Vous êtes sur la page 1sur 4

11/09/2015

PedagoBrasilOfuturodoplanetaemsuasmos

Home|Anuncie|Publiqueseuartigo|Normasparapublicao|Boletimperidico|Classificados|Cadastrese|F@leconosco

::.Aprecriaestruturafsicadaescolacomoobjetodequeixadosprofessores
JuracyMachadoPacfico
MestreemPsicologiaEscolaredoDesenvolvimentoHumano.ProfessoradoCursode
PedagogiadaUNIPECFaculdadedePortoVelhoRondnia,ministraasdisciplinas
TeoriasdaAprendizagemeMetodologiadaAlfabetizao.CoordenadoradeumGrupo
deFormaoContinuadadeProfessorasAlfabetizadoraspelaRedePblicaMunicipalde
PortoVelhoRondniaEmail:jmp@osite.com.br
Resumo:Esteartigotemporobjetivorefletirsobreaqueixadocentevinculadaa
estruturafsicaeconservaodasescolas.Apresentafalasdeprofessores(e
professoras)queixandosedaestruturafsicadaescolaemquetrabalham,depositando
emtaisaspectosaculpapeloinsucessopedaggico,possibilitandonoslevantarmuitas
reflexessobretalfenmeno.
Estamosimersosemummundototalmenteinterligadopormeiodetecnologiassuper
avanadas.Asinformaessopassadosparaomundotodoemtemporeal,sejamelas
dequalquernatureza.Coisassocriadasdetalformaquenosespantamoscomtanta
tecnologia.Estamos,portantofalandodeummundoglobalizado,interligado,
avanadssimoe,detalforma,quenossa"mortal"imaginaojnooacompanha
mais.
Mudanasbruscaserpidasacontecemconstantemente.Oquehojeolhamos,
procuramosentenderejulgamossupermoderno,amanhjestarultrapassado.Tudo
serenovacommuitavelocidadeeprecisonomundoatual.E,noentanto,emmeioa
todoessacorridaaoprogresso,podemosdizerqueaescolasejaresponsvelporparte
dessedesenvolvimentotodo?Queaescola,digo,asnossasescolaspblicas,
esfaceladasesucateadas,tmcontribudoparaessetoaceleradoprogressocientfico
etecnolgico?
Novamosentrarnessadiscussoagora.Vamosprimeiramentenosadentrarnoque
nosrevelamasqueixasrelacionadasestruturadaescolae,posteriormente,podemos
ousaralgunscomentrios.Vejamosasqueixasrelacionadasestruturafsicae
conservaodaescola.
Oquenomeagradaapartefsicadaescola.Assalasdeaulasomuitosujas.(PA
)
Ainfraestrutura,tirandocomoparmetroaescolaRioBranco(...).Ouseja,uma
escolaquejtemarcondicionadoemcadasala,temumcircuitointernoparapoder
modernizarosserviosdeinspeo.(...)Porqueacmerafilmaesepodeat
controlarofluxodealunosnocorredor.(...)ComainfraestruturadoRioBranco,at
dnimoparaensinar.Agora,ficadifcilcriarcoisasnovasondenotemummnimo.
(...)Valesalientaroesforoquetemsidofeitoparaamenizarestadificuldade.(PB)
Faltadegaragemparaocarrodosprofessores.Aescolaprecisapreservarosbensque
osprofessoresadquiremcomtantosacrifcio.(PC)
Quandoosprofessoressequeixamdaestruturafsicadaescolaedasujeira,elesno
estoinventando.Realmenteexistemescolasestaduais,bemcomomunicipais,muito
depredadas.Comoelesmesmosdizem,soespaossemnenhumabeleza,sujos,cheio
demato,comvidrosquebrados,portasquenofecham,janelasquenoabrem,
ventiladoresquandoh,quebrados,banheirosmalcheirosos,quadrosbrancos
quebradoseriscados.Dissoosprofessoressequeixamdiariamente.
Outroproblemaenfrentadopelosprofessoresafaltadegaragemparaosseus
veculosdaquelesqueostm,claro.Acontecequealgunsalunos,sentindose
ameaados,ouhumilhadosporseusprofessores,demonstramissoe,talvez,joguem
essesentimentoparafora,danificandoosbensmateriaisdosprofessores.Destaforma,
riscamequebramcarros,furampneus,tiramretrovisores,calotas,etc.Issomotivo
deangstiaparaoprofessor.
interessanteobservaroquedizoprofessorB,quandofaladainfraestrutura.Eleusa
comoparmetrocomparativoumaoutraescolaestadual.Oqueelatemamaisque
esta?Arcondicionadoemtodasassalaseumcircuitointerno.Eelesupervalorizaesse
circuitointerno,dizendo:"...ComainfraestruturadoRioBranco,atdnimopara
ensinar".Aquestoque,emconversacomprofessoresdessaescola,ficamos
sabendoquenogostamdessesistemadevigilnciadoespaodesaladeaula,pois
isso,segundoeles,tiraaliberdadedoprofessorquandosabequetudooquefazest
sendovigiadoporalgum.Acusamadireodecontrolardemasiadamenteotrabalho
docente.Aoqueparece,essassituaesfazemcomqueoprofessorsintaseinvadido,
semummnimodeprivacidade.Porm,oquefazcomquetalprofessorinvejeessa
http://www.pedagobrasil.com.br/pedagogia/aprecariaestrutura.htm

1/4

11/09/2015

PedagoBrasilOfuturodoplanetaemsuasmos

estrutura?Esserealmenteumaspectoquenecessariamenteprecisaseranalisado,
poisvejamos:serqueatecnologiaquechegoumaisprximodaquelaescolaest
contribuindodealgumaformacomoprocessoeducativo?Aoqueparece,servemais
paravigiarepunir,nodizerdeFoucault(1977).
Masoquesepodeobservarnasfalasqueixosas,demodogeral,queafaltade
espaosfsicosagradveiseadequadosdificultaotrabalhodocenteeodesanimano
desenvolvimentodesuatarefadentrodainstituioescolar.Porm,juntoaessaqueixa
estatensosentidacotidianamentepeloprofessor.Atensoqueofazqueixarse.
Tambm,refletindocomCordi(1998),quandoanalisaasituaoemqueas
professorasqueparticipavamdeumgrupoteraputicospercebiamnosoutrosas
causasdeseusprpriosproblemas,sendoestessemprevindosdoexterior,algumas
interrogaesnossurgem.Vejamos:dequeformaaquestocurricularsearticulacom
ofatodaescolaestarsuja?Qualarelaoentrecontedosensinadoseaconservao
daescola?Qualograudeenvolvimentodosprofessorescomosproblemasporeles
apontados?
Pensarquetaisproblemaspossamserresolvidosporalgumequenodesua
responsabilidadebuscarmeiosparaamenizlospodeserumindicativodealienao.
Aoqueparece,oprofessorangustiasecomtaisproblemasepossivelmentesofra,
sentindosevtima,emborapareanoquerersairdessacondio.
Fazendoestaleitura,podemossupor,porexemplo,queofuncionamentofsicoda
escolatalvezestejafuncionandocomobodeexpiatrio.Assim,emquemedidatais
queixasnovelamaquiloquerealmentevividocomoobstculoatividadedeensino
naescola?
Percebemosquenodiaadiadaescolahaviaqueixadosprofessoresquantoao
funcionamento,noquesereferegestoescolar.
...Osprofessoresjdeveriaminiciarcomodirionamo(...).Deveriaterumaficha
dedesenvolvimentodoaluno,eentoterumafichaeosprofessoresfazemestaficha,
bem...entomaistrabalhoparaoprofessor.Ento,deixaaficha.Eujacho,que
quarentaecincominutosdeaula,umtempocurtoparafazerachamada,
desenvolvertrabalhos,otempomuitocurto.Quandocomeaoanoletivo,essaparte
burocrticasempreestatrasadaeprejudicaotrabalhodoprofessor.(...)nasescolas
estfaltandodisciplina,porqueoalunonoassistequaseaula,elesficatransitando.
Essademocraciatodadentrodaescolaporumladobom,poroutroprejudicao
desenvolvimentodoprprioaluno(...)(PE).
...maseuachoassimquequandoagentevaiprecisardasaladevdeotudocom
muitaantecedncia,svezes...vocv,oprofessor,eletemquesercriativo,o
professortemque......nahorabolaralgumacoisa.Ento,assim,umasemana
difcilvocprever,assimparaumasemana.(PE)
Oprofessord45minutosdeaula,fazchamada,fazisso,registra,eaindatemque
trabalharoscasoscomosalunos,entoeuachoquemuitopesadoparaumprofessor
administrartudoisso(...)(PE)
Arigorosidadeporpartedealgunsmembrosquefazempartedadireo.(PB)
Algunsprofessoresacreditavamqueadireo,enquantogestoradasatividadeseaes
escolares,nocorrespondiaassuasexpectativas.Paraeles,arotinadetrabalho
acabavaportornarsemuitoestressante.
Aquestodagestodemocrticanaescolanoeratemadiscutidonemsugeridopelo
poderexecutivoestadualat2002.Nosefalavaemeleiodediretoresdasescolas
pblicase,porisso,osgestoreseramnomeadose,comoescreveRomoePadilha
(1997),oqueacabapesandonessetipodedefinioeescolhadediretoressoos
critriospolticosclientelistas,ondeodiretorassumeumcargoetornasebasicamente
orepresentantedopoderexecutivonaescola.
evidentequeaeleiodediretoresrepresentaapenasumdoscomponentesda
gestodemocrticadaescolapblica,masjumgrandecomeosequisermosfalar
emgestoparticipativadaescola.
Podemosinferirqueosprofessoresqueixamse,estandodistanciadoqueest
acontecendo,comoseoquederesponsabilidadedooutro(adireo)noestivesse
sendoexercidoe,aomesmotempo,noincluindosenessaresponsabilidadede
gerenciamentodaescolaonde,geralmente,esse"noparticipar"poderiaserexplicado
pelafaltadepossibilidadedeparticipaonasdecisesenosplanosdavidaescolar.
Quandooprofessorqueixasedarigorosidadeporpartedealgunsmembrosquefazem
partedadireo(PB),eleestreclamandodequestes,pornsvivenciadase
observadas,taiscomo:cumprimentodoplanejamentodeaula,registrodocontrolede
freqnciadoaluno,definiodeumsistemadeavaliaocomosalunos,respeitoao
horriodechegadaesadanaescola,etc.Estasqueixastambmsocomunsentreos
outrosprofessorese,ficadifcilaceitarqueessesfatorespossamserdesconsiderados,
umavezqueemmuitassituaesessesinstrumentosburocrticosaindasoosnicos
quemuitosprofessoresutilizamparaoacompanhamentodasatividadeseducativasde
seusalunos,equeotempoqueoprofessordispensaaotrabalhoapenasaqueleem
queestemsaladeaulae,isso,porinmerosfatoresquevodesdeafaltade
compromissodocenteatafaltadetempo,etc.Aqueixadeumprofessorrevelaisso:
Eunoparticipodenadamesmo.Todoanoamesmacoisa.Temquefazer
planejamento,temqueisso,temqueaquilo.Essesencontros...lvem:dirios,
http://www.pedagobrasil.com.br/pedagogia/aprecariaestrutura.htm

2/4

11/09/2015

PedagoBrasilOfuturodoplanetaemsuasmos

avaliao.Essetaldeplanejamentoanual!Eujseidisso.Jtenhoomeujeitode
avaliar.Alunocomigospassaseaprendermesmo!Avaliodireitinho.Faoduas
avaliaestodobimestre.Masestesalunosstiramnotasbaixas.Noaprendemnada
e...voreprovar!(QDAD6)
EssassituaesnosreportamaoArtigo13daLeideDiretrizeseBasesdaEducao
NacionalN9394/96ondeapresentaaseguinteredao:"Osdocentesincumbirseo
de:
Iparticipardaelaboraodapropostapedaggicadoestabelecimentodeensino
IIelaboraraecumprirplanodetrabalho,segundoapropostapedaggicado
estabelecimentodeensino
IIIzelarpelaaprendizagemdosalunos
IVestabelecerestratgiasderecuperaoparaosalunosdemenorrendimento
Vministrarosdiasletivosehorasaulaestabelecidos,almdeparticipar
integralmentedosperodosdedicadosaoplanejamento,avaliaoeao
desenvolvimentoprofissional
VIcolaborarcomasatividadesdearticulaodaescolacomasfamliasea
comunidade."
Pensamosqueessasqueixasrepresentamouumafaltadeesclarecimentosporparte
dodocentesobresuasincumbnciasouoseudespreparoparaenfrentarassituaes
cotidianasdesaladeaulaedaescolacomoumtodo,poistaisatribuiessoinerentes
asuaprofisso.
Outroaspectoqueaparecepresentenasqueixasaquestodasrelaeshumanas,no
sentidodeconhecerooutro,desaber"oquepensaooutrosobremim."
Precisaseinvestirmaisnasrelaeshumanasnotrabalhoatmesmoparapoder
cobrardesseprofissionalummelhortrabalho.(...)Serquevaideixardegostarde
mim,porqueerrodepercurso?(PB).
Notasenafaladesseprofessorapreocupaocom"oqueooutrovaipensar",poisa
ausnciadeboasrelaesnotrabalho,emseuentender,tantoimpedirainstituiode
cumprirsuatarefadeeducar,comoodeixarangustiadopornosaber"oquevai
pensarooutrosobremim"quando,poralgumarazo,vieracometerqualquererroou
falha.
interessanteanalisarmaisalgumasfrasesdafaladessemesmoprofessor.
...Entopensoque,seadireodaescolaou,aprpriaescolacomoumtodo,investir
maisnasrelaesjuntocomosprofissionaisquetmdentrodela,poderobterbons
resultados.Eorestonoculpadadireooudosfuncionriosdaescola.(PB)
Assimsendo,paraesteprofessor,oimportantequetodososfuncionriossejam
amigos,queserelacionembem,poissenoexistiremconflitosentreosprprios
profissionaisdaescolaentoesttimo!Essaposturapoder,contudo,serlidade
outrongulo.SeconsiderarmosoquedizAgnesHeller(1972)arespeitoda
cotidianidade,poderemosinterpretarasqueixasmidasdosprofessorescomoumtrao
deingenuidade.Estomergulhadosnaalienaodavidacotidiana,poiscertamenteum
bomrelacionamentoentretodososmembrosdaescolaseriaumbomcomeoparase
desenvolverbonsprojetoseno,comonosparecepensaroprofessor,paraservir
apenascamaradagem.
Deumpontodevistamaterialistadialtico,poderamosaindadizerqueessas
pequenasdisputasrevelamumaingenuidadedocente,nosentidodequeoprofessorse
deixalevarporideologiasopressoras.Enquantobrigacomseuigual(funcionrio
pblico,igualmentemalpago,etc.),porquestesmnimasdetrabalhoe,aindamais,
inerentesasuaprofisso,oprofessornopercebequemrealmenteseuinimigo.
Dessepontodevista,amobilizaodeveriaestardirecionadaparaquestescomo
melhoressalrios,autonomiadaescolaparaescolherseusrepresentantes,seus
gestores,etc.(RomoePadilha,1997).
Odocenteencontrase/sentesemuitos.Situadonumcontextosocialquelhepede
muitoesentindoseincapazderesponderatudooquelhepedido,procuracomoou,
emquemsedefender.Ainstituio,comsuahierarquia,possibilitaemparteessa
defesa.Nainstituioodocentetambmtemumsuperioraquemculparpelos
fracassos.Afaltadecomunicaoentreprofessoresedemaisosimpededesaberque
quasetodospassampordificuldadessemelhantes.Essafaltadecomunicao,muitas
vezes,estimuladapelaprpriaescolaquandonopossibilitamomentosdereflexo
entretodososatoresescolares.Nohavendoestesmomentoseodocentesentindose
onicoafetadoeimpotentefrenteatudo,evitandoserdesmascarado,sepea
queixarsedeunsedeoutros,culpauns,culpaoutros.Encontraempequenas
dificuldadesgrandesobstculosfrentearealizaodeseutrabalho.
Odocentetambmsequeixapelafaltademuitascoisas.Faltaestaquetambmo
impedederealizarcomqualidadeseupapeldeeducadornainstituioescolar,razo
pelaquallest.
Asinstituiesescolares,hoje,estosendoestruturadasemantidascomalguns
programasnacionais3ondesodestinadasverbasescolacomobjetivosespecficos
taiscomo:pequenasreformas,aquisiodemateriaisdeconsumo,equipamentose
materialpermanentecomomobilirios,almdaprpriamerendaescolar,etc.
Estesprogramas,quandobemaplicadospelosgestoresescolares,tmcontribudopara
amenizarascondiesdetrabalhonaescola.Porm,mesmoemumaescolaonde
http://www.pedagobrasil.com.br/pedagogia/aprecariaestrutura.htm

3/4

11/09/2015

PedagoBrasilOfuturodoplanetaemsuasmos

aparentementeosrecursosdestinadossobemaplicados,afaltaaindaum
imperativograve.
NaescolaCasteloBranco,noperodode1997e1998,afaltadosrecursosmnimos,
comopincisparaquadrobranco,apagadores,aparelhoseletrnicos,etcfoiuma
constante.Comodizemalgunsprofessores:
Lecionoinglseaquinotemaparelhodesom.Opessoalconhecemuitamsicaeeu
notenhocomofazernada.(P.A.)
Agenteprecisadecomputadormelhor,deumsistemaparapublicarprovaseat
textoscriadospelosprofessoresparaosalunostrabalharemnassalasdeaula.(P.B.)
Aqueixadesseprofessorrepresentaademuitosoutros.Vriosprofessoresreclamam
afaltadeumsistemadeinformatizaonaescola,principalmenteparaoserviode
secretaria,poissemesseserviotudotemqueserentreguecommuitaantecedncia
paraquepossasertrabalhado.Sparacitarumexemplo,olanamentodenotasainda
umtrabalhomecnicoemmuitasescolas.
Destaforma,noperceberqueessasqueixasrepresentamumavontadeporpartedo
docentedequesetenhaumaescolaequipadaseriaumafalhagrave.Porm
compreenderatondetaisequipamentosiriamefetivamentecontribuircomas
atividadesdeensino,nadinamizaodasaulas,comprofessoresquequeixamsede
suasprpriasincumbnciassemdvidaumatarefaquesodiaadiapoder
responder.
Oquesepercebequeosprofessoresapresentamqueixasrelacionadasaproblemas
geralmenteperifricos.Suasqueixasrevelamoimediato.Dizerqueaescolaprecisade
umcomputadorparadigitartextoscriadospelosprofessoresparaqueosalunos
possamtrabalhlosemsaladeaula(PB),noseriaapenasumafuga,umjeito
delicadoemoderadodeselivrardaculpadetalveztrabalharpoucocomseusalunosa
produoeleituradeseusprpriostextos,entreoutrascoisas?Noexistemoutros
recursoscomomural,xerox,etc.,parasefazerumadivulgao?Atondetais
recursosiriamcontribuirefetivamentecomoprocessoeducativoou,principalmente,
comareduodofracassoescolar?
Parecequeabuscaporresponsveisparajustificaraquiloquenosefazrealmente
forteentreosdocentes.Sertambmquenoseriaconvenientepensarumpouco
sobreaformaoecapacitaodocente?Ma,tambmpodemossimplesmentepensar
quenohumarealpreocupaodoprofessorcomtaisproblemas?
FinalizamosessetextoapontandoEsteve(1999),quandoafirmaqueacrisede
identidadedocentepassaporcontradiesentreseu"eureal"eseu"euideal".Assim,
odocentepoderpassarrealmenteporumagrandeansiedadeaodarsecontadeque
necessitaderecursosparalevaradianteseusideais.Porm,oproblema,aqui,consiste
nofatodelenoirbuscarmeiosdeseresolverou,pelomenos,amenizaras
dificuldades,poisapenasqueixandose,lamentandosedificilmenteencontrarsadas
aosproblemasdocotidianoescolar.
RefernciasBibliogrficas
CORDI,Anny.Malestareneldocente:Laeducacinconfrontadacomelpsicoanlisis.
BuenosAires:EdicionesNuevaVisin,1998.
ESTEVE,J.M.Omalestardocente:asaladeaulaeasadedosprofessores.Trad.
DurleydeCarvalhoCavicchia.Bauru,SP:EDUSC,1999.
FOUCAULT,M.VigiarePunir:onascimentodapriso.Petrpolis:Vozes,1979.
GADOTTI,M.ROMO,J.E.orgs.Autonomiadaescola:princpiosepropostas.So
Paulo:Cortez,1997.
HELLER,Agnes.Ocotidianoeahistria.Trad.CarlosNelsonCoutinhoeLeandro
Konder.RiodeJaneiro:PazeTerra,1972.
ProfissionaisdaEducao,
Enviesuassugestes,textos,trabalhos,reportagens,opinies,etc.Elesseropublicados,nesteSite,assinados
porespecialistascomovoc.
F@leconosco
Home|Anuncie|Publiqueseuartigo|Normasparapublicao|Boletimperidico|Classificados|Cadastrese|F@leconosco

http://www.pedagobrasil.com.br/pedagogia/aprecariaestrutura.htm

4/4

Vous aimerez peut-être aussi