Uniwersytet Jagielloski

Collegium Medicum
Wydzia Nauk o Zdrowiu
Kierunek Poonictwo

Justyna Frczek

Henryk Jordan jako lekarz ginekolog,

poonik- jego dorobek w dzisiejszych czasach.

PRACA LICENCJACKA

Opiekun: dr n. hum. Wojciech Klapa

Praca wykonana w Zakadzie Pedagogiki Medycznej
Instytutu Pielgniarstwa i Poonictwa

Krakw 2011

2758934431(1)

Spis treci
STRESZCZENIE.................................................................................................................7
SUMMARY...........................................................................................................................8
WSTP..................................................................................................................................9
ROZDZIA 1: YCIORYS HENRYKA JORDANA....................................................10
1.1. DZIECISTWO I MODO................................................................................................10
1.2. DZIAALNO DR HENRYKA JORDANA NA POLU MEDYCYNY.................................................10
1.3. AKTYWNO SPOECZNA HENRYKA JORDANA....................................................................12
1.4. DZIEA HENRYKA JORDANA O TEMATYCE MEDYCZNEJ.........................................................13
1.5. MIER........................................................................................................................14
ROZDZIA 2 STAN WIEDZY GINEKOLOGICZNEJ W 2. POOWIE XIX
WIEKU I 1. WIEKU XX...................................................................................................15
2.1. NARZDY PCIOWE KOBIETY............................................................................................15
2.2.

DROGA

KOMRKI

JAJOWEJ

ROLA

UKADU

NERWOWEGO

PROCESIE

JEJ DOJRZEWANIA..................................................................................................................16

2.3. MECHANIZM MIESICZKI.................................................................................................17

2.4. POOENIE W JAMIE BRZUSZNEJ NARZDW PCIOWYCH.......................................................17
2.5. NARZDY ZEWNTRZNE..................................................................................................18
2.6. GRUCZO PIERSIOWY......................................................................................................18
ROZDZIA

3:

FIZJOLOGIA

CIY,

PORODU

POOGU

WEDUG

HENRYKA JORDANA.....................................................................................................19
3.1. CIA..........................................................................................................................19
3.1.1. Rozpoznawanie ciy.........................................................................................19

2
2655829466(2)

3.1.2. Obliczanie terminu porodu................................................................................21

3.1.3. Zmiany w ciele kobiety ciarnej.......................................................................23
3.1.4. Zadania poonej................................................................................................25
3.1.5. Waciwy styl ycia ciarnej wedug Henryka Jordana...................................25
3.2. PORD.........................................................................................................................28
3.2.1. Pord- definicja i podzia..................................................................................28
3.2.2. Czynniki decydujce o prawidowym porodzie..................................................29
3.2.3. Siy porodowe.....................................................................................................30
3.2.4. Pooenie czaszkowe i prawidowe ustawienie podu podczas porodu.............31
3.2.5. Podzia i czas trwania porodu...........................................................................31
3.2.6. Przedmioty potrzebne poonej przy przyjmowaniu porodu prawidowego......32
3.3. POG PRAWIDOWY......................................................................................................32
3.3.1. Zmiany zachodzce w ciele kobiety...................................................................32
3.3.2. Pielgnowanie poonicy...................................................................................36
3.3.3. Pielgnacja noworodka.....................................................................................38
ROZDZIA 4: PATOLOGICZNY PRZEBIEG CIY, PORODU I POOGU
WEDUG HENRYKA JORDANA..................................................................................40
4.1. CIA..........................................................................................................................40
4.1.1. Nieprawidowa budowa miednicy kostnej.........................................................40
4.1.2. mier podu......................................................................................................42
4.1.3. Krwotoki.............................................................................................................43
4.2. PORD.........................................................................................................................44
4.2.1. Pord przy nieprawidowej budowie miednicy kostnej.....................................44
4.2.2. Zbyt duy pd....................................................................................................46
4.2.3. Nieprawidowe ustawianie gwki- pooenia czaszkowe..................................47

3
1080235725(3)

4.2.4. Pooenie podu twarzowe.................................................................................48

4.2.5. Pooenie czoowe..............................................................................................49
4.2.6. Pooenie miednicowe........................................................................................49
4.2.7. Pooenie poprzeczne ........................................................................................51
4.2.8. Zaniedbane pooenie poprzeczne.....................................................................53
4.2.9. Pooenie ukone podu......................................................................................54
4.2.10. Wypadnicie czci drobnych podu................................................................55
4.2.11. mier podu....................................................................................................56
4.2.12. Nieprawidowoci czci dodatkowych............................................................57
4.2.13. Nieprawidowe zachowanie si jaja podowego..............................................57
4.2.14. Krwotoki...........................................................................................................58
4.3. POG.........................................................................................................................58
4.3.1. Krwotoki.............................................................................................................58
4.3.2. Nieprawidowoci odchodw poogowych.........................................................59
4.3.3. Ble w dolnej czci brzucha.............................................................................59
4.3.4. Gorczka............................................................................................................59
4.3.5. Owrzodzenie czci sromowych.........................................................................60
4.3.6. Owrzodzenie brodawek piersiowych..................................................................61
4.3.7. Zapalenie piersi.................................................................................................61
4.4.CHOROBY NOWORODKW.................................................................................................62
4.4.1. Pozorna mier noworodka...............................................................................62
4.4.2. Guz krwawy na gowie noworodka....................................................................62
4.4.3. Zapalenie powiek i oczu.....................................................................................62
4.4.4. Pleniawki ( grzyby)...........................................................................................63
4.4.5. Obrzmienie sutkw.............................................................................................63

4
3653141706(4)

4.4.6. Choroby ppka...................................................................................................63

4.4.7. Wypszanie..........................................................................................................63
4.4.8. taczka............................................................................................................64
4.4.9. Ra u noworodkw...........................................................................................64
4.4.10. Wymioty, rozwolnienie, morzysko, zaparcie....................................................64
4.4.11. Wady wrodzone noworodkw..........................................................................64
ROZDZIA 5. NAUKI HENRYKA JORDANA DOTYCZCE FIZJOLOGII
CIY, PORODU I POOGU DZI NAJWANIEJSZE ZMIANY.......................65
5.1. CIA..........................................................................................................................65
5.1.1 Rozpoznanie ciy...............................................................................................65
5.1.2. Styl ycia ciarnej.............................................................................................65
5.2.PORD..........................................................................................................................67
5.2.1. Podzia ze wzgldu na czas trwania ciy.........................................................67
5.2.2 Siy porodowe......................................................................................................67
5.2.3. Podzia porodu...................................................................................................67
5.2.4. Przedmioty potrzebne poonej przy przyjmowaniu porodu prawidowego......68
5.3. POG.........................................................................................................................68
5.3.1. Zmiany zachodzce w ciele kobiety...................................................................68
5.3.2.Pielgnowanie poonicy....................................................................................69
5.3.3. Pielgnacja noworodka.....................................................................................70
ROZDZIA 6: NAUKI HENRYKA JORDANA O PATOLOGII CIY, PORODU
I POOGU DZI- NAJWANIEJSZE ZMIANY..........................................................71
6.1. CIA..........................................................................................................................71
6.1.1. Krwotoki.............................................................................................................71

5
1159649832(5)

6.2. PORD.........................................................................................................................71
6.2.1.Pord przy nieprawidowej miednicy kostnej.....................................................71
6.2.2. Uoenie czoowe...............................................................................................71
6.2.3. Pooenie miednicowe........................................................................................72
6.2.4. Zaniedbane pooenie poprzeczne.....................................................................72
6.2.5. Wypadnicie czci drobnych podu..................................................................72
6.2.6. Nieprawidowe zachowanie si jaja podowego................................................73
6.2.7. Krwotoki.............................................................................................................73
6.3. POG.........................................................................................................................73
6.3.1. Krwotoki.............................................................................................................73
6.3.2. Gorczka............................................................................................................74
6.3.3. Owrzodzenie brodawek sutkowych....................................................................74
6.3.4. Zapalenie piersi.................................................................................................74
6.4. CHOROBY NOWORODKW................................................................................................74
6.4.1. Obrzmienie sutkw.............................................................................................74
6.4.2. taczka............................................................................................................74
WNIOSKI KOCOWE.....................................................................................................75
PIMIENNICTWO............................................................................................................78

6
3194714237(6)

Streszczenie
Henryk Jordan to ginekolog, poonik yjcy na przeomie XIX i XX wieku
w Krakowie. By on nie tylko wybitnym lekarzem, lecz take wychowawc, naukowcem,
spoecznikiem i popularyzatorem ruchu i rekreacji wrd dzieci i modziey. W swoich
dzieach uczy zarwno lekarzy, jak i poone postpowania podczas ciy, porodu
i poogu fizjologicznego i patologicznego. W dziele przeznaczonym dla poonych
omwi w szeroki sposb rnorakie zagadnienia, zalecajc jednoczenie, by przy
pojawieniu si jakichkolwiek patologii zawiadomi lekarza. Od czasw H. Jordana wiele
zmienio si w medycynie, ktra jest dziedzin stale rozwijajc si. H. Jordan nie
dysponowa tak nowoczesnym sprztem, jakim mog poszczyci si dzisiejsze kliniki,
a mimo to jego wiedza bya dua, a jeszcze wiksza ch jej powikszania. W swoich
dzieach opisuje wiele procedur, ktrych dzisiaj ju si powszechnie nie stosuje, co
pozwala zauway zmiany w postpowaniu w wielu przypadkach ginekologicznopooniczych. Zajmuje si w nich take pielgnacj noworodka.

Sowa kluczowe: H. Jordan, cia, pord, pog

7
3551246439(7)

Summary
Henryk Jordan was a gynecologist, obstetrician who lived at the turn of the 19th
century in Krakow. He was not only an outstanding physician, but also an
educator, researcher, community leader and promoter of sport and recreation among
children and adolescents. In his works he taught both doctors and midwives how to behave
during pregnancy, childbirth and physiological or pathological puerperium. In a work
addressed to midwives he discussed in broad terms variety of issues, he also recommended
notifying doctor when any signs of pathology appear. Since the time of Jordan's medicine
has changed a lot for it is an area of constant evolvement. Jordan did not have such modern
equipment, which boast nowadays clinics, and yet his knowledge was great and even
greater was his desire to enlarge it. In his works he describes many procedures that aren't
applied any longer, what allows to notice changes in many gynecological and obstetric
cases. He also describes newborn care.

Keywords: H. Jordan, pregnancy, childbirth, puerperium

8
2470096578(8)

Wstp
Celem mojej pracy byo przedstawienie Henryka Jordana, jako lekarza ginekologa,
mgr poonictwa. W dzisiejszych czasach osoba Jordana znana jest przede wszystkim jako
twrcy, popularyzatora zaj ruchowych i rekreacji dzieci i modziey, a take zaoyciela
parku mieszczcego si przy Krakowskich Boniach, ktry do dzi jest miejscem spacerw
dorosych mieszkacw i zabaw dzieci.
W pracy tej opisaam zmiany w stanie wiedzy i postpowaniu w przypadku
zarwno prawidowej ciy, porodu i poogu, jak i wystpujcych w nich komplikacji,
jakie zaszy od czasw Henryka Jordana do czasw dzisiejszych.
Sdz, e uwiadomienie sobie zmian jakie zaszy w poonictwie pomoe
zrozumie jak wane w yciu poonej jest uzupenianie wiedzy i poszukiwanie rozwiza,
ktre mogyby pomc w jeszcze lepszej opiece nad kobiet.

9
3151895021(9)

Rozdzia 1: yciorys Henryka Jordana

1.1. Dziecistwo i modo
Henryk Jordan urodzi si w Przemylu dnia 23 lipca 1842 roku. Pochodzi
z rodziny zuboaych ziemian.[ 1, s.11] Jego ojciec- prywatny nauczyciel zmar bardzo
wczenie, co zmusio Jordana do podjcia pracy w charakterze korepetytora, by mc
utrzyma siebie i matk. Do gimnazjum uczszcza w Tarnopolu i Tarnowie. Musia
jednak opuci Galicj z powodu swojego zaangaowania w ruchy wolnociowe powstae
przed wybuchem powstania styczniowego. W Trecie w roku 1863 otrzyma
z wyrnieniem wiadectwo dojrzaoci.

1.2. Dziaalno dr Henryka Jordana na polu medycyny

Dr Henryk Jordan medycyn studiowa na Uniwersytecie Jagielloskim
w Krakowie. W roku 1869 otrzyma tytu doktora medycyny i rozpocz prac
na stanowisku zastpcy sekundariusza w ju nieistniejcym szpitalu w. Ducha
przeznaczonym do leczenia osb chorych umysowo. W roku nastpnym Henryk Jordan
uda si na studia pooniczo- ginekologiczne do Wiednia. Proczn specjalizacj z tego
zakresu odby w klinice prof. dr Karola Brauna i otrzyma dyplom magistra poonictwa.
Nastpnie powrci do Krakowa i w lipcu 1870 roku zosta asystentem przy katedrze
poonictwa i ginekologii prof. Maurycego Madurowicza. Do jego obowizkw naleao:
odbieranie porodw niezalenie od pory dnia i nocy, asystowanie przy operacjach,
samodzielne operowanie, prowadzenie w zastpstwie profesora wykadw dla poonych,
organizowanie kursw dla rygorozantw. Zajmowa si take prowadzeniem administracji
kliniki. Po czterech latach ustpi ze stanowiska i zaj si prywatn woln praktyk
w zakresie chorb kobiecych i poonictwa. Warto nadmieni, e z jego usug korzystaa

10
6373985894(10)

ona arcyksicia Fryderyka Habsburga- Izabella. [2, s. 92] W roku 1881 otrzyma tytu
docenta na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagielloskiego. Rozpocz wtedy
samodzieln prac naukow. W roku akademickim 1881/ 1882 prowadzi wykady dla
studentw wydziau lekarskiego tego uniwersytetu - w I semestrze z teorii poonictwa,
w II diagnostyki chorb kobiecych. Wiosn 1888 roku spdzi w Niemczech, Szwajcarii
i Szwecji, co miao zwizek z jego planami zakadania parku dla modziey. W trakcie
pobytu w Sztokholmie zapozna si z dziaaniem klinki ginekologii prof. dr Thure Brandta
i jego systemem leczenia, w ktrym stosowa on w leczeniu schorze ginekologicznych
masae. W 1890 roku Henryka Jordana mianowano profesorem nadzwyczajnym na
Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagielloskiego. Trzy lata pniej z powodu choroby
prof. dr Madurowicza obj zastpcze kierownictwo katedry i kliniki pooniczoginekologicznej, a po jego mierci zosta zwyczajnym profesorem poonictwa
i ginekologii na Wydziale Lekarskim. W tym samym czasie profesorem zwyczajnym
krakowskiej szkoy poonych mianowano Antoniego Marsa.[ 3, s. 96] W latach
1898/ 1899 i 1904/1905 dr Jordan by dziekanem Wydziau Lekarskiego Uniwersytetu
Jagielloskiego. Henryk Jordan w swojej dziaalnoci na polu medycyny interesowa si
higien i zapobieganiem zakaeniom. Dziki jego zaangaowaniu w klinice ginekologii
doprowadzono rurocigi z ciep wod do umywalni pedaowych znajdujcych si
w salach: porodowej i operacyjnej, a take zabiega o budow nowej kliniki w Krakowie.
W miejsce sterylizacji wilgotnej zaczto stosowa sterylizacj such.
W Polsce by take propagatorem nowych pogldw uczonych europejskich
w dziedzinach sposobw operowania, opatrywania ran i odbierania porodw.
wiadectwem tego moe by wykonanie przez niego w 1899 roku cicia cesarskiego drog
pochwow wedug metody Dhrssena wraz z wyciciem macicy ( co byo podyktowane
zajciem jej przez raka) sposobem Doyena. Operacja taka przeprowadzona bya jako jedna

11
2187876165(11)

z pierwszych w naszym kraju. Zajmowa si take zagadnieniem ciy pozamacicznej

stwierdzajc, e jednym z jej objaww jest zmikczenie wewntrznej ciany macicy
i wytworzeniem si na niej licznych bruzd. W krakowskiej klinice wraz z grup innych
lekarzy przeprowadza take badania nad skutecznoci w zakaeniach wystpujcych
w poonictwie surowicy przeciwpaciorkowcowej.[ 2, s.100] W latach 1894- 1897 Henryk
Jordan peni funkcj prezesa Krakowskiego Towarzystwa Ginekologicznego. [ 3, s. 444,
446]

1.3. Aktywno spoeczna Henryka Jordana

Henryk Jordan prcz pomocy medycznej niesionej najuboszym postanowi
bardziej zaangaowa si w dziaalno majc na celu popraw jakoci ycia ludzi.
W 1881 roku zosta wybrany czonkiem Rady Miasta Krakowa i pozosta nim a
do mierci 26 lat pniej. W latach 1985- 1902 zosta posem w sejmie galicyjskim.
Nie przyj On propozycji objcia funkcji prezydenta miasta Krakowa, ale w 1902 roku
zosta delegatem tego miasta do Rady Szkolnej Krajowej, ktrej posiedzenia odbyway si
w Lwowie. W tej instytucji dziaa przez dwie kadencje, a do swej mierci. W 1898 roku
zaoy Towarzystwo tanich mieszka dla robotnikw majce na celu popraw warunkw
mieszkaniowych rodzin robotniczych, ktrego sponsorem by m.in. hr. A. Potocki.
[1, s. 20] Dziaa take w obronie dzieci polskich przeladowanych pod zaborem pruskim,
wspiera Towarzystwo Polskich Kolonii Wakacyjnych w Berlinie. By take gwnym
dziaaczem, pierwszym prezesem i czonkiem Zarzdu Gwnego krakowskiego Zwizku
pomocy narodowej, ktrego celem bya pomoc emigrantom z pozostaych zaborw.
W roku 1904 by jednym z zaoycieli Stowarzyszenia do walki z grulic. Wstpi take
do Towarzystwa Kolonii Wakacyjnych dla uczniw szk rednich miast Krakowa
i Podgrza, ktrego zosta prezesem. Jednak jego najbardziej znan inicjatyw byo
stworzenie w Krakowie w 1888 roku Parku Miejskiego popularnego wrd mieszkacw
12
1097193241(12)

Krakowa do dzi, ktry otwarto wiosn 1889 roku. W nim propagowa H. Jordan sport
i kultur wrd dzieci i modziey Krakowa, a take postawy moralne takie, jak: poczucie
jednoci, solidarno, braterstwo i patriotyzm, ktre rozbudza poprzez pieni i pogadanki
patriotyczne, a take ufundowanie 44 popiersi sawnych Polakw zdobicych aleje
parkowe. Teren parku suy mia rwnie w pracy pedagogicznej Henryka Jordana, ktry
uwaa, e wychowanie nie moe by oparte tylko i wycznie na nauce dyscypliny, ale
powinna si w nim znale take zabawa penica funkcje zdrowotno- rozwojow
i wychowawcz i wyrabiajca w dzieciach wiele istotnych cech, w tym: wytrwao,
cierpliwo, czy samodzielno.

1.4. Dziea Henryka Jordana o tematyce medycznej

1874 rok - Nauka poonictwa dla uytku poonych
1881 rok - Fizjologia ciy, porodu i poogu dla uytku uczniw i lekarzy.
1881 rok - Uwagi z powodu szerzenia si chorb poogowych pomidzy ludnoci
ydowsk w Krakowie.
1884 rok - Jakiem postpowaniem mona gorczce poogowej zapobiec, sowa przestrogi
i wskazwki waciwego postpowania dla uytku poonych i niewiast ich opieki
potrzebujcych .
1888 rok - O Thure Brandcie i jego metodzie leczenia cierpie ginekologicznych.
1893/1894 rok - Uwagi nad postpowaniem lekarza w przypadkach oyska
przodujcego.
1895 rok - Sze przypadkw ciy pozamacicznej.
1896 rok - O wartoci rozmaitych sposobw wyuszczania macicy wkniakowej.
1887 rok - Nauka poonictwa dla uytku uczniw i lekarzy. ( napisana wraz
z dr. Stanisawem Dobrowolskim)
1889 rok - Powikania ciy rakiem macicy.
13
2361797736(13)

Ponadto Henryk Jordan opublikowa spoeczno- lekarskie prace naukowe: W sprawie

przymusowego ubezpieczenia lekarzy i o Szpitalnictwie krajowym. W latach 1889 - 1906
by jednym z redaktorw Przewodnika Higienicznego wychodzcego z inicjatywy
Towarzystwa Opieki Zdrowia. [ 2, s. 96]

1.5. mier
Henryk Jordan zmar w Krakowie dnia 18 maja 1907 roku w wieku niespena
65 lat. Pochowany zosta na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

Uyte pozycje [ 1, 2, 3]

14
3905324835(14)

Rozdzia 2 Stan wiedzy ginekologicznej w 2. poowie XIX wieku

i 1. wieku XX
2.1. Narzdy pciowe kobiety
Narzdy rozrodcze le u kobiet gboko w miednicy odosobnione od wpyww
zewntrznych [ 4, s. 42 ]. Skadaj si one z:

dwch jajnikw,

dwch jajowodw,

macicy,

pochwy.
Odcinki zewntrzne, okrelone nazw czci sromnych nie maj nic z waciw

czynnoci pciow do czynienia, lecz s one raczej pewnego rodzaju waem obronnym dla
narzdw lecych poza niemi.[ 4, s. 42]
Macica ma ksztat gruszkowaty. Zbudowana jest z tkanki miniowej. Pooona jest
w dolnej czci miednicy maej, pomidzy pcherzem moczowym a odbytnic. Grn
czci jest kopulasto - wypuky trzon. Doln za wsz tworzy szyjka. Cay narzd
zamyka sob przestrze pust, ku grze rozszerzajc si, ku doowi za przechodzc
w wski kanalik, koczcy si maym otworem [ 4, s. 42 ], nazywanym ujciem
macicznym, otoczonym przez wargi maciczne. Jama macicy wycielona jest grub bon
luzow, w ktrej znajduj si gruczoy wytwarzajce gsty jasno-szklisty luz. Macica
przymocowana jest w okolicy krzyowej poprzez szerokie wizado maciczne zbudowane
z tkanki cznej o ksztacie tamy. Otacza ono wiksz cz macicy i przebiega do tylnej
ciany miednicy. Wizado umoliwia macicy zmian pooenia, co jest konieczne,
poniewa organ ten ssiaduje z dwoma pustymi narzdami (pcherz moczowy i odbytnica)

15
3736804846(15)

ze zmienn zawartoci. Dlatego wic nie mona mwi o staem pooeniu macicy, gdy
jest ono zupenie zalene od zawartoci pcherza i odbytnicy [ 4, s. 43 ]
Jajowody to kanaliki gruboci owka znajdujce si po obu stronach macicy przy
grnym brzegu szerokiego wizada macicznego. Jeden koniec jajowodu wpada
bezporednio do jamy macicy drugi pozostaje wolny. Rozszerza si on lejkowato,
zaopatrzony jest w wielk ilo nieregularnych, frdzlowatych wyrostkw, dlatego te
wyglda na postrzpiony.
Jajniki (ovarium) to owale wielkoci orzecha woskiego znajdujce si poniej
jajowodw, cile poczone z wizadem szerokim. Jajnik jest waciwym gruczoem
zarodkowym, gdy w nim ley zawizek wszelkiego ycia [ 4, s. 43 ]. W kadym z tych
narzdw znajduje si po 36 000 mikroskopijnych komrek jajowych. U dziewczt
niedojrzaych pciowo jajnik ma gadk powierzchni, natomiast u kobiet dojrzaych
powierzchnia jest nierwna i rysowata Przyczyna tej zmiany ley w tem, e po zupenym
dojrzeniu narzdw pciowych co 28 dni wyrasta nowa komrka jajowa, ktra tak dalece
si powiksza , e leca nad ni cz powoki jajnika staje si tak cienka, e pka i jajo
uchodzi [ 4, s. 44 ]. Co prawda pknicie w krtkim czasie si zablinia, lecz dojrzewanie
komrek jajowych odbywa si wiele razy co powoduje rysowaty wygld powierzchni.
Rozpoczcie tych procesw to oznaka dojrzaoci pciowej kobiety, czyli moliwoci
rozmnaania si a co za tym idzie przyczynienia si do zachowania gatunku ludzkiego.

2.2. Droga komrki jajowej i rola ukadu nerwowego w procesie

jej dojrzewania
W czasie dojrzewania komrki jajowej strzpiasty koniec jajowodu swoim
otworem przylega do jajnika i przyjmuje jajo. Nastpnie gameta wdruje wycielonym

16
3680040462(16)

bon luzow jajowodem do macicy, a do jamy macicznej. O ile nie nastpi zapodnienie
ginie ona.
W czasie dojrzewania komrki jajowej do narzdw znajdujcych si
w podbrzuszu zaczyna silnie napywa krew, co powoduje nabrzmienie zarwno
muskulatury jak bony luzowej macicy [ 4, s. 44 ], poniewa ma ona wiele naczy
krwiononych.

2.3. Mechanizm miesiczki

Podobnie jak przy silnym przypywie krwi do gowy nastpuje krwawienie nosa,
skutkiem czego nastaje znaczna ulga, szuka nagromadzona krew w miednicy ujcia
na zewntrz. Dzieje si to przez pknicie maych yek bony luzowej, z ktrych krew
wypywa, aby przez ujcie maciczne opuci macic. [ 4, s. 44 ]

2.4. Pooenie w jamie brzusznej narzdw pciowych

Narzdy te znajduj si w wikszej czci wewntrz worka otrzewnej. Otrzewna
okrywa macic i wizada szerokie. Jest to przyczyna niebezpieczestwa wielu chorb
podbrzusza, zwaszcza przy cikich zakaeniach, w ktrych wystpuje zapalenie
otrzewnej.
Pochwa to nieco spaszczony kana, ktry obejmuje szyjk macicy. Jest ona
wycielona grub bon luzow, ktrej funkcj jest utrzymywanie liskoci pochwy.
czy ona macic ze wiatem zewntrznym. W przypadku nie rozpoczcia wspycia
seksualnego przez kobiet w dolnej czci pochwy znajduje si fada bony luzowej - tak
zwana bona dziewicza (hymen). [ 4, s. 45]

17
1482708536(17)

2.5. Narzdy zewntrzne

Ujcie pochwy znajduje si w przedsionku pochwy pomidzy zewntrznymi
czciami sromowymi. Bocznymi cianami tej okolicy s paty skrne. Wewntrzne
mniejsze z nich nazwane zostay maemi wargami sromnemi. echtaczka (klitovis) to
may wzgrek znajdujcy si w miejscu styku maych warg sromowych z przodu krocza.
Umiejscowionych jest w niej bardzo wiele czuych nerww. Organ ten jest waciw
siedzib podranienia pciowego, oraz zwizanego z niem uczucia rozkoszy.[ 4, s.45]

2.6. Gruczo piersiowy

Jest to gruczo obecny u obydwu pci, lecy po obu stronach mostka. W miejscu
styku przewodw mlecznych na skrze znajduje si sutek wraz z brodawk barwy
czerwono-

brunatnej.

Gruczo

ten

suy

kobietom

do

wytwarzania

mleka.

U nowonarodzonych chopcw moe zdarzy si wydzielanie tak zwanego mleka

czarownic. Czsto zdarzaj si wypadki w ktrych mczyni karmi mae dzieci, dziki
nadzwyczajnej iloci mleka, wytwarzanego w ich gruczoach piersiowych. [ 4, s. 49]

Uyte pozycje [4]

18
8289202892(18)

Rozdzia 3: Fizjologia ciy, porodu i poogu wedug Henryka

Jordana.
3.1. Cia
3.1.1. Rozpoznawanie ciy

Henryk Jordan podzieli oznaki ciy na trzy rodzaje. S to objawy:

pewne,

prawdopodobne ( mniej pewne),

domylne ( niepewne).
Pewne objawy to, te z ktrych kada pojedyncza sama przez si wystarcza,

by z wszelk pewnoci ci oznaczy.[ 5, s.88] S one zwizane z obecnoci podu

w macicy. Wrd nich H. Jordan wyszczeglni:

wybadanie pojedynczych czci ciaa podu poprzez badanie zewntrzne

i wewntrzne ciarnej moliwe od koca 6 miesica ciy,

wysuchanie w drugiej poowie ciy akcji serca podu,

wyczucie ruchw podu- pierwsze ruchy kobieta czuje jako lekkie zadrganie, bd
uderzenie podu o ciany brzucha. S one odczuwane zwykle okoo 20 tygodnia
ciy. Henryk Jordan zwraca jednak uwag, e pewn oznak ciy ruchy podu s
tylko wtedy, gdy poona je wyczuje, usyszy, lub zobaczy. Odczuwanie ich przez
kobiet moe by mylce, poniewa kobieta pragnca dziecka moe udzi si,
e jest w ciy i bra ruchy gazw w jelitach za ruchy podu,

rozpoczcie porodowej czynnoci skurczowej macicy.

W rozpoznawaniu ciy na podstawie objaww pewnych poona moe napotka

na pewne przeszkody utrudniajce, lub wrcz to uniemoliwiajce. S to: dua ilo wd

19
3346162805(19)

podowych, bogata tkanka tuszczowa na brzuchu, mocno napite ciany macicy, may,
sabo rozwinity pd.
Prawdopodobne objawy ciy to takie, ktre z wikszem, lub mniejszem
prawdopodobiestwem za ci przemawiaj. [ 5, s. 90] Poona, aby stwierdzi ci
musi zaobserwowa kilka z nich, jednak zawsze istnieje ryzyko, e s to objawy choroby,
nie za stanu bogosawionego. Tymi objawami s:

zatrzymanie miesiczki,

zmiany w gruczoach sutkowych,

powikszenie objtoci brzucha,

sinawe zabarwienie pochwy i warg sromowych mniejszych,

zmiany w pochwie,

rozpulchnienie, skrcenie i zmiany pooenia czci pochwowej,

powikszenie, zmiana postaci i pooenia macicy.

Domylnymi oznakami ciy H. Jordan nazwa te objawy, z ktrych o istnieniu ciy

ledwie domyla si moemy.[ 5, s. 91] S to dolegliwoci mogce wiza si z chorob,
a wic na ich podstawie nie mona rozpozna ciy. Te objawy to:

nudnoci i wymioty ( zwaszcza na czczo),

przemijajce dreszcze,

zmiana w usposobieniu ( smutek, draliwo, niezadowolenie, zbytnia

wesoo, znuenie),

osabienie,

zawroty i ble gowy,

skonno do omdle i skurczw,

ble zbw, twarzy,

20
3067954294(20)

szum w uszach,

koatanie serca,

krwotoki z nosa,

linotok,

blado,

plamy na skrze,

zmiana wyrazu twarzy,

odbijanie,

odraza do niektrych potraw i upodobanie do innych ( nawet niestrawnych).

Naley pamita jednak, e oznaki te nie pojawiaj si u wszystkich ciarnych,

a u innych mog w poszczeglnych ciach ujawnia si inne.

3.1.2. Obliczanie terminu porodu

Cia prawidowa trwa 280 dni, co daje 40 tygodni. Przeliczajc ten czas
na miesice kalendarzowe otrzymujemy wynik 9 miesicy i 7 dni. W poonictwie jednak
wane s miesice ksiycowe trwajce po 28 dni (4 tygodnie). Cia trwa wic
10 miesicy ksiycowych. Dzielenie ciy na miesice ksiycowe tak tumaczy
Henryk Jordan: W poonictwie liczymy dla tego na miesice ksiycowe majce
po 28 dni, albowiem regularno zwykle co 28 dni powraca, a pord zwyk nastpowa
w tym czasie, kiedy po raz dziesity regularno wstrzymana przyj by powinna.
[ 5, s. 93]
Czas trwania ciy i termin porodu H. Jordan oblicza na podstawie:

dnia zapodnienia,

ostatniej miesiczki,

dnia, w ktrym matka czua pierwsze ruchy podu,

21
1221487436(21)

wybadanych, lub zaobserwowanych oznak ciy.

Aby obliczy termin porodu na podstawie dnia zapodnienia naley doda do niego

280

dni.

Jest

to

niestety

trudne

powodu

niemonoci

jego

okrelenia.

Przy obliczaniu porodu na drugiej podstawie do ostatniej miesiczki Jordan dodawa

280 dni, lub odejmowa od niego 3 miesice i dodawa 7 dni. Naley jednak pamita,
e na pocztku ciy moe pojawi si miesiczka, lecz jest to krwawienie skpe.
Termin porodu oblicza si na podstawie normalnej menstruacji.
Kolejna metoda to dodanie do dnia pierwszych ruchw podu 4 i p miesica
kalendarzowego. Henryk Jordan uzna ten dzie za koniec pierwszej poowy ciy. Jest to
jednak sposb nieprecyzyjny, poniewa czucie ruchw przez ciarn jest zalene od kilku
czynnikw, ktrymi s:

uwaga i wraliwo ciarnej,

sia i rozwj podu,

ruchliwo podu,

ilo wd podowych.
Ciarn naley zbada zarwno wewntrznie, jak i zewntrznie, zwracajc uwag

na:

rozrost macicy,

wysoko dna macicy,

pooenie i dugo czci pochwowej macicy,

wielko i objto czci podowych.

Nie mona jednake opiera si tylko na badaniu, poniewa moe zaistnie

pomyka obejmujca nawet 14 dni.

Henryk Jordan uzna, e aden ze sposobw nie jest niezawodny i dokadny,
dlatego naley oblicza na wszystkie sposoby, a wyniki ze sob porwnywa.
22
1053398745(22)

3.1.3. Zmiany w ciele kobiety ciarnej

W organizmie kobiety ciarnej nastpuje wiele istotnych- wystpujcych w kadej
ciy i przypadkowych zmian. Istotne zmiany to te, ktre wystpuj w macicy, innych
czciach narzdu rodnego, brzuchu i piersiach, natomiast przypadkowe zwizane s
z ustrojem oglnym kobiety.
Zmiany w ustroju oglnym kobiety to:

powikszenie ciaru ciaa spowodowane powikszaniem si macicy, wzrostem

tkanki tuszczowej na udach, biodrach i poladkach,

miknicie staww miednicy,

inne dolegliwoci wymienione przeze mnie jako domylne objawy ciy.

Zmiany w narzdach pciowych moemy podzieli na te wystpujce w macicy,

innych czciach narzdu rodnego i w gruczoach sutkowych.
W macicy zmienia si budowa, objto, posta, pooenie i czynno. Bona
luzowa pulchnieje, bona doczesna obumiera. ciany macicy rozrastaj si, staj si
soczyste i grubsze, wytwarza si w nich tkanka misna. Zwiksza si ilo i szeroko
naczy krwiononych. Macica powiksza si z powodu rozrostu cian i ucisku na nie jaja
podowego. Szyjka i cz pochwowa macicy grubieje, jednak zmiany w nich s rne
u pierwiastek i wielordek. U pierwordki ujcie zewntrzne i wewntrzne pozostaj
okrge, ponadto drugie z nich jest zamknite. U wielordki ujcie wewntrzne i przewd
szyi rozwiera si w trakcie ciy, a zewntrzne jest otwart, poprzeczn szpar. Cz
pochwowa ponadto od czwartego miesica ciy podnosi si wraz z macic ku grze,
przez co wydaje si dusza. Macica zmienia ksztat z gruszki na jajowaty, a jej jama
waciwa z trjgraniastej take staje si jajowata. Pooenie macicy zmienia si
w zalenoci od miesica trwania ciy. W pierwszym trymestrze opada ona niej
w miednicy. W trzecim miesicu jej dno znajduje si na wysokoci grnego brzegu

23
1055617778(23)

spojenia onowego. W miesicach pomidzy czwartym, a dziewitym wstpuje do jamy

brzusznej i ronie, tak i w ostatnim kalendarzowym miesicu ciy jej dno siga
u pierwiastek do doka podsercowego. W dziesitym miesicu ksiycowym natomiast
obnia si. Zmiany czynnoci macicy objawiaj si brakiem menstruacji, co spowodowane
jest ustaniem regularnoci cyklu. U niektrych kobiet zdarza si w pierwszym, lub drugim
miesicu miesiczka skpa z krwi bledszej i wodnistej. Henryk Jordan zwraca take
uwag, e w rzadkich bardzo przypadkach powtarzaj si odchody te skpe przez cay
czas ciy. [5, s.81]
Wiele zmian zachodzi w pochwie ciarnej. Jej ciany siniej, grubiej, mikn,
pulchniej i ocieplaj si. Wystpuje obfitsze wydzielanie luzu, brodawki w bonie
luzowej powikszaj si. W pierwszym trymestrze z powodu obniania si macicy
pochwa staje si krtsza, potem wydua si wraz z podnoszeniem si macicy.
W ostatnim miesicu staje si krtsza i szersza. U wielordek pochwa jest obszerna, ciany
gadkie i mao pomarszczone.
Zewntrzne czci rodne grubiej, ciemniej, staj si mikkie, wiotkie i podatne.
W gruczoach piersiowych nastpuj zmiany majce na celu przygotowanie ich
na laktacj i karmienie dziecka. W drugim i trzecim miesicu piersi staj si peniejsze,
wiksze i nieco bardziej zbite, czasem lekko bolesne. Skra staje si cienka, czego
skutkiem jest przewitywanie naczy ylnych. Pod koniec ciy mog pojawia si na nich
rowe prgi ( u pierwiastek). U wielordek natomiast widoczne s biaawe blizny.
Brodawki staj si ciemniejsze i sterczce, ich obwdki take ciemniej, staj si szersze
i pojawia si na nich kilkanacie powikszonych gruczow ojowych tworzcych guzki.
W poowie ciy przy ucisku brodawki pokazuje si serowaty pokarm. Pod koniec ciy
mona ju wybada wypenione pokarmem przewody mleczne, jako guzki, lub twarde
postronki.

24
3160452436(24)

W trakcie ciy pojawiaj si take zmiany w czciach ciaa, ktre ssiaduj

z narzdami rodnymi. W pierwszym trymestrze uciskajca na pcherz moczowy i jelita
macica moe powodowa: czstomocz, trudno w oddawaniu moczu, nietrzymanie
moczu, zatwardzenie, wzdcia. W sidmym miesicu ciy u ciarnych mog pojawi si
ylaki i obrzki koczyn dolnych spowodowane uciskiem macicy na naczynia ylne.
W ostatnich miesicach ciy dno macicy uciska wtrob, odek i doln cz puc,
czego skutkiem mog by: krtki oddech, niestrawno i nudnoci. ciany brzucha
rozpraj i rozszerzaj si, ppek wygadza, na skrze pojawiaj si rozstpy, o ktrych
Henryk Jordan pisze tak: wierzchnia warstwa skry pka i tworz si prgi rowe,
ktrych barwa ciemniejsza, lub janiejsza od tego zaley, czy skra gbiej lub wicej
powierzchownie pka. [5, s.84] U pierwiastek brzuch jest mocno napity, natomiast
u wielordek mikki, obwisy i pomarszczony.

3.1.4. Zadania poonej

Henryk Jordan w swojej ksice przeznaczonej dla poonych uzna, e poona nie
powinna uczy chorych ciarnych, gdy moe im zaszkodzi. Widzi natomiast poytek
w dawaniu zdrowym ciarnym rad oglnych majcych na celu pomoc im w dbaniu
o zdrowie swoje i nienarodzonego jeszcze dziecka.

3.1.5. Waciwy styl ycia ciarnej wedug Henryka Jordana

Henryk Jordan uwaa, e kobieta ciarna nie powinna zmienia swojego stylu
ycia, jeeli przed ci czua si zdrowa. Jednak przedstawia on najzdrowszy wedug
niego styl ycia. Uwaa, e kobieta w stanie bogosawionym powinna spoywa pokarm
rnorodny, zarwno miso, jak i warzywa i owoce. Kobiety mode i silne powinny je
wicej pokarmu rolinnego, natomiast blade i osabione misa. Ciarne powinny
zrezygnowa jednak z potraw wzdymajcych, cikostrawnych, ostrych i sonych, gdy

25
1491900744(25)

wedug H. Jordana zbyt ostre i sone potrawy mog u niektrych kobiet wywoa
poronienie. Jeli chodzi o napoje najlepszym jest woda, ale Jordan dopuszcza do picia dla
kobiet zdrowych, pijcych przed ci piwo i wino ( kobiety osabione, nie pijce
wczeniej mog pi w niewielkich ilociach). Zabronione s za to: wdka, rum, poncz,
mocna herbata, gdy rozgrzewajc mog powodowa poronienie.
W yciu codziennym wany jest ubir. Kobieta ciarna powinna ubiera si
stosownie do pory roku w rzeczy wygodne, przylegajce do ciaa, ale nie uciskajce.
Preferowane przez Henryka Jordana s spdnice i majtki na szelkach, natomiast
zabronione gorsety i sznurwki. Buty powinny by wygodne, paskie.
Innym zagadnieniem jest powietrze i mieszkanie, ktre powinno by jasne,
obszerne, czysto utrzymane. Mieszkanie naley wietrzy, nie stosowa w nim kadzide.
Powietrze nie moe by gorce i wilgotne. Nie wskazane wedug Henryka Jordana jest
przebywanie ciarnej w miejscach czsto uczszczanych, poniewa powietrze w nich jest
duszne.
H. Jordan zwraca du uwag na higien widzc w niej sojusznika w walce
z chorobami. Ciarna powinna czsto zmienia bielizn osobist i pociel. Podmywa si
letni wod. W drugiej poowie ciy Jordan dopuszcza branie letniej kpieli co kilka
tygodni ( w ostatnim miesicu co tydzie) poniewa wedug niego podczas niej zmikczaj
si drogi porodowe mikkie, natomiast w pierwszej poowie uznaje j za szkodliw. Nie
wskazane s take kpiele nasiadowe, irygacje pochwy, pywanie i moczenie ng
w gorcej wodzie.
W zdrowym przeyciu ciy wana jest aktywno fizyczna. Umiarkowany ruch
na wieym powietrzu uatwia sen i trawienie. Wskazane s spacery i wykonywanie prac
domowych. Niewskazane natomiast jest: podnoszenie, dwiganie, przesuwanie cikich
przedmiotw, bieganie, skakanie, taniec, jazda konna, jazda po zych drogach, dusza

26
1787483203(26)

jazda kolej, a take szycie na maszynie ( szczeglnie w pierwszym trymestrze). Ciarna

powinna take umie odpoczywa. Powinna mie 7-8 godzin spokojnego snu. Wany jest
zwaszcza ten przed pnoc.
Henryk Jordan w swoim podrczniku dla poonych zwraca take uwag
na wspycie seksualne. Nie jest ono wskazane, poniewa moe wywoa krwotok,
a nawet poronienie, zwaszcza u kobiet modych, lub po przebytych poronieniach.
Istotn rol w utrzymaniu ciy odgrywaj emocje. Przestrach, boja, smutek,
zo, gniew, dugotrway pacz, zmartwienie, czy naga rado mog powodowa
drgawki, krwotoki, poronienie i mier podu. Natomiast tak zwane zapatrzenie to tylko
zabobon.
Wane jest take przygotowanie do karmienia dziecka. Naley pamita, e skra
brodawek jest cienka i skonna do pkania, szczeglnie jeli jest brudna. W ostatnim
tygodniu ciy brodawk wraz z obwdk naley co jaki czas przemywa letni wod
z mydem, a nastpnie wdk, arakiem, czerwonym winem, lub wod kolosk z wod
( nastpnie bez). Ma to powodowa twardnienie skry, aby nie pkaa przy karmieniu.
Problemem s wklse brodawki, ktre naley wyciga palcami, ale nie mona tego
zacz w zbyt wczesnej ciy i nie powinno si tego wykonywa czsto, gdy mona
spowodowa pord przedwczesny.
W ciy duy problem mog stanowi zaparcia. Mona je zwalczy poprzez
spacery, picie wody ( zwykej, lub sodowej), lub wody z cukrem, kompotw, spoywanie
warzyw i owocw. Ostatecznoci moe by lewatywa z letniej wody, lub odwaru lazu
z oliw. Niewskazane s lekarstwa i zioa, gdy mog wywoa poronienie, dlatego mona
je bra tylko jeli zaleci je lekarz.

27
2963788271(27)

3.2. Pord
3.2.1. Pord- definicja i podzia.
Pord to czynno ciaa kobiety, majca na celu wydalenie jaja podowego z jamy
macicy na zewntrz.
Henryk Jordan wyrnia pi sposobw na podzia porodw. Porody mona
podzieli wedug:

czasu trwania ciy,

przebiegu porodu,

zakoczenia porodu,

iloci podw,

wpywu porodu na matk i dziecko ( dzieci).

Jeli chodzi o czas trwania ciy Henryk Jordan wyszczeglni:

poronienie ( nastpuje przed 7 miesicem ciy, kiedy pd wedug wczesnej

wiedzy nie by jeszcze zdolny do ycia)

pord przedwczesny ( pord pomidzy 28, a 38 tygodniem ciy, kiedy dziecko

jest zdolne do ycia, ale nie jest jeszcze dzieckiem donoszonym)

pord czasowy ( W prawidowym kocu ciy nastpuje.)[ 5, s. 134]

pord opniony ( pord, ktry nastpuje po 40 tygodniu ciy, jednak Henryk

Jordan zaznacza, e Nie wszystkie porody, ktre za opnione podaj mona jako
takie przyjmowa. Najczciej pochodzi to od mylnej rachuby, czstokro i oszustwa,
wyjtkowo jednak moe si pord nawet o dwa tygodnie i wicej opni.)[ 5, s. 134]
Porody mona take podzieli na lekkie i szybkie, ktre nie trwaj dugo i nie
wymagaj od rodzcej wielkiego wysiku. Porody cikie i powolne natomiast trwaj
dugo, a do ich ukoczenia potrzebny jest duy wysiek kobiety rodzcej.

28
5709996325(28)

Trzecim sposobem podziau porodw jest sposb jego zakoczenia. Zgodnie z nim
mona wyrni porody:

naturalne ( samowolne)- pord taki nazwany zosta take zlgniciem.

nienaturalne ( sztuczne)- rozwizanie.

Wyrniamy take porody pojedyncze i mnogie w zalenoci od iloci podw.
Ze wzgldu na wpyw na matk i dziecko wyrniamy:

pord prawidowy, przy ktrym nie ma zagroenia dla ycia i zdrowia matki
i dziecka,

pord nieprawidowy, czyli taki, w trakcie ktrego wystpuje nieprawidowo

zagraajca matce, lub dziecku.

3.2.2. Czynniki decydujce o prawidowym porodzie

Mwic o czynnikach wpywajcych na prawidowy pord naley podzieli je na:
matczyne, podowe i pochodzce od czci dodatkowych jaja podowego.
Czynniki matczyne to:

dobre zdrowie kobiety,

prawidowa miednica,

mikkie, rozpulchnione drogi porodowe,

prawidowe skurcze macicy.

Czynniki podowe:

pooenie czaszkowe podu,

prawidowe uoenie podu,

zachowanie przez pd prawidowego mechanizmu porodowego,

prawidowa gwka podu,

odpowiednie cechy podu- pd ywy, dobrze rozwinity, donoszony.

29
1451767980(29)

Czci dodatkowe jaja podowego:

niewielka grubo bon podowych i ich pknicie w odpowiednim momencie,

odpowiednia ilo wd podowych,

odpowiednia dugo ppowiny ( take jej nie wypadanie i nie okrcanie si

dookoa podu),

prawidowo pooone i poczone z macic oysko.

3.2.3. Siy porodowe

Pord moe postpowa tylko dziki dziaajcym siom porodowym pochodzcym
od: macicy ( skurcze, nazywane take przez H. Jordana blami porodowymi), pochwy
( skurczenia) i mini brzusznych ( skurcz mini brzusznych wzmacnia si blw
porodowych- jest to tak zwana sia pomocnicza).
Ble porodowe to skurcze macicy niezalene od woli rodzcej. Skurcze te maj
na celu zmniejszenie objtoci macicy poprzez wypchnicie na zewntrz treci w niej si
znajdujcej. Nazwa ble porodowe wedug Jordana wzia si z bolesnoci ( o rnym
nateniu) spowodowanej tymi skurczami. Owa bolesno spowodowana jest poprzez
ucisk, napicie i rozszerzenie dolnej czci macicy. Skurcze nasilaj si wraz z czasem
trwania porodu. Odczuwanie ich bolesnoci zaley od wraliwoci rodzcej i jest wiksze
u pierwiastek, ni u wielordek. Powstaj one na skutek rwnoczesnego skurczu caej
powierzchni cian macicy. Maj charakter okresowy ( po skurczu nastpuje przerwa,
tym krtsza im duej trwa pord). Bl promieniuje od krzyy ku przodowi i doowi. Moe
siga nawet ud. Blom porodowym towarzyszy twardnienie macicy wyczuwalne rk
pooon na brzuchu. Powoduj one postp porodu. Gdy s silne rodzca odczuwa
potrzeb parcia. Henryk Jordan nie znajduje sposobu, aby powstrzyma skurcze macicy

30
6107753779(30)

zarwno podczas porodu czasowego, jak i przedwczesnego. Podzieli on ble porodowe

na:

prawidowe ( swoim charakterem odpowiadaj okresowi porodu, w ktrym

trwaj), nieprawidowe ( nie s waciwe dla danego okresu porodu),

prawdziwe ( pochodz od skurczw macicy, maj waciwy charakter), faszywe

( nie pochodz od skurczw macicy- bior si z przezibienia, gniewu itd.).
Przy zblianiu si porodu do kocu zaczynaj wystpowa take skurczenia
pochwy, s one jednak sabe, a ich znaczenie dla postpu porodu jest niewielkie.
Podczas porodu skurcze macicy wspomagane s przez toczni brzuszn. Wedug
H. Jordana rodzca moe wywoa skurcze macicy poprzez wstrzymywanie
oddechu.

3.2.4. Pooenie czaszkowe i prawidowe ustawienie podu podczas porodu

Pooenie czaszkowe podu, to takie pooenie podune, w ktrym czci
przodujc jest gwka wstawiajca si do kanau rodnego swoj tyln czci.
Wyrniamy dwa ustawienia podu- pierwsze ( lewe), drugie ( prawie).
Mechanizm porodowy s to zwroty podu, dziki ktrym przechodzi on przez
miednic. W pooeniu czaszkowym ty gwki opiera si o uk onowy, czoo
i twarzyczka dziecka wytaczaj si po midzykroczu.

3.2.5. Podzia i czas trwania porodu.

Pord dzieli si na okresy:

przygotowawczy ( czas od pierwszych blw porodowych do cakowitego

rozwarcia ujcia macicy, pod koniec tego okresu pka zazwyczaj pcherz
podowy i odpywaj wody podowe),

31
4917282939(31)

wydalenia ( zwany okresem wykluczenia, koczy si wraz z urodzeniem

dziecka),

poporodowy ( w tym okresie wydalane jest oysko i bony podowe).

Pord moe trwa u pierwiastek 12-18 godzin, a u wielordek 6 - 8 godzin,

jednak moe si on przecign nawet do kilku dni.

3.2.6.

Przedmioty

potrzebne

poonej

przy

przyjmowaniu

porodu

prawidowego
Poona powinna mie:
1. Strzykawk cynow i 2 treski przeznaczone do wykonywania lewatyw ( dziecku
i dorosemu).
2. Cynow i elastyczn kank maciczn.
3. Cewnik metalowy i elastyczny.
4. Zaokrglone noyczki.
5. Kilka kawakw tasiemki ( i jedn ptl z tasiemki),
6. Wybrane leki ( krople cynamonowe, eter siarkowy, ocet, amoniak),
7. Troch czystej i cienkiej skubanki.

3.3. Pog prawidowy

3.3.1. Zmiany zachodzce w ciele kobiety
Pog rozpoczyna si wedug Henryka Jordana z chwil urodzenia oyska.
Podczas poogu w ciele kobiety zachodzi wiele zmian, majcych na celu:

cofnicie zmian, ktre zaszy podczas ciy ( zmiany trwaj do 8 tygodni

po porodzie),

32
2430283710(32)

przygotowanie gruczow piersiowych do karmienia ( lub jeli matka

nie karmi naturalnie powrt sutkw do stanu sprzed ciy).
H. Jordan zaznacza, e podczas poogu prawidowego poonica nie powinna

gorczkowa, ani uskara si na bl. Przez pierwsze kilka dni poonica odczuwa
zmniejszony apetyt, z jednoczesnym zwikszeniem pragnienia. Z powodu odpoczynku,
zmniejszonego przyjmowania pokarmu, wiotkich cian brzucha, podranienia przez
gwk podczas porodu jelita poonica przez pierwsze dwa, trzy dni nie oddaje stolca.
Moe mie take problem z oddawaniem moczu. Wszystkie te problemy ustaj podczas
poogu.
Najwiksze zmiany podczas poogu zachodz w macicy. Po odejciu oyska jest
ona dobrze cignit, niebolesn, zbit, nie wiksz jak gwka noworodka i jeeli
pcherz moczowy nie jest przepeniony, ley w rodku brzucha nad spojeniem onowem
na dwa do trzech palcw poniej ppka.[ 5, s. 185] W kilka godzin po porodzie staje si
ona mikka i wiksza ( dno siga do ppka). W przypadku zej kurczliwoci macicy,
lub napenionym pcherzu moczowym macica przesuwa si w lewo, a jej dno dochodzi
powyej ppka.
W drugim dniu macica zaczyna zmniejsza si, a koczy w smym tygodniu
po porodzie. Jednak ju w 10- 12 dniu jest ledwie badalna na wysokoci jednego palca
powyej spojenia onowego. Zmienia si take cz pochwowa macicy, jednak naddarcia
boczne ujcia zewntrznego nie zrastaj si ( po porodzie ujcie jest szparowate).
Henryk Jordan twierdzi, e podczas poogu minie macicy zamieniane s
w tuszcz, ktrego cz dostaje si do krwi, a cz zostaje wydalona wraz z odchodami
( ciecz z macicy, nazywana take brudem). W cianach tego narzdu natomiast tworz si
nowe minie. Przemianom ulega take bona luzowa macicy- z miejsca oddzielenia si
oyska odpadaj strzpki naczy krwiononych i bon podowych, a jej powierzchnia

33
4305448731(33)

wygadza si. Podczas poogu zmienia si zabarwienie i konsystencja wspomnianych ju

odchodw z macicy.
1-2 dzie - odchody czerwone, krwawe; znajduje si w nich pynna i skrzepa krew
pochodzca ze strzpkw naczy krwiononych pozostaych po oysku, lub zranie
pochwy, szyi macicy.
2-3 dzie - odchody bladoczerwone, pynne, ze strzpkami bon podowych ( H. Jordan
porwna je do wody pozostaej po pukaniu misa).
Od 5 dnia - odchody gstsze, luzowe o tej barwie.
7-8 dzie do 6 tygodnia - odchody biae, gste, ktrych konsystencj mona porwna
do biaka jaja kurzego. Mog one utrzymywa si nawet do 2- 3 miesica po porodzie, lub
duej.
Odchody z macicy wedug Henryka Jordana maj zapach misny, lub serowy.
Zauwaa take, e nie u kadej kobiety odchody zmieniaj si w tak wyznaczonym czasie.
Szybsza zmiana z krwistych, do luzowych odchodw dowodzi, e macica dobrze si
kurczy. Zaniepokoi natomiast powinny mierne, lub brak odchodw, a take ich zielona
barwa, lub nieprzyjemna wo. Skpsze odchody maj kobiety karmice naturalnie,
natomiast poonice karmice swoje dzieci sztucznie, lub te, ktre miay bardzo obfite
miesiczki maj dusze i obfitsze odchody.
W trakcie poogu mog wystpowa tak zwane ble poporodowe, czyli skurcze
macicy, powodujce bolesno. S one stosunkowo rzadkie ( czciej wystpuj
u wielordek, po porodach mnogich, po cikich, dugich, lub wrcz przeciwnie bardzo
szybkich porodach). Trwaj zazwyczaj okoo 2- 3 dni, a jeli s dusze s sygnaem
niepokojcym. Nasilaj si podczas karmienia dziecka. S to ble okresowe, po ktrych
nastpuje przerwa. Macica podczas skurczw twardnieje.

34
1113283912(34)

Jeli chodzi o inne narzdy rozrodcze, to po porodzie ok. 8 tygodnia w jajnikach

zaczynaj ponownie dojrzewa komrki jajowe i powraca regularno. U kobiet
karmicych moe ona powrci pniej, bo odstawieniu dziecka od piersi.
Pochwa i wejcie do pochwy staj si jdrniejsze, ale zostaj szersze i wiotsze ni przed
porodem, a wydzielina z nich przez duszy okres jest obfitsza.
Czci rodne zewntrzne s obwise, nabrzmiae i bolesne, jednak podczas poogu
wracaj do normy. Wargi sromowe wiksze odstaj jednak od siebie. Wargi sromowe
mniejsze ciemniej, s sterczce. Szpara sromowa pozostaje szersz z powodu
nie zronicia si wdzideka rozdartego przy porodzie.
Wane zmiany zachodz w gruczoach piersiowych. Maj one za zadanie
przygotowanie i podtrzymywanie laktacji. Bezpieczny wedug H. Jordana jest okres
karmienia do 8- 9 miesica po porodzie. Wraz z karmieniem i rozwojem dziecka zwiksza
si ilo wydzielanego pokarmu. Zmienia si take jego skad i konsystencja. Podczas
pierwszych trzech dni po porodzie jest on biaawy, lub tawy o konsystencji serwatkowej
i ma wasno rozwalniajc. Jest to tak zwana siara. W nastpnych dniach pokarm staje
si biay, sodszy, poywniejszy i bardziej tusty. Jego poywno zaley od wieku i stanu
zdrowia kobiety. Henryk Jordan poda w swoim podrczniku dla poonych sposoby
na sprawdzenie, czy mleko jest poywne.
1. Naley jedn kropl nala na paznokie trzymany pochyo. Poywno mleka
okrela si w zalenoci od tego, jak ona spywa. Kropla dobrego mleka spywa
powoli. Zostaje po niej biay lad. Przy mleku zbyt wodnistym kropla spywa
szybko, nie pozostawiajc ladu. Jeeli jednak spywa ona zbyt wolno, lub wcale
nie spywa mleko jest zbyt tuste i cikostrawne.
2. Do nastpnej prby potrzebna jest szklanka z wod. Kropl mleka umieszcza si
w niej. Kropla dobrego mleka tworzy oboczk na wodzie i powoli znika, zbyt

35
1368573189(35)

tuste mleko pozostaje na powierzchni wody, a mleko cikostrawne opada

w caoci na dno szklanki.
3. Najlepszym sposobem jest jednak obserwacja odywienia i stanu zdrowia dziecka.
[ 5, s.190]

3.3.2. Pielgnowanie poonicy

Pog jest szczeglnym okresem w yciu kobiety, w ktrym jest ona szczeglnie
podatna na rnego rodzaju choroby i infekcje. Tu po porodzie popodu poona ma
obowizek zbada macic, a nastpnie kontrolowa stan pooniczy kobiety, ze wzgldu
na grocy jej krwotok. Naley take obejrze srom i midzykrocze, a potem przemy uda
i zewntrzne narzdy pciowe kobiety czyst, ciep wod, zmieni pociel na czyst
i pomc kobiecie przebra si w czyst koszul. Dobrze jest przyoy do czci rodnych
czysty i ogrzany rcznik lub serwet ( kompres) () pooy na brzuch ciepe, w kilkoro
zoone i cikie przecierado, a na piersi suchy rcznik.[ 5, s. 192] Kompres pozwala
na ocen odchodw z macicy.
Przez pierwsze dwa dni poogu poona powinna pozosta przy kobiecie,
a w nastpnych dniach odwiedza j i sprawdza gruczoy piersiowe i odchody z macicy,
a take jej stan oglny. Pomaga ona wtedy kobiecie w pielgnacji dziecka.
Przez pierwsze dziewi dni Henryk Jordan zabrania poonicy wstawa, ani
siada. Ma ona lee na wznak z nogami zczonymi, lub te na boku. Dopiero pitego
dnia mona przenie poonic na drugie ko w celu zupenego przecielenia
pierwszego ka. Henryk Jordan uzna, e wstawanie w tym okresie jest grone dla
poonicy ( powoduje: krwotoki, zapalenia macicy, zapalenia otrzewnej, obnienie,
lub opadnicie pochwy). W przypadku, gdy kobieta jest saba, lub jest wielordk powinna
lee duej. Dopiero po 4 tygodniach ( lato), lub nawet 6 ( zima) moe poonica wyj

36
1421464791(36)

z domu. Do tego czasu nie powinna ona dwiga, koysa dziecka, chodzi po schodach,
ani prze podczas oddawania stolca.
Wany jest take spokj, poonica w pierwszym tygodniu nie powinna
przyjmowa

goci,

zajmowa

si

sprawami

domowymi,

ani

czyta.

Do koca poogu nie moe take spkowa.

Poona powinna dba, aby kobieta nie przezibia si. W pokoju poonicy
powinna utrzymywa si staa temperatura.
W trakcie poogu wystpuj poty, ktre maj za zadanie odsunicie krwi od
macicy. Naley wtedy podawa poonicy kilka szklanek napojw dziennie ( odwar lazu,
odwar pyu, napar kwiatu lipowego, napar bzu, napar tymianku, bawarka z mleka, wody
i cukru).
Istotne jest dbanie o higien. Pomieszczenie, w ktrym przebywa poonica naley
wietrzy, sprzta, a zewntrzne narzdy pciowe poonicy przemywa dwa razy dziennie
ciep wod nie uywajc gbki.
Jeli chodzi o posiki rodzcej, w pierwszych trzech dniach powinna ona
przyjmowa tylko czysty ros, kleik, lub mleko. Sabe poonice mog napi si zaraz po
porodzie kieliszka lekkiego wina, kubka winnej polewki, lub rosou z tkiem,
lub bulionem. Od dziesitego dnia zdrowa poonica wraca do pokarmw, jakie spoywaa
przed ci ograniczajc te o dziaaniu wzdymajcym. Od 9 dnia poogu moe ona take
zacz pi piwo.
Naley take obserwowa oddawanie moczu i stolca u poonicy. W przypadku
niemonoci oddania moczu naley przyoy ciepy okad na okolice pcherza
moczowego, lub kilka razy dziennie cewnikowa kobiet. W nie oddawaniu stolca
przydatne s lewatywy.

37
3346525698(37)

Pierwsze karmienie naley wykona w 6- 8 godzin po porodzie ( wczeniej

przemy brodawki wod z mydem). Karmi naley raz jedn, raz drug piersi, aby
nie ustaa produkcja mleka w jednej z nich. [ 5, s. 204]

3.3.3. Pielgnacja noworodka

Pierwsz powinnoci poonej po narodzinach dziecka jest wytarcie go z mazi
podowej i jego kpiel. Aby atwiej mona byo usun ma ze skry dziecka naley
natrze je nieosolonym masem, smalcem, oliw, pomad, lub jajkiem. Gdy dziecko jest
zdrowe kpie si je w ciepej wodzie, ewentualnie mleku, lub odwarze z otrbw, gdy
natomiast jest wte i sabe w wodzie z winem, lub bulionem. Przed kpiel wykonuje si
u dziecka lewatyw z letniej wody i czeka na odejcie smki. Kpiel jest okazj
do ogldnicia dziecka. Wszelkie widoczne wady rozwojowe ukrywa si przed matk,
jednoczenie powiadamiajc o nich rodzin kobiety, aby mona byo wezwa lekarza.
Kpiel trwa 10 minut. W miejscach, w ktrych skra tworzy zmarszczki mona posypa j
krochmalem, pudrem, lub mk ryow. Zaopatrywanie kikuta ppowiny odbywao si
za pomoc czystego ptna maczanego w oliwie, lub nieosolonym tuszczu. Kikut kado
si po lewej stronie brzuszka dziecka i obwizywao tasiemk. Po odpadniciu kikuta
ppowinowego ppek przemywao si oliw, wdk, winem, lub wod goulardow.
Ubir dziecka nie moe by zbyt ciasny i powinien atwo si zdejmowa. Powinno
mie ono osobne eczko. Niewskazane jest koysanie go ( w koysce, lub na rkach),
gdy powoduje to odurzenie dziecka i wymioty.
Naley dba o czysto dziecka ( w pierwszych tygodniach kpa je dwa razy
dziennie), zawsze w razie potrzeby zmienia pieluszki i przy tym podmywa dziecko letni
wod.

38
2754591854(38)

Jeli chodzi o karmienie wczasach dr Jordana dziecko mogo by karmione

naturalnie przez matk, mamk, lub sztucznie ( mleko krowie pocztkowo rozrzedzane
wod).

Uyte pozycje [5]

39
3380140154(39)

Rozdzia 4: Patologiczny przebieg ciy, porodu i poogu wedug

Henryka Jordana.
4.1. Cia
4.1.1. Nieprawidowa budowa miednicy kostnej
Henryk Jordan opisa trzy typy nieprawidowo zbudowanych miednic kostnych:

cieniona ( zwona),

nazbyt szeroka,

nieprawidowo nachylona.
O miednicy cienionej mwimy wtedy, gdy donoszony pd, ktrego rozwj

i pooenie s prawidowe nie moe urodzi si poprzez pord siami natury, lub jest to
bardzo utrudnione. Oglnie cienion nazywamy miednic wtedy, jeeli wszystkie jej
wymiary s krtsze, anieli w stanie prawidowym by powinny; czciowo za, jeeli
tylko jej wchd, prnia lub wychd jest cieniony, albo te jeeli tylko pojedynczy
wymiar ktrejkolwiek jej czci jest krtszym ni by powinien, podczas gdy inne
prawidowo si zachowuj. [ 6, s. 65] cienienie miednicy moe by jednostajne, lub
niejednostajne ( dotyczy tego, czy poszczeglne wymiary s skrcone w jednakowym
stopniu, czy nie), a take oglne, lub czciowe. Miednica taka moe by pomiarow, lub
niedomiarow. Przyczyny cienienia miednicy kostnej mog by wrodzone, lub nabyte.
Wrodzone cienienia:

oglnie i jednostajnie cieniona miednica ( gwnie u karlic). Posta miednicy

jest prawidowa, natomiast wszystkie wymiary jednostajnie krtsze.

miednice, ktrych cienienie pochodzi od zbyt sterczcego wyrostka

krzyowego, lub krawdzi spojenia onowego, a take od wyksztacenia
40

1757106265(40)

chropawych linii odgraniczajcych krgi krzyowe, lub od nazbyt wgitych

kolcw koci siedzeniowych

ukonie cienione, skutkiem zronicia i skostnienia jednego spojenia

krzyowo-

biodrowego

podczas

ycia

podowego.

Jest

to

miednica

niedomiarowa.

poprzeczne cienienie- obydwa spojenia krzyowo- biodrowe skostniae,

wszystkie wymiary poprzeczne miednicy s najkrtsze.
Przyczyny cienie nabytych:

krzywica ( choroba angielska)- schorzenie wieku dziecicego,

rozmikczenie koci wystpujce u kobiet, ktre ju rodziy ( miednica oglnie

cieniona, niekiedy niedomiarowa),

nie wyleczone zapalenie stawu biodrowego, zamanie, zwichnicie, lub odjcie

koczyny dolnej przed ukoczeniem rozwoju,

skrcenie stosu krgowego,

obrzki wystajce ze cian miednicy.

Nastpstwa cienie mona zaobserwowa zarwno podczas ciy, jak

i porodu. Podczas ciy s to:

obwisy brzuch,

ukone pooenie podu,

pknicie pcherza podowego przed pierwszymi blami, lub wkrtce po,

wypadnicie ppowiny, lub rczek podu.

Aby rozpozna cienienie miednicy kostnej potrzebne s: wywiad ( przebieg

porodw, choroby powodujce cienienia), ogldanie ciarnej ( wzrost, krgosup,
miednica), ogld brzucha, pomiar miednicy.

41
1144716909(41)

W budowie miednicy nazbyt szerokiej pojedyncze, lub wszystkie wymiary s

powyej normy. W trakcie ciy skutkami tej nieprawidowoci s: obnienie, opadnicie,
lub tyopochyo macicy, parcie na mocz, zaparcia, opadnicie pochwy, obnienie dolnej
czci macicy i gwki.
Poona podejrzewa moe taki typ miednicy, gdy zachodz przesanki takie, jak:

szybkie i atwe porody duych dzieci w wywiadzie,

wysoki wzrost kobiety,

szerokie biodra,

znaczne wystawanie uku onowego,

gwka w prni na pocztku porodu.

Miednica kostna moe by take zbyt, lub mao nachylona. Przy zbyt nachylonej
miednicy szpara sromowa przesunita jest do tyu, a midzykrocze jest krtkie. Moe
wystpowa przodopochyo macicy. Szpara sromowa przesunita do przodu wystpuje
natomiast przy miednicy mao nachylonej. Midzykrocze jest bardzo szerokie,
co powoduje jego atwe pkanie.

4.1.2. mier podu

Pd moe obumrze w kadym miesicu ciy. Przyczynami takiej sytuacji mog
by:

przerwanie naczy czcych jajo podowe z macic ( po urazie brzucha, lub przy
przepenieniu naczy krwi spowodowanym gorczk, naduywaniem alkoholu,
spoywaniem potraw ostrych, lekw, przy silnych wzruszeniach i krwotokach),

choroby matki: grulica, kia, tyfus, cholera, ospa,

nieprawidowe odywianie podu spowodowane nieprawidowociami czci

dodatkowych jaja podowego ( zmiany w oysku, skrcenie ppowiny),

42
2852745052(42)

choroby podu,

nie poznane przyczyny obumierania podw.[ 6, s. 122-123]

Pd moe od razu zosta wydalony z macicy, lub pozosta w niej przez jaki czas. Jeli
pd obumrze w pierwszych tygodniach ciy rozpuszcza si on w wodach podowych.
Pomidzy drugim, a pitym miesicem obumary pd rodzi si wiotki, blady
i pomarszczony. W pniejszych miesicach taki pd ulega zmikczeniu ( maceracji).
Staje si on wiotki i mikki. Obumary pd gnije dopiero po dostpie powietrza, czyli po
pkniciu pcherza podowego.
Mona rozpozna obumary pd w pierwszych miesicach ciy, jeli zadziaay
czynniki bdce przyczynami mierci podu, ciarna uskara si na: dreszcze, lekk
gorczk, brak apetytu, uczucie cikoci, uczucie zimna, skonno do omdlewa, czucie
opadania w brzuchu, lub po prostu czuje si niezdrowa. Macica od tego momentu nie
powiksza si. Wkrtce po zadziaaniu szkodliwych czynnikw nastpuje krwotok
i poronienie. W drugiej poowie ciy po obumarciu podu nie s ju wyczuwalne jego
ruchy, ani syszalne ttno. Ciarna zaczyna czu si le, macica si nie powiksza, brzuch
staje si mikki, a piersi wiotkie, mikkie i obwise. H. Jordan stwierdzi jednak,
e poona powinna zostawi lekarzowi ostateczne orzeczenie, czy pd obumar.

4.1.3. Krwotoki
Krwotoki powstaj w momencie przerwania naczy krwiononych, z ktrych krew
moe wypywa na zewntrz ciaa ( krwotok zewntrzny), lub gromadzi si w jamach
ciaa ( krwotok wewntrzny). W ciy gwnymi przyczynami krwotokw s:

miesiczka,

przedwczesne odklejenie si oson jaja podowego, lub oyska,

odklejenie si oyska poprzedzajcego,

43
1883400094(43)

poronienie,

cia zaniadowa,

cia zamaciczna,

pknicie macicy,

pknicie ylakw pochwy.

W przypadku, gdy wraz z krwotokiem wystpuj skurcze macicy naley stosowa:

nacieranie macicy, zimne okady na brzuch, nakraplanie brzucha eterem, zimnych irygacji
pochwy i zatykade. Zwykle trzeba sztucznie usun zawarto macicy.

4.2. Pord
4.2.1. Pord przy nieprawidowej budowie miednicy kostnej
Budowa miednicy kostnej ma wpyw na przebieg porodu. Nastpstwem cienie
jest niestosunek porodowy. Gwka dziecka z trudem przechodzi przez miednic, lub
nie jest w stanie przez ni przej z powodu zbyt krtkich wymiarw miednicy w stosunku
do obwodu gwki. Wyrniamy trzy stopnie niestosunku:
1. wymiar prosty wchodu jest skrcony o cala. Wedug Henryka Jordana moliwy
jest pord siami natury, lub pord kleszczowy, jednake s to porody dugie,
2. wymiar skrcony wynosi 3- 3 cala. Pord siami natury moliwy jest w rzadkich
przypadkach, czciej za czasw dr Jordana stosowao si kleszcze, a take zabieg
zwany przedziurawieniem gwki podu powodujcy spadek jej objtoci.,
3. w tym stopniu skrcony wymiar wynosi 2 - 3,00 cali. W przypadku, kiedy
wymiar ten wynosi 2 cala stosowano zmiadenie gwki i wydobycie
za pomoc narzdzi nieywego podu. Jeeli natomiast wymiar ten wynosi poniej
2 cali wykonywano zabieg cesarskiego cicia ( uznawano je za bardzo
niebezpieczne).
44
1414375156(44)

Pord cieniony niesie za sob konsekwencje zarwno dla matki, jak i dla dziecka.
Nastpstwami dla matki s:

tec,

zapalenie,

przedarcie macicy,

zmiadenie i zapalenie drg porodowych mikkich,

wrzody, przedziurawienia pcherza moczowego i jelita odchodowego w poogu,

choroby poogowe.
Skutki dla dziecka:

przedgowie,

pkanie naczy krwiononych,

tachykardia, nieregularne ASP,

dziecko omdlae, lub nieywe,

otarcia, zamania koci czaszki.

Przy nazbyt szerokiej miednicy poona musi podj pewne kroki, aby spowolni

pord. Postpowanie jest identyczne, jak w przypadku silnych blw porodowych, czyli:

leca pozycja rodzcej,

ochrona krocza,

nie przyspieszanie porodu ( w tym rwnie III okresu),

zachowanie ostronoci po porodzie ( moe wystpi silny krwotok),

leenie w poogu.

45
2869165224(45)

4.2.2. Zbyt duy pd

Przyczynami zbyt duego podu mog by: jego nadzwyczaj silny rozwj, choroba,
lub rozwj zwany przez Henryka Jordana potwornym. Przy silnym rozwoju gwka podu
jest dua, lub jej koci s grube, twarde, czciowo zronite. Gwka jest wic niepodatna,
a ciemiczka wskie. Inn przyczyn zbyt duego podu jest wodogowie, w ktrym
wystpuje: maa twarz, sabo rozwinity tuw i wielka gwka. Czaszka jest w tym
przypadku mikka, podatna, jej koci cienkie, a ciemiczka szerokie. Inne choroby podu
to: puchlina brzuszna ( pyn w jamie brzusznej) i obrzk koci krzyowej. Henryk Jordan
wyodrbni take potwory (dziwolgi), zwane obecnie blinitami syjamskimi,
lub blinitami niecakowicie rozdzielonymi (ktre powstaj w wyniku niecakowitego
podziau ( po 13. dniu od zapodnienia) pierwotnie pojedynczej zygoty na dwie nowe
struktury embrionalne)[ 7 s. 59]. Podobnie jak w przypadku miednicy cienionej
wystpuje tu niestosunek porodowy.
W przypadku potworw wykonywano operacje, wodogowia pord siami natury ( przy
miednicy prawidowej), lub pord siami natury dopiero po pkniciu gwki i odpywie
z niej cieczy. W innych przypadkach stosowano pord kleszczowy, lub wymdenie
podu.
Zbyt duy pd rozpoznaje si poprzez badanie zewntrzne i wewntrzne. Macica
jest rozszerzona, gwka na pocztku porodu nie wstpuje do miednicy. W badaniu
wewntrznym gwka jest paska, koci czaszki twarde, szwy i ciemiczka wskie.
W przypadku wodogowia mona wymaca ostre koci czaszki, ciemiczka i szwy
natomiast s mikkie i szerokie. Postpowanie w sytuacji porodu zbyt duego podu polega
na:

dbaniu o jak najdusze zachowanie pcherza podowego ( pilnowa rodzc, aby

nie para zbyt wczenie),

46
2417670586(46)

wzniecaniu blw porodowych w II okresie,

ochronie krocza.

Poona musi oczywicie wezwa lekarza.

4.2.3. Nieprawidowe ustawianie gwki- pooenia czaszkowe

1. Moe zdarzy si, e tyogowie zamiast wstawia si pod spojenie onowe, skierowane
jest ku koci krzyowej. Czoo w tej sytuacji znajduje si pod spojeniem onowym.
Punktem oparcia jest miejsce tu nad nasad. Gwka opiera si o szczyt uku onowego.
Mechanizm porodowy: jako pierwszy rodzi si wierzchoek gwki, nastpnie tyogowie.
Twarzyczka rodzi si poprzez przechylenie tyogowia ku odbytowi. Nastpnie nastpuje
zwrot zewntrzny ku udom.
Podczas porodu czoo nie wypenia szczelnie uku onowego co niesie za sob
negatywne skutki zarwno dla matki, jak i dla podu. S to:

utrudniony pord gwki,

pknicie krocza rodzcej,

spaszczenie i obrzk twarzy podu,

przedgowie u podu,

urodzenie dziecka omdlaego, lub nawet nieywego.

2. Inn patologi jest niskie poprzeczne ustawienie gwki. Szew strzakowy ustawiony
jest w wymiarze poprzecznym paszczyzn kanau rodnego. Moe zdarzy si,
e w wychodzie miednicy nastpuje zwrot gwki do ustawienia prawidowego. Skutki
niskiego poprzecznego ustawienia gwki s takie jak w przypadku patologii omawianej
w punkcie pierwszym. W trakcie takiego porodu naley postpowa jak w przypadku
duej gwki i chroni krocze rodzcej.

47
2390306021(47)

4.2.4. Pooenie podu twarzowe

Podczas tego porodu zamiast czaszki dziecka twarz jego do wchodu miednicy si
stawia i podczas porodu poprzedza. [ 6, s. 85] Wedug H. Jordana jest to rzadka patologia
( 1/ 170 porodw). Wystpuje u wielordek, lub przy miednicy cienionej. Szyja podu
jest naprona, brdka oddalona od piersi, tyogw przylega do esowato wygitego
grzbietu. Aby wysucha akcj serca podu suchawk naley przyoy po stronie czci
drobnych podu. Henryk Jordan wyrni dwa rodzaje tego pooenia pierwsze ( lewe)
i drugie ( prawe).
W rozpoznaniu tego pooenia przydatne s:

miejsce wysuchiwania ASP,

badanie wewntrzne ( badalna cz podu jest wielka, nierwnomiernie twarda;

nie jest gadka, przy czym poladki badane s w dnie poprzez badanie
zewntrzne),

w sytuacji pknicia pcherza podowego, lub gdy jest sabo napity przy penym
rozwarciu, mona wewntrznie wybada czoo, gadyszk, oczodoy, nos, usta.
W ostatniej opisanej sytuacji naley wiedzie jak odrni usta od odbytu. Naley
pamita, e w usta atwo mona wprowadzi palec. Wyczuwa si wtedy rwnolege,
twarde brzegi obu szczk.
W

sytuacji

pooenia

twarzowego

pord

siami

natury

jest

dugi

ciki.

W przypadku przedwczesnego pknicia pcherza podowego istnieje ryzyko wypadnicia

ppowiny i rczek. Twarz podu jest sina i obrzknita. Pd w trakcie takiego porodu
moe by omdlay, lub nawet nieywy ( wystpuje ucisk szyi i naczy krwiononych przez
spojenie onowe). W przypadku pooenia twarzowego wspistniejcego z innymi
przeszkodami

H.

Jordan

zaleca

ukoczenie

ciy

przy

sztucznej

pomocy.

Podczas porodu w pooeniu twarzowym naley uwaa w pierwszym okresie

48
3357055864(48)

na pcherz podowy, za w drugim na midzykrocze. Zalecana jest pozycja leca i spokj.

W razie problemw poona zobowizana jest do wezwania lekarza. Po urodzeniu si
dziecka naley twarz jego okada zimnymi okadami, aby zmniejszy jej obrzk,
a dopiero pniej pokaza je matce.

4.2.5. Pooenie czoowe

Jest to pooenie rzadkie, w ktrym czci prowadzc jest czoo. Rozpoznaje si
je w badaniu wewntrznym. Czsto zmienia si ono w pooenie czaszkowe,
lub twarzowe. W przypadku niewielkiej gwki i prawidowej miednicy pord odbywa si
siami natury. W innym przypadku wystpuje niestosunek porodowy i naley zakoczy
ci poprzez pord kleszczowy, lub wymdenie podu. Postpowanie jak w przypadku
pooenia twarzowego.

4.2.6. Pooenie miednicowe

W pooeniu miednicowym mog wstawia si:

poladki wraz z jedn, lub dwoma pitami (pooenie miednicowe zupene),

same poladki (pooenie poladkowe),

jedna, lub obie stopy (pooenie nkowe),

jedno, lub oba kolanka (pooenie kolankowe).

W lewym ustawieniu podu, jego krzye znajduj si po lewej stronie, czci

pciowe i nki po prawej, lewy poladek znajduje si pod spojeniem onowym ( nastpuje
jego obrzmienie i zaczerwienienie). Akcj serca podu wysuchujemy po lewej stronie.
W przypadku ustawienia prawego jest odwrotnie.
W pooeniu nkowym grzbiet znajduje si tam gdzie pity. Henryk Jordan
wyrni dwa pooenia nkowe ( pierwsze i drugie). W pooeniu pierwszym pity
i krzye podu znajduj si po lewej stronie, palce stp po prawej. Lewa nka znajduje si
49
1204441285(49)

pod spojeniem onowym, a prawa przy midzykroczu. Akcj serca podu mona wysucha
po stronie lewej. W pooeniu drugim jest odwrotnie.
Aby rozpozna pooenie miednicowe naley wykona:

badanie zewntrzne( w dnie macicy znajduje si ciao wielkie, okrge, gadkie,

twarde, atwo poruszalne, czyli gwka. Nad spojeniem onowym badalne s poladki
- mniej gadkie, mniej okrge, niejednostajnie twarde, trudniej poruszalne, akcja serca
podu syszalna po stronie grzbietu na wysokoci ppka.),

badanie wewntrzne( wykonywane tylko przy duym rozwarciu, najlepiej przy mao
napitych bonach, lub po pkniciu pcherza podowego.)
Podczas badania wewntrznego, aby odrni poladki od gwki naley pamita

o tym, e nie znajduj si na nich szwy, ani ciemiczka, s one niejednostajnie twarde.
Odrniajc stpk od rczki zwraca si uwag na to, e w przypadku stpki wybada
mona: krtkie palce, dug, wsk podeszw, ostro zaokrglone pity, palce zakoczone
ykowato, duy palec nie oddzielony od pozostaych.
W przypadku pooenia miednicowego cia moe zakoczy si porodem siami
natury.
Korzystniejsze jest pooenie miednicowe zupene ni niezupene, poladkowe ni
nkowe. W pierwszym razie wiksze ciao rozszerza drogi porodowe i gwka atwiej
przechodzi przez kana rodny.
W trakcie porodu mog wystpi przeszkody utrudniajce rodzenie si gwki.
S to:
cienienie miednicy,
niepodatne midzykrocze,
sabe ble porodowe,
nieprawidowy mechanizm porodu,

50
6659493157(50)

 zbyt dua gwka,

wywinicie ramion obok gwki ku grze.
Poona rozpoznajc ktr z przeszkd powinna:
wezwa lekarza,
pierwiastk przygotowa do porodu z uyciem kleszczy, lub z pomoc rczn,
utrzymywa pcherz podowy,
pooy rodzc w pozycji lecej na boku,
zaleci jej spokj,
przygotowa zwyky zestaw porodowy oraz tward poduszk lub materac (pod
krzye rodzcej), ciepe, suche pieluszki (owinicie ciaa podu), rzeczy do
ocucenia dziecka,
po napieraniu przez poladki na midzykrocze rodzc uoy na wznak, pod
krzye podoy poduszk lub materac, owin uda i nogi przecieradem,
podpiera bardzo napite midzykrocze , czci ciaa podu okrywa ciepymi
pieluszkami i zachowa bierno dopki tuw a do ppka si nie urodzi.

4.2.7. Pooenie poprzeczne

Pooenie poprzeczne wystpuje:

czciej u wielordek,

przy wtoci cian macicy,

przy zbyt duej iloci wd podowych,

w znacznym cienieniu miednicy,

przy nachyleniu bocznym macicy,

w zbyt wielkim nachyleniu miednicy,

przy oysku poprzedzajcym,

51

2536199680(51)

w ciy mnogiej (blinita),

przy bardzo niespokojnym zachowaniu rodzcej w pierwszym okresie porodu.

Pooenie poprzeczne wedug H. Jordana wystpuje rzadko. Pd moe si obrci

w przypadkach:

sprostowania macicy (w ostatnim tygodniu ciy, wraz ze wzrostem podu

zmniejsza si ilo wd podowych i nastpuje zmiana postaci macicy
z kulistej w podun i jajowat),

dobrowolnego obrotu podu ( w I okresie porodu, przy utrzymanym pcherzu

podowym i znacznej ruchomoci podu).

Wystpuje szczeglnie przy uoeniu rodzcej na boku, w ktrym gwka lub poladki
dziecka bliej wchodu miednicy si znajduj.
Bez pomocy dziecko donoszone z tego pooenia nie moe urodzi si podczas
porodu siami natury. Pord siami natury moe odby si tylko w przypadku dziecka
martwego.
Pord siami natury moe odby si w przypadku:

szerokiej miednicy,

mikkich, rozpulchnionych drg porodowych,

silnych bli porodowych,

maego, niedonoszonego dziecka (do 7 m-ca).

Podczas dobrowolnego wytoczenia si podu ( pd do 7 miesica) przez szpar

sromow rodz si: bark, klatka piersiowa, brzuszek, poladki, nki, szyja (wyduona),
a na kocu gwka.
Podczas tego procesu dziecko umiera. Istnieje take niebezpieczestwo dla matki
( zgniecenie lub przedarcie czci mikkich).

52
2190960339(52)

W pooeniu poprzecznym dziecko ywe pow. 7 m-ca ciy potrzebuje

do urodzenia si pomocy sztucznej.

4.2.8. Zaniedbane pooenie poprzeczne

Przy pkniciu pcherza podowego nastpuje nagle odpynicie wszystkich wd
podowych, nastpnie wtoczenie barku do wchodu miednicy, wypadnicie rczki.
Kurczca si macica ciska pd, co powoduje ustanie krenia krwi w oysku
i ppowinie (mier dziecka). W tym pooeniu wystpuje skurcz tcowy macicy i brak
postpu porodu. Obrt dziecka jest trudny i niebezpieczny, czasem niewykonalny
(moliwo pknicia macicy). Konieczne jest oddzielenie gwki od tuowia i wydobycie
na zewntrz.
Niestety take dla matki ma to negatywne skutki, takie jak:

zapalenie macicy

(z powodu: wielkiego wysiku, gnicia nie wydalonego

ciaa),

gorczka,

mier.

Zdarza si, e macica pka dobrowolnie (z powodu silnych skurczw). Pd

wstpuje wtedy do jamy brzusznej przez szpar przedarcia w caoci lub czciowo.
Nastpuje wtedy mier podu i matki, krwotok lub zapalenie otrzewnej.
Pooenie poprzeczne jest niekorzystne. Konieczna jest sztuczna pomoc, aby
uratowa matk i dziecko. Jednak taka pomoc nie jest obojtna (po obrocie i pociganiu
za nki moe urodzi si pd nieywy, a matka zapa na cik chorob w poogu.)
Im pniej pknie pcherz podowy tym lepiej. Aby wykona obrt wewntrzny musi by
take odpowiednie rozwarcie. Trzeba zatem w podobnym przypadku zwykle dugo
wyczekiwa, zanim si ujcie maciczne dostatecznie rozszerzy a tymczasem osznurowuje

53
9743859077(53)

si macica okoo podu niszczy jego ruchomo i utrudnia wykonanie obrotu.[ 6, s. 114]
Zadaniem poonej w takim przypadku jest:

Rozpoznanie i wezwanie lekarza

Utrzymywanie pcherza podowego

Uoenie rodzcej w pozycji lecej na boku.

Przed przybyciem lekarza przy mocno napitym pcherzu podowym poona moe
wykona obrt zewntrzny ( jeli uda si uoy rodzc na boku, a do ustalenia
si we wchodzie czci przodujcej). Jeli przed przybyciem lekarza pknie
pcherz podowy: rodzca powinna by uoona na boku, zachowa spokj, aby nie
nasila skurczw macicy. Poona natomiast wykona lewatyw, oprni pcherz
moczowy, przygotowa wszystko do obrotu ( poona moe wykona obrt
wewntrzny sama, tylko w przypadku koniecznym, gdy wiadomo, e lekarz moe
przyjecha

za

pno

czekanie

mogoby

zaszkodzi

matce).

Poniej 6 m-ca ciy dziecko powinno urodzi si poprzez dobrowolne wytoczenie,

gdy obrt na nki moe zaszkodzi matce.

4.2.9. Pooenie ukone podu

Ukonym nazywamy wtedy pooenie podu jeeli o jego poduna mniej ni
przy pooeniu poprzecznym od kierunku osi podunej macicy zbacza.[ 6, s. 116] Jest to
pooenie porednie midzy podunym a poprzecznym. Jedna cz wielka podu
(gwka lub poladki)

jest oparta o ko biodrow, lub onow blisko wchodu, lub

czciowo w miednicy. Druga natomiast w okolicy dna macicy. Cz podowa jest

pooona przy wchodzie (gwka lub poladki) na prawej lub lewej koci biodrowej,
grzbiet

podu

moe

by

zwrcony

ku

lewej

lub

prawej

stronie.

W rozpoznaniu tego pooenia stosuje si badanie wewntrzne i zewntrzne.

54
3028523730(54)

Pooenie ukone podu moe wystpi w sytuacjach:

cienienia miednicy,

przepenionego pcherza podowego,

wielowodzia,

bocznego nachylenia macicy,

nieprawidowej budowie macicy,

nieprawidowym umiejscowieniu oyska,

wielkim niepokoju rodzcej w pierwszym okresie porodu ( ruchomo podu jest

wtedy znaczna).
Pooenie ukone czsto przechodzi w pooenie podune ( gwkowe, lub

poladkowe). Problemem podczas takiego porodu jest ryzyko odpynicia caej iloci wd
podowych po pkniciu pcherza moczowego i wypadnicia czci drobnych podu,
lub ppowiny ( ryzyko mierci podu). Jeli pooenie ukone nie zmieni si w podune
pord przebiega jak w trakcie porodu poprzecznego.
Aby wielka cz podu wstpia do wchodu miednicy naley oprni pcherz
moczowy i pooy rodzc na boku, gdzie znajduje si wielka cz podu blisza
wchodu. Jeli ujcie macicy jest rozwarte na 2 cale mona przebi pcherz podowy.
Mona sprbowa take obrotu podu zewntrznego lub wewntrznego. Naley oczywicie
wezwa lekarza.

4.2.10. Wypadnicie czci drobnych podu

Cz drobna podu jeszcze przed pkniciem pcherza podowego wsuwa si
do ujcia macicy (poprzedzanie) Stan taki po pkniciu pcherza podowego nazywamy
wypadniciem czci drobnej.

55
2298274525(55)

Taka sytuacja moe wystpi w kadym pooeniu podu, jeli wielka cz, ktra
poprzedza nie wypenia szczelnie wchodu miednicy. W rnych pooeniach ma to rny
wpyw. W pooeniu poprzecznym i miednicowym cz drobna nie przeszkadza
w obrotach podu (moe by wrcz korzystne wypadnicie nki, gdy uatwia wykonanie
obrotu).
Jednak w pewnych sytuacjach moe prowadzi to do niestosunku porodowego.
S to:

pooenie ukone, twarzowe,

cienienie miednicy,

odpynicie wd podowych przed ustaleniem si gwki we wchodzie.

W sytuacji gdy cz drobna umiejscowiona jest koo gwki moe zosta zahamowany
postp porodu (wyjtkiem jest maa gwka lub bardzo obszerna miednica). Zaklinowana
cz drobna obrzmiewa i sinieje. Jeli wraz z gwk przoduj nki nie ma moliwoci
porodu siami natury. Rodzc naley uoy na boku przeciwlegym do poprzedzajcej
czci drobnej. Poona powinna przy odpowiednim rozwarciu wprowadzi delikatnie
cz drobn do macicy i wezwa lekarza. Czasem naley wykona obrt za nki
lub rozwiza pord za pomoc kleszczy.

4.2.11. mier podu

Pd podczas porodu umiera z rnorakich przyczyn. Zwiastunami obumarcia
podu s:

brudne zabarwienie wd podowych,

odpyw smki ( jeli pd nie jest w pooeniu miednicowym),

miknicie przedgowia,

rozwarcie otworu stolcowego podu,

56
1505338953(56)

zmiany ttna podu ( tachykardia, lub bradykardia) [ 6, s. 126]

Po porodzie obumarego podu Henryk Jordan zaleca przestrzykiwanie macicy letni

wod.

4.2.12. Nieprawidowoci czci dodatkowych

Henryk Jordan wyrni nieprawidowoci bon podowych ( zbyt cienkie
- przedwczesne pknicie bon, lub zbyt grube- opnione pknicie bon), wd
podowych ( brudne zabarwienie - barwa zielono - ta, lub tawo - brunatna, zbyt dua
ilo wd podowych, zbyt maa ilo wd), ppowiny ( krtka ppowina - pord dugi
z mogcym wystpi krwotokiem, okrcenie si ppowiny dookoa podu omdlenie,
lub mier podu, przerwanie ppowiny - nastpuje krwotok mogcy by przyczyn
mierci podu, wypadnicie ppowiny - szczeglnie niebezpieczne w pooeniu
gwkowym podu), oyska ( oysko poprzedzajce - zupenie, gdy cae ujcie
wewntrzne macicy zakrywa, niezupene, gdy tylko cz ujcia zakrywa, konsekwencj
jest krwotok, przedwczesne odklejenie oyska- odkleja si podczas ciy, lub w
pierwszych dwch okresach porodu, zatrzymanie oyska w macicy - powoduje krwotok).

4.2.13. Nieprawidowe zachowanie si jaja podowego

Henryk Jordan wyrni ci mnog ( w macicy znajduje si wicej ni jeden
pd, co spowodowane jest zapodnieniem dwch komrek jajowych, lub jednej komrki
dwoma plemnikami), nieprawidowy czas trwania ciy ( pord przed sidmym miesicem
to poronienie, po nim, a do poowy dziesitego miesica pord przedwczesny; pord
po 280 dniu to pord opniony), ci zaniadow ( w jaju podowym brak podu
i wystpuje zwyrodnienie czci dodatkowych, wyrniamy zaniad krwawy- powstay
z powodu obumarcia podu spowodowanego przez krew i pcherzykowy- pcherzyki

57
1332926346(57)

powstaj z kosmwki; cia taka trwa zwykle trzy do szeciu miesicy), ci zamaciczn
( zapodnione jajo podowe rozwija si w trbce, jajniku, lub w jamie brzusznej).

4.2.14. Krwotoki
Krwotoki podczas porodu mog wystpi w kadym z trzech jego okresw.
W pierwszym okresie krwotok moe by tylko kontynuacj krwotoku powstaego w ciy,
lub mie zupenie inne przyczyny ( przedarcie szyi, lub ujcia macicy, przedarcie naczy
ppowinowych). W drugim okresie krwotoki mog by kontynuacj tych z pierwszego
okresu, lub powsta z powodu: przedarcia macicy, lub pochwy, przedwczesnego
odklejenia oyska, wynicowania macicy, przedarcia ppowiny spowodowanych zbyt
krtk ppowin. Bardzo czsto s to krwotoki wewntrzne. Aby kobieta podczas takiego
krwotoku nie opada z si H. Jordan zaleca podawanie jej rosou, wina, lub nastoju
cynamonowego. Najczstsz przyczyn krwotoku w trzecim okresie porodu jest
zatrzymanie oyska w macicy. Inne to: przedarcie macicy, pochwy i midzykrocza
( uszkodzenie drg porodowych mikkich w poprzednich okresach porodu), wynicowanie
macicy, pknicie obrzku krwawego. [ 6, s. 185] S to krwotoki najbardziej
niebezpieczne i czsto wewntrzne. Poona powinna naciera dno macicy, ugniata
macic, wykonywa irygacj pochwy zimn wod, stosowa zimne okady, aby zatrzyma
krwotok.

4.3. Pog
4.3.1. Krwotoki
Krwotoki pojawiajce si podczas poogu zwykle s skutkiem niedostatecznych
skurczw macicy, ktra pozostaje mikka i zbyt dua. Postpowanie majce na celu
zatamowanie

krwotoku

to:

nacieranie

macicy,

58
1817747709(58)

stosowanie

zimnych

okadw,

wstrzykiwanie do pochwy zimnej wody ( mona doda ocet, lub wdk), lub wkadanie do
pochwy lodu.

4.3.2. Nieprawidowoci odchodw poogowych

Odchody z macicy podczas poogu mog: by zbyt obfite ( gwn przyczyn jest
zbyt mae zwijanie si macicy, jeli nie ustpuj one naley wezwa lekarza ), by zbyt
mierne ( jest to objaw niebezpieczny w przypadku, jeli macica jest dua, gdy moe by
to objaw zapalenia macicy). W trakcie poogu moe take nastpi nage zatrzymanie
odchodw w macicy, co jest objawem jej zapalenia. Inn nieprawidowoci s cuchnce,
brudne ( o barwie zielonawej, zielono- brunatnej, ciemno- brunatnej) odchody. Mog by
one zarwno objawem, jak i przyczyn zapalenia macicy. Istotna w tym przypadku jest
higiena. Jeli wraz z brudnymi odchodami wystpuje bl brzucha i gorczka naley
wezwa lekarza.

4.3.3. Ble w dolnej czci brzucha

Boleci takie mog mie rnorakie przyczyny, takie jak:

przebyty ciki, dugotrway pord ( ble ustpuj zwykle w pierwszym dniu

poogu),

niemono oddania moczu przez poonic ( ustaje po cewnikowaniu pcherza

moczowego), lub zaparcia ( naley wykona lewatyw i wezwa lekarza),

ble poporodowe,

zapalenie macicy, jajnikw, tkanek ssiednich, otrzewnej ( s to ble bardzo

niebezpieczne).

4.3.4. Gorczka
Najczstsz postaci gorczki w poogu jest tak zwana gorczka pokarmowa
(mleczna). Spowodowana jest ona nagym, zwikszonym wytwarzaniem pokarmu
59
1559853502(59)

w gruczoach piersiowych. Rozpoczyna si ona okoo trzeciego- czwartego dnia po

porodzie i trwa 12- 24 godziny. Podczas takiej gorczki poona powinna zaleci kobiecie:

nie spoywanie pokarmw staych i napojw rozgrzewajcych,

picie herbaty z bzu, kwiatu lipowego, lub lazu,

w razie duego pragnienia wypicie szklanki lemoniady, orszady, lub wody

( wystaej) z sokiem owocowym,

czste przystawianie dziecka do piersi.

Poona powinna wykona poonicy lewatyw, a jeli gorczka nie ustpuje wezwa
lekarza.
W trakcie poogu moe take wystpi bardzo niebezpieczna gorczka poogowa.
Wystpuje ona w rnym czasie i moe zakoczy si mierci poonicy. Przyczynami
takiej gorczki s:

zmiadenie, przedarcie czci rodnych,

przezibienie,

wstrznienie ciaa,

wzruszenie,

brak umiaru w jedzeniu i piciu,

gnicie resztek oyska, lub bon podowych,

przeniesienie zakaenia na poonic przez poon. [ 6, s. 197]

Poona powinna natychmiast wezwa lekarza, moe wykona chorej lewatyw. Naley
take zakaza poonicy picia napojw rozgrzewajcych.

4.3.5. Owrzodzenie czci sromowych

Wrzody mog tworzy si przy dugich, cikich porodach. Powstaj z powodu
przedarcia, lub zmiadenia bony luzowej. Istotna w takiej sytuacji jest higiena. Mae

60
2062925399(60)

wrzody goj si szybko, lecz jeli tak si nie dzieje, a wrzody rozprzestrzeniaj si, staj
si to- brunatne, lub zielonkawe, poonica gorczkuje, a jej wargi sromowe
obrzmiewaj, czerwieniej, staj si gorce i bolesne naley wezwa lekarza.

4.3.6. Owrzodzenie brodawek piersiowych

Owrzodzenie takie tworzy si w przypadku cienkiej skry brodawek ( szczeglnie
u blondynek), brudnych brodawek, lub silnego chwytania ich przez dziecko. Jest to
schorzenie bolesne i dugo gojce si, szczeglnie jeli matka karmi. Moe zdarzy si, e
dziecko wraz z mlekiem ssie take krew matki. W przypadku owrzodze naley
ograniczy karmienie dziecka tak piersi i przykrywa brodawk ptnem maczanym
w zimnej wodzie.

4.3.7. Zapalenie piersi

Moe zdarzy si, e pier kobiety w caoci, lub tylko we fragmentach ulega
zapaleniu. Pier w takiej sytuacji obrzmiewa, czerwienieje, staje si bolesna. Do tych
objaww moe doczy gorczka. Przyczynami zapalenia mog by:

przepenienie piersi pokarmem,

przezibienie,

uderzenie,

ucisk piersi.

Naley zaleci poonicy udanie si do lekarza, ograniczenie spoywania posikw i zrobi

lewatyw.

61
3533892542(61)

4.4.Choroby noworodkw
4.4.1. Pozorna mier noworodka
O takiej sytuacji mwimy, gdy dziecko po urodzeniu, nie oddycha, nie krzyczy, jest
blade, ale wystpuje u niego akcja serca ( niekoniecznie regularna). Mwi si, e dziecko
jest omdlae. Dziecko moe samo, lub po cuceniu powrci do ycia, lub umrze.
Przyczynami takiej sytuacji s:

dugotrway ucisk na ppowin, lub oysko,

przedwczesne odklejenie oyska,

pozostanie przez duszy czas w miednicy gwki dziecka,

zbyt wczesne rozpoczcie przez dziecko oddychania ( przed urodzeniem klatki

piersiowej i gwki).

4.4.2. Guz krwawy na gowie noworodka

Guz krwawy jest to obrzk spowodowany dostaniem si krwi midzy koci czaszki,
a bon okostn podczas cikich porodw czaszkowych. Powiksza si on po porodzie
i nie rozpowszechnia si za szwy koci zajtej. Naley z pocztku przykada na niego
zimne okady, a nastpnie czeka, gdy guz taki sam zanika. W przypadku zbyt dugiego
jego pozostania, lub rozprzestrzeniania si naley wezwa lekarza.

4.4.3. Zapalenie powiek i oczu

Schorzenie to zdarza si czsto i jest niebezpieczne, gdy moe by przyczyn
lepoty ( jeli zapalenie przejdzie na rogwk). Istnieje wiele przyczyn prowadzcych
do zapalenia, wrd nich przemywanie oczu dziecka brudn wod, zadymione powietrze
w pomieszczeniu, w ktrym si znajduje noworodek, czy kontakt dziecka z zakanymi

62
1171964468(62)

upawami matki podczas porodu. W zapobieganiu liczy si higiena. Naley oczywicie

w takiej sytuacji wezwa lekarza. [ 6, s. 205]

4.4.4. Pleniawki ( grzyby)

S to biae plamki powstajce na podniebieniu, wargach, jzyku, lub na policzkach.
Aby im zapobiec naley po karmieniu przemywa usta dziecka.

4.4.5. Obrzmienie sutkw

Po porodzie zarwno u dziewczynek, jak i u chopcw moe wystpi obrzmienie,
stwardnienie, zaczerwienienie bolesno sutkw. Przyczyny upatruje si H. Jordan
w nagromadzeniu w sutkach cieczy serwatkowej, ktrej wyciska nie wolno. Sutki naley
natrze olejkiem migdaowym ( rozgrzanym), olejem zwykym i pokry warstw waty.
[ 6, s. 207] Aby nie dopuci do ropienia naley przy pogarszajcym si stanie wezwa
lekarza.

4.4.6. Choroby ppka

Ppowina zamiast uschn moe zacz gni i wydziela cuchnc wo.
Zaobserwowa mona take krwawienie z niej. Po odpadniciu ppowiny ppek moe
zacz wrzodzie, co moe prowadzi do zgorzeliny powodujcej mier dziecka. Istotna
jest w tym higiena.

4.4.7. Wypszanie
Przyczyn tego schorzenia s ubytki w pielgnacji dziecka, a szczeglnie jego
niedostateczne kpanie i suszenie.

63
1158589250(63)

4.4.8. taczka
taczka moe wystpi u dzieci niedonoszonych i wtych, ktre urodziy si
z mocno zaczerwienion skr. Mog na ni zapa take noworodki, ktrych rozwj jest
prawidowy. Wystpuje ona w pierwszych dniach ycia i moe trwa nawet do dwch
tygodni. Naley wykona u dziecka lewatywk przeczyszczajc. Jeli taczka
wystpuje z silnym zapaleniem ppka jest to objaw niebezpieczny i naley wezwa
lekarza.

4.4.9. Ra u noworodkw
Ra jest to zaparzenie skry objawiajce jej zaczerwienieniem i obrzmieniem.
Staje si ona bolesna i gorca. Przyczyn jest brak higieny i niewaciwe opatrywanie ran
na skrze dziecka. Moe ona powodowa nawet jego zgon, dlatego naley wezwa
lekarza.

4.4.10. Wymioty, rozwolnienie, morzysko, zaparcie

U dziecka moe wystpi niestrawno ( wymioty s serowate i skrzepe,
towarzyszy im rozwolnienie). Stolce dziecka s te, serowate, wodniste, lub o barwie
zielonej. Moe doczy si do tego morzysko. Dziecko moe wymiotowa take krwi,
ze wzgldu na poykanie jej przy karmieniu. Przyczyn morzyska jest natomiast
przezibienie, lub przepenienie odka nieodpowiednim pokarmem. Czsto towarzyszy
temu zaparcia, ktre mog wystpowa take przy zaroniciu jelita odchodowego. Naley
wtedy wezwa lekarza.

4.4.11. Wady wrodzone noworodkw

Dziecko moe urodzi si z rnymi wadami rozwojowymi, ktrych poona nie
powinna od razu pokazywa matce, ale powiadomi jej rodzin. Naley wezwa lekarza.
Uyte pozycje [6, 7]
64
1812263388(64)

Rozdzia 5. Nauki Henryka Jordana dotyczce fizjologii ciy,

porodu i poogu dzi najwaniejsze zmiany.
5.1. Cia
5.1.1 Rozpoznanie ciy.
W

dzisiejszych

czasach

ci

rozpoznaje

si

zarwno

na

podstawie

prawdopodobnych i pewnych jej objaww, badaniem zewntrznym (podobnie jak

H. Jordan), jednake badanie zewntrzne ma dzi mniejsze znaczenie ni w XIX wieku,
jak i immunologicznych testw ciowych ( wystpowanie HCG - gonadotropiny
oyskowej w moczu i krwi) i badania ultrasonograficznego (USG). Ze wzgldu na rozwj
diagnostyki medycznej cz sposobw, ktrymi Jordan rozpoznawa ci jest ju
rzadziej uywana. Z ca pewnoci oznacza on ci dopiero w jej drugiej poowie, dzi
ju kilka tygodni po zapodnieniu kobieta moe dowiedzie si, e jest w stanie
bogosawionym. Take przeszkody utrudniajce kiedy rozpoznawanie ciy nie s ju
dzi problemem. Dziki badaniu USG atwiej dzi stwierdzi nawet wczesn ci,
pomimo duej iloci wd podowych, czy bogatej tkanki tuszczowej na brzuchu.

5.1.2. Styl ycia ciarnej

Dzi uznaje si, e styl ycia ciarnej ma duy wpyw na rozwj podu, dlatego
nawet jeli przed ci czua si zdrowa, cho jej nawyki nie byy prawidowe powinna jak
najszybciej je zmieni. Dotyczy to zarwno tego, co ciarna spoywa, jak i tego jak
przygotowuje posiki. ( Zwraca si uwag na moliwo zakaenia si poprzez jedzenie:
Listeria monocytogenes, Toxoplasma gondii, robakw obych, tasiemcw, pazicw,
Salmonella) [ 8, s. 13-17]. W przeciwiestwie do Jordana w naszych czasach zaleca si
unikanie alkoholu nie tylko w trakcie ciy, ale i przed poczciem, Spoywanie zbyt
65
2894911946(65)

duych iloci alkoholu przez kobiet w ciy moe powodowa alkoholowy zesp podu.
(FAS), charakteryzujcy si m. in. krtkimi szparami powiekowymi, pask grn warg,
ma mas urodzeniow, maym obwodem gwki w chwili narodzin, maogowiem,
hipoplazj mdku. [ 9, s. 43] Alkohol moe take zwiksza ryzyko maej masy
urodzeniowej i porodu przedwczesnego. rednie iloci alkoholu spoywane w ciy mog
mie take skutki pniejsze (niedobory behawioralne i poznawcze powodujce problemy
dzieci w szkole). [ 10, s. 54]
Ze wzgldu na zmieniajc si mod kobiety ciarne ubieraj si dzi inaczej ni
w XIX, jednak oglne zalecenia dotyczce stroju nie zmieniaj si. Powinien by on
wygodny i nie uciska rosncego brzucha. Wiadomo, ze obecnie kobiety nie bd nosi
preferowanych przez Jordana majtek na szelkach. W yciu codziennym nie ubieraj take
zakazanych przez niego gorsetw. Nie nosz ze sob te parasolek modnych w XIX wieku
jako ochrony przed socem. Uwaa si, e kobiety ciarne nie powinny si opala,
jednake nie mog take cakowicie unika promieni sonecznych, potrzebnych do
wytwarzania w skrze witaminy D.
W dziele profesorw Dudenhausena i Pschyrembla [11] pywanie jest uznane za
znakomity sport dla kobiet ciarnych ( H. Jordan stanowczo je odradza). Ciarnym nie
zabrania si take biegania, taca czy jazdy kolej.
Jeli chodzi o wspycie pciowe, ktrego zabrania Jordan, nie jest zakazane
o ile cia przebiega prawidowo a kobiecie w poprzednich ciach nie grozi pord
przedwczesny. [ 11, s. 65 66 ]
W przeciwiestwie do Henryka Jordana w pielgnacji brodawek sutkowych nie
zaleca si przemywania ich wdk, arakiem, czerwonym winem i wod kolosk.
W zaparciach nie stosuje si take lewatywy z odwaru lazu z oliw lecz lewatywy
specjalnie ju przygotowane.

66
2085421381(66)

5.2.Pord
5.2.1. Podzia ze wzgldu na czas trwania ciy
Henryk Jordan za poronienie uzna zakoczenie ciy przed jej 7-mym miesicem.
Od 1 lipca 1995 roku, uznaje si, e poronienie to Przedwczesne ukoczenie ciy przez
wydalenie obumarego podu o urodzeniowej masie ciaa < 500g [ 11, s. 337] Pord
przedwczesny to pord przed 37 tygodniem ciy. Pord ktry nastpuje po 40 tygodniu
ciy nie jest nazywany dzi porodem opnionym, gdy przyjmuje si, e pord o czasie
to pord od 38 do 42 tygodnia ciy.

5.2.2 Siy porodowe

Macica nie kurczy si w caoci. Skurcze wystpuj tylko w jej grnej, aktywnej
czci. Dolna - bierna cz jest rozcigana.
Od czasw H. Jordana medycyna niewtpliwie posza do przodu. Dzi ju moemy
stara si chocia na jaki czas powstrzyma skurcze macicy ( szczeglnie przy porodzie
przedwczesnym ) poprzez stosowanie lekw tokolitycznych ( w Polsce stosuje si
szczeglnie MgSO4).

5.2.3. Podzia porodu

Dzi stosuje si podzia porodu na cztery okresy, a nie jak za czasw Henryka
Jordana na trzy. S to:

Okres rozwierania (czas rozwierania si szyjki macicy),

Okres wydalania (okres rodzenia si dziecka) ,

Okres popodu (wydalane jest oysko wraz z bonami podowymi),

Wczesny pog (czas dwch godzin po porodzie).

67
2596812828(67)

5.2.4.

Przedmioty

potrzebne

poonej

przy

przyjmowaniu

porodu

prawidowego
Oczywicie w tej kwestii wiele si zmienio. Dzi wiele narzdzi jest uytku
jednorazowego. Nie stosuje si ju strzykawek cynowych, metalowych cewnikw czy
cynowych kaczek macicznych. Leki potrzebne przy porodzie take si zmieniy.
W powszechnym uyciu nie ma ju kropli cynamonowych, octu, amoniaku czy eteru
siarkowego.

5.3. Pog
5.3.1. Zmiany zachodzce w ciele kobiety
Nie ma bada, ktre udowodniyby, e minie macicy zmieniaj si w tuszcz,
bdcy skadnikiem odchodw z macicy. Inaczej ni H. Jordan opisuje si dzisiaj zmiany
w barwie i konsystencji odchodw z macicy.

1-3 doba po porodzie odchody krwiste.

Koniec pierwszego tygodnia- odchody o konsystencji ppynnej i barwie

brunatnokrwistej, brzowej.

Koniec drugiego tygodnia-odchody brudnote, mietankowate

Koniec trzeciego tygodnia-odchody o konsystencji surowiczo-wodnistej i kolorze

szarobiaym.

Po 4-6 tygodni ze wzgldu na wygojenie si jamy macicy z ktrej pochodz

odchody zanikaj. [ 11, s. 381]

Odchody maj mdy zapach. U kadej z kobiet w poszczeglnych dniach odchody mog
rni si od wyej podanych.

68
3316893958(68)

Jeli chodzi o czynno jajnikw uwaa si, e dopiero po zaprzestaniu karmienia

piersi powraca jajeczkowanie i miesiczka. U nielicznej czci kobiet karmicych
po 6-8 tygodniach po porodzie wystpuj jednorazowe krwawienia. [ 10, s. 383] Jednak
rzadko zdarza si aby wystpoway regularne krwawienia po laktacyjnym braku miesiczki
trwajcym 6-7 tygodni u kobiet karmicym piersi.
Dzi raczej nie wykonuje si testw na poywno mleka, ktre opisaam
w rozdziale trzecim. Obserwuje si stan odywienia dziecka, jego rozwj i stan zdrowia.
Nie wyznacza si take granicy do, ktrej matka moe karmi piersi. (u H. Jordana
8-9 miesicy)

5.3.2.Pielgnowanie poonicy
Henryk Jordan zwrci uwag na potrzeb staej opieki nad poonic przez
pierwsze dwa dni poogu. W dzisiejszych czasach sam pord jak i kilka pierwszych db
po nim kobieta spdza w szpitalu.
Bardzo istotne zmiany w myleniu zaszy w stosunku do pielgnacji poonicy.
Dzi naley ju 6 godzin po porodzie pomc kobiecie wsta, gdy zapobiega to
powikaniom zakrzepowo-zatorowym, pobudza ukad krenia, perystaltyk jelit,
przemian materii, uatwia oddanie moczu a take poprawia samopoczucie poonicy.
Uwaa si, e wczesne wstawanie nie ma skutkw ubocznych. Nie ma take szczeglnych
przeciwwskaza do koysania dziecka, chodzenia po schodach, przyjmowania goci czy
czytania podczas poogu, a take wychodzenia z domu wczeniej ni w 4-6 tygodniu
po porodzie.
Nie ma ju take zalece podawania poonicy pynw, o ktrych pisa H. Jordan,
a ktre ja wymieniam w podrozdziale 3.3.2. swojej pracy.

69
3792535459(69)

Nie stosuje si take dzisiaj specjalnej diety po porodzie (ma by ona tylko
lekkostrawna). Nie podaje si take poonicy wina czy winnej polewki. Nie powinna ona
take pi piwa w czasie poogu.
Pierwsze karmienie matka wykonuje jak najszybciej, najlepiej w pierwszych
30 minutach po porodzie, a nie jak zaleca H. Jordan po 6-8 godzinach.

5.3.3. Pielgnacja noworodka

W dzisiejszych czasach noworodka nie wyciera si z mazi podowej, gdy uwaa
si, e ma ona funkcj odywiania skry. Nie kpie si go rwnie tu po porodzie.
Nie stosuje si take nacierania noworodka nieosolonym masem, smalcem, oliw, pomad
i jajkiem.
W okresie pniejszym przy kpieli stosuje si ciep wod, delikatne rodki
myjce ( Naley unika stosowania wszelkich rodkw do kpieli przez pierwsze
2 tygodnie ycia dziecka. [12 s. 476] ). Nie za mleka, odwaru z otrbw, wody z winem
czy bulionem. Nie wykonuje si take powszechnie lewatywy u dziecka. Zmiany
wystpiy take w pielgnacji skry w miejscach, w ktrych tworzy ona zmarszczki. Nie
stosuje si ju raczej krochmalu, czy mki ryowej. Inaczej take zaopatruje si kikut
ppowiny. Kikut ppowiny powinien by czysty i suchy; Stosowanie jakichkolwiek
opatrunkw jest zbdne. [ 11, s. 420] Nie jest zabronione koysanie dziecka. Nie jest
udowodnione, e to odurza lub powoduje wymioty.
Jeli chodzi o karmienie nie stosuje si ju instytucji mamki. Karmienie sztuczne
odbywa si przez podawanie pokarmu specjalnie przygotowanego dla niemowlt nie za
mleka krowiego.

Uyte pozycje [ 8, 9, 10, 11,12]

70
2126573923(70)

Rozdzia 6: Nauki Henryka Jordana o patologii ciy, porodu

i poogu dzi- najwaniejsze zmiany.
6.1. Cia
6.1.1. Krwotoki
W ciy krwotoki wystpuj z rnorakich przyczyn. W przypadku krwawienia
z przyczyny poronienia zagraajcego ( wystpuj take skurcze) nie wolno stosowa lodu
( H. Jordan zaleca zimne okady), ani ciepa na brzuch, gdy powoduj pobudzanie
minia macicznego.[ 11, s. 343]

6.2. Pord
6.2.1.Pord przy nieprawidowej miednicy kostnej
Dzisiaj powszechnie w przypadku niestosunku porodowego nie stosuje si
zmiadenia gwki podu, lecz wykonuje si cesarskie cicie ( zabieg uznany przez
H. Jordana za niebezpieczny). Zabieg ten stosuje si take w przypadku ywego podu
z wodogowiem. Jednak przy wodogowiu maego stopnia jest moliwy pord drogami
natury.

6.2.2. Uoenie czoowe

W przypadku uoenia czoowego pord samoistny jest moliwy, gdy wystpuje
u podu maa gwka, lub u kobiety obszerna miednica. Metod z wyboru jest brzuszne
cicie cesarskie.() Zabieg kleszczowy jest przeciwwskazany, poniewa w tym
przypadku kleszcze staj si narzdziem niebezpiecznym! [ 11, s. 217] Wystpuje wtedy

71
2637240302(71)

zarwno zagroenie dla matki, jak i dla podu. Niektrzy uwaaj, e dobre jest uycie
prnocigu. [ 11, s. 217]

6.2.3. Pooenie miednicowe

Rozpoznanie pooenia miednicowego, jak i innych pooe w dzisiejszych czasach
prcz badania zewntrznego i wewntrznego opiera si na badaniu ultrasonograficznym.
W przypadku pooenia miednicowego istniej wskazania do zabiegu cesarskiego cicia.
Gwnym jest to, e jest to pierwszy pord kobiety [ 13] ( H. Jordan zaleca pord
kleszczowy, lub z pomoc rczn). w przypadku pooenia miednicowego podu planowe
cicie cesarskie wie si z mniejsz umieralnoci okooporodow i rzadszymi
wczesnymi powikaniami u noworodkw urodzonych w terminie w porwnaniu
z planowym porodem drog pochwow [ 14, s. 47]

6.2.4. Zaniedbane pooenie poprzeczne

W sytuacji zaniedbanego pooenia poprzecznego naley natychmiast zakoczy
pord. Wykonuje si to w znieczuleniu oglnym ( do czasu operacji podaje si leki
tokolityczne we wlewie doylnym). W przypadku ywego podu wykonuje si cesarskie
cicie. W przypadku martwego podu wykonuje si dekapitacj i embriotomi.

6.2.5. Wypadnicie czci drobnych podu

Wypadnicie ppowiny jest wskazaniem nagym do cicia cesarskiego. [13]
W przypadku zupenego rozwarcia szyjki macicy przy wypadniciu rczki podu
odprowadza si j, a jeli to si nie udaje wykonuje si cesarskie cicie. Gdy ujcie nie jest
cakowicie rozwarte stosuje si zabieg cesarskiego cicia ( w szczeglnoci jeli wystpi
niewspmierno midzy gwk, a miednic). Jeli gwka zstpia do miednicy stosuje
si nie kleszcze, jak H. Jordan, ale prnocig. [ 11, s. 283]

72
1933582444(72)

6.2.6. Nieprawidowe zachowanie si jaja podowego

Od czasw Henryka Jordana zmienio si postrzeganie nieprawidowego czasu
trwania ciy. Dzi poronienie okrela si nie na podstawie czasu trwania ciy, lecz wagi
podu, pord przedwczesny nastpuje przed ukoczeniem 37 tygodnia ciy.

6.2.7. Krwotoki
Dzi nie podaje si alkoholu kobietom w trakcie krwotokw. W przypadku
krwotokw, ktrych przyczyn jest pknicie krocza rana jest zszywana, nastpnie zaleca
si kobiecie mycie rany i staranne jej osuszanie po skorzystaniu z toalety, a take
chodzenie drobnymi kroczkami. W przypadku pknicia krocza III stopnia mona
podawa agodne leki przeczyszczajce, co pozwala unikn dziaania toczni brzusznej
podczas wyprnie. W przypadku zupenego pknicia macicy wykonuje si jej wycicie.

6.3. Pog
6.3.1. Krwotoki
Najczstsz przyczyn wczesnych krwotokw poporodowych jest atonia macicy.
W I etapie naley zastosowa masa zewntrzny dna macicy. Zawsze jednak obowizuje
badanie kliniczne pozwalajce wykluczy inne przyczyny: zatrzymanie resztek oyska,
uraz poporodowy szyjki macicy i (lub) ciany pochwy (krwiak), pknicie macicy, itp.
Staym elementem postpowania jest oprnienie pcherza moczowego.[15] Stosuje si
take odpowiednie leki, natomiast nie wstrzykuje si do pochwy wody z octem, lub wdk,
ani wkadania do niej lodu.

73
9308672709(73)

6.3.2. Gorczka
Nazw gorczka poogowa okrela si wszelkie poporodowe infekcje
wywodzce si z narzdu rodnego. [ 16, s. 316] Dzi raczej nie stosuje si w niej herbat
z bzu, kwiatu lipowego, lazu, czy picia orszady, a take lewatyw.

6.3.3. Owrzodzenie brodawek sutkowych

W przypadku ropni sutka stosuje si ciepo, a nastpnie ropie si nacina. Jeli
jama jest dua stosuje si zdrenowanie. [ 16, s. 320]

6.3.4. Zapalenie piersi

W leczeniu zapalenia sutka stosuje si dzisiaj odpowiednie leki ( w tym leczenie
przeciwzapalne). Nie ma przy tym szczeglnego zalecenia wykonywania poonicy
lewatywy.

6.4. Choroby noworodkw

6.4.1. Obrzmienie sutkw
Dzi wiadomo ju, e obrzmienie sutkw u noworodka spowodowane jest przez
estrogeny przekazane przez matk, a take przerwaniem poday hormonw matczynych.

6.4.2. taczka
W przypadku taczki fizjologicznej nie stosuje si specjalnego leczenia ( a take
lewatywek

przeczyszczajcych),

natomiast

niefizjologicznej konieczna jest fototerapia.

Uyte pozycje [ 11, 12,13, 14, 15, 16]

74
3906919941(74)

niektrych

przypadkach

taczki

Wnioski kocowe
1.

Wiedza jak i postpowanie w ginekologii i poonictwie ulegy znacznym zmianom

od czasw Henryka Jordana, co jest zwizane z postpem medycyny i innych dziedzin

nauki. W czasach obecnych wiele rzeczy nieosigalnych dla H. Jordana stao si moliwe,
a czynnoci i rzeczy, ktre byy codziennoci dla niego i poonych koca XIX wieku nie
s ju potrzebne ( np. przystawianie pijawek, czy przyrzdzanie gorczynnikw z mki
gorczycowej i letniej wody). W dzisiejszych czasach poonictwo nie opiera si ju tylko
na dowiadczeniu i wiedzy poonych, gdy pomaga im technologia (USG) czy badania
laboratoryjne (krew, mocz, wymazy z pochwy).
2.

W czasach H. Jordana pord odbywa si w domu co oznaczao jego mniejsz

medykalizacj ni dzi. Kiedy poona zabieraa do porodu krople cynamonowe

( olejek cynamonowy ma waciwoci antyseptyczne [ 17] ), eter siarkowy ( rodek
o waciwociach znieczulajcych i usypiajcych [ 18] ), ocet (ocet stosowany by dawniej
na przykad wraz z wod do wstrzykiwa do pochwy przy krwotoku poporodowym
[ 6, s. 244]) amoniak ( skadnik soli trzewicych uywanych przy omdleniach [19]), teraz
stosuje si wiksz ilo lekw. Do wyboru jest szeroka gama medykamentw, ktre
mona poda kobiecie zarwno doustnie, w postaci iniekcji, doylnie, czy innymi drogami.
Wiele osb stara si zmniejszy medykalizacj porodw. W Polsce dy si take do tego
aby ci i pord fizjologiczny prowadzia poona, a lekarz uczestniczy w nich tylko
w przypadku pojawienia si jakich patologii (podobnie jak byo w czasach Jordana).
Aktualnie wiele osb chce powrotu do naturalnego porodu, w ktrym poona pomaga
kobiecie, tak, aby nie ingerowa zbytnio w sam proces porodu. Coraz czciej te kobiety
wybieraj

pord

domu,

jednak

w szpitalu.

75
7744804448(75)

Polce

wci

jeszcze

przewaaj

te

3.

Wspczenie istnieje mniej ogranicze w rozpoznawaniu patologii ciy, porodu

i poogu ni za czasw H. Jordana ze wzgldu na postp technologii diagnostycznej.

Gwnym rodkiem diagnostycznym w ciy jest badanie ultrasonograficzne a take
badanie KTG pozwalajce na ocen dobrostanu podu i akcji skurczowej minia macicy.
Dawniej aby oceni akcj serca podu trzeba byo wysuchiwa j suchawk Pinarda
( obecnie w Polskich szpitalach znajduje si ona na wyposaeniu, lecz nie jest zbyt czsto
uywana). Dzi to urzdzenie KTG pozwala usysze serce podu co znacznie uatwia jego
diagnostyk. Po pierwsze sucha akcji serca moemy przez duszy okres.
Po drugie nie trzeba sta przez cay czas przy rodzcej, poniewa akcja serca podu
jest przez maszyn zapisywana, co uatwia take oceni reakcj dziecka na ewentualne
skurcze macicy i wycign wnioski o dobrostanie podu.
Uatwieniem s take badania laboratoryjne. Za czasw Henryka Jordana baz
dziaa i diagnostyki bya obserwacja i
4.

dowiadczenie poonej, czy lekarza.

Od czasw Henryka Jordana poprawia si take profilaktyka zakae zarwno

wrd pacjentw, jak i personelu, do czego Jordan usilnie dy. Dzi uywa si wiele
jednorazowych, jaowych przedmiotw ( np. igy, wenflony, cewniki, strzykawki). Jordan,
jako profilaktyk zakae wrd poonych podczas badania wewntrznego zaleca:
palce tuszczem dobrze osmarowa, aby go atwiej do pochwy wprowadzi a szkodliwemi
wydzielinami siebie nie zarazi; na to powinna szczeglniej poona uwaa, jeeli ma
palec zraniony a badana jest niezdrow. [ 5, s. 125] Teraz ju wiemy, e tuszcz wcale nie
chroni przed chorobami, wic, aby personel by mniej naraony na zakaenia stosuje
jednorazowe: rkawiczki ochronne, fartuchy, maseczki, czy czepki.
Poone nie s naraone na ekspozycj na drobnoustroje podczas mycia narzdzi,
gdy s one w pierwszej kolejnoci moczone w specjalnym roztworze majcym na celu
inaktywowanie drobnoustrojw, a dopiero pniej sterylizowane W XIX wieku stworzono

76
2376791417(76)

sterylizatory parowe. Czasy obecne daj wicej

moliwoci

unieszkodliwiania

drobnoustrojw za pomoc: promieniowania jonizujcego, nadtlenku wodoru, plazmy,

ciepa suchego, ciepa wilgotnego- pary nasyconej, gazw- np tlenku etylenu.[20]

Sdz, e przyblienie postaci Henryka Jordana w kontekcie jego pracy

w dziedzinie

poonictwa i ginekologii jest nadal potrzebne, gdy ta forma jego

dziaalnoci jest dzi zapomniana. rodowisko medyczne nie moe pozwoli na zatarcie
ladw tej postaci w historii polskiej medycyny.

77
2013711214(77)

Pimiennictwo
1. uczyska B.: Fenomen Henryka Jordana naukowca, lekarza, spoecznika,
propagatora prawa dziecka do ruchu i rekreacji, Wyd. I. Krakw: Uniwersytet
Jagielloski, 2002, str. 11-27, 40-41
2. Smarzyski H.: Dr Henryk Jordan: pionier nowoczesnego wychowania fizycznego
w Polsce, PWN, Krakw 1958
3. Waszyski E.: Historia poonictwa i ginekologii w Polsce, Wyd. Volumed,
Wrocaw 2000
4. Dr med. Sokoowski, Dr med. Lapitus, Dr med. Polak, Dr med. Tomiak, Mitko W.,
Lekarz ratujcy zdrowie, Polski Instytut Wydawniczy w Katowicach, Katowice
1929, s. 42- 49
5. Dr Jordan H., Nauka poonictwa dla uytku poonych, Krakw 1854, tom 1
6. Dr Jordan H., Nauka poonictwa dla uytku poonych, Krakw 1873, tom 2
7. prof. dr hab. n. med. Malinowski W., Cia wielopodowa- etiologia, diagnostyka
oraz

zasady

opieki

okooporodowej,

Medycyna

praktyczna-

ginekologia

i poonictwo, nr 2 ( 54) 2008, s. 55- 62

8. Cox J.T., Phelan S.T., Cz 1. Bezpieczne odywianie w czasie ciy: obiektywna
ocena ryzyka. Ginekologia po dyplomie, Tom 12, nr 1 (65), s. 12- 17
9. Wpyw alkoholu na przebieg ciy- Aktualne ( 2006 r.) stanowisko Royal College
of Obstetricians and Gynaecologists, Medycyna praktyczna- Ginekologia
i poonictwo nr 3 ( 49) 2007, s. 37- 47
10. Cox J.T., Phelan S.T., Cz 2. Co mog je, panie dokorze? Bezpieczne
odywianie w czasie ciy. Ginekologia po dyplomie, Tom 12, nr 2 (66), s. 49-55

78
2119190973(78)

11. Dudenhausen J.W., Pschyrembel W., Poonictwo praktyczne i operacje

poonicze, Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2003
12. Szczapa J., Podstawy neonatologii, Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2008,
s. 475- 476
13. Cicie cesarskie: rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego
[ data odczytu 17.04.2011]
Dostpny pod adresem http://www.pulsmedycyny.com.pl/index/archiwum/9829.html
14. Postpowanie w przypadku pooenia miednicowego podu- Aktualne ( 2006)
wytyczne Royal College of Obstetricians and Gynaecologists, Medycyna
praktyczna- Ginekologia i poonictwo, nr 4 (56) 2008, s. 45- 58
15. Rekomendacje postpowania w krwotokach poporodowych Cz I. Protok
postpowania [ data cytowania 17.04.2011]
Dostpny pod adresem http://www.ptmp.pl/kliniczna/kpg-rekomendacja.pdf
16. Pod red. Martiusa G., Breckwoldta M., Pfleiderera A., Ginekologia i poonictwo,
Wyd. Urban & Partner, Wrocaw 2004
17. Kobyliski K., Cynamon- przyprawa, czy lek [ data odczytu 29.05.2011]
Dostpny pod adresem: http://www.nazdrowie.pl/artykul/cynamon-przyprawa-czy-lek
18. dr hab. n. farm. Drygas A., Wielka era odkry

rodkw znieczulajcych

[ data odczytu 22.05.2011]

Dostpny pod adresem
http://www.swiat-zdrowia.pl/artykul/wielka-era-odkryc-srodkow-znieczulajacych
19. Sownik jzyka polskiego- haso sl [ data odczytu 22.05.2011]
Dostpny pod adresem http://sjp.pwn.pl/haslo.php?id=57860
20. Sterylizacja [ data odczytu 29.05.2011]
Dostpny pod adresem http://www.walidacja-system.pl/sterylizacja.html

79
3363817667(79)