Dr Krzysztof PRZEWORSKI

Akademia Obrony Narodowej

TEORETYCZNE ASPEKTY ZARZDZANIA W SYTUACJACH

KRYZYSOWYCH
Celem poniszych rozwaa jest uzasadnienie szerszego rozumienia problematyki
zarzdzania w sytuacjach kryzysowych (powszechnie okrelanego rwnie jako
zarzdzanie kryzysowe) oraz przedstawienie propozycji autorskich i upowszechnienie
stanowisk prezentowanych przez innych autorw w tym obszarze.
1. Pojcia podstawowe
Problemy z rozumieniem i istot zarzdzania w sytuacjach kryzysowych
napotykamy ju w momencie definiowania tego pojcia. Zwizane jest to z rnym
podejciem autorw definicji do pojcia zarzdzania lub kierowania 1. Dla celw
przedstawienia propozycji definicji zarzdzania w sytuacji kryzysowej celowe jest
przyjcie i wyjanienia samego pojcia zarzdzanie i jego relacji z kierowaniem.
Wydaje si, e najlepsze wyjanienie tego pojcia, w kontekcie rozwaa
o zarzdzaniu
w sytuacjach
kryzysowych,
zawarte jest w publikacji
2
A. Krzyanowskiego .
Kierowanie
oznacza
oddziaywanie
na organizacj z wykorzystaniem
ustalonych regu (procedur) na jej czony (elementy), take dla osignicia
zamierzonego celu z tym, e moe ono przyjmowa form:
- administrowania (rdem wadzy prawo do oddziaywania na organizacj
s formalne kompetencje kierujcego nabyte wraz z wyborem, wyznaczeniem lub
mianowaniem do roli administratora),
- zarzdzania (rdem wadzy jest prawo do dysponowania zasobami
o
szczeglnym
znaczeniu dla
funkcjonowania organizacji i losu jej
elementw),
- przywdztwa
(rdem wadzy
kierowniczej
jest autorytet moralny
i intelektualny organu kierowniczego).
Potwierdzenie takiego podejcia znajdujemy te u innych autorw 3, ktrzy nie
utosamiaj kierowania z zarzdzaniem4.
Teoretyczne ujcie definicji zarzdzania kryzysowego i zarzdzania w sytuacjach
kryzysowych jest w naszym kraju nierozrnialne i potocznie utosamiane ze sob.
Za przykad niech posu ponisze definicje.
Zarzdzanie w sytuacjach kryzysowych to:
1

Szerszy przegld definicji zarzdzania przedstawia np. A. Bednarski, Zarys teorii organizacji i
zarzdzania, Toru 1998, s. 198.
2
L. Krzyanowski, Podstawy nauk o organizacji i zarzdzaniu, PWN, Warszawa 1994 r., s. 207.
3

Zarzdzanie. Teoria i praktyka, zbiorowe, red. A. K. Komiski, W. Piotrowski, Warszawa 1999, s.

130.
4

Przykadem utosamiania kierowania i zarzdzania moe by definicja np.

p. kierowanie (zarzdzanie) to
proces planowania, organizowania, przewodzenia i kontrolowania pracy czonkw organizacji oraz
wykorzystywania wszelkich dostpnych zasobw organizacji do osigania jej celw. [w:] J. A. F. Stoner
i inni, Kierowanie, Warszawa 1998, s. 20.

procedury i dziaania majce na celu: zminimalizowanie prawdopodobiestwa

wystpienia kryzysu uzyskania kontroli nad kryzysem
[sytuacj kryzysow
wyjanienie
wasne], umoliwienia zarzdzajcemu podjcie takich dziaa, ktre
bd kierowa rozwj kryzysu w stron rozwiza moliwych do przyjcia,
minimalizacj skutkw kryzysu, likwidacj skutkw kryzysu. 5;
systematyczne i metodyczne przedsiwzicie zmierzajce do zapobieenia lub
zredukowania wpywu
kryzysu [sytuacji kryzysowej wyjanienie wasne] na
zasoby i wartoci spoeczne za pomoc rodkw kierowania i kontroli oraz
koordynacji6;
szczegowe przedsiwzicia organizacyjne obejmujce kierowanie, administrowanie
i sprawowanie zarzdu spoeczestwem lub jego czci w sytuacji kryzysowej.
Wystpuje podczas klsk ywioowych, katastrof przemysowych i technicznych (w
czasie pokoju) lub podczas zagroenia wojennego i wojny 7;
procedury i dziaania zmierzajce do przejcia kontroli nad sytuacj kryzysow
przez
menaderw
kryzysw,
umoliwiajce im ksztatowanie przebiegu
kryzysu
[sytuacji kryzysowej wyjanienie wasne] w
drodze
dziaa
8
przygotowanych ;
szczeglna forma zarzdzania polegajca na moliwie wczesnym rozpoznaniu
ukrytych sytuacji kryzysowych oraz zaplanowaniu i podjciu dziaa zapobiegawczych
lub zmniejszajcych ostre kryzysy. 9;
kompensowanie skutkw procesw kryzysowych w ich oddziaywaniu na firm10.
atwo, w przedstawianych definicjach, zauway utosamianie zjawiska kryzysu
i sytuacji kryzysowej. Nie wdajc si w szerszy opis rnic, kryzys jest powszechnie
rozumiany jako pojcie wsze od sytuacji kryzysowej jako jego kulminacyjna faza.
Prb rozrnienia zarzdzania kryzysowego i zarzdzania w sytuacjach kryzysowych
jest propozycja definicji Zarzdzanie kryzysowe to integralna cz zarzdzania
w sytuacjach kryzysowych, polega na przygotowaniu i prowadzeniu operacji
kryzysowych (zarzdzanie operacjami, ludmi, organizacjami), ktrych celem jest
zapobieganie rnym sytuacjom nadzwyczajnym lub likwidacja ich skutkw. (...)11.
2. Zarzdzanie w sytuacjach kryzysowych nowe podejcie
Prezentowana tre i istota
5

Zbiorowe, Zarzdzanie kryzysowe, Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej, Warszawa 2000,

J. Konieczny, Zarzdzanie w sytuacjach kryzysowych, wypadkach i katastrofach, Pozna Warszawa

2001, s. 116.
7
J. Kunikowski, Sownik podstawowych terminw z zakresu wiedzy obronnej, Zacznik do nr 1/2002
Myl Wojskowa,
8

Generic Crisis Management Hadbook, 1997,

Przedstawiona definicja okrelona jest jako zarzdzanie w kryzysie, jednak w istocie dotyczy
zarzdzania w sytuacji kryzysowej, Zbiorowe, Leksykon zarzdzania, przew. kolegium redakcyjnego M.
Romanowska, Warszawa 2004, s. 674.
10
A. Bednarski, Zarys teorii organizacji i zarzdzania, op. cit, s. 324.
11
Zbiorowe, Obrona Narodowa w tworzeniu bezpieczestwa III RP, red. nauk. R. Jakubczak, Warszawa
2003, s. 393. Wyjanienia wymaga pojcie sytuacji nadzwyczajnej, tutaj rozumiane jest jako zdarzenie
o charakterze katastrofy lub kataklizmu w czasie ktrego stae suby ratownicze (porzdkowe) nie mog,
w ramach swoich moliwoci i procedur, zlikwidowa zagroe lub ich skutkw.

zarzdzania w sytuacjach kryzysowych w konfrontacji z rzeczywistoci oraz

publikacjami rnych autorw okazuje si wskim rozumieniem tego pojcia.
Argumentem zasadniczym w przyjciu tego punktu widzenia problemu jest statystyka
liczby katastrof na wiecie i charakterystyka ich przyczyn. Okazuje si, e dzielc
katastrofy wg kryterium czynnika sprawczego, ich liczba spowodowana przez
czowieka w sposb trway systematycznie ronie i zawsze przewyszaa liczb
katastrof naturalnych. Przykadowo w roku 2005 na wiecie odnotowano 248 katastrof
spowodowanych przez czowieka i 149 katastrof naturalnych. Istotn rnic midzy
wymienianymi typami katastrof jest liczba ofiar w ludziach i wysoko strat
materialnych, ktre s zawsze wysze w przypadkach katastrof naturalnych 12. Jest to
oczywiste biorc pod uwag moc i rozmiar dziaania si przyrody. Jednak zasadnicz
rnic jest fakt, ze katastrofy spowodowane przez czowieka nie powinny si zdarza,
poniewa s do uniknicia w przeciwiestwie do naturalnych. Zatem wnioskujc
z powyszych faktw proces zarzdzania w sytuacjach kryzysowych winien
uwzgldnia jak najwczeniejszy proces zarzdzanie ryzykiem, ktry eliminowaby
lub ogranicza bdy czowieka prowadzce do rozwoju sytuacji kryzysowej.
Autorytety w dziedzinie zarzdzania w sytuacjach kryzysowych 13 , w rnych
publikacjach, wskazuj od dawna na konieczno integracji w zarzdzaniu w sytuacjach
kryzysowych rnych jego etapw, planw i dziaa 14 oraz wskazuj na ich jedno
i cigo w skutecznym osiganiu celw. Pojawia si zatem pytanie jakie to etapy i co
jest ich istot?
Podejmujc problem i uwzgldniajc czowieka jako najczstszego sprawc katastrof
liczni autorzy wskazuj, e w obszarze zarzdzania sytuacjami kryzysowymi
moemy i powinnimy wyrni: zarzdzanie ryzykiem, zarzdzanie sytuacjami
problemowymi (sytuacjami krytycznymi, wyjtkowymi, nagymi) i zarzdzanie w
kryzysie (kryzysowe). Podejmujc si systematyzacji proponuj aby w naszym
systemie poj stosowa je odpowiednio. Wzajemne relacje poj przedstawia rys.1.
Poszczeglne etapy zarzdzania w sytuacjach kryzysowych mona scharakteryzowa
nastpujco:
zarzdzanie ryzykiem integralna cz zarzdzania w sytuacjach kryzysowych, ktre
stanowi zbir dziaa majcych na celu ustalenie waciwego zachowania si w sytuacji
ryzyka. Wyrnia si nastpujce kierunki dziaania: identyfikacj ryzyka, analiz
ryzyka, strategie dziaania w warunkach ryzyka, monitorowanie ryzyka (jego
czynnikw)15,
zarzdzanie sytuacj problemow (krytyczn) wydaje si, e wykorzystujc
dotychczasowy dorobek teorii zarzdzania kryzysowego (w sytuacji kryzysowej)
i dostosowujc (do nowego pojcia) znajdujce si ju w uyciu i przedstawione
12

W 2005 r. w wyniku katastrof naturalnych ycie stracio ok. 100 tys. osb (bez ofiar wypadkw
drogowych liczba tych ofiar utrzymuje si na rednim poziomie ok. 1 mln osb rocznie), w wyniku
katastrof spowodowanych przez czowieka ycie stracio ok. 9 tys. osb. Straty materialne ogem
wyniosy ok. 230 mld $ z czego tylko trzecia ich cz zostaa pokryta przez ubezpieczenie. Na
podstawie raportu rocznego: Natural catastrohes and mam-made disasters 2005, Swiss Re, Sigma no
2/2006, s. 3.
13
W rozwaaniach przyjem, e zarzdzanie w sytuacjach kryzysowych jest pojciem najszerszym
i obejmuje inne rodzaje zarzdzania znajdujce si w jego obszarze.
14
Ian I. Mitroff, G. Anagnos, Managing Crises Before They Happen. What every executive manager
needs to known about crisis management, New York, Atlanta, Boston, Chicago, Kansas City, San
Francisco, Washington D.C., Brussels, Mexico City, Tokyo, Toronto, 2001, s. 6.
M. Regester, J. Larkin, Zarzdzanie kryzysem, Warszawa 005, s. 192.
15
Leksykon zarzdzania, op. cit., s. 673.

powyej definicje zarzdzania w sytuacjach kryzysowych (w dawnym kontekcie)

otrzymamy charakterystyk tego etapu zarzdzania. Definicj, ktra w przekonaniu
autora najlepiej oddaje istot zarzdzania w sytuacji problemowej (krytycznej)
sformuowa mona nastpujco, systematyczne i metodyczne przedsiwzicie
zmierzajce do zapobieenia
lub zredukowania wpywu sytuacji kryzysowej na
zasoby i wartoci spoeczne za pomoc rodkw kierowania i kontroli oraz
koordynacji16. W innym ujciu, to szczeglna forma zarzdzania polegajca na
moliwie wczesnym rozpoznaniu ukrytych sytuacji kryzysowych oraz zaplanowaniu i
podjciu dziaa zapobiegawczych lub zmniejszajcych ostre kryzysy 17,

Zarzdzanie kryzysowe (w kryzysie)

Uderzenie zagroenia, katastrofa planowanie i
prowadzenie operacji antykryzysowych w celu
zapobieenia sytuacjom nadzwyczajnym ,
minimalizacji strat i likwidacji skutkw katastrof

Zarzdzanie sytuacj problemow (krytyczn)

Wypadki, incydenty, awarie, ukryte procesy
przygotowanie i podjcie dziaa zapobie-gawczych
lub ratowniczych i zmniejszajcych kryzysy

Zarzdzanie ryzykiem
Zdarzenia i wypadki w otoczeniu organizacji i z jej historii
analiza, ocena prawdopodobiestwa i ustalanie waciwego
zachowania si w sytuacji ryzyka.

Rys.1. Rodzaje (etapy) zarzdzania w sytuacjach kryzysowych (systemu)

Opracowanie wasne

zarzdzanie kryzysowe (w kryzysie) - integralna cz zarzdzania w sytuacjach

kryzysowych, polega na przygotowaniu i prowadzeniu operacji kryzysowych
(zarzdzanie operacjami, ludmi, organizacjami), ktrych celem jest zapobieganie
rnym sytuacjom nadzwyczajnym lub likwidacja ich skutkw.
Charakteryzujc zarzdzanie w sytuacjach kryzysowych naley podkreli
konieczno stosowania w sposb cigy, w kadym jego etapie (rodzaju), analizy ABC
(wynikajcej z zasady Pareto)18.
16

Opracowana na podstawie J. Konieczny, Zarzdzanie w sytuacjach kryzysowych, wypadkach

i katastrofach, Pozna Warszawa 2001, s. 116.
17
Na podstawie, Leksykon zarzdzania, op. cit., s. 674.
18
Analiza ABC to technika okrelania priorytetw w rozwizywaniu problemu decyzyjnego. Wicej na
ten temat [w:] Leksykon zarzdzania, op. cit., s. 20 oraz Z. Martyniak, Metody organizacji i zarzdzania,
Krakw 1999.

Podsumowujc rozwaania dotyczce nowego (szerszego) rozumienia pojcia

zarzdzania w sytuacjach kryzysowych, uzasadnione wydaje si okrelanie go jako
zintegrowanego i cigego procesu majcego na celu niedopuszczenie w sposb
planowy i zorganizowany do pojawienia si i rozwoju sytuacji kryzysowych oraz
przeksztacenia si ich w kryzys. Polega na integracji zarzdzania ryzykiem,
zarzdzania sytuacj problemow (krytyczn) i zarzdzania kryzysowego.
3. Model zarzdzania w sytuacjach kryzysowych
W przekonaniu autora warty wskazania i upowszechnienia jest praktyczny model
zarzdzania w sytuacjach kryzysowych zawarty w publikacji Mamaging Crises before
They Happen19.
Autorzy publikacji wyrnili pi zasadniczych czynnikw (komponentw, dziaa)
zalecanego modelu:
- ocena i analiza zagroe oraz ryzyka rnych zdarze (types/risks),
- mechanizm wykrywania i monitoringu zagroe oraz sygnaw ryzyka, a take
ograniczania zniszcze (strat),
- system organizacji,
- zaangaowanych udziaowcw i wspierajcych (stakeholders),
- scenariusze reagowania i oddziaywania zagroe na organizacj.
Model zarzdzania w sytuacjach kryzysowych i jego komponenty przedstawia rys.2.
Wobec powszechnej znajomoci komponentw zarzdzania w sytuacjach
kryzysowych analizy
zagroe i ryzyka,
mechanizmu
wykrywania
i monitoringu zagroe oraz ograniczania strat, a take udziaowcw (siy wasne
i udzielajce pomocy w sytuacjach kryzysowych), krtka charakterystyka jego
komponentw ograniczona zostanie do systemu organizacji oraz scenariuszy radzenia
sobie w sytuacjach kryzysowych.
System organizacji20 rozumiany jest w modelu jako kompleks piciu komponentw
(podsystemw): stosowanej technologii, struktury organizacyjnej, czynnika ludzkiego,
kultury organizacji oraz psychologii zarzdzania kierownictwa (top management
psychology). One i ich wzajemne relacje skadaj si na mechanizm obronny
organizacji. Wg autorw moe to mie form: zaprzeczenia (kryzysy dotycz innych
my jestemy niezniszczalni), wyparcia si (kryzysy zdarzaj si ale ich wpyw na nasz
organizacj jest may), wyniosoci (jestemy wielcy i silni dlatego bdziemy chronieni
przed kryzysem), idealizacji sytuacji kryzysowej (kryzysy nie zdarzaj si w dobrej
organizacji), projekcji (kryzys zdarzaj si dlatego, e kto inny jest saby), roztropnoci
(optymalnie postrzeganie zagroe i wasnych saboci), rozczonkowania (kryzysy nie
mog dotkn caej organizacji bo jej czci s niezalene od siebie).
Scenariusze (klej integracyjny komponentw) bdce
treci planowania
i opracowanych planw winny zawiera dobry scenariusz czyli najgorsze przypadki
rozwoju sytuacji kryzysowej dla organizacji.

19

Ian I. Mitroff, G. Anagnos, Managing Crises Before They Happen. What every executive manager
needs to known about crisis management, op.cit. s. 30.
20
Uyto pojcia organizacja w ujciu rzeczowym Oznacza to tak cao, ktrej skadniki
wspprzyczyniaj si do powodzenia caoci. Skadaj si na ni: ludzie, zasoby i wizi wspdziaania.
Na podstawie, Leksykon zarzdzania, op. cit., s. 387.

Zagroenia i
ryzyko (analiza)

Mechanizm
monitoringu i
ograniczania
strat

Udziaowcy

System
organizacji

Scenariusze
sytuacji
kryzysowych

Rys.2. Model i komponenty zarzdzania w sytuacjach kryzysowych

Opracowanie wasne: na podstawie Ian I. Mitroff, G. Anagnos, Managing ..., op.cit. s. 31

Autorzy prezentowanego modelu zarzdzania sytuacj kryzysow (crisis management

CM) uzupeniaj go wskazujc zalecenia w jego praktycznym ksztatowani21:

21

Tumaczenie wasne na podstawie, Ian I. Mitroff, G. Anagnos, Managing Crises Before They Happen.
What every executive manager needs to known about crisis management, op.cit., s. 50.

integrowa zarzdzanie kryzysowe z innymi programami, nie tworzy go

w separacji,
tworzy teczk kryzysw (sytuacji kryzysowych) przygotowujc organizacj
do kryzysw (sytuacji kryzysowych): ekonomicznych, informacyjnych,
materialnych, pracowniczych (human resources), reputacji, psychologicznych
w tym terroryzm (psychopathic acts) i katastrof naturalnych,
nie ogranicza teczki kryzysw (sytuacji kryzysowych) do katastrof
naturalnych oraz katastrof specyficznych tylko dla organizacji,
nie uzalenia analizy ryzyka tylko do zdarze, ktre miay miejsce
w przeszoci,
zarzdza komponentami zarzdzania w sytuacjach kryzysowych: udziaowcami
(wspomagajcymi), mechanizmami wykrywania zagroe i ograniczania strat,
analizuj zagroenia i ryzyko, systemem organizacji oraz scenariuszami
(planowaniem),
szuka wzorw i powiza z kryzysami w przeszoci,
tworzy mapy do zrozumienia jak kryzys rozwija si w i poza organizacj,
rozwaa rozwj kryzysu w innych ni wymienione kategorie,
organizowa mechanizm wykrywania sygnaw ostrzegawczych kryzysu
(sytuacji kryzysowych),
organizowa mechanizm ograniczania strat,
prowadzi autopsje (postmortems) kryzysw i bdw,
unika
wskazywania
winnych,
koncentrowa si na wykrywaniu
sygnaw i ochronie przed rozwojem kryzysu (sytuacji kryzysowej),
sprawdza komponenty ktre kieruj organizacj: technologia, struktura
organizacyjna, czynnik ludzki, kultur organizacji i psychologi zarzdzajcego
kierownictwa,
ustala jak kryzys moe si rozwin z komponentw organizacji i jak mona
zapobiec bdom,
rozpoznawa mechanizm obrony organizacji.

W podsumowaniu rozwaa o szerszym rozumieniu zarzdzania w sytuacjach

kryzysowych skonfrontujmy teoretyczne propozycje i zalecenia zawarte w treci
niniejszego artykuu z wnioskami po katastrofie budowlanej w Katowicach. Ponisze
wnioski opracowane zostay na podstawie doniesie prasowych, opisu dziaa po
katastrofie przez lski UW oraz raportw i wystpie Wojewody lskiego.
Akcja ratunkowa:
- wspdziaanie rnych si w miejscu katastrofy sprawnie i bez zakce,
- brak wsplnych rodkw cznoci (Policja, PSP, wojsko) konieczno zmian
w prawie,
- brak uregulowa prawnych spowodowa, ze dziaania Centrum Koordynacji
Ratownictwa Medycznego (CKRM) oparte byy na dobrej woli i wsppracy
jednostek suby zdrowia (bez wikszych trudnoci w kontaktach z ZOZ-ami),
- brak procedury koordynujcej czynnoci wszystkich zaangaowanych sub
w zakresie ewidencjonowania osb zmarych, ich identyfikacji i miejsc
przechowywania zwok (listy osb winny by wykonywane na miejscu katastrofy),
- naley skoordynowa dziaanie rnych podmiotw pomocy psychologicznej i ustali
sposb rekrutacji osb, ktre mog udzieli takiej pomocy (eliminowa osoby
postronne dziaajce pod wpywem uczu niesienia pomocy),

- brak procedur informowania opinii publicznej o liczbie ofiar PSP, Policja,

Prokuratura dysponowaa rnymi danymi,
- konieczno opracowania procedury wspdziaania wszystkich sub ratowniczych
i zasad obiegu informacji,
- konieczno szkolenia sub porzdkowych (Policja, Stra Miejska) w procedurach
zachowa w sytuacjach zdarze masowych i katastrof,
- konieczno szkolenia pracownikw pogotowia ratunkowego z organizacji pomocy
w wypadkach masowych i katastrofach,
- konieczno opracowania procedury uruchamiania linii
informacyjnych
o katastrofach, wypadkach masowych z zasadami informowania o osobach
poszkodowanych,
- doskonalenie
procedury uruchamiania pomocy psychologicznej dla sub
ratowniczych,
Wnioski zmian w przepisach prawa:
- ustawa o stanie klski ywioowej nie obejmuje problemw planowania,
wykonywania, nadzorowania i egzekwowania zada zwizanych z ochron przed
zagroeniami. W tym:
1) brak definicji systemu zarzdzania kryzysowego (w kontekcie artykuu - systemu
zarzdzania w sytuacjach kryzysowych),
2) brak funduszu kryzysowego,
3) wykonywania przez wojewodw oraz starostw zwierzchnictwa i nadzoru nad
Zespoami Reagowania Kryzysowego niszych szczebli w zakresie profilaktyki
(nakadanie i rozliczanie z zada w czasie poprzedzajcym stan klski ywioowej),
4) wydawanie zarzdze w sprawie podjcia dziaa zapobiegawczych (przegldy,
standardy, wyposaenie),
5) egzekwowanie wykonania zada wasnych samorzdw terytorialnych zwizanych
z bezpieczestwem (opracowanie planw),
6) delegowanie pracownikw do wykonania wiadcze osobistych (ubezpieczenia
spoeczne i zdrowotne, cigo pracy),
- rozporzdzenie RM w sprawie tworzenia zespow reagowania kryzysowego nie
odnosi si do:
1) orodka koordynujcego na poziomie centralnym, zajmujcego si monitorowaniem
zagroe oraz zbieraniem i dystrybucj informacji z wojewdztw (aktualnie CZK
przesya informacje do Krajowego Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony
Ludnoci, MSWiA, CZK Ministra Budownictwa i Transportu),
2) dokumentw planistycznych dotyczcych ochrony ludnoci (ochrony przed
powodzi, obrony cywilnej, postpowania awaryjnego) brak korelacji planw:
reagowania kryzysowego, dziaa ratowniczych PSP oraz planu zabezpieczenia
medycznego z pozostaymi planami instytucji i si zaangaowanych w operacj
ratownicz,
3) regulacji w sprawie powszechnego systemu alarmowania ludnoci.
atwo spostrzec, e konfrontacja praktyki zarzdzania w sytuacjach kryzysowych
(mimo duego powiecenia rnych sub) z zaleceniami autorytetw w tej dziedzinie
i wizj modelu (przedstawionego w zarysie) wskazuje na duy dystans, w odniesieniu
do dorobku innych krajw, polskich rozwiza prawnych, organizacyjnych i podstaw
teoretycznych zarzdzania w sytuacjach kryzysowych.