POLITECHNIKA GDASKA

WYDZIA OCEANOTECHNIKI
I OKRTOWNICTWA
Zakad Projektowania Okrtw
i Obiektw Oceanotechnicznych

PROJEKTOWANIE OKRTW I OBIEKTW

OCEANOTECHNICZNYCH
Materiay pomocnicze do wykadu

Studia zaoczne uzupeniajce

Sem. 4

Mgr in. Krzysztof Krlak

Gdask, 2005

Plan wykadu
1.
2.
3.
4.
5.
6.

Charakterystyka morfologiczna wszechoceanu i skorupy ziemskiej

Rejony wystpowania surowcw i mineraw
Technika prac wiertniczych wykonywanych z obiektw pywajcych
Budowa otworu i przewodu wiertniczego
Klasyfikacja rodkw technicznych eksploracji i eksploatacji mrz i oceanw
Problemy techniczne oceanotechniki

Literatura:
1. Karlic S.: Zarys grnictwa morskiego, Wydawnictwo lsk, Katowice 1983,
2. Clauss G., Lehmann E., stergaard C.: Offshore Srtuctures Vol. I Conceptual Design
and Hydromechanics, Springer-Verlag, New York 1992
3. Reddy D. V.. Arockiasamy M. ed.,: Offshore Structures Vol 1., Krieger Publishing
Company, Malabar Floryda 1992

1. Charakterystyka morfologiczna wszechoceanu i

skorupy ziemskiej

Rys. Struktura skorupy ziemskiej [3].

Paszcz ziemi stanowi 85% jej objtoci i nie jest zbadany pod wzgldem wasnoci
fizycznych i budowy. Skorupa ziemska pywa po powierzchni paszcza ziemi. Struktur
skorupy ziemskiej przedstawia powyszy rysunek. Rozrnia si cz kontynentaln o
gruboci ok. 35 km i cz oceaniczn o gruboci 6-12 km.

Rys. Brzeg kontynentalny [1]

Granica midzy czci kontynentaln skorupy ziemskiej a czci oceaniczn to tzw. brzeg
kontynentalny jego budow przedstawia rys. poniej.

Rys. Struktura brzegu kontynentalnego [7].

Na brzeg kontynentalny skada si szelf kontynentalny, zbudowany z bazaltw pokrytych
warstw granitow i osadami (gwnie ldowymi) ma on gboko 0 - 200 m. Stok
kontynentalny (200-2500 m) wraz z podnem. Poniej 2500 m rozciga si dno waciwe,
tzw. dno gbokiego oceanu zbudowane z bazaltw pokrytych osadami morskimi.
Eksploracja kopalin pynnych i staych metodami grnictwa morskiego obejmuje zasadniczo
cay wszechocean, jednake najwiksze rozmiary przybiera na szelfach wd
kontynentalnych. Szelf kontynentalny to obszar, stykajcy si bezporednio z ldem, jego
powierzchnia wynosi ok. 27,6 mln km2 a gboko od 200 do 600 m. Szelf kontynentalny
jest pask rwnin z agodnym spadem od ldu, rednie nachylenie wynosi 0,07.
Wszechocean zajmuje ok. 70% powierzchni kuli ziemskiej. rednia gboko wszechoceanu
wynosi ok. 3800 m, gdzie rednia gboko ldu do ok. 840 m.
Odwierty geologiczne dochodz zaledwie do gbokoci wynoszcej 0,15% promienia kuli
ziemskiej (Rrwnikory = 6378 m).

2. Rejony wystpowania surowcw i mineraw

Ropa naftowa powstaje w wyniku przeobraenia szcztkw organicznych nagromadzonych
w skaach osadowych, gwnie pochodzenia morskiego. Procesy przemian substancji
organicznych w kerogen, a nastpnie w rop naftow, gaz ziemny i inne bituminy, zachodz
pod cinieniem ska nadkadu, w podwyszonej temperaturze; niekiedy znaczn rol
w przebiegu tych procesw przypisuje si bakteriom. Ropa naftowa przemieszcza si
(migruje) ze ska macierzystych (zwykle ilastych) ku grze; mechanizm tej migracji nie zosta
dotd w peni wyjaniony. Przemieszczanie si ropy naftowej moliwe jest tylko w skaach
silnie porowatych lub spkanych (tzw. skay zbiornikowe lub kolektory); zoa ropy powstaj
w miejscach, gdzie skay te przykryte s od gry skaami nieprzepuszczalnymi (tzw. puapki
ropy naftowej), co uniemoliwia dalsz migracj ropy ku grze. Typowe puapki ropy
naftowej powstaj w antyklinach, przy uskokach, przy supach solnych, a take w soczewkach
ska przepuszczalnych otoczonych skaami nieprzepuszczalnymi, pokazano je na poniszym
rysunku.

Rys. Typowe puapki ropy naftowej [3]

Szacowane, na rok 1892, wiatowe rezerwy ropy naftowej wynosz ok. 100 miliardw ton a
gazu ziemnego 90 bilionw ton.
Produkcja ropy naftowej i gazu ziemnego metodami grnictwa morskiego siga ok. 20%
wiatowej produkcji.

Rys. wiatowe zoa morskie bogate w rop naftow i gaz ziemny [7].

Rys. wiatowy potencja gbokowodnych z morskich [4]

3. Technika prac wiertniczych wykonywanych z obiektw

pywajcych
Istotne elementy platformy wiertniczej przedstawia poniszy rysunek. Odwiert wykonuje si
metod wiercenia obrotowego (w przeciwiestwie do np. wierce udarowych). W osi
przewodu wiertniczego ustawiona jest wiea wiertnicza (ang. derrick), z ktrej na systemie
wielokrkw, przewd wiertniczy opuszczany jest w
gb otworu wiertniczego. Na przewd wiertniczy
skadaj si gowica puczkowa (ang. swivel), graniatka
(ang. kelly), rura wiertnicza (ang. drill pipe) i wider
(ang. drill bit). Graniatka jest to grubocienna rura o
przekroju 4- lub 6-ktnym przez ni przenoszony jest
moment obrotowy ze stou obrotowego (ang. rotary
tale) przez rury wiertnicze do widra. Prdko
obrotowa widra jest rzdu 50-100 obr/min. Stosuje si
zwykle widry gryzowe o zbach rnej dugoci i
konfiguracji. W miar postpu prac wiertniczych do
Rys. wider gryzowy [5]
przewodu wiertniczego dodawane s kolejne odcinki
rur wiertniczych. Z pokadu platformy przewd wiertniczy zapuszczany jest do otworu przez
kolumn rynnow (ang. conductor, riser).

Rys. Schemat urzdzenia wiertniczego [8].

Wydobycie na pokad platformy zwiercin, czyli fragmentw ska oderwanych przez wider z
dna odwiertu, odbywa si dziki instalacji puczki wiertniczej (ang. drilling mud). Puczka
wiertnicza, przy pomocy pomp puczkowych (ang. mud pumps), toczona jest z prdkoci

2 3 m3/min i cinieniem 150 200 bar poprzez gowic puczkow, graniatk, przewd
wiertniczy do widra na dnie otworu. Tam, z dysz umieszczonych w widrze, wypywa do
przestrzeni piercieniowej wok przewodu wiertniczego (z prdkoci rzdu 30 40 m/s) i
unosi z sob zwierciny w gr, przez kolumn rynnow na pokad platformy. Tam puczka
przechodzi kolejne etapy oczyszczania przez sita wibracyjne (ang. shaker screen) zbiornik
osadowy (ang. mud tank) skd jest ponownie pompowana do instalacji. Podczas obiegu
puczka wiertnicza chodzi i smaruje przewd wiertniczy i wider, zapobiega kruszeniu cian
otworu wiertniczego a zarazem przeciwdziaa cinieniu grotworu i pynu zoowego.
Wiercenie otworw gbszych ni 30 100 m wymaga zabezpieczenia ich cian ze wzgldu
na moliwo uszkodzenia. W tym celu to otworu wiertniczego wprowadzana jest rura
okadzinowa (ang. casing). Midzy ni a ciany otworu wiertniczego, przy pomocy puczki,
wtaczany jest zaczyn cementowy, ktry po steniu zespala j z podoem. W miar postpu
prac wiertniczych instaluje si kolejne rury okadzinowe o coraz mniejszych rednicach, np.:
23, 13 , 9 i 7.
Podczas prac wiertniczych wana jest kontrola poziomu puczki w zbiornikach puczkowych.
Jeeli poziom puczki opada to oznacza, e jej cz ucieka z obiegu, np. przedostaje si do
osadw skalnych. Jej brak moe spowodowa uszkodzenie przewodu wiertniczego, widra,
grozi przerwaniem prac wiertniczych. Jeeli poziom puczki w zbiornikach puczkowych
podnosi si to wiadczy o zwikszeniu cinienia w strefie wiercenia i istnieniu zagroenia
erupcji ropy, czy gazu. W sytuacji kiedy sup puczki w przewodzie wiertniczym nie moe
zrwnoway cinienia panujcego na dnie otworu jego wylot zostaje zabezpieczony blokiem
gowic przeciwwybuchowych (ang. blowout preventer, BOP).
Po ukoczeniu prac wiertniczych odwiert przygotowuje si do eksploatacji. W tym celu blok
gowic przeciwwybuchowych zamieniany jest na gowic eksploatacyjn (ang. Christmas
Tree), rodzaj zaworu bezpieczestwa zaprojektowanego na czas eksploatacji zoa. Nastpnie
dokonuje si perforacji cian odwiertu przy pomocy kontrolowanej detonacji adunkw
wybuchowych umieszczonych w obszarze z ropononych.

4. Budowa otworu i przewodu wiertniczego

Rys. Budowa otworu wiertniczego [6]

Rys. Budowa przewodu wiertniczego [6]

1 Tymczasowa pyta prowadnikowa, 2 Staa pyta prowadnikowa, 3 Blok gowic
przeciwwybuchowych, 4 cznik kolumny rynnowej z rur okadzinow, 5 cznik
przewodu puczkowego z blokiem przeciwwybuchowym, 6 cznik podatny bloku
przeciwwybuchowego z kolumn rynnow, 7 Odcinek kolumny rynnowej, 8 cznik
zatrzaskowy rur kolumny rynnowej, 9 cznik teleskopowy kolumny rynnowej z pokadem
platformy, 10 Przewd puczkowy, 11, 12 Pneumatyczny napinacz kolumny rynnowej
13 Lina prowadnikowa, 14 Pneumatyczny napinacz liny prowadnikowej, 15 Kabel
instalacji zdalnego sterowania, 16 Komora dekompresji, 17 Dzwon nurkowy, 18 Pokad
platformy 19 Przewd wiertniczy.

5. Klasyfikacja rodkw technicznych eksploracji i

eksploatacji mrz i oceanw
Podzia rodkw technicznych pozyskiwania wglowodorw ze z podmorskich prowadzi
mona w trzech obszarach:
1. Eksploracja z jednostki wiertnicze. Ich praca polega na wykonaniu odwiertu/w,
wyprbowaniu zoa i zabezpieczeniu go. Po czym s (najczciej) transportowane w
inne miejsce pracy, na nowe zoe. Do tej grupy nale:
Stacjonarne platformy wiertnicze
Ruchome jednostki wiertnicze:
Platforma samopodnona (ang. jackup),
Platforma zanurzalna (ang. submersible),
Platforma pzanurzalna (ang. semisubmersible),
Statek wiertniczy (ang. drill ship).
2. Eksploatacja jednostki wydobywcze. W tej grupie znajduj si jednostki nie
posiadajce wasnych urzdze wiertniczych, a majce na celu eksploatacj
zaoonego wczeniej odwiertu. Czsto maj one moliwo wstpnej przerbki
ropy/gazu, magazynowania oraz przeadunku wydobytych surowcw na jednostki
pomocnicze. Do tej grupy nale:
Stacjonarne platformy wydobywcze:
Stalowe (ang. jacket, rigid steel platform),
Betonowe (ang. concrete gravity-based platform),
Hybrydowe (ang. hybrid platform)
Ruchome jednostki wydobywcze:
Platforma pzanurzalna (ang. semisubmersible),
Platforma cignowa (ang. tension-leg platform),
Platforma kesonowa (ang. spar platform),
Platforma wieowa (ang. guyed tower, compilant guyed tower),
Statek typu FPSO wydobywczo-przetwrczo-magazynowo-terminalowy
(ang. floating production storage offloading).
3. Obsuga jednostki pomocnicze wspomagajce prac powyej wymienionych.
Platforma pomocnicza (ang. drilling tender),
Holownik morski,
Statek do ukadania kabli,
Tankowiec wahadowy (ang. shuttle tanker),
Serwisowiec platformy wiertniczej.
Ze wzgldu na rodzaj reakcji na obcienia zewntrzne jakim poddawane s urzdzenia
oceanotechniczne wyrni mona trzy typy konstrukcji :
Platformy stae (ang. fixed platforms),
Platformy podatne (ang. compilant platforms),
Platformy pywajce (ang. floating platforms).

Rys. Typowe konstrukcje oceanotechniczne eksploracji i eksploatacji z ropy naftowej i

gazu [2].

6. Problemy techniczne oceanotechniki

Rys. System urzdze eksploatacji zoa ropy naftowej [2].

rda:
[1] Aird P.: Introduction to deepwater sedimentary environments,
http://www.kingdomdrilling.co.uk/
[2] Clauss G., Lehmann E., stergaard C.: Offshore Srtuctures Vol. I Conceptual Design
and Hydromechanics, Springer-Verlag, New York 1992
[3] Encyklopedia Popularna PWN
[4] Freckelton T.: Global Deepwater Growth and the Asia Pacific,
http://www.spe.org/specma/binary/files/313764204APOGCEP2TerryFreckelton.pdf
[5] http://www.schoolscience.co.uk/content/4/chemistry/petroleum/knowl/4/2index.htm?d
rilling.html
[6] Karlic S.: Zarys grnictwa morskiego, Wydawnictwo lsk, Katowice 1983,
[7] Reddy D. V.. Arockiasamy M. ed.,: Offshore Structures Vol 1., Krieger Publishing
Company, Malabar Floryda 1992
[8] Sheppard M.: Offshore Structures Summary,
http://users.coastal.ufl.edu/~sheppard/OCE3016/Offshore%20Structures.pdf
[9] Utt M.: The Offshore Industry- middle-aged but still learning
http://www.spe.org/specma/binary/files/2657688MUttOffshoreIndustry.pdf