Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
Materiais de Construo I
Prof: Eng Tereza Cristina Magalhes, M.Sc.
E-mail: engenharia2m@yahoo.com.br
AGREGADOS
AGREGADOS
CARACTERSTICAS:
- So apresentados em forma de gros e ocupam aproximadamente de 60 a
80% do volume da argamassa ou concreto;
- Elementos de custo mais baixo do concreto;
- Aumentam a resistncia ao desgaste superficial dos concretos e argamassas;
- Reduzem a retrao das pastas de cimento;
- Agregados de boa qualidade apresentam resistncia mecnica superior
das pastas de cimento;
- Devem ser inertes.
AGREGADOS
EXEMPLOS DE AGREGADOS:
Separao granulomtrica
gro cbico
AGREGADOS
gro cbico
grande ocorrncia de
gros arredondados
AGREGADOS
Rocha de gnaisse
Brita de gnaisse
Rocha de gnaisse
Rocha calcria
Rocha calcria
Brita calcria
AGREGADOS
Brita de calcrio dolomtico
Seixos rolados
AGREGADOS
Formada por silicatos hidratados
de alumnio e magnsio. Aps tra
tamento trmico se transforma em
flocos sanfonados
Vermiculita
Argila expandida
AGREGADOS
Estocagem de escria de alto forno
AGREGADOS
AGREGADOS
- quanto massa unitria:
Classificao
Massa unitria
Exemplos
Utilizao
a (kg/dm)
Leves
a<1
Normais
1 < a < 2
Pesados
a > 2
Pr-moldados
Areia, brita e
pedregulho.
Obras correntes
Barita, limonita,
magnesita.
Concretos de estruturas
especiais: blindagem
contra radiaes etc
AGREGADOS
- quanto forma:
Classificao
Descrio
Exemplos
Arredondados
Completamente erodidos
por gua ou por atrito.
Angulosos
Irregulares
Irregularidades naturais
Seixos de escavao.
AGREGADOS
- quanto forma:
AGREGADOS
- quanto forma:
AGREGADOS
- quanto forma:
AGREGADOS
- quanto forma:
AGREGADOS
- quanto forma:
AGREGADOS
- quanto a textura das
textura: lisos ou rugosos.
partculas:
4,8
AGREGADOS
quanto composio granulomtrica:
Composio dos tamanhos dos gros: separados por faixa
granulomtrica e posterior definio da dimenso mxima
caracterstica e o mdulo de finura.
Importante para especificar o emprego dos agregados em argamassas
e concreto.
Influencia diretamente a qualidade das argamassas e concretos
principalmente nos aspectos relativos trabalhabilidade,
compacidade e resistncia aos esforos mecnicos.
AGREGADOS
quanto composio granulomtrica:
Fonte:J.A.Freitas
AGREGADOS
- Dimenso mxima caracterstica (DMC): grandeza associada
distribuio granulomtrica do agregado que corresponde abertura
de malha quadrada (em mm) da srie normal ou intermediria,
AGREGADOS
Exemplo
de DMC:
Peneiras
Peso Retido
(mm)
(g)
76
64
50
38
32
25
19
12,5
9,5
6,3
4,8
2,4
1,2
0,6
0,3
0,15
Fundo
Total
0
0
634
945
2116
749
524
17
0
0
0
0
0
15
5000
Porcentagem em peso
% Retida
% Retida
acumulada
0
0
12,68
18,90
42,32
14,98
10,48
0,34
0
0
0
0
0
0,3
100,0
0
0
12,68
31,6
73,9
88,9
99,4
99,7
99,7
99,7
99,7
99,7
99,7
100,0
AGREGADOS
AGREGADOS
- Mdulo de finura (MF): soma das porcentagens retidas acumuladas
em massa de um agregado (exceto o fundo), nas peneiras da srie
normal, dividida por 100.
Mdulo de Finura
(MF)
Areia grossa
MF > 3,9
Areia mdia
Areia fina
MF < 2,4
Utilizao
Concreto, chapisco,
contrapiso.
Emboo
Reboco, argamassas
colantes.
AGREGADOS
peneiras da srie normal ABNT:
76
50
38
25
19
9,5
Peneiras intermedirias:
auxiliam na fixao do
dimetro mximo, mas
no entram no clculo
do Mdulo de Finura
4,8
(tambm as de # 12,5
e # 6,3).
0,3
2,4
1,2
0,6
0,15
fundo
Aberturas nominais em mm
AGREGADOS
- granulometria do agregado mido:
# 4,8
# 2,4
# 1,2
# 0,6
# 0,3
# 0,15
fundo
1 kg de agregado mido;
peso de material retido em
cada peneira;
consideram-se valores arredondados;
no se considera o fundo
no ensaio de granulometria;
resultado sempre considerado
em %s retidas.
AGREGADOS
FAIXA TIMA E
FAIXA UTILIZVEL
PARA AS AREIAS
AGREGADOS
Os agregados grados podem ser classificados em:
Classificao
Peneiras
normalizadas
Mdulo de Finura
Utilizao
Brita 0
4,8 9,5mm
5,9 a 6,10
Brita 1
9,5 19,0mm
6,8 a 7,15
Concreto
convencional
Brita 2
19,0 25,0mm
7,7 a 7,85
Brita 3
25,0 38,0mm
8,40 a 8,60
Brita 4
380 64,0mm
> 76mm
Pedra de mo
Concreto massa
Fundao
AGREGADOS
Fonte: J.A.Freitas
AGREGADOS
# 76
# 50
# 38
# 25
# 19
# 9,5
# 4,8
# 2,4
# 1,2
# 0,6
# 0,3
# 0,15
fundo
: 5 kg
: 10 kg
: 10 kg
: 15 kg
: 20 kg
AGREGADOS
AGREGADOS
AGREGADOS
Resistncia aos esforos mecnicos:
-Agregados devem ser compostos por gros resistentes e
durveis;
- A resistncia dos gros aos esforos mecnicos deve ser pelo
menos superior da pasta de cimento;
AGREGADOS
PROPRIEDADES MECNICAS:
AGREGADOS
PROPRIEDADES MECNICAS:
AGREGADOS
PROPRIEDADES MECNICAS:
Exemplos de impurezas no coloidais:
Materiais friveis;
AGREGADOS
- Valores de substncias nocivas contidas nos agregados midos e
-Materiais pulverulentos;
-Impurezas orgnicas.
-Testes prticos podem ser realizados em obra para verificar a
presena de argila no agregado.
AGREGADOS
AGREGADOS
PROPRIEDADES FSICAS:
AGREGADOS
PROPRIEDADES FSICAS:
AGREGADOS
PROPRIEDADES FSICAS:
3) porosidade (do agregado): Material granular com espaos
vazios entre os gros:
Va = Vg + Vv
Va: volume do agregado (total);
Vg: volume dos gros
Vv: volume de vazios
Exemplo:
Em 1m de granito britado tem-se Vg=0,575m e Vv=0,425m. A
porosidade a relao entre o volume de vazios e o volume do
agregado: p = Vv / Va p = 0,425/1,000= 0,425 = 42,5% (ndice de
vazios).
AGREGADOS
PROPRIEDADES FSICAS:
4) compacidade: relao entre o volume total ocupado pelos
gros e o volume do agregado:
c = Vg / Va
No exemplo anterior: c = 0,575/1,000 c = 57,5%
(porcentagem do volume dos gros)
AGREGADOS
PROPRIEDADES FSICAS:
6) Granulometria: Graduao. Mistura de diversos tamanhos
de gros. Para determinar a granulometria do agregado,
utilizamos as peneiras padronizadas (NBR5734).
As peneiras so classificadas como:
1) Peneiras de srie normal: a abertura de cada uma o dobro
da anterior e metade da consequente.
2) Peneiras de srie intermedirias: demais peneiras.
7) Finura: Comparao entre dois agregados similares o
agregado que possuir maior porcentagem acumulada numa
determinada peneira de abertura menor, tem maior finura
que o outro.
AGREGADOS
PROPRIEDADES FSICAS:
8) Mdulo de finura: Soma das porcentagens retidas
acumuladas (das peneiras da srie normal) dividida por 100.
AGREGADOS
PROPRIEDADES FSICAS:
10) Teor de umidade: relao entre a massa de gua absorvida
pelo agregado e preenchendo total ou parcialmente os
vazios e a massa desse mesmo agregado quando seco.
Os vazios dos agregados midos podem estar:
- Parcialmente cheios: agregado mido
- Completamente cheios: agregado saturado
11) Umidade superficial: a gua absorvida pelos gros dos
agregados midos. Ensaio feito atravs do frasco de
Chapman (NBR9775): mede-se o volume conhecendo-se
conseqentemente o peso da gua absorvida. Esse peso o
teor de umidade superficial.
AGREGADOS
PROPRIEDADES FSICAS:
12) Absoro de gua: devida aos poros existentes no material
dos gros.
AGREGADOS
PROPRIEDADES FSICAS:
15) Fragilidade: propriedade dos materiais de se fraturarem
sob pequena tenso, sem deformar perceptivelmente.
AGREGADOS
A qualidade dos agregados pode ser avaliada atravs de ensaios
laboratoriais, comparando os resultados encontrados aos limites
especificados em Normas.
Ensaios de qualificao dos agregados:
1) Composio granulomtrica NBR 7217
2) Massa unitria no estado solto
3) Massa especfica
4) Absoro de gua
5) Teor de argila em torres e materiais friveis NBR 7218
6) Teor de materiais pulverulentos NBR 7219
AGREGADOS
7) Impurezas orgnicas hmicas do ag. mido NBR 7220
AGREGADOS
AGREGADOS PARA CONCRETO:
Condies gerais:
Contribuem com 80% do peso do concreto e 20% do custo
(estrutural, sem aditivos, fck=15MPa);
No devem reagir com o cimento e ser estveis com os aditivos;
impurezas salinas;
Areia de praia desde que o teor de NaCl seja inferior a 0,08%.
AGREGADOS
AGREGADOS PARA CONCRETO:
1) Resistncias mecnicas:
Compresso: agregados devem ser provenientes de rochas
ss (granito, gnaisse, basalto,hematita, barita alm de
escrias de alto forno) e possuirem resistncia
compresso superior da argamassa de concretos usuais
(fck=20,30MPa).
varia conforme esforo de compresso ocorre paralela ou
perpendicularmente ao veio da pedra (ensaio atravs de corpos
cbicos de 4cm de lado).
Ex.: Granito (Serra da Cantareira,SP) = 154MPa
Granito (Rio, RJ) = 120MPa
Basalto = 150 MPa
AGREGADOS
AGREGADOS PARA CONCRETO:
Abraso:
desgaste superficial dos gros de agregado quando sofrem
atrio abraso. Mede a capacidade que o agregado tem
de no se alterar com o manuseio: carregamento,
basculamento, estocagem. Ensaio feito atravs da mquina
Los Angeles.
Em algumas execues do concreto deve-se ser levada em
conta: ex.: pistas de aeroportos, pistas rodovirias,
barragens etc.
MATERIAIS DE CONSTRUO I
O ensaio de Abraso Los Angeles acionamento
tambor
(antigas)
tampa
carga abrasiva
(atuais)
AGREGADOS
AGREGADOS
AGREGADOS PARA CONCRETO:
AGREGADOS
AGREGADOS PARA CONCRETO:
estudo no Brasil).
AGREGADOS
AGREGADOS PARA CONCRETO:
8) Resistncia sulfatos: no ocorrem no Brasil gelo e
degelo.
AGREGADOS
Fonte:J.A. Freitas
AGREGADOS
Fonte:J.A. Freitas
AGREGADOS
Fonte:J.A. Freitas
AGREGADOS
AGREGADOS PARA CONCRETO:
10) Massa especfica absoluta: reflete diretamente com a massa
especfica do concreto (j que o agregado corresponde com 80% da
massa).
AGREGADOS
AGREGADOS PARA CONCRETO:
AGREGADOS
AGREGADOS PARA CONCRETO:
14) Mdulo de finura/Superfcie especfica: Influenciam na
quantidade de gua da massa (agregado mido). Quanto
menor o mdulo de finura ou maior a superfcie especfica, maior a
AGREGADOS
AGREGADOS PARA CONCRETO:
16) Absoro de gua: Varia em funo da porosidade do
agregado. A gua absorvida incorporada gua de
amassamento depois de misturado o concreto.
AGREGADOS
AGREGADOS PARA CONCRETO:
AGREGADOS
AGREGADOS PARA CONCRETO:
Concretos com alto fator de agregado/cimento comportamse muito melhor em caso de incndio do que os de baixo
fator.
AGREGADOS
AGREGADOS PARA CONCRETO:
AGREGADOS
AGREGADOS PARA PAVIMENTOS RODOVIRIOS:
A) Subleito: Usado bica-corrida secundria, proveniente da pedreira.
Usa-se tambm o p de pedra.
dimenses variadas
AGREGADOS
AGREGADOS PARA PAVIMENTOS RODOVIRIOS:
B) Base: Pedra britada originada de rocha s.
AGREGADOS
AGREGADOS PARA PAVIMENTOS RODOVIRIOS:
AGREGADOS
AGREGADOS PARA PAVIMENTOS RODOVIRIOS:
C) Concreto Betuminoso:
AGREGADOS
AGREGADOS PARA LASTRO FERROVIRIO:
Referncias Bibliogrficas:
- BAUER, L.A.F. Materiais de Construo Civil. Ed. Livros
Tcnicos. 5 Edio. So Paulo,2000.