinkiangu, nie zaś

B liska jest im kultura naro- nu, których byt zakończyła rewolucja chińska
dów Azji Środkowej. Od w 1949 roku. Od tej chwili Sinkiang jest Spe-
innych mieszkańców Chin różni ich cjalnym Rejonem Autonomicznym Chin, któ-
działania przeciw koalicji NATO, stąd schwy-
tani przez Amerykanów Ujgurzy zostali wy-
puszczeni i przesiedleni do Albanii.
także religia. Wyznają islam o rycie rego mieszkańcy z dumą podkreślają swą
sunnickim, co w zasadniczy sposób tożsamość narodową, a wielu z nich widzi ZAGROŻENIE DLA TOŻSAMOŚCI
kłóci się z zasadami konfucjańskich drogę do niepodległości w świętej wojnie Problemy w Sinkiangu zaczęły narastać po
Chin. z Chinami, czyli dżihadzie, co ma doprowa- 1993 roku, kiedy rząd centralny w Pekinie ze-
Ich liczebność szacuje się na ponad dzić do utworzenia niepodległego państwa. zwolił zagranicznym firmom na poszukiwania
9 milionów. Sinkiang – terytorium, W latach sporu chińsko-radzieckiego i eksploatację bogactw naturalnych. Ujgurzy
które zamieszkują – to 1660 SINKIANG separatystyczne ugrupowania w Sin- uznali to za zagrożenie dla swej tożsamości
tysięcy kilometrów kwadra- jest Specjalnym Re- kiangu finansowała Moskwa, a ich narodowej, zwłaszcza że do Sinkiangu przy-
jonem Autonomicznym
towych, czyli 1/6 po- Chin, którego mieszkań- zapleczem było 600 tysięcy Ujgu- było w krótkim czasie ponad 30 tysięcy Chiń-
wierzchni Państwa cy z dumą podkreślają rów z Kazachstanu, Kirgistanu czyków, głównie przesiedleńców z obszarów
Środka. Sinkiang swą tożsamość na- i Uzbekistanu oraz nawołująca do budowanej na rzece Jangcy zapory Trzech
został włączony do rodową. antychińskich rozruchów ujgurska Przełomów, by wznosić różne obiekty infra-
Chin w 1759 roku radiostacja w radzieckiej Azji Środko- struktury. Sami Ujgurzy nie są w stanie włą-
przez dynastię mandżur- wej. Już w okresie interwencji radzieckiej czyć się w realizację tych projektów z powodu
ską Qin i od początku nie w Afganistanie wielu Ujgurów walczyło po niskiego wykształcenia i bardzo słabej znajo-
chciał uznać jej zwierzchności. stronie mudżahedinów. Po wycofaniu się mości chińskiego. Uczą się tego języka z opo-
W następnych stu latach bun- ZSRR z Afganistanu powrócili oni do Sinkian- rami, co jest jedną z przeszkód w uzyskaniu
tował się 42 razy przeciwko ce- gu z bronią w ręku i ideą walki zbrojnej o nie- pracy. Bezrobocie wśród Ujgurów wynosi 15
sarskiej władzy w Pekinie i dążył podległość przeciwko Chinom. Nadal utrzy- procent. Brak perspektyw, głębokie poczucie
do uzyskania niepodległości. Miał mywali bliskie kontakty z fundamentalistycz- beznadziejności i dominacja Hanów powodu-
przy tym wsparcie politycznych rywali nymi talibami, którzy rządzili Afganistanem ją, że Ujgurzy w Sinkiangu są podatni na eks-
cesarstwa chińskiego, czyli Rosji, An- przed inwazją USA, oraz z ugrupowaniami an- tremizm religijny.
glii i Turcji. Przy ich finansowym wspar- tyrządowymi w Tadżykistanie. Do tej pory Wiara przodków jest odskocznią od życia
ciu w 1864 roku powstało ujgurskie króle- wspierają ich finansowo zarówno szyicki Iran, codziennego, ale życie religijne Ujgurów było
stwo Kaszgarii, które przetrwało tylko osiem jak i rządzona przez fundamentalistycznych mocno kontrolowane. W szkołach wszelkie
lat. W latach 40. XX wieku na ziemiach wahabitów Arabia Saudyjska. Mają niewiel- oznaki religijne są zakazane. Można praktyko-
Wschodniego Turkiestanu utworzono dwa ką, lecz zorganizowaną diasporę. Różne emi- wać w domach czy szkółkach przy meczetach.
niepodległe państwa ujgurskie: Socjalistycz- gracyjne organizacje ujgurskie znalazły schro- Ujgurzy walczą o swobodę praktyk religijnych,
ną Republikę Wschodniego Turkiestanu oraz nienie w USA (Światowy Związek Ujgurów), co prowadzi do otwartych demonstracji. Jedna
Islamską Republikę Wschodniego Turkiesta- Kazachstanie, Niemczech i Turcji.  z nich miała miejsce w październiku 1993 roku.
Wówczas paramilitarne oddziały policji sztur-
mowały szkoły koraniczne. Zginęło pięciu de-
Prawdę mówiąc, przyczyny wybu- nym w trakcie rozruchów w Tybecie monstrantów.
chu zamieszek ani ich przebieg nie są w 2008 roku i natychmiast zaprosił
RZĄD W PEKINIE
ważne, bo wiadomo, że każda ze uważa, że ostat-
do Sinkiangu korespondentów zagra-
nie zamieszki
JAKA PRZYSZŁOŚĆ?
stron będzie je interpretowała na swój nicznych, którzy potwierdzili etnicz-
w Urumczi, które Aby przyśpieszyć integrację Sinkiangu
sposób. Także obserwatorzy czy ko- ny, a nie represyjny charakter rozru-
przerodziły się z resztą Chin, władze centralne ogłosiły
mentatorzy zachodni będą je analizo- chów, ze wskazaniem na Ujgurów ja-
w krwawe star- w 1999 roku Wielki Program Rozwoju Zacho-
wać i oceniać pod kątem krytyki ko ich sprawców. cia między Ujgu- du, przeznaczając na jego realizację 460 mi-
rami i Hanami, są
chińskiego rządu. Na przykład Ame- częścią planu liardów juanów, głównie na inwestycje w in-
rykańskie Stowarzyszenie Ujgurów WSPARCIE Z ZEWNĄTRZ walki o niepodle- frastrukturę w przemyśle wydobywczym.
mówi o pokojowej demonstracji Wywiad chiński dysponuje podob- głość. W jego wyniku nastąpił poważny rozwój re-
5 lipca, która została krwawo stłu- no dowodami o dostarczaniu broni gionu z 8,3 procent w 2000 roku do 11,3 pro-
miona przez władze. Te ostatnie zaś Ujgurom przez paramilitarne organi- cent w 2004 roku, ale również wspomniana wy-
donoszą o krwawym samosądzie Uj- zacje z Turcji. Przed inwazją amery- żej masowa migracja Hanów. Zaogniło to i tak
gurów nad Hanami, które przerwało kańską ETIM działał z obszaru Afga- już napięte stosunki etniczne na tym obszarze.
dopiero wojsko. nistanu. W sierpniu 2002 roku, po Władze chińskie mają w Sinkiangu dość
Wszelkie zamieszki w Sinkiangu wizycie w Pekinie Richarda trudną pozycję, gdyż jakikolwiek gwałtow-
czy Tybecie są kłopotliwe dla władz Armitage’a, zastępcy sekretarza sta- niejszy ruch z ich strony może pobudzić is-
chińskich. Tym razem Pekin chciał nu USA, Stany Zjednoczone uznały lamskich Ujgurów i wywołać nową falę za-
się ustrzec przed błędem popełnio- ETIM za organizację terrorystyczną. mieszek. Od 2007 roku Sinkiang jest potężnym

POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009 39

 A Z J A
Silni czy słabi
Czy Sinkiang
może oderwać się od Chin?

P ozycja secesjonistów ujgurskich zarówno

w Sinkiangu, jak i w świecie jest zbyt słaba,
ponadto silna władza centralna jest w stanie
skutecznie powstrzymać wszelkie tendencje
secesjonistyczne.
Z drugiej strony łagodzenie restrykcji podróżo-
wania w ChRL negatywnie wpływa na chińską
obecność w Sinkiangu. Negatywny skutek rów-
nież przyniesie nieuchronne pogłębianie demo-
kracji w Chinach poprzez zwiększanie autono-
mii prowincji i stopniowe osłabianie władzy rzą-
du centralnego w tym regionie.

Namiastka przywódcy
Ruchowi niepodległościowemu Ujgurów przez całe lata brakowało
charyzmatycznego przywódcy formatu na przykład Dalajlamy.
O statnio ta luka została
jakby wypełniona przez
Ujgurkę Rebiyę Kadeer.
W swoim czasie była ona naj-
bogatszą kobietą Chin. Oskar-
żona przez władze ChRL o fi-
nansowe wspieranie ETLO, zo-
stała skazana na wieloletnie
więzienie. W 2005 roku, w ge-
ście dobrej woli przed wizytą
w Pekinie ówczesnej sekretarz
Stanu USA Condoleezzy Rice,
została zwolniona. Wyemigro-
wała do USA, gdzie jako prze-
wodnicząca Światowego Kon-
gresu Ujgurów jest głosem su-
mienia wołającym o większą
autonomię dla Sinkiangu. Pe-
kin utożsamia tę aktywność
z działalnością na rzecz ode-
rwania tego regionu od ChRL.
Chińczycy głośno protestują,
że działające w USA organi-
zacje Ujgurów otrzymują co-
rocznie niewielkie dofinanso-
wanie z Narodowej Fundacji
na rzecz Demokracji USA
(National Endowment for De-
mocracy), która powstała
w 1983 roku z inicjatywy
Williama Caseya, szefa CIA
w administracji Ronalda
Reagana. To ma uwiarygod-
niać ich argumenty, że sepa-
ratyzm ujgurski jest inspiro-
wany i finansowany przez „si-
ły zagraniczne”. O zaprzesta-
nie popierania Kadeer Chiń-
czycy prosili Amerykanów
w czasie sesji Amerykańsko-
Chińskiego Dialogu Strate-
gicznego i Ekonomicznego,
która odbyła się 27–28 lipca
w Waszyngtonie. Kiedy radca
rządu ChRL Dai Bingguo
rozmawiał na temat Rebyi
Kadeer z sekretarz stanu USA
Hillary Clinton, Ujgurka przeby-
wała w Japonii na zaproszenie
rządzącej tam Partii Liberalno-
-Demokratycznej. (JP)
C O M M E N T
Profesor JOSEPH CHENG z City
University of Hong Kong
Z męczeni polityką separatystów Ujgurzy
mogą zwiększać udział we władzach lo-
kalnych, partyjnych, w oświacie i organach
przymusu. Będzie to wymagało od Chińczy-
ków uwzględnienia w polityce wobec Sinkian-
gu w większym niż dotąd stopniu specyfiki
kultury i historii Ujgurów, a nie tylko wysuwa-
nia na plan pierwszy sprawy rozwoju gospo-
darczego, który może mieć nawet skutki ne-
gatywne, jeśli występuje samodzielnie. Obec-
nie organizacje ujgurskie mają pretensje do
władz, że akcentując wzrost gospodarczy,
ściągają do Sinkiangu Hanów, co pociąga za
sobą sinizację regionu i prowadzi do konflik-
tów etnicznych. Znani z pragmatyzmu Chiń-
czycy najwyraźniej słuchają z uwagą tych opi-
nii, gdyż już wprowadzają zmiany, rozszerza-
jąc zakres szkolnictwa w języku ujgurskim
i łagodząc politykę ateizacji.


centrum przerzutu narkotyków, głównie
opium, z Afganistanu do Chin. Szacuje
się, że handlem środkami odurzającymi
zajmuje się tam ponad 10 tysięcy osób.
Szefowie policji mają związane ręce
w tej sprawie, gdyż każda ostrzejsza ak-
cja przeciwko handlarzom powoduje
oskarżanie władz chińskich przez Ujgu-
rów na całym świecie o prześladowania
religijne i polityczne.
BLIŻEJ TURCJI
Na razie rząd chiński ostrzegł
swych obywateli przebywających
w Algierii przed możliwością zama-
chów ze strony Al-Kaidy oraz wzmoc-
nił ochronę swoich placówek na Fili-
pinach. O ile ubiegłoroczne niepokoje
w Tybecie wywołały w świecie po-
wszechną krytykę Chin, o tyle wyda-
rzenia w Urumczi spotkały się z dość
ograniczoną reakcją ze strony świato-
wej opinii publicznej. Niewątpliwie
jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy
jest wymieniane w kontekście Sin-
kiangu wyrażenie „islamski funda-
mentalizm”, utożsamiane przez Chiń-
czyków z „islamskim terroryzmem”.
Stąd wezwania Ujgurów do przyzna-
nia większej autonomii – upublicznia-
ne zarówno w Sinkiangu, jak i w dia-
sporze – spotykają się z niewielkim
poparciem społeczności międzynaro-
dowej. Najwięcej solidarnych gestów
wykonuje Ankara – wynika to zarów-
no z bliskości kulturowej Ujgurów,
jak i odradzania się w Turcji ducha
panturkizmu, którego celem jest od-
budowanie w sensie politycznym Im-
perium Otomańskiego, grupującego
pokrewne kulturowo narody pod prze-
wodnictwem Turcji. Tym też można
wytłumaczyć określenie przez pre-
miera tego kraju Recepa Tayipa
Erdogana niedawnych wydarzeń
w Urumczi mianem ludobójstwa.
Warto też pamiętać, że właśnie w Tur-
cji dostali azyl przywódcy zlikwido-
wanej przez Pekin w 1949 roku Islamskiej Re-
Władze chińskie publiki Wschodniego Turkiestanu. Regularnie
mają w Sinkiangu znajdują tam schronienie Ujgurzy, którzy ucie-
dość trudną kli z Chin. Inne państwa islamskie unikają wy-
pozycję, gdyż
jakikolwiek powiedzi na temat autonomii Sinkiangu i po-
gwałtowniejszy zycji Ujgurów zarówno po to, by nie drażnić
ruch z ich strony Chińczyków, z którymi utrzymują ożywione
może wywołać stosunki gospodarcze, jak i dlatego, że same
nową falę
zamieszek. nie są wzorem demokracji i tolerancji dla wy-
znawców innych religii.
MAŁE SZANSE NA AUTONOMIĘ
Eksperci uspokajają, że na obecnym etapie
pozycja secesjonistów ujgurskich zarówno
w Sinkiangu, jak i w świecie jest zbyt słaba,
by w dającej się przewidzieć przyszłości ten
region mógł oderwać się od Chin. Jednocześ-
nie ostrzegają, że na dłuższą metę ewentualnej
secesji Sinkiangu może zapobiec tylko utrzy-
manie w Chinach obecnego systemu silnej
władzy centralnej, która – jak dotąd – skutecz-
nie przeciwdziała chaosowi i rozruchom. Przy-
śpieszyć i wzmocnić tendencje separatystycz-
ne mogą natomiast dwa czynniki.

40 POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009

 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

Jednym, który już funkcjonuje, jest złago-

TADEUSZ WRÓBEL
dzenie restrykcji podróżowania w Chinach.

Wysunięty
„Poluzowanie” w tej dziedzinie wcześniej czy
później wywrze negatywny wpływ na chińską
obecność w Sinkiangu z powodu zmiany ko-
rzystnego dla ChRL układu ludnościowego:
obecnie wśród 19 milionów mieszkańców Sin-

bastion
kiangu jest tylko 9 milionów Ujgurów, pod-
czas gdy 43 procent jego ludności stanowią
Hanowie.
Drugi czynnik to nieuchronne pogłębianie
demokratyzacji w Chinach poprzez zwiększe-
nie autonomii prowincji i stopniowe osłabianie
władzy rządu centralnego. Zarówno chińscy, Z powodu napiętej sytuacji w Sinkiangu są
jak i zachodni akademicy ostrzegają, że wów-
czas rządy zachodnie i międzynarodowe orga- rozlokowane duże siły wojskowe i paramilitarne.
nizacje praw człowieka, podobnie jak miało to
już miejsce w wielu innych wypadkach, za-
czną narzucać Chinom hasło: „prawa człowie-
ka ważniejsze niż suwerenność”. Doprowadzi
to do nasilania się separatyzmów oraz konflik-
tów między mniejszościami etnicznymi i reli-
gijnymi. W efekcie w rejony tych konfliktów
zostaną wprowadzone siły pokojowe ONZ, co
na dłuższą metę zagrozi obecnemu kształtowi
terytorialnemu Chin.

OŚMIU SĄSIADÓW
Panuje opinia, że obecnie ani Al-Kaida nie
jest w stanie podjąć działań terrorystycznych
bezpośrednio na obszarze Chin, ani działające
w Sinkiangu ugrupowania fundamentalistów
ujgurskich nie mają możliwości wymusić na
chińskich przywódcach złagodzenia stanowi-

FOT. ARMY RECOGNITION

ska w sprawie zwiększenia autonomii tego ob-
szaru, nie mówiąc już o jego niepodległości,
zgodnie z zasadą nienaruszalności integralno-
ści terytorialnej Państwa Środka.
Należy przy tym pamiętać o ważnym strate-

gicznym położeniu Sinkiangu, który graniczy
z ośmioma państwami: Rosją, Kazachstanem,
Tadżykistanem, Pakistanem, Kirgistanem,
Mongolią, Indiami i Afganistanem. We
wszystkich tych krajach żyją Ujgurzy. Zmate-
rializowanie się dążeń ETIM w formie
państwa islamskiego zespolonego z Afganista-
nem, rządzonego przez talibów, w sposób
zasadniczy zmieniłoby układ sił w Azji Środ-
kowej. Zagrożeniem dla Chin jest również
podziemna Organizacja Wyzwolenia Wschod-
niego Turkiestanu (ETLO), działająca w Uz-
bekistanie w rejonach graniczących z Sinkian-
giem w oraz w przygranicznym mieście Osz
w Kirgistanie. Spędza to sen z powiek rządom
tych państw, a jednocześnie sprzyja ich współ-
działaniu w hamowaniu aspiracji Ujgurów.
Chińskie kierownictwo uważa Sinkiang za li-
nię frontu w wojnie z terroryzmem islamskim.
Pogląd ten coraz częściej podzielają przywód-
cy innych państw regionu. Można oczekiwać,
że w przypadku ewentualnego pogorszenia się
sytuacji w Afganistanie i Pakistanie podobne
stanowisko zajmie Zachód, a wtedy tak zwana
sprawa ujgurska zostanie wyciszona.  kogórska Dywizja Piechoty Zmotoryzowa-
D
o 1986 roku Sinkiang był samo-
dzielnym regionem wojskowym.
Dziś ma niższy status, jest częścią
największego obszarowo regionu
wojskowego Lanzhou, został jednak specjal-
nie potraktowany. Każda z 30 jednostek ad-
ministracyjnych Chin szczebla prowincjonal-
nego stanowi dystrykt wojskowy. Tylko dwa
z nich, Tybet i Sinkiang, mają w swych struk-
turach czynne jednostki wojskowe. Wynika
to z niestabilnej sytuacji na tych terenach,
czego przykładem są lipcowe zamieszki na
tle etnicznym. 31 lipca minister obrony Liang
Guanglie zapowiedział, że Chińska Armia
Ludowo-Wyzwoleńcza przeciwstawi się se-
paratyzmowi i sabotażom.
SIŁA PIECHOTY
Według portalu SinoDefence, dowództwu
dystryktu Sinkiang podlegają cztery dywizje
piechoty – 4., 6., 8. i 11. Jednak nie ma pew-
nych informacji o ich rozmieszczeniu. Na
przykład ta ostatnia, określana jako 11 Wyso-
nej, zgodnie z jednymi źródłami stacjonuje
w Urumczi, a zgodnie z innymi – w Karako-
rum. Publikacje podają także, że 6 DP bazuje
w Kashi.
Niektóre z chińskich dywizji stanowią rów-
nowartość brygady. Trwa właśnie proces
przechodzenia na struktury brygadowe. Poza
dywizjami dystrykt ma również dwie brygady
– artylerii i artylerii przeciwlotniczej oraz kilka
pułków. Jednym z nich jest 3 Pułk Lotnictwa
Wojsk Lądowych, wyposażony w śmigłowce
S-70C-2 i trzy warianty maszyn Mi-17.
Napięta od lat sytuacja w Sinkiangu powo-
duje, że poza wojskami lądowymi rozmiesz-
czone są tam znaczne siły Ludowej Zbrojnej
Milicji, formacji przeznaczonej do zapewnie-
nia bezpieczeństwa wewnętrznego. Poza
strukturami terytorialnymi milicja ta ma
14 dywizji mobilnych, które powstały na ba-
zie wydzielonych w drugiej połowie lat 90.
XX wieku ze struktur wojsk lądowych dywi-
zji piechoty. W publikacjach podaje się, że na
terytorium Regionu Wojskowego Lanzhou są
dwie dywizje „milicji” – 7. i 63. Pierwsza

POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009 41

 A Z J A

Korpus Sinkiański
W październiku 1954 roku utworzono
Sinkiański Korpus Produkcyjno-Budowlany.

W ywodził się ze starej chińskiej tra-

dycji osiedlania na terenach nad-
granicznych jednostek, które musiały
same zapewnić sobie wyżywienie. Miał
on też działać na rzecz rozwoju regionu.
Do korpusu wcielono zarówno żołnie-
rzy komunistycznej 1 Armii Polowej, jak
i walczących po drugiej stronie podczas
wojny domowej wojskowych Kuomintan-
gu oraz sił zbrojnych Republiki Wschod-
niego Turkiestanu. Gdy jednostka roz-
poczęła działalność, liczyła 175 tysięcy,
ale w połowie lat 60. XX wieku rozro-
sła się do niemal 1,5 miliona lu-
dzi. Służyły w niej także kobiety.
Korpus rozpadł się podczas
rewolucji kulturalnej, ale
został odbudowany na
początku lat 80. Był
zorganizowany w 14
dywizji o charakterze
terytorialnym, ze 185
jednostkami
szczebla pułku.
Dominowali w nim
etniczni Chińczy-
cy, przedstawicie-
le mniejszości sta-
nowili tylko kilkanaście
procent. Był to sposób
na sinizację i kolonizację
regionu. Zredukowany
do ośmiu dywizji, nadal
funkcjonuje. 

12 Dywizja
Pancerna stacjonu-
jąca w Jiuquan
w prowincji Gansu
FOT. US DOD

ochrania wielki
ośrodek
kosmiczny.

przed zmianą podlegała dowództwu
dystryktu Sinkiang, a druga była
w 21 Grupie Armii. Dywizje stacjo-
nują w Pingliang (Gansu) i Ili (za-
chodni Sinkiang).
Szacuje się, że w RW Lanzhou ba-
zuje 220 tysięcy żołnierzy. Do szyb-
kiego reagowania w przypadku więk-
szych rozruchów jest przygotowana
61 Dywizja Piechoty z 21 Grupy Ar-
mii (odpowiednik zachodniego kor-
pusu). Kwatera główna grupy mieści
się w Baoji. Do wsparcia sił w Sin-
kiangu (i Tybecie) przygotowywane
są inne jednostki. Chińskie media in-
formowały o ćwiczeniach, podczas
których żołnierze czterech brygad
z regionów wojskowych Guangzhou,
Jinan, Lanzhou i Shenyang mieli zo-
stać przerzuceni na tereny odległe
o ponad 1200 kilometrów od macie-
rzystych garnizonów.
W RW Lanzhou stacjonuje jeszcze
47 GA z dowództwem w Lintong.
Istnieją rozbieżności co do liczby
i wielkości jednostek w składzie tych
grup. Według SinoDefence, 47. ma
strukturę brygadową (dwie brygady
piechoty, jedna zmechanizowana
i jedna pancerna), zaś 21 GA poza
61 DP ma jeszcze 12 Dywizję Pan-
cerną stacjonującą w Jiuquan w pro-
wincji Gansu, ochraniającą wielki
ośrodek kosmiczny.
ATOMOWY REGION
Niebo nad regionem chroni wcho-
dząca w skład 9 Korpusu Lotniczego
37 Dywizja Lotnictwa Myśliwskiego.
Jej dowództwo znajduje się w stolicy
Sinkiangu Urumczi. Tam też stacjo-
nują dwa pułki (110. i 111.), wyposa-
żone w samoloty myśliwskie J-7II
i J-8F. Trzeci, 109 Pułk Lotnictwa
Myśliwskiego, latający na J-7G, operuje z ba-
W Sinkiang zy lotniczej w Kuerle.
chińczycy
Przyczyną, dla której Sinkiang ma tak duże
pracujący nad
własną bronią znaczenie strategiczne, nie są tylko surowce
nuklearną energetyczne. W latach 40. XX wieku odkry-
stworzyli to tam złoża uranu. Tam też Chińczycy pra-
w końcu lat 50.
ubiegłego wieku
cujący nad własną bronią nuklearną stworzy-
wielki ośrodek li w końcu lat 50. ubiegłego wieku wielki
testowy. ośrodek testowy. Poligon Long Nor w Malan
zajmuje 100 tysięcy kilometrów kwadrato-
wych. To właśnie tam w 1964 roku zdetono-
wano pierwszą chińską bombę atomową. Do
1996 roku przeprowadzono na tym terenie 45
testów z bronią nuklearną. Wspomniany już
portal SinoDefence podaje, że na terenie Sin-
kiangu znajdują się jednostki wojskowe wy-
posażone w rakiety balistyczne. Jest to 823
Brygada w Korla dysponująca jednogłowico-
wymi pociskami średniego zasięgu (do 1800
kilometrów) DF-21 na mobilnych wyrzut-
niach. Poza tym w Rouwu ma znajdować się
jeszcze jednostka szkolna. 

42 POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009


HENRYK SUCHAR
Podpora władzy
Żołnierze wkomponowali się w pejzaż Pekinu.
Są wszechobecni, jest ich tam około 300 tysięcy.
Mniej więcej tyle samo ludzi mieszka w Białymstoku.
W
Państwie Środka Pe-
kiński Region Mili-
tarny (PRM) jest po-
tęgą dominującą. De-
cyzją Mao Zedonga jego struktury
zaczęto budować już wiosną 1948 ro-
ku, czyli w okresie, kiedy trwała woj-
na domowa i nie było jeszcze komu-
nistycznej Chińskiej Republiki Ludo-
wej (proklamowano ją dopiero 1 paź-
dziernika 1949 roku).
Wielkość PRM rodziła się stopnio-
wo. Swój dzisiejszy potencjał region
osiągnął dzięki dyslokacji tam trzech
grup armijnych, które mają między
innymi dwie dywizje pancerne, jedną
artylerii i pięć zmotoryzowanych. Gi-
gant ten obejmuje miasto wydzielone
Tianjin, prowincję Hebei oraz dwie
sąsiednie: Shanxi i Mongolię We-
wnętrzną. Przede wszystkim jednak
ma bronić stolicy z jej rozwiniętymi
strukturami wojskowymi i zapleczem
administracyjnym.
PRM jest jednocześnie podstawo-
wą kuźnią kadr dowódczych, które
uzupełniają absolwenci kilkunastu
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
akademii wojskowych. Nad całością
pieczę sprawuje 67-letni generał Zhu
Qi, który za sześć miesięcy obcho-
dzić będzie 50-lecie służby w szere-
gach armii.
BATALIONY
Z PARASOLKAMI
Pekin jest sercem największego
spośród siedmiu okręgów Państwa
Środka, i dlatego w 16-milionowej
metropolii nie sposób nie natknąć się
na żołnierzy. Można mieć pewność,
że prędzej czy później wpadnie się na
nich podczas spacerów po tym wiel-
kim mieście. Są wszędzie. Poruszają
się w zwartym szyku, w kolumnie,
wyprężeni jak struna, często z pieśnią
lub urywanymi okrzykami na ustach.
Te przemarsze mają nie tylko charak-
ter ćwiczenia wojskowego, ale i kon-
kretny cel społeczno-wychowawczy
– dobitnie uzmysławiać ludziom ist-
nienie zorganizowanej siły stojącej
po stronie aparatu państwowego
i tym samym uczyć respektu wobec
rządzących mandarynów.
TRUDNO wyobrazić sobie
plac Niebiańskiego Spokoju
bez żołnierzy. Są tam zawsze
4 czerwca – od czasu, kiedy
20 lat temu władza krwawo
rozprawiła się ze studentami.
Mieszkańcy traktują młodzieńców w zielo-
nych spodniach, pistacjowych koszulach
z krótkim rękawem i czerwonymi pagonami
jak uprzywilejowanych. Nie wykazują żad-
nych oznak nerwowości, gdy ci w ordynku po-
jawiają się na drodze, czasowo blokując ruch.
Podczas ostatnich przechadzek po Pekinie
widziałem karnie kroczące oddziały między
innymi w pobliżu Ministerstwa Spraw Zagra-
nicznych, mieszczącego się w wielkim gma-
chu przy alei Chaoyangmen. Przytłaczające
rozmiary obiektu mają dowodzić potęgi ko-
munistycznego mocarstwa i jego dyplomacji.
Byli koło dworca zachodniego, gabarytami
przypominającego hale paryskiego lotniska
Charles’a de Gaulle’a w Roissy. Swoją obec-
nością urozmaicali mi pobyt w starym parku
WŁADZA, nad jeziorem Houhai, będącym centrum buj-
którą w Chinach nego życia towarzyskiego. Byli w rejonie San-
przyjęło się litun, rojącym się od kafejek i barów oraz am-
uważać basad. Mignęli mi w alejkach Zakazanego
za pochodzącą
z najwyższego, Miasta, gdzie chińscy przywódcy przyjmują
pozaziemskiego zagranicznych gości.
nadania, I oczywiście, trudno wyobrazić sobie plac
w potrzebie Niebiańskiego Spokoju bez żołnierzy. Są tam
zawsze może
liczyć na zawsze 4 czerwca, od czasu, kiedy 20 lat te-
pomocną dłoń mu władza krwawo rozprawiła się tu ze stu-
żołnierzy. dentami. W tym roku, w odróżnieniu od
wspierających je batalionów robotniczych,
twardo dyżurowali przez cały dzień. Batalio-
ny rozsiano po całym placu, ubrano w rozma-
itego koloru bluzki polo (każdy „kolor” trzy-
mał się w osobnym kręgu) i uzbrojono w pa-
rasolki. Przedmioty te służyły nie tylko jako
ochrona przed deszczem, ale były też elemen-
tem bojowym paramilitarnego ekwipunku.
POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009 43
 A Z J A
Żelazna dyscyplina
Już 80 lat temu Mao Zedong zdecydował, co wojsko ma robić.
W 1928 roku, gdy
chińska Armia
Czerwona toczyła brato-
więcej tak: po pierwsze,
słuchaj rozkazów, po
drugie, nie odbieraj ma-
Armia Czerwona ich
przestrzegała, i dlatego
zyskała sobie popular-
bójcze boje z nacjonali- som nawet igły i nitki, ność i wsparcie ludu.
stami z partii Kuomin- po trzecie, oddaj wszyst- W efekcie odniosła zwy-
tang, jej organizator ko, co skonfiskujesz. cięstwo najpierw nad
Mao Zedong określił za- Niestosowanie się do japońskimi interwenta-
sady dyscypliny dla woj- reguł groziło egzekucją mi, a później nad Ku-
ska. Brzmiały one mniej bez sądu. omintangiem.  charakter
Do czego można ich używać, prze- dercza musztra. Jej nieodłączną czę-
konałem się pamiętnego dnia w oko- ścią jest natarczywe oddziaływanie
licy zachodniego wejścia na Tian’an- propagandowe oraz regularny poli-
men. Amerykański reporter telewi- tyczny instruktaż. Tej umysłowej ob-
zyjny usiłował tam nagrać swoją wy- róbce patronuje Centralna Komisja
powiedź. Na próżno jednak, gdyż Wojskowa.
tajni funkcjonariusze parasolkami De facto CKW jest niekwestiono-
skutecznie zasłaniali i jego, i opera- wanym, naczelnym organem, który
tora żonglującego kamerą. trzęsie wojskiem. Gremium temu
przewodzi prezydent, szef partii – Hu
SIŁA MUSZTRY Jintao. Przed dwoma laty CKW roz-
I PRZYKŁADU kolportowała okólnik, który miał być
Władza, którą w Chinach przyjęło odpowiedzią na zuchwałe, jak je okre-
się uważać za pochodzącą z najwyż- ślono, akcje weteranów w Pekinie.
szego, pozaziemskiego nadania, Masowo stawiali się oni pod siedzibą
w potrzebie zawsze może liczyć na wydziału politycznego wojska, dając
pomocną dłoń żołnierzy. Posłuszeń- upust niezadowoleniu z powodu ni-
stwo i gorliwość wysysają oni z mle- skich emerytur. Żądali podwyżek.
kiem matki, a o dyscyplinie koszaro- Byli zdeterminowani i zamierzali
wej przypomina im codzienna, mor- trwać na posterunku aż do skutku.
44 POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009
Rozpędziła ich policja. Najaktywniejszych
aresztowano.
Aby zapobiec dalszym aktom łamania dys-
cypliny, CKW postanowiła upomnieć nie tyl-
ko wiarusów. Okólnik przestrzegał wszystkich
wojskowych przed udziałem w publicznych
demonstracjach. Dodatkowo zakazywał dzia-
łań o charakterze religijnym i „zabobonnym”,
angażowania się w praktyki duchowe wyjętej
PRZEMARSZE
ŻOŁNIERZY spod prawa formacji Falun Gong. Za podlega-
mają nie tylko jące karze uznano też podpisywanie petycji.
Słono wyceniono koszty nieposłuszeństwa:
ćwiczenia wysoka grzywna, a nawet wydalenie z partii
wojskowego, ale
i konkretny cel komunistycznej, czyli pożegnanie z karierą.
społeczno- Autorzy cyrkularza nie kryli, że dyscyplina
-wychowawczy. jest niezbędna, zwłaszcza że „wrogie siły za-
chodnie wzięły nas na muszkę, forsują strate-
gię, żeby Chińczyków zwesternizować, całko-
wicie poddać wpływom kultury zachodniej”.
Aby postawić kropkę nad „i”, dwa miesiące
temu CKW wydała edykt zawierający przestro-
gi pod adresem czynnych zawodowo wyższych
oficerów. W obwieszczeniu nawoływano do
walki z korupcją, łapówkarstwem, zaniedbywa-
niem obowiązków i ze sprzeniewierzaniem pu-
blicznego grosza. Akcentowano też koniecz-
ność dawania przykładu i zaszczepiania pod-
władnym właściwych postaw. Szarżom nakaza-
no unikanie ekstrawagancji i płochych przyjem-
ności. Zabroniono afiszowania się dostatkiem
i apanażami wynikającymi z posiadania rangi.
Słowem, zalecono ukrywanie konsumpcji oraz
demonstrowanie skromności. 
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

CHINY prowadzą różnego rodzaju interesy kontynencie afrykańskim. Pekin coraz chęt-
z dyktaturą w Zimbabwe. niej współpracuje z regionalnymi organiza-
cjami nad rozwiązywaniem sporów i kon-
fliktów. Każda placówka dyplomatyczna
w Afryce dostała polecenie monitorowania
sytuacji bezpieczeństwa w państwie urzędo-
wania. Nawiązano stałą współpracę wojsko-
wą z RPA i Kenią.

MISJE W ZARODKU
Mimo to obecność militarna Chin w Afry-
ce nadal jest bardzo skromna. W ostatnich la-
tach nie zwiększono nawet liczby wizyt woj-
skowych na najwyższym szczeblu ani liczeb-
ności personelu w wojskowych ataszatach
w państwach Afryki. Podczas gdy Chiny
utrzymują te placówki w większości stolic
Europy, w Afryce mają ich zaledwie 14.

FOT.CRICKETUMP.COM
Państwo Środka nie ma też ani jednej bazy
na afrykańskim kontynencie. Nieliczne misje
medyczne i szkoleniowe są utrzymywane
w Sudanie, Zimbabwe, Kamerunie, Zambii,
Gabonie i Algierii. W grudniu 2008 roku
Chińczycy wysłali w rejon Zatoki Adeńskiej
ROBERT CZULDA
dwa niszczyciele, które miały wesprzeć misję

Pokojowa ekspansja
zwalczania piratów. Wyjątek stanowi chiński
kontyngent wojskowy w Sudanie, który za-
bezpiecza ropociągi. W dużej mierze wynika
to z nieprzystosowania chińskich sił zbroj-
Chiny potrzebują coraz więcej surowców i wyraźnie zwiększają nych do misji zagranicznych.
Polityka projekcji siły w Afryce jest re-
swoją aktywność na kontynencie afrykańskim.

Z
alizowana nie działaniami jednostronnymi
ainteresowanie Chin Afry- który reżim wykorzystuje do zagłu- – jak na mocarstwo przystało – lecz za po-
ką nie jest nowe. W okre- szania antyrządowych audycji. POLITYKA średnictwem ONZ, co dowodzi pokojowe-
sie zimnej wojny wspiera- Transakcji dokonuje się również PROJEKCJI SIŁY go charakteru chińskiej strategii światowej
w Afryce jest
ły one afrykańskie ruchy z Sudanem, Sierra Leone, Liberią realizowana nie
ekspansji. Jeszcze w latach osiemdziesią-
socjalistyczne, walczące z amery- i Wybrzeżem Kości Słoniowej. działaniami tych Chińczycy niechętnie podchodzili do
kańską dominacją i globalnym kapi- Coraz bardziej intensywne inwe- jednostronnymi, interwencji w Afryce. Później jednak
talizmem. Z czasem polityka chińska stycje w afrykańską gospodarkę lecz za wsparli misje w Somalii, Mozambiku,
pośrednictwem
stała się bardziej pragmatyczna. Gdy (sektor energetyczny i górnictwo) ONZ, co dowodzi
Rwandzie, Sierra Leone i Czadzie. Gdy
po masakrze na placu Tian’anmen doprowadziły do wielu incydentów, pokojowego w 2003 roku ONZ przygotowywała misję
w 1989 roku Stany Zjednoczone jak choćby do tego w 2004 roku, charakteru w Liberii, Chiny zgłosiły swój kontyngent
i Europa nałożyły na Chiny embargo kiedy to w południowym Sudanie chińskiej wojskowy, który w 2007 roku osiągnął licz-
strategii
na dostawy broni, Pekin zinten- porwano grupę Chińczyków. światowej
bę 1,7 tysiąca żołnierzy. To niewiele, bio-
syfikował handel bronią W 2006 roku w Nigerii na ekspansji. rąc pod uwagę liczbę ludności tego kraju.
Podczas gdy
z państwami afrykańskimi Chiny utrzymują
znak protestu przeciwko Łączne zaangażowanie Chin w misje poko-
i w krótkim czasie został ataszaty wojskowe chińskiemu wyzyskowi jowe daje im zaledwie trzynastą pozycję na
czwartym dostawcą broni w większości stolic wysadzono samochód. światowej liście „dostawców” żołnierzy do
na ten kontynent. Europy, w Afryce mają W Zambii doszło do pro- kontyngentów ONZ.
ich zaledwie
czternaście.
testów w kopalni. Kilku- Już teraz Chińczycy sprowadzają z Afryki
NIEBEZPIECZNE krotnie dokonywano ataków około 30 procent surowców energetycznych dla
INWESTYCJE na chińskie instalacje w Darfu- swojej gospodarki. Wielkość ta będzie prawdo-
Nie bez znaczenia były i nadal są rze i Nigerii. Najkrwawszy atak podobnie wzrastała, bo w ostatnich latach zain-
niskie ceny chińskiego sprzętu, ale przeprowadzono w 2007 roku, kiedy westowano ogromne sumy w Zatoce Gwinej-
także gotowość współpracy z każ- w Etiopii zabito dziewięciu Chiń- skiej, Angoli oraz Rogu Afryki. Do 2010 roku
dym, nawet najgorszym reżimem. czyków i 45 Etiopczyków. wymiana handlowa z Czarnym Lądem ma wy-
Jako przykład wskazać można Mając na uwadze bezpieczeństwo nieść nawet 100 miliardów dolarów. Jak na ra-
szemrane interesy z dyktaturą własnych obywateli, ale również zie Pekin nie zdecydował się na jednostronną
w Zimbabwe. Oficerowie tego kra- możliwe ataki na szlaki transporto- agresywną politykę wojskową w regionie, tak
ju szkolą się w Chinach, a w ostat- we, polityczno-wojskowe zaangażo- jak czynią to choćby Amerykanie. Za kilka lat,
nich latach Robert Mugabe spro- wanie się w konflikt w Darfurze gdy chińskie siły zbrojne zostaną zmodernizo-
wadził z Chin myśliwiec, kilka- i spory Czadu z Sudanem, Chiny wane, a Afryka stanie się jeszcze ważniejsza
dziesiąt pojazdów za 200 milionów zostały niejako zmuszone zwięk- dla bezpieczeństwa narodowego Chin, sytuacja
dolarów oraz sprzęt zakłócający, szyć swoją militarną obecność na ta może jednak się zmienić. 

POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009 45

 Z A G R O Ż E N I A
Francuski robot Victor 6000, wykorzystywany
między innymi przy poszukiwaniu chemikaliów,
operuje do głębokości 6 kilometrów
Rura na bombie
MAŁGORZATA SCHWARZGRUBER
Wyciek jednej szóstej toksyn spoczywających na dnie
Bałtyku zniszczyłby całe życie w morzu.
P
rojekt wzbudza kontrowersje od
samego początku. 8 września
2005 roku rosyjski Gazprom
oraz niemieckie E-ON-Ruhrgas
i BASF podpisały w Moskwie
porozumienie dotyczące budowy Gazociągu
Północnego. Popłynie nim gaz ziemny z Ro-
sji do Niemiec, a stamtąd dalej do Europy.
Dwie rury o średnicy 1,4 metra i długości
1200 kilometrów mają zostać położone na
dnie Morza Bałtyckiego, omijając Polskę
i państwa bałtyckie.
Zastrzeżenia zgłaszają ekolodzy. Wskazu-
ją na ryzyko naruszenia zalegającej na dnie
Bałtyku (w beczkach i wrakach okrętów)
broni chemicznej, pozostałej po obu woj-
nach światowych, co mogłoby spowodować
nieodwracalne zniszczenia w ekosystemie
akwenu. Rosja uważa te obawy za nieuza-
sadnione. Inwestorzy przekonują, że projekt
nie stanowi zagrożenia, a dno morskie tam,
gdzie znajdzie się rurociąg, zostało zbada-
ne. Argumentują, że na dnie wielu mórz,
w tym Bałtyku, bezpiecznie budowana jest
46 POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009
FOT. ALFRED WEGENER INSTITUT
infrastruktura – nie tylko gazociągi, Przed II wojną światową i w jej
ale kładzione są też kable energe- trakcie niemiecki przemysł che-
tyczne i telefoniczne. W samym miczny wyprodukował na potrzeby
Morzu Północnym eksploatowanych działań militarnych 65 tysięcy ton
jest 5 tysięcy kilometrów podmor- gazu musztardowego (iperytu), ta-
skich gazociągów. Eksperci są po- bunu, chloroacetofenonu i innych
dzieleni: jak groźna dla środowiska trucizn zawierających arsen. Woj-
jest bałtycka rura? ska alianckie odkryły po wojnie
290–300 tysięcy ton śmierciono-
SPADEK PO WOJNIE śnych substancji w strefach okupa-
Decyzją konferencji poczdam- cyjnych Stanów Zjednoczonych,
skiej (2 sierpnia 1945 roku) zdecy- Wielkiej Brytanii, Francji i ZSRR,
dowano o zatopieniu w morzach z czego 80 procent zatopiono
amunicji chemicznej znalezionej na w morzu.
terenie Niemiec. Ze strefy radziec- Tylko w radzieckiej strefie nali-
kiej wywożono je na Bałtyk, pocho- czono 600 tysięcy pocisków arty-
dzące ze strefy brytyjskiej i amery- leryjskich. Bomby lotnicze stano-
W SAMYM
kańskiej – na Skagerrak i Morze wiły 72 procent całej broni che-
MORZU Północne, z francuskiej zaś – do Za- micznej.
PÓŁNOCNYM toki Biskajskiej. Na Bałtyku broń tę Aż do 1948 roku okręty załado-
eksploatowanych zatapiano głównie w głębiach Born- wane bronią chemiczną wyruszały
jest 5 tysięcy
kilometrów holmskiej i Gotlandzkiej. Gazociąg z portów Wołgast i Peenemünde,
podmorskich Północny ma przebiegać niedaleko ale nie zawsze docierały w wyzna-
gazociągów. Bornholmu. czone miejsca. Często środki bojo-
 gjgikgigikijmkijmijmi
B E Z P I E C Z E Ń S T W O

Strefy zagrożenia 

 

|eruj
d}rflŒj¥ qrfq|
udqlfhvwuhi
hnrqrplf}q|fk
lhmvfh}dwdsldqld
dpxqlfmlfkhplf}qhm llxpdd 

|nrslqj


rwodqgld dduhpdd

nlh
;

 w|f
Podczas badań dna

d
morskiego znaleziono
odqgld

u}h
różne obiekty
– od amunicji po
 

r
zatopione pralki.
FOT. HAVARIEKOMMANDO.DE

ruqkrop



uhoivzdog
 
 

we wyrzucano przez burtę, czy to luzem
(bomby, pociski), czy w pojemnikach. Za-
tapiano też całe statki.
RAPORTY EKSPERTÓW
Przez ostatnie kilkanaście lat grupy eksper-
tów z różnych krajów (między innymi z Danii,
Szwecji, Rosji i Niemczech) przygotowały kil-
ka raportów na temat broni chemicznej zato-
pionej w Morzu Bałtyckim.
„Informacje na temat miejsc zatopienia
amunicji do dziś pozostają niepełne i roz-
proszone”, pisał w opracowaniu „Rozmiesz-
czenie, toksyczność i wpływ na środowisko
oraz inne kwestie związane zatopioną w mo-
rzu bronią chemiczną” doktor Wadim Paka
z Instytutu Oceanologii imienia Szirszowa
w Kaliningradzie. Jak obliczał, zgłoszone
miejsca zatopień w Morzu Bałtyckim znaj-
dują się w pobliżu Bornholmu (32 tysiące
ton), w Małym Bełcie (5 tysięcy ton), w Ba-
senie Gotlandii (2 tysiące ton). Około 23 ty-
sięcy ton miało także zostać zatopionych
w pobliżu Bornholmu, ale ta informacja nie
została zweryfikowana.
Również profesor Janina Ciechanowicz
z Uniwersytetu Gdańskiego zwracała uwagę,
że znajdujące się w głębinach Bałtyku składy
broni chemicznej z czasów II wojny światowej
są na mapach różnie oznaczone. Z powodu
braku dokładnych danych podczas połowu ryb
czy prac podmorskich łatwo spowodować ka-
tastrofę ekologiczną.
Ilość broni chemicznej zatopionej w Bał-
tyku ocenia się na 30 do 60 tysięcy ton,
w tym 13 tysięcy ton gazu musztardowego
(iperytu) – śmiertelnego gazu bojowego
o działaniu parzącym, który poraża drogi
oddechowe i płuca. Nie stracił on właściwo-
ści toksycznych. Elementy metalowe, w któ-
rych został zatopiony, ulegają korozji. Uwol-
nienie do powietrza nawet części zatopione-
go w Bałtyku gazu musztardowego mogłoby
zabić miliony ludzi.
Wskutek ruchów wody zalegające na dnie
pociski oraz wydostające się ze skorodowa-
nej obudowy bryły iperytu mogą się prze-
mieszczać na duże odległości. Pobrane
próbki wody w pobliżu statku „Seostris”
w cieśninie Skagerrak badane na obecność
gazu musztardowego, tabunu i tiodwugliko-
lu dały negatywne wyniki. Oznacza to, że
albo nie było w nich środków chemicznych,
albo ich zawartość nie przekroczyła dopusz-
czalnego limitu. Być może te szkodliwe sub-
C O M M E N T
DANUTA HÜBNER,
była komisarz do spraw
polityki regionalnej UE:
P olska będzie kierować flagowym projek-
tem zainaugurowanej w połowie czerw-
ca unijnej „Strategii rozwoju regionu Morza
Bałtyckiego”, który ma ocenić potrzebę
oczyszczenia Bałtyku z zalegającej na jego
dnie broni chemicznej, a także toksycznych
wraków statków. Celem tego projektu nie
jest jeszcze oczyszczenie samego Bałtyku,
ale sporządzenie map i analiza sytuacji.
stancje rozpu-
ściły się w mo-
rzu lub nie uwolniły
się z pojemników.
Naukowcy nie są jednomyślni co do zagro-
żeń. „Przy budowie gazociągu istnieje niebez-
pieczeństwo natknięcia się na złoża chemicz-
ne. Ale Niemcy mają ten teren bardzo dobrze
zbadany. Wiedzą, gdzie są składowiska broni
chemicznej. Z ich badań wynika, że rura prze-
biegnie w najmniej uciążliwym miejscu”,
twierdził profesor Jan Marcin Węsławski
z Instytutu Oceanologii PAN.
Inni przekonują, że położenie rury na ko-
rodujących beczkach z bronią chemiczną
i gazami bojowymi, które znajdują się na
dnie morza, będzie zagrożeniem dla eko-
systemu Bałtyku. Szwedzcy eksperci woj-
skowi ostrzegają szczególnie przed zatopio-
nymi pociskami i pojemnikami zawierają-
cymi iperyt. W raporcie napisali: „Siły
zbrojne nie mają wiedzy na temat skutków,
jakie dla środowiska może mieć wydoby-
wanie (z dna morskiego) bojowych środków
chemicznych, a szczególnie niestabilnych
zasobników z gazem musztardowym, za-
opatrzonych w zapalniki”. Konkluzją rapor-
tu jest zalecenie: „Siły zbrojne wyrażają
opinię, że nie należy takich ładunków ani
wydobywać, ani przemieszczać; powinny
pozostać nienaruszone na miejscu, w któ-
rym zostały znalezione”. Raport szwedz-
kiego Instytutu Obrony Powszechnej zwra-
cał też uwagę, że część wojennych pozosta-
łości ukryta w dennych osadach może nie-
POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009 47
 Z A G R O Ż E N I A
 GOTOWE RURY podmorskiego gazociągu o średnicy 1,4 metra
 ILOŚĆ BRONI CHEMICZNEJ zatopionej w Bałtyku ocenia się na 30 do 60 tysięcy ton, w tym
13 tysięcy ton iperytu.
spodziewanie wybuchnąć, pobudzona po-
bliską kontrolowaną eksplozją.
GROŹNE BECZKI
„W Bałtyku leży około 13 tysięcy ton ipery-
tu, który w stanie nietkniętym, w postaci ska-
walonych brył, może istnieć nawet do 400 lat”,
mówił podczas konferencji na temat zagrożeń
ekologicznych Morza Bałtyckiego profesor
Jan Hupka z Politechniki Gdańskiej. Zato-
pione w morzu gazy bojowe, produkowane
przez Niemców w okresie międzywojennym
i w czasie II wojny światowej, znajdują się
w pociskach, bombach i beczkach. Te ostatnie
są szczególnie niebezpieczne, bowiem z bie-
giem lat uległy korozji i iperyt wydostaje się
z nich w postaci brył. Taką bryłę iperytu wyło-
wili w 1997 roku rybacy z Władysławowa.
Według doktora Tadeusza Kasperka
z Akademii Marynarki Wojennej, istnieje oba-
wa, że naruszenie zatopionej amunicji dopro-
wadzi do skażenia flory i fauny morza, które-
go skutki będą odczuwalne przez kilkadziesiąt
lat: „Naruszenie skorodowanej amunicji przy-
spieszy uwalnianie się środków trujących do
środowiska morskiego. Już obecnie obserwuje
się wzrost stężenia arsenu nie tylko w rejonach
zatopienia, ale również na trasach transportu
tej broni”.
Doktor Wadim Paka z Instytutu Oceano-
logii w Kaliningradzie uważa, że obszary za-
topienia broni są dobrze rozpoznane i budo-
wa rurociągu nie grozi katastrofą ekologicz-
ną. Jak ocenił, 80 procent trujących substan-
cji chemicznych jest w cienkościennych kon-
tenerach, które po sześćdziesięciu latach
w wodzie skorodowały i od dawna mają kon-
takt ze środowiskiem morskim. Jak twierdzi
rosyjski uczony, nie zaobserwowano dotąd
żadnych szkodliwych oddziaływań na środo-
wisko, których źródłem byłyby środki bojo-
48 POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009
FOT. BAUMASHINENBILDER.DE, KIMO INTERNATIONAL
we. Zaleca jednak dalsze badania, ze zwróce- „W przypadku usuwania niewybuchów
niem szczególnej uwagi na iperyt, chlorowa- jednym z oddziaływań będzie potencjalne
ne dodatki i związki arsenu. uwolnienie zanieczyszczeń z osadów wzbu-
Do końca 2009 roku spółka Nord Stream rzonych przez falę ciśnieniową, która towa-
zamierza uzyskać zgodę na rozpoczęcie bu- rzyszy detonacji niewybuchu. Wpłynie to na
dowy Gazociągu Północnego. Będzie on słup wody (środowisko fizyczne) i może mieć
przebiegać przez wody rosyjskie, fińskie, wpływ na ryby. Niemniej jednak znaczenie
szwedzkie, duńskie i niemieckie, więc będzie tego oddziaływania uważa się za niewielkie,
potrzebne przyzwolenie tych państw. Na po- gdyż nie będzie ono utrzymywać się przez
czątku lipca Finlandia podjęła decyzję, która więcej niż kilka dni”, czytamy w najnow-
może doprowadzić do takiej zgody. Władze szym raporcie Espoo dotyczącym oceny od-
Szwecji wypowiedzą się jesienią. Tamtejsi działywania projektu Nord Stream na środo-
ekolodzy zgłaszają zastrzeżenia wobec prze- wisko. Zlecone przez konsorcjum Nord Stre-
biegu trasy Gazociągu Północnego w pobliżu am poszukiwania amunicji w Bałtyku są pro-
Gotlandii, wskazując na zagrożenie bezpie- wadzone od 2005 roku.
czeństwa żeglugi i zalegające tam miny z cza-
sów II wojny światowej. AMUNICJA I PRALKI
Przed planowanym na kwiecień 2010 roku W 2008 roku miały miejsce specjalne po-
rozpoczęciem układania rur pod wodą z dna szukiwania broni chemicznej. Podobnymi po-
Bałtyku w szerokim na 50 metrów pasie bez- szukiwaniami zajmują się również inne orga-
pieczeństwa wzdłuż gazociągu powinny zo- nizacje – NATO i HELCOM (Komisja Hel-
stać usunięte zalegające tam miny. Najwięcej sińska). W tym dokumencie autorzy zapew-
(około 40) zlokalizowano na wodach fińskich. niają, że „priorytetem było ominięcie miejsc
zatopienia amunicji. Podczas badań dna mor-
C O M M E N T skiego znaleziono różne obiekty – od amuni-
cji po wyrzucane do morza pralki”. Amuni-
cja konwencjonalna obejmuje różne obiekty,
DAG HARTELIUS, między innymi granaty, bomby lotnicze, ra-
ambasador Szwecji kiety do zwalczania łodzi podwodnych, tor-
w Polsce: pedy i miny morskie. Autorzy raportu przy-
G azociąg przebiega między innymi
przez strefy ekonomiczne Szwecji,
Finlandii i Niemiec. W takim wypadku in-
znają, że w Morzu Bałtyckim istnieje możli-
wość naruszenia niewybuchów, jednak na sa-
mej trasie rurociągu prawdopodobieństwo ta-
westor musi się zastosować do między-
kiego zdarzenia jest niewielkie. To samo mó-
narodowego prawa morskiego i konwen-
cji. Musimy też wiedzieć, jaki jest poten- wi raport Espoo o zatopionych chemicznych
cjalny wpływ gazociągu na środowisko środkach bojowych. 
Morza Bałtyckiego. Obecnie jesteśmy na
etapie, gdy różne szwedzkie organizacje Korzystałam z materiałów międzynarodowej
ekologiczne rozpatrują i komentują ten konferencji „Zagrożenia ekologiczne Morza
projekt. Decyzja w tej sprawie zapadnie Bałtyckiego”, zorganizowanej w 2007 roku
w Senacie RP, i z „Raportu Espoo dotyczącego
prawdopodobnie jesienią.
projektu Nord Stream” z lutego 2009 roku.
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

Na Wsch dzie  bez zmian?

Taszkent wyraźnie sprzeciwił się rozmiesz-
czaniu na południu Kirgizji dodatkowych sił
rosyjskich, ponieważ uznał, że może to do-
prowadzić do destabilizacji w tym obszarze.
Siły zbrojne Federacji Rosyjskiej rozmiesz-
czone byłyby w Dolinie Fergańskiej – regio-
nie granicznym Kirgizji, Uzbekistanu
i Tadżykistanu, który wciąż jest teryto-
Władze
kirgiskie oznajmiły, rium spornym.
że Stany Zjednoczone
będą mogły korzystać NACISKI NA TASZKIENT
z centrum przewozów Sprzeciw Uzbekistanu wpisuje się
tranzytowych na
lotnisku Manas. w całą serię napięć na linii Taszkent–
–Moskwa w ostatnich miesiącach.
Uzbekistan sprzeciwia się rosyjskim inwe-
stycjom w Kirgizji i Tadżykistanie w hydro-
elektrownie, gdyż obawia się ograniczenia do-
stępnych dlań zasobów wodnych. Uzbecki pre-
FOT. US DOD

zydent Islam Karimow odmówił udziału

w tworzonych przez prorosyjski sojusz siłach
reagowania, czyli w Organizacji Układu
MARCIN KACZMARSKI o Bezpieczeństwie Zbiorowym (ros. KSOR).

Wirtualne bazy?
Ponadto wyraźnie szuka zbliżenia z Zacho-
dem, między innymi udostępniając amerykań-
skim siłom zbrojnym tranzyt do Afganistanu.
W tej sytuacji rosyjska baza w Kirgizji mo-
że być traktowana jako próba „zdyscyplino-
Rosja chce otworzyć wania” Uzbekistanu, który przez lata preten-
kolejną bazę wojskową w Kirgizji. dował do przywództwa w Azji Centralnej

K
iedy w lipcu do Kirgizji z nie-
spodziewaną wizytą udali się ro-
syjski wicepremier Igor Sieczin
(odpowiadający za politykę ener-
getyczną) oraz minister obrony Anatolij
Serdiukow, pojawiły się pogłoski, że Mo-
skwa zamierza utworzyć w tym kraju drugą
bazę wojskową (obecnie utrzymywana jest
baza lotnicza w Kancie).
1 sierpnia podczas spotkania prezydentów
obu krajów, Dmitrija Miedwiediewa
i Kurmanbeka Bakijewa, potwierdzono te
informacje i zapowiedziano zwiększenie ro-
syjskiej obecności wojskowej w tym regionie
Azji Centralnej. Zgodnie z podpisanym me-
morandum w okolicach miasta Osz (południe
Kirgizji) będzie stacjonował batalion sił lądo-
wych oraz powstanie centrum treningowe.
WYZNACZNIK PRESTIŻU
Podobnie jak w przypadku bazy lotniczej
w Kancie, w wątpliwość można podać przy-
datność wojskową tak małych sił. Większość
obserwatorów uznała rosyjskie działania za od-
powiedź na utrzymywanie się amerykańskiej
obecności militarnej w tym kraju. Od początku
2009 roku Moskwa głosiła swój wielki sukces,
którym było wypowiedzenie przez prezydenta
Kirgizji umowy stronie amerykańskiej odnośnie
do korzystania z bazy przeładunkowej w Manas.
I chociaż Rosja oficjalnie zaprzeczała wywiera-
niu presji na władze Kirgizji, to nie ulegało wąt-
pliwości, że decydującym czynnikiem okazała
się rosyjska pomoc finansowa (kilkaset milio-
nów dolarów) i obietnice inwestycji (wartości
2 miliardów dolarów).
W czerwcu doszło jednak do odwrócenia
sytuacji – władze kirgiskie oznajmiły, że USA
będą mogły korzystać z centrum przewozów
tranzytowych na lotnisku Manas, co w prakty-
ce oznacza pozostanie sił amerykańskich
w Kirgizji. Nie jest jasne, czy decyzja władz
w Biszkeku została podjęta w cichym porozu-
mieniu z Moskwą. Niezależnie od tego komen-
towano, że Rosja została „wystawiona do wia-
tru”. W tej sytuacji nie należy się dziwić, że
Kreml czym prędzej podjął starania na rzecz
zatarcia złego wrażenia i przystąpił do rozmów
o dyslokacji drugiej bazy wojskowej, która ra-
towałaby reputację Rosji jako najważniejszego
gracza w regionie.
W miarę jak coraz bardziej realne staje się
rozmieszczenie nowych żołnierzy rosyjskich
w Kirgizji, nasila się opór Uzbekistanu.
i zdecydował się na zbliżenie z Rosją dopiero
w latach 2004–2005, w obliczu napięć we-
wnętrznych i pogorszenia relacji z Zachodem.
Jest jeszcze jeden powód, dla którego Rosja
zwiększa obecność w Kirgizji. Obok Tadży-
kistanu jest to jedyny kraj centralnoazjatycki,
w którym Moskwa jest w stanie utrzymać do-
minujące wpływy. Ani Kazachstan, ani Uzbe-
kistan, ani Turkmenistan nie zamierzają pod-
porządkować się Rosji i konsekwentnie szu-
kają sposobów na redukcję swojej zależności,
czy to w sferze politycznej, ekonomicznej,
czy energetycznej. Kirgizja i Tadżykistan ma-
ją stosunkowo małe pole manewru, a zarazem
nie przedstawiają dla aktorów zewnętrznych
na tyle dużej wartości strategicznej, by skła-
niać do poważnego zaangażowania się w ich
sprawy i nieuchronnej rywalizacji z Rosją. 
WIZYTÓWKA
MARCIN
KACZMARSKI
Analityk Ośrodka Studiów
Wschodnich, pracuje
również w Instytucie Stosunków Międzynaro-
dowych Uniwersytetu Warszawskiego, autor
książki „Rosja na rozdrożu”.

POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009 49

 M I L I T A R I A
ROBERT CZULDA
Niepewna duma
Nowa klasa lotniskowców „Queen Elizabeth”
ma wprowadzić brytyjską Royal Navy w XXI wiek.
W
szkockiej stoczni w Govan od-
było się uroczyste cięcie pierw-
szych stalowych płyt, które po-
służą do budowy nowego lotni-
skowca Royal Navy – HMS „Queen Elizabeth”.
Przyszłość projektu jest jednak niepewna.
Nowa klasa lotniskowców „Queen Elizabeth”
(Carrier Vessel Future – CVF) ma wprowadzić
brytyjską Royal Navy w XXI wiek. Jednostki te
będą największymi okrętami wojennymi, jakie
kiedykolwiek zbudowała brytyjska marynarka.
50 POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009
Program lotniskowców – a powstaną ich dwa
(„Queen Elizabeth” i „Prince of Wales”) – to
obok programu lotniczego JSF i budowy no-
wych niszczycieli sztandarowy projekt brytyj-
skich sił zbrojnych. „Nowe lotniskowce to skok
w zdolnościach bojowych Wielkiej Brytanii”,
stwierdził pierwszy lord admiralicji sir Jonathon
Band. „Dają szansę na projekcję siły w każdej
chwili i dowolnym miejscu na świecie”.
Prace nad kadłubem wykonywane będą
w stoczniach w Govan, a także Portsmouth
i Rosyth, gdzie zostanie on ostatecznie połączo-
ny. Z czasem porzucono plan wykorzystania
stoczni w Barrow (BAE Systems Submarine
Solutions), która zajęta jest pracami nad okręta-
mi podwodnymi. Prace nad systemami prowa-
dzone będą w kilkudziesięciu firmach brytyj-
skich, co ma dać zatrudnienie blisko 10 tysiąc-
om osób. Nadzór nad produkcją pełni Aircraft
Carrier Alliance, grupa przemysłowa składają-
ca się z największych firm zbrojeniowych
w Wielkiej Brytanii, w tym BVT Surface Fleet,
Thales UK, Babcock Marine i BAE Systems.
Nadal nie wiadomo, czy okręty zostaną zbu-
dowane, i to w założonych terminach (pierwot-
nie „Queen Elizabeth” w 2014 roku, a „Prince
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O
Zmiana pokoleń QUEEN ELIZABETH
Wyporność 65 tysięcy ton
Długość 280 metrów
Szerokość 70 metrów
Zanurzenie 11 metrów
Zasięg 10 tysięcy mil morskich
Prędkość 25 węzłów
Załoga 1450
FOT. ROYAL NAVY (2)
Liczba samolotów 40
Łączna liczba 2 3
startu i lądowania, który ma zastąpić
wysłużone Harriery GR7 i GR9. Kon-
NOWE
JEDNOSTKI
trakt na budowę lotniskowców, na któ-
będą dużo rych mają bazować F-35B, podpisano
większe od 3 lipca 2008 roku.
swoich Jednostki te będą dużo większe od
poprzedników.
O ile lotniskowce
swoich poprzedników. O ile lotniskow-
klasy Invincible ce klasy Invincible mierzą 210 me-
mierzą 210 trów, o tyle długość nowych wyniesie
metrów, o tyle aż 280 metrów, a szerokość na wyso-
w nowych
długość wyniesie
kości pokładu startowego 70 metrów.
aż 280 metrów, Ich rozmiar i masa zbliżone będą do
a szerokość parametrów pasażerskiego statku
na wysokości „Queen Elizabeth II”. Wyporność lot-
pokładu
startowego
niskowca wyniesie 65 tysięcy ton. Dla
– 70 metrów. porównania: wyporność obecnie wy-
korzystywanych lotniskowców klasy
Invincible to raptem 20 tysięcy ton.
Francuski lotniskowiec „Charles de
Gaulle” może się pochwalić wyporno-
of Wales” w 2016). Już pod koniec zeszłego ro- ścią 45 tysięcy ton, a amerykańskie
ku zaczęto mówić o tym, że wprowadzenie do jednostki klasy Nimitz – 90 tysięcy.
służby lotniskowców przeciągnie się o rok lub Pojemność hangaru to 29 tysięcy me-
dwa (2016 i 2018). Pod koniec czerwca 2009 trów sześciennych. Powierzchnia po-
roku BBC podała, że budowa przekroczy za- kładu startowego zajmuje 13 tysięcy
kładane wydatki o miliard funtów. Do niedaw- metrów kwadratowych, co stanowi
na zakładano, że pochłonie 3,9 miliarda funtów, trzykrotną wielkość boiska piłkarskie-
teraz mówi się o 5 miliardach. Producenci przy- go. Składać się on będzie z trzech pa-
znają po cichu, że „program walczy o życie”. sów – dwóch krótszych (160 metrów)
dla samolotów pionowego startu i jed-
PŁYWAJĄCE MIASTO nego dłuższego (260 metrów). Lotni-
Konieczność zastąpienia lotniskowców klasy skowiec zostanie wyposażony w dwa
Invincible („Ark Royal” i „Illustrious”) wskaza- podnośniki o maksymalnym udźwigu
no już w strategicznym przeglądzie obronnym 70 ton każdy, wyprowadzające samo-
z 1998 roku. Rok później brytyjskie minister- loty z hangaru.
stwo obrony wybrało z przetargu dwóch produ- Lotniskowce „Queen Elizabeth” bę-
centów – BAE Systems i Thales UK. W 2002 dą mogły przewozić o 70 procent wię-
roku wskazano, że nowym samolotem wieloza- cej paliwa okrętowego i lotniczego niż
daniowym, wykorzystywanym zarówno przez obecne okręty tego typu. Łącznie jego
RAF, jak i Royal Navy, będzie amerykański zapas szacowany jest na 8,6 tysiąca
F-35B, wyróżniający się zdolnością pionowego ton. Oprócz tego jednostka będzie
POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009
INVINCIBLE
20 tysięcy ton
210 metrów
33 metry
7,5 metra
7 tysięcy mil morskich
28 węzłów
1150
22
przewozić około tony żywności, któ-
ra wystarczy dla załogi na sześć tygo-
dni, bez konieczności uzupełniania za-
pasów. Każdego dnia okręty będą pro-
dukować po 500 ton czystej wody. Per-
sonel kuchenny składać się będzie z co
najmniej 65 osób. Nakarmienie załogi
liczącej do 1450 osób zajmie nie wię-
cej niż 90 minut (w trybie bojowym
45 minut). Załoga będzie mogła ko-
rzystać z kina, sklepu, internetu oraz
sal treningowych. Opiekę medyczną
zapewni jedenaście osób. Do dyspozy-
cji będzie osiem łóżek, sala operacyjna
i gabinet dentystyczny.
PROJEKCJA SIŁY
Dziesięciopokładowe lotniskowce
będą mogły obsługiwać nie tylko sa-
moloty pionowego startu i lądowania,
ale również konwencjonalne maszyny,
co będzie wymagać zainstalowania
w przyszłości katapult i lin hamują-
cych. Wynika to z tej przyczyny, że
okręty mają służyć co najmniej 50 lat,
a więc dłużej niż przeznaczone dla
nich F-35B, których na każdym z lot-
niskowców będzie 36.
Przewiduje się, że co najmniej do
2018 roku na lotniskowcach będą
stacjonować nie F-35B, lecz samolo-
ty pionowego startu i lądowania Har-
rier GR9, które następnie zostaną
wycofane ze służby. Oprócz tego do
2022 roku będą tam śmigłowce Sea
King ASaC Mk 7, EH-101 Merlin
oraz bezzałogowe statki latające.
Maksymalnie okręt będzie mógł po-
mieścić 50 maszyn. Jednostki mają
być w stanie obsłużyć do 110 lotów
w ciągu 24 godzin, wysłać do 24 sa-
molotów w ciągu 15 minut i przyjąć
samolot co minutę. 
51
 B E Z G R A N I C

KOSOWO

Zapewnienie sekretarza

FOT. US DOD
SEKRETARZ GENERALNY NATO ANDERS FOGH RASMUSSEN przebywał w ubiegłym tygodniu z pierwszą oficjalną wizytą w Kosowie. Zapewnił, że
pomimo planowanej redukcji sił natowskiej misji region ten pozostanie jednym z priorytetowych w jego pracy. Tuż po objęciu stanowiska szefa
NATO duński polityk stwierdził, że chciałby przeobrazić KFOR w „niewielkie siły interwencyjne”. Pragnąłby też, aby mogły one zostać wycofane
„w najbliższej przyszłości”. W rozmowie z przywódcami Kosowa zaznaczył jednak, że decyzja o redukcji misji jest warunkowa i zależy od tego, czy
poprawiać się będzie sytuacja w dziedzinie bezpieczeństwa. (WRT) 

Droga tarcza Odnaleziony frachtowiec

Pentagon zaniżył koszty budowy i obsługi baz
amerykańskiej obrony rakietowej w Polsce i Czechach.
ment Obrony USA. Dziennik
„Washington Post” przytoczył
15 sierpnia dane z raportu GAO.
Pentagon oszacował te koszty na
ponad 4 miliardy dolarów, w tym
837 milionów dolarów na budo-
wę instalacji. Według inspekto-
rów, nie uwzględniono w nich
wszystkich urządzeń, które znaj-
dą się w potencjalnych bazach,
jak na przykład domów dla woj-
skowych. Zwrócono też uwagę,
FOT. US DOD
ATLANTYK. 18 sierpnia ro-
syjska marynarka wojenna poin-
formowała, że odnalazła uprowa-
dzony statek „Arctic Sea” w po-
bliżu wysp Zielonego Przylądka.
Nie podano żadnych szczegółów
akcji, tylko to, że załoga jest bez-
pieczna i że zatrzymano porywa-
Czarny dzień
ROSJA. 16 sierpnia zapisał się
jako czarny dzień rosyjskiego
lotnictwa. W niedzielę nad lot-
czy jednostki. 28 lipca kapitan
frachtowca informował, że czte-
ry dni wcześniej jednostkę
napadnięto na Bałtyku koło
szwedzkiej wyspy Olandii. 15
sierpnia pojawiła się informacja,
że właściciel „Arctic Sea” otrzy-
mał żądanie okupu. (WR) 
Piloci zdołali się katapultować,
ale jeden z nich, pułkownik Igor
Tkaczenko, nie przeżył kata-
strofy. Kolejne dwie osoby zgi-
nęły w wypadku samolotu
szkolnego Jak-52, który wystar-

USA. Biuro Rozliczeń Rządu
(GAO) kontrolujące administrację
z ramienia Kongresu uważa, że
koszty budowy i obsługi baz ame-
rykańskiej obrony antyrakietowej
w Polsce i Czechach będą znacz-
nie wyższe, niż szacuje Departa-
że Korpus Inżynieryjny Wojsk
Lądowych wyliczył koszty budo-
wy aż na 1,2 miliarda dolarów.
W ocenie GAO zaniżono również
sumę, którą trzeba byłoby wydać
na ochronę obiektów w Czechach
i Polsce, a także koszty dostaw
energii, kanalizacji czy usług spe-
cjalnych. Stąd też biuro zwróciło
się do Pentagonu, by urealnił swe
szacunki. (WRT)  go i Kosmicznego MAKS-2009.
niskiem Ramienskoje, 40 kilo-
metrów na południowy wschód
od Moskwy, zderzyły się dwa
myśliwce przechwytujące
Su-27, należące do zespołu Ro-
syjscy Witezie.
Wypadek zdarzył się podczas
przygotowań do pokazów mają-
cych odbyć się w ramach Mię-
dzynarodowego Salonu Lotnicze-
tował z lotniska Bragino. Ma-
szyna spadła na ziemię w pobli-
żu miejscowości Gurjewo w ob-
wodzie kałuskim. Niedzielny bi-
lans mógł być jeszcze tragicz-
niejszy. W Boeingu 757-200 ro-
syjskich linii VIM Avia, który
z 225 pasażerami leciał z Hi-
szpanii, zapalił się silnik. Samolot
awaryjnie wylądował w Rimini we
Włoszech. (WW) 

52 POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009


Przedwyborcza gorączka
Kilka dni przed wyborami powrócił do Afganistanu
z uchodźstwa kontrowersyjny generał Abdul Raszid Dostum.
AFGANISTAN. Dostum jest
obarczany odpowiedzialnością za
śmierć dwóch tysięcy talibów
wziętych do niewoli na początku
wojny. Ponieważ jest z pochodze-
nia Uzbekiem, zgodę prezydenta
Hamida Karzaja na jego powrót
uważa się za próbę zdobycia gło-
sów ziomków generała w czwart-
kowych wyborach. Kontrkandyda-
ci krytykują jego sojusz z byłymi
„panami wojny”, do których zali-
cza się Tadżyk Mohammed
Qasim Fahim. Sam Karzaj
stwierdził, że czyni to dla dobra
kraju. Zapowiedział też zawiesze-
nie broni w dniu elekcji. Jednak ta-
libowie zagrozili atakami na loka-
le wyborcze. Niemal co dnia do-
Krytyczne raporty
IZRAEL. Wysoka komisarz Or-
ganizacji Narodów Zjednoczonych
do spraw praw człowieka Navy
Pillay potępiła w swym raporcie
poważne przypadki łamania praw
człowieka przez Izrael na teryto-
riach palestyńskich. Znalazły się
w nim informacje o atakach armii
izraelskiej na cywilów podczas
ofensywy w Strefie Gazy w grud-
niu i styczniu. Pillay negatywnie
oceniła jednocześnie działania pa-
lestyńskiego Hamasu, między in-
Operacja Nanook
Celem operacji jest zaznaczenie obecności Kanady na
obszarze bogatym w złoża surowców naturalnych.
FOT. CANADIAN MOD
KANADA. Kanadyjskie siły
zbrojne ćwiczą w dalekiej, ark-
tycznej części kraju, w rejonie wy-
spy Baffina. Roszczenia do złóż
surowców w tym rejonie wysuwa
Rosja. Eksperci uważają, że Kana-
da nie ma wystarczających sił, by
przez całą dobę pilnować swych
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
chodzi do zamachów terrorystycz-
nych. 15 sierpnia potężny ładunek
eksplodował w pobliżu dowództwa
Międzynarodowych Sił Wsparcia
Bezpieczeństwa w Kabulu. Zginęło
siedem osób, a około stu zostało
FOT. US DOD
rannych. 18 sierpnia pociski rakie-
towe spadły na budynki rządowe
w centrum Kabulu.
Tymczasem sekretarz obrony
USA Robert Gates zapowiedział,
że w raporcie o sytuacji w Afgani-
stanie dowódca wojsk amerykań-
skich i koalicji generał Stanley
McChrystal nie będzie wniosko-
wał o dostarczenie posiłków. We-
dług planów do końca roku siły
amerykańskie w tym kraju mają
osiągnąć liczbę 68 tysięcy żołnie-
nymi za egzekucje bez procesów
i znęcanie się nad podejrzanymi
o współpracę z Izraelem.
Zarzuty strzelania przez izrael-
skich żołnierzy do cywilów w Ga-
zie znalazły się też w nowym ra-
porcie Human Rights Watch doty-
czącym tej operacji. Sama armia
izraelska wszczęła dotąd 14 do-
chodzeń przeciwko wojskowym
podejrzanym o popełnienie pod-
czas ofensywy w Strefie Gazy
zbrodni wojennych. (WW)  Narodów Zjednoczonych. Kon-
północnych wybrzeży. Stąd też co-
raz wyraźniej zacieśnia współpra-
cę z Danią, której autonomicznym
terytorium zależnym jest Grenlan-
dia. W manewrach, które potrwają
do 28 sierpnia, biorą udział jed-
nostki marynarki wojennej, sił po-
wietrznych i lądowych, w tym
ochotnicze formacje kanadyjskich
rangersów. Wraz z siłami zbrojny-
mi ćwiczą między innymi Królew-
ska Kanadyjska Policja Konna
i Straż Przybrzeżna. W przyszłym
tygodniu ćwiczących odwiedzi
kanadyjski premier Stephen
Harper. (T)  w zwalczaniu terroryzmu. (WR) 
R Y K O S Z E T E M
rzy. Wcześniej pojawiły się infor-
macje, że McChrystal będzie
chciał zwiększenia tych sił do 100
tysięcy. Wiceprzewodniczący Ko-
legium Szefów Sztabów generał
James Cartwright nie wykluczył,
że w swym raporcie dowódca
w Afganistanie może zalecić zmia-
nę taktyki. Możliwe, że zwróci się
też o dodatkowe uzbrojenie. (W) 
Zapomniany
konflikt
SAHARA ZACHODNIA
W ubiegłym tygodniu przedsta-
wiciele Maroka i partyzanckiego
ruchu Polisario na rzecz wolnej
Sahary Zachodniej spotkali się
w Duernstwein w Austrii. Była
tam też delegacja innego sąsiada
tego terytorium, Mauretanii.
Dwudniowe negocjacje odbyły
się pod auspicjami Organizacji
flikt o Saharę Zachodnią, która
była kolonią hiszpańską, trwa od
34 lat. Po wycofaniu się Hiszpa-
nów została w 1975 roku anekto-
wana przez Maroko, ale żaden
kraj nie uznaje jego roszczeń do
tego terytorium. Polisario, mają-
cy wsparcie Algierii, do 1991 ro-
ku prowadził wojnę partyzancką.
Teraz domaga się referendum, któ-
re zdecyduje o losach Sahary Za-
chodniej. Maroko nie chce się wy-
cofać, ale jest skłonne przyznać jej
autonomię. Upór władz w Raba-
cie, poza kwestiami prestiżowymi,
jest powodowany przypuszczenia-
mi, że na tym obszarze znajdują
się złoża ropy naftowej i gazu
ziemnego. Konflikt o Saharę Za-
chodnią kładzie się cieniem na
współpracę algiersko-marokańską
POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009
Kontra Chaveza
WENEZUELA. W reakcji na
zwiększenie amerykańskiej obec-
ności wojskowej w sąsiedniej Ko-
lumbii prezydent Wenezueli Hugo
Chavez zapowiedział zacieśnienie
więzi z takimi krajami jak Rosja
i Chiny. Waszyngton i Bogota
uzgodniły już wstępnie treść poro-
zumienia. Chavez nie wierzy, że je-
dynym celem Amerykanów będzie
walka z handlarzami narkotyków,
i sugeruje, że USA szykują się do
agresji na Wenezuelę. We wrześniu
prezydent ma w planach kolejną
podróż do Rosji i na Białoruś, gdzie
zapewne zawrze nowe kontrakty na
dostawy broni. Moskwa i Caracas
negocjują także umowę dotyczącą
wydobycia ropy naftowej. (WR)
Po latach
CYPR. W ubiegłym tygodniu
zidentyfikowano szczątki jednej
z osób, które zginęły podczas ture-
ckiej inwazji w 1974 roku. Turcy wy-
dali szczątki 15 osób Grekom cy-
pryjskim w 2006 roku. Zidentyfiko-
wany to Ioannis Papayiannis. Sta-
wia to w kłopotliwym położeniu Tur-
cję, gdyż istnieje zdjęcie, na którym
widać Papayianisa żywego wraz
z czterema innymi jeńcami wojen-
nymi. Grecy cypryjscy i Grecja od lat
domagają się od Ankary wyjaśnie-
nia losów osób zaginionych pod-
czas inwazji. (WR)
Stara retoryka
KOREA PÓŁNOCNA. Władze
w Phenianie protestują przeciwko
mającym się wkrótce odbyć wspól-
nym manewrom wojsk USA i Korei
Południowej. Czynią tak przed każ-
dymi ćwiczeniami wojskowymi na
południu Półwyspu Koreańskiego.
Tym razem w komunikacie opubliko-
wanym przez agencję KCNA napisa-
no, że na zagrożenie bronią atomo-
wą ze strony USA i Korei Południo-
wej Północ „odpowie” swoją bronią
nuklearną. Oświadczenie jest kolej-
ną z pogróżek, które Phenian wysu-
wa po zaostrzeniu wobec niego
sankcji przez Organizację Narodów
Zjednoczonych. Były one reakcją na
wiosenne testy broni nuklearnej
oraz rakiet przeprowadzonych przez
Koreę Północną. (W) 
53

F E L I E T O N
ROMAN
KUŹNIAR
szef Zakładu Studiów
Strategicznych
w Instytucie Stosunków
Międzynarodowych UW
Dwa totalitaryzmy
S
potkanie w Polsce przy-
wódców kilkunastu kra-
jów z okazji 70. roczni-
cy wybuchu II wojny
światowej jest dla nie-
których polityków, a nawet wyso-
kich przedstawicieli Kancelarii Pre-
zydenta RP pretekstem do twierdze-
nia, że 1 września powinien być ob-
chodzony jako dzień pamięci ofiar
dwóch totalitaryzmów. Takie stawia-
nie sprawy przypomina znane słowa
jednego z klasyków polskiej histo-
riografii: „fałszywa historia jest mat-
ką fałszywej polityki”.
1 września to rocznica niemieckiej
napaści na Polskę, która oznaczała
wybuch II wojny światowej. Tylko ty-
le i aż tyle. Owszem, na tej napaści
chwilowo skorzystali także Sowieci,
którzy zajęli znaczną część naszego
kraju. Tego się nie da porównać, ale
przypomnijmy, że po zajęciu Cze-
chosłowacji przez Niemcy pewne te-
rytoria tego kraju zostały zajęte przez
Polskę… Związek Sowiecki sam stał
się następnie przedmiotem hitlerow-
skiej ekspansji, a ludność Białorusi,
Rosji oraz Ukrainy poniosła ciężkie
ofiary wskutek działań wojennych
i okrutnych represji. Wreszcie, rosyj-
scy żołnierze masowo ginęli, wyzwa-
lając nasz kraj spod niemieckiej oku-
pacji. W miejscu, w którym w tej
chwili przebywam, w Beskidzie Ni-
skim, 20 września 1944 roku 60 ro-
syjskich czołgów w niecałe dwie go-
dziny zostało zniszczonych wraz
z załogami w wyniku niemieckiego
ostrzału. Ginęli przy tym mieszkań-
cy okolicznych wsi.
Spłonął piękny
dwór.
54 POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009
Powiększenie
Jeśli domagamy się historycznej prawdy w sprawach dla nas
ważnych, bądźmy uczciwi w sprawach ważnych dla innych.
Trudno sobie wyobrazić, jak wyglą-
dałoby dzisiaj terytorium Polski, gdy-
by nie doszło do klęski Niemiec, co
nie mogłoby się zdarzyć bez udziału
Związku Sowieckiego. Było tak, na-
wet jeśli potem Stalin skorzystał z oka-
zji, przy współpracy mocarstw zachod-
nich, aby zwasalizować nasz kraj.
Ostatni przywódca Związku Sowiec-
kiego Michaił Gorbaczow powiedział
jesienią 1989 roku polskiemu premie-
rowi Tadeuszowi Mazowieckiemu,
że nie zamierza mówić Polakom, jak
mają rządzić we własnym kraju.
Nikt nie zamierza kwestionować
sowieckich zbrodni na Polsce i Pola-
kach. Szkoda, że sam premier Putin
i Rosjanie tak wolno dojrzewają do
uznania faktów, które dla reszty świa-
ta, nie tylko dla Polaków, są oczywi-
ste. To jednak nie zwalnia nas od sta-
ranności w podejściu do historycznej
prawdy i politycznego upamiętniania
bolesnych wydarzeń w naszych dzie-
jach. Próba wmówienia Polakom, że
1 września ma być czczony jako
dzień ofiar obu totalitaryzmów, jest
przejawem politycznego koniunktu-
ralizmu. Każdy wie, że chodzi o to,
aby w związku z wizytą premiera
Putina utrudnić rządowi Donalda
Tuska już i tak wystarczająco trudny
proces normalizacji stosunków pol-
sko-rosyjskich. To błąd. 1 września
nie jest dobrą okazją, aby kazać ro-
syjskiemu premierowi posypywać
głowę popiołem. Oddawaniu
hołdu pomordo-
wanym, poległym, wywiezionym na Sybir,
prześladowanym przez Związek Sowiecki słu-
żą inne daty i wydarzenia: pakt Ribbentrop–
–Mołotow, agresja sowiecka 17 września
1939, Katyń, aktywność NKWD na terenach
wyzwalanej Polski i tym podobne.
Dat nie trzeba mylić na doraźny polityczny
użytek. Nie służy to stosunkom zewnętrznym
Polski ani nie świadczy dobrze o nas samych.
Jeśli domagamy się historycznej prawdy
w sprawach dla nas ważnych, bądźmy uczci-
wi w sprawach ważnych dla innych. Oba tota-
litaryzmy, nazistowski i komunistyczny, moż-
na porównywać na płaszczyźnie społecznej,
politycznej czy międzynarodowej. Rzeczywi-
ście, wykazują wiele podobieństw, choć nie
należy ignorować licznych różnic, które sta-
nowią o ich odrębnej specyfice. To jest zada-
nie dla badaczy idei i doktryn, socjologów
czy politologów. Jednak daty należy pozosta-
wić ich oryginalnemu znaczeniu. 1 września
to dzień agresji Niemiec na Polskę i rozpo-
częcia II wojny światowej. Jak na jedną rocz-
nicę – wystarczy. 
NIKT NIE ZAMIERZA
KWESTIONOWAĆ SOWIECKICH
ZBRODNI NA POLAKACH
 HORYZONTY
HORYZONTY
HORYZONTY HORYZONTY
MARCIN GÓRKA
jest
Redaktor działu ANNA DĄBROWSKA

dziennikarzem
„Gazety
Wyborczej”

FOT. KRONIKA 1 BATALIONU SZTURMOWEGO

Pierwsi polscy
specjalsi
To była najtajniejsza i jedyna taka elitarna
M jednostka wojskowa w PRL.

C
ztery luki torpedowe okrętu pod-
wodnego „Sęp”. W trzech po
trzech płetwonurków. Leżą jak
śledzie. Marynarz zamyka za ni-
mi właz, przed nimi otwiera się wyrzutnia,
woda zalewa przedział. Niebezpieczny mo-
ment. Jest tak ciasno, że nie można się od-
wrócić. W razie awarii wypompowanie wody
z wyrzutni zajmie sześć minut. Nie będzie
szans na ratunek. Aparaty czasem przecieka-
ły. Zdarzały się wypadki.
Wychodzą jak żółwie. Do samego brzegu
płyną pod wodą. Potem ich głównym zada-
niem będzie jak najszybsze zakopanie kombi-
nezonu, ucieczka z plaży na miejsce zbiórki
i czekanie na zrzut materiałów wybuchowych.
Dopiero wtedy „podchodzą obiekt”. Tym ra-
zem to Kołobrzeg. Ale jak trzeba, pójdą na
Kopenhagę.
KIERUNEK JUTLANDZKI
„Taka grupa mogła nieźle narozrabiać. By-
li w stanie opanować dowolny port i utrzymać
go aż do przybycia wojsk powietrznodesanto-
wych”, opowiada emerytowany starszy cho-
rąży sztabowy Zbigniew Jeszka. „Dla ra-
dzieckich wojsk, które stały w NRD, celem
były Niemcy Zachodnie. Kierunek jutlandzki
był «nasz». Moja kompania specjalna płetwo-
nurków była przygotowana do opanowania
wszystkich przesmyków w tym rejonie”, mó-
wi potężnie zbudowany, wysportowany, śred-
niego wzrostu mężczyzna. Nie jest typem do-
matora. Emeryturę spędza, działając w Związ-
ku Polskich Spadochroniarzy. Kiedy odcho-
dził z armii w latach dziewięćdziesiątych,
miał odsłużone 22 lata. Ale w tej jednostce
i dla płetwonurka lata pracy liczy się podwój-
nie. Szedł więc do cywila po 44 latach służby

POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009 55

 P O W R Ó T
w papierach i z niecałą czterdziestką
na karku.
JEDYNI W POLSCE
Historia dziwnowskiego batalionu
sięga 1961 roku. Wtedy w Krakowie
powstał 26 Batalion Rozpoznawczy
numer 4101. Trzy lata później został
przeniesiony do Dziwnowa, gdzie roz-
kazem ministra obrony narodowej
z 8 maja 1964 roku zmienił nazwę na
1 Batalion Szturmowy. Pierwszym do-
wódcą był major Ryszard Reguła.
Jednostka liczyła wtedy 24 oficerów,
38 podoficerów i 360 żołnierzy. Pół na
pół żołnierze zawodowi – instruktorzy
i służba zasadnicza. Batalion zakwate-
rowano nad samą Dzwiną, w budyn-
kach po byłych koszarach SS.
Batalion podlegał bezpośrednio kie-
rownictwu Ministerstwa Obrony Naro-
dowej. Szkolił żołnierzy do prowadze-
nia rozpoznania, sabotażu czy aktów
terroru głęboko na tyłach nieprzyjacie-
la, nawet 600 kilometrów za granicami
Pierwsi polscy specjalsi
FOT. FACTA NAUTICA, KRONIKA 1 BATALIONU SZTURMOWEGO
 ZBIGNIEW JESZKA w mundurze indonezyjskiego żołnierza ONZ. Takie mundury mieli wojskowi w Libanie. Jeszka nigdy tam nie był, ale
przebranie potrzebne było do ćwiczeń.
56 POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009
D O P R Z E S Z Ł O Ś C I
PRL. Jednostka składała się z trzech
kompanii rozpoznania, plutonów łącz-
ności, transportowo-gospodarczego
oraz plutonu płetwonurków. Jedynego
w Polsce. Potem powstała z niego cała
kompania płetwonurków – około setki
ludzi, a wśród nich kilkudziesięciu
nurków komandosów.
W czasie „W” mieli być forpocztą
socjalistycznych sił na imperiali-
stycznej Jutlandii. Przerzuceni mo-
rzem, ze śmigłowców lub skacząc na
spadochronach z samolotów, zdani
sami na siebie, musieli przetrwać,
dopóki nie nadejdą regularne jed-
nostki. Byli na to gotowi.
DŻDŻOWNICA
NA ŚNIADANIE
Bytowanie w terenie – tak nazywał
się element szkolenia, który najczę-
ściej z rozrzewnieniem wspominają
byli specjalsi z Dziwnowa. „Dzisiaj to
się nazywa survival. A myśmy to mieli
prawie na co dzień”, mówi Zbigniew
Jeszka, w 1 Batalionie Szturmowym od 1974
OKAZUJE SIĘ, roku najpierw dowódca oddziału, a potem plu-
że jeść można tonu płetwonurków. Żołnierz musiał przeżyć
prawie wszystko.
Dżdżownice po
w każdych warunkach. Wykonać zadanie i na
wyciśnięciu są czas zameldować się w jednostce.
całkiem niezłe, „Okazuje się, że jeść można prawie wszystko.
żabki też. Dżdżownice po wyciśnięciu są całkiem niezłe,
Przysmażone na
blasze są dobre żabki też. Przysmażone na blasze są dobre jak
jak skwareczki. skwareczki”, twierdzi Jeszka. „Tylko kreta
i ogona szczura nie wolno. Nie wiem czemu,
podobno jest w nim strychnina. Ale staraliśmy
się raczej złapać rybę albo wziąć kurę lub gąskę
od gospodarza. Nie zastanawialiśmy się, czy
kradniemy. Takie były nasze zadania”.
Starszy sierżant Jerzy Pawlak (instruktor
płetwonurków i spadochroniarzy – 476 skoków;
dzisiaj prowadzi prywatną firmę zatrudniającą
ratowników) zasłynął z tego, że zastrzelił wie-
wiórkę, upiekł ją i zjadł. W miesięczniku „Żoł-
nierz Polski” (11/2001) opowiadał też o bojo-
wych zadaniach: „Naszą sześcioosobową grupę
zrzucono na trasie Oświęcim–Tychy–Gierałto-
wice. Mieliśmy wysadzić szklarnię. Po wyko-
naniu zadania każdy na własną rękę w ciągu
24 godzin miał dotrzeć do Dziwnowa. Była zi-
KOMANDOSI
szkolili się między
innymi na okrętach
podwodnych
projektu 613.

ma. Do Gorzowa Wielkopolskiego dojechałem
na stopniach pociągu towarowego. Tam ukra-
dłem karetkę pogotowia i na sygnale dojecha-
łem do jednostki w Dziwnowie. Spóźniłem się
siedem minut i dostałem siedem dni paki”.
Mniejsze kradzieże były na porządku dzien-
nym. „Do dzisiaj trochę rowerów leży pod mo-
stem w Dziwnowie, gdzie wrzucali je żołnierze
wracający do jednostki”, mówi Jeszka. „Naj-
częściej ginęły po ćwiczeniach. Łączność czę-
sto szwankowała, więc meldunek do centrali
w Dziwnowie składał komandos-rowerzysta.
Jakby tego nie zrobił, ćwiczenia byłyby niezali-
czone. Rowery znikały też, gdy żołnierze wy-
chodzili na przepustki. Co będą pieszo wra-
cać... To były inne czasy. Dzisiaj by to nie prze-
szło”. Dowództwo przymykało oko, bo był to
jeden z elementów wyszkolenia.
ZRZUT NA NRD
Każdy był wrogiem. Zrzucony na spadochro-
nie albo desantujący się przez wyrzutnię torpe-
dową komandos trafiał przecież na „wrogi” te-
ren. A tam już na niego „polowali”. O ćwicze-
H O R Y Z O N T Y
niach komandosów wiedziała milicja, Wojska
Ochrony Pogranicza, służby bezpieczeństwa.
Jeszka wpadł raz pod Kołobrzegiem. „Miałem
przetrzymać na lądzie niewykryty pięć godzin.
Byłem dowódcą grupy. Wiedziałem, że jak
mnie złapią, to może być źle. Tam byli Rosja-
nie, którzy nie wiedzieli o naszych ćwicze-
niach, więc mogli strzelać ostrą amunicją”.
Przez bagna dotarł do drogi Kołobrzeg–Ko-
szalin, przy górniczym ośrodku Podczele. „Tam
wlazłem do rowu. Obserwuję: nic się nie dzieje.
Pomyślałem, że wejdę na teren ośrodka i prze-
czekam do rana. Ale jak się tylko podniosłem,
po drugiej stronie szosy czekała już na mnie ca-
ła kompania. Co trzy metry żołnierz. Nie mia-
łem szans”, opowiada Jeszka.
Trafił na przesłuchanie do Mielna. Prze-
słuchującym był prawdziwy oficer kontrwy-
wiadu. „Było na ostro: światło w oczy, zdej-
mowanie odcisków palców, wszystko. Stra-
szyli, że nic nie wiedzą o ćwiczeniach, że
szpieg jestem. Pytali, gdzie reszta ludzi”.
Podkreśla, że najczęściej lepsi byli jednak
komandosi. „Granice nie były szczelne, więc
z WOP-em z reguły wygrywaliśmy”.
Zdarzały się i pomyłki. Raz pilot śmigłow-
ca zrzucił omyłkowo spadochroniarzy
z Dziwnowa na teren Niemiec. To zdarzenie
wspominał w „Żołnierzu Polskim” Janusz
Tomczak (11/2001). „Nasze dowództwo
szybko zorientowało się, co się stało, i zawia-
domiło Niemców. Siedzieliśmy w krzakach,
a wokół jeździły samochody z niemieckimi
oznaczeniami. Przez megafony po polsku
i niemiecku informowały, że ćwiczenia się
skończyły, bo przez przypadek przekroczyli-
śmy granicę państwa. Śmialiśmy się, że
WOP-iści wymyślili sposób, aby wyciągnąć
nas z lasu. Strach pomyśleć, co by się stało,
gdybyśmy wpadli na patrol Niemców. Ostrze-
lalibyśmy ich ze ślepaków, a oni mieli ostrą
amunicję”. Sprawa skończyła się oficjalnym
protestem władz NRD.
Innym razem żołnierz, który wydawał ładun-
ki ćwiczebne, dał koledze prawdziwy trotyl.
Żołnierza zrzucono ze śmigłowca z za-
daniem dokonania sabotażu linii
kolejowej gdzieś między Byd-
goszczą a Toruniem. Jeszka
opowiada, że cudem nie doszło
do wykolejenia pociągu: „Pod-
łożył ładunek i... odpalił. Wy-
sadził tory, po których niedłu-
go miał przejechać ekspres”.
NA NIEMCÓW
I DUŃCZYKÓW
W jednostce nie było
sztucznych wyrzutni torpedo-
wych, a najbliższe znajdowały
się w porcie wojennym Gdynia-
-Oksywie. Ćwiczenia z desanto-
-Oksywie
wania podwodnego wykonywane
były więc na bojowo z luków tor-
pedowych ówczesnych okrętów podwod-
nych, między innymi „Sępa”, „Wilka”
i „Bielika”. Jednorazowo okręt opuszczały
trzy trzyosobowe grupy płetwonurków (od-
dział liczył dziewięć osób). „Zanurzenie na
jakieś 20 metrów, żeby nie dopadła nas cho-
roba kesonowa”, wylicza Jeszka. „Okręt był
ładnych kilkaset metrów od plaży, często
grubo ponad kilometr, żeby nie namierzyły
go «wrogie» sonary. W takich warunkach
się desantowaliśmy, najczęściej w nocy”.
Była też wersja druga: desantowanie z nie-
wielkich kutrów torpedowych. Te podchodzi-
ły blisko, na jakieś 300 metrów od plaży. Płe-
twonurkowie w małych grupach opuszczali je
na pontonach. Wyposażenie płetwonurka:
aparat typu Mors P-21 z dwoma butlami po-
wietrznymi, kombinezon dwuczęściowy
PW-2 i nóż. Na akcję dodatkowo trzeba było
zabrać karabinek szturmowy, pistolet z tłumi-
kiem i miny magnetyczne.
AMERYKAŃSKI SKAFANDEREK
„Miałem elegancki, amerykański skafande-
rek płetwonurka”, mówi Jeszka. Amerykań-
ski?! W PRL-u? „Oczywiście. Wszystko mieli-
śmy z Wietnamu. Ile tego tam po wojnie zosta-
ło...”. A z Wietnamem Północnym Polska Lu-
dowa, tak jak Związek Radziecki, relacje miała
bardzo dobre. W ten sposób do Dziwnowa trafił
oryginalny amerykański transporter gąsienico-
wy, który partyzanci Wietkongu zdobyli na
Amerykanach. Z oryginalną numeracją boczną,
napisem „US Army” i wielką białą gwiazdą.
Komandosi sfotografowali się w nim. Czterech
żołnierzy ma na sobie... amerykańskie mundu-
ry, hełmy i broń.
Sprzęt, na którym ćwiczyli, pochodził też
z innych państw NATO. Ten zdobywał polski
wywiad wojskowy. Jerzy Pawlak wspomina:
„Dostaliśmy na przykład garoty (broń do du-
szenia lub podrzynania gardła) pokryte opiłka-
mi diamentu. Były zapakowane w folię, na któ-
rej wytłoczono napis «Made in France». Struny
zakończone były uchwytami. Jeden zapinało
się za pas, drugi trzymało w ręce. Miały służyć
do cichego «zdejmowania» wartowników. Prze-
cinały ciało do kości”.
W wyposażeniu 1 Batalionu była nowocze-
sna angielska radiostacja. Broń pochodziła
z USA, Izraela, Niemiec, Anglii, Francji. I amu-
nicji skolko ugodno. Teoretycznie niedostępna
na terenie państw Układu Warszawskiego, była
w standardowym wyposażeniu specjalsów
z Dziwnowa. Jeszka wyjaśnia: „Sprawa jest
prosta – mieliśmy wtopić się w otoczenie. Jeśli
gdzieś bym trafił, wiedziałem, jaki mają sprzęt,
broń, umiałem się nimi posługiwać. Jakbym
miał ukraść wojskowy pojazd, musiałem wie-
dzieć, jak go uruchomić, a potem prowadzić”.
W pierwszych latach istnienia 1 Batalionu
Szturmowego dużą wagę przykładano do nauki
języków obcych. Obowiązkowy był niemiecki,
ale można też było zapisać się na naukę angiel-
POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009 57
 P O W R Ó T
skiego czy języków skandynawskich. „Ludzie
chętnie się do tego garnęli. Niestety, dowódz-
two położyło potem sprawę. Tylko oficerowie
się uczyli”, wspomina Jeszka. W najlepszych
czasach jednostki istniały nawet kompanie an-
gielska i niemiecka. Rozkazy na zbiórkach ofi-
cerowie wydawali w językach obcych, żeby ko-
mandosi lepiej wczuli się w rolę żołnierzy
państw NATO.
SZPIEG NA POKŁADZIE
Interesowały ich porty, drogi, mosty w ca-
łej Jutlandii. Informacje o strategicznych
punktach – celach, obiektach – najczęściej
zbierał wywiad, ale i oficerowie z Dziwno-
wa. „Były takie rekonesanse. Nasi oficerowie
wypływali zakamuflowani jako cywile zało-
ganci na statkach handlowych. Obserwowali
i dokumentowali, jak wyglądają porty, prze-
smyki, jak tamtejsze wojsko je kontroluje. Na
tej podstawie trenowaliśmy na przykład wy-
sadzanie mostów”.
Na mapach i zdjęciach poznawali plany por-
tów w Szwecji czy Danii. Robili je oficerowie
kierunkowi w ramach niby to prywatnych wy-
cieczek. „My odpowiadaliśmy za porty w Ka-
nale Kilońskim i na Półwyspie Jutlandzkim”,
dodaje Jeszka. Do szkolenia w wysadzaniu
portów służył Port Północny w Gdyni. „Kiedy
go budowano, jako dowódca kompanii płetwo-
nurków przyglądałem
się, gdzie należy za-
kładać ładunki wybu-
Do Dziwnowa trafił
chowe. Do dzisiaj oryginalny amerykański
znam najsłabsze stro-
ny nie tylko polskich transporter gąsienicowy,
portów. Wiem, gdzie
zamontować ładunki,
który partyzanci
żeby zrobić jak naj- Wietkongu zdobyli
więcej szkód, albo jak
je na Amerykanach
p r z e c h w yc i ć
i utrzymać. O to prze-
cież także chodziło, żeby obiekty w Jutlandii
zdobyć, a potem utrzymać do nadejścia wspar-
cia regularnych jednostek”.
KIERUNEK CZECHOSŁOWACJA
Zamiast do Kopenhagi, część 1 Batalionu
Szturmowego z Dziwnowa weszła do Cze-
chosłowacji w ramach interwencji wojsk
Układu Warszawskiego. Mieli opanować lot-
nisko Hradec Kralove, punkt ześrodkowania
polskiej 2 Armii. Ich akcja nosiła kryptonim
„Pochmurne lato”. Lotnisko zajęli bez pro-
blemu – Czesi nie stawiali żadnego oporu.
Nerwowo było tylko podczas neutralizowania
jednej placówki czeskiej straży granicznej.
Komandos trącił karabinem czeskiego ofice-
ra, u którego zobaczył pistolet. Czech upierał
się, że broń odda tylko oficerowi. Sprowa-
dzono wyższego szarżą żołnierza i Czesi nie
stawiali już oporu. Potem zadania komando-
sów z Dziwnowa polegały już tylko na uci-
szaniu czechosłowackich radiostacji.
58 POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009
D O P R Z E S Z Ł O Ś C I
Skansen po 1 Batalionie
Zbigniew Jeszka marzy o „skansenie” po 1 Batalionie, ale na razie musi
zadowolić się corocznymi spotkaniami z dziwnowskimi komandosami.
R azem ze swoją jednostką
Zbigniew Jeszka prze-
niósł się do Lublińca, gdzie
Dziś jest szefem koła
Związku Polskich Spado-
chroniarzy i radnym w Dziw-
mi, kronika jednostki i czar-
ne T-shirty z logo dziwnow-
skich komandosów, które
służył jeszcze dwa lata. Po- nowie. Prowadzi szkołę dla płetwonurkowie rozdają
tem przeszedł do Marynarki płetwonurków. Marzy mu znajomym. W koszarach po
Wojennej, wrócił do Dziwno- się jakiś „skansen” po batalionie szturmowym
wa, był dowódcą kompanii 1 Batalionie. Na razie mu- mieszczą się teraz jednost-
rozminowania. W 1999 roku szą wystarczyć coroczne je- ki saperów, artylerii prze-
przeszedł na emeryturę. sienne spotkania z kolega- ciwlotniczej i chemicznej.
Niewielu jest żołnierzy, którzy pamiętają te legały głównie na ochranianiu miejscowych
czasy. Relację jednego z nich, starszego chorą- posądzanych o kolaborację z wojskami UW
żego Bolesława Prusa, starszego instruktora (nawet za rozmowę z polskim oficerem ko-
spadochronowego, spisał dziennikarz „Koman- bietom golono głowy).
dosa” (4/1996): „Otrzymałem rozkaz, żeby uci-
szyć w Mielniku koło Pragi stację telewizyjną. FERALNY POKAZ
Polecieliśmy trzema śmigłowcami Mi-8. Początek końca batalionu to pokaz dla gene-
W czasie lotu widzieliśmy całą masę wojska rała Wojciecha Jaruzelskiego w latach osiem-
czeskiego stacjonującego w okolicznych lasach, dziesiątych. Działo się to po kursie walki wręcz
wyposażonego w ciężki sprzęt i czołgi. Kiedy we Wrocławiu. „Szkolili nas tam północni Ko-
wylądowaliśmy w środku tej masy wojska, żoł- reańczycy. Przyjeżdżał taki pułkownik i major
nierze czescy siedzieli i jedli śliwki. Nikt do nas z ataszatu”, mówi Jeszka.
nie podchodził, choć gdyby chcieli, mogliby Komandosi byli po cywilnemu, bo Koreań-
nas wystrzelać jak kaczki. czycy bardzo chcieli wiedzieć, kogo uczą sztuk
Było to według nas walki. Ale polskie dowództwo nie chciało się
dość głupie zadanie,
gdyż mieliśmy uciszyć
nikomu chwalić posiadaniem specjednostki, na-
wet sojusznikom. „Jak pytali: «Ty skąd, nie ko-
ten nadajnik, niczego mandos czasem?», to mówiłem, że jestem zwy-
nie niszcząc. Wykręci- kłym żołnierzem z Wojsk Ochrony Pograni-
liśmy więc trzy lampy cza”, tłumaczy Jeszka.
i odlecieliśmy z powro-
tem. Podczas pobytu
„Dostaliśmy wtedy nieźle w kość. Ale za to
potem na poligonie w Jaworzu zrobiliśmy taki
w Czechosłowacji, że- pokaz walki wręcz dla generała Jaruzelskiego
by zabić nudę, zorgani- i przedstawicieli Komisji Obrony Narodowej!
zowaliśmy kilka razy Gdy zobaczyli sprawność żołnierzy, to potem
skoki spadochronowe. usłyszałem, jak mówili: «A po co my będziemy
Ale niedługo generał nam tego zabronił, bo ich szkolić? Kto sobie z nimi poradzi? Przecież
Czesi skarżyli się, że zamiast wyprowadzać nie ZOMO ani milicja. I to był początek końca
Wojsko Polskie z Czechosłowacji, my je jesz- naszej jednostki»”.
cze zrzucamy”. W 1986 roku 1 Batalion najpierw wyprowa-
Komandosi narzekali, że pełnią warty i nie dzono z Dziwnowa do Lublińca, a następnie
wykonują zadań bojowych. Pod koniec sierpnia zlikwidowano. W 1993 roku utworzono tam
dowódca 1 Batalionu Szturmowego dostał wia- 1 Pułk Specjalny Komandosów. Formoza, mor-
domość, że Czesi w okolicach Hradec Kralove ska jednostka działań specjalnych, powstała
poukrywali swoje samoloty przed wojskami w 1974 roku w Gdyni (wtedy jeszcze pod na-
Układu Warszawskiego w stodołach i magazy- zwą Zespołu Badawczego do spraw Płetwonur-
nach. Tę akcję opisał Hubert Królikowski ków Morskich). Komandosi z Dziwnowa byli
w książce „1 Batalion Szturmowy” (Fundacja jednak pierwszymi płetwonurkami.
Polonia Militaris, Warszawa, 2007). Samoloty „Razem ze mną szkoliła się cała później-
miały stać przy prostych drogach tak, by mo- sza kadra Formozy. Tu, w Dziwnowie, no bo
gły stamtąd wystartować. Ale kiedy komando- gdzie mieli się wtedy szkolić?”, wspomina
si, zrzuceni ze śmigłowców, przeprowadzili Zbigniew Jeszka. „Zresztą Formoza podbie-
nocny rajd na wioskę, w której rzekomo były rała nam ludzi. I nie tylko ona. To nasi trafili
poukrywane czeskie samoloty, odkryli, że sto- do specjalnej grupy pułkownika Edwarda
doły są puste. We wsi był, owszem, myśliwiec Misztala na Okęcie (legendarna już pierwsza
MiG-15, ale na postumencie, jako pomnik. grupa antyterrorystyczna; jej funkcjonariusze
Do momentu wycofania się z Czechosło- ochraniali samoloty LOT-u), do GROM-u,
wacji zadania komandosów z Dziwnowa po- a część poszła do Lublińca”. 
POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009 59

F E L I E T O N
ZDZISŁAW NAJDER
W czasach komunistycznego totalitaryzmu czytaliśmy
uwagi Monteskiusza pełni podziwu dla jego wnikliwości.
Honor i władza monarchy
W
połowie XVI wieku
Francja w większości
była katolicka, ale mimo
to wyznawcy innych reli-
gii mieli sporo swobody.
Byli tej tolerancji przeciwni katoliccy radykało-
wie. Król Karol IX obawiał się, że przejmą oni
władzę w państwie i w nocy z 23 na 24 lipca
1572 roku wykonał manewr uprzedzający: wy-
dał rozkaz zabicia protestantów. W samym Pa-
ryżu wyrżnięto ich wówczas około trzech tysię-
cy. Noc świętego Bartłomieja przeszła do histo-
rii jako ponury symbol zbrodniczej nietoleran-
cji religijnej. Rozpoczęła emigrację dziesiątek
tysięcy francuskich hugenotów.
Blisko dwa wieki później wielki filozof pra-
wa Monteskiusz (Charles-Louis de Secondat,
książę de Montesquieu) w swoim epokowym
dziele „O duchu praw” rozgranicza władzę usta-
wodawczą, wykonawczą oraz sądowniczą i potę-
pia pryncypialne postępowanie Karola IX. Przy-
tacza z aprobatą odpowiedź udzieloną wówczas
królowi przez wicehrabiego d’Orte: „Znajduję
tu wielu dzielnych ludzi, ale nie ma wśród nas
katów – więc błagamy Wielką Książęcą Mość,
aby raczyła użyć naszego życia i ramion do rze-
czy możliwych do spełnienia”.
Prawda, pisze Monteskiusz, to monarcha na-
daje i odbiera honor swoim poddanym. Może
ich bowiem podnosić do różnych godności albo
ich pozbawiać. Ale „ten sam honor stanowi, że
władca nie powinien nigdy nakazywać nam cze-
goś, co by nas bezcześciło” (a tak postąpił jego
zdaniem Karol IX). Królowi nie wolno postępo-
wać arbitralnie, musi pilnować zasad. Poddani
winni mu są posłuszeństwo, ale także w ramach
WIZYTÓWKA
Profesor ZDZISŁAW NAJDER
W 1976 roku założył podziemne Polskie
Porozumienie Niepodległościowe. W latach
1982–1987 był dyrektorem Rozgłośni Polskiej
Radia Wolna Europa. Skazany w 1983 roku
zaocznie na śmierć przez Sąd Wojskowy
w Warszawie. W 1991 roku założył Klub
Atlantycki, postulujący wejście Polski do NATO,
i został jego pierwszym prezesem.
60 POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009
Rycerskie sprawy
(33)
określonych reguł. Honor, pisze Mon-
teskiusz – skądinąd wielbiciel ówcze-
snego angielskiego systemu politycz-
nego – jest z natury wrogi despoty-
zmowi, to znaczy ustrojowi, w któ-
rym władza nie jest poddana żadnym
zewnętrznym normom. Taki ustrój ła-
mie ludzką godność. W czasach ko-
munistycznego totalitaryzmu czytali-
śmy uwagi Monteskiusza z podziwem
dla jego wnikliwości. Zastanawiając się
głębiej nad rolą honoru w państwie mo-
narchicznym, Monteskiusz wylicza
trzy podstawowe zasady:
1.Wolno nam dbać o swój majątek,
ale bezwarunkowo nie wolno dbać o ży-
cie; to znaczy, że musimy je być gotowi
oddać, gdy honor tego wymaga.
2. Nie wolno dopuszczać do lekce-
ważenia lub zakwestionowania przy-
znanej nam pozycji, jest ona bowiem
wyrazem i symbolem określonego po-
rządku moralnego – kto jej zaprzecza,
obraża moralność.
3. „Rzeczy, których honor zabrania,
surowiej są wzbronione wówczas, gdy
prawa nie współdziałają w ich potępie-
niu; te zaś, których wymaga, ściślej są
wymagane, gdy prawo ich nie żąda”.
Na przykład dane słowo tym silniej wią-
że człowieka honoru, jeżeli nie zostało
poświadczone rejentalnie. Człowiek ho-
noru odda znalezione pieniądze, cho-
ciaż nikt nie może udowodnić, że je
znalazł. Obowiązki wobec przyjaciół
nie są nigdzie skodyfikowane, ale
tym silniej wiążą.
Zdaniem Monteskiusza, słusznie
zabrania się szlachcie handlu, bo
skupienie w rękach jednego stanu
władzy i pieniędzy jest groźne dla
państwa. 
Obowiązki
wobec przyjaciół
nie są nigdzie
skodyfikowane,
ale tym silniej
wiążą

BARTOSZ ŁOWCZYNOWSKI
Stalowy walec
Czy to prawda, że w 1939 roku niemiecka armia
dzięki kolosalnej przewadze technicznej pokonała Polskę?
M
yśląc o niemieckiej ar-
mii najeżdżającej Pol-
skę we wrześniu 1939
roku, wyobrażamy so-
bie stalowy walec, który bezkarnie
przetacza się przez nasze linie obrony,
miażdżąc wszelkie próby oporu bez-
radnych polskich bohaterów, w nad-
ludzkim wysiłku starających się za-
trzymać zamkniętych w czołgach
agresorów. Tyle samo jest w tym wy-
obrażeniu prawdy, co błędnych ste-
reotypów i złudnych uogólnień.
WIO, KONIKU
W chwili napaści na Polskę nie-
mieckie siły zbrojne liczyły około 2,8
miliona żołnierzy, z czego przeciw
naszemu krajowi skierowano 1,6 mi-
liona. Reszta, czyli 1,2 miliona, pozo-
stała na terenie III Rzeszy, zabezpie-
H O R Y Z O N T Y
czając zachodnie granice przed ewen-
tualnym atakiem Francji i Anglii, oraz
jako rezerwy i odwody. Z masy, która
ruszyła na Polskę, 50 tysięcy służyło
w marynarce wojennej, 200 tysięcy
w siłach powietrznych, a pozostała
część w wojskach lądowych, owym
mitycznym stalowym walcu.
Wehrmacht (wojska lądowe) miał
dysponować 104 dywizjami i kilkoma
mniejszymi samodzielnymi oddziała-
mi. Do tego należy doliczyć wojska
ochrony pogranicza i straż graniczną.
W skład tych dodatkowych oddziałów
wchodziła również brygada kawalerii.
Niemcy mieli także jednostkę jaz-
dy, której użyli w kampanii wrześnio-
wej. Nie różniła się ona właściwie ni-
czym od polskich odpowiedników.
Tworzyły ją dwa pułki jazdy, dywi-
zjon artylerii, oddział rozpoznawczy
i pododdziały zabezpieczenia. Brygada jako
środków transportu używała głównie koni
i wozów. Jedynym jej zmechanizowanym pod-
oddziałem było rozpoznanie, ale polska bryga-
da kawalerii także miała ten pododdział zmo-
toryzowany i zmechanizowany. We wrześniu
1939 roku działała na kierunku obrony Armii
Modlin. Niemcy nie zrezygnowali z tej bryga-
dy po zakończeniu działań w Polsce (istniała
aż do 1942 roku).
SZARA PIECHOTA
Ze wspomnianych już 104 związków tak-
tycznych naszych ówczesnych wrogów zaled-
wie niewielka część używała czołgów i samo-
chodów. Na potrzeby wrześniowej batalii
Niemcy stworzyli trzy grupy armii, które prze-
jęły obowiązek kierowania wojskiem. Dwie
PRZYCZYN z nich, Grupa Armii Północ i Grupa Armii Po-
PORAŻKI nie łudnie, stacjonowały przy granicy z Polską
należy szukać i przygotowywały się do inwazji. Trzecia,
w przewadze Grupa Armii C, strzegła flanki zachodniej
technicznej
przeciwnika, Niemiec, mając 34 dywizje – wszystkie pie-
tylko choty. Na granicy z Francją nie było żadnej
w umiejętno- jednostki, do której pasowałaby nazwa „zmo-
ściach
niemieckich
toryzowana”, „pancerna” lub podobna. Prze-
dowódców, bywała tam jedynie sama piechota. I to pod-
którzy na rzędnej jakości.
froncie potrafili W wojsku hitlerowskich Niemiec istniał
bezbłędnie
używać
podział na jednostki piechoty pierwszego, dru-
nielicznych sił giego, trzeciego i czwartego rzutu. Różnice
pancernych. (w uproszczeniu) polegały na ilości używane-
POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009 61
 P O W R Ó T
SIŁY NIEMIECKIE na zachodzie były w istocie zwykłą maszerującą piechotą, korzystającą z zaprzęgów
konnych, i bez stalowych pancerzy.
NIEMIECKIE dywizje lekkie stanowiły zwykłą piechotę zmotoryzowaną,
wzmocnioną batalionem czołgów lekkich Pzkfw I i II, które nie odbiegały
parametrami technicznymi od polskich tankietek TKS (na zdjęciu).
go przez nie sprzętu i jego jakości.
Dywizje stacjonujące przy granicy
zachodniej były przeważnie jednost-
kami ostatnich rzutów mobilizacyj-
nych. W ich taborach trudno byłoby
znaleźć samochody osobowe, cięża-
rowe czy motocykle, nie mówiąc o sa-
mochodach pancernych, transporte-
rach i czołgach – tych nie miały
w ogóle. Dysponowały też niewielką
ilością sprzętu artyleryjskiego i po-
zbawione były innych środków wspar-
cia (granatniki, moździerze).
Służba logistyczna w ówczesnej
niemieckiej piechocie korzystała z ko-
ni i wozów. Dywizja trzeciego rzutu
miała ich odpowiednio ponad 6 tysię-
cy i 1,5 tysiąca. Dywizja drugiego
rzutu – prawie 5 tysięcy koni i trochę
mniej niż tysiąc wozów. Logistyka
obu była w większości niezmotoryzo-
wana, podobnie jak transport sprzętu.
Dysponowano co prawda samochoda-
mi, odpowiednio po około 500 i około
900, ale używano ich raczej do woże-
nia sztabów. Zatem siły niemieckie na
62 POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009
D O P R Z E S Z Ł O Ś C I
Nie ma prawdy
w stwierdzeniu,
że zacofane wojsko
polskie musiało stawiać
czoło potężnemu
mechaniczno-
-stalowemu
walcowi.
zachodzie były w istocie zwykłą ma-
szerującą piechotą, korzystającą z za-
przęgów konnych, i bez stalowych
pancerzy.
PANCERNA
ARYTMETYKA
Można uznać, że zachodnia granica
była kierunkiem drugorzędnym i mu-
siano tam wystawić gorsze oddziały,
ponieważ żadnego kraju nie stać na
same nowoczesne jednostki. Spośród
zgrupowań użytych do podboju
wschodniego sąsiada Grupa Armii
Północ dysponowała 22 dywizjami,
a Grupa Armii Południe 34, gdyż mia-
ła dokonać najważniejszego uderzenia.
Łącznie zaatakowało nas 56 związków
taktycznych, przeciwko którym wysta-
wiliśmy 39 dywizji piechoty (w tym
dziewięć rezerwowych o obniżonym
potencjale bojowym), osiem brygad
kawalerii, dwie brygady zmotoryzo-
wane i trzy brygady górskie.
Spośród atakujących niemieckich
związków taktycznych większość, bo
aż 42, stanowiły dywizje piechoty niemające
ani jednego czołgu. Przeważnie były to związ-
ki pierwszorzutowe, używające jako środków
transportu koni i wozów, które w ich podod-
działach logistycznych były jedynymi, jakby-
śmy to dziś powiedzieli, „platformami trans-
portowymi”. Działa również holowano najczę-
ściej końmi.
We wrześniu 1939 roku niemiecka dywizja
piechoty na froncie wschodnim miała około
4,5 tysiąca koni i tysiąc wozów. Dysponowała
również ponad tysiącem samochodów różnych
typów. I właśnie to dawało jej przewagę nad
polskimi jednostkami. Choć w większości
sytuacji niemieccy piechurzy przemieszczali
się jednak konno lub pieszo.
Zatem tylko 14 dywizji miało charakter
zmotoryzowany lub zmechanizowany. To one
mogą stanowić zalążek owego walca, który
przetoczył się wtedy przez II Rzeczpospolitą.
Do takiej kategorii powinniśmy jednak zali-
czać tylko jednostki, które miały choć trochę
czołgów – ówczesnych wyznaczników potęgi.
Dlatego w rachunkach powinniśmy pominąć
dywizje zmotoryzowane, będące w istocie
zwykłą piechotą wożoną samochodami.
Takich związków taktycznych Niemcy mie-
li cztery. Pozostało więc dziesięć dywizji, któ-
re zasługiwały na miano zagonów pancernych.
Cztery z nich były tak zwanymi dywizjami
lekkimi. W istocie stanowiły zwykłą piechotę
zmotoryzowaną, wzmocnioną batalionem
czołgów lekkich Pzkfw I i II, które nie odbie-
gały parametrami taktyczno-technicznymi od
polskich tankietek TKS.
Tylko sześć dywizji zasługiwało zatem na
miano stalowego walca. To jednostki pancer-
ne, wyposażone w blisko 350 czołgów, kilka-
set innych wozów bojowych oraz kilka tysięcy
samochodów. Stanowiły w tym czasie napraw-
dę potężną siłę.
PRZEWAGA W TAKTYCE
Czy prawdą jest zatem, że niemiecka armia
była gigantem, który przewagą techniczną po-
konał Polskę? Odpowiedzieliśmy na to pyta-
nie: ze 104 dywizji, które Niemcy mieli we
wrześniu 1939 roku, tylko sześć było pancer-
nymi, cztery następne stanowiły namiastkę si-
ły pancernej, a kolejne cztery zwykłą piechotę
WE WRZEŚNIU
1939 ROKU wożoną samochodami. Zatem polscy żołnie-
niemiecka rze w przeważającej mierze zmagali się z nie-
dywizja piechoty mieckimi piechurami.
na froncie
wschodnim
Przyczyn porażki nie należy szukać w prze-
miała około wadze technicznej przeciwnika, a raczej
4,5 tysiąca koni w umiejętnościach niemieckich dowódców,
i tysiąc wozów. którzy na froncie potrafili bezbłędnie używać
Miała też
ponad tysiąc
nielicznych sił pancernych (ekonomia sił, sku-
samochodów. pianie przewagi na wybranych kierunkach na-
I właśnie tarcia). Właśnie to zapewniło Wehrmachtowi
ich użycie przewagę. Nie ma natomiast krzty prawdy
zapewniało
jej przewagę
w stwierdzeniu, że zacofane wojsko polskie
nad jednostkami musiało stawiać czoło potężnemu mechanicz-
polskimi. no-stalowemu walcowi. 

Z głębokim smutkiem
przyjąłem wiadomość
o tragicznej śmierci
kpt. Daniela AMBROZIŃSKIEGO
wybitnego żołnierza Wojska Polskiego,
który zginął bohaterską śmiercią
w czasie wykonywania
zadania bojowego w Afganistanie.
Cześć Jego pamięci!
RODZINIE i PRZYJACIOŁOM
Poległego Żołnierza
składam serdeczne wyrazy współczucia.
gen. broni Bronisław Kwiatkowski,
dowódca operacyjny sił zbrojnych
Panu ppor. Przemysławowi
WOŹNIECKIEMU
oraz Jego RODZINIE
wyrazy szczerego żalu
i głębokiego współczucia
z powodu śmierci
OJCA
składają
dowódca, kadra i pracownicy wojska
60 Wieliszewskiego Dywizjonu
Rakietowego OP
im. gen. dyw. Gustawa Konstantego
Orlicz-Dreszera w Olszewnicy Starej.
Z głębokim żalem i smutkiem
żegnamy
prof. dr. hab. inż. Marka DIETRICHA
doktora honoris causa
Wojskowej Akademii Technicznej
członka rzeczywistego PAN,
wybitnego uczonego,
zasłużonego nauczyciela
akademickiego,
Przyjaciela naszej Akademii.
RODZINIE Zmarłego
wyrazy serdecznego współczucia
składają
senat, rektor, pracownicy i studenci
Wojskowej Akademii Technicznej
im. Jarosława Dąbrowskiego.
H O R Y Z O N T Y
Wyrazy szczerego współczucia
i głębokiego żalu
Panu pułkownikowi Henrykowi
MAJOWI
z powodu śmierci
MATKI
składają
dowódca, kadra i pracownicy
Dowództwa Pomorskiego Okręgu
Wojskowego.
Panu płk. Krzysztofowi
DOMŻALSKIEMU
wyrazy szczerego współczucia i żalu
w trudnych chwilach po śmierci
MATKI
składają
szef, kadra zawodowa
i pracownicy wojska
Zarządu Organizacji i Uzupełnień – P1
Sztabu Generalnego WP.
Z ogromnym żalem przyjęliśmy
wiadomość o tragicznej śmierci
kmdr. ppor. Przemysława LISZKA
Pogrążonym w smutku
RODZINIE i BLISKIM
wyrazy szczerego współczucia
składają
dowódca, kadra i pracownicy wojska
Dywizjonu Okrętów Zwalczania
Okrętów Podwodnych.
Z głębokim żalem
przyjęliśmy wiadomość
o tragicznej śmierci
naszego wspaniałego kolegi
śp. kmdr. ppor. Przemysława LISZKA
ŻONIE, SYNKOWI oraz RODZICOM
najszczersze wyrazy współczucia
składają
dowódca ORP „Gen. T. Kościuszko”
wraz z załogą.
RODZINIE zmarłego
ppłk. rez. Jana MARYANKA
wielkiego człowieka
i serdecznego przyjaciela
wyrazy szczerego współczucia
składają
płk Mirosław Nawrot,
płk rez. Józef Baczul,
płk rez. Sergiusz Misiejuk.
Z głębokim smutkiem przyjęliśmy
wiadomość o śmierci
płk. w st. spocz. Bogdana ROSY
wieloletniego dziennikarza prasy
wojskowej, a także członka zarządu
– rzecznika prasowego
Fundacji Pomocy Emerytom
i Rencistom Wojskowym
w okresie marzec 2005 – marzec 2008.
RODZINIE Zmarłego
wyrazy współczucia
składają
Rada Fundacji, Zarząd Fundacji.
Panu chor. Pawłowi TOMCZAKOWI
oraz Jego RODZINIE
szczere wyrazy żalu i współczucia
z powodu śmierci
OJCA
składają
dowództwo, kadra i pracownicy wojska
3 Skrzydła Lotnictwa Transportowego
w Powidzu.
Panu płk. dr. Krzysztofowi
DOMŻALSKIEMU
oraz Jego RODZINIE
wyrazy głębokiego współczucia
i żalu z powodu śmierci
MAMY
składają
żołnierze i pracownicy wojska
Biura Ewidencji Osobowej WP.
POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009 63
 F A S C Y N A C J E

Prawie
wszystkie elementy
konstrukcyjne
pistoletów są bogato
zdobione srebrem
i złotem.

FOT. MICHAŁ DZIEWULSKI (3)

PIOTR WILKOSZ

Luksusowa broń
oraz panoplia, czyli dekoracje złożone z roz-
mieszczonych wokół tarczy z herbem broni bia-
łej i uzbrojenia ochronnego.
W skład wyposażenia kasety wchodzą po-
Para pistoletów pojedynkowych wraz z przyborami to jeden z ciekawszych nadto: żelazny śrubokręt dwustronny z drew-
eksponatów galerii „Broń i Barwa w Polsce” krakowskiego Muzeum Narodowego. nianym trzonkiem, drewniany młotek, żelazne

Z
estaw pistoletów został wy-
produkowany w 1803 roku
przez manufakturę w Wer-
salu, której dyrektorem był
pochodzący z rusznikarskiej rodziny
Mikołaj Noel Boutet. Po wybuchu re-
wolucji francuskiej dekretem Konwen-
tu Narodowego z 23 sierpnia 1792 ro-
ku powołano do życia manufakturę
broni, która łączyła początkowo kilka
drobnych wytwórni z okolicznych
miejscowości. W czasie wojen prowa-
dzonych przez Republikę Francuską,
a później Napoleona manufaktura
Bouteta stała się w jednym z najwięk-
szych producentów broni dla armii.
Wyprodukowano tam łącznie 145 ty-
sięcy sztuk broni palnej i 480 tysięcy
sztuk broni białej.
WZLOT I UPADEK
Od roku 1794 obok produkcji na
potrzeby armii Boutet dostał od rządu
pozwolenie na wykonywanie broni
w wydaniu luksusowym. Nabywcy
chętnie ją kupowali, ponieważ doda-
wała splendoru użytkownikom. Rów-
nież władze państwowe obdarowywa-
ły nią obywateli za zasługi.
Schyłek wytwórczości Bouteta
przypada na lata po restauracji mo-
narchii. W 1815 roku wojska pru-
skie poważnie uszkodziły zakłady.
Boutet przeniósł się do Paryża,
gdzie otworzył nowy zakład, jednak
ostra konkurencja nie pozwoliła mu
już na szersze rozwinięcie produk-
cji. W ostatnich latach życia, aż do
śmierci w 1833 roku, był w trudnej
sytuacji materialnej.
MISTERNA ROBOTA
Pistolety wykonane są na bardzo
wysokim poziomie, a perfekcyjne uży-
cie metali szlachetnych stawia wyrób
Bouteta wśród czołówki ówczesnych
producentów broni. Mają one gwinto-
wane lufy pokryte na powierzchni zło-
tymi gwiazdkami, a prawie wszystkie
elementy konstrukcyjne są bogato zdo-
bione srebrem i złotem. Dodano też
modne na początku XIX wieku moty-
wy zdobnicze – atrybuty prawa, mą-
drości i symbole rewolucji francuskiej
naczynko na oliwę, dwa drewniane pobojczy-
ki okute mosiądzem, żelazny wycior czy alpa-
kowa miarka na proch.
Kaseta oklejona jest hebanem i wyłożona
wewnątrz czarnym aksamitem. W dwu naroż-
nikach skrzynki umieszczono zamykane
W CZASIE schowki na kule.
WOJEN Parę pistoletów kupiono za 2640 franków,
toczonych przez
co, nie uwzględniając inflacji, w przeliczeniu
Republikę
Francuską, z roku 1807 wynosiło 4131 złotych. Równało
a później się to w przybliżeniu rocznemu dochodowi
Napoleona kapitana I klasy armii Księstwa Warszaw-
manufaktura
Bouteta stała się
skiego. Natomiast roczny żołd grenadiera
w jednym wynosił 194 złote.
z największych Do pistoletów dołączono rachunek wysta-
producentów wiony na nazwisko Starzyński. Przypuszcza
broni dla armii.
się, że może to być Ksawery Starzyński, któ-
ry w 1803 roku przybył do Paryża wraz z mał-
żonką Katarzyną Joanną Gabrielą, słynącą
z romansów w całej Europie. 
WIZYTÓWKA
PIOTR WILKOSZ, historyk, pracownik dzia-
łu militariów Muzeum Narodowego w Kra-
kowie. Od najmłodszych lat zainteresowany
historią, zwłaszcza wojskowości. Wolne
chwile poświęca modelarstwu.

64 POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009



KSIĄŻKA
Inni mają gorzej
Podoficer Biura Ochrony Rządu odsłania
kulisy służby na placówce w Kabulu.
M łody funkcjonariusz BOR, prymus
kursu i znakomity strzelec, dał się
namówić na wyjazd w 2007 roku do
ochrony organizującej się polskiej amba-
sady w Afganistanie. Trafił w środek bała-
ganu, który postanowił uwiecznić w dzien-
niku. Z pomocą księgarza wpuścił go do
obiegu publicznego, łamiąc zasadę, że
z BOR nic na zewnątrz się nie wydostaje.
Ukrywając się pod pseudonimem Jan
Jagoda, pozwolił sobie na krytykę pośred-
nią i bezpośrednią bezsensownych proce-
dur, nieszczerych przełożonych i niektórych
kolegów dekowników w kraju. Czy wiedzieli-
ście, że ambasadę w Kabulu ochraniało tyl-
„Afganistan, Relacja BOR-owika”, Jan
Jagoda, Władysław Zdanowicz,
Oficyna Wydawnicza Branta 2009
H O R Y Z O N T Y
P o s ł u ż b i e
 Nie przegap
 Warto
 Niezłe
 Nie warto

Gorące Bałkany
KSIĄŻKA
FOT. ROBERT SIEMASZKO
J uż na początku XX wieku
za sprawą Winstona S.
Churchilla Bałkany zyskały
miano „miękkiego podbrzu-
sza Europy”, co okazało się
przekleństwem dla miesz-
kańców tego regionu. „Czy
wolno narodom, które prze-
kuły wojnę, poświęcenie,
wreszcie rozpad na sukces,
a jeszcze bardziej tym, któ-
rych ofiara i cierpienie nim
nie obrodziły, zarzucać, że za
wszystkim stały interesy w miejsce Federacyjnej Re-
ko czterech funkcjonariuszy (i kilku lokal-
nych strażników), którzy spali w suterenie
i byli gorzej wyposażeni od służących w pol-
państw nie tylko od nich, ale
i od byłej federacji zdecydo-
wanie silniejszych?”.
publiki Jugosławii powstała
Serbia i Czarnogóra, która
po trzech latach rozpadła
skim kontyngencie wojskowym specjal- W książce „Jugosławia. Pań- się na dwa odrębne pań-
sów? Na posiłki woleli jeździć do baz sił stwa sukcesyjne” Wiesław stwa. W 2008 roku nato-
ISAF, choć wkrótce po opuszczeniu amba- Walkiewicz opisał wspólno- miast od Serbii oddzieliło
sady tracili łączność radiową z obsadą pla- tę południowosłowiańską, się Kosowo. Autor książki
cówki. Ich meldunki do Warszawy z prośbą powołaną w 1918 roku po twierdzi, że mimo wielu lat
SZTUKA
o opancerzone auto dla ambasadora „gi- I wojnie światowej, która roz- studiów nad historią Bałka-
nęły”, natomiast opisom fatalnego położe- padła się w 1991 roku, kie- nów nie jest w stanie wyja-
nia placówki nie dawano wiary. dy trzy z państw byłej Jugo- śnić wszystkich kwestii zwią-
Młody „borowik” opisuje kłopoty z do- sławii ogłosiły niepodległość: zanych z przeszłością tego
stępem do opieki medycznej, dziwną at- Republika Chorwacji, Repu- regionu. (AWIS) 
mosferę tworzoną przez funkcjonariu- blika Słowenii i Republika
sza kontrwywiadu wojskowego („Harce- Macedonii. Rok później su- Wiesław Walkiewicz,
rza”), kulisy gospodarskich wizyt polity- werenność ogłosiła również „Jugosławia. Państwa
ków oraz kompromitacje dziennikarzy Republika Bośni i Hercego- sukcesyjne”, Wydawnictwo
telewizyjnych uganiających się za new- winy. 4 lutego 2003 roku Trio 2009
sami. Ujawnia przy tym tajemnicę poli-
szynela – wszyscy piją, choć panuje 
służbowa prohibicja. Pyszna jest relacja
ze spotkania misjonarzy z dziennikarza-
mi, którym wojskowi proponują zamianę
Wokół Olsztynka
ról, by przedstawiciele mediów mogli
wczuć się w sytuację dowódcy patrolu
w Afganistanie. Są zabici i ranni. Dzien-
W pierwszy weekend
września w Olsztyn-
ku rozpocznie się kolejny
lometrów (dla dwuosobo-
wych) trasy biegnącej wo-
dą i lądem.
nikarze kapitulują. adventure race organizo- Igor Błachut i Darek Urba-
Pisarz naturszczyk celnie uświadamia wany przez „Team 360 nowicz gorąco zapraszają
nam, że w wojsku mamy lepiej niż stopni”. Wielką przygodą wojskowych, którzy w su-
w BOR. Żołnierze w kontyngencie są le- będzie zwiedzenie jedne- perdługodystansowych
piej zorganizowani, wszechstronniejsi, go z najpiękniejszych za- imprezach od kilku lat sta-
mają szybszy dostęp do przełożonych, kątków Polski. Jeszcze wiają pierwsze, ale coraz
którzy ich słuchają. Może „Jagoda” po- większą satysfakcję za- pewniejsze kroki. (PB) 
rzucił BOR i dziś służy w którejś z woj- pewne da uczestnikom
skowych jednostek specjalnych? Żołnie- pokonanie liczącej po- Więcej informacji
rze namawiali go do zmiany pracodaw- nad 200 kilometrów (dla o imprezie na stronie
cy, więc może teraz pisze dziennik w ko- zespołów czteroosobo- internetowej:
szarach albo w kontyngencie. (AG)  wych) lub ponad 100 ki- www.team360.pl
POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009 65
 Strefa sportu
F E L I E T O N

ANDRZEJ
FĄFARA
dziennikarz
sportowy
Łatwiej i taniej jest dać polskie obywatelstwo Ludovicowi
Obraniakowi, niż wprowadzić system, który stworzy nowego
bohatera naszej piłkarskiej reprezentacji.

Paszportów u nas dostatek

M
amy teraz w na- drużynie narodowej występuje czar- Wisły Kraków przegrali niedawno z mistrzem
szym sporcie noskóry koszykarz, nic mnie już nie Estonii. Tej sportowej klasy średniej nie da
dwóch całkiem zaskoczy. Nie zdziwię się więc, jeśli się zbudować kilkoma podpisami prezydenta
nowych herosów. za kilka lat zacznie obowiązywać pod decyzją o obywatelstwie. Tu potrzebny
Pierwszy nazywa w tej kwestii system transferowy, jest działający przez wiele lat sys-
się Ludovic Obraniak i po polsku zgodnie z którym ja- tem, który u nas oczywiście nie
potraf i powiedzieć istnieje.
„cześć”. Zna też Ludovic Obraniak jest pro-
zapewne drugie duktem takiego właśnie systemu.
krótkie słowo uży- We Francji musi doń trafić każ-
wane w Polsce jako dy młody człowiek wykazujący
znak przestankowy, się zdolnościami do gry w piłkę
więc spokojnie doga- nożną. W pewnym momencie
da się z kolegami. przechodzi na garnuszek pań-
Drugi bohater to stwa, które zapewnia mu
David Logan, koszy- naukę, wikt i opierunek,
karz. Dostał obywatel- a przede wszystkim profesjo-
stwo RP tuż przed nalne szkolenie sportowe.
Obraniakiem. Zna Do tego niezbędne są odpo-
pierwszą zwrotkę „Ma- wiednie obiekty oraz dobrze
zurka Dąbrowskiego”, opłacani ludzie.
a wspomniane krótkie Te dwa ostatnie warunki
słowo na pewno nie jest są na razie w polskiej piłce
mu obce, bo gra w Pol- nie do spełnienia. I długo
sce już od dawna. zapewne nie będą, co
Obaj panowie w tę sa- zresztą dotyczy także ko-
mą środę 12 sierpnia po- szykówki oraz wielu in-
prowadzili dwie nasze re- nych dyscyplin. Paszportów zaś
prezentacje do zwycięstw. można wydrukować, ile kibicowska dusza za-
Najpierw Logan w końco- pragnie. Dodając do każdego gratisowo uścisk
wych minutach koszykarskiego me- kiś sportowiec w jednym sezonie bę- dłoni prezydenta. 
czu z Chorwacją dwukrotnie trafił za dzie Polakiem, a w następnym zosta-
trzy punkty, a potem Obraniak nie kupiony przez głodnych sukcesu
w spotkaniu z Grecją zdobył dwa go- Bułgarów. WIZYTÓWKA
le. To oznacza, że decyzja o przecią- Wzmacnianie się systemem pasz-
gnięciu ich na naszą stronę była ze portowym jest działaniem spektaku- ANDRZEJ FĄFARA
wszech miar słuszna. Jeszcze kilka larnym, ale bądźmy szczerzy – nie Wybrał zawód dziennikarza sportowego,
podobnych ruchów i staniemy się poprawi to sytuacji w polskiej piłce gdyż wydawał mu się najłatwiejszy.
w sporcie potęgą. nożnej czy koszykówce. Siłę jakiejś Po co zatem przez pięć lat studiował ekono-
FOT. WWW.SXC.HUI

Moje ironiczne popiskiwanie nie
zatrzyma tendencji, która w świato-
wym sporcie staje się coraz po-
wszechniejsza. Od kiedy w rosyjskiej
dyscypliny w danym kraju tworzy
nie tylko reprezentacja, ale też klasa
średnia, czyli liga. A tu wiadomo,
jak jest. Najlepsi w Polsce piłkarze
mię? Tę zagadkę próbuje rozwiązać do dziś.
Oprócz tego gra w tenisa i ogląda na żywo
wyścigi konne. Z komend wojskowych naj-
bardziej lubi „spocznij”.

66 POLSKA ZBROJNA NR 34 | 23 SIERPNIA 2009