Komunikacja (z ac.

communicatio to wymiana, czno, rozmowa) w odniesieniu do

ludzi oznacza porozumiewanie si. Przez komunikowanie rozumiemy rozmow
prowadzon na ywo z innym czowiekiem. Taka rozmowa pozwala nam: wyrazi
uczucia, myli, przekonania, wymieni...
Komunikacja (z ac. communicatio to wymiana, czno, rozmowa) w odniesieniu do ludzi
oznacza
porozumiewanie
si.
Przez komunikowanie rozumiemy rozmow prowadzon na ywo z innym czowiekiem. Taka
rozmowa
pozwala
nam:

wyrazi
uczucia,
myli,
przekonania,

wymieni
informacje
i
pogldy,

wyda
polecenia,

wyrazi
swj
stosunek
do
partnera,

nawiza
stosunki
z
innymi
ludmi.
Komunikowanie si w formie rozmowy jest procesem dwustronnym o okrelonej dynamice.
Skuteczna komunikacja zachodzi wtedy, gdy odbiorca rozumie jakie przekazy kieruje do
niego nadawca. W skutecznej komunikacji informacja nadawcy oddaje jego intencj, a
interpretacja odbiorcy zbiega si z zamiarami nadawcy. Na komunikacj wpywaj nasze
potrzeby, oczekiwania, postawy, ale rwnie reakcje wywoywane przez nas u naszego
rozmwcy. O skutecznej komunikacji, czyli porozumieniu moemy mwi wtedy, gdy istnieje
zgodno intencji nadawcy i intencji przypisanych mu przez odbiorc.
Czsto si zdarza tak, e w pewnym momencie sprawna dotychczas rozmowa, zaczyna
stawa si nieuporzdkowana. Midzy nadawc i odbiorc pojawia si nagle jaka bariera
utrudniajca, a nawet uniemoliwiajca dalszy proces wzajemnego komunikowania si.
Przeszkody takie nazywamy barierami komunikacyjnymi. Generalnie bariery takie
moemy
podzieli
na
zewntrzne
i
wewntrzne.
Do czynnikw zewntrznych zaliczamy takie przeszkody, ktre pojawiaj si w naszym
najbliszym otoczeniu. Nale do nich na przykad: gona muzyka, gone rozmowy obok
nas czy gwar uliczny. Takie bariery s dosy atwe do usunicia poprze zmian miejsca
rozmowy
lub
wyczenie
muzyki.
Inna grup barier komunikacyjnych stanowi bariery wewntrzne. Te z kolei wynikaj z z
rnicy pogldw osb rozmawiajcych, napicia emocjonalnego midzy nimi, braku
zaufania czy te czy te nieprawidowej interpretacji przekazywanych wzajemnie
komunikatw zarwno w sferze werbalnej, jak i niewerbalnej. Bariery takie pojawiaj si po
obu stronach procesu komunikacji, a wic po stronie nadawcy i odbiorcy.
Pojawienie si barier uniemoliwia wic prawidowe porozumiewanie si midzy ludmi, i
aby skierowa rozmow na prawidowe tory, naley bariery te zlikwidowa. Najpierw jednak
trzeba je zidentyfikowa i okreli, jakie czynniki przeszkadzaj nam w rozmowie i skd si
bior.
Wewntrzne bariery komunikacyjne moemy podzieli na cztery podstawowe grupy, czyli:

osdzanie,

decydowanie
za
innych,

uciekanie
od
cudzych
problemw,

blokady
jzykowe.
Osdzanie przejawia si w narzucaniu rozmwcy wasnych opinii i pogldw oraz
rozwizywaniu jego problemw, ocenianiu go na podstawie wygldu lub tonu gosu, a nie na

bazie tego, co mwi. Osdzanie moe ujawnia si w formie: krytykowania, obraania,

orzekania lub chwalenia. Krytykujemy kogo poprzez zwroty typu: Czy naprawd nie wiesz,
jak to zrobi?. Obraamy natomiast mwic: Jeste okropny baaganiarz i dlatego tak wolno
pracujesz!. Osdzamy rozmwce orzekajc, e np. nie ma nic do powiedzenia na dany temat
i eby si w ogle nie odzywa. Barier komunikacyjn stanowi moe take pochwaa pod
adresem drugiej osoby sugerujca, e niby wszystko jest w porzdku, ale rozmwca nie zrobi
jednak wszystkiego, co powinien i nie osign dobrego rezultatu.
Kolejna bariera wewntrzna, okrelana jako decydowanie za innych przejawia si w
pozbawianiu rozmwcy moliwoci samodzielnego podejmowania decyzji i niebrania pod
uwag jego uczu. W tej grupie barier mona wymieni takie formy jak: rozkazywanie,
groenie, zbytnie moralizowanie, jak rwnie niewaciwe zadawanie pyta. Rozkazywanie
sprowadza si do narzucania swojej woli drugiej osobie w formie wydawania nakazw typu:
Musisz koniecznie codziennie rano wiczy!. Jeszcze bardziej utrudnia komunikacj
groenie
drugiej
osobie
typu:
Jeeli
nie
zrobisz
tego,
to...
Fatalne skutki dla porozumienia miedzy ludmi przynosz elementy moralizowania: Ja
nigdy nie zrobiabym czego takiego.... I na koniec barier z tej grupy musimy zwrci uwag
na niewaciwe zadawanie pyta typu: Z kim i gdzie bye wczoraj, jak do ciebie
dzwoniem?.
Kolejna grupa barier dotyczy uciekania od problemw partnera poprzez niezajmowanie si
jego problemami i niezwracanie uwagi na jego odczucia i emocje. Bariery takie najczciej
przyjmuj form doradzania, zmieniania tematu lub bezsensownego pocieszania. Doradzamy
wtedy, gdy mwimy, co bymy zrobili na miejscy drugiej osoby. Zmieniamy temat poprzez
nage przerywanie rozmowy na konkretny temat, pytajc o nieistotne w tym momencie
sprawy. Element przeszkody w dyskusji moe tak samo by efektem pocieszania drugiej
osoby w formie: Nie martw si, wszystko bdzie ok.!, kiedy sytuacja wymaga
przeanalizowania
danego
problemu.
I wreszcie czwarta grupa barier wewntrznych dotyczy niemonoci porozumienia si ze
wzgldu na blokad jzykow. Najczciej problem ten pojawia si wtedy, gdy dwie osoby
komunikujce si nie znaj jednego jzyka, w ktrym mogyby swobodnie rozmawia.
Wwczas dochodzi do takiego punktu rozmowy, kiedy ze wzgldy na brak sw dalsza
dyskusja
jest
praktycznie
niemoliwa.
Oczywicie mwic o barierach komunikacyjnych i wymieniowych wyej przyczynach tych
barier musimy uwiadomi obie, e obrazujce je same pojedyncze zdania nie stanowi
jeszcze przeszkody w rozmowie. Pamitajmy jednak, e kady proces komunikowania si
midzy ludmi odbywa si w okrelonym kontekcie i tym kontekcie pojawiaj si zdania
utrudniajce
rozmow.
Jeeli chcemy, aby rozmowa przebiegaa bez zakce, trzeba zwraca szczegln uwag na
pewne czynniki bardzo wane we wzajemnych kontaktach. Do czynnikw takich zaliczamy
nastpujce: empati, czyli wczuwanie si w drugiego czowieka; yczliwo, czyli szacunek
dla drugiego czowieka i jego pogldw nawet jeeli rni si od naszych wasnych;
autentyczno przejawiajca si w rzeczywistym stosunku do rnych problemw;
konkretno i rzeczowo; bezporednio w wyraaniu swoich uczu i pogldw; otwarto
w wyraaniu swoich odczu. I wreszcie ostatnim takim czynnikiem jest akceptacja uczu.
Oznacza ona wyraanie tego, co czuj i oczekiwanie, e druga osoba przyjmie taka sama
postaw, pod warunkiem, e adna z nich nie bdzie narzuca swoich wasnych odczu i
emocji.
Werbalnalna i niewerbalna cechy charakterystyczne oraz bariery komunikacyjne
Komunikacja interpersonalna to taki proces, ktry umoliwia jednostce w ramach

bezporedniego kontaktu wymian informacji z drug osob. Wyrniamy cztery wymiary

komunikacji:
intrapsychiczny dotyczy wewntrznych dowiadcze
interpersonalny dotyczy przynajmniej dwch jednostek, ktre maj ze sob
bezporedni kontakt
grupowy porozumienie czonkw danego zespou, ktrzy w strukturze grupy
zajmuj okrelone pozycje
spoeczny komunikacja przybiera form kontaktu majcego miejsce pomidzy
grupami lub zespoami o duej liczebnoci, uczestnicy takiej komunikacji
charakteryzuj si anonimow tosamoci
Proces komunikacji interpersonalnej charakteryzuje si okrelon dynamik. Kady bodziec
w postaci sowa, gestu czy mimiki powoduje u odbiorcy komunikatu pojawienie si
okrelonych myli i pewnych stanw uczuciowo emocjonalnych, zwane intencjami, ktre
czasami zostaj przez odbiorc ujawnione na zewntrz. Intencje mog by uwiadomione lub
przeciwnie nieuwiadomione. Nierzadko mamy do czynienia z sytuacj, w ktrej
rozpoznanie uczu drugiego czowieka jest bardzo trudne. Na ze zrozumienie uczu maj
wpyw trzy czynniki:
komunikat niewerbalny nie jest do jasny
istnieje sprzeczno pomidzy komunikatem niewerbalnym a komunikatem
werbalnym
indywidualna interpretacja komunikatu przez odbiorc
Poziomy komunikacji interpersonalnej:
poziom faktyczny na tym poziomie jednostki rozmawiaj na tematy neutralne, ktre
nie wywouj zbyt duego zaangaowania uczuciowo emocjonalnego
poziom instrumentalny na tym poziomie jednostki operuj instrukcjami, nadawca
komunikatu oczekuje od jego odbiorcy konkretnych zachowa i dziaa
poziom afektywny na tym poziomie jednostki angauj si w komunikacj
emocjonalnie i uczuciowo, czsto wyraaj swoje pogldy, postawy i wartoci
Aby komunikacja bya skuteczna i efektywna trzeba czu, sucha i mwi. Jednym z
najbardziej skutecznych narzdzi podczas trudnych sytuacji jest dobre suchanie. Syszenie to
czynno mimowolna, ktra odbywa si na poziomie percepcji. Czynno syszenia zachodzi
dziki receptorom, ktre znajduj si w narzdzie suchu. Natomiast suchanie to czynno o
charakterze selektywnym. Syszenie obejmuje zarwno dziaalno receptorw, jak i rwnie
interpretacj

nadchodzcych

sygnaw

suchowych.

Suchanie

to

swego

rodzaju

rozkodowywanie znacze usyszanych wyrazw, zda i wypowiedzi. Wyrniamy suchanie

bierne i czynne. Suchanie bierne niewiele rni si od syszenia i ma miejsce wtedy, kiedy
motywacja osoby suchajcej jest na bardzo niskim poziomie. Warto tu podkreli fakt, e w
przecigu minuty czowiek moe wyartykuowa od 100 do 175 sw, natomiast jego
moliwoci w zakresie suchania s znacznie wiksze w cigu 60 sekund moe usysze
okoo 600 800 sw. Czsto mamy do czynienia z sytuacj, w ktrej jednostka nie tylko
sucha drugiej osoby, ale take myli o zupenie innych sprawach, co jest dowodem na to, e
tylko w pewnym stopniu wykorzystujemy swoje moliwoci. Podczas aktywnego suchania
umys osoby suchajcej jest wykorzystywany w zdecydowanie wikszym stopniu. Aktywne
suchanie umoliwia suchaczowi zdobycie pewnych wiadomoci i informacji oraz
zapoznanie si z pogldami, postawami czy uczuciami drugiej osoby, ale jednoczenie
wymaga od suchacza pjcia tokiem mylenia i przyjcia punktu widzenia swojego
rozmwcy. Wyrazem aktywnego suchania jest nie tylko komunikacja werbalna, ale take
komunikacja niewerbalna przejawiajca si okrelona mimik czy gestami. Aktywne
suchanie umoliwia waciwe porozumiewanie si z drug osob, zniwelowanie napicia w
trudnych sytuacjach oraz zachcenie rozmwcy do ewentualnego wspdziaania i
wsppracy.
Zasady aktywnego i skutecznego suchania:
przejawianie uczu
parafrazowanie zdobywanych treci
odpowiednie podsumowanie
dowartociowanie
wyjanienie
Do najtrudniejszych elementw komunikacji naley odpowiednie rozpoznawania i okrelanie
uczu i emocji. Rozmowa o uczuciach nie jest atwa. Kiedy czowiek spotyka si z pytaniem
co czujesz?, czsto nie jest w stanie wyrazi wasnych przeywanych uczu, a jedynie
okrelone opinie i pogldy. Brak zauwaenia i waciwej interpretacji stanw uczuciowo
emocjonalnych moe doprowadzi do konfliktu. Uczucia, ktre nie zostay wyraone
zwaszcza negatywne bd si w jednostce zbiera i gromadzi, a wywoane pewnymi
okolicznociami mog ujawni si z si nieadekwatn do zastanej sytuacji. W
skomplikowanych i problemowych sytuacjach powinno si wyraa wasne emocje i uczucia,
gdy daje to szans na waciwe skupienie si na rzeczywistym problemie. Aby w sytuacjach
trudnych komunikacja bya sprawna i skuteczna, a nadawca komunikatu zosta wysuchany,
trzeba posuy si komunikatem Ja, ktry wyglda w nastpujcy sposb:

Ja czuj (jestem)......................................
Kiedy Ty...................................................
Poniewa...................................................
Czasami mamy do czynienia z tak komunikacj, ktra od jednej z osb wymaga odpowiedzi
odmownej. Nie jest to atwe, gdy jednostki bardzo czsto maj problemy z jasnym
formuowaniem odmowy. Jeeli chcemy unikn wywoania konfliktu, warto posuy si
technik asertywnoci. Komunikat oparty na waciwej asertywnoci skada si z trzech
elementw:
sowo nie
konkretne przedstawienie sytuacji lub czynnoci, ktrej nie chcemy si podj
prawdziwe uzasadnienie odpowiedzi odmownej
Zaburzona i niewaciwa komunikacja jest przyczyn wielu nieporozumie, do ktrych
dochodzi w relacjach midzyludzkich. Wielu z nas podczas codziennych relacji z innymi
osobami w niewaciwy sposb interpretuje okrelone intencje drugiej osoby. Czsto te
druga osoba nie potrafi w jasny i przejrzysty sposb sformuowa swoich oczekiwa.
Najbardziej efektywna i skuteczna komunikacja jest wtedy, kiedy okrelona wypowied
jednej ze stron jest odczytana i zinterpretowana zgodnie z zaoeniami nadawcy. W celu
zrozumienia istoty komunikacji naley pozna mechanizmy i procesy, ktre le u jej
podstaw.
Elementy komunikacji:
myl w umyle nadawcy pojawia si zacztek jakiej myli
kodowanie zamiana okrelonej treci na pewne gesty i symbole, kodowanie jest
niezwykle istotnym procesem, gdy nadawca komunikatu chce by zrozumiany przez
odbiorcw i dziki kodowaniu chce stworzy pewn wsplnot, ktra zapobiegnie
ewentualnym nieporozumieniom i zaburzeniom w komunikacji
odkodowanie jest to proces modyfikacji komunikatu przez suchacza w taki sposb,
ktry umoliwi mu zrozumienie danego komunikatu, proces odkodowania odbywa si
w dwch fazach: w pierwszej suchacz otrzymuje okrelony komunikat, a w drugiej
dokonuje jego przeksztacenia, na proces odkodowania wpywaj osobiste
dowiadczenia suchacza oraz jego ocena zastosowanych symboli
sprzenie zwrotne jest to wyraanie reakcji na usyszany komunikat, istniej dwa
rodzaje sprze zwrotnych: wyraenie bezporednie (np. potakiwanie gow) i
wyraenie porednie (np. wzrost wydajnoci pracy), w tym przypadku mona mwi o
pewnej zalenoci im silniejsze jest sprzenie zwrotne, tym wyszy i lepszy poziom

komunikacji
Na proces odkodowywania komunikatu wpywa zarwno tre danej wypowiedzi, jaki jej
okrelony kontekst. W treci wypowiedzi zawieraj si poszczeglne sowa, ktre poprzez
zastosowanie regu gramatycznych przemieniaj si w semantyczne frazy. Kady uczestnik
komunikacji w indywidualny sposb posuguje si danym jzykiem oraz w sposb
charakterystyczny dla siebie tworzy i interpretuje dane wypowiedzi. Elementami kontekstu
danego komunikatu jest ton gosu, mowa ciaa oraz kontakt wzrokowy. Te trzy skadniki
wchodz w zakres ekspresji niewerbalnej, ktra w komunikacji peni bardzo istotn rol.
Wielu z nas bardziej ufa przekazowi niewerbalnemu, ni takiemu, ktry zosta
wypowiedziany za pomoc sw. Przeprowadzone badania dowodz, e na ogln ocen
wypowiedzi wpywaj rne kanay przekazywania komunikatu. Badania pokazuj, e
komunikat wyraony za pomoc sw jedynie w 7% wpywa na ocen wypowiedzi.
Natomiast ton gosu ma wpyw na ocen a w 38%, a mimika nawet w 55%.
Mwic o komunikacji interpersonalnej nie sposb nie wspomnie tu a barierach
komunikacyjnych. Do barier komunikacyjnych zaliczamy te wszystkie czynniki, ktre
wywieraj niekorzystny wpyw na komunikacj. Bariery komunikacyjne utrudniaj
zrozumienie informacji zawartych w danym komunikacie. Bariery komunikacyjne mog mie
charakter fizyczny lub psychologiczny. Do barier komunikacyjnych zaliczamy:
rnice kulturowe wszystkie nasze dotychczasowe dowiadczenia maj wpyw na
nasz system poznawczy, zrnicowania w interpretacji tego samego komunikatu przez
kilka osb wynikaj wanie z kontekstu poznawczego i zwizanych z nim
dowiadcze, ktre w zasadniczy sposb odciskaj swoje pitno na sposobie mylenia
kadego z nas
brak decentracji zrozumienie rozmwcy oraz waciwa interpretacja danego
komunikatu jest moliwa tylko wtedy, jeeli bdziemy w stanie przyj punkt
widzenia i perspektyw nadawcy komunikatu, osoba, ktra opiera si tylko na wasnej
osobie i na wasnym punkcie widzenia nie moe by ani dobrym suchaczem, ani
dobrym rozmwc
utrudnienia percepcyjne komunikacja moe by zaburzona, gdy nie jestemy w
stanie zrozumie swojego rozmwcy, ktry ma niewyran artykulacj, mwi zbyt
szybko, jaka si itd.
stereotypy okrelone stereotypy wpywaj na nasz komunikacj, np. osoba, ktra
posiada wysoki status spoeczny bdzie zazwyczaj suchana duo chtniej, ni osoba,
ktrej status jest niski, jeeli nasz rozmwca charakteryzuje si pewnymi atrybutami,

ktre

mog

by

przejawem

jego

wysokiego

statusu

spoecznego,

to

najprawdopodobniej powicimy mu wicej swojego czasu, wicej naszej uwagi,

bdziemy bardziej uprzejmi i chtniej zgodzimy si z jego pogldami, natomiast
zupenie inaczej bdziemy traktowa rozmwc, ktrej status spoeczny nie jest
wysoki
wybirczo uwagi skupianie si tylko na niektrych aspektach wypowiedzi, a nie
na jej caoksztacie, w przypadki, kiedy suchacz stara si odtworzy w mylach
przebieg opowiadanego zdarzenia, moe pomin pewne wane aspekty wypowiedzi
samopoczucie sposb patrzenia na otaczajc nas rzeczywisto jest w duej mierze
uzaleniony od waciwoci psychologicznych, okrelone postawy, wartoci, normy,
plany i cele wyznaczaj oglne i wzgldnie trwae ramy, a okrelony stan
psychofizyczny wpywa na tymczasowe spostrzeganie pewnych zdarze i sytuacji
Komunikacja interpersonalna dzieli si na komunikacj werbaln i komunikacj niewerbaln.
Komunikacja werbalna (sowna) charakteryzuje si tym, e w wymianie komunikatw
uywamy wypowiadanych sw, ktre za pomoc okrelonych regu gramatycznych s
przeksztacane w zdania. Natomiast komunikacja niewerbalna (bezsowna) opiera si na
mowie ciaa (np. gestach, mimice).
Komunikacja midzyludzka (zarwno werbalna, jak i niewerbalna) to proces, ktry zachodzi
nieustannie. Skutkiem niemal kadej sytuacji jest przekazywanie i odbieranie okrelonych
komunikatw. Nawet jeeli jednostka nie wypowiada ani jednego sowa, to jej ciao
przekazuje sygnay, ktre wiadcz o jej samopoczuciu, postawie i nastawieniu. Komunikacja
bezsowna jest procesem o charakterze spontanicznym, ktry czsto zachodzi bez udziau
wiadomoci. Jest to proces cigy, w skad ktrego wchodz wszelkie zachowania o
charakterze nielingwistycznym. Nawet w przypadku, gdy jednostka uwiadamia sobie, e jej
ciao przekazuje otoczeniu dane sygnay, to najczciej nie jest w stanie tego kontrolowa.
Przykadem niech bdzie drenie rk, ktre wystpuje czsto w sytuacji niepokoju i
zdenerwowania. Jednostka zdaje sobie spraw z tej przypadoci, ale nie jest w stanie nad tym
zapanowa. Kolejnym przykadem moe by zmiana wielkoci renic, nad ktr take nie
mamy kontroli. Podobnie trudno jest zapanowa nad wasnym gosem i bardzo czsto jest tak,
e nie potrafimy zapanowa nad wasn ekspresj gosow, ktra moe wyraa smutek,
przygnbienie lub rado. Nieco inaczej wyglda sprawa z twarz. Twarz czsto nazywana
niewerbalnym kamc duo atwiej podlega naszej kontroli. Jednostka w wikszoci
sytuacji potrafi wywoa na twarzy umiech, oburzenie bd zdziwienie. Istniej dwa rodzaje
kanaw komunikacji niewerbalnej. S to ruchy ciaa (np. gesty, dotyk, mimika, kontakt

wzrokowy) oraz zalenoci przestrzenne (dystans, jaki istnieje pomidzy rozmwcami).

Typy ekspresji niewerbalnej:
mimika odzwierciedla okrelone stany emocjonalne oraz postawy, gwne stany
emocjonalne, ktre s wyraane za pomoc mimiki to szczcie, zdziwienie, strach,
smutek, gniew, pogarda
proksemika okrela wzajemny wpyw relacji przestrzennych midzy rozmwcami
na proces komunikacji, proksemika dostarcza wiedzy na temat sposobu strukturyzacji
i wykorzystania okrelonej przestrzeni przez rozmwcw, na proksemik wpywaj
dwie sprzeczne potrzeby potrzeba prywatnoci i potrzeba afiliacji
kinezjetyka zajmuje si postawami ciaa, np. gestami, ruchy ciaa s niezwykle
istotne, gdy mona przesta komunikowa si w sposb werbalny, ale nie da si
zapanowa nad ciaem, ktre nieustannie wysya okrelone sygnay i informacje, np.
okrelona postawa, gest, napicie, wysyanie informacji za pomoc ciaa moe by
intencjonalne lub nieintencjonalne
parajzyk podczas mwienia pojawiaj si znaki wiadczce o naszych uczuciach i
emocjach, np. ton gosu, tempo mwienia, wysoko i natenie gosu
Twarz to jedna z najbardziej ekspresyjnych czci naszego ciaa. Wyraa stany uczuciowo
emocjonalne, nastroje oraz reakcje na okrelone wypowiedzi i zachowania. Poszczeglne
elementy twarzy charakteryzuj si rn ekspresyjnoci. Du palet ekspresji mona
wyraa za pomoc brwi:
cakowite uniesienie do gry niedowierzanie
uniesienie brwi do poowy zdziwienie
stan normalny uczucia neutralne
obnienie do poowy zakopotanie
obnione w sposb cakowity zo
Rwnie sugestywna w wyraaniu ekspresji jest okolica ust, a dokadniej zrnicowane
pooenie kcikw ust, ktre wyraa stany emocjonalne od zadowolenia (kciki ust uniesione
do gry) do przygnbienia (kciki ust opuszczone w d).
Niezwykle istotny w kadej komunikacji jest kontakt wzrokowy pomidzy rozmwcami.
Przeprowadzone badania wykazay, e podczas rozmowy rozmwca koncentruje si na
oczach drugiej osoby a przez 43% caego czasu. Podstawowa funkcja kontaktu wzrokowego
polega na dostarczaniu komunikatw relacyjnych. Oznacza to, e jednostka patrzc na
swojego rozmwc nie tylko wyraa swoje zainteresowanie dan osob, ale take spotyka si
z negatywn lub pozytywn reakcj rozmwcy na swoje zainteresowanie. Podczas rozmowy

kwalifikacyjnej kandydat stara si nawiza kontakt wzrokowy ze swoim rozmwc, aby

przekaza mu w ten sposb swoje kompetencje lub czy zainteresowanie firm. W przypadku,
kiedy rozmwca jest zainteresowany danym kandydatem, bdzie w sposb pozytywny
reagowa na te prby. Inna funkcja kontaktu wzrokowego zawiera si w redukcji
rozproszenia. Jeeli chcemy zwikszy wasn koncentracj, to musimy zmniejszy ilo
odbieranych przez nas bodcw. Poniewa poprzez kana wzrokowy odbieramy okrelon
ilo bodcw, wic jeeli chcemy zwikszy nasz koncentracj na okrelonym aspekcie
danej sytuacji, powinnimy ograniczy kontakt wzrokowy. Ekspresja oczu to nie tylko
patrzenie, ale take zmienianie si wielkoci renic (od 2 do 8 milimetrw), mruganie
(rednio co 3 10 sekund), poziom otwarcia oczu (szeroko otwarte bd przymknite) oraz
okrelony wyraz oczu (np. mordercze spojrzenie).
Kolejnym przejawem komunikacji niewerbalnej jest dotyk. Dotyk charakteryzuje si bardzo
du si oddziaywania. Czsto jest powizany z seksem lub agresj i dlatego spoeczestwo
wyksztacio pewne normy, ktre okrelaj zakres i obszar dotyku. Akceptowany zakres i
obszar dotyku jest wyznaczany przez charakter zaistniaego zwizku midzyludzkiego.
Istniej sytuacje, w ktrych trudno unikn kontaktu cielesnego, ale w ktrych dotyk zostaje
zaakceptowany. Takie sytuacje pojawiaj si w sporcie, podczas wizyty u lekarza, podczas
taca czy w trakcie skadania ycze bd gratulacji. Kada z tych sytuacji charakteryzuje si
innymi reguami, ale w adnej z nich nie zachodzi zwizek pomidzy dotykiem a poczuciem
intymnoci. W kadej z wyej wymienionych sytuacji mamy do czynienia z dotykiem
funkcjonalnym. Do najwaniejszych funkcji komunikacyjnych dotyku moemy zaliczy:
pocieszenie lub wspieranie drugiej osoby, funkcj afiliacyjn i funkcje wadzy. Komunikacja
za pomoc dotyku peni wana rol w pocieszaniu osb, ktre potrzebuj psychicznego
wsparcia. Za pomoc dotyku moemy wyrazi nasz sympati bd wspczucie. Dotyk jest
niezwykle wany w kontaktach pomidzy rodzicami a dzieckiem, gdy ksztatuje bliskie
relacje. Przekaz, ktry chcemy przekaza za pomoc dotyku jest uzaleniony od rodzaju
relacji. W przypadku bliskich zwizkw moe oznacza sympati i yczliwo, ale w
kontaktach subowych moe komunikowa wadz, dominacj i okrelony status spoeczny.
Podczas wzajemnej komunikacji wan rol odgrywaj gesty. Porozumiewajce si ze sob
jednostki nieustannie wykonuj okrelone ruchy ciaa, np. poruszaj gow lub rkoma.
Ruchy te posiadaj cis koordynacj z mow i nale do procesu komunikacji. Poruszanie
gow moe odgrywa dwie funkcje z jednej strony jest swego rodzaju wzmocnieniem i
stanowi zacht dla drugiej osoby do kontynuowania przekazywania komunikatu, z drugiej
moe oznacza nie zgadzanie si z rozmwc (seria kiwni gow) lub ch zabrania gosu.

Rodzaje gestw:
emblematory niewerbalne zastpniki okrelonych wyrazw, np. znak suchawki
oznaczajcy, e rozmawia przez telefon
afektatory niewerbalne zachowania, ktre wiadcz o odczuwanych emocjach bd
uczuciach, np. opuszczenie gowy moe by oznak wstydu lub oniemielenia)
ilustratory - gesty pozwalajce w sposb plastyczny podkreli dan wypowied, np.
podczas opisu maego dziecka gestykulujemy w charakterystyczny sposb, aby
podkreli mae rczki
regulatory gesty, ktre su synchronizacji przebiegu wymiany zda, np. skinienie
gowy oznaczajce akceptacj
adaptatory gesty, ktre mog posuy jako zaspokojenie pewnych potrzeb, np.
obgryzanie paznokci podczas odczuwanego zdenerwowania
Mona przytoczy tu pewn ciekawostk ot przeprowadzone badania wykazay, e w
przypadku, gdy jednostka opowiada o swoich wewntrznych stanach i przeyciach, to
najczciej dotyka lewej strony swojego ciaa, natomiast, gdy czuje niepewno zwizan z
nawizaniem kontaktu z nieznan wczeniej osob, to najczciej dotyka prawej strony ciaa.
Okrelona pozycja ciaa, jak zajmujemy podczas rozmowy, moe by wyrazem naszego
samopoczucia. Nasza postawa moe wyraa nasze napicie psychiczne, ktre ujawnia si
poprzez znaki statyczne (np. zacinite donie, cile zczone stopy) lub poprzez znaki
kinezyczne (np. krcenie gow, nerwowa gestykulacja). Przyjmowana przez nas postawa
ciaa wyraa take nasz stosunek do rozmwcy np. przejawem naszej sympatii i yczliwoci
jest postawa umoliwiajca kontakt wzrokowy.
W zachowaniach przestrzennych mamy do czynienie z czterema strefami, ktre wystpuj
podczas kontaktw z innymi ludmi. S to:
strefa intymna (0 45 cm)
strefa osobista (45 120cm)
strefa spoeczna (120 360cm)
strefa publiczna (360 600cm)
Blisko przestrzenna jest wyznacznikiem sympatii i yczliwoci jeeli jestemy z kim w
bliskich relacjach, to dystans pomidzy nami, a tym kim jest niewielki.
Funkcje komunikacji niewerbalnej:
a) funkcja informacyjna:
Komunikacja niewerbalna jest istotnym rdem wiedzy i informacji. Dziki niej mona
dowiedzie si o samopoczuciu rozmwcy, jego pewnoci siebie, stanie uczuciowo

emocjonalnym, a take postawie wobec drugiej osoby. Zapoznanie si z ta wiedz umoliwia

lepiej i skuteczniej panowa nad przebiegiem procesu komunikacji. Wszelkie sygnay
niewerbalne s niezwykle istotne rwnie dlatego, e czsto bywaj nieuwiadomione, a
danej osobie trudno jest nad nimi zapanowa.
b) wspieranie wypowiedzi sownej:
Za pomoc komunikacji niewerbalnej jednostka moe dopowiedzie komunikat
przekazywany przy uyciu sw. Dziki temu nastpuje peniejsze zrozumienie wypowiedzi.
Wspieranie komunikatu sownego przybiera kilka form:
powtarzanie komunikatu sownego - jest stosowane w celu objanienia lub
podkrelenia wypowiedzi sownej, np. wskazywanie drogi nie tylko poprzez mow,
ale take poprzez gesty
zaprzeczanie mamy z nim do czynienia wtedy, kiedy jednostka zapewnia sowami,
e wszystko jest dobrze, ale jej mimika, gos czy nerwowe ruchy wskazuj na co
zupenie innego
uzupenianie komunikat niewerbalny uzupenia wypowied sown, np. podczas
wyznawania uczu mamy tez do czynienia z miym gosem, bliskim dystansem,
kontaktem wzrokowym
zastpowanie niektre sygnay niewerbalne mog zastpi wypowied sown, np.
machanie rk na poegnanie
akcentowanie suy podkreleniu pewnych aspektw wypowiedzi, np. pauza w
okrelonym miejscu, odpowiedni akcent
c) wyraanie postaw i emocji:
Komunikacja niewerbalna suy gownie wyraaniu stanw uczuciowo emocjonalnych. Do
wyraania emocji su gownie dotyk, mimika, gesty czy dystans. Mona to zauway na
podstawie wyraania przyjacielskoci lub wrogoci. Wyraaniu sympatii su umiech,
blisko fizyczna, kontakt wzrokowy, dotyk, natomiast postawa wrogoci charakteryzuje si
przeciwstawnymi komunikatami niewerbalnymi. Podobnie jest w przypadku postaw
dominacji i podporzdkowania. Postawa dominacji charakteryzuje si brakiem umiechu,
dononym gosem i rkoma zaoonymi na biodrach
d) definiowanie relacji:
Ta funkcja komunikacji niewerbalnej moe suy do okrelenia poziomu poufaoci i
zayoci pomidzy uczestnikami komunikacji. Przy uyciu sygnaw niewerbalnych
jednostki mog zakomunikowa wasn blisko. Osoby, ktre s ze sob w bliskim kontakcie
utrzymuj kontakt wzrokowy, zmniejszaj dzielcy ich dystans fizyczny, pochylaj si ku

sobie i dotykaj si wzajemnie. Do wyraenia wasnej dominacji suy okrelona postawa,

sposb nachylenia sylwetki, napicie mini.
e) ksztatowanie wraenia:
Stosowane przez nas sposoby komunikacji niewerbalnej umoliwiaj stworzenie okrelonego
wizerunku. Do najbardziej efektywnych strategii nale te, ktre opieraj si na atrakcyjnoci
i zaufaniu.
Komunikacja werbalna (sowna) polega na przekazywaniu rozmwcy za pomoc sw
okrelonej iloci informacji. Na komunikacj werbaln wywieraj wpyw nastpujce
czynniki:
akcent niektre badania dowiody, e znaczenie akcentu jest wiksze, ni sama tre
wypowiedzi
pynno wypowiedzi pynno mowy, ktra nie jest zaburzona moe wiadczy o
odpowiedzialnoci i waciwych kompetencjach
tre

wypowiedzi

na

zawarto

wypowiedzi

wpywa

wadza,

stosunki

midzyludzkie oraz okrelony system kulturowy

Komunikacja werbalna opiera

si na wypowiedziach sownych. Do przekazywania

okrelonych komunikatw jednostka uywa wyrazw i zda. Podczas dialogu z innymi

osobami uywamy sow. Kiedy czytamy ksik, to zapoznajemy si z komunikatem, ktry
dany autor chce nam przekaza za pomoc zapisanych sw. Gdy piszemy list lub
wypracowanie, to my przy uyciu sw przekazujemy okrelony komunikat.
Rodzaje komunikacji:
a) komunikacja pionowa:
Z komunikacj pionow mamy najczciej do czynienia w przypadku komunikatw
formalnych, ktre maja miejsce pomidzy pracownikami a ich przeoonymi. Komunikacja
pionowa moe suy przekazywaniu informacji i polece, wskazaniu spraw, ktre wymagaj
szczeglnej uwagi lub rozwizania. W takim przypadku wystpuje komunikacja w d. O
komunikacji w gr mwimy wtedy, gdy pracownicy informuj swoich przeoonych o
wasnych dokonaniach, o realizacji i wykonaniu zada, o problemach w pracy itd.
Odpowiedzialni przeoeni nie unikaj komunikacji w gr, gdy uatwia ona kierowanie
przedsiwziciem i umoliwia nadzr nad rozwojem prowadzonej dziaalnoci. Komunikacj
w gr moemy zaobserwowa take w placwkach szkolnych, gdzie ucze komunikuje si z
nauczycielem, kierownikiem szkoy lub pozostaymi pracownikami placwki.
b) komunikacja pozioma:
Komunikacja pozioma jest charakterystyczna dla czonkw okrelonego zespou lub

pracownikw, ktrzy zajmuj stanowiska na tym samym poziomie. Komunikacja pozioma

moe by formalna lub nieformalna.
Aby komunikacja werbalna odznaczaa si skutecznoci i efektywnoci, uczestnicy
komunikacji powinni posiada umiejtnoci mwienia, czytania,

suchania oraz

przekonywania. Pewne arabskie powiedzenie mwi o ty, e czowiek posiada tylko jedne usta,
ale dwoje uszu. Parafrazujc to przysowie mona powiedzie, e czowiek ma czworo uszu i
posuguje si czterema jzykami. Wyjanieniem tego jest fakt, e istniej cztery paszczyzny
komunikacji:
rzeczowa (formalna) informacje s przekazywane w sposb formalny i oczywisty
autoportretu (autoprezentacji) paszczyzna ta suy do przekazania informacji o
naszym nastroju w chwili nadawania komunikatu
wzajemnych relacji wskazuje stosunek do drugiej osoby lub otoczenia
apelu zawiera yczenie lub danie skierowane do odbiorcy komunikatu
W celu uniknicia nieporozumie podczas komunikacji jednostki powinny wykazywa si
umiejtnoci aktywnego suchania. Mona to osign za pomoc nastpujcych technik:
odzwierciedlenie przekazujemy rozmwcy komunikat o tym, jak zostay przez nas
zrozumiane jego intencje i odczucia
parafrazowanie przekazany nam komunikat powtarzamy innymi sowami w celu
przekonania si, czy zosta dobrze zinterpretowany
klaryfikacja to proba skierowana do rozmwcy, aby skupi si na jednym wtku
wypowiedzi lub wyjani to, co nie jest zrozumiae
potwierdzenie podczas przekazywania komunikatu staramy si dopowiedzie kilka
sw, aby pokaza zainteresowanie wypowiedzi drugiej osoby