Vous êtes sur la page 1sur 5

Traduo do livro

Contedo de titnio e sua partio nas rochas


As rochas bsicas (mas no as ultrabsicas) e alcalinas tendem a ser as
rochas gneas que apresentam maiores teores de TIO 2. Poucas rochas gneas,
sedimentares e metamrficas tm teores de TIO 2 diferentes da mdia crustal
(FORCE, 1976, traduo nossa).
A presena de teores de titnio elevados em rochas pode, em alguns casos,
ser atribuda aos silicatos presentes na rocha. Entretanto, como apenas os
xidos de titnio so, atualmente, economicamente viveis, a geologia
econmica do titnio ocorre em funo da mineralogia e da qumica (FORCE,
1976, traduo nossa)
Distribuio de titnio ao longo da crosta e dos tipos de rochas
Crosta terrestre
A abundncia do elemento titnio na crosta terrestre era estimada entre 0,45 ou
0,75% de TIO2 at que foi revisada por Lee e Yao 1 (1970, citado por Force,
1976) que apontam estimativas entre 0,64 e 1,07% respectivamente divididos
conforme mostra a Tabela 1 . Ressalta-se que na anlise qumicas de rochas e
minerais o titnio reportado como TIO2.
Tabela 1- Mdia de abundncia de titnio na crosta terrestre
Contedo de titnio (peso
Tipo de Crosta

percentual)

Ti
Crosta total
0,64
- Crosta ocenica
0,81
- Crosta continental
0,53
- Escudos
0,55
- Cintures dobrados
0,50
Fonte: LEE e YAO, 1970, citado por FORCE, 1976.

TiO2
1,07
1,35
0,88
0,92
0,83

Percentual do total
de volume crustal
100
37
63
44
19

Tipos de rochas
1 Lee, Tan, and Yao, Chi-lung, 1970, Abundance of chemical elements in the Earth's
crust and its major tectonic units: Internat. Geology Rev., v. 12, p. 778-786.

Os estudos da participao de titnio na composio das rochas gneas,


sedimentares e metamrficas constam de anlises de um grande nmero de
amostras de cada tipo de rocha. Desta forma, os autores compes tabelas com
os teores mdios de TiO 2 em cada tipo de rocha. A partir da anlise destas
tabelas possvel inferir a cerca de quais tipos de rochas apresentam maiores
teores de TiO2. Entretanto, em alguns casos, observa-se que as concentraes
econmicas de titnio atualmente estudadas podem estar presentes em rochas
cujos teores de titnio esto abaixo da mdia crustal. Isto reflete a
complexidade da anlise entre o teor mdio de TiO2 e os aspectos relacionados
formao de concentraes locais de valiosos minerais de titnio. Alm disso,
as anlises de rochas metamrficas variam bastante j que no h
consideraes a cerca do material parental.
Rochas gneas
Vinogradov2 (1962, citado por Force, 1976) afirma que o teor mdio de TiO 2
para alguns tipos de rochas gneas : 0,05% para rochas ultramficas, 1,5%
para rochas mficas, 1,3% para rochas intermedirias e 0,38% para rochas
flsicas.
Force (1976) ressalta que as concentraes econmicas de titnio ocorrem em
anortositos, noritos (rocha gnea intrusiva mfica semelhante ao gabro) e em
nefelina sienitos, ainda que os teores mdios de TiO 2 sejam inferiores ao da
mdia crustal.
Rochas sedimentares
De acordo com Goldschmidt3 (1954, citado por Force, 1976) rochas
sedimentares contm uma mdia de 0,75% de TiO 2. Argilas xistosas (shales)
2 Vinogradov, A. P., 1962, Average contents of chemical elements in the principal types
of igneous rocks of the Earth's crust: Geokhimiya, no. 7, p. 641-664.

3 Goldschmidt, V. M., 1954, Geochemistry: Oxford, Clarendon Press, 730 p.

tm os maiores teores de TiO 2, enquanto que os calcrios apresentam os


menores. Dos arenitos, aqueles de baixa maturidade textural e/ou mineralgica
tm os maiores valores mdios; concentraes placer de minerais pesados, no
entanto, so normalmente maduras e tm um alto teor de Ti0 2.
Rochas metamrficas
Force (1976) afirma que uma compilao melhor sobre as rochas metamrficas
seria til quando a possvel a mobilidade de titnio durante o metamorfismo
fosse considerada. Engel, A. e Engel, C.4 (1958 citados por Force, 1976)
demonstraram ligeiras quedas no teor de titnio de paragnaisses e anfibolitos
com o aumento do metamorfismo.
Distribuio de titnio ao longo de minerais
xidos
Os polimorfos de TiO2 brookita, rutilo e anatsio so relativamente comuns
na natureza. O rutilo a fase mais estvel e est presente em diversos
ambientes geolgicos, como produto de alterao (leucoxeno) formado a
temperatura e presso de superfcie, vrias rochas metamrficas e gneas
(Force, 1976).
Ilmenita (FeTiO3) um mineral acessrio comum em uma larga variedade de
rochas. Teoricamente apresenta 52,5% de TiO2. As variaes de teor ocorrem
devido a intercrescimento de hematita e magnetita e solues slidas com
hematita (valores baixos) ou lixiviao de ferro durante alterao (altos
valores). A ilmenita das mineraes de areia de praia pode conter mais de 60%
de TiO2 como resultado de intemperismo e transporte. Na verdade, esse
material das areias de praia consiste de produtos de alterao pseudomorfos
aps a ilmenita (Force, 1976).

4 Engel, A. E. J., and Engel, C. G., 1958, Progressive metamorphism and granitization
of the major paragneiss, northwest Adirondack Mountains, New York. pt. 1, Total rock:
Geol. Soc. America Bull., v. 69, p. 1369-1414.

Leucoxeno um nome genrico para os produtos finais de alterao da


ilmenita. O titnio est contido em agregados de gro fino de rutilo, brookita,
anatasio, hematita, e/ou esfeno. Leucoxeno pode ser formado por alterao
hidrotermal bem como por intemperismo (Force, 1976).
Outro xido de titnio, perovskita (CaTiO3), um mineral formador de rocha em
algumas rochas alcalinas e tem importncia econmica. Normalmente
apresenta menos TiO2 que o valor terico de 59% devido presena de terras
raras e nibio (Force, 1976).
Silicatos
Embora a maioria dos minerais silicatos formadores de rocha contenham TiO2,
os mais importantes para a geoqumica de titnio so titanita, biotita,
horneblenda e titanaugite (Force, 1976).
Titanita (CaTiSiOs) idealmente apresenta 41% de TiO2 mas pode conter
menos. um mineral acessrio comum em um grande nmero de rochas
gneas e metamrficas (Force, 1976).
Biotita e horneblenda contm quantidades relativamente menores de titnio,
mas como so geralmente muito mais abundantes que os minerais acessrios
ricos em titnio, eles so importantes portadores de titnio. Em rochas gneas
comuns de composio clcio-alcalinas, biotita tem cerca de 5,9% de TiO2 e
horneblenda apresenta 2,7%. Em rochas metamrficas comuns, biotita
apresenta cerca de 5% de TiO2 e horneblenda tem cerca de 3%. Nos dois
minerais, o teor de TiO2 aumenta com o grau metamrfico. A concentrao de
TiO2 na horneblenda e biotita largamente independente do teor de TiO2 da
rocha (Force, 1976).
Em muitos rochas vulcnicas ou alcalinas, titanaugita a fase caracterstica e
pode conter cerca de 9% de TiO2 (Force, 1976).
A Tabela 2 mostra a composio de alguns minerais comuns de titnio, tanto da
classe dos xidos como dos silicatos.

Partio de titnio entre xidos e silicatos


Embora os silicatos contenham a maior parte de TiO2 na maioria das rochas,
todos os minerais de titnio atualmente extrados so xidos.

Tabela 2 - Composio de alguns minerais de titnio comuns


Mineral
Rutilo
Anatsio
Brookita (1)
Ilmenita
Perovskita (1)
Magnetita
Titanita
Andradita
Biotita
Anfiblio clcico

Frmula Terica
xidos
TiO2
TiO2
TiO2
FeTiO3
CaTiO3
Fe3O4
Silicatos
CaTiSiO5
Ca3Fe2Si3O12
K2(MgFe)4(FeAl)2Si6Al2O20(OHF)4

Contedo TiO2 (%)

(NaK)Ca2(MgFeAl)5Si6Al2O22(OHF)2
(horneblenda)
Augita
Ca(MgFe)(SiAl)2O6
Fonte: Geological Society of America. Force, E. R. (citado por Hacha,2010).
Nota: (1) Fases restritas aos tipos de rochas incomuns; (2) valor estequiomtrico.

>95
>95
>95
52 (2)
59 (2)
0 15
41 (2)
0 17
06
0 10
09

Vous aimerez peut-être aussi