Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
Gospodarka
narodowa
83
1
(275)
Rok LXXXV/XXVI
styczeluty
2015
s. 83102
Marcin KOMOR
Jan H. SCHUMANN2
84
i wystpuj zrnicowania, ktre wzakresie wartoci wskanikw kulturowych sznacznie wiksze wPolsce ni Niemczech. Wpodsumowaniu opracowania zawarto wnioski autorw oraz wskazano moliwoci wykorzystania wynikw niniejszych bada wpraktyce
gospodarczej iwteorii, wtym wprzyszych badaniach midzykulturowych.
Sowa kluczowe: badania midzykulturowe, wymiary kultury, internacjonalizacja, zarzdzanie midzykulturowe
Kody JEL:Z19, D12, Z10
Artyku nadesany 11 lipca 2014r., zaakceptowany 7 stycznia 2015r.
Wprowadzenie
Procesy internacjonalizacji, europeizacji iglobalizacji oraz wiatowy rozwj wymiany handlowej iinwestycji zagranicznych przedsibiorstw przyczyniy si do wzrostu znaczenia problematyki midzykulturowej wteorii zarzdzania iekonomii. Wostatnich kilkunastu latach wystpio zainteresowanie
aspektem midzykulturowym wpraktyce gospodarczej, ze wzgldu napodejmowanie dziaalnoci organizacji narynkach zagranicznych. Tym samym nastpia konieczno uwzgldnienia rnic kulturowych wramach aktywnoci
przedsibiorstw narynkach midzynarodowych. Genezy internacjonalizacji
iglobalizacji naley poszukiwa wobrbie trzech dynamicznie sprzonych
procesw: rozwoju technologicznego, dziaa politycznych iprawnych oraz
przemian kulturowych [Gorynia, Owczarzak, 2004]. Artyku powicony jest
wanie aspektom midzykulturowym, wtym przemianom kulturowym zachodzcym wPolsce iNiemczech. Kultura podlega ewolucji wduszym okresie ze wzgldu nawpyw wielu czynnikw. Badania wzakresie problematyki
midzykulturowej sprowadzone przez licznych autorw od kilkudziesiciu
lat. Bardzo interesujce swyniki bada prowadzonych przez G.Hofstede,
wszczeglnoci zaprezentowane przez tego autora wymiary kultury bdce
inspiracj dla innych autorw prowadzcych pniejsze badania empiryczne
oparte natym modelu ijego wskanikach wymiarw kultury narodowej.
Wartykule zaprezentowane zostan wyniki bada prowadzonych wPolsce
iNiemczech, opartych nawymiarach kultur narodowych, zidentyfikowanych
izaproponowanych przez G.Hofstede.
Celem artykuu jest okrelenie cech kulturowych Polakw iNiemcw
napodstawie czterech wymiarw kultur zaproponowanych przez G.Hofstede,
popartych badaniami empirycznymi, opartymi nazastosowaniu tych samych
kwestionariuszy badawczych, tj.wprzypadku niniejszych bada CVSCALE
[Yoo, Donthu, 2002, Yoo iinni, 2011], anastpnie identyfikacja rnic kulturowych wystpujcych midzy tymi narodami oraz porwnanie wynikw
bada zwartociami wskanikw wymiarw kultury wyznaczonych przez
G.Hofstede.
85
86
87
Badania prowadzone przez R.Ingelhardta waspekcie kulturowym wramach cyklicznie prowadzonych przez World Values Survey (WVS) bada wykorzystujcych standaryzowany kwestionariusz. Dotyczyy one postaw, wartoci iprzekona wzakresie m.in. religii, roli pci, motywacji wpracy, demokracji, tolerancji wzgldem innych grup, ochrony rodowiska. Badania WVS
prowadzone cyklicznie wlatach 19811984, 19891993, 19941998, 19942004, 20052008,
20102012. Wostatnim cyklu wlatach 20102012 badania prowadzone byy w54 krajach
88
Problem badawczy
Pierwotne badania G.Hofstede przeprowadzone wlatach 60. i70. ubiegego wieku pozwoliy nawyrnienie wymiarw kultury w50 krajach itrzech
regionach, tzn. krajach arabskich, wschodniej izachodniej Afryce wtedy te
okrelono wymiary kultury dla Niemiec [Hofstede, 2001]. Dla pozostaych krajw, dla ktrych wyznaczono wymiary kultury, tj.wszesnastu krajach wiata,
wtym omiu Europy rodkowej iWschodniej G.Hofstede zastosowa zrnicowan procedur wyznaczenia wartoci wymiarw kultury. Nie byy one
oparte napierwotnych badaniach przeprowadzonych wkoncernie IBM, lecz
zostay wyznaczone wduo pniejszym okresie, dotyczyy innej prby badawczej ipowstay napodstawie innej metodyki. Wartoci wskanikw kultury dla
szesnastu krajw wiata, wtym omiu krajw Europy rodkowej iWschodniej,
tj.Polski, Sowacji, Czech, Wgier, Estonii, Bugarii, Rumunii iRosji, zostay
przyjte przez G.Hofstede wroku 2001 wzrnicowany sposb, np.napodstawie wynikw bada innych autorw, obserwacji, danych wtrnych czy te
napodstawie oszacowanych wartoci opierajcych si nawynikach bada
innych autorw [Hofstede, 2001, s.502]. Wtym kontekcie interesujcy jest
sposb okrelenia wymiarw kultury dla Polski. Zostay one oszacowane przez
G.Hofstede napodstawie wynikw bada opublikowanych przez W.Nasierowskiego iB.Miku wOrganization Studies oraz L.Kolmana, G.Hofstede,
N.Noorderhavena, E.Dienesa wroku 1999 wpublikacji pokonferencyjnej
wRepublice Czeskiej [Hofstede, 2001; Nasierowski, Mikua, 1998; Kolman
iinni, 1999]. Wobec powyszego, znacznym problemem pozostaje zagadnienie dotyczce porwnania przyjtych wartoci wymiarw kultury wkrajach
Europy rodkowo-Wschodniej (wtym wPolsce), niebdcych przedmiotem
pierwotnych bada G.Hofstede wkoncernie IBM wlatach 60. i70. ubiegego
wieku. Ponadto interesujce jest, e wroku 2003 wanie G.Hofstede wraz
zwspautorami L.Kolmanem, N.Noorderhavenem iE.Dienesem opublikowali artyku pt. Cross-Cultural Differences inCentral Europe, wktrym
przedstawili wyniki bada okrelajcych wartoci kultury dla Polski, Czech,
Sowacji iWgier [Kolman iinni, 2003, s.7980]. Badania teprzeprowadzono
naprbie badawczej opartej nastudentach. Wyniki teodbiegaj od wartoci
naprbie badawczej 77tys. respondentw. Szczegowe wyjanienie metodyki bada prowadzonych przez R.Ingelhardta wramach WVS [zob.http://www.worldsocialscience.org/documents/world-values-survey.pdf].
89
wymiarw kultury prezentowanych wdotychczasowych publikacjach G.Hofstede. Wartykule dokonano rwnie procedury kalibracji uzyskanych wartoci wskanikw kultury wzgldem wartoci wymiarw kultury uzyskanych
wHolandii. Naley zauway, i opublikowane przez L.Kolmana iinnych
wroku 2003 wartoci wymiarw kultury dla Polski iinnych krajw Europy
rodkowo-Wschodniej rni si od wartoci przyjtych przez G.Hofstede we
wczeniejszych publikacjach [Kolman iinni, 2003, s.7980; Hofstede, 2001,
s.502]. Najwiksze zrnicowania wystpuj wzakresie wymiarw indywidualizmu/kolektywizmu, unikania niepewnoci oraz mskoci/kobiecoci. Zaskakujce jest jednak to, e rwnie wpniejszych publikacjach [Hofstede,
Hofstede, 2006, s.56, 105, 166, 234; Hofstede iinni, 2011, s.7172, 105106,
150151, 201201], czy te obecnie naswojej oficjalnej stronie internetowej
[http://geert-hofstede.com/countries.html], G.Hofstede okrela wymiary kultury dla Polski, Czech, Sowacji iWgier nadal wedug oszacowanych wartoci
wskanikw kultury, zaprezentowanych wpublikacji zroku 2001 pt. Cultures
Consequences: Comparing Values, Behaviors, Institutions and Organizations
Across Nation [Hofstede, 2001]. Wtabeli1 zaprezentowano wartoci wymiarw kultury wyznaczone iobecnie oficjalnie uywane przez G.Hofstede dla
Polski iNiemiec. Wprzyjtych przez G.Hofstede wartociach czterech wymiarw kultury midzy Polsk aNiemcami wystpuje relatywnie due zblienie wzakresie mskoci versus kobiecoci oraz indywidualizmu versus kolektywizmu. Zkolei wdwch wymiarach kultury, tj.wunikaniu niepewnoci
oraz zwaszcza wdystansie wadzy, wystpuj znaczne zrnicowania midzy
wymiarami kultur narodowych.
Tabela 1. Wartoci wymiarw kultury G. Hofstede
Dystans wadzy
Indywidualizm
versus kolektywizm
Msko versus
kobieco
Unikanie
niepewnoci
Polska
68
60
64
93
Niemcy
35
67
66
65
Kraj
Wobec danych zawartych wtabeli1 interesujce wydaje si by postrzeganie wymiarw kultury wPolsce iwNiemczech wbadaniach prowadzonych
nazblionej prbie wtym samym okresie oraz prowadzonej za pomoc tego
samego narzdzia badawczego, tj.przyjtego przez autorw artykuu kwestionariusza CVSCALE. Szczeglnie znaczcym wydaje si by rwnie postrzeganie wymiarw kultury przez respondentw, ktrzy uzyskali penoletnio
powydarzeniach przeomu lat80 i90 ubiegego wieku prowadzcych do
zmian ustrojowych iwprowadzenia gospodarki rynkowej, atake do zjednoczenia Niemiec. Dlatego wbadaniach istotne byo to, aby respondenci nie
znali zautopsji okresu przed ww.zmianami ustrojowymi irynkowymi, czy
te okresu przed zjednoczeniem Niemiec.
90
Tylko wroku 2010 liczba wyjedajcych do Niemiec Polakw, ktrzy wramach pobytu nocowali
minimum jedn dob wyniosa 1285tys., wtym wyjazdy prywatnie podjo 1043tys. asubowe
243tys. osb. Zkolei wtym samym roku liczba przyjedajcych do Polski Niemcw, ktrzy
wramach pobytu nocowali minimum jedn dob wyniosa 2,112tys., wtym wyjazdy prywatnie
podjo 1685tys. asubowe 426tys. osb [Eurostat]. Powysze informacje dotyczce wyjazdw
midzy Polsk aNiemcami sszczeglnie wane wkontekcie caociowych statystyk wyjazdowych iprzyjazdowych z/do Polski. Wroku 2010 cakowita liczba przyjazdw cudzoziemcw
(wtym rwnie jednodniowych bez noclegu) do Polski wyniosa 8912tys. osb. Zkolei wtyme
roku wyjazdy zagraniczne (wtym rwnie jednodniowe bez noclegu) podjo 6260tys. osb
[Rocznik statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej, 2012, s.394].
Wlatach 19902011 nastpi wPolsce ponad dwudziestokrotny wzrost importu zNiemiec
z1,9mldUSD do 47,3mldUSD oraz ponad trzynastokrotny wzrost eksportu polskich towarw do Niemiec z3,6mldUSD do 49,6mldUSD [Rocznik statystyczny handlu zagranicznego,
2012, s.43].
91
Metodyka bada
Wempirycznej czci artykuu zostan przedstawione wyniki przeprowadzonych wPolsce iwNiemczech bada, dotyczcych czterech wymiarw kultury. Dalej zaprezentowano podstawowe elementy dotyczce metodyki bada
midzykulturowych prowadzonych przez autorw tego artykuu. Wbadaniach
wykorzystano kwestionariusz ankietowy, wypeniony przez respondentw wformie papierowej. Zosta on przekazany bezporednio przez autorw badania
respondentom. Kwestionariusz zosta przedstawiony respondentom wjzyku
urzdowym danego kraju, czyli wPolsce wjzyku polskim, awNiemczech
wjzyku niemieckim. Wcelu zapewnienia rwnoznacznoci pozycji skal,
kwestionariusz by tumaczony zjednego jzyka nadrugi, jak iponownie
zdrugiego jzyka napierwszy wcelu prawidowej weryfikacji tumaczenia,
tzn. wniniejszych badaniach midzy jzykiem niemieckim apolskim [Steenkamp iinni, 1999; Brislin 1970].
Wcelu porwnywalnoci bada midzykulturowych prb badawcz wyznaczono wnastpujcy sposb. Do bada wybrano studentw wydziaw
zarzdzania zwiodcych uniwersytetw wPolsce iNiemczech. Studenci wydziaw zarzdzania stanowi odpowiedni grup wkontekcie tych bada,
poniewa studenci biznesu sdobrze zdefiniowan grup docelow, ktra
pozostaje jednorodna iwysoce porwnywalna midzy krajami [Erdem iinni,
2006]. Wtym kontekcie, zapewniono rwnowano grupy podmiotowej
[Alden iinni, 1999], wten sposb minimalizujc wpyw innych potencjalnie
istotnych czynnikw, takich jak edukacja, status socjalny, stan rodzinny, zamono lub wiek respondentw [Bearden iinni, 2006a]. Prba badawcza
obejmowaa studentw studiw dziennych wydziaw zarzdzania uniwersytetw publicznych wPolsce (181 respondentw) oraz Niemczech (330 respondentw). Respondenci wwieku 2025latstanowili zdecydowan wikszo
prby badawczej, tj.97,2% wPolsce oraz 87,6% wNiemczech. Naley podkreli, e podobne badania naprbie studentw szk biznesu (jednak przy
wykorzystaniu innego kwestionariusza badawczego) wzakresie zrnicowa
midzykulturowych, awszczeglnoci wymiarw kultury krajw Europy
rodkowej byy przeprowadzane rwnie przez G.Hofstede iwspautorw
wPolsce, Czechach, naSowacji, Wgrzech iwHolandii [Kolman iinni, 2003].
Badania autorw artykuu, prowadzone wcelu okrelenia wymiarw kultury narodowej, tj.dystansu wadzy, unikania niepewnoci, indywidualizmu
versus kolektywizmu oraz mskoci versus kobiecoci, nie byy prowadzone
opierajc si nanarzdziach badawczych zaproponowanych przez G.Hofstede napodstawie Values Survey Module, np.VSM1994. Kwestionariusz ten
powsta opierajc si nanarzdziach badawczych zastosowanych wramach
prowadzonych na przeomie lat 60. i 70. bada G. Hofstede na pierwotnej prbie respondentw wkoncernie IBM. Nastpnie zosta poprawiony
irozwinity przez G.Hofstede wroku 1994. Zawiera on skrcon wersj 20
pozycji stworzonych do mierzenia piciu wartoci kulturowych [Hofstede
1994]. Wbadaniach prowadzonych przez autorw tego artykuu posuono
92
93
94
Tabela 2. W
ymiary kultury dla Polski i Niemiec wyniki bada empirycznych (rednia arytmetyczna
i bd standardowy redniej)
Dystans wadzy
Kraj
Indywidualizm/
kolektywizma
Msko/
kobiecob
Unikanie
niepewnoci
rednia
bd
standardowy
redniej
rednia
Niemcy
2,37
0,06
2,40
0,06
3,70
0,07
4,24
0,05
Polska
2,54
0,08
2,86
0,08
3,64
0,10
4,80
0,09
bd
bd
bd
standardowy redniac standardowy rednia standardowy
redniej
redniej
redniej
aZastosowano
95
midzy kultur narodow polsk aniemieck stake inni autorzy wymieniajcy rwnie dalsze czynniki majce wpyw nazblienie kulturowe, tj.czynniki
historyczne czy wzrost wymiany handlowej [Zielke, Komor, 2015].
Tabela 3. W
ymiary kultury dla Polski i Niemiec wyniki badan empirycznych (dostosowane
do wartoci przyjtych przez G. Hofstede)
Kraj
Dystans wadzy
Indywidualizm
Msko
Unikanie niepewnoci
Niemcy
34
34
53
61
Polska
36
41
52
69
96
97
98
Podsumowanie
Konkludujc, napodstawie zaprezentowanych wynikw bada mona
stwierdzi, e midzy Polsk aNiemcami wystpuj relatywnie niewielkie
rnice kulturowe wczterech wymiarach kultury zaproponowanych przez
G.Hofstede. Tym samym postawiona hipoteza H1, e nie wystpuj znaczne
rnice kulturowe wzakresie czterech wymiarw kulturowych G.Hofstede
midzy Polsk aNiemcami zostaa potwierdzona. Najmniejsze rozbienoci
kulturowe wystpuj wzakresie wskanikw: dystansu wadzy oraz mskoci
versus kobiecoci. Wiksze dotycz dwch wymiarw kultury: indywidualizmu versus kolektywizmu oraz unikania niepewnoci. Naley jednak stwierdzi, e rwnie wtych dwch wymiarach kultury rnice tesrelatywnie
niewielkie, jednake umoliwiaj zaobserwowanie pewnych dyferencjacji
wzachowaniach kulturowych. Potwierdzenie uzyskaa rwnie hipoteza H2,
e wartoci czterech badanych empirycznie wymiarw kultury rni si od
wartoci wskanikw wyznaczonych przez G.Hofstede. Porwnanie wynikw przeprowadzonych tubada zwartociami czterech wymiarw kultury
przyjtych przez G.Hofstede pokazuje, e wystpuj pewne zrnicowania,
ktre sznacznie wiksze wzakresie wskanikw kulturowych dotyczcych
Polski ni Niemiec. Wyniki dotyczce Niemiec wskazuj nawystpowanie
niewielkich rnic wdwch wymiarach kulturowych, tj.wdystansie wadzy
iwunikaniu niepewnoci wstosunku do bada G.Hofstede. Wiksze dotycz wymiaru mskoci versus kobiecoci aprzede wszystkim indywidualizmu
versus kolektywizmu. Wyniki bada dotyczce Polski wskazuj nawystpowanie znacznych zrnicowa we wszystkich wskanikach kulturowych midzy
wynikami przeprowadzonych tubada aczterema wymiarami kulturowymi
przyjtymi przez G.Hofstede. Szczeglnie due dotycz wymiaru dystansu
wadzy, indywidualizmu versus kolektywizmu oraz unikania niepewnoci.
Wydaje si, e przyczyn zblienia kulturowego wostatnich dwudziestu
piciu latach midzy Polsk a Niemcami jest wiele. Do najistotniejszych
mona zaliczy: polityczn wol zblienia obojga narodw nawzr zblienia
francusko-niemieckiego, procesy europeizacji iglobalizacji, przynaleno
obu krajw do chrzecijaskiego krgu kulturowego, blisko geograficzna
(zwaszcza wkontekcie Ukadu zSchengen), niski dystans psychiczny, przynaleno do Unii Europejskiej, kontakty obywateli Polski iNiemiec, wtym
zarwno turystyczne, prywatne, jak izawodowe (uczniw, studentw, pracownikw imanagerw), znaczny wzrost wymiany handlowej midzy Polsk
aNiemcami, atake zblienie potrzeb izachowa zakupowych konsumentw
wEuropie. Ponadto wydaje si, e wdobie globalizacji, internacjonalizacji
ieuropeizacji wzrasta znaczenie aspektw kulturowych wbudowaniu sukcesu
przedsibiorstwa zarwno narynku krajowym, jak iwdziaalnoci narynkach zagranicznych. Wtym kontekcie jest toszczeglnie istotne dla polskich
przedsibiorstw, poniewa Niemcy snajwikszym partnerem gospodarczym
Polski iwiele polskich firm utrzymuje rnorodne kontakty biznesowe zprzedsibiorstwami niemieckimi. Dlatego te wydaje si, e wprzyszoci powinno
99
Bibliografia
AldenD.L., SteenkampJ.B.E.M., BatraR. [1999], Brand Positioning Through Advertising inAsia,
North America, and Europe, Journal of Marketing, vol.63, no.1, s.7587.
BakacsiG., SandorT., AndrasK., ViktorI. [2002], Eastern European Cluster: Tradition and
Transition, Journal of World Business, vol.37, no.1, s.6980.
BeardenW.O., MoneyR.B., NevinsJ.L. [2006a], Multidimensional Versus Unidimensional
Measures inAssessing National Cultural Values: The Hofstede VSM 94 Example, Journal of
Business Research, vol.59, no.2, s.195203.
BeardenW.O., MoneyB.R., NevinsJ.L. [2006b], AMeasure of Long-Term Orientation: Development
and Validation, Journal of the Academy of Marketing Science, vol.34, no.3, s.456467.
BrislinR.W. [1970], Back-Translation for Cross-Cultural Research, Journal of Cross-Cultural
Psychology, vol.1, no.3, s.185216.
BrodbeckC.F. iinni [2000], Cultural Variation of Leadership Prototypes Across 22 European
Countries, Journal of Occupational and Organizational Psychology, vol.73, no.1, s.129.
Chinese Values and the Search for Culture-Free Dimensions of Culture [1987], Chinese Culture
Connection, Journal of Cross-Cultural Psychology, vol.18, no.2, s.143164.
DuliniecE. [2005], Marketing midzynarodowy amarketing midzykulturowy, Zeszyty Naukowe
Kolegium Gospodarki wiatowej SGH, nr16, s.624.
ErdemT., SwaitJ., ValenzuelaA. [2006], Brands as Signals: ACross-Country Validation Study,
Journal of Marketing, vol.70, no.1, s.3449.
Eurostat, http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/submitViewTableAction.do (6.07.2014).
GoryniaM., OwczarzakR. [2004], Podstawy teorii internacjonalizacji iglobalizacji dziaalnoci
przedsibiorstw, Gospodarka Narodowa, nr12, s.121.
GouveiaV.V., ClementeM., EspinosaP. [2003], The Horizontal and Vertical Attributes of Individualism and Collectivism inaSpanish Population, Journal of Social Psychology, vol.143,
no.1, s.4363.
HkansonL., AmbosB. [2010], The Antecedents of Psychic Distance, Journal of International
Management, vol.16, no.3, s.195210.
HillC.W. [1997], International Business: Competing inthe Global Market Place, RichardD.Irwin,
Chicago.
Hofstede G. [1994], Value Survey Module 1994, Questionnaire, http://www.laits.utexas.edu/
orkelm/culture/hofstedevms.doc (25.06.2014).
HofstedeG. [2001], Cultures Consequences: Comparing Values, Behaviors, Institutions and Organizations Across Nation, 2nd Edition, Sage Publications, Thousand Oaks.
HofstedeG., BondM.H. [1988], The Confucius Connection: From Cultural Roots toEconomic
Growth, Organizational Dynamics, vol.16, no.4, s.521.
100
HofstedeG., HofstedeG.J. [2006], Lokales Denken, globales Handeln: interkulturelle Zusammenarbeit und globales Management, 3, vollst. berarb. Aufl., Dt. Taschenbuch-Verlag,
Beck, Mnchen.
HofstedeG., HofstedeG.J., MinkovM. [2011], Kultury iorganizacje, zaprogramowanie umysu,
wyd. 3 zmienione, PWE, Warszawa.
HouseR., JavidanM., DorfmanP. [2001], Projekt GLOBE: Am Introduction, Applied Psychology:
An International Review, vol.50, no.4, s.489505.
HouseR.J., JavidanM. [2004], Overview of GLOBE, w:Culture, Leadership, and Organizations:
The Globe Study of 62 Societies, reds. R.J.House, P.J.Hanges, M.Javidan, P.W.Dorfman,
V.Gupta, Sage, Thousand Oaks.
http://geert-hofstede.com/countries.html (10.07.2014).
http://geert-hofstede.com/faq.html. What is the range of scores? (3.10.2014).
http://www.worldsocialscience.org/documents/world-values-survey.pdf (12.10.2014).
HuntingtonS.P. [1996], The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order, Simon&Schuster, New York.
InglehartR., WelzelC. [2005], Modernization, Cultural Change, and Democracy: The Human
Development Sequence, Cambridge University Press, New York.
JavidanM., HouseR.J. [2001], Cultural Acumen for the Global Manager: Lessons from Project
Globe, Organizational Dynamics, vol.29, no.4, s.289305.
KluckhohnC. [1951], The Study of Culture, w:The Policy Sciences, reds. D.Lerner, H.D.Larswell,
Stanford University Press, Stanford.
KluckhohnF.R., StrodtbeckF.L. [1961], Variations inValue Orientations, Row, Peterson&Company, Evanston.
KolmanL., HofedeG., NoorderhavenN.G., DienesE. [1999] Work-Related Values und Cooperation
inEurope, Konference PEF CZU, Agrarni perspektivy VIII [Proceedings of the Conference
on Agrarian Perspektives], PEF/CZU, Prague, s.884890.
KolmanL., NoorderhavenN.G., HofstedeG., DienesE. [2003], Cross-Cultural Differences
inCentral Europe, Journal of Managerial Psychology, vol.18, no.1, s.7688.
KomorM. [2011], Teoria ukrytego przywdztwa, Ekonomika iOrganizacja Przedsibiorstwa,
nr7(738), s.314.
LehmanD.R., ChiuC.Y., SchallerM. [2004], Psychology and Culture, Annual Review of Psychology, vol.55 (Februar), s.689714.
LenartowiczT., RothK.A. [1999], Framework for Culture Assessment, Journal of International
Business Studies, vol.30, no.4, s.781798.
MikuaB., NasierowskiW. [1995], Szkic do kultury organizacyjnej wPolsce, Humanizacja
Pracy, nr4, s.312.
MinkovM., HofstedeG. [2012], Hofstedes Fifth Dimension: New Evidence From the World Values
Survey, Journal of Cross-Cultural Psychology, vol.43, no.1, s.314.
NasierowskiW., MikulaB. [1998], Culture Dimensions of Polish Managers: Hofstedes Indices,
Organization Studies, vol.19, no.3, s.495509.
101
102