Vous êtes sur la page 1sur 631

Rip Cohen

500
Cantigas
d'Amigo

500 Cantigas d Amigo

500 Cantigas d Amigo

Edio crtica de / Critical edition by

Rip Cohen

500 Cantigas d Amigo

500 CANTIGAS D AMIGO


EDIO CRTICA DE / CRITICAL EDITION BY RIP COHEN
Traduo da introduo e glosas a versos por Isabel Rodrigues
Coleco: Obras Clssicas da Literatura Portuguesa 1GF
Coordenao editorial da coleco:
Instituto Portugus do Livro e das Bibliotecas
Design grfico da coleco:
Jos Brando/Paulo Falardo - B2 Atelier de Design, Lda.
CAMPO DAS LETRAS, Editores S. A., 2003
Rua D. Manuel II, 33 5. 4050-345 Porto
Tel.: 226 080 870 Fax: 226 080 880
E-mail: campo.letras@mail.telepac.pt
Site: www.campo-letras.pt
Impresso:
1. edio: Abril de 2003
Depsito legal n.:
ISBN 972-610-590-0
Cdigo de barras: 9789726105909
Coleco: Clssicos Portugueses (Campo das Letras) 24
Capa: Loja das ideias

A colaborao da editora CAMPO DAS LETRAS


no projecto do Instituto Portugus do Livro e das Bibliotecas,
Obras Clssicas da Literatura Portuguesa,
coordenada por Lus Adriano Carlos e Rosa Maria Martelo.

500 Cantigas d Amigo

LIST OF POETS IN ALPHABETICAL ORDER


LISTA DE TROVADORES E JOGRAIS POR ORDEM ALFABTICA

Afons Eanes do Coton


Afonso Lopez de Baian
Afonso Meendez de Beesteiros
Afonso Sanchez
Alfonso X
Airas Carpancho
Airas Nunes
Airas Paez

281
226
218
254
536
141
316
520

Bernal de Bonaval

361

Dinis

586

Estevan Coelho
Estevan da Guarda
Estevan Fernandez d Elvas
Estevan Reimondo
Estevan Travanca

207
252
345
178
209

Fernan do Lago
Fernan Fernandez Cogominho
Fernan Figueira de Lemos
Fernan Froiaz
Fernan Gonalvez de Seavra
Fernan Rodriguez de Calheiros
Fernan Velho
Fernand Esquio

522
187
532
271
225
111
275
528

Galisteu Fernandiz
Garcia Soares
Golparro
Gomez Garcia
Gonal Eanes do Vinhal

490
307
501
326
191

Johan Airas de Santiago


Johan Baveca
Johan de Cangas
Johan de Requeixo
Johan Garcia
Johan Garcia de Guilhade
Johan Lopez d Ulhoa
Johan Meendiz de Briteiros

537
457
502
523
304
230
180
313

500 Cantigas d Amigo

10

Johan Nunez Camans


Johan Perez d Avoin
Johan Servando
Johan Soarez Coelho
Johan Vaasquiz de Talaveira
Johan Zorro
Juio Bolseiro

136
151
369
163
256
386
399

Lopo
Loureno

482
494

Martin Campina
Martin Codax
Martin de Caldas
Martin de Giinzo
Martin Padrozelos
Meen Rodriguez Tenoiro
Meen Vaasquiz de Folhente
Meendinho

415
513
426
505
473
203
270
311

Nuno Fernandez Torneol


Nuno Perez Sandeu
Nuno Porco
Nuno Treez

126
264
354
433

Pae Calvo
Pae de Cana
Pae Gomez Charinho
Pae Soarez de Taveirs
Pedr Amigo de Sevilha
Pedr Eanes Solaz
Pero d Ambroa
Pero d Armea
Pero d Ornelas
Pero da Ponte
Pero de Berdia
Pero de Veer
Pero Garcia Burgals
Pero Gomez Barroso
Pero Gonalvez de Porto Carreiro
Pero Mafaldo
Pero Meogo
Pero Viviaez

471
334
297
123
441
285
470
437
253
290
349
355
134
220
321
534
417
223

Reimon Gonalvez
Rodrig Eanes de Vasconcelos

306
214

500 Cantigas d Amigo

Rodrig Eanes d Alvares


Rodrig Eanes Redondo
Roi Fernandiz
Roi Marti~iz d Ulveira
Roi Marti~iz do Casal
Roi Queimado

341
533
327
342
396
199

Sancho Sanchez

336

Vaasco Gil
Vaasco Perez Pardal
Vaasco Praga de Sandin
Vaasco Rodrigues de Calvelo

150
276
119
309

11

500 Cantigas d Amigo

LIST OF POETS
(as presented in this edition [see Introduction, p. 49])
LISTA DE TROVADORES E JOGRAIS
(segundo a ordem nesta edio [ver Introduo, p. 71])

Fernan Rodriguez de Calheiros


Vaasco Praga de Sandin
Pae Soarez de Taveirs
Nuno Fernandez Torneol
Pero Garcia Burgals
Johan Nunez Camans
Airas Carpancho
Vaasco Gil
Johan Perez d Avoin
Johan Soarez Coelho
Estevan Reimondo
Johan Lopez d Ulhoa
Fernan Fernandez Cogominho
Gonal Eanes do Vinhal
Roi Queimado
Meen Rodriguez Tenoiro
Estevan Coelho
Estevan Travanca
Rodrig Eanes de Vasconcelos
Afonso Meendez de Beesteiros
Pero Gomez Barroso
Pero Viviaez
Fernan Gonalvez de Seavra
Afonso Lopez de Baian
Johan Garcia de Guilhade
Estevan da Guarda
Pero d Ornelas
Afonso Sanchez
Johan Vaasquiz de Talaveira
Nuno Perez Sandeu
Meen Vaasquiz de Folhente
Fernan Froiaz
Fernan Velho
Vaasco Perez Pardal
Afons Eanes do Coton
Pedr Eanes Solaz
Pero da Ponte
Pae Gomez Charinho
Johan Garcia
Reimon Gonalvez
Garcia Soares

13

500 Cantigas d Amigo

Vaasco Rodrigues de Calvelo


Meendinho
Johan Meendiz de Briteiros
Airas Nunes
Pero Gonalvez de Porto Carreiro
Gomez Garcia
Roi Fernandiz
Pae de Cana
Sancho Sanchez
Rodrig Eanes d Alvares
Roi Marti~iz d Ulveira
Estevan Fernandez d Elvas
Pero de Berdia
Nuno Porco
Pero de Veer
Bernal de Bonaval
Johan Servando
Johan Zorro
Roi Marti~iz do Casal
Juio Bolseiro
Martin Campina
Pero Meogo
Martin de Caldas
Nuno Treez
Pero d Armea
Pedr Amigo de Sevilha
Johan Baveca
Pero d Ambroa
Pae Calvo
Martin Padrozelos
Lopo
Galisteu Fernandiz
Loureno
Golparro
Johan de Cangas
Martin de Giinzo
Martin Codax
Airas Paez
Fernan do Lago
Johan de Requeixo
Fernand Esquio
Fernan Figueira de Lemos
Rodrig Eanes Redondo
Pero Mafaldo
Alfonso X
Johan Airas de Santiago
Dinis

14

500 Cantigas d Amigo

BIBLIOGRAPHY1
BIBLIOGRAFIA

1. Manuscripts
Manuscritos

1.1 Manuscripts containing cantigas d amigo2


Manuscritos com cantigas d amigo

B = Biblioteca Nacional (Lisboa), cod. 10991.


V = Biblioteca Apostolica Vaticana, cod. lat. 4803.
N = Pierpont Morgan Library (New York), MS 979 (= PV).
[Ba = Bancroft Library (University of California, Berkeley) 2 MS DP3 F3 (MS UCB 143) (not cited
in this edition; see Askins 1991)].

1.2 Other manuscript sources of Galego-Portuguese lyric (excluding CSM; vide infra)3
Outros testemunhos manuscritos da lrica galego-portuguesa (excepto CSM; vide infra)

A = Cancioneiro da Ajuda, Palcio Real da Ajuda (Lisboa).


C = Tavola Colocciana (see Gonalves 1976a).
S = Arquivo Nacional da Torre do Tombo, Capa do Cart. Not. de Lisboa, N. 7-A, Caixa 1, Mao 1,
Livro 3 (see Sharrer 1991).4
Va = Biblioteca Apostolica Vaticana, cod. lat. 7182, ff. 276r - 278r (see Pellegrini 1959: 184-189 and cf. Sharrer 1989).

1.3 Manuscripts of the Cantigas de Santa Maria (cited from CSM)


Manuscritos das Cantigas de Santa Maria (indicados segundo CSM)

E = Real Monasterio de San Lorenzo (El Escorial), MS B. I. 2.


F = Biblioteca Nazionale Centrale (Firenze), Banco Rari 20.
T = Real Monasterio de San Lorenzo (El Escorial), MS T. I. 1.
To = Biblioteca Nacional (Madrid), cod. 10.069 (El Toledano).
1

For a review of work between 1800 and 1899, see Michalis CA (1904), vol. I, pp. 1-98. Pellegrini and Marroni (1981) provide
a relatively complete bibliography up until 1977 (with monographic editions until 1980). Since 1987 this has been supplemented
and extended by the fascicules of the Boletn Bibliogrfico de la Asociacin Hispnica de Literatura Medieval. There are now several
relevant websites on the internet. The University of California hosts http://sunsite.berkeley.edu/PhiloBiblon, which is a frequently
updated version of BITAGAP (Bibliografia de Textos Antigos Galegos e Portugueses) Comp. Arthur L-F. Askins, Harvey L.
Sharrer, Aida Fernanda Dias and Martha E. Schaffer. In PhiloBiblon, 1997-. The Centro Ramn Pieiro has www.cirp.es; and
www.spolia.it, Informazione, studi e ricerche sul Medioevo, provides a provisional bibliography of monographic editions.
2
See Introduction, 1.1.
3
This list does not include the two apographs of B 416 / V 27 (a teno between Afonso Sanchez and Vasco Martinz de
Resende) referred to by the sigla M and P (cf. Pellegrini and Marroni 1981: 29 and the references there).
4
Designated S in the Editio Princeps (Sharrer 1991), the Fragmento Sharrer or Pergaminho Sharrer has been referred to as
T (for Torre do Tombo) by Gonalves (1991) and as L by Oliveira (1993 and elsewhere). As happened with the Pergaminho
Vindel, which has been called PV, R and N (cf. Oliveira 1988: 692), the siglum may, unfortunately, vary for a while.

15

500 Cantigas d Amigo

2. Editions, books and articles


Edies, livros e artigos

abbreviations of works frequently cited not by the authors name


abreviaturas de obras frequentemente citadas sem ser pelo nome do autor

CA =

MICHALIS DE VASCONCELLOS, Carolina (1904). Cancioneiro da Ajuda. Edio critica e


commentada por . 2 vols. Halle a.S., Max Niemeyer (rpt. with Glossrio [=Michalis
1920], Lisboa: Imprensa Nacional-Casa da Moeda, 1990).

CEM =

LAPA, Manuel Rodrigues (1970). Cantigas descarnho e de mal dizer dos cancioneiros medievais
galego-portugueses. Edio crtica pelo prof. . 2nd ed. Vigo: Editorial Galaxia (1st. ed.
Coimbra, Editorial Galaxia, 1965); with Vocabulrio.

CSM =

METTMANN, Walter (1959-1972). Afonso X, o Sabio. Cantigas de Santa Maria. 4 vols. [Glossrio in vol. IV]. Coimbra: Por ordem da Universidade (rpt. 2 vols. [Glossrio in vol. II]
Vigo: Edins Xerais de Galicia, 1981; 2nd ed.: Alfonso X, el Sabio, Cantigas de Santa Maria, Edicin, introduccin y notas de . 3 vols. Madrid: Clsicos Castlia, 1986-1989
[cf. Parkinson 1988]).

Rep. =

TAVANI, Giuseppe (1967). Repertorio metrico della lirica galego-portoghese. Roma: Edizioni
dellAteneo (Officina Romanica, collana diretta da Aurelio Roncaglia, 7; Sezione di
studi e testi portoghesi e brasiliani a cura di Luciana Stegagno Picchio, 5).

abbreviations of journals (cited at least 3 times)


abreviaturas de revistas (mencionadas pelo menos trs vezes)

ACCP
AION
AR
BF
BHS
CN
MLR
RBN
RHI
RL
SMV
ZRPh

16

Arquivos do Centro Cultural Portugus


Annali dellIstituto Universitario Orientale di Napoli Sezione romanza
Archivum Romanicum
Boletim de Filologia
Bulletin of Hispanic Studies
Cultura Neolatina
Modern Language Review
Revista da Biblioteca Nacional
Revista de Histria das Ideias
Revista Lusitana
Studi mediolatini e volgari
Zeitschrift fr romanische Philologie

500 Cantigas d Amigo

2.1 Facsimile editions (in order of publication)


2.1 Edies fac-similadas (por ordem de publicao)

CINTRA, Lus F. Lindley (1973). (Introduo) Cancioneiro portugus da Biblioteca Vaticana (Cd. 4803).
Reproduo fac-similada. Lisboa: Centro de Estudos Filolgicos & Instituto de Alta Cultura.
CINTRA, Lus F. Lindley (1982). (Apresentao) Cancioneiro da Biblioteca Nacional (Colocci-Brancuti) Cd.
10991. Reproduo fac-similada. Lisboa: Imprensa Nacional-Casa da Moeda.
FERREIRA, Manuel Pedro (1986). O Som de Martin Codax. Sobre a dimenso musical da lrica galego-portuguesa
(sculos XII-XIV). Por . Prefcio de Celso Ferreira da Cunha. Lisboa: UNISYS/ Imprensa Nacional-Casa da Moeda.
RAMOS, M. A. & alii (1994). (Apresentao, Estudos e ndices) Fragmento do Nobilirio do Conde Dom
Pedro & Cancioneiro da Ajuda. Edio Fac-similada do cdice existente na Biblioteca da Ajuda. Apresentao,
Estudos e ndices. Lisboa: Edies Tavola Redonda.

2.2 Editions containing the corpus of cantigas d amigo1 (in order of publication; abbreviations given here are
used throughout the apparatus and notes)
2.2 Edies com o corpus das cantigas d amigo (por ordem de publicao; as abreviaturas aqui indicadas so usadas ao longo do aparato e das notas)

MONACI = Monaci, Ernesto (1875a). Il canzoniere portoghese della Biblioteca Vaticana, messo a stampa da ; con
una prefazione con facsimili e con altre illustrazioni. Halle a.S.: Max Niemeyer Editore
(Communicazioni dalle Biblioteche di Roma e da altre biblioteche per lo studio delle lingue e
delle letterature romanze, a cura di Ernesto Monaci, vol. I).
BRAGA = Braga, Theophilo (1878). Cancioneiro portuguez da Vaticana. Edio critica restituida sobre o
texto diplomatico de Halle, acompanhada de um glossario e de uma introduco sobre os
trovadores e cancioneiros portuguezes, por . Lisboa: Imprensa Nacional.
NUNES = Nunes, Jos Joaquim (1926-1928). Cantigas damigo dos trovadores galego-portugueses. Edio crtica
acompanhada de introduo, comentrio, variantes, e glossrio por . 3 vols. Coimbra: Imprensa da
Universidade (Biblioteca de escritores portugueses) (rpt. Lisboa: Centro do Livro Brasileiro, 1973).
MACHADO = Machado, Elza Pacheco & Machado, Jos Pedro (1949-1964). Cancioneiro da Biblioteca
Nacional, Antigo Colocci-Brancuti. Leitura, Comentrios e Glossrio por . 8 vols. Lisboa: Edio
da Revista de Portugal.

2.3 Monographic editions of poets with cantigas d amigo


2.3 Edies monogrficas de trovadores e jograis com cantigas d amigo

ALVAR, Carlos (1986). Las poesas de Pero Garcia dAmbroa, SMV XXXII: 5-112.
ALVAR, Manuel (1965). Las once cantigas de Juan Zorro. Granada: Universidad de Granada, 1969 (1st. ed.
Malaga; text from Cunha 1949).
1

During the revision of this edition there appeared a self-proclaimed pirate version of the whole corpus of Galego
Portuguese Lyric, which lifts the text (though not the critical apparatus) from previous editions of all kinds with no discernible
philological criteria: Lrica Profana Galego-Portuguesa. Corpus completo das cantigas medievais, con estudio biogrfico, anlise retrica e
bibliografa especfica (coord. M. Brea), 2 vols. (Santiago de Compostela, 1996). While apparently convenient, it is marred by
myriad errors of all kinds and should be used only with the utmost caution.

17

500 Cantigas d Amigo

AZEVEDO FILHO, Leodegrio A. de (1974). As Cantigas de Pero Meogo (Establecimento crtico dos textos,
anlise literria, glossrio e reproduo fac-similar dos manuscritos). Rio de Janeiro: Edies Gernasa
e Artes Grficas Ltda. (3rd ed. [revised] Santiago de Compostela: Edicins Laiovento, 1995).
BARBIERI, Mario (1999). Le cantigas damigo de Fernam Froyaz, in (Maria Jos de Lancastre, Silvano
Peloso & Ugo Serani, eds.) Miscellanea in Onore di Luciana Stegagno Picchio. E vs, Tgides minhas.
Viareggio-Lucca: Mauro Baroni editore. Pp. 81-99.
BELL, Aubrey F. G (1920). The Eleven Songs of Joan Zorro, MLR XV: 58-64.
________ (1922). The Hill Songs of Pero Moogo, MLR XVII: 258-262.
BELTRAMI, Pietro G. (1978-1979). Pero Viviaez: Poesie damigo e satiriche, SMV XXVI: 107-124.
BLASCO, Pierre (1984). Les chansons de Pero Garcia Burgals, troubadour galicien-portugais du XIIIe sicle. Introduction,
dition critique, notes et glossaire. Paris: Fondation Calouste Gulbenkian, Centre Culturel Portugais.
COHEN, Rip (1991). Reymon Gonalves: Taking Him Back, in Estudos Portugueses. Homenagem a Luciana
Stegagno Picchio. Lisboa: Difel. Pp. 37-55.
________ (1996a). Johan Garcia de Guilhade. 22 Cantigas dAmigo. Edio crtica. Lisboa: Fundao
Calouste Gulbenkian (suppl. to Colquio-Letras 142).
COTARELO Y VALLEDOR, Armando (1934). Cancionero de Payo Gmez Chario, almirante y poeta (Madrid:
Librera General de Victoriano Surez (ed. facs. con prlogo e apndices de Enrique Monteagudo
Romero. Santiago de Compostela, 1984).
CUNHA, Celso Ferreira da (1945). O cancioneiro de Paay Gmez Charinho, Trovador do sculo XIII. Rio de
Janeiro (typescript; rpt. in Cunha 1999).
________ (1949). O cancioneiro de Joan Zorro. Aspectos lingsticos. Texto crtico / Glossrio. Rio de
Janeiro (rpt. in Cunha 1999).
________ (1956). O cancioneiro de Martin Codax. Rio de Janeiro (rpt. in Cunha 1999).
________ (1999). Cancioneiros dos Trovadores do Mar. edio preparada por Elsa Gonalves. Lisboa: Imprensa Nacional-Casa da Moeda (filologia portuguesa, 1) [contains Cunha 1945, 1949, and 1956].
DOMINGUES, Agostinho (1992). Cantigas de Joo Garcia de Guilhade. Subsdios para o seu estudo lingustico
e literrio. Barcelos: Edio da Cmara Municipal de Barcelos.
FERNNDEZ POUSA, Ramon (1959). Cancioneiro gallego de Jon Airas, burgus de Santiago (s. XIIXIII), Compostellanum IV, n. 2: 231-291; and n. 4: 231-291. [Cited from Rodrguez 1980]
FERREIRA, Manuel Pedro (1986). O Som de Martin Codax. Sobre a dimenso musical da lrica galego-portuguesa (sculos XII-XIV). Por . Prefcio de Celso Ferreira da Cunha. Lisboa: UNISYS/ Imprensa Nacional-Casa da Moeda.
FERREIRO, Manuel (1991). A cantiga de Rodrigu Eanes dAlvares. Edio crtica, in Actas. IV Congresso da Associao Hispnica de Literatura Medieval, org. de Aires A. Nascimento e Cristina Almeida
Ribeiro. Lisboa. Cosmos, Vol. III, pp. 319-323.
________ (1992). As cantigas de RodriguEanes de Vasconcelos. Edicin crtica con introducin, notas e
glosrio. Santiago de Compostela: Edicins Laiovento.
FINAZZI-AGR, Ettore (1979). Il canzoniere di Johan Mendiz de Briteyros, edizione critica, con introduzione,
note e glossario. LAquila: Japadre Editore (Romanica Vulgaria, Collezione di testi medievali
diretta da Giuseppe Tavani, 2. [Sezione A. Poesia lirica]).

18

500 Cantigas d Amigo

INDINI, Maria Luisa (1979). Bernal de Bonaval. Poesie. Bari: Adriatica Editrice (Biblioteca di Filologia
Romanza diretta da Giuseppe E. Sansone, 32).
JUREZ BLANQUER, Aurora (1988). Cancionero de Pero da Ponte. Granada: Ediciones TAT.
LANCIANI, Giulia (1977). Il canzoniere di Fernan Velho, edizione critica, con introduzione, note e glossario.
LAquila: Japadre Editore (Romanica Vulgaria, Collezione di testi medievali diretta da Giuseppe
Tavani, 1. [Sezione A. Poesia lirica]).
LANG, Henry R. (1894). Das Liederbuch des Knigs Denis von Portugal, zum ersten mal vollstndig
herausgegeben und mit Einleitung, Anmerkungen und Glossar versehen von . Halle a. S.: Max
Niemeyer [rpt. Hildesheim-New York: Georg Olms Verlag, 1972]).
LOPES DE MOURA, Caetano (1847). Cancioneiro dEl Rei D. Diniz, pela primeira vez impresso sobre o
manuscripto da Vaticana, com algumas notas illustrativas, e uma prefao historico-litteraria
pelo Dr. . Paris: J. P. Aillaud.
MACCHI, Giuliano (l966). Le poesie di Roy Martinz do Casal, CN XXVI: 129-157.
MAGNE, Aug. (1931). Um trovador do perodo post-dionisiano. Dom Afonso Sanches [1279-1239],
Revista de Philologia e de Historia I: 58-88.
MAJORANO, Matteo (1979). Il canzoniere di Vasco Perez Pardal. Bari: Adriatica Editrice.
MARRONI, Giovanna (1968). Le poesie di PedrAmigo de Sevilha, AION X: 189-339.
MNDEZ FERRN, X. L. (1966). O cancioneiro de Pero Meogo. Vigo: Galaxia.
MINERVINI, Vincenzo (1974). Le poesie di Ayras Carpancho. Napoli: Pubblicazioni della Sezione Romanza
dell Istituto Universitario Orientale (Testi, vol. VII = AION XVI [1974]: 21-113).
MONACI, Ernesto (1875b). Cantos de ledino tratti dal grande canzoniere portoghese della Biblioteca Vaticana.
Halle a.S.: Tip. dEhrh. Karras. 2nd ed. [cantigas d amigo of Johan Servando].
MORABITO, Maria Teresa (1987). Le due cantigas damigo di Estevan Coelho, RBN s. 2, vol. 2 (1): 7-21.
NOBILING, Oskar (1907a). Die Lieder des Trobadors D. Joan Garcia de Guilhade (13. Jahrhundert) (doct. diss.,
Univ. Bonn 1907) = As Cantigas de D. Joan Garcia de Guilhade / Trovador do Seculo XIII / Edio critica,
com Notas e Introduo. Erlangen: Junge & Sohn (rpt. Romanische Forschungen XXV [1908]: 641-719; Cantigas de D. Joan Garcia de Guilhade / trovador do seculo XIII / escolhidas e annotadas por .
[Erlangen: Junge & Sohn, 1907] has only the first 38 texts).
NUNES, Jos Joaquim (1919-1920). Don Pero Gmez Barroso, trovador portugus do sculo XIII,
Boletn de la Real Academia Gallega XI (1919): 265-268, 321-325 and XII (1920): 7-10.
PAGANI, Walter (1971). Il canzoniere di Estevan da Guarda, SMV XIX: 51-179.
PANUNZIO, Saverio (1967). Pero da Ponte. Poesie. Bari: Adriatica Editrice (Biblioteca di filologia romanza
diretta da Giuseppe E. Sansone, 10) (Galego tr. [by Ramn Mario Paz]: Pero da Ponte. Poesias. Vigo:
Galaxia, 1992).
PICCAT, Marco (1995). Il Canzoniere di Don Vasco Gil. Bari: Adriatica Editrice.
RADULET, Carmen M. (1979). Estevan Fernandez dElvas. Il Canzoniere. Bari: Adriatica Editrice
(Pubblicazioni dei seminari di Portoghese e Brasiliano della Facolt di Lettere dell Universit
di Roma e della Facolt di Lingue dell Universit di Bari Studi e Testi, 2).
REALI, Erilde (1962). Il Canzoniere di Pedro Eanes Solaz, AION IV, 2: 167-195.

19

500 Cantigas d Amigo

________ (1964). Le cantigas di Juyo Bolseyro. Napoli: Pubblicazioni della Sezione Romanza
dell Istituto Universitario Orientale (Testi, vol. III = AION VI, 2 [1964]: 237-335).
RODRGUEZ, Jos Luis (1980). El cancionero de Joan Airas de Santiago. Edicin y estudio. Santiago de
Compostela: Universidade de Santiago de Compostela (= Verba, Anuario Galego de Filoloxia, Anexo 12).
SPAGGIARI, Barbara (1980). Il canzoniere di Martim Codax, Studi Medievali, 3 ser. XXI, I: 367-409.
SPINA, Segismundo (1983). As Cantigas de Pero Mafaldo. Rio de Janeiro: Tempo Brasileiro.
STEGAGNO PICCHIO, Luciana (1975). Filtri doggi per testi medievali: Hu~ papagay muy fremoso,
ACCP IX (= Hom. M. Bataillon): 3-41 (Portuguese tr. [by Alberto Pimenta] in Stegagno Picchio
1979: 27-66; French tr. [by Ma Mouniana] in Stegagno Picchio 1982, I: 7-46).
TAVANI, Giuseppe (1960). Spunti narrativi e drammatici nel canzoniere di Joam Nunes Camans,
AION II, 2: 47-70 (Portuguese tr. in Tavani 1988: 244-257).
________ (1964a). Loureno, Poesie e tenzoni, edizione, introduzione e note di . Modena: Societ
Tipografica Editrice Modenese (Istituto di Filologia Romanza dellUniversit di Roma; Collezione
di Testi e Manuali fondata da Giulio Bertoni e diretta da Angelo Monteverdi, 48).
________ (1964b). Le poesie di Ayras Nunez. Edizione critica, con introduzione, note e glossario.
Milano: Ugo-Merendi (Collezione Internazionale di Filologia Romanza, 1) (Galego tr. [by Rosario lvarez Blanco] A Poesa de Airas Nunez. Vigo: Galaxia, 1993).
TORIELLO, Fernanda (1976). Fernand Esquyo. Le poesie. Edizione critica, introduzione, note e glossario
a cura di . Bari: Adriatica Editrice (Pubblicazioni dei seminari di Portoghese e Brasiliano della
Facolt di Lettere dell Universit di Roma e della Facolt di Lingue dell Universit di Bari).
VALLN, Gema (1995). Las Cantigas de Pay Soarez de Taveirs. Estudio histrico y edicin de . Bellaterra
Barcelona: Facultad de Letras, Universidad Autnoma de Barcelona (Publicaciones del
Seminario de Literatura Medieval y Humanstica).
VEZ SANCHEZ, Antnia (1993). Don Gonal Eanes do Vinhal. Reconstruccin histrico-biogrfica y edicin
crtica de su obra (doct. thesis, Univ. Cadiz).
ZILLI, Carmelo (1977). Johan Baveca. Poesie. Bari: Adriatica Editrice (Biblioteca di Filologia Romanza
diretta da Giuseppe E. Sansone, 30).

2.4 Other works (includes: monographic editions not cited in 2.3; works cited in the edition but not listed above;
works considered essential or of special importance, even though not cited in the edition)
2.4 Outros estudos (incluem-se: edies monogrficas que no so indicadas em 2.3; estudos citados na edio, mas no listados em cima;
trabalhos considerados essenciais ou de importncia especial, mesmo que no citados na edio)

ANNICCHIARICO, Annamaria (1974). Per una lettura del canzoniere di Johan Vaasquiz de Talaveyra,
AION XVI: 135-157.
ASENSIO, Eugenio (1970). Potica y realidad en el cancionero peninsular de la Edad Media. 2nd ed. Madrid:
Gredos (1st ed. 1957) (Biblioteca Romnica Hispnica II; Estudios e ensayos, 34).
ASKINS, Arthur L-F. (1991). The Cancioneiro da Bancroft Library (previously, the Cancioneiro de um Grande dHespanha): a copy, ca. 1600, of the Cancioneiro da Vaticana, in Actas. IV Congresso da Associao
Hispnica de Literatura Medieval. vol. I (Sesses Plenrias). Lisboa: Edies Cosmos. Pp. 43-47.

20

500 Cantigas d Amigo

BARBIERI, Mario (1980). Le poesie di Roy Paez de Ribela, SMV 27: 7-104.
BELL, Aubrey F. G. (1925). The Oxford Book of Portuguese Verse. Oxford: The Clarendon Press (2nd ed. 1952).
BELL, Aubrey F. G., BOWRA, C. M. & ENTWISTLE, William J. (1947). Da poesia medieval portuguesa. 2nd ed.
ampliada. Lisboa: Edio da revista Ocidente (rpt. Lisboa: 1985).
BELTRAMI, Pietro G. (1974). Pero Viviaez e lamore per udita, SMV XXII: 43-65.
BERTOLUCCI PIZZORUSSO, Valeria (1961). A proposito di una recente edizione di Johan Ayras de Santiago, SMV IX: 71-100.
________ (1962). Le poesie di Martin Soares, SMV XXVI: 9-160 (and separately [Bologna: Libreria
Antiquaria Palmaverde, 1963]; Galego tr. [by Ernesto Xos Gonzlez Seoane]: As Poesias de Martin
Soares. Vigo: Galaxia, 1992.
BREA, Mercedes & GRADN, Pilar Lorenzo (1998). A Cantiga de Amigo. Vigo: Edicins Xerais de Galicia.
CARTER, Henry H. (1941). Cancioneiro da Ajuda. A Diplomatic Edition. New York-London: Modern Language
Association of America/Oxford University Press (rpt. Milwood, N.J., 1975: Klaus Reprint Co.).
CASTRO, Ivo & RAMOS, Maria Ana (1986). Estratgia e tctica da transcrio, in Critique Textuelle Portugaise.
Actes du Colloque. Paris: Fondation Calouste Gulbenkian, Centre Culturel Portugais. Pp. 99-122.
CINTRA, Lus F. Lindley (1951-1990). Crnica Geral de Espanha de 1344. Edio crtica do texto portugus por . Lisboa: Imprensa Nacional-Casa da Moeda (vol. I 1951 [1952; rpt. 1983]; vol. II 1954
[rpt. 1984]; vol. III 1961 [rpt. 1984], vol. IV 1990) (Academia Portuguesa da Histria. Fontes
Narrativas da Histria Portuguesa).
________ (1987). Sobre o mais antigo texto no-literrio portugus: A Notcia de Torto (leitura crtica, data, lugar de redaco e comentrio lingustico), BF XXXI (1986-87): 21-77.
COHEN, Rip (1987). Thirty-two Cantigas damigo of Dom Dinis: Typology of a Portuguese Renunciation.
Madison: Hispanic Seminary of Medieval Studies (Portuguese Series, 1).
________ (1996b). Dana Jurdica. I: A Potica da Sanhuda nas Cantigas dAmigo; II: 22 Cantigas dAmigo de Johan Garcia de Guilhade: Vingana de Uma Sanhuda Virtuosa, ColquioLetras 142: 5-50.
________ & CORRIENTE, Federico (2002). Lelia doura Revisited. La cornica 31.1: 19-40.
CORREIA, ngela (1992). O refram nos cancioneiros galego-portugueses (Escrita e tipologia).
4 vols. (masters thesis, Univ. Clssica de Lisboa [I: Dissertao; II: Transcrio; III Repertrio:
Lista por tipos; IV Repertrio: Lista por autores]).
________ (1993). Sobre a especificidade da cantiga de romaria, RBN s. 2, 8 (2): 7-22.
________ (1995). O sistema das coblas doblas na lrica galego-portuguesa, in (Juan Paredes, ed.)
Medieoevo y Literatura. Actas del V Congreso de la Asociacin Hispnica de Literatura Medieval. Granada:
Universidad de Granada. Pp. 75-90.
COTARELO VALLEDOR, Armando (1933). Los hermanos Eans Mario, poetas gallegos del siglo XIII,
Boletn de la Academia Espaola XX: 5-32.
CUNHA, Celso Ferreira de (1982). Estudos de Versificao Portuguesa (Sculos XIII a XVI). Paris: Fundao Calouste Gulbenkian, Centro Cultural Portugus (Civilizao Portuguesa, VI).
________ (1985). Significncia e Movncia na Poesia Trovadoresca. Questes de Crtica Textual. Rio de Janeiro:
Tempo Brasileiro.
________ (1986). Sobre o texto e a interpretao das Cantigas de Martin Codax, in Critique Textuelle Portugaise. Actes du Colloque. Paris: Fondation Calouste Gulbenkian, Centre Culturel Portugais. Pp. 65-83.
________ (1991). Valor das grafias -eu e -eo do sculo XIII ao sculo XVI, in Estudos Portugueses.
Homenagem a Luciana Stegagno Picchio. Lisboa: Difel. Pp. 913-927.

21

500 Cantigas d Amigo

DE LOLLIS, Cesare (1887). Cantigas de amor e de maldizer di Alfonso El Sabio re di Castigla, Studj
di Filologia Romanza II: 31-66.
________ (1925). Dalle cantigas de amor a quelle de amigo, in Homenaje a Menndez Pidal. Madrid:
Librera y Editorial Hernando. Vol. I, pp. 617-626.
DHEUR, Jean-Marie (1973). Nomenclature des troubadours galiciens-portugais (XIIe-XIVe sicles). Table
de concordance de leurs chansonniers, et liste des incipit de leurs compositions, ACCP VII: 17-100.
________ (1974). Sur la tradition manucrite des chansonniers galiciens-portugais (Contribution
la Bibliographie gnrale et au Corpus des Troubadours), ACCP VIII: 3-43.
________ (1975a). LArt de Trouver du Chansonnier Colocci-Brancuti. dition et analyse, ACCP
IX: 321-398.
________ (1975b). Recherches internes sur la lyrique amoureuse des troubadours galiciens-portugais (XIIe-XIVe
sicles). Lige: Publications de la Facult de Philosophie et Lettres de lUniversit de Lige.
_______ (1984). Sur la gnalogie des chansonniers portugais d Ange Colocci, BF XXIX (= Hom.
a Manuel Rodrigues Lapa): II, 23-43.
DIAS , E. (1887). Beitrge zu einer kritischen Ausgabe des vatikanischen portugiesischen
Liederbuches, ZRPh XI: 42-55.
DIEZ, Friedrich (1863). ber die erste portugiesische Kunst- und Hofpoesie. Bonn: Eduard Weber.
DIONSIO, Joo (1992). As cantigas de Fernan Soarez de Quinhones. Edio Crtica com introduo,
notas e glossrio (masters thesis, Univ. Clssica de Lisboa).
________ (1994). Levad, amigo, que dormides as manhanas frias de Nuno Fernandes Torneol, RBN s. 2,
9 (1): 7-22.
DONATI, Cesarina (1979). Pero Goterres, cavaliere e trovatore, in Studi francesi e portoghesi 79 (Romanica
Vulgaria Quaderni). LAquila: Japadre Editore. Pp. 67-92.
DUTTON, Brian (1964). Lelia Doura, Edoy Lelia Doura, An Arabic Refrain in a Thirteenth Century
Galician Poem?, BHS XLI 1/3: 1-9.
FERNNDEZ REI, Francisco (1991). Dialectoloxa da Lingua Galega. Santiago de Compostela: Edicins
Xerais de Galicia (Universitaria / Manuais) (1st ed. 1990).
FERRARI, Anna (1979). Formazione e struttura del canzoniere portoghese della Biblioteca Nazionale
di Lisbona (cod. 10991: Colocci-Brancuti). Premesse codicologiche alla critica del testo (Materiali
e note problematiche), ACCP XIV: 27-142.
________ (1991). Le Chansonnier et son double, in (Madeleine Tyssens, ed.) Lyrique romane
mdivale: la tradition des chansonniers. Actes du Colloque de Lige, 1989. Bibliothque de la Facult de
Philosophie et Lettres de lUniversit de Lige Fascicule CCLVIII, pp. 303-327.
________ (1993a). Parola-rima, in O Cantar dos Trobadores. Santiago de Compostela: Xunta de
Galicia. Pp. 121-136.
_______ (1993b). Cancioneiro da Biblioteca Nacional, in Lanciani & Tavani 1993: 119-123.
________ (1993c). Cancioneiro da Vaticana, in Lanciani & Tavani 1993: 123-126.
FERREIRA, Jos de Azevedo (1987). Afonso X. Foro Real. 2 vols. (Volume 1: Edio e Estudo Lingustico;
Volume II: Glossrio). Lisboa: Instituto Nacional de Investigao Cientfica.
FERREIRA, Manuel Pedro (1991). Relatrio Preliminar sobre o Contedo Musical do Fragmento
Sharrer, in Actas. IV Congresso da Associao Hispnica de Literatura Medieval. Lisboa: Edies Cosmos. Vol. I, pp. 35-42.
________ (1998a). A msica das cantigas galego-portuguesas: balano de duas dcadas de investigao (1977-1997), in (Derek W. Flitter & Patricia O. Baubeta, eds.) Ondas do Mar de Vigo. Actas
do Simposio Internacional sobre a Lrica Medieval Galego-Portuguesa. Birmingham: Seminario de Estudios

22

500 Cantigas d Amigo

Galegos, Department of Hispanic Studies, University of Birmingham. Pp. 58-71 (also in Congreso
O Mar das Cantigas. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, 1998. Pp. 235-50).
________ (1998b). Codax Revisitado, Anuario de Estudios Literarios Galegos: 157-168.
________ (2000). Musik und Betonung in cantigas damigo, in (Thomas Cramer, John Greenfield,
Ingrid Kasten and Erwin Koller, eds.) Frauenlieder / Cantigas damigo. Internationale Kolloquien
des Centro de Estudos Humansticos (Universidade do Minho), der Faculdade de Letras (Universidade do Porto) und des Fachbereichs Germanistik (Freie Universitt Berlin), Berlin 6.11.1998
/ Aplia 28.30.3.1999. Stuttgart: S. Hirzel Verlag. Pp. 247-257 [= (forthcoming) Msica e Acentuao nas Cantigas dAmigo].
________ (2001). Afinidades Musicais: As Cantigas de Loor e a lrica profana galego-portuguesa, in
Memria dos Afectos. Homenagem da Cultura Portuguesa a Giuseppe Tavani. Lisboa: Colibri. Pp. 187-205.
________ (2002). Indcios de contactos potico-musicais entre a cultura trovadoresca e a cultura
rabo-andaluza, in Xarajib. Revista do Centro Luso-rabe de Silves 2: 107-113.
________ (forthcoming). The Layout of the Cantigas: A Musicological Overview, in The Galician Review.
FERREIRO FERNNDEZ, Manuel & MARTNEZ PEREIRO, Carlos Paulo (1996). Cantigas d Amigo. Antoloxa.
Vigo: Asociacin Scio-Pedaggica Galega.
FILGUEIRA VALVERDE, Xos (1992). Estudios sobre lrica medieval. Traballos dispersos (1925-1987). Vigo: Editorial Galaxia.
FINAZZI-AGR, Ettore (1976). Le due cantigas di Roy Gomez de Briteyros, Estudos Italianos em Portugal
38-39 (1975-1976): 183-206.
FONTES, Manuel da Costa (ed.) (1987). Romanceiro da Provncia de Trs-os-Montes. 2 vols. Coimbra: Por
ordem da Universidade.
FRENK, Margit (1987). Corpus de la antigua lrica popular hispnica (siglos XV a XVII). Madrid: Editorial
Castlia (Nueva Biblioteca de Erudicin y Crtica) (2nd ed. 1990).
GANGUTIA ELCEGUI, Elvira (1972). Poesa griega de amigo y poesa arbigo-espaola, Emerita XL, 2:
329-396.
GARCA MOUTON, Pilar & MORENO FERNNDEZ, Francisco (1994). El Atlas Lingstico y etnogrfico de Castilla-La Mancha. Materiales fonticos de Ciudad Real y Toledo, in (Pilar Garca Mouton, ed.)
Geolingstica. Trabajos Europeos. Madrid: Consejo Superior de Investigaciones Cientficas (Biblioteca de Filologa Hispnica: 12). Pp. 111-153.
GASSNER, Armin (1933). Zwanzig Lieder des Joan Ayras de Santiago, Revista da Universidade de Coimbra
XI (= Miscelnea de estudos em honra de Carolina Michalis de Vasconcellos): 385-418.
GONALVES, Elsa (1976a). La Tavola Colocciana. Autori Portughesi. Paris: Fundao Calouste Gulbenkian,
Centro Cultural Portugus (= ACCP X [1976]: 387-448).
________ (1976b). [Review of Minervini 1974] CN XXXVI: 121-128.
________ (1983). [Review of A. Ferrari 1979] Romania 104: 403-412.
________ (1986). Pressupostos histricos e geogrficos crtica textual no mbito da lrica medieval
galego-portuguesa: (1) Quel da Ribera; (2) A romaria de San Servando, in Critique Textuelle Portugaise.
Actes du Colloque. Paris: Fondation Calouste Gulbenkian, Centre Culturel Portugais. Pp. 41-53.
________ (1989). Filologia literria e terminologia musical. Martin Codaz esta non acho pontada, in
Miscellanea di studi in onore di Aurelio Roncaglia a cinquant anni dalla sua laurea. Modena: Mucchi
Editore. Pp. 623-635.
________ (1991). Poesia de Rei. Trs notas Dionisinas. Lisboa: Edies Cosmos.
________ (1993a). Ateudas ata a fiinda, in O Cantar dos Trobadores. Santiago de Compostela: Xunta
de Galicia. Pp. 67-186.

23

500 Cantigas d Amigo

________ (1993b). Tradio manuscrita da poesia lrica, in Lanciani & Tavani 1993: 627-632.
________ (1993c). Tavola Colocciana, in Lanciani & Tavani 1993: 615-618.
_______ (1993d). RodriguEanes de Vasconcelos, in Lanciani & Tavani 1993: 580-582.
GRZMACHER, W. (1865). Zur galicischen Liederpoesie, in Jahrbuch fr romanische und englische Litteratur.
Band VI: 351-361.
GUERRA, Antnio J. R. (1991). Contributos para a Anlise Material e Paleogrfica do Fragmento
Sharrer, in Actas. IV Congresso da Associao Hispnica de Literatura Medieval. vol. I (Sesses Plenrias). Lisboa: Edies Cosmos. Pp. 31-33.
HUBER, Joseph (1933). Altportugiesisches Elementarbuch. Heidelberg: Carl Winter (Sammlung romanischer
Elementar- und Hndbucher, I, 8) (Port tr. [by Maria Manuela Gouveia Delille] Gramtica do Portugus Antigo. Lisboa: Fundao Calouste Gulbenkian, 1986).
JAKOBSON, Roman (1973). Lettre Haroldo de Campos sur la texture potique de Martin Codax, in
Questions de potique. Paris: Seuil. Pp. 293-298 (Portuguese tr. in Reckert & Macedo [Lisboa n. d.],
pp. 35-47).
JENSEN, Frede (1978). The Earliest Portuguese Lyrics. Odense: Odense University Press.
LANCIANI, Giulia (1974). Ayras Veaz o il trovatore dimezzato, CN XXXIV: 99-115.
_______ & TAVANI, Giuseppe, eds. (1993). Dicionrio da Literatura Medieval Galega e Portuguesa. Lisboa:
Caminho.
LANG, Henry Roseman (1905). Old Portuguese Songs, in Bausteine zur romanischen Philologie. Festschrift
fr Adolfo Mussafia. Halle a. S. Pp. 27-45.
________ (1908). Zum Cancioneiro da Ajuda, ZRPh XXXII: 129-160, 290-311, 385-399.
________ (1934). A repetio de palavras rimantes na fiinda dos trovadores galaico-portugueses, in Miscelnea scientfica e literria dedicada ao doutor J. Leite de Vasconcellos. Coimbra: Imprensa da
Universidade.Vol. I, pp. 27-43.
LAPA, Manuel Rodrigues (1929a). Das Origens da poesia lrica em Portugal na Idade-Mdia. Lisboa: Edio
do Autor.
________ (1929b). O texto das cantigas damigo, in A Lingua Portuguesa I: 12-21, 56-66, 77-88,105-112 [cited here from rpt. in Lapa 1982].
________ (1970). Cantigas descarnho e de mal dizer dos cancioneiros medievais galego-portugueses. Edio crtica pelo
prof. . 2nd ed. Vigo: Editorial Galaxia [1st. ed. Coimbra: Editorial Galaxia, 1965] with Vocabulrio).
________ (1982). Miscelnea de lngua e literatura portugusa medieval. Rio de Janeiro: Instituto Nacional
do Livro / Ministrio da Educao e Cultura: 1965 (Biblioteca Cientfica Brasileira, Coleco de
Filologia, VII) (rpt. Coimbra: Por Ordem da Universidade, 1982).
LEITE DE VASCONCELLOS, Jos (1905). [Review of Lang 1905] RL VIII: 223-225.
LORENZO, Ramn (1977). La traduccion gallega de la Cronica General y de la Cronica de Castilla. Edicin
crtica anotada, con introduccion, ndice onomstico y glosario. Vol. II, Glosario. Orense: Instituto de Estudios Orensanos Padre Feijoo.
MARRONI, Giovanna (1971). Sullentit del canzoniere di Men Rodrigues Tenoiro, in Studi di Filologia
romanza offerti a Silvio Pellegrini. Padova: Liviana. Pp. 267-277.
MARTNEZ PEREIRO, Carlos Paulo (1992). As cantigas de Fernan Paez de Tamalancos. Edicin crtica con
introducin, notas e glosrio. Santiago de Compostela: Edicins Laiovento.

24

500 Cantigas d Amigo

MATTOSO, Jos (1984). Joo Soares Coelho e a gesta de Egas Moniz, in J. Mattoso, Portugal Medieval.
Novas Interpretaes. Lisboa: Imprensa Nacional-Casa da Moeda.
METTMANN, Walter (1959-1972). Afonso X, o Sabio. Cantigas de Santa Maria. 4 vols [Glossrio, in vol. 4].
Coimbra: Por ordem da Universidade (rpt. 2 vols. [Glossrio in vol. 2] Vigo: Edicins Xerais
de Galicia, 1981; 2nd ed.: Alfonso X, el Sabio, Cantigas de Santa Maria, Edicin, introduccin y notas
de . 3 vols. Madrid: Clsicos Castlia, 1986-1989 [cf. Parkinson 1988]).
MICHALIS DE VASCONCELLOS, Carolina (1895a). Zum Liederbuch des Knigs Denis von Portugal,
ZRPh XIX: 513-541.
________ (1895b). Fragmentos etymolgicos, RL III: 129-190.
________ (1904). Cancioneiro da Ajuda. Edio critica e commentada por . 2 vols. Halle a. S., Max Niemeyer
(rpt. with Glossrio [= Michalis 1920], Lisboa: Imprensa Nacional-Casa da Moeda, 1990).
________ (1911-1913). Lies de Filologia Portuguesa, segundo as preleces feitas aos cursos de 1911/12 e
de 1912/13. Seguidas das Lies Prticas de Portugus Arcaico. Lisboa: Dinalivro, n.d. (rpt.).
________ (1920). Glossrio do Cancioneiro da Ajuda, RL XXIII: 1-95.
MOLTENI, Enrico (1880). Il canzoniere portoghese Colocci-Brancuti, pubblicato nelle parti che completano il codice vaticano
4803. Halle a. S.: Max Niemeyer (Communicazioni dalle Biblioteche di Roma e da altre biblioteche
per lo studio delle lingue e delle letterature romanze, a cura di Ernesto Monaci, vol. II).
MONACI, Ernesto (1873). Canti antichi portoghesi tratti dal codice vaticano 4803 con traduzione e note a cura
di . Imola: Tip. DIgnazio Galeati e F.
MONTERO, Xess Alonso (1991). Fortuna literaria de Meendio, in Estudos Portugueses. Homenagem a
Luciana Stegagno Picchio. Lisboa: Difel. Pp. 86-109.
MONTERO SANTALHA, Jos-Martinho (1992). A cantiga Dissrom-m hoj, ai amiga, que nom (B 838, V [424]),
de Paai Gmez Charinho ( ca. 1295), e a expressom jogar bem/mal (a algum), Aglia 29: 61-102.
NOBILING, Oskar (1903). Zur Interpretation des Dionysischen Liederbuchs, ZRPh XXVII: 186-192.
________ (1907b). Zu Text und Interpretation des Cancioneiro da Ajuda, Romanische Forschungen
XXIII (= Mlanges Chabaneau): 339-385.
________ (1908). [Review of Michalis 1904] Archiv fr das Studium der neueren Sprachen und Literaturen
LXII, 121, n.s. XXI: 197-208.
NUNES, Jos Joaquim (1959). Crestomatia arcaica. Excertos da literatura portuguesa desde o que de
mais antigo se conhece at ao sculo XVI, acompanhados de introduo gramatical, notas e
glossrio. 5th ed. Lisboa: Livraria Clssica Editora (1st ed. 1906).
________ (1932). Cantigas damor dos trovadores galego-portugueses. Edio crtica acompanhada de introduo, comentrio, variantes, e glossrio por . Coimbra: Imprensa da Universidade (Biblioteca de escritores portugueses) (rpt. Lisboa: Centro do Livro Brasileiro, 1972).
________ (1975). Compndio de gramtica histrica portuguesa (Fontica e morfologia). 8th ed. Lisboa: Livraria Clssica Editora.
OLIVEIRA, Antnio Resende de (1987). A cultura trovadoresca no ocidente peninsular: trovadores e
jograis galegos, Biblos LXIII: 1-22.
________ (1988). Do Cancioneiro da Ajuda ao Livro das Cantigas do Conde D. Pedro. Anlise do
acrescento seco das cantigas de amigo de , RHI 10: 691-751.
________ (1989). A Galiza e a cultura trovadoresca peninsular, RHI 11: 7-36.
________ (1993). A caminho de Galiza. Sobre as primeiras composies em galego-portugus,
in O Cantar dos Trobadores. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia. Pp. 249-260 (rpt. in Oliveira 2001b: 65-78).

25

500 Cantigas d Amigo

________ (1994). Depois do Espectculo Trovadoresco. a estrutura dos cancioneiros peninsulares e as


recolhas dos sculos XIII e XIV. Lisboa: Edies Colibri (Coleco: Autores Portugueses).
________(1995). Trobadores e Xograres. Contexto histrico. (tr. Valentn Arias) Vigo: Edicins Xerais
de Galicia (Universitaria / Historia crtica da literatura medieval).
________ (1997a). Arqueologia do mecenato trovadoresco em Portugal, in Actas do 2 Congresso
Histrico de Guimares, pp. 319-327 (rpt. in Oliveira 2001b: 51-62).
________ (1997b). Histria de uma despossesso. A nobreza e os primeiros textos em galego-portugus, in RHI 19: 105-136.
________ (1998a). Le surgissement de la culture troubadouresque dans loccident de la Pninsule
Ibrique (I). Compositeurs et cours, in (Anton Touber, ed.) Le Rayonnement des Troubadours,
Amsterdam. Pp. 85-95 (Internationale Forschungen zur allgemeinen und vergleichenden
Literaturwissenschaft) (Port. version in Oliveira 2001b: 141-170).
________ (1998b). Galicia trobadoresca, in Anuario de Estudios Literarios Galegos 1998: 207-229 (Port.
Version in Oliveira 2001b: 97-110).
________ (2001a). Aventures i Desventures del Joglar Gallegoportougus (tr. Jordi Cerd). Barcelona:
Columna (La Flor Inversa, 6).
________ (2001b). O Trovador galego-portugus e o seu mundo. Lisboa: Notcias Editorial (Coleco
Poliedro da Histria).
________ & RIBEIRO MIRANDA, Jos Carlos (1997). A segunda gerao de trovadores galego-portugueses: temas, formas e realidades, in (Juan Paredes Nunes, ed.) Medioevo y literatura. Actas del
V Congreso de la Asociacin Hispnica de Literatura Medieval III. Granada: Universidad de Granada.
Pp. 499-512 (rpt. in Oliveira 2001b: 97-110).
PANUNZIO, Saverio (1971). Per una lettura del canzoniere amoroso di Roy Queimado, SMV XIX:
181-209.
PARKINSON, Stephen (1987). False Refrains in the Cantigas de Santa Maria, Portuguese Studies 3: 22-55.
________ (1991). [review of W. Mettmann, Cantigas de Santa Maria (Cantigas 101-260), vol. II (Madrid:
Castlia, 1988)] MLR 86: 489-490.
________ (1993). Os tabelies de 1290. O inqurito lingustico dionisaco (paper given at Univ.
Nova de Lisboa, 25 June 1993).
________ (1997). Editions for Consumers: Five Versions of a Cantiga de Santa Maria, in (Benigno
Fernndez Salgado, ed.) ACTAS, IV Congreso Internacional de Estudios Galegos, Universidade de Oxford,
26-28 Setembro 1994. Oxford: Oxford Centre for Galician Studies. Pp. 57-75.
________ (1999). Two for the price of one: on the Castroxeriz Cantigas de Santa Maria, in (Derek W.
Flitter & Patricia Odber de Baubeta, coord.) Ondas do Mar de Vigo. Actas do Simpsio Internacional
sobre a Lrica Medieval Galego-Portuguesa. Birmingham: Seminario de Estudios Galegos, Department
of Hispanic Studies, University of Birmingham. Pp. 72-88.
________ (2000a). Phonology and Metrics: Aspects of Rhyme in the Cantigas de Santa Maria, in
(Alan Deyermond, ed.) Proceedings of the tenth Colloquium of the Medieval Hispanic Research Seminar.
London: Dept. of Hispanic Studies, Queen Mary and Westfield College. Pp. 131-144.
_______ (2000b). Layout and Structure of the Toledo Manuscript of the Cantigas de Santa Maria, in
(Stephen Parkinson, ed.) Cobras e Son. Papers on the Text, Music and Manuscripts of the Cantigas de Santa Maria. Oxford: Legenda. Pp. 133-153.
_______ (2000c). Layout in the Cdices Ricos of the Cantigas de Santa Maria, Hispanic Research Journal 1:
243-274.
PELLEGRINI, Silvio (1928). I lais portoghesi del codice Vaticano. lat. 7182, AR XII: 303-317 (rpt. in
Pellegrini 1959: 184-199).

26

500 Cantigas d Amigo

________ (1930). AR XIV: 275-322.


________ (1933). Appunti su una canzone di re Dionigi e sulla fortuna di Occasio nella penisola
iberica, AR XVI: 439-459 (rpt. in Pelligrini 1959: 141-160).
________ (1936). Malmaritate inesistenti nel Canzoniere di Joan Airas, BF IV: 79-82 (rpt. in Pellegrini
1959: 129-133).
________ (1959). Studi su trove e trovatori della prima lirica ispano-portoghese. seconda edizione riveduta e
aumentata. Bari: Adriatica Editrice (Biblioteca di filologia romanza diretta da Giuseppe E.
Sansone, 3) (1st ed. Torino: Casa Editrice Giuseppe Gambino,1937).
________ (1969). Il canzoniere di D. Lopo Lins. Napoli: Pubblicazioni della Sezione Romanza dell
Istituto Universitario Orientale (Testi, vol. IV = AION XI [1969]: 155-192; rpt. in Pellegrini
1977: 44-82).
________ (1977). Variet Romanze. Bari: Adriatica Editrice (Biblioteca di Filologia Romanza diretta
da Giuseppe E. Sansone, 28).
PELLEGRINI, Silvio & MARRONI, Giovanna (1981). Nuovo repertorio bibliografico della prima lirica galego-portoghese
(1814-1977). LAquila: Japadre Editore (Romanica vulgaria. Collezione di testi medievali romanzi
diretta da Giuseppe Tavani, 3).
PICCAT, Marco (1989). Le cantigas damor di Bonifacio Calvo, ZRPh 105: 161-177.
PIEL, Joseph-Maria (1989). Estudos de Lingustica Histrica Galego-Portuguesa. Lisboa: Imprensa Nacional-Casa da Moeda (Estudos Gerais/Srie Universitria).
RAMOS, Maria Ana (1984). A transcrio das fiindas no Cancioneiro da Ajuda, BF XXIV (= Hom. a
Manuel Rodrigues Lapa): II, 11-22.
________ (1988). Um provenalismo no Cancioneiro de Ajuda: senner, in Homenagem a Joseph M.
Piel por ocasio do seu 85 aniversrio. Tubingen: Max Niemeyer. Pp. 621-637.
________ (1989). Tradies grficas nos manuscritos ibricos da lrica galego-portuguesa. Actes
du XVIIIme Congrs International de Linguistique et de Philologie Romanes, Trier, 1986, publies par M. D.
Kremer. Tbingen: Max Niemeyer Verlag. Tome 6, pp. 37-48.
________ (1993). Cancioneiro da Ajuda, in Lanciani & Tavani 1993: 115-117.
________ (1994). O Cancioneiro da Ajuda. Histria do Manuscrito, Descrio e Problemas, in Cancioneiro da Ajuda [ed. fac.]. Apresentao, Estudos e ndices. Lisboa: Edies Tavola Redonda. Pp. 27-47.
________ (1995). A separao silbica na cpia da poesia lrica galego-portuguesa. Outro indcio
de antecedentes musicais, in Miscelnea de Estudos Lingusticos, Filolgicos e Literrios in Memoriam
Celso Cunha. Rio de Janeiro: Editora Nova Fronteira. Pp. 703-719.
RECKERT, Stephen & MACEDO, Helder (1996). Do cancioneiro de Amigo. 3rd ed. [without Jakobson 1973]
Lisboa: Assrio e Alvim (documenta potica / 3) (2nd ed. Lisboa n.d.; 1st ed. Lisboa 1976).
RODRIGUES, Isabel (1998). As fiindas das Cantigas dAmigo de Johan Airas de Santiago [unpublished
seminar paper, Univ. Nova de Lisboa].
RONCAGLIA, Aurelio (1984). Ay flores, ay flores do verde pino, in BF XXIV (= Hom. a Manuel Rodrigues
Lapa): II, 1-9.
RUGGIERI, Jole (1927). Le varianti del canzoniere portoghese Colocci-Brancuti nelle parti comuni al
Codice Vaticano 4803, AR XI: 459-510.
RUSSO, Mariagrazia (1990). Il personaggio storico Pero de Veer, CN L (1-2): 165-194.
SANSONE, Giuseppe (1954). Note testuali ad una nuova edizione del canzoniere Portoghese Colocci-Brancuti, Filologia romanza 1, 1: 89-101 (rpt. in G. Sansone, Saggi Iberici [Bari: Adriatica Editrice,
1974], pp. 271-293.)

27

500 Cantigas d Amigo

SHARRER, Harvey L. (1989). La materia de Bretaa en la poesa gallego-portuguesa, in (Vicente Beltrn,


ed.) Actas del I Congresso de la Asociacin Hispnica de Literatura Medieval. Barcelona: PPU. Pp. 561-569.
________ (1991). Fragmentos de Sete Cantigas dAmor de D. Dinis, Musicadas uma Descoberta,
in Actas. IV Congresso da Associao Hispnica de Literatura Medieval. Lisboa: Edies Cosmos. Vol. I
(Sesses plenrias), pp. 13-29.
SIMES, Manuel (1991). Il Canzoniere di D. Pedro, Conte di Barcelos. edizione critica, con introduzione,
note e glossario. LAquila: Japadre Editore (Romanica Vulgaria, Collezione di testi medievali
diretta da Giuseppe Tavani, 8 [Sezione A. Poesia lirica]).
SPAGGIARI, Barbara (1980). Un esempio di struttura poetica medievale: Le cantigas de amigo di
Martin Codax, ACCP XV: 749-839.
SPAMINATO BERETTA, Margherita (1962). Fernan Garcia Esgaravunha. Canzoniere. Edizione critica a cura di .
Napoli: Liguori Editore (Romanica Neapolitana a cura di Francesco Bruni e Alberto Vrvaro, 19).
STEGAGNO PICCHIO, Luciana (1962). Le poesie damore di Vidal, giudeo di Elvas, CN XXII: 40-61
(Portuguese tr. in Stegagno Picchio 1979: 68-93; French tr. in Stegagno Picchio 1982, I: 63-90).
________ (1968). Martin Moya. Le Poesie. Edizione critica, introduzione, commento e glossario a
cura di . Roma: Edizioni dell Ateneo (Officina Romanica, collana diretta da Aurelio Roncaglia,
11; Sezione di studi e testi portoghesi e brasiliani a cura di Luciana Stegagno Picchio, 6).
________ (1979). A Lio do texto. Filologia e Literatura. I Idade Mdia. Lisboa: Edies 70.
________ (1980). Sulla Lirica Galego-Portoghese: un Bilancio, in (Jean Marie dHeur & Nicoletta
Cherubini, eds.) tudes de Philologie Romane et dHistoire Littraire offertes Jules Horrent (Lige). Pp. 333-350 (French tr. in Stegagno Picchio 1982, I: 121-145).
________ (1982). La Mthode philologique. crits sur la littrature portugaise. 2 vols. Paris: Fundao Calouste
Gulbenkian, Centro Cultural Portugus (Civilizao Portuguesa, V).
________ (1986). Lrica galego-portuguesa: um nome e um estilo potico, in Actas. I Congresso
Internacional de Lngua galego-portuguesa na Galiza. Ourense: AGAL. Pp. 647-661.
________ (1991). Para una nueva interpretacin de la pastorela gallego-portuguesa, in Actas.
II Congreso de la Asociacin Hispnica de Literatura Medieval. Alcal de Henares: Universidade de
Alcal de Henares. Vol. I, pp. 89-102.
STORCK, Wilhelm (1885). Hundert altportugiesische Lieder. Zum ersten Male deutsch von . Paderborn
und Mnster.
TAVANI, Giuseppe (1959). LER. Per una correzione congetturale alle cantigas de amigo CV 246 = CB
645 e CV 754 = CB 1151-1152, CN XIX: 251-264 (rpt. in Tavani 1988a: 361-376).
________ (1963). Appunti sulla grafia e la pronuncia del portoghese medievale. I: Moirer-morrer,
Convivium XXXI: 214-216.
________ (1967a). Repertorio metrico della lirica galego-portoghese. Roma: Edizioni dellAteneo (Officina
Romanica, collana diretta da Aurelio Roncaglia, 7; Sezione di studi e testi portoghesi e brasiliani
a cura di Luciana Stegagno Picchio, 5).
________ (1967b). La tradizione manoscritta della lirica galego-portoghese, CN XXVII: 41-49.
________ (1969). Poesia del Duecento nella Penisola Iberica. Problemi della lirica galego-portoghese. Roma:
Edizioni dellAteneo (Officina Romanica, collana diretta da Aurelio Roncaglia, 12; Sezione di
studi e testi portoghesi e brasiliani a cura di Luciana Stegagno Picchio, 7).
________ (1979). A proposito della tradizione della lirica galego-portoghese, Medioevo Romanzo
VI: 372-418.
________ (1980). La Poesia lirica galego-portoghese, in Les Genres lyriques (tome 1, fasc. 6. of Grundriss
der Romanischen Literaturen des Mittelalters, II. Heidelberg, Carl Winter Universittsverlag (Galego tr.

28

500 Cantigas d Amigo

[by Rosario lvarez Blanco e Henrique Monteagudo]: A poesia lrica galego-portuguesa. Vigo: Editorial
Galaxia, 1986; Portuguese tr. [by Isabel Tom and Emdio Ferreira]: A Poesia Lrica Galego-Portuguesa. Lisboa: Comunicao, 1990).
________ (1988a). Ensaios Portugueses. Filologia e Lingustica. Lisboa: Imprensa Nacional-Casa da Moeda.
________ (1988b). Proposta para unha nova lectura da cantiga de Mendinho, Grial XXVI: 59-61.
________ (1999). Arte de Trovar do Cancioneiro da Biblioteca Nacional de Lisboa. Introduo, Edio crtica
e Fac-smile. Lisboa: Edies Colibri.
VARNHAGEN, F. A. de (1872). Cancioneirinho de trovas antigas colligidas de um grande cancioneiro da Bibliotheca
do Vaticano, precedido de uma noticia critica do mesmo grande cancioneiro, com a lista de
todos os trovadores que comprehende, pela maior parte portuguezes e gallegos. Vienna:
[Typographia I. E. R. do E. E. da Corte] 1870; 2nd ed. Vienna, 1872.
VATTERONE, Sergio (1988). Appunti sul testo delle due Cantigas di Caldeyron, SMV XXXIV: 155-181.
WEISS, Julian (1988). Lyric Sequences in the Cantigas damigo, BHS LXV: 21-37.
WILLIAMS, Edwin B. (1962). From Latin to Portuguese. 2nd ed. Philadelphia: University of Pennsylvania
Press (1st ed. Philadelphia, 1938).

3. Dictionaries and lexica


3. Dicionrios e lxicos

COROMINAS = Joan Corominas, Diccionrio Crtico-Etimolgico Castellano e Hispnico. con la colaboracin


de Jos A. Pascual. 5 vols. Madrid: Editorial Gredos, 1984-1991.
HALOT = The Hebrew and Aramaic Lexicon of the Old Testament by Ludwig Koehler and Walter Baumgartner,
subsequently revised by Walter Baumgartner and Johann Jakob Stamm, with assistance from
Benedikt Hartmann, Zeev Ben-Hayyim, Eduard Yechezkel Kutscher, Phillipe Reymond. 5 vols.
Leiden, New York, Kln: E. J. Brill, 1994-2000.
LEHMANN = Lehmann, Winfred P., A Gothic Etymological Dictionary. Based on the third edition of
Vergleichendes Wrterbuch der Gotischen Sprache by Sigmund Feist. By Winfred P. Lehmann, with
bibliography prepared under the direction of Helen-Jo J. Hewitt. Leiden: E. J. Brill, 1986.
LIV = Lexicon der Indogermanischen Verben. Die Wurzeln und ihre Primrstammbildungen. Unter Leitung von
Helmut Rix und der Mitarbeit vieler anderer, bearbeitet von Martin Kmmel, Thomas Zehnder,
Reiner Lipp, Brigitte Schirmer. Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Verlag, 1998.
LSJ = A Greek-English Lexicon compiled by Henry George Liddell and Robert Scott, revised and augmented
throughout by Sir Henry Stuart Jones with the assistance of Roderick McKenzie and with the
cooperation of many scholars. With a revised supplement. Oxford: At the Clarendon Press, 1996.
MACHADO, Dicionrio = Jos Pedro Machado, Dicionrio Etimolgico da Lngua Portuguesa com a mais
antiga documentao escrita e conhecida de muitos dos vocbulos estudados. 3rd ed., 5 vols.
Lisboa: Livros Horizonte, 1977 (1st ed. 1952).
NIERMEYER = Mediae Latinitatis Lexicon Minus. Lexique Latin Mdivale-Franais/Anglais. A Medieval
Latin-French/English Dictionary. composuit J. F. Niermeyer, perficiendum curavit C. van de Kieft.

29

500 Cantigas d Amigo

Abbreviationes et index fontium composuit C. van de Kieft, adiuvante G. S. M. M. LakeSchoonebeek. Leiden-New York-Kln: E. J. Brill, 1993 (1st ed. 1976).
OED = The Compact Edition of the Oxford English Dictionary. Complete text reproduced micrographically.
2 vols. Oxford: Clarendon Press, 1971.
OLD = Oxford Latin Dictionary. ed. P. G. W. Glare. Oxford: Clarendon Press, 1983.
REW = Romanisches etymologisches Wrterbuch von W. Meyer-Lbke. Heidelberg: Carl Winter
Universittsverlag, 1992 [1934]).

30

500 Cantigas d Amigo

INTRODUO

O corpus das 500 cantigas d amigo, compostas entre 1220 e 13501, por um total de 88 poetas,
o maior corpus de poesia amorosa de voz feminina que sobreviveu da Europa medieval e antiga.
Oferece um campo ainda pouco explorado para o estudo da voz feminina, ou seja, do discurso, do
direito, da sexualidade, da mentalidade (por muito que essa voz possa ser manipulada, os aspectos arcaicos destes poemas, a nvel social, lingustico e musical, sugerem que essa voz genuna
nas suas origens).2 Alm disso, muitos estudiosos defenderam que entre as cantigas d amigo h
sequncias organizadas para execuo. Se elas existem e acredito que possa ser demonstrado
que sim estas seriam as primeiras sequncias de cantigas amorosas em qualquer lngua verncula
na histria da literatura europeia, providenciando uma oportunidade nica para estudar a evoluo de uma forma de arte lrico-dramtica a partir das suas partes constituintes, algo com que
Aristteles aparentemente apenas podia sonhar.
Assim, lemos cantigas d amigo no apenas porque as achamos belas, musicais, engenhosas,
erticas, bem delineadas, mas porque so a fonte principal para um captulo ainda por escrever
na histria da cultura europeia. Mas isso ser assunto para uma outra ocasio.3 Aqui direi, to
brevemente quanto possvel, quais as suas fontes, quando e como foram editadas at hoje e
como as tratei nesta edio.

1. Corpus, manuscritos e edies


1.1. Corpus e manuscritos
As 500 cantigas d amigo medievais galego-portuguesas sobreviveram (depois de cerca de 200
anos de amnsia generalizada que seguiu o seu desaparecimento do palco cultural e poltico c. 1350)
num manuscrito (de estrutura complicada, talvez no um nico manuscrito mas um complexo de
vrios) agora perdido, do qual possumos dois testemunhos, ambos grandes cancioneiros:
B = cod. 10991, Biblioteca Nacional, Lisboa; redescoberto em 1878 na biblioteca do Conde
Paolo Brancuti di Cagli, anteriormente e ainda chamado Colocci-Brancuti (Monaci, em Molteni
1880; Michalis, CA, vol. II, p. 48-54; Ferrari 1979, 1993b);
V = cod. lat. 4803, Biblioteca Apostolica Vaticana; redescoberto c. 1840 entre os pertences
da Biblioteca do Vaticano (Michalis, CA, vol. II, pp. 15-16; Ferrari 1993c).

Nenhuma cantiga d amigo pode ser datada com segurana antes de 1220 e a maior parte dos poetas em relao a quem
temos datas confiveis estavam activos entre c. 1225 e c. 1285. A morte de D. Dinis, em 1325, pe um terminus ante quem nas
suas composies, mas estas provavelmente datam de muito mais cedo. Assim, podemos dizer que praticamente todo o
corpus foi composto entre c. 1220 e c. 1300 (Oliveira 1998b).
2
Ferreira (1986; 2000: 249) salienta aspectos musicais arcaicos; alguns desses aspectos sociais e formais j tinham sido
apontados por Lang (1894: lxiii-ciii). Apesar das atribuies e do papel dos homens como compositores, executantes e
escribas, estes no podem ser donos de uma tradio potica que foi passando de mes para filhos durante sculos. Alguns
desses filhos presumivelmente foram estes autores.
3
Algumas das minhas opinies sobre a potica das cantigas d amigo foram j abordadas em Cohen 1996b. O trabalho que
tenho desenvolvido sobre este assunto, para fazer sentido, tem que esperar pela publicao desta edio.

53

500 Cantigas d Amigo

O humanista italiano Angelo Colocci (1474-1549) mandou copiar estes dois manuscritos, certamente
depois de 1504, possivelmente cerca de 1525-1526 (Ferrari 1979, Gonalves 1986: 41-45). Anna Ferrari
(1979) analisou B, mas continua por realizar [2001] um estudo codicolgico de V (ver Ferrari 1993c).
C = Autori portughesi, in cod. lat. 3217, Biblioteca Apostolica Vaticana, um index que
Colocci fez de B. Chamado por essa razo La Tavola Colocciana, transcrito primeiro por Ernesto
Monaci (1875a), foi objecto de um estudo exaustivo por Elsa Gonalves (1976a). A Tavola
importante, no por fixar os textos (no possui nenhum), mas como evidncia para a atribuio e soletrao de nomes, especialmente para os nomes dos poetas cujo trabalho
desapareceu, e o nmero de poemas a eles atribudo, em partes da tradio manuscrita
para as quais o nosso nico testemunho.
H tambm uma cpia de V feita entre 1592 e 1612, que reapareceu em 1983 e foi adquirida
pela Universidade da Califrnia, Berkeley, onde est depositada na Bancroft Library. Este manuscrito, como Arthur Askins (1991) demonstrou, um descriptus parcial e imperfeito de V. Sem autoridade independente, no citado nesta edio.1
Nem V nem B contm o corpus inteiro das cantigas d amigo: em cada manuscrito faltam alguns
textos que se encontram no outro.
Sete cantigas d amigo encontram-se apenas em B:
B 47 no f.15 v (Fernan Figueira de Lemos);
B 265 no f.68v (Roi Queimado);
B 332 no f.77r (Rodrig Eanes Redondo);
B 368 no f.84r (Rodrig Eanes de Vasconcelos);
B 373 no f.85r (Pero Mafaldo);
B 383 no f.86r (Pero Mafaldo);
B 456 no f.101r (El Rey Don Affonso de Leon).
Para nove cantigas d amigo e grande parte de uma pastorela, V o nosso nico testemunho:2
V 554 no f.87v (uma pastorela de Johan Airas; B 967, f.209r, termina no v. 5 Apertandosse);
V 590, vv. 4-14 em f.94r (Roi Marti~iz d Ulveira; B 1001 f.216v termina no v. 3);
V 591 no f.94r (Roi Marti~iz d Ulveira);
V 594 no f.94v (Johan Airas);
V 595 nos ff.94v-95r (Johan Airas);
V 596 no f.95r (Johan Airas);
V 597 no f.95r (Johan Airas);
V 598 no f.95r-v (Johan Airas);
V 599 no f.95v (Johan Airas);
V 600 no f.95v (Johan Airas).
1

Contudo, pode oferecer algumas leituras de V melhores do que as que estavam diposio de Monaci, uma vez que a
tinta corrosiva usada ao copiar V danificou o manuscrito. A descrio de Askins indica que improvvel que lance mais do
que uma luz apenas superficial em problemas textuais especficos. As cpias que observei confirmam-no.
2
Dois flios foram arrancados de B entre 216v e 217r. O texto termina depois do v. 3 de B 1001 (= V 590) e recomea com
o v. 3 de B 1012 (= V 602).

54

500 Cantigas d Amigo

Muitas letras e palavras, algumas frases e versos e at algumas estrofes inteiras que esto presentes num manuscrito faltam no outro. Todas essas omisses so referidas no aparato crtico.
Os sete poemas de Martin Codax so tambm transmitidos (e na mesma ordem) pelo Pergaminho Vindel, ms. 979, Pierpont Morgan Library, Nova Iorque, siglum N. Descoberto em 1913 e sendo
provavelmente um manuscrito de fins do sculo XIII ou princpios do XIV, o famoso pergaminho
um documento nico na filologia romnica no esteve acessvel aos estudiosos desde 1922
at ao seu reaparecimento, de forma algo dramtica, meio sculo depois (Ferreira 1986: 61, n. 1;
cf. Pellegrini & Marroni 1982: 25, n. 4). Foi adquirido em 1977 pela Morgan Library. Manuel Pedro
Ferreira publicou um estudo de N em 1986 e a sua anlise, recentemente actualizada, fundamental para o entendimento da msica.1
Assim, as nossas fontes para as cantigas d amigo so B e V, com a ajuda inestimvel de N no
caso de Martin Codax. O stemma codicum tem sido disputado, mas parece agora claro que tanto B
como V so cpias de um nico exemplar (ver Gonalves 1993b).
Chegar a esta concluso no foi um processo rpido, mesmo depois da edio da Tavola Colocciana
por Elsa Gonaves (1976) e da anlise codicolgica de B por Anna Ferrari (1979). Tanto estas estudiosas (Gonalves 1983: 412 e Ferrari 1991: 322) como Jean Marie DHeur (1984: 23-43) rejeitaram depois
o stemma de Tavani e substituram-no por um stemma mais simples que irmana os manuscritos B e V.2
Entretanto, a estrutura interna da tradio manuscrita, a cronologia e geografia dos poetas e o
seu contexto social e poltico foram investigados e analisados num livro importante (1994; ver
tambm 1995 [e agora 2001]) e numa srie de artigos (1987, 1988, 1989, 1993, 1995, 1997a, 1997b,
1998a, 1998b [ver agora 2001a]) por Antnio Resende de Oliveira.

1.2 Edies
Ernesto Monaci publicou uma transcrio paleogrfica de V em 1875 (Monaci 1875a).
Usando esse texto, excelente mas no sem erros, Teophilo Braga produziu uma edio crtica de
V, muito fraca, em 1878. Embora os seus erros e defeitos desafiem qualquer descrio (e diz-se terem
enraivecido Monaci), no totalmente desmerecedora (como mostra o aparato desta edio).
A transcrio de Enrico Molteni das partes de B que no esto em V (Molteni 1880) contm
apenas sete cantigas d amigo (as listadas acima como exclusivas de B). At agora no surgiu
nenhuma transcrio paleogrfica completa de B.3
1

Antes denominado PV ou R (por Pellegrini e outros, na suposio incorrecta de se tratar de um rtulo [Ferreira diz que
uma folha volante morfologicamente distinta, mas funcionalmente equivalente aos rtulos mencionados em BV]), o
justamente famoso Pergaminho Vindel ir ser aqui referido como N (por Nova Iorque, a sua actual localizao) por razes
prticas, para evitar confuses com V. No que diz respeito relao entre a tradio representada por BV e a representada
por N, ver Cunha 1986: 65-83 (argumentando contra Spaggiari 1980; ver tambm o prefcio de Cunha a Ferreira 1986). (Ver
agora Ferreira 1998b, com uma importante crtica relativamente ao seu trabalho anterior.)
2
O trabalho sobre o stemma comea com Monaci 1875a, e novamente Monaci em Molteni 1880, seguido por Michalis CA,
vol. II, pp. 210-226, 286-288, at ao trabalho de Tavani e DHeur. Tavani nunca encurtou o seu volumoso stemma, apesar dos
protestos de DHeur. Para o stemma e descrio dos manuscritos ver Gonalves 1993b, 1993c e Ferrari 1993b, 1993c. Para o
Cancioneiro da Ajuda, ver Ramos 1993, 1994.
3
J. Ruggieri 1927, a nica comparao disponvel das variantes de grande parte de B no transcritas por Molteni, foi
condotto su la copia fotografica del codice posseduta dalla Biblioteca Nazionale di Roma (1927: 460) e provavelmente
por essa razo que padece de tantos erros.

55

500 Cantigas d Amigo

Elza Pacheco Machado e Jos Pedro Machado publicaram, entre 1949 e 1964, uma edio semidiplomtica, semicrtica, de B. Embora justamente criticada por graves defeitos (Cintra 1983) e ridicularizada desde o incio (por exemplo, por Sansone 1954) como bizarra e hbrida, oscilando entre
uma transcrio e uma edio crtica1, de longe em longe a nica com a leitura correcta.2 Tem sido
dito, de forma cruel, que o seu maior contributo foi a publicao, pela primeira vez, de fotografias do
manuscrito. Quaisquer que sejam os seus mritos e defeitos, no uma transcrio de B.
Portanto, a edio de V feita por Monaci uma transcrio paleogrfica; a edio dos Machados de B no nem uma transcrio nem uma edio crtica. A edio crtica de Braga agora de
interesse sobretudo para os estudiosos da histria do texto. Deve ser sublinhado que Braga no
esperou para ver as leituras de B, o que lhe teria permitido corrigir centenas de erros em V; em vez
disso apressou-se a publicar o seu livro no mesmo ano em que B foi descoberto (1878).
O nico texto de (quase) todas as cantigas de amigo que se autoproclama de edio crtica
baseada em B e V e N para Codax o de Jos Joaquim Nunes: Cantigas damigo dos trovadores galego-portugueses. Edio crtica acompanhada de introduo, comentrio, variantes, e glossrio por . 3 vols. (Coimbra:
Imprensa da Universidade, 1926-1928). Bastante citada, demasiadas vezes de pouca confiana,
eivada de centenas de erros tanto no texto (vol. II) como no aparato (Variantes, no vol. III, pp. 441-573).3 Apesar de tudo representou, falando de modo geral, um avano no seu tempo.4
Nunes no inclui uma cantiga d amigo (B 368 [=Rodrig Eanes de Vasconcelos-4], embora
Tavani diga [1986: 321] que este poema pode ser interpretado como uma cantiga d amor homossexual ou como um dilogo entre um homem e uma mulher). Omite tambm Guilhade-9 (B [748bis]
/ V 351), que pertence s cantigas d amigo daquele poeta, mesmo que no seja em si mesma uma
cantiga d amigo (dado que parte de uma sequncia organizada na qual tem um importante
papel estrutural; ver Cohen 1996a, 1996b: 27-36). Por outro lado, Nunes inclui correctamente Dinis-21 (B 572/ V 176), apesar de ser o rapaz quem comea o dilogo (cf. Cohen 1987: 104 [n. 7] e
113 [n. 36]).
1
No vol. VIII, pp. 473-474, os Machados respondem numa Autocrtica, que termina com estas palavras pouco
tranquilizadoras: certo crtico italiano achou-a [scil. edio] cmica, o que redobra a sua utilidade em funo do divertimento proporcionado (p. 474).
2
Ocasionalmente os Machados destacam-se como os nicos editores com a leitura correcta, por lerem acertadamente
com BV (e, em princpio, deveriam ler sempre de acordo com B) onde outros editores erroneamente mudam o texto, ou
porque outros falham em prestar ateno a uma leitura correcta de B (por exemplo, Solaz-3, v. 10 nen lho quis sol caber) ou
ainda porque, em ocasies mais raras, separam correctamente as letras dos manuscritos para apresentar uma sintaxe e
um sentido coerente (ver Guilhade-20, v. 21 chuf an; Solaz-1, v. 2 Agor a e v. 5 Penad a). Nota bene: Ao longo de praticamente
toda a edio refiro as cantigas d amigo pelos nmeros do manuscrito e pelo nome do poeta. Aqui, na introduo, tomei
a liberdade de usar os nmeros correspondentes aos poemas desta edio (ver infra, seco 8). Da nesta nota a indicao
Solaz-3 = B 830 / V 416 (Solaz). Espera-se que este novo sistema facilite as referncias s cantigas d amigo no futuro. Usei-o
apenas algumas vezes na edio (por exemplo, nas notas em Johan Airas-26) porque o sistema foi estabelecido depois de
a maior parte das notas ter sido escrita.
3
A reedio de 1973 (h muito fora de circulao) no incorpora as correces e adies de Nunes ao texto, aparato,
comentrio e glossrio (ver vol. I, pp. 465-471 e vol. III, pp. 707-728; outras correces e sugestes relativas ao texto dos
poemas esto espalhadas pelo comentrio [vol. III, pp. 1-437], e algumas leituras so encontradas no vol. I).
4
E ainda oferece o nico glossrio para o corpus (vol. III, pp. 577-704), embora o de Nunes seja o mais fraco dos glossrios para os quatro gneros. Inclui palavras baseadas em leituras erradas ou conjecturas pouco afortunadas (afogar,
enguear, merger, reassanhar-se [ver Charinho-2, Reimon Gonalves-1, Guilhade-18, Berdia-4]). E naturalmente no regista
palavras que foram eliminadas do texto (enartado, fogir, jogar; [ver Garcia Soares-2, Guilhade-20, Charinho-2], ou que so
o resultado de trabalho tardio no texto (avol, acoomhar-se, uviar [ver Guilhade-21, Bolseiro-8, Bolseiro-2]). Para alm
disto, muitas palavras comuns (Deus, luz, madre, mar, mundo, noite, rio, sal, sol, terra, banhar, chegar, chorar, mandar, negar,
preguntar, vencer, etc.) no constam do glossrio, aparentemente porque os estudantes portugueses no precisariam de
ajuda para entender estas palavras. (No entanto, algumas palavras que mereciam entrar no glossrio so tambm

56

500 Cantigas d Amigo

Contudo, inclui erroneamente uma cantiga d amor (CCCLXXXIII = B 1151-1152 / V 754 [Johan
Zorro]) e acrescenta duas pardias de cantigas d amigo encontradas em BV entre as cantigas
d escrnio e mal dizer (CXLV e CXLVI = B 1390 / V 999 e V 1008 [Gonal Eanes do Vinhal]), embora
o seu gnero seja clarificado pela sua localizao e pela rubricas que as precedem.1
Nunes inclui as pastorelas, tal como eu fao, embora deva ser sublinhado que s uma delas
de Johan Perez d Avoin est numa seco da tradio manuscrita que contm exclusivamente as
cantigas d amigo do mesmo autor (mas cf. a posio de Airas Nunes-4 em BV).2
As edies fac-similadas de V (1973) e B (1982) tornaram as fontes manuscritas das cantigas
d amigo mais acessveis aos estudiosos. Para ser justo, as fotografias reproduzidas no fac-simile
de B publicadas pelos Machados (pouco a pouco, no fim de cada um dos oito volumes entre 1949
e 1964), embora reduzidas em tamanho, cortando assim material que estava nas margens, so
por vezes mais claras do que aquelas da edio fac-similada de 1982. E um dos muitos mritos do
estudo de N feito por Ferreira (1986) foi divulgar uma reproduo a cores.3
As edies monogrficas das composies de poetas individuais comeam com Lopez de Moura
1847 (Dinis). E devemos prestar especial ateno a E. Monaci 1875b (as cantigas d amigo de
Johan Servando). Mas as primeiras edies que podemos apelidar de modernas e filologicamente
confiveis (embora no isentas de erros) so as de Henry Roseman Lang 1894 (Dinis) e Oskar
Nobiling 1907a (Johan Garcia de Guilhade). O trabalho neste sentido retomado apenas em 1945
com um fluxo contnuo, de 1960 em diante, em grande parte resultante do trabalho de especialistas italianos, estudiosos treinados em Itlia ou estudiosos que seguiam o modelo italiano, sendo
Celso Ferreira de Cunha (1949, 1956 [ver agora Cunha 1999]) uma notvel excepo. Temos agora
cerca de metade do corpus em edies monogrficas e vrias apareceram ao longo da ltima
dcada mas mesmo assim cerca de metade dos 88 poetas a quem as cantigas d amigo so
atribudas est por trabalhar.
Nem todas as edies tm a mesma qualidade. O meu juzo sobre cada uma delas ficar claro ao
longo do texto, aparato e notas desta edio, por isso no h necessidade de entrar em pormenores
aqui. Algumas edies parecem-me excelentes, a maior parte delas revelou-se til, vrias so manifestamente medocres e umas poucas so indignas de referncia. Nos ltimos anos todas as edideixadas de fora como por exemplo gabar e referir; [ver Guilhade-12, Garcia Soares-2]). Mesmo no que consta do glossrio
encontramos muitas imprecises, anlises gramaticais incorrectas (por exemplo, o no-existente en que [por e que] introduzindo oraes concessivas [ver Pardal-2, v. 7 e Vasconcelos-3, v. 5]) e passagens mal traduzidas (chufan transitivo com
dois objectos, em vez de chufa n intransitivo em Guilhade-20 [na verdade erro de Nobiling; ver Cohen 1996b: 43-44, nota
35]). Alm disso, Nunes no seguiu Michalis (1920) em fornecer etimologias (nem o fez Lapa no seu Vocabulrio das CEM
[1965, 1970] to-pouco Mettmann no seu Glossrio s CSM [1972]). De qualquer forma, o glossrio de Nunes para as
cantigas d amigo continuar a ser usado, e a ser til, desde que manejado com precauo, at que um novo possa ser
editado. (O ideal seria um novo glossrio baseado numa concordncia de texto gerada por computador, com informao sobre frequncia na ocorrncia de palavras, partes do discurso, morfologia verbal, construes gramaticais e
etimologias.)
1
Contudo, deve ser frisado que estes casos arrastam questes importantes, entre as quais: (1) Como definir gneros na lrica
galego-portuguesa? (2) Como e por qu distinguir entre uma cantiga d amigo e uma pardia de uma cantiga d amigo?
(Tavani, por exemplo, [em Rep. e em La Poesia Lirica], usa a classificao cantiga d amigo burlesca, mas ver Cohen 1996b
passim. (A propsito, em V 1008 a fiinda, tal como foi reconstruda por Michalis, e aceite por Nunes e outros, parece-me
errada. Acredito que se deva ler: E, por Deus, que vos <tan grand> onra <fez> / perdoade a don Anrriqu esta vez repetindo assim
as palavras rimantes do refro na fiinda como tantas vezes acontece. (Ver infra 3.4 para convenes editoriais.)
2
A definio e a existncia da pastorela como um gnero na lrica galego-portuguesa tem sido objecto de controvrsia. Tavani (1986: 217-223) d uma viso geral do assunto e referncias. Ver Stegagno Picchio 1975, 1991.
3
Fotografias de N foram disponibilizadas por Vindel (1915) e amplamente reproduzidas, mas as de Ferreira (1986),
depois do restauro, so muito superiores. Ampliaes a preto e branco de cada seco do pergaminho so tambm
fornecidas.

57

Trabalho
empolgante!

500 Cantigas d Amigo

es so acompanhadas de aparato, notas, anlise mtrica, introduo e glossrio (ou index verborum),
mas o texto em si por vezes tratado com pouco cuidado. Alguns editores chegaram mesmo a
recuar no progresso feito h muito tempo por Lang, Michalis, Nobiling, Nunes e outros.
Por conseguinte, talvez seja de lamentar que, em geral, apesar dos progressos (aparentes e
reais), to poucos fillogos tenham respondido ao real, se bem que subestimado, desafio de
editar as cantigas d amigo. E deixando de lado a qualidade das edies monogrficas, podemos perguntar o porqu de centenas destes poemas terem esperado tanto tempo at que algum os editasse uma segunda vez.
Afinal de contas, este corpo de lrica amorosa de voz feminina praticamente virgem: a maior
parte dele quase no foi tocada.1 Passaram 160 anos desde a redescoberta de V e 120 anos desde
que B foi realojado, no entanto apenas Nunes editou todos os 500 textos naquilo que se pode
assemelhar a uma edio crtica. Isto h 75 anos atrs. E no nos devemos esquecer que Nunes
( parte outros erros) nunca viu V, baseando-se completamente na transcrio de Monaci, e disps
de pouco tempo, antes de o seu texto ser editado em 1926, para ver e considerar as leituras de B,
que deu entrada na Biblioteca Nacional a 26 de Fevereiro de 1924 (Nunes, Cantigas damigo, vol. II,
p. 442; Cintra 1982).
Assim, no meu entender, e por muitas razes, uma nova edio das cantigas d amigo era
claramente, e tem sido por muito tempo, um desideratum. Sem uma edio creio no ser possvel
um estudo srio deste gnero. A tendncia relativamente s edies monogrficas no sculo XX
parece ser a de olhar para a edio completa de um gnero como uma coisa do passado. Mas h
boas razes para reunir estes 500 textos.
Mesmo sem outras provas, as cantigas d amigo podem ser distinguidas do restante corpus da
lrica medieval galego-portuguesa pela sua posio na tradio manuscrita (ver Oliveira 1994).
Mas tambm temos outras provas: a potica fragmentria em B (ver DHeur 1975b [e agora Tavani
1999]) e referncias nos prprios textos: cantigas damigo em Baveca-4 e Estevan Coelho-2; un cantar
novo d amigo e un cantar d amigo em Sevilha-7 (cf. cantar d amor nen d amigo em V 1032 [Loureno]).
De qualquer forma, todos os 500 textos so exemplos de um tipo de poesia que pode ser distinguido dos outros gneros principais na base de vrios critrios:
(1) Gnero do emissor: feminino, quer seja a Rapariga, a sua Me ou uma das Amigas da
Rapariga (um destes emissores fala no incio do discurso ou ento ao longo dele; existem
apenas onze excepes: Estevan Coelho-1, Afonso Sanchez-2, Solaz-1, Bonaval-1, Zorro-1, Zorro6, Meogo-5, Giinzo-8, Loureno-2, Loureno-3, Dinis-17).2
(2) Relao social entre receptor e possveis destinatrios e o emissor: se a Rapariga fala, geralmente
para a Me, Amiga(s) ou para o Rapaz (ela pode invocar Deus ou mencionar o Rei; outras
personae incluem a Outra uma Outra Rapariga [a quem, no entanto, a Rapariga nunca se dirige
directamente]) e h alguns destinatrios no humanos, muito citados: ondas, cervas e flores do
verde pino; se a Rapariga no o emissor, a ela que a Me ou as Amigas se dirigem ou, ocasionalmente, o Rapaz (ou uma voz masculina).
1

Michalis declara (CA, vol. I, p. x) ser sua inteno publicar uma edio das cantigas d amigo (ou Cancioneiro das Donas,
como ela lhe chama). Embora nunca tenha concludo o projecto, publicou muitas delas no CA: sete no vol. I (CA nos. 331,
413, 416, 428, 434, 444, 452; e muitas mais no vol. II (nas pp. 995-996 refere dezanove que so integralmente impressas
neste volume).
2
Existem tambm cerca de 30 textos com discurso citado, incluindo as palavras de um mensageiro (mandadeiro) em Treez-4 e
de informantes no identificados em Johan Airas-39, fiinda.

58

500 Cantigas d Amigo

(3) A relativamente alta frequncia de aaB e formas relacionadas: embora no seja em si prprio um
critrio suficiente, uma tendncia formal que caracteriza o gnero Amigo em relao aos
outros gneros principais (Cohen 1996b: 20-23).
(4) Sintaxe: geralmente coextensiva com a estrofe, e subdividida verso por verso, muitas
vezes hemistquio por hemistquio (de tal forma que o enjambement fortemente sentido)
novamente esta uma tendncia mais marcada no gnero Amigo do que nos outros gneros;
(5) Lxico: marcado no apenas por certos arcasmos, ou tendncias arcaizantes, como tem
sido muitas vezes apontado (Diez 1863, Monaci 1873, Lang 1894, Michalis 1904, vol. II, etc.),
mas pela natureza feminina dos seus limites auto-impostos e por elementos-chave tirados de
uma tradio oral que preservou um cdigo de conduta que regula as negociaes para um
contrato nupcial ou pr-nupcial, chamado fala (Cohen 1996b: 6-7, 37-39 [notas 4 e 6]).
(6) Variedade de actos sociais (ertico-jurdicos): embora estritamente limitados, so mesmo assim mais variados do que nas cantigas d amor (por exemplo, aces discursivas ou jogadas,
como Me, deixa-me ir ver o meu namorado, Vai-te embora, Bem-vindo).
(7) Sequncias, ou conjuntos para execuo, podem ser identificadas pela anlise formal e
constituem uma espcie de teatro lrico.1
Esta edio foi feita a partir de uma nova transcrio de B e da minha verificao e comparao com V e baseada na minha prpria leitura de todos os 500 textos dos manuscritos. O meu
procedimento foi o seguinte:
Primeiro transcrevi todas as 500 cantigas d amigo a partir de fotografias de B na posse da
Biblioteca Nacional (Lisboa, Junho a Setembro de 1991) e seguidamente, feita a collatio codicum de
B e V, preparei uma edio provisria dos 500 textos, li-os directamente de V (Roma, Maio de
1992), e verifiquei a minha transcrio de B com o manuscrito aqui em Lisboa (Novembro de
1992).2 Entre 1991 e 1993 preparei o aparato crtico e acrescentei um primeiro rol de notas; pontuao e acentuao foram adicionadas em 1996; durante os ltimos anos muitas notas foram reescritas, outras acrescentadas, outras eliminadas. Em resumo, texto, aparato crtico e notas iam
mudando de acordo com o avanar do entendimento dos problemas em questo e dos mtodos
disponveis para os resolver. Novos dados compilados, mas no publicados, sobre vrios aspectos do corpus permitiram-me abordar muitos dos problemas com novas ferramentas.

2. Critrios editoriais3
Sem que a isso faa referncia:
 dividi palavras que estavam juntas nos manuscritos e juntei partes de uma mesma palavra
que estavam separadas no manuscrito. Onde parece existir uma dvida legtima, e os editores
no concordam na diviso da palavra, registei no aparato opinies divergentes;

Nas CEM encontramos pardias com uma composio sequencial, presumivelmente inspiradas nas cantigas d amigo.
O exemplo mais sustentado e brilhante a sequncia de Lopo Lis contra os Zevres. Para quase toda a bibliografia sobre
sequncias, ver Weiss 1988 (que rejeita sequncias que outros afirmaram ter encontrado, mas descobre sequncias onde
ningum mais as v e, finalmente, no consegue encontrar nem produzir nenhum mtodo para as identificar). As minhas
tentativas para sugerir mtodos podem ser encontradas em Cohen 1987, 1996b.
2
Consultei N em Agosto de 1988 mas desde ento baseio-me nas fotografias em Ferreira 1986.
3
Michalis, CA, vol. I, pp. xiv-xxviii constitui ainda uma discusso til de factos e problemas bsicos.

59

500 Cantigas d Amigo

 desenvolvi as abreviaturas, convencionais e j aceites, dos manuscritos, a menos que a leitura seja duvidosa, nesse caso as abreviaturas (e sobrescritos) so dados no aparato;1
 desenvolvi a abreviatura 9 como os ou us, dependendo da ortografia dessa mesma palavra
noutras passagens dos manuscritos. (Assim se9 olh9 desenvolvido como seus olhos.) No considerei ser necessrio registar aqueles casos onde V tem us e B tem 9 ou vice-versa;
 imprimi a conjuno e (<e t) como tal sem registar as variantes grficas no aparato, quer o
manuscrito tenha e, et, ou & (= 7), e sem levar em conta se B e V tm a mesma leitura;
 eliminei:
consoantes duplas no etimolgicas;
o h no etimolgico, tanto inicial como intervoclico;
o h etimolgico nas formas de aver (habere) e nas palavras ome (homo, hominis) e oje (hodie).2
 distingui entre i/j e u/v;
 usei j em palavras onde por vezes os manuscritos tm um g palatal como em desego, oge,
pugi. (So excepes algumas formas de trager e as palavras linhage, sage, etc. [onde leio com os
manuscritos]);
 substitui y por i, quando vogal, com j em casos como deseyo (fazendo referncia no aparato);
 simplifiquei as combinaes gu e qu (para g e c, respectivamente) em formas elididas como
migu, amigu, vosqu, pouqu onde o gu e o qu so convenes grficas destinadas a mostrar que g ou c
so oclusivas. (Deste modo, g final e c final so sempre oclusivas nesta edio.3 Do mesmo modo
no meio de uma palavra (por exemplo, roguar dado como rogar). Mas, cedendo s modernas
convenes ortogrficas, mantive (e em algumas ocasies restaurei) este u no interior de formas
como roguei, neguedes, guisar (fazendo referncia a estes casos no aparato).
 regularizei o uso do s duplo em algumas palavras e formas comuns, registando a leitura dos
manuscritos no aparato. Assim, a leitura do texto assanhar em B 795 / V 397 (Talaveira), v. 7, e o
aparato indica asanhar BV; em B 780 / V 363-364 (Ornelas), v. 8, a leitura do texto morasse e o
aparato indica morase BV.

Os smbolos usados no aparato para representar abreviaturas e letras sobreescritas no so (nem o poderiam ser, em
muitos casos) representaes precisas do que encontramos nos cdices. Assim: q representa uma variedade de marcas (e
mesmo desenhos) nos MSS (e deve normalmente ser lido como que, mas outras vezes como qua); q = quen ou quan; ; s = ser.
p um p com a perna traada (e quase sempre = per), contudo essa perna raramente est traada; p indica um p com uma
roda volta da perna (= pro); pr (= por) indica um p seguido por um r sobreescrito, independentemente da forma do r nos
MSS, mas por vezes, em vez de um r sobreescrito encontramos uma marca que representei simplesmente por um apstrofo; po (= por) significa que o sobreescrito tem uma forma que se assemelha a um crculo. Mas os escribas de B e V
parecem ter simplificado muitas vezes (ou lido mal) algumas das abreviaturas no exemplar, como aquela que frequentemente se encontra para ar.
2
Da e no h, ome e no home, mesmo onde ambos os manuscritos tm a forma com h. B e V apresentam mais vezes estas
palavras sem o h (pelo menos nas cantigas d amigo). Os falantes modernos de algumas lnguas romnicas (especialmente se no estiverem habituados a ler textos medievais) podero estranhar as primeiras vezes que virem oje ou oj (em vez de
hoje), ome ou om (em vez de home e hom), ou (em vez de h) mas que dizer do oi espanhol, do oggi, uomo italiano, e do a,
avoir francs? No tenho qualquer lealdade lingustica nestes assuntos; a minha preocupao apresentar um sistema
grfico coerente e consistente (que facilite a pesquisa electrnica; ver nota 12 supra) para um pblico internacional. De
mais a mais, como Wittgenstein (Tractatus 3.327) observa, Wird ein Zeichen nicht gebraucht, so ist es bedeutungslos. Das ist
der Sinn der Devise Occams. (Se um sinal no necessrio ento no tem significado. Esse o significado da sentena de
Okham). Foneticamente, o sinal h nestas palavras no necessrio (e h tornou-se mudo em incio de palavra em Latim,
mais de um milnio antes).
3
Nas raras ocasies onde (por exemplo) o e final de trage elidido nos MSS, vi-me obrigado, a bem da consistncia, a
escrever traj, registando as leituras do manuscrito no aparato crtico.

60

500 Cantigas d Amigo

 regularizei o uso da cedilha, acrescentando-a quando necessrio antes de vogais anteriores,


eliminando-a antes de vogais posteriores;
 usei n para nasal final sempre que uma palavra termina com uma vogal marcada por um til, ou
com uma nasal final (mesmo que ambos os manuscritos tenham m, e isto inclui palavras que mesmo
em latim acabam em m, como tam e quam). Esta deciso baseada na prtica dos copistas de A;
 usei m antes de labiais e n antes de outras consoantes no interior de uma palavra;
 usei um apstrofo para indicar elises;
 recusei separar combinaes de conjunes e pronomes ou artigos, como mailo (= mais lo) e
poilo (= pois lo), combinaes de preposio com objecto pronominal como em polo (= por lo), ou
combinaes de pronome como volo. O mesmo se aplica s formas mho, lho, etc., excepto no caso
de mha, que escrevo como mh-a quando representa dois pronomes e como mha quando o feminino de um adjectivo pronominal (< m e a). (Em casos como mh o meu amigo, onde o o artigo, no
o pronome, separei mh de o; da mesma forma vo-lo fustan [em vez de volo fustan] em Johan Airas-6);
 usei um hfen:
em combinaes de verbo e pronome de objecto directo, como vee-lo, i-lo, dormide-las, que-lo.
Da formas do futuro como veeloei serem escritas como vee-lo ei;
em combinaes como alguen-no (Sevilha-1, v. 6), quen-nos (Baveca-13, v. 3), venhan-nas
(Zorro-6, v. 4);
 separei:
as combinaes quen o, nen o, non o, sen o, etc., que geralmente esto juntas nos manuscritos (queno, neno, nono, seno);1
por que e se non (sem levar em conta a funo sintctica);
des i, por en;2
 no separei combinaes como del, dela, daqui e du (nem distingui, como alguns editores
fazem, entre du e du).
 procurei manter-me fiel doutrina que defende que uma palavra deve ser escrita de igual
forma cada vez que ocorre no mesmo poema ou no mesmo poeta. Mas em alguns casos, como lhe/
lhi, m/mh, mi/min mantive a variao dos manuscritos;3
 escrevi Deus e Santa Maria sempre desta forma, independentemente das divergncias nos
manuscritos (que muitas vezes tm sancta, por exemplo, e usam uma variedade de abreviaturas
para Deus e Santa Maria; essas abreviaturas no so mencionadas no aparato a menos que a passagem seja citada por uma outra razo);
 usei letra maiscula:
para a palavra Deus e para o pronome correspondente El ou Ele;
para nomes de santos populares;
para nomes prprios e nomes de lugares;
no incio das estrofes (excepto em cantigas ateudas at a fiinda);
no incio de todos os discursos;

Cf. Michalis 1920: vii.


Talvez reformule este ponto no futuro, uma vez que claro que por en no rima com en nem des i com i no que diz respeito
ao dobre (ou seja, que no possvel usar estes pares como parte de um dobre) e tambm porque por en / en e des i / i rimam
onde a repetio da mesma palavra regularmente evitada.
3
Tratando de problemas textuais nas cantigas d amigo, devemos estar atentos aos estudos modernos em dialectologia,
lingustica geogrfica e sociolingustica. Mesmo assim, Lapa (1982) est provavelmente certo ao desafiar muitos mi~ onde
ele preferiria mi. Os leitores podem sempre (excepto onde a rima exige min) ler mi onde os MSS tm min ou mi~, ou seja,
onde escrevi min.
2

61

500 Cantigas d Amigo

 usei o acento agudo para distinguir formas que de outro modo seriam iguais (o timo latino
ou a funo sintctica so dados entre parntesis a bem da clareza):
a (artigo, pronome ou preposio) / (< h a b e t)
da / d (< d a t)
de (< d e ) / d (< d e m or d e t )
e (< e t) / (< e s t)
en (< i n) / n (< i n d e)
esta (< i s t a) / est (< s t a t)
este (< i s t e) / ste (< e s t) / est (< s t e t)
la ([artigo ou pronome] < i l l a-) / l ([advrbio = al] < i l l c )
vos / vs;
 usei o acento agudo para:
a ltima slaba de verbos na terceira pessoa no futuro do indicativo (por exemplo, partir,
partirn, para distingui-las das paroxtonas do mais-que-perfeito partira, partiran; mas tambm ser, far, embora no seja possvel qualquer confuso com as formas correspondentes
desses verbos [fora e fezera, respectivamente]);
certas formas de or, soer e seer (o, ostes, oa, soa, sia etc.);
a primeira pessoa do singular do perfeito activo do indicativo de doer e sair: do (< d o l u i)
em Dinis-10, v. 9 e sa (< s a l i (v) i) em Roi Fernandiz-4, v. 15;
os advrbios al, l, al e ac (nota bene: o advrbio *c no existe nas cantigas d amigo);
 dei a leitura mais completa nos casos onde uma vogal elidida foi eliminada num dos manuscritos mas mantida no outro (por exemplo, madre o V : madro B). Alguns textos apresentam a forma
elidida num manuscrito e a forma completa no outro, ou a forma elidida num verso e a forma
completa noutro (por exemplo, madreo B contra madro V [B 566 / V 169]). Nestes casos respeitei a
variao quando a primeira vogal devia ser elidida, e acrecentei a vogal em falta onde a mtrica
assim o exigia;1
2
 pontuei to bem quanto pude;
 abstive-me em geral de pontuar no fim das estrofes (cantigas ateudas at a fiinda so por isso
marcadas principalmente pela falta de letra maiscula no incio das sucessivas estrofes e da fiinda, mas tambm,
onde necessrio, pela presena de pontuao no final, geralmente uma vrgula, no fim das estrofes);
 usei aspas para o discurso citado (no caso de um discurso citado dentro de outro um
fenmeno raro: ver as pastorelas de Johan Perez d Avoin, Pedr Amigo de Sevilha, Airas Nunes usei
um segundo e distinto tipo de aspas).

Poderia ter removido todas as vogais que (presumivelmente) deveriam ser elididas. Ao manter as formas mais longas
onde estas ocorrem, permito ao leitor ver que muitas vogais elididas estariam provavelmente presentes num ponto anterior da tradio manuscrita, e tambm que os escribas eliminaram vogais elididas inconsistentemente e muitas vezes de
forma incorrecta.
2
Stegagno Picchio (1984: 661), numa espcie de retractatio, observa: A chamada pontuao interpretativa fixa a uma e a
uma s interpretao (e no importa se a de hoje) um texto por sua natureza polissmico como o texto potico. A poesia
no devia ter pontuao, ou pelo menos devia t-la com muita moderao.... Tentei fazer isto em 1984 (Cohen 1987), e
prefiro este mtodo para meu uso pessoal, mas aqui segui o exemplo de Lang, Nobiling, Michalis e da prpria Stegagno
Picchio. Um texto cuidadosamente pontuado tanto uma ajuda leitura como um guia para a interpretao. (Apercebi-me de que pontuar estes textos muitas vezes clarifica o seu significado, raramente o limita. Alm disso, quem conseguir
ler estes textos sem pontuao tambm pode retirar mentalmente a minha pontuao e deixar os significados irradiar
livremente. O ideal seria termos um texto electrnico que nos permitisse remover toda a pontuao ou escolher o nvel e
tipo de pontuao que desejssemos: cantigas pontuadas consoante o gosto pessoal podero ser a onda do futuro.)

62

500 Cantigas d Amigo

3. Smbolos e convenes
3.1 Smbolos e convenes usados no texto
< > Parntesis angulares indicam letras e palavras que no se encontram nos manuscritos,
e so tambm usados aqui (embora a negrito) para todas as partes do refro no presentes em
pelo menos um manuscrito.1
. . .

Pontos espaados indicam lacunas no texto; cada ponto representa uma slaba.

[ ]
Parntesis rectos so usados no texto para marcar palavras que esto presentes nos
manuscritos mas que deviam, na minha opinio, ser eliminadas. Em tais casos, ento, subsiste
uma dvida razovel. Noutros casos (quando parece no haver tal dvida), letras e palavras foram
retiradas e relegadas para o aparato.
negrito

No texto o negrito usado para marcar o refro.2

Cruces: usadas para marcar uma palavra ou palavras que creio estarem corrompidas ou
ininteligveis mas que deixei, no entanto, permanecer no texto. Por vezes usei cruces para indicar
uma rima inaceitvel (ver Pardal-4, Galisteu Fernandiz-3), na suposio de que pelo menos parte
do verso onde aparece a rima errada est corrupto.
()

Parntesis normais so usados no texto com a sua funo normal (como pontuao).

3.2 Smbolos e convenes usados no aparato crtico


negrito

O negrito usado no aparato para indicar o nmero dos versos.

< > Parntesis angulares so usados no aparato para delimitar palavras ou letras acrescentadas pelos editores, independentemente de estes editores, nas suas edies, terem usado itlico (por exemplo, Lang 1894) ou parntesis rectos (por exemplo, Nunes 1926) ou mesmo nada
(por exemplo, Braga 1878).
( )
Parntesis normais so usados no aparato para marcar letras, palavras e frases que
foram canceladas nos manuscritos.3 Quando estrofes inteiras foram erradamente copiadas e depois canceladas num manuscrito so reproduzidas numa nota e o facto mencionado no aparato.
1

Isto segue a conveno usada na filologia clssica (e tambm, neste campo, por Stegagno Picchio 1968). Correia (1992)
defende que os parntesis no so necessrios para este propsito e Parkinson (1997) diz que as variaes dos manuscritos nos refres ao longo das Cantigas de Santa Maria no precisam de ser registadas no aparato. Mas nas cantigas d amigo
incertezas sobre o texto e mtrica tal como o problema da variatio no refro pesam a favor do uso dos parntesis angulares
no texto e de informao no aparato.
2
Quando o refro no igual de estrofe para estrofe, mas muito parecido, considerei tais casos como refres com variao
e coloquei-os em negrito. Os exemplos (alguns deles questionveis) so: Carpancho-6; Zorro-5; Bolseiro-3; Baveca-8;
Giinzo-4; Johan Airas-44; Johan Airas-45; Dinis-23; Dinis-33; Dinis-36.
3
Pensei no incluir textos que tivessem sido cancelados, pois esse tipo de informao merece um estudo parte, que
deveria ser feito em todo o corpus, no apenas nas cantigas d amigo. Mas recuei, considerando os dados suficientemente

63

500 Cantigas d Amigo

(No restante aparato, isto , fora das leituras dos manuscritos, os parntesis normais tm a sua funo
normal de pontuao).
]
Apenas quando uma palavra ou palavras referidas no aparato podem no ser bvias
usei este smbolo para indicar a que palavra ou frase se est a fazer referncia. Se dada informao sobre a leitura de apenas um dos dois manuscritos, deve assumir-se que o outro l exactamente da mesma forma que o texto impresso. Se a sugesto de um editor dada no aparato sem
mais informao mas no aceite no texto, por exemplo em Camans-2, v. 12, onde o aparato
informa guarria Nunes mas no texto se l guarira, deve assumir-se que ambos os manuscritos
lem exactamente como o texto.
Itlico Seguido por ? (por exemplo, uos ? B) indica que a leitura de uma letra ou letras incerta.
Fora das leituras dos manuscritos, contudo, os itlicos so usados no aparato para nomes de editores, operaes editoriais (ver em baixo) e outras anotaes, quer em latim quer em ingls.
[....] Foram usados para lacunas no texto de N (da, apenas no aparato e notas das cantigas
de Martin Codax).

Representa uma plica em N (no aparato do texto de Codax).

No aparato apenas no registei variantes grficas (por exemplo, y / i / z)1 e isto inclui a
variao rr / ir, ou seja, os casos onde B tem ir e V rr.2 Tambm omiti praticamente todos os
exemplos de confuso entre u e n se o erro ocorre somente num dos dois manuscritos, fazendo
referncia apenas queles casos onde pode existir uma verdadeira variante, ou onde um problema textual num texto especfico parece pedir uma informao mais completa no aparato desse
poema.3 Indiquei todos os casos onde ambos os manuscritos tm u para n ou n para u, ou seja,
onde o erro parece ter estado presente no antecedente comum de BV.4 Todos os outros erros
(igualmente triviais, mas menos comuns) em um ou em ambos os manuscritos so indicados no
aparato. Onde B e V diferem indiquei apenas a parte relevante do texto, para que o aparato no
seja um guia na diviso de palavras para alm dos limites do que citado. Tambm no indiquei
(excepto quando relevante por uma qualquer razo5) letras e palavras acrescentadas pelo escriba
acima da linha, a menos que a leitura nesse ponto esteja em questo.
teis, o que justifica a sua incluso. De qualquer forma, quem estiver interessado neste problema (que lana uma importante luz sobre a natureza dos erros dos escribas) pode localizar palavras, versos, estrofes canceladas, etc. mais facilmente
se consultar as edies fac-similadas dos manuscritos do que tentando localiz-los num aparato crtico.
1
V frequentemente tem z onde B tem (faza / faa). Nestes casos escolhi a variante em B, em parte por causa da sua correspondncia com a moderna ortografia portuguesa.
2
Cf. Tavani 1963. Este um erro frequente e ocorre em partes das cantigas d amigo copiadas pelos seis escribas de B.
Pareceu-me desnecessrio sobrecarregar o aparato com centenas de casos onde este erro ocorre. De qualquer forma, nem
sempre possvel determinar se o grafema usado em B era suposto indicar ir ou rr.
3
Novamente, incluir todos os exemplos de confuso entre u e n teria sobrecarregado o aparato com centenas de itens sem
utilidade alguma na fixao do texto. Alm disto, em muitos casos (especialmente em B, mas tambm em V) notoriamente difcil, se no impossvel, dizer se a letra em questo u ou n.
4
Isto no quer dizer necessariamente que o erro estava presente no exemplar. De qualquer forma, os escribas de B e V poderiam
ambos ter errado, mesmo que o exemplar estivesse correcto. Ou o exemplar poderia estar errado, no entanto ambos os escribas
poderiam ter cometido o erro (independentemente do porqu ou como) na mesma letra, da corrigir o erro na fonte do texto.
5
Por exemplo, em Johan Airas-3, v. 1 o aparato indica que em V be~ se encontra escrito acima da linha na altura em que foi
omitido pelo escriba. Um erro assim (na primeira tentativa) pode ser invocado como evidncia para a omisso de <ben>
em outros stios (cf. Baveca-7, v. 12).

64

500 Cantigas d Amigo

Com estas excepes, onde h alguma diferena, dei a leitura de ambos os manuscritos. Quando
a leitura correcta duvidosa, dei primeiro a leitura do manuscrito mais prxima da leitura adoptada no texto. De resto, a leitura de B precede a de V. Nos casos onde o meu texto concorda com
a emenda, suplemento ou conjectura de um editor, tal vem em primeiro lugar, seguido pela leitura dos manuscritos, seguida por sugestes de outros editores.
Para as operaes crticas mais bsicas, e para alguma outra informao, usei, onde necessrio, palavras e frases latinas. Em questes de mtrica, lineao, letras canceladas e corrigidas,
etc., usei ingls. Deste modo, o latim e o ingls, as lnguas cientficas internacionais da Europa
medieval e moderna, respectivamente, aparecem lado a lado no aparato. Para as palavras latinas
empregues, a forma completa usada para a primeira pessoa (por exemplo, distinxi), enquanto
que uma forma abreviada usada para a terceira pessoa, quer seja singular ou plural (por exemplo, distinx. = distinxit ou distinxerunt).
addidi
correxi
def. = defendit, -erunt
delere voluit
deleto
delevi
distinxi
fort. (= fortasse)
fort. recte
fort. x delendum
fort. x scribendum
iam Fulano
in. ap.
interpunxi
malim
om. = omittitur
possis
possis x vel y
probante
recepto
scripsi
seclusi
servato
spatio relicto
supplevi
transposui

acrescentei [letra(s) acrescentada(s) no afectando a mtrica]


corrigi
defendido por (um editor)
estava inclinado a eliminar
tirando
tirei
dividi
talvez
talvez correctamente
talvez se devesse eliminar x
talvez se devesse ler x
F. j tinha editado (ou recomendado)
no aparato crtico (por oposio ao texto)
pontuei
preferiria
omisso (num manuscrito ou manuscritos)
pode tentar-se
pode tentar-se x ou y
com a aprovao de (um editor)
aceitando
escrevi
exclu [e gostaria de eliminar]
mantendo
com espao para a(s) letra(s) que falta(m)
acrescentei [letra(s) acrescentada(s) afectando a mtrica]
transpus

4. Forma estrfica
No raras vezes, as mudanas de linha em B e V no reflectem a forma estrfica do poema.
Quando estes erros na diviso de linhas so triviais (muitas das vezes idnticos em B e em V) no
indiquei tais irregularidades. Quando, no entanto, a forma estrfica est em causa, forneo infor-

65

500 Cantigas d Amigo

mao sobre o que os testemunhos apresentam. Se os manuscritos esto de acordo, geralmente


no ousei mudar a apresentao da forma estrfica.
No entanto, h uma dificuldade importante que deve ser considerada: o problema dos versos
longos e curtos, ou melhor, dos versos longos copiados em linhas curtas em BV.
Tanto Michalis como Lapa editaram ou recomendaram a edio em versos longos de poemas
que em BV so apresentados em linhas curtas. A questo foi abordada por Tavani (Rep. pp. 15-17),
que fornece duas, trs ou quatro possibilidades para muitos textos. Aqueles que alegadamente
rimam, em linhas curtas, abcbDD formam uma categoria fictcia no Rep. e devem todos ser editados em versos longos como aaB, com uma rima interna no refro, ou como aaBB com versos
longos no corpo da estrofe e dois versos rimantes mais pequenos. Aqueles que poderiam rimar
em linhas curtas ababCC podem, e muitas vezes deveriam ser editados, em versos longos como
aaB com rimas internas em todos os trs versos ou como aaBB com versos longos no corpo da
estrofe e dois versos rimantes mais pequenos no refro.
De modo geral preferi versos longos em vez de curtos sempre que, em um ou ambos os manuscritos: (1) haja uma estrofe ou mesmo um nico verso copiado desta forma; ou (2) o escriba parea
ter tentado partir linhas longas e isto seja demonstrado por uma diviso irregular das linhas; ou (3)
Colocci tenha marcado os versos como longos, mesmo estando estes copiados como curtos.
Em vrios casos, mesmo sem o testemunho dos manuscritos, preferi versos longos onde os
manuscritos tm linhas curtas ou versos curtos mesmo que os manuscritos tenham linhas longas se, na minha opinio, houve bases slidas especficas para essa deciso no texto ou na obra
desse poeta. Em tais casos, as razes baseadas numa anlise interna do texto e do conjunto de
cantigas d amigo desse poeta parecem ser mais fortes do que o argumentum ex silentio tantas vezes
invocado para defender colometria questionvel.1

5. Mtrica
Existia uma opinio antiga que defende que as cantigas d amigo no tm mtrica regular.
Interrogamo-nos sobre em que se basear tal opinio. No em alguma edio fivel do corpus,
uma vez que no existia nenhuma. Nem em nenhum estudo, que de qualquer forma pressupe
uma edio. Aqueles que defendem essa opinio antiquada no encontraro suporte aqui. Pelo
contrrio, tendo examinado o problema em todas as suas vertentes, concordo com Nobiling
(1907a: 10), indo contra a posio representada, por exemplo, por Cunha 1985: 63-66.2
Como regra geral, estes poemas so isossilbicos, tal como Nobiling tinha referido. Cada verso
deve ter o mesmo nmero de slabas que o verso correspondente na mesma posio em todas as
outras estrofes (e isto inclui equivalncias do tipo 7=8). Este o princpio da external responsion
(expresso de Paul Maas). Excepes genunas a este princpio so raras.
Temos, por exemplo, dois poemas com primeiros versos hipermtricos (Carpancho-1, Airas
Paez-1) ou versos hipermtricos em I.1 e II.1 (Torneol-1, Casal-2). E h alguns poemas nos quais a

Para o problema da disposio e forma, ver Parkinson 1987; sobre versos longos copiados em colunas curtas, Parkinson
1997: 64 [ver agora Parkinson 2000b, 2000c]. Ferreira (publicao prxima) lida com evidncia musical para a colometria
em algumas das Cantigas de Santa Maria.
2
Ironicamente, os excelentes estudos de Celso Cunha sobre hiatos e elises (em Cunha 1982) teriam sido impossveis se
no houvesse regularidade mtrica. Por isso Cunha um estranho defensor de mtricas incertas: o seu prprio trabalho
fala contra ele.

66

500 Cantigas d Amigo

irregularidade regular e pode reflectir o uso de duas diferentes melodias (Zorro-6, Zorro-9,
Dinis-16 [ver Ferreira 2000]).
Para alm destes casos isolados, h duas categorias principais de excepes: (1) poemas com
uma mistura de rimas graves e agudas e external responsion do tipo 7= 7; e (2) versos
hipermtricos imediatamente antes do refro na ltima estrofe. Ambas as categorias exigem alguma explicao.
Para entendermos o primeiro ponto temos de considerar misturas de rimas agudas e graves.
Se no existe mistura de rimas agudas e graves no corpo da estrofe nem no refro, ento h
quatro tipos bsicos de combinaes, que ocorrem da seguinte forma:
corpo da estrofe

refro

n. de textos

aguda
grave
grave
aguda

aguda
grave
aguda
grave

194
89
41
30
354 textos1

Mas em 95 textos rimas agudas e graves esto misturadas no corpo da estrofe.2 H uma regra
para tais misturas na potica fragmentria no incio de B. Declara esta:
pero que poder meter na cobra das u~as e das outras, se quiser, atanto que per qual guisa as meter en u~a cobra,
per tal guisa as meta nas outras (f.5r).
Por outras palavras, de estrofe para estrofe, uma rima aguda tem de corresponder a uma rima
aguda e uma grave a uma grave. Claro que esta uma regra prescritiva, provavelmente formulada
em meados do sculo XIV. No com certeza uma descrio precisa da prtica potica no nosso
corpus de cantigas d amigo do sculo XIII, como fica claro pelos factos. Esta regra observada
em apenas 34 textos, por um total de 15 poetas:
Avoin 9
Porto Carreiro 1
Padrozelos 7
J. Coelho 6, 7
R. Fernandiz 1, 4, 5
Johan Airas 5, 25, 45
Vinhal 1
S. Sanchez 1, 4

Obviamente, este total exclui as cantigas de meestria. Exclui tambm poemas que, embora no sendo de meestria, no
excedem uma nica estrofe (e podem ser fragmentrios; de qualquer forma, no se pode considerar terem refro uma vez
que no h repetio) e aquelas que no tm refro mas dificilmente podem ser chamadas de meestria, como Bonaval-1 e
Meogo-3.
2
Em sete textos rimas agudas e graves esto misturadas no refro: Carpancho-6, Pardal-5, Ponte-1, Porto-Carreiro-1, Roi
Fernandiz-5, Servando-1 e Zorro-6. Em apenas dois poemas no corpus de 500, Pardal-5 e Roi Fernandiz-5, encontramos
uma mistura de graves e agudas tanto no corpo da estrofe como no refro.

67

500 Cantigas d Amigo

Dinis 3, 4, 11, 22, 27, 36, 38, 46, 48


Travanca 3
Bolseiro 1, 3, 11
Froiaz 2
Sevilha 1, 7, 11
Pardal 3, 5
Baveca 8
Por outro lado, a regra infringida em 61 textos por um total de 36 poetas.
Calheiros 3, 8
Sandeu 3
Armea 4
Camans 4
Froiaz 1,4
Padrozelos 2, 3, 4, 5
Avoin 3, 8
Solaz 3
Lopo 4, 6, 7
J. Coelho 1
Charinho 3
Loureno 1, 2, 3
Cogominho 3
Briteiros 1, 3
Cangas 1, 3
Tenoiro 1, 2
Elvas 3
Giinzo 2
Travanca 1
Berdia 2, 4
Paez 2
Beesteiros 2
Veer 4
Requeixo 1, 2, 3
Barroso 1
Servando 2, 5, 7, 13, 16
Esquio 1
Seavra 1
Casal 3
Mafaldo 1
Ornelas 1
Meogo 2, 6
Guilhade 6, 17, 22
Talaveira 4
Treez 3
Dinis 8, 10, 25

68

500 Cantigas d Amigo

Em alguns textos onde a regra seguida, encontramos diferentes contagens de slabas em


diferentes versos dentro da estrofe, por exemplo, uma correspondncia do tipo n = n (7 = 7;
9 = 9; 10 = 10; 15 = 15). Mas existe uma perfeita external responsion, uma vez que esta diferena mantida na mesma posio em cada estrofe.
Nas cantigas d amigo onde a regra infringida, a correspondncia de rimas graves para
agudas normalmente n = n + 1, ou seja, 7 = 8; 9 = 10; 11 = 12; 15 = 16. Textos com este tipo de
responsion so rigorosamente isossilbicos, sendo o acento irrelevante para a contagem de
slabas.
Mas quando a regra infringida e a correspondncia do tipo n = n, no temos external
responsion perfeita (isossilbica).
Onde, por exemplo, 10 numa estrofe correspondem a 10 noutra, os dois versos diferem em
escanso por uma slaba. Segue-se uma lista de textos onde isto acontece e onde os versos no
so, por essa razo, isossilbicos (na segunda coluna a excepo dada direita da barra, excepto
onde um asterisco na primeira coluna indica um balano igual entre rimas agudas e graves):

poeta/poema

escanso

forma estrfica

localizao/palavras/rimas

Calheiros-3:
J. Coelho-1:
Guilhade-6
Guilhade-17:
Charinho-3:
Berdia-4:
Servando-2:
Servando-5:
Servando-7:
*Servando-13:
Meogo-6:
*Padrozelos-5:
Cangas-1:
Airas Paez-2:

9 / 9
10 / 10
10/ 10
10 / 10
10 / 10
7 / 7
7 / 7
15 / 15
10 / 10
7 / 7
5 / 5
7 / 7
7 / 7
15 / 15

aaB
abbaC
abbaa
abbacca
ababCC
ababcCCC
ababCC
aaB
aaB
aabBB
aaB
abbaCC
abbaC
aaB

Ia amigo / migo
IIIa vedar / perdoar
Ib falou / queixou
IIc fezesse / desse
IIa diria / poderia
Ib guisei / ousei; IIb quer / quiser
Ib vingar / assanhar
IIIa par / leixar
IIIa tolhedes / dizedes
Ia -en; IIa -ades; IIIa -al; IVa -ando
Va lavei / liei; VIa liei / asperei
I -ada / -ejo; II -i / -ongo; III -ar / -ei
IIb mal / val
IIa <coi>tado / grado

Estes so, rigorosamente falando, os textos no isossilbicos, mesmo que possam ser chamados
isomtricos se permitirmos, como estes poetas claramente permitiram, equivalncias do tipo n = n.
A segunda grande categoria de excepes ao princpio de external responsion diz respeito a
cerca de 20 cantigas d amigo nas quais o ltimo verso antes do refro final hipermtrico em BV.
Apelidei esta posio de Rv-1 (= Refram Vltimo minus 1 [Cohen 1996b: 8-9]). Certamente que alguns destes versos hipermtricos em Rv-1 esto correctos, apesar da falta de external responsion
(Johan Soarez Coelho-8, Travanca-4, Beesteiros-1, Servando-6, Lopo-3, Codax-1, Codax-6, Johan
Airas-19, Johan Airas-38, Dinis-14). Outros so ilusrios e devem ser corrigidos (Ponte-3, Bonaval8). E h casos onde vogais extra que podem ser elididas provavelmente deviam s-lo (Avoin-4,
Guilhade-13, Estevan da Guarda-1; cf. Servando-11). Todavia, outros possveis exemplos envolvem problemas textuais um tanto difceis (Ulhoa-3, Airas Paez-1, Dinis-43). De qualquer forma,
versos hipermtricos em Rv-1 ocorrem vezes suficientes para que esta seja considerada como uma

69

500 Cantigas d Amigo

possvel posio privilegiada na forma musical, onde um verso hipermtrico era ocasionalmente
admitido.
Similarmente, versos hipermtricos encontrados nas fiindas so provavelmente genunos (Johan
Soarez Coelho-10, Johan Airas-39, Johan Airas-43; cf. Servando-9). Recuando no stemma da tradio manuscrita sabemos que era reservado por vezes espao especial para a msica das fiindas
(ver Ramos 1984).
No caso das excepes acima discutidas, versos que parecem aceitveis em BV, mas tm slabas a mais ou a menos, so, na minha opinio, resultantes de uma transmisso errnea, tal como
a comparao entre B e V demonstra. Devemos lembrar-nos que se tivessmos apenas B ou apenas V poderamos facilmente enganar-nos, tal como Braga e outros fizeram, defendendo como
sendo irregularidades mtricas erros que o outro manuscrito demonstra serem, de facto, erros.
Centenas de erros em BV devem ser corrigidos antes de termos um texto das cantigas d amigo
pronto a ser lido. Faltas mtricas frequentemente coincidem com erros na morfologia, sintaxe,
sentido ou estilo. Por outras palavras, uma falha mtrica geralmente uma de vrias pistas que
indicam que algo de errado se passa com o texto. Por vezes a nossa primeira pista, raramente a
nica; mas mesmo assim devemos prestar ateno.

6. Mudanas no texto (correces, acrescentos, emendas, conjecturas)


Alterei o texto onde problemas na forma estrfica (incluindo virtuosismos na relao entre a
forma estrfica e lxico, como o dobre [ver Johan Airas-26, vv. 9 and 17]), mtrica, morfologia,
sintaxe ou significado ou numa combinao de dois ou mais destes aspectos apontam um
erro. Cada alterao que envolve algum raciocnio e engenho foi atribuda no aparato ao editor
que, no meu conhecimento, primeiro a props, mesmo que eu tenha chegado mesmo soluo
independentemente. Em alguns casos, indiquei a concordncia (por vezes em ambos os lados em
questo) de um ou mais editores.1 No indiquei, no entanto, muitas correces, emendas,
acrescentos e conjecturas de Braga, Nunes, Machado e outros as quais no me pareceram ser
dignas de referncia. Os meus contributos para o texto esto indicados pelo uso da primeira
pessoa no aparato crtico (supplevi, scripsi, etc.).2
1

Referncias s edies monogrficas no aparato e notas devem ser procuradas na seco 2.3 da Bibliografia. Referncias aos
textos de Braga, Nunes, Machado geralmente no so mais especificadas, uma vez que as edies contm os nmeros dos
manuscritos. Referncias edio de Nunes que no se refiram ao texto no vol. II so especificadas como, por exemplo, Nunes
(III, 394) no aparato; mas como, por exemplo, Nunes, vol. III, p. 691 nas notas. Correces ao texto feitas por Monaci (excepto no
caso de Johan Servando) so tiradas de Monaci 1875a: 431-438 onde podem ser localizadas atravs da numerao em V. Referncias a Michalis, CA, vol. II so dadas no aparato apenas com o volume e nmero de pgina por exemplo, Michalis (II, 881),
enquanto que nas notas so dadas como, por exemplo, Michalis (vol. II, p. 881). Referncias a Lapa, a menos que especificado
de outra forma, so de Lapa 1982: 140-195 (originalmente publicado em 1929) e no so mais referidas no aparato, enquanto
que nas notas dada a referncia completa. Se uma edio monogrfica citada fora do texto desse poeta, dada a citao
completa, por exemplo, Lang (1904: lxviii), enquanto que a mesma edio monogrfica simplesmente citada como, por exemplo, Lang (p. 173), no conjunto de cantigas atribudas a esse poeta. CA, CEM, CSM, e Rep. so usadas ao longo de toda a edio
(ver Bibliografia 2, ad init.). Mas para as excepes acima referidas, as citaes so dadas de acordo com Parkinson 1997: 64 ou
simplesmente Parkinson 1997, dependendo da especificidade da referncia. Umas poucas obras que so exteriores a este
campo e so citadas apenas uma vez no aparecem na Bibliografia (por exemplo, Libro de Buen Amor).
2
Para este propsito considerei a edio das cantigas d amigo de Johan Garcia de Guilhade (Cohen 1996a) como uma antecipao (no sem falhas) da presente edio. Assim, em Guilhade-22, v. 12, o aparato indica: s<a>budo scripsi (em vez de s<a>budo
Cohen) apesar de tal j ter sido publicado. O mesmo se aplica s leituras que surgiram na Histria e Antologia da Literatura Portuguesa
(Sculos XIII-XIV), n. 2, (Lisboa: Fundao Calouste Gulbenkian - Servio de Bibliotecas e Apoio Leitura, 1997), onde as 74
cantigas nas pp. 9-31 foram reproduzidas a partir de uma verso anterior, no-publicada, desta edio.

70

500 Cantigas d Amigo

Ao considerar mudanas ao texto, mantive-me fiel s regras filolgicas da evidncia e fiz grande uso de paralelos das cantigas d amigo. Mas onde necessrio ou conveniente recorri a todo o
corpus da lrica medieval galego-portuguesa, bem como prosa medieval, etc. Normalmente, um
exemplo do mesmo poeta no mesmo gnero ou por outro poeta no mesmo gnero ou pelo mesmo poeta num outro gnero tero mais peso do que um exemplo de outro poeta num outro
gnero. Mas gostaria especialmente de chamar ateno para a importncia de comparar BV com
o Cancioneiro da Ajuda, sigla A. Quando nas cantigas d amor tal comparao possvel (ver quadro
em Oliveira 1994: 126-127), podemos aprender valiosas lies sobre o tipo de erros que encontramos nas cantigas d amigo.

7. Notas
7.1 Notas ao aparato crtico
As notas ao aparato tm como finalidade esclarecer decises editoriais. Dizem respeito principalmente a questes relativas paleografia, mtrica, forma estrfica, morfologia, sintaxe e lxico.
Questes de interpretao so levantadas apenas quando directamente relevantes para um problema textual.1

7.2 Notas explicativas (localizadas entre o aparato crtico e as notas ao aparato)


Forneci algumas notas sobre mtrica e colometria, embora uma anlise mais extensa da mtrica e forma estrfica seja dada apenas em casos especiais. Em particular, indiquei quando a
forma da estrofe incerta e as opinies divergem. Deve ser levado em conta que as anotaes de
Angelo Colocci em B tm um estatuto especial neste assunto (supra, 4).
Quando apropriado, expliquei uma palavra, uma frase, um verso ou uma passagem que provavelmente seria de difcil compreenso para o leitor desprevenido onde os editores tropearam,
ou onde as suas interpretaes erradas demonstram uma necessidade de orientao. Estas glosas so apresentadas em formato bilngue, ingls/portugus.

8. A ordem dos textos nesta edio


A ordem dos textos nesta edio dada no ndice de primeiros versos, que funciona como tbua
de matrias para a poesia aqui includa. Comeamos, de acordo com todas as anlises, com
Fernan Rodriguez de Calheiros (ver a rubrica que precede Calheiros-1) e basicamente seguimos a
ordem de BV at ao final da seco d Amigo (Fernand Esquio), com duas excepes: (1) os
quatros textos de Estevan da Guarda, Pero d Ornelas e Afonso Sanchez que interrompem os
22 poemas de Johan Garcia de Guilhade foram colocados depois deste conjunto; (2) os conjuntos
1

Ainda precisamos de uma concordncia para o corpus das cantigas d amigo, um glossrio (para substituir o de Nunes no
vol. III; ver p. 56, nota 4 supra) e (embora Nunes fornea algumas notas gramaticais no vol. I, pp. 357-405) uma gramtica.
Enquanto tal no acontece, leitores e estudantes das cantigas d amigo e da lrica galego-portuguesa em geral so aconselhados a usar a gramtica de Huber (1933 [tr. port., com reviso de Lapa e nota introdutria de L. F. Lindley Cintra,
1993]) e o glossrio de Michalis (1920 [agora no vol. I da reedio de 1990 do CA]), de Lapa (CEM), e de Mettmann (CSM,
vol. IV da 1 ed. [no vol. II da 2 ed.]).

71

500 Cantigas d Amigo

maiores, de Johan Airas e D. Dinis esto posicionados depois de Fernand Esquio, o que justo,
uma vez que derivam de cancioneiros individuais (Oliveira 1994). Textos do mesmo autor, na seco
inicial de B, que podem ser juntos, so-no, enquanto que os poucos que no o podem ser, nomeadamente aqueles de Fernan Figueira de Lemos, Rodrig Eanes Redondo, Pero Mafaldo, e Alfonso
X, so includos numa pequena adenda entre Fernand Esquio e os cancioneiros individuais.
As pastorelas no devem ser consideradas cantigas d amigo em sentido estrito. Critrios formais so suficientes para as distinguir, e so evidentemente um produto importado, embora adaptado tradio local. Ainda assim, foram aqui includas por causa das suas relaes bvias com o
corpus. Por razes de convenincia, e seguindo o exemplo da pastorela de Johan d Avoin, localizada
no fim das suas cantigas d amigo em BV, as outras seis pastorelas, embora no estejam nos
manuscritos juntamente com as cantigas d amigo dos respectivos autores, seguem-se-lhes
nesta edio. Assim, as sete pastorelas surgem como Avoin-12, Airas Nunes-*4, Sevilha-*12, Johan
Airas-*46, Dinis-*53*, Dinis-*54* e Dinis-*55.
Os poemas de cada autor esto numerados de acordo com a ordem em que aparecem nos
manuscritos, e qualquer texto no-consecutivo marcado com um asterisco. Um asterisco esquerda do nmero indica que em BV o poema em questo no contguo ao texto (do mesmo
autor) que o precede nesta edio; um asterisco direita do nmero indica que em BV o poema no
contguo ao texto (do mesmo autor) que o segue nesta edio.
* * *
Editei as cantigas d amigo para as tornar acessveis a todos os leitores interessados, mas
sobretudo aos estudiosos e estudantes, uma vez que apenas uma edio crtica fivel poder
servir como base de pesquisa. O texto no modernizado; a ortografia meramente regularizada de acordo com a prtica do sculo XIII. E no imponho uma interpretao geral; forneo apenas notas filolgicas e explicativas onde me pareceram necessrias.
Editar estes textos mostrou-me, repetidamente, a sua complexidade e subtileza, tantas vezes
desprezada e subestimada. O meu esforo vai ser suficientemente recompensado se mais leitores
poderem desfrutar desta poesia, mas tambm espero que os estudiosos comecem a considerar
estas composies mais seriamente do que at aqui tm feito.
As cantigas d amigo so bem merecedoras de toda a ateno e cuidado que as geraes
futuras lhes possam conceder. Estas cantigas no so uma espcie de ornamento social, so
antes uma parte dos seres humanos e da sua histria.

72

500 Cantigas d Amigo

AGRADECIMENTOS

Em primeiro lugar agradeo Biblioteca Nacional (Lisboa), Biblioteca Apostolica Vaticana e Pierpont
Morgan Library. Graas a estas bibliotecas foi-me possvel ler todo o corpus das cantigas d amigo directamente dos manuscritos. Agradeo tambm o apoio das instituies que me ajudaram durante os anos
iniciais deste projecto: Fundao Calouste Gulbenkian (1991-92); Instituto de Lngua e Cultura Portuguesa
(1992-93); Instituto Cames (1993-94); Junta Nacional de Investigao Cientfica e Tecnolgica/Praxis XXI
(1994-96).
Devo agradecer tambm a vrios estudiosos nesta rea, desde os pioneiros at aos contemporneos e
estudantes. Mas tenho de recuar no tempo.
Estudante algo rebelde, beneficiei da pacincia e sabedoria de excelentes professores na Universidade
da Califrnia, em Filologia Grega, Latina, Inglesa e Romnica: professores Keith Aldrich, Alva Walter Bennett,
Kim Ziegel, e a professora visitante de Roma, Luciana Stegagno Picchio. A eles devo o que aprendi na minha
juventude sobre exactido e honestidade filolgica. E s universidades onde ensinei e cujas bibliotecas
usei, como a Universidade de Pensilvnia e a Universidade de Chicago, e a certos colegas que tive a, expresso tambm a minha gratido.
Muitos estudiosos, alguns dos quais amigos, ajudaram-me desde que iniciei este projecto. Alguns deles
talvez estranhem o agradecimento, podero dizer mas que fiz eu?. A resposta Conversou comigo quando
pedi o seu conselho. A quem poderei agradecer? Por alguma coisa, ou por muitas coisas, ou por tanta coisa
que impossvel agradecer: aos professores Stephen Reckert, Federico Corriente, Valeria Bertolucci Pizzorusso,
Arthur Askins, Yvette K. Centeno, Harvey Sharrer, K. David Jackson, Artur Anselmo, Elsa Gonalves, Carmen
Radulet, Ivo Jos de Castro, Isabel Allegro, Anna Ferrari, Pedro Ferr, Joo Dionsio, Mariagrazia Russo, ngela
Correia, Stephen Parkinson, Manuel Pedro Ferreira, Antnio Resende de Oliveira e Gema Valln. De uma
forma ou outra o contacto com cada um deles contribuu para o meu entendimento deste material e fortaleceu a minha determinao em completar esta edio.
Devo agradecer tambm a Joana Varela, da Colquio-Letras, que me ajudou numa edio de 22 cantigas
d amigo de Johan de Guilhade (e um longo artigo) em 1996-97. A velhos amigos e famlia: Jos Blanc de
Portugal, Robert W. Wallace, Stephen Malinowski, Pamela Bury, Kevin Oderman, Peter Bing, Pilar Garca
Mouton, Rafael Aburto, Mnica Surez, Peter Steiner, Srgio de Portugal, Maria Jos Machado, Martin D.
Cohen, Todd Cohen, Wendy Phillips e Pieta Bellizia.
Michael Weiss, outrora meu aluno de latim, hoje perito em lingustica histrica, ajudou-me em alguns
assuntos tcnicos. E tambm aprendi com os meus alunos aqui em Lisboa, no campo, sempre arriscado, da
filologia medieval galego-portuguesa: Patrcia Ferreira, Marta Castelo Branco Gonalves, Manuela de Sousa
Pereira e Isabel Rodrigues. Em particular, durante uma reviso (1998-99), Isabel Rodrigues pacientemente
confrontou o meu texto com as edies fac-similadas dos manuscritos e bibliografia relevante e fez muitas
correces e sugestes valiosas.
Estou tambm extremamente grato Johns Hopkins University, onde tenho sido professor convidado
durante o ano acadmico 2002-2003. Muito obrigado, portanto, a Daniel H. Weiss, Dean da Krieger School
of Arts and Sciences, e ao Professor Stephen G. Nichols, Chefe do Departamento de Lnguas e Literaturas
Romnicas.
Finalmente, dedico este livro, aos meus filhos e a Luciana Stegagno Picchio, Professor Emeritus da
Universit di Roma, La Sapienza. Arquitecta dos estudos modernos neste campo, Luciana foi tambm a
inspirao para esta edio e aconselhou-me em inmeras ocasies. Mas tenho ainda uma outra razo.
Durante vinte anos, Luciana tem permanecido sempre, em todos os momentos, a mais verdadeira dos verdadeiros amigos.

73

500 Cantigas d Amigo

INDEX OF FIRST VERSES


(in order of appearance in BV [slightly modified: see Introduction, p. 49])
NDICE DE PRIMEIROS VERSOS
(segundo a ordem de BV [ligeiramente modificada: ver Introduo, p. 71])

Fernan Rodriguez de Calheiros


Perdud ei, madre, cuid eu, meu amigo:
Que farei agor, amigo?
Agora ve~o o meu amigo
Direi vos agor, amigo, camanho temp passado
Assanhei m eu muit a meu amigo
Estava meu amig atenden<d> e chegou
Madre, passou per aqui un cavaleiro
Disse mh a mi meu amigo, quando s ora foi sa via,

111
112
113
114
115
116
117
118

Vaasco Praga de Sandin


Sabedes quant , migo, que m eu vosco veer
Cuidades vs, meu amigo, ca vos non quer eu mui gran ben
Meu amigo, pois vs tan gran pesar
Quando vos eu, meu amig e meu ben,

119
120
121
122

Pae Soarez de Taveirs


O meu amigo, que mi dizia
Donas, veeredes a prol que lhi ten
Quando se foi meu amigo,

123
124
125

Nuno Fernandez Torneol


Levad, amigo que dormide-las manhanas frias
Aqui vej eu, filha, o voss amigo,
Ai madr, o meu amigo que non vi
Que coita tamanha ei a sofrer
Vi eu, mha madr, andar
Trist anda, mha madr<e>, o meu amigo,
Foi s un dia meu amigo daqui
Dizede m ora, filha, por Santa Maria,

126
127
128
129
130
131
132
133

Pero Garcia Burgals


Ai madre, ben vos digo,
Non vos nembra, meu amigo,

134
135

Johan Nunez Camans


Se eu, mha filha, for voss amigo veer,
Vistes, filha, noutro dia
Par Deus, amigo, muit gran sazon

136
137
138

75

500 Cantigas d Amigo

Id, ai mha madre, vee-lo meu amigo


Par Deus, donas, quando veer

76

139
140

Airas Carpancho
Chegades [vs, ai] amiga, du meu amigo
Tanto sei eu de mi parte quanto de meu coraon,
Madre velida, meu amigo vi,
A maior coita que eu no mund ei
Que me mandades, ai madre, fazer
Madre, pois vs desamor avedes
A mha coita non lhi sei guarida;
Por fazer romaria puj en meu coraon

141
142
143
144
146
147
148
149

Vaasco Gil
Irma, o meu amigo, que mi quer ben de coraon

150

Johan Perez d Avoin


Quando se foi noutro dia daqui
Cuidades vs meu amigo, u~ a ren:
Vistes, madre, quando meu amigo
Que bas novas que oj oir
Par Deus, amigo, nunca eu cuidei
Dized, amigo, en que vos mereci
Disseron mh ora de vs u~ a ren,
Pero vos ides, amigo,
Amigo, pois me leixades
Amig ouv eu a que queria ben,
O por que sempre mha madre roguei,
Cavalgava noutro dia (pastorela)

151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162

Johan Soarez Coelho


Per ba fe, mui fremosa sanhuda
Foi s o meu amigo daqui noutro dia
Amigo, queixum avedes
Ai madr, o que eu quero ben
Oje quer eu meu amigo veer,
Falei un dia, por me baralhar
Amigo, pois me vos aqui
Amigas, por Nostro Senhor,
Vedes, amigas, meu amigo ven
Filha, direi vos u~ a ren
Ai meu amigo, <a>se vejades
Fui eu, madre, lavar meus cabelos
Ai Deus, a vlo digo:
Fremosas, a Deus louvado, con tan muito ben como oj ei,
Agora me foi mha madre melhor

163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177

500 Cantigas d Amigo

Estevan Reimondo
Amigo, se ben ajades,
Anda triste <o> meu amigo,

178
179

Johan Lopez d Ulhoa


O ora dizer que ven
Ai Deus, u meu amigo, que non m envia mandado?
Que trist oj eu and e fao gran razon;
Eu fiz mal sen qual nunca fez molher,
Ja eu sempre mentre viva for, viverei mui coitada,
Eu nunca dormho nada, cuidand en meu amigo,
Que mi queredes, ai madr e senhor,

180
181
182
183
184
185
186

Fernan Fernandez Cogominho


Amig, e non vos nembrades
Ir quer oj eu, madre, se vos prouguer
Amiga, muit que non sei
Meu amigo, se vejades

187
188
189
190

Gonal Eanes do Vinhal


Que leda que oj eu sejo
Par Deus, amiga, quant eu receei
Quand eu sobi nas torres sobelo mar
O meu amigo, que me quer gran ben,
Amiga, por Deus, vos venh ora rogar
O meu amigo que<i>xa se de mi,
Meu amig daquend ido,

191
192
193
194
195
197
198

Roi Queimado
O meu amigo, que me mui gran ben
O meu amig, ai amiga,
Quando meu amigo souber
Dize<n> mh ora que non verr

199
200
201
202

Meen Rodriguez Tenoiro


Pois que vos eu quero mui gran ben,
Amigo, pois mi dizedes
Ir vos queredes, amigo, daquen
Quiso m oj un cavaleiro dizer,

203
204
205
206

Estevan Coelho
Sedia la fremosa seu sirgo torcendo,
Se oj o meu amigo

207
208

Estevan Travanca
Por Deus, amiga, que preguntedes

209

77

500 Cantigas d Amigo

Amigas, quando se quitou


Se eu a meu amigo dissesse
Dizen mh, amiga, se non fezer ben

78

210
212
213

Rodrig Eanes de Vasconcelos


O voss amig, amiga, foi sazon
Se eu, amiga, quero fazer ben
O meu amigo non de mi al
Aquestas coitas que de sofrer ei,

214
215
216
217

Afonso Meendez de Beesteiros


Fals amigo, per ba fe,
Mha madre, venho vos rogar

218
219

Pero Gomez Barroso


Amiga, quero vos eu ja dizer
O meu amigo que con el rei
Direi verdade, se Deus mi perdon,

220
221
222

Pero Viviaez
Pois nossas madres van a San Simon
Por Deus, amiga, punhad en partir

223
224

Fernan Gonalvez de Seavra


Pero que eu meu amigo roguei

225

Afonso Lopez de Baian


Fui eu fremosa fazer oraon
Madre, des que se foi daqui
Ir quer oj eu fremosa de coraon,
Disseron mh u~ as novas de que m mui gran ben,

226
227
228
229

Johan Garcia de Guilhade


Treides todas, ai amigas, comigo
Por Deus, amigas, que ser?
Quer eu, amigas, o mundo loar
Sanhud and<ad>es, amigo,
Amigas, o meu amigo
Vistes, mhas donas, quando noutro dia
Amigas, tamanha coita nunca sofri pois foi nada,
Par Deus, amigas, ja me non quer ben
Vi oj eu donas mui ben parecer
Amigas, que Deus vos valha, quando veer meu amigo,
Morr o meu amigo d amor
Diss, ai amigas, don Jan Garcia
Fostes, amig, oje vencer

230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242

500 Cantigas d Amigo

Chus mi tarda, mhas donas, meu amigo


Cada que ven o meu amig aqui
Per ba fe, meu amigo,
Estas donzelas que aqui demandan
Fez meu amigo gran pesar a mi,
Fez meu amigo, amigas, seu cantar
Foi s ora daqui sanhudo,
Ai amigas, perdud an conhocer
Veestes me, amigas, rogar

243
244
245
246
247
248
249
250
251

Estevan da Guarda
A voss amig, amiga, que prol ten

252

Pero d Ornelas
Avedes vs, amiga, guisado

253

Afonso Sanchez
Quand, amiga, meu amigo veer,
Dizia la fremosinha:

254
255

Johan Vaasquiz de Talaveira


Disseron mi que avia de mi
O meu amigo, que <eu> sempr amei
Quando se foi meu amigo daqui,
Conselhou mi u~ a mha <a>miga
Do meu amig a que eu defendi
Vistes vs, amiga, meu amigo,
O meu amigo, que mi gran ben quer,
Quero vos ora mui ben conselhar,

256
257
258
259
260
261
262
263

Nuno Perez Sandeu


Madre, disseron mi ora que ven
Ai mha madre, sempre vos eu roguei
Por que vos quer eu mui gran ben,
Deus, por que faz meu amig outra ren
Ai filha, o que vos ben queria
Madre, pois non posso veer

264
265
266
267
268
269

Meen Vaasquiz de Folhente


Ai amiga, per ba fe,

270

Fernan Froiaz
Juravades mi [vs], amigo,
Que trist anda meu amigo,
Amigo, preguntar vos ei
Por que se foi daqui meu amigo

271
272
273
274

79

500 Cantigas d Amigo

80

Fernan Velho
Vedes, amigo, <o> que oj o

275

Vaasco Perez Pardal


Amigo, que cuidades a fazer
Coitada sejo no meu coraon
Por Deus, amiga, provad un dia
Amigo, vs ides dizer
Amiga, ben cuid eu do meu amigo

276
277
278
279
280

Afons Eanes do Coton


Ai meu amig e meu lum e meu ben,
Se gradoedes, amigo,
Quando se foi meu amigo,

281
283
284

Pedr Eanes Solaz


Dizia la ben talhada:
Eu velida non dormia
Jurava m oje o meu amigo

285
287
289

Pero da Ponte
Vistes, madr, o escudeiro que m ouvera levar sigo?
Vistes, madr, o que dizia
Mha madre, pois se foi daqui
Foi s o meu amigo daqui
Pois vos ides daqui, ai meu amigo,
Por Deus, amig, e que ser de mi,
Ai madr, o que me namorou

290
291
292
293
294
295
296

Pae Gomez Charinho


As frores do meu amigo
Disseron m oj, ai amiga, que non
Que muitas vezes eu cuido no ben
Mha filha, non ei eu prazer
Voss amigo que vos sempre serviu
Ai Santiago, padron sabido,

297
299
300
301
302
303

Johan Garcia
Donas, fezeron ir daqui
O meu amigo, que eu sempr amei,

304
305

Reimon Gonalvez
Foste<s> vos vs, meu amigo, daqui

306

Garcia Soares
Filha, do voss amigo m gran ben,
Madre, se meu amigo veesse,

307
308

500 Cantigas d Amigo

Vaasco Rodrigues de Calvelo


Quanto durou este dia,
Roguei vos eu, madre, i gran sazon

309
310

Meendinho
Sea m eu na ermida de San Simhon

311

Johan Meendiz de Briteiros


Amiga, ben ei que non
Deus que leda que m esta noite vi,
Ora vej eu que non verdade

313
314
315

Airas Nunes
A Santiag en romaria ven
Bailemos ns ja todas tres, ai amigas,
Bailade oje, ai filha, que prazer vejades,
O oj eu u~ a pastor cantar (pastorela)

316
317
318
319

Pero Gonalvez de Porto Carreiro


Par Deus, coitada vivo
Meu amigo, quando s ia,
O anel do meu amigo
Ai meu amigo e meu senhor

321
322
323
324

Gomez Garcia
Diz meu amigo que me serve ben

326

Roi Fernandiz
Conhosco me, meu amigo,
Se vos non pesar ende,
Id meu amigo daqui
Ai madre, que mui<t eu err>ei
Madre, pois amor ei migo
Ora non dev eu prear parecer
Madre, quer oj eu ir veer

327
328
329
330
331
332
333

Pae de Cana
Vedes que gran desmesura,
Amiga, o voss amigo

334
335

Sancho Sanchez
Amiga, ben sei do meu amigo
Amiga, do meu amigo
Ir vos queredes, [ai meu] amigo, <d aqui>
Que mui gran torto mi fez, amiga,
En outro dia en San Salvador

336
337
338
339
340

81

500 Cantigas d Amigo

82

Rodrig Eanes d Alvares


Ai amiga, tenh eu por de bon sen

341

Roi Marti~iz d Ulveira


Oi mais, amiga, quer eu ja falar
Muit que diz que morrer d amor
Ai madr, o meu amigo morr assi

342
343
344

Estevan Fernandez d Elvas


Estes que agora, madre, aqui son
O meu amigo que por min o sen
Farei eu, filha, que vos non veja
Madre, chegou meu amig oj aqui

345
346
347
348

Pero de Berdia
Sanhudo m meu amig e non sei,
Jurava mh o meu amigo,
Deu-lo sabe, coitada vivo mais ca soa,
Assanhou s o meu amigo
Foi s o meu amigo daqui

349
350
351
352
353

Nuno Porco
Irei a lo mar vee-lo meu amigo;

354

Pero de Veer
Ai Deus, que doo que eu de mi ei,
Assanhei me vos, amigo, noutro dia,
A Santa Maria fiz ir meu amigo
Do meu amig, a que eu quero ben,
Assanhei me vos, amigo, per ba fe, con sandece
Vejo vos, filha, tan de coraon

355
356
357
358
359
360

Bernal de Bonaval
Fremosas, a Deus grado, tan bon dia comigo,
Quero vos eu, mha irmana, rogar
Ai fremosinha, se ben ajades,
Pois mi dizedes, amigo, ca mi queredes vs melhor
Se veess o meu amigo a Bonaval e me visse,
Diss a fremosa en Bonaval assi:
Rogar vos quer eu, mha madre <e> mha senhor,
Filha fremosa, vedes que vos digo:

361
362
363
364
365
366
367
368

Johan Servando
Quand eu a San Servando fui un dia daqui
Ir se quer o meu amigo,
A San Servand en oraon

369
370
371

500 Cantigas d Amigo

A San Servando foi meu amigo


Ora van a San Servando donas fazer romaria
A San Servand, u ora van todas orar,
Se meu amig a San Servando for
Mha madre velida, e non me guardedes
Triste and eu velida, e ben volo digo,
Foi s agora meu amig e por en
Fui eu a San Servando por veer meu amigo
Diz meu amigo que lhi faa ben,
Filha, o que queredes ben
Disseron mi ca se queria ir
O meu amigo, que me faz viver
Ir vos queredes, amigo,
[Donas van a San Servando muitas oj en romaria,]

372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385

Johan Zorro
Quen visse andar fremos~ia
Os meus olhos e o meu coraon
Per ribeira do rio
El rei de Portugale
Cabelos, los meus cabelos,
Pela ribeira do rio
Mete el rei barcas no rio forte;
Jus a lo mar e o rio
Pela ribeira do rio salido
Bailemos agora, por Deus, ai velidas,

386
387
388
389
390
391
392
393
394
395

Roi Marti~iz do Casal


Dized, amigo, se prazer vejades,
Rogo te, ai amor, que queiras migo morar
Muit ei, ai amor, que te gradescer

396
397
398

Juio Bolseiro
Sen meu amigo manh eu senlheira,
Da noite d eire poderan fazer
Fui oj eu, madre, veer meu amigo
Nas barcas novas foi s o meu amigo daqui,
Vej eu, mha filha, quant meu cuidar,
Que olhos son que vergonha non an,
Mal me tragedes, ai filha, por que quer aver amigo,
Buscastes m, ai amigo, muito mal
Fez u~ a cantiga d amor
Ai madre, nunca mal senti<u>
Ai meu amigo, meu, per ba fe,
Aquestas noites tan longas que Deus fez en grave dia

399
400
401
402
403
404
405
407
408
409
410
411

83

500 Cantigas d Amigo

Ai meu amigo, avedes vs per mi


Partir quer migo mha madr oj aqui
Non perdi eu, meu amigo, des que me de vs parti,

84

412
413
414

Martin Campina
O meu amig, amiga, vej andar
Diz meu amigo que eu o mandei

415
416

Pero Meogo
O meu amig, a que preito talhei,
Por mui fremosa, que sanhuda estou
Tal vai o meu amigo, con amor que lh eu dei,
Ai cervas do monte, vin vos preguntar:
<Levou s aa alva>, levou s a velida,
Enas verdes ervas
Preguntar vos quer eu, madre,
Fostes, filha, eno bailar
Digades, filha, mha filha velida,

417
418
419
420
421
422
423
424
425

Martin de Caldas
Per quaes novas oj eu aprendi,
Madr e senhor, leixade m ir veer
Mandad ei migo qual eu desejei
Foi s un dia meu amigo daqui
Ai meu amig e lume destes meus
Nostro Senhor, e como poderei
Vedes qual preit eu querria trager,

426
427
428
429
430
431
432

Nuno Treez
Des quando vos fostes daqui, meu amigo, sen meu prazer,
San Clemeno do mar,
Non vou eu a San Clemeno orar, e fao gran razon,
Estava m en San Clemeno, u fora fazer oraon,

433
434
435
436

Pero dArmea
Sej eu fremosa con mui gran pesar
Amiga, grand engan ouv a prender
Mhas amigas, quero m eu des aqui
Amigo, mando vos migo falar

437
438
439
440

Pedr Amigo de Sevilha


Disseron vos, meu amigo,
Amiga, muit amigos son
Amiga, vistes amigo
Moir, amiga, desejando
O meu amigo, que mi gran ben quer,

441
442
443
444
445

500 Cantigas d Amigo

Por meu amig, amiga, preguntar


Un cantar novo d amigo
Amiga, voss amigo vi falar
Par Deus, amiga, podedes saber
Sei eu, donas, que non quer tan gran ben
Dizede, madre, por que me metestes
Quand eu un dia fui en Compostela (pastorela)

446
447
448
449
451
453
455

Johan Baveca
Amiga, dizen que meu amig
Por Deus, amiga, preguntar vos ei
Ai amiga, oje falou comigo
Amigo, sei que mui gran sazon
Pesa mh, amiga, por vos non mentir,
Filha, de grado queria saber
Vossa menaj, amigo, non ren,
Amig, entendo que non ouvestes
Como cuidades, amiga, fazer
Amigo, vs non queredes catar
Madr, o que sei que mi quer mui gran ben
Ora veerei, amiga, que far
Amigo, mal soubestes encobrir

457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469

Pero d Ambroa
Ai meu amigo, pero vs andades

470

Pae Calvo
Foi s o namorado, madr, e non o vejo;
Ai madr, o que ben queria

471
472

Martin Padrozelos
Eu louana, en quant eu viva for,
Gran sazon , meu amigo,
Amig, avia queixume
Madr, enviou volo meu amigo
Ai meu amigo, coitada
Por Deus, que vos non pes,
Amigas, sejo cuidando
Fostes vos vs, meu amigo, daqui
Id oj, ai meu amigo, led a San Salvador,

473
474
475
476
477
478
479
480
481

Lopo
Pois vs, meu amigo, morar
Polo meu mal filhou <s ora> el rei
And ora trist e fremosa
Por que se foi meu amigo

482
483
484
485

85

500 Cantigas d Amigo

Filha, se gradoedes,
Por Deus vos rogo, madre, que mi digades
Disseron m agora do meu namorado
Assanhou se, madr<e>, o que mi quer gran ben

86

486
487
488
489

Galisteu Fernandiz
O voss amigo foi s oje daqui
Meu amigo sei ca se foi daqui
Por Deus, amiga, que pode seer
Dizen do meu amigo ca mi fez pesar,

490
491
492
493

Loureno
Ir vos queredes, amigo,
~a moa namorada
U
Tres moas cantavan d amor,
Assaz meu amigo trobador,
Amiga, des que meu amigo vi,
Ja gora meu amigo filharia
Amiga, quero m ora cousecer

494
495
496
497
498
499
500

Golparro
Mal fa eu velida, que ora non vou

501

Johan de Cangas
En San Momed, u sabedes
Fui eu, madr, a San Momed u me cuidei
Amigo, se mi gran ben queredes,

502
503
504

Martin de Giinzo
Como vivo coitada, madre, por meu amigo,
Se vos prouguer, madr, oj este dia
Treides, ai mha madr, en romaria
Non poss eu, madre, ir a Santa Cecilia,
Ai vertudes de Santa Cecilia,
Non mi digades, madre, mal e irei
Nunca eu vi melhor ermida nen mais santa,
A do mui bon parecer

505
506
507
508
509
510
511
512

Martin Codax
Ondas do mar de Vigo,
Mandad ei comigo
Mia irmana fremosa, treides comigo
Ai Deus, se sab ora meu amigo
Quantas sabedes amar amigo,
Eno sagrado en Vigo
Ai ondas que eu vin veer,

513
514
515
516
517
518
519

500 Cantigas d Amigo

Airas Paez
Quer ir a Santa Maria [de Rea,] e, irmana, treides migo,
Por vee-lo namorado, que muit que eu non vi,

520
521

Fernan do Lago
D ir a Santa Maria do Lag ei gran sabor

522

Johan de Requeixo
Fui eu, madr, en romaria a Faro con meu amigo
A Far<o> un dia irei, madre, se vos prouguer,
Pois vs, filha, queredes mui gran ben
Atender quer eu mandado que m enviou meu amigo
Amiga, quen oje ouvesse mandado do meu amigo

523
524
525
526
527

Fernan d Esquio
O vosso amigo, assi Deus m empar,
O voss amigo trist e sen razon
Vaiamos, irmana, vaiamos dormir
Que adubastes, amigo, al en Lug u andastes,

528
529
530
531

addendun
Fernan Figueira de Lemos
Diz meu amigo que lhe faa ben B 47 f. 15v

532

Rodrig Eanes Redondo


De-lo dia, ai amiga, que nos ns de vs partimos, B 332 f. 77r

533

Pero Mafaldo
Ai amiga, sempr avedes sabor B 373 f. 85r
O meu amig, amiga, que me gran ben fezia, B 383 f. 86r

534
535

Alfonso X
Ai eu coitada, como vivo en gran cuidado B 456 f. 101r

536

Cancioneiros individuais
Johan Airas de Santiago
Todalas cousas eu vejo partir
Dizen, amigo, que outra senhor
O que soa, mha filha, morrer
Par Deus, mha madr, o que mi gran ben quer
O meu amigo novas sabe ja

537
538
539
540
541

87

500 Cantigas d Amigo

Amigo, quando me levou


Ai mha filha, por Deus, guisade vs
O meu amigo non pod aver ben
Meu amigo, vs morredes
Entend eu, amiga, per ba fe,
O meu amigo, que xi m assanhou
O voss amig de vs gran pavor,
Meu amigo, quero vos preguntar
Par Deus, amigo, non sei eu que ,
Par Deus, mha madr, ouvestes gran prazer
Que mui leda que eu mha madre vi
Vai s, amiga, meu amigo daqui
Queixos andades, amigo, d amor
A meu amigo mandad enviei
Queredes ir, meu amigo, eu o sei,
Diz meu amigo tanto ben de mi
Ai mha filha, de vs saber quer eu
Quand eu fui un dia vosco falar,
Amigo, veestes m un dia qui
Non vos sabedes, amigo, guardar
Non ei eu poder d o meu amigo
Mha madre, pois <a>tal vosso sen
Diz meu amigo que, u non jaz al,
Voss amigo quer vos sas das dar,
O meu amigo, forado d amor,
Quer meu amigo de mi un preito
Diz, amiga, o que mi gran ben quer
Que mui de grad eu faria
Vedes, amigo, ond ei gran pesar:
Morreredes, se vos non fezer ben,
Alguen vos diss, amig, e sei o eu,
Amigas, o que mi quer ben
O voss amigo que s a cas del rei
Vai meu amigo con el rei morar
Amigo, queredes vos ir,
Foi s o meu amigo a cas del rei
Amei vos sempr, amigo, e fiz vos lealdade:
Meu amig e meu ben e meu amor,
A que mh a min meu amigo filhou
Ir vos queredes, e non ei poder,
Ir vos queredes, amigo,
Pelo souto de Crexente, (pastorela)

88

542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
565
566
567
568
569
570
571
572
573
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585

500 Cantigas d Amigo

Dinis
Ben entendi, meu amigo,
Amiga, muit gran sazon
Que trist oj meu amigo,
Dos que ora son na oste,
Que muit ja que non vejo
Chegou m or aqui recado,
O meu amig, amiga, non quer eu
Amiga, bon grad aja Deus
Vs que vos en vossos cantares meu
Roga m oje, filha, o voss amigo
Pesar mi fez meu amigo,
Amiga, sei eu ben du~ a molher
Bon dia vi amigo,
Non chegou, madre, o meu amigo,
De que morredes, filha, a do corpo velido?
Ai flores, ai flores do verde pino,
Levantou s a velida,
Amig e meu amigo,
O voss amigo tan de coraon
Com ousar parecer ante mi
En grave dia, senhor, que vos o
Amiga, fao me maravilhada
O voss amig, amiga, vi andar
Amigo, queredes vos ir?
Dizede por Deus, amigo:
Non poss eu, meu amigo,
Por Deus, amigo, quen cuidaria
O meu amigo de mal assaz
Meu amigo, non poss eu guarecer
Que coita ouvestes, madr e senhor,
Amig e fals e desleal,
Meu amigo ven oj aqui
Quisera vosco falar de grado,
Vi vos, madre, con meu amig aqui
Gran temp , meu amigo, que non quis Deus
Valer vos ia, amigo, <meu ben>,
Pera veer meu amigo,
Chegou mh, amiga, recado
De morrerdes por mi gran dereit ,
Mha madre velida,
Coitada viv, amigo, por que vos non vejo,
O voss amig, ai amiga,
Ai fals amig e sen lealdade,
Meu amig, u eu sejo,

586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
604
605
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
630
631
632
633

89

500 Cantigas d Amigo

Por Deus, punhade de veerdes meu


Amiga, quen vos <ama
Amigo, pois vos non vi,
Pois que diz meu amigo
Por Deus, amiga, pes vos do gran mal
Falou m oj o meu amigo
Vai s o meu amig alhur sen mi morar
Non sei oj, amigo, quen padecesse
~
Ua pastor se queixava (pastorela)
~
Ua pastor ben talhada (pastorela)
Vi oj eu cantar d amor (pastorela)

90

634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644

500 Cantigas d Amigo

NUMBER OF CANTIGAS D AMIGO ATTRIBUTED TO EACH POET (in ascending order)


CONJUNTO DAS CANTIGAS D AMIGO ATRIBUDAS A CADA TROVADOR (por ordem crescente)

1 Fernan Figueira de LEMOS


Rodrig Eanes REDONDO
ALFONSO X *
Vaasco GIL*
Fernan Gonalvez de SEABRA
Estevan da GUARDA
Pero d ORNELAS
Meen Vaasquiz de FOLHENTE
Fernan VELHO
Reimon GONALVEZ
MEENDINHO
Gomez GARCIA
Rodrig Eanes d ALVARES
Nuno PORCO
Pero d AMBROA
GOLPARRO
Fernan do LAGO
(17 poets)

532
533
536
150
225
252
253
270
275
306
311
326
341
354
470
501
522

2 Pero MAFALDO
Pero Garcia BURGALS
Estevan REIMONDO
Estevan COELHO
Afonso Meendez de BEESTEIROS
Pero VIVIAEZ
Afonso SANCHEZ
Johan GARCIA
Garcia SOARES
Vaasco Rodriguez de CALVELO
Pae de CANA
Martin CAMPINA
Pai CALVO
Airas PAEZ
(14 poets, 28 texts)

534-535
134-135
178-179
207-208
218-219
223-224
254-255
304-305
307-308
309-310
334-335
415-416
471-472
520-521

3 Pae Soares de TAVEIRS* (or 2?)


Pero Gomez BARROSO
Alfons Eanes de COTON* (or 2?)
Pedr Eanes SOLAZ
Johan Meendiz de BRITEIROS
Roi Marti~iz d ULVEIRA

123-125
220-222
281-284
285-289
313-315
342-344

103

500 Cantigas d Amigo

Roi Marti~iz do CASAL


Johan de CANGAS
(8 poets, 23 texts)

396-398
502-504

4 Vaasco Fernandez Praga de SANDIN


Fernan Fernandez COGOMINHO
Rodrig Eanes de VASCONCELOS*
Meen Rodriguez TENOIRO*
Estevan TRAVANCA
Roi QUEIMADO*
Afonso Lopez de BAIAN
Fernan FROIAZ
Airas NUNES* (incl. pastorela)
Pero Gonalvez de PORTO CARREIRO
Estevan Fernandez d ELVAS*
Nuno TREEZ
Pero dARMEA
Galisteu FERNANDIZ
Fernand ESQUIO*
(15 poets, 60 texts)

119-122
187-190
214-217
203-206
209-213
199-202
226-229
271-274
316-319
321-324
345-348
433-436
437-440
490-493
528-531

5 Johan Nunez CAMANS


Vaasco Perez PARDAL
Sancho SANCHEZ
Pero de BERDIA
Johan de REQUEIXO
(5 poets, 25 texts)

136-140
276-280
336-340
349-353
523-527

6 Nuno Perez SANDEU


Pae Gomez CHARINHO*
Pero de VEER
(3 poets, 18 texts)

264-269
297-303
355-360

7 Johan Lopez d ULHOA


Gonal Eanes de VINHAL
Pero da PONTE
Roi FERNANDIZ
Martin de CALDAS
LOURENO
Martin CODAX
(7 poets, 49 texts)

180-186
191-198
290-296
327-333
426-432
494-500
513-519

8 Fernan Rodriguez de CALHEIROS


Nuno Fernandez TORNEOL
Airas CARPANCHO
Johan Vaasquiz de TALAVEIRA*

111-118
126-133
141-149
256-263

104

500 Cantigas d Amigo

Bernal de BONAVAL
LOPO
Martin de GIINZO
(7 poets, 56 texts)

361-368
482-489
505-512

9 Pero MEOGO
Martin PADROZELOS

417-425
473-481

10 Johan ZORRO*

386-395

12 Johan Perez d AVOIN* (incl. pastorela)


Pedr Amigo de SEVILHA* (incl. pastorela; or 11)

151-162
441-456

13 Johan BAVECA

457-469

15 Juio BOLSEIRO
Johan Soarez COELHO

399-414
163-177

16 Johan SERVANDO*

369-385

22 Johan Garcia de GUILHADE*

230-251

47 Johan AIRAS* (incl. pastorela)

537-585

55 DINIS* (incl. 3 pastorelas)

586-644

(* = uncertain or double attribution, double transmission, or non-consecutive text)


totals:
503 cantigas
7 pastorelas
510 textos (including Guilhade-9 and Dinis-21)

105

500 Cantigas d Amigo

108

500 Cantigas d Amigo

En esta folha adeante se comean


as cantigas d amigo que fezeron
os cavalleiros e o primeiro Fernan
Rodriguiz de Calheiros

109

500 Cantigas d Amigo

110

500 Cantigas d Amigo

FERNAN RODRIGUEZ DE CALHEIROS 1

Perdud ei, madre, cuid eu, meu amigo:


macar m el viu, sol non quis falar migo;
e mha sobervha mho tolheu,
que fiz o que m el defendeu
Macar m el viu, sol non quis falar migo,
e eu mho fiz, que non prix seu castigo,
e mha so<bervha mho tolheu,
que fiz o que m el defendeu>
<E> eu mho fiz, que non prix seu castigo,
mais que mi val ora, quando o digo?
e mha sobervha <mho tolheu,
que fiz o que m el defendeu>
Fiei m eu tant en qual ben m el queria
que non meti mentes no que fazia
e mha sobervha <mho tolheu,
que fiz o que m el defendeu>
Que non meti mentes no que fazia
e fiz pesar a quen mho non faria
e mha sobervha <mho tolheu,
que fiz o que m el defendeu>

10

15

20

E fiz pesar a quen mho non faria


e tornou s n sobre mi a folia
e mha sobervha <mho tolheu,
que fiz o que m el defendeu>
B 626 f. 137v V 227 f. 33r
6 e om. B

9 <E> Nunes; cf. v. 6

10 mais om. V

13 Fiey B : Eiey V

Before this text we find the following rubric:


<En> esta folha adeante se comean as cantigas d amigo que fezeron os cavalleiros e o prime<i>ro Fernan Rodriguiz de Calheiros
B: Esta ffolha adeant sse cme~ca/ As cantigas damigo q ffezeron / Os caullos & o pmexo he ffern / Rrodriguic de calheyros
V: E esta ffolha ade ant sse comec / as cantigas damigo q ffezer / dos caullos & o primeio he ffern / rrodriguiz de calheyros
(Nunes, vol II, p. 59, reads do<u>s cavaleiros (based on V), following Michalis, vol. II, p. 211, n. 3.)
vv. 6, 9: non prix seu castigo (with prix < *prensi) means I
didnt heed his warning (or take his advice).

vv. 6, 9: non prix seu castigo (com prix < *prensi) significa
No prestei ateno ao seu aviso (ou no segui o
seu conselho).

111

500 Cantigas d Amigo

FERNAN RODRIGUEZ DE CALHEIROS 2

Que farei agor, amigo?


pois que non queredes migo
viver,
ca non poss eu al ben querer
En gran coita me leixades,
se vs alhur ir cuidades
viver,
ca non poss eu al ben <querer>
Se aquesta ida vossa
for, non sei eu como possa
viver,
ca <non poss eu al ben querer>
Matar mh ei, se mho dizedes,
que vs ren sen mi podedes
viver,
ca non poss eu al <ben querer>

10

15

B 627 f. 137v V 228 f. 33r


1 agoramigo B : agora (a)migo V1 2 Poys B : poy V qredes B : ueredes V 3-4 one long line BV between
4 and 5 (Rodigui~ de Calheyr9) B 5 En B : Ca V between 12 and 13 (Ma) B 13 mh] m V 14 ren V : te~ B
In none of the strophes does viver stand on a line by itself in either manuscript, but in both this poem and the
next Calheiros seems to use a two line refrain in which the first verse is constituted by a single two-syllable
word. Cf. B 703 / V 304 (Cogominho).
1

In V the reading is apparently agora amigo but the r is not clearly legible, and the a of amigo seems to have been cancelled.

112

500 Cantigas d Amigo

FERNAN RODRIGUEZ DE CALHEIROS 3

Agora ve~o o meu amigo


e quer se log ir e non quer migo
estar;
ave-l ei ja sempr a desejar
Nunca lho posso tanto dizer
que o comigo possa fazer
estar;
ave-l ei ja <sempr a desejar>
Macar lho rogo, non mh mester,
mais que farei? pois migo non quer
estar;
ave-l ei <ja sempr a desejar>

10

B 628 f. 138r V 229 f. 33r


1 ve~o o Nunes : uen o BV
The refrain (our vv. 3-4) is copied on one long line in BV.

113

500 Cantigas d Amigo

FERNAN RODRIGUEZ DE CALHEIROS 4

Direi vos agor, amigo, camanho temp passado


que non pudi veer cousa ond ouvesse gasalhado
des que vos de mi partistes
tes ora que me vistes
Des oi mais andarei leda, meu amigo, pois vos vejo,
ca muit que non vi cousa que mi tolhesse desejo
des que vos de <mi partistes
tes ora que me vistes>
Des oi mais non vos vaades, se amor queredes migo,
ca ja mais non ar fui ledo meu coraon, meu amigo,
des que vos <de mi partistes
tes ora que me vistes>

B 629 f. 138r V 230 f. 33v


7 de om. B

114

10

500 Cantigas d Amigo

FERNAN RODRIGUEZ DE CALHEIROS 5

Assanhei m eu muit a meu amigo


por que mi faz el quanto lhi digo;
por que entendo ca mi quer ben
assanho me lhi por en
E, se m outren faz ond ei despeito,
a el m assanh e fao dereito;
por que entendo <ca mi quer ben
assanho me lhi por en>
E ja m el sabe mui ben mha manha,
ca sobr el deit eu toda mha sanha;
por que entendo ca mi quer ben
<assanho me lhi por en>

10

B 630 f. 138r V 231 f. 33v


9 mha] ma V

115

500 Cantigas d Amigo

FERNAN RODRIGUEZ DE CALHEIROS 6

Estava meu amig atenden<d> e chegou


mha madr e fez m end ir tal que mal me pesou;
al me tornarei
e i lo atenderei
Nunca madr<e> a filha bon conselho deu
nen a min fez a minha, mais que farei eu?
al me tornarei
<e i lo atenderei>

Pesar lh ia a mha madre quen quer que lh assi


fezesse, mais direi vos que farei eu i:
al me tornarei
<e i lo atenderei>

10

B 631 f. 138r V 232 f. 33v


1 atenden<d> Braga : a te~de~ B : aten den V

3 aia V 5 madr<e> a Nunes : madra BV

6 mi B

The way the repetition of the refrain is handled in strophes II and III (with a break after tornarey) suggests that
it might consist of two verses (although it has been copied on one line in strophe I).

116

500 Cantigas d Amigo

FERNAN RODRIGUEZ DE CALHEIROS 7

Madre, passou per aqui un cavaleiro


e leixou me namorad e co<n> marteiro,
ai madre, os seus amores ei;
se me los ei,
ca mhos busquei,
outros me lhe dei;
ai madre, <os> seus amores ei
Madre, passou per aqui un filho d algo
e leixou m assi penada com eu ando,
ai madre, <os> seus amores ei;
<se me los ei,
ca mhos busquei,
outros me lhe dei;
ai madre, os seus amores ei>
Madre, passou per aqui que<n> non passasse,
e leixou m assi penada, mais leixasse;
ai madre, os seus amores ei;
<se me los ei,
ca mhos busquei,
outros me lhe dei;
ai madre, os seus amores ei>

10

15

20

B 632 f. 138r-v V 233 f. 33v


2 co<m> Nunes : co B : ca V 3, 7 madre, seus Michalis (II, 924); cf. vv. 10,17
7 madre, <os> seus Nunes :
madre se9 BV 8 possou V 10 madre, <os> seus Nunes : madro se9 BV 15 que<n> non Nunes : q n BV
16 mays BV : fort. non scribendum
v. 16 Nunes thinks that with the words mais leixasse (which could be taken to mean, I wish he had left me even
more so [scil. penada]), the girl resigns herself to her fate (vol. III, p. 67), but I find no parallel for the construction
and the sense is obscure. If mays is an error for non, we have something closer to familiar syntax and sense
(non leixasse = I wish he had not left me [in such a state]). But the more regular expression would be que non
leixasse which could be admitted as a hypermetric verse at Rv-1 (cf. Introduction, 5). Cf. B 67 = CA 351(Calheiros),
vv. 2-3 quando m ela mostrou / que non mostrass! o seu bon parecer and B 1097 / V 688 (Sevilha), vv. 16-17 aquesta vez
que con ela falei, / que non falasse!

117

500 Cantigas d Amigo

FERNAN RODRIGUEZ DE CALHEIROS 8

Disse mh a mi meu amigo, quando s ora foi sa via,


que non lh estevess eu triste, e cedo se tornaria,
e soo maravilhada
por que foi esta tardada
Disse mh a mi meu amigo, quando s ora foi daquen,
que non lh estevess eu triste, e tarda e non mi ven,
e soo maravilhada
<por que foi esta tardada>
Que non lh estevess eu triste, <e> cedo se tornaria,
e pesa mi do que tarda, sabe o Santa Maria,
e soo maravilhada
<por que foi esta tardada>
Que non lh estevess eu triste, <e> tarda e non mi ven,
e pero non per cousa que m el non quera gran ben,
e soo maravilhada
<por que foi esta tardada>

10

15

B 632 bis f. 138v V 234 ff. 33v-34r


2, 9 lh] l B 6 carda V 7 marauilhada B : mal uilhada V
(cf. B 615 / V 216 [Estevan Fernandez d Elvas], v. 6 and note)

9, 13 <e> Nunes; cf. vv. 2, 6

10 fort. de que

The text is copied in short lines in BV, but Nunes (vol. I, p. 414) and Lapa (1982 : 160) recommend long verses.

118

500 Cantigas d Amigo

VAASCO PRAGA DE SANDIN 1

Sabedes quant , migo, que m eu vosco veer


non pud, atant oje, que nunca vi prazer
e, amigo, grad oj a Deus
que vos veen os olhos meus
Ouv eu por vs tal coita eno meu coraon
que nunca vos cuidara veer nulha sazon
e, a<migo, grad oj a Deus
que vos veen os olhos meus>
E rog eu, meu amigo, aquel Deus que me fez
que nunca eu ja viva sen vs tan<t> outra vez
e, a<migo, grad oj a Deus
que vos veen os olhos meus>
E ben assi mho quiso mha ventura guisar
que nunca sen vs ouvi sabor erg en chorar
e, a<migo, grad oj a Deus
que vos veen os olhos meus>

10

15

B 633 f. 138v V 235 f. 34r


1 quant, migo Nunes (cf. B 397 / V 7=CA 448 [Tenoiro], vv. 1-3 and B 674 / V 276 [Avoin], v. 2) : qutamigo B :
quantamigo V 2 pud, atant oje Nunes : puda tanta oie BV : pud, atan t hoje Lapa 3 e, amigo Nunes :
por] pe V : pre B
tal] mal B
Camigo B : ca migo V 5 Ouv eu Nunes : Ouuen V : Ouue~ B : fort. Ouv n
7, 11, 15 e, a] Ca B : ca V 10 tan<t> Nunes : t BV : tan def. Lapa 13 ventur aguisar Nunes
Short lines in BV. Long lines recommended by Lapa (1929a: 324; 1982: 160).

119

500 Cantigas d Amigo

VAASCO PRAGA DE SANDIN 2

Cuidades vs, meu amigo, ca vos non quer eu mui gran ben
e a mi nunca ben venha, se eu vejo no mundo ren
que a mi tolha desejo
de vs, u vos eu non vejo
E, maca-lo vs cuidades, eno meu coraon vos ei
tan grand amor, meu amigo, que cousa no mundo non sei
que a mi tolha desejo
<de vs, u vos eu non vejo>
E nunca mi ben querades, que mi ser de morte par,
se souberdes, meu amigo, ca poss eu ren no mund achar
que a mi tolha <desejo
de vs, u vos eu non vejo

B 634 ff. 138v-139r V 236 f. 34r


5 macalos V

10 no] n V

Short lines in BV. Long lines recommended by Lapa (1982: 161).

120

10

500 Cantigas d Amigo

VAASCO PRAGA DE SANDIN 3

Meu amigo, pois vs tan gran pesar


avedes de mi vos eu assanhar,
por Deus, a quen m assanharei,
amig, ou como viverei?
Se m eu a vs, meu amig e meu ben,
non assanhar, dizede m u~a ren:
por Deus, a quen <m assanharei,
amig, ou como viverei>?
Se m eu a vs, que amo mais ca min,
non assanhar, se sabor ouver i,
por Deus, a quen m a<ssanharei,
amig, ou como viverei>?
Se m eu a vs d assanhar non ouver,
si quer dado, quando m eu quiser,
por Deus, a quen m <assanharei,
amig, ou como viverei>?

10

15

B 636 f. 139r V 237 f. 34r-v


15 m] me BV

121

500 Cantigas d Amigo

VAASCO PRAGA DE SANDIN 4

Quando vos eu, meu amig e meu ben,


non posso veer, vedes que mh aven:
tenh olh e vej e non posso veer,
meu amig, o que mi possa prazer
Quando vos eu con estes olhos meus
non posso veer, se mi valha Deus,
tenh o<lh e vej e non posso veer,
meu amig, o que mi possa prazer>
E non dorm eu, nen en preito non ,
u vos eu non vejo, e, per ba fe,
tenh olh e ve<j e non posso veer,
meu amig, o que mi possa prazer>
E os meus olhos sen vs que prol mh an?
pois non dorm eu con eles, e de pran
tenh o<lh e vej e non posso veer,
meu amig, o que mi possa prazer>

10

15

B 637 f. 139r V 238 f. 34v


3 tenh olh e distinxi1 : tenholhe V : Genholhe B
amigo que V : amigo, que Nunes 7 Genho B
15 tenho V : Genho B

vej e] ueie B : uee V 4 amig, o que distinxi : amigo q B :


9 en prito BV2 10 boa B 11 tenholhe V : Genholhe B

vv. 3-4: The sense is: I look and I see and I cannot see
anything, my friend, that could please me. The
expression te~er olho seems on occasion also to mean,
have an eye for, lust after.

vv. 3-4: O sentido : Eu olho e vejo, mas no consigo


ver nada, meu amigo, que me possa agradar. A expresso te~er olho parece de vez em quando significar
tambm ter olhos para, desejar.

v. 9: nen en preito non means nor is it even in question.

v. 9: nen en preito non significa nem sequer est em


questo.

Cf. B 200 (Burgals), v. 14 quando a vejo, quam fremosa , / e a vejo falar, per ba fe, / teend olho, sayo de meu sen! And see also CSM
249.32 non tev ollo por al. Previous editors seem to have been blind to the eye in this verse (Nunes prints tenho e vej; Lapa
[1982: 161] defends tenho-lhe vej), but the reading seems confirmed by the references to eyes in vv. 5 and 13-14. (The
expression can also be found in medieval prose, e. g. in the Demanda do Santo Graal [ed. Irene Freire Nunes, Lisboa, Imprensa Nacional-Casa da Moeda, 1995]: ... e teve olho pelo paao u siiam aas mesas e viu antre outros u~u~ homem... [p. 131]; E o cavaleiro teve
olho ps si quando ouiu Tristam ir deps si, e esteve [p. 283].)
2
Nunes (who emends to enfinta) seems not to have understood the phrase nen en preito non . Cf. CA 210, vv. 7-10 (Seabra)
and CSM 273.36, 385.32.

122

500 Cantigas d Amigo

PAE SOAREZ DE TAVEIRS 1

O meu amigo, que mi dizia


que nunca mais migo viveria,
par Deus, donas, aqui ja
Que muito m el avia jurado
que me non visse mais, a Deus grado,
par Deus, do<nas, aqui ja>

O que jurava que me non visse,


por non seer todo quant el disse,
par Deus, donas, aqui < ja>
Melhor o fezo ca o non disse:
par Deus, <donas, aqui ja>

10

B 638 f. 139r-v V 239 f. 34v


5 visse mays, Braga : visse, mais, Nunes

5 a Deus grado interpunxi 7 iuraua B : uirava V

v. 8: In other words, because everything didnt go


exactly according to his command.

v. 8: Por outras palavras, Porque no aconteceu exactamente como ele disse.

v. 8: por is causal. For this sense of dizer cf. B 672 / B 274 [Avoin], v. 22 ca fa eu quanto dizedes).

123

500 Cantigas d Amigo

PAE SOAREZ DE TAVEIRS 2

Donas, veeredes a prol que lhi ten


de lhi saberen ca mi quer gran ben
Par Deus, donas, ben podedes jurar
do meu amigo que mi fez pesar;
mais Deus, e que cuida mi a gar
de lhi saberen que mi quer gran ben?
Sofrer lh ei eu de me chamar senhor
nos cantares que fazia d amor,
mais enmentou me todo con sabor
de lhi saberen que mi <quer gran ben>

10

Foi m el en seus cantares enmentar;


vedes ora se me dev a queixar,
ca se non quis meu amigo guardar
de lhi saberen que <mi quer gran ben>

B 639 f. 139v V 240 f. 34v


5 e] Nunes1

gaar BV

6 que BV : ca Nunes2

6, 10, 14 q BV : ca Nunes

v. 1: veeredes is trisyllabic here (we could print veredes).


vv. 5-6: the sense is: but God, what does he think to
gain from me by their knowing that he loves me a lot?

vv. 5-6: o sentido : mas Deus, o que ser que ele


pensa conseguir de mim por os outros saberem que
me ama muito?

Nunes prints mais, Deus! que cuida mi a gar / de lhi saberem ca mi quer gram ben, pointing out (vol. III, p. 73) that ainda hoje se usa
de que com o valor de porque. A personal pronoun can be the direct object of gar (cf. CSM 16.33), but the conjunction e often
introduces a question (see the glossaries of Michalis, Mettmann). [This reading has been accepted by Vallin 1995, ad loc.]
2
Among the three cantigas d amigo of Pae Soarez we find dizia que (B 638 / V 239, vv. 1-2) and dizia ca (B 640 / V 241, vv. 13-14).

124

500 Cantigas d Amigo

PAE SOAREZ DE TAVEIRS 3

Quando se foi meu amigo,


jurou que cedo verria,
mais, pois non ven falar migo,
por en, por Santa Maria,
nunca me por el roguedes,
ai donas, fe que devedes

Quando se foi, fez me preito


que se verria mui cedo,
e mentiu m e tort feito,
e, pois de min non medo,
nunca me por el <roguedes,
ai donas, fe que devedes>

10

O que vistes que dizia


ca andava namorado,
pois que non ve~o o dia
que lh eu avia mandado,
nunca me por el roguedes,
ai <donas, fe que devedes>

15

B 640 f. 139v V 241 ff. 34v-35r (cf. B 827 / V 413 [Coton])


2 Jurou B : iuroo V 8 ueria V : ueiria B 9 feito] fco B : fc V 14 ca] ta V
: ama B 17-18 rrogueds.ay. V (on one line) : irrogueds (ay) / Ay B

15 ve~o ] ue(i)a B : uea V

16 auia V

The strophic form could be taken as aaB or aaBB.

125

500 Cantigas d Amigo

NUNO FERNANDEZ TORNEOL 1

Levad, amigo que dormide-las manhanas frias


todalas aves do mundo d amor dizia<n>:
Leda m and eu
Levad, amigo que dormide-las frias manhanas
todalas aves do mundo d amor cantavan:
Leda m and eu

Todalas aves do mundo d amor dizian,


do meu amor e do voss<o> en ment avian:
Leda <m and eu>
Todalas aves do mundo d amor cantavan,
do meu amor e do voss<o> i enmentavan:
Leda <m and eu>
Do meu amor e do voss<o> en ment avian
(vs lhi tolhestes os ramos en que sian):
Leda <m and eu>

10

15

Do meu amor e do voss<o> i enmentavan


(vs lhi tolhestes os ramos en que pousavan):
Leda <m and eu>
Vs lhi tolhestes os ramos en que sian
e lhis secastes as fontes en que bevian;
Leda <m and eu>

20

Vs lhi tolhestes os ramos en que pousavan


e lhis secastes as fontes u se banhavan;
Leda <m and eu>

B 641 ff. 139v-140r V 242 f. 35r


1, 4 hypermetric (by two syllables) 1 dormide-las scripsi (cf. v. 4) : dormides as V : dormids as B manhas Nunes
2 todalas aues V : Todaias aue B dizia BV 3 mhandeu BV 6 mdeu B : mandeu V 8, 11, 13, 16 voss<o>
Filgueira Valverde (1992: 79 uoso) : uoss BV 9 (Vos lhi tolhestes) Leda B 14 tolhestes B 16 i] y V : om. B
enmentau V : e~me~tauy B 18 leda] le. V 17, 19, 22 Tolestes B 19 os] or V : o B 24 leda] le V
Verses 1 and 4 scan 14 while all others scan 12. The restoration (in vv. 8, 11, 13 and 16) of the final o in vosso
is supported by the regular pause after the eighth syllable (vv. 2, 5, 7, 10, 14, 17, 19-20, 22-23). Lapa (1929a:
339) correctly sees here an excess of elision due to scribal error.

126

500 Cantigas d Amigo

NUNO FERNANDEZ TORNEOL 2

Aqui vej eu, filha, o voss amigo,


o por que vs baralhades migo,
delgada
Aqui vejo, filha, o que amades,
o por que vs migo baralhades,
delgada

<O> por que vs baralhades migo;


quero lh eu ben, pois voss amigo,
delgada
O por que vs migo baralhades;
quero lh eu ben, poilo vs amades,
delgada

10

B 642 f. 140r V 243 f. 35r


4 filhi V

5 mizo V

7 <O> Nunes

haralhades V

8 quero] q to V

] e B : a V

v. 3: Machado suggests that the refrain may be incomplete.

127

500 Cantigas d Amigo

NUNO FERNANDEZ TORNEOL 3

Ai madr, o meu amigo que non vi


gran sazon, dizen mi que qui,
madre, per ba fe, leda m and eu
E sempr eu punhei de lhi mal fazer,
mais, pois ora ve~o por me veer,
madre, <per ba fe, leda m and eu>
Por quanta coita el por mi levou
non lhi poss al fazer, mais, pois chegou,
madre, <per ba fe, leda m and eu>

B 643 f. 140r V 244 f. 35r-v


1 A(y ma)y madro B

128

2 e qui BV

3 boa B

500 Cantigas d Amigo

NUNO FERNANDEZ TORNEOL 4

Que coita tamanha ei a sofrer


por amar amig e non o veer
e pousarei so lo avelanal
Que coita tamanha ei endurar
por amar amig e non lhi falar
e pousa<rei so lo avelanal>

Por amar amig e non lhi falar


nen lh ousar a coita que ei mostrar
e pousarei so lo <avelanal>
Por amar amig e o non veer
nen lh ousar a coita que ei dizer
e pousarei <so lo avelanal>
Non lhe ousar a coita que ei dizer
e non mi dan seus amores lezer
e pousarei so lo <avelanal>

10

15

Non lhe ousar a coita que ei mostrar


e non mi dan seus amores vagar
e pousa<rei so lo avelanal>

B 644 f. 140r V 245 f. 35v


3 auelanal B : auelan^al V : avelal Nunes 6 ponsa V 7-12 transpos. edd. 10 o n BV : non o Nunes; cf. v. 2
11 nen Nunes (cf. v. 8) : N B : n V 13, 16 N B : Non V : Nen Nunes 16 monstrar ? B
Regarding the order of strophes III-IV, see N 4 / B 1281 / V 887 (Codax), vv. 7-12, and N 6 / B 1283 / V 889
(Codax), vv. 7-12.

129

500 Cantigas d Amigo

NUNO FERNANDEZ TORNEOL 5

Vi eu, mha madr, andar


as barcas eno mar
e moiro me d amor
Foi eu, madre, veer
as barcas eno ler
e moiro me d amor

As barcas <e>no mar


e foi las <a>guardar
e mo<iro me d amor>
As barcas eno ler
e foi las atender
e mo<iro me d amor>
E foi las aguardar
e non o pud achar
e mo<iro me d amor>

10

15

E foi las atender


e non o pud i veer
e <moiro me d amor>
E non o achei i
que por meu mal <eu> vi
e moi<ro me d amor>

20

B 645 f. 140r-v V 246 f. 35v


5 ler Varnhagen, Monaci, Michalis (II, 926, n.2), Nunes, Tavani1 : lez BV, Braga, Machado, alii 7 <e>no Nunes (cf. v. 2)
: no BV 8 <a>guardar Nunes (cf. v. 12) : guardar BV 10 lez B : lex V cf. v. 5 11 ateder V 15 mo om. V
17 pud i distinxi (cf. v. 19) : pudi BV, Nunes 19 achey B : acheu V 20 <o> que Nunes
que <eu> Reckert &
Macedo (p. 142)
<eu> vi Tavani; cf. v. 1
vv. 5 and 10 ler: apparently from a Celtic word for sea (cf. Tavani 1959: 251-264).
1
We might note that the root given by Tavani, following the scholarship of another era, as *lei- is now given by LIV (p. 363)
as 2.*leiH (H being a laryngal whose nature can not be more precisely determined). Michael Weiss (per litteras electronicas)
supposes that ler is probably from a Celtic base *lir-, cf. Old Irish ler, Welsh llyr sea.

130

500 Cantigas d Amigo

NUNO FERNANDEZ TORNEOL 6

Trist anda, mha madr<e>, o meu amigo,


e eu triste por el, ben volo digo,
e, se m el morrer, morrer vos ei eu
E morrer por mi, tant coitado,
e vs perderedes meu gasalhado,
e, se m el <morrer, morrer vos ei eu>

B 646 f. 140v V 247 f. 35v


1 madr<e>, o Nunes : madro BV
1

between 1 and 2 (amigo) V

3 moirer moyrer B1

Noteworthy since here B offers two different misreadings of rr .

131

500 Cantigas d Amigo

NUNO FERNANDEZ TORNEOL 7

Foi s un dia meu amigo daqui


e non me viu, e por que o non vi,
madre, ora morrerei
Quando m el viu, non foi polo seu ben,
ca morre agora por mi e por en,
madre, <ora morrerei>
Foi s el daqui e non m ousou falar
nen eu a el, e por en con pesar,
madre, <ora morrerei>

B 647 f. 140v V 248 f. 35v

132

500 Cantigas d Amigo

NUNO FERNANDEZ TORNEOL 8

Dizede m ora, filha, por Santa Maria,


qual st o voss amigo que mi vos pedia?
Madr, eu amostrar volo ei
Qual <st o> voss amigo que mi vos pedia?
se mho vs mostrassedes, gracir volo ia
Madr, eu amostrar vo<lo ei>

<S>e mho vs amostrardes, gracir volo ia,


e direi vol eu logo en que s atrevia
Madr, eu amostrar volo ei

B 648 f. 140v V 249 f. 36r


2 E qual esso B : equal esso V : qual est o Machado : qual o Nunes (qual he o Braga)1
between 3 and 4 (Pero
Garcia burgals) B2 4 Qual <st> scripsi (cf. v. 2) : Qual e BV, edd. <o> Nunes 7 <S>e Nunes (cf. v. 5) : E BV
1

The ess of the MSS could represent a prior misreading of est and in v. 4 e could have been e (an e with a horizontal stroke
above), an abbreviation for est (e. g. B 792 / V 376 [Talaveira], v. 17, where e in B corresponds to est in V while both MSS have
est at the corresponding place in the refrain in the first two strophes).
2
The two cantigas d amigo of Pero Garcia Burgals, preceded by his name, follow this text in both B and V.

133

500 Cantigas d Amigo

PERO GARCIA BURGALS 1

Ai madre, ben vos digo,


mentiu mh o meu amigo,
sanhuda lh and eu
Do que mh ouve jurado
pois mentiu per seu grado,
sanhuda <lh and eu>

Non foi u ir avia,


mais ben des aquel dia
sanhuda <lh and eu>
Non de mi partido,
mais, por que mh mentido,
sanhuda <lh and eu>

10

B 649 ff. 140v-141r V 250 f. 36r


2 amige BV
1

7 u ir Nunes1 : oyr BV

8 des] de V

We find o (the normal spelling in medieval Spanish) instead of u (< Lat. ubi) in the MSS in B 683 / V 285 (J. S. Coelho), v. 2,
but both cases could be scribal errors rather than graphic (or phonetic) variants. Blasco prints non foy oyr a vya, which
allegedly would mean that the boy did not hear or failed to follow instructions on how to get to the tryst.

134

500 Cantigas d Amigo

PERO GARCIA BURGALS 2

Non vos nembra, meu amigo,


o torto que mi fezestes?
posestes de falar migo,
fui eu e vs non veestes;
e queredes falar migo?
e non querrei eu, amigo
Jurastes que toda via
verriades de bon grado
ante que saiss o dia;
mentistes mi, ai perjurado,
e queredes falar migo?
<e non querrei eu, amigo>
E ainda me rogaredes
que fal eu algur con vosco?
e, por quanto mi fazedes,
direi que vos non conhosco;
e queredes falar migo?
<e non querrei eu, amigo>

10

15

B 650 f. 141r V 251 f. 36r


2 fazestes V 4 fui] sin ? V 5 fort. ar queredes scribendum (ex B 474 [Alfonso X], v. 5 ar queredes falar migo1)
6 eu amigo Blasco (sine interpunctione)
The strophic form could be taken as aaB or aaBB.
v. 14: algur seems here to mean somewhere (rather than somewhere else).
1

Along with the refrain, three rhyme words from this text veestes (4), dia (9) and fezestes (2) appear (in rhyme) in B 474
(= CEM 4, vv. 1-3), apparently a parody of our poem.

135

500 Cantigas d Amigo

JOHAN NUNEZ CAMANS 1

Se eu, mha filha, for voss amigo veer,


por que morre d amor e non pode viver,
iredes comig i?
Par Deus, mha madre, irei
Pois vos quer tan gran ben que non pode guarir,
~a ren, pois eu al quero ir,
dizede m u
iredes <comig i?
Par Deus, mha madre, irei>
Sempre lh eu coita vi por vs e mort <e>, ai
filha, pois eu vou <i> e mig outren non vai,
iredes <comig i?
Par Deus, mha madre, irei>

10

B 651 f. 141r V 252 f. 36r


3 Hiredes B : diredes V 6 ala BV : l Tavani 9 mort <e>, ai ego : mortay BV : mort ay Braga (cf. Nunes, II, 466)
: mort<e> h i Tavani (mort i Nunes)1 10 <i> Nunes (II, 466)
In both B and V vv. 1-2 are written in long lines as here; in the other two strophes both present the verses in
short lines of six syllables (cf. Lapa 1982: 161).
1

Nunes first suggestion (printed in his text, and accepted by Tavani) scans badly if at all, does not provide an exact rhyme,
and results in awkward syntax (requiring an abrupt stop at the end of the verse). The restoration of the final <e> of morte
supplies the missing syllable and the syntactic link between vv. 9 and 10. For the enjambment ai / filha cf. B 1243 / V 848
(Padrozelos), vv. 13-14 ai / madr and B 718 / V 319 (Tenoiro), vv. 3-4 meu / amigo.

136

500 Cantigas d Amigo

JOHAN NUNEZ CAMANS 2

Vistes, filha, noutro dia


u vos dix eu que gran prazer
eu avia d irdes veer
voss amigo que morria,
non volo dix eu por seu ben,
mais por que mi dissera quen
no viu que ja non guarria
Por al vos non mandaria
vee-lo, mais o dizer
a quen o viu assi jazer
que tan coitado jazia
que ja non guarira per ren;
mandei volo veer por en,
por mal que vos del seria
E, por que non poderia
falar vos nen vos conhocer
nen de vs gasalhad aver,
pero vos gran ben queria,
mandei volo veer enton
por aquesto, que por al non,
filha, par Santa Maria

10

15

20

B 652 141r-v V 253 f. 36r-v


4 moiria V1
: mando V2

6 disera BV 9 vee-lo Nunes : uelo V : Volo B 12 guarria Nunes 13 mandei Nunes : Mando B
14 pr V : Pre B del] dele BV 19 mandei Nunes : Mandoy B : mandoy V
ent B : enc V

Monaci reads moiria, but I can make out nothing between m and ia. B very frequently has ir where V has rr (and for that
reason I have not noted such variants in the apparatus), but here, if in fact the manuscript was legible when Monaci
inspected it, we have the reverse.
2
Tavani prints mando-vo-lo, but cf. v. 19, where mandey has been misread as mandoy (enton confirms the tense). The mother is
referring to an action that took place the other day (v. 1). There are no finite verbs in the present tense in this poem.

137

500 Cantigas d Amigo

JOHAN NUNEZ CAMANS 3

Par Deus, amigo, muit gran sazon


que vos non vi, e vedes por que non:
por que vos non quis mha madre veer
~a ren
Defendeu mi que per nen u
nunca vos visse, nen vos vi por en,
por que vos non quis <mha madre veer>

Vira vos eu, non fezera end al,


poilo roguei, mais estar m ia mal,
por que vos non quis <mha madre veer>
Roguei lh eu que vos viss, e non quis Deus
que vos vissen aquestes olhos meus,
por que vos non quis <mha madre veer>

10

Non mi devedes vs culpa per,


amigo, ca vos non ousei veer

B 653 f. 141v V 254 f. 36v


4 ne~ hu V : ne~ hua B 7 Vira vos] Virau9 B : Vyramus V
: me BV1 13 poner B
fort. culp aper
1

Monaci reads me in V, but I cannot make the letters out.

138

8 poi-l<h>o Nunes

10 Rog(u)ey B

11 vos Nunes

500 Cantigas d Amigo

JOHAN NUNEZ CAMANS 4

Id, ai mha madre, vee-lo meu amigo


que coitado por que non fala migo,
e irei eu con vosco, se vs quiserdes
Tan coitad que morrer, se me non vir;
id, ai mha madre, vee-lo, polo guarir,
e irei eu con vosco, <se vs quiserdes>

Por que el morr e me quer [gran] ben de coraon,


ide vee-lo, mha madr, e guarr enton
e irei <eu con vosco, se vs quiserdes>

B 654 f. 141v V 255 f. 36v


3 E irey B : eirey ? V (euey Monaci)
uosco B : uo seo ? V (uo sco Monaci) 4 coitad scripsi1 : coitado BV, edd.
5 poylo BV 7 el scripsi : de BV : del. Tavani morr e Tavani : morte B : mote V2
qr gm be~ BV : gm del. Nunes
1

Cf. for example B 646 / V 247 (Torneol), v. 4 E morrer por mi, tant coitado.
Monaci reads morte, but I cannot make out an r. This aside, BV give us Por que de morte me quer gram ben de coraon but how would
we explain de morte? Tavani prints Porque morr e me quer gran bem de coraon (cf. B 651 / V 252 [Camans], v. 2), which makes sense
and cuts a syllable but maybe the wrong one since de could have come from a misreading of ele (monosyllabic here).
2

139

500 Cantigas d Amigo

JOHAN NUNEZ CAMANS 5

Par Deus, donas, quando veer


meu amig e migo falar,
nunca no mund, a meu cuidar,
foi outra tan leda molher
com eu serei, des que o vir,
mais pero triste serei <d ir>

B 655 f. 141v V 256 f. 36v


3 no V : n corrected to no B
1

cnydar ? B : euydar V

6 <d ir> supplevi1

Tavani (Rep. p. 287) puts this text among the frammenti non classificati and gives no rhyme sound for the last verse. One would
expect a pattern of the type abbaCC (the most common in Galego-Portuguese lyric). Were that correct, <d ir> seems a
possible supplement (assuming the sixth verse had the same syllable count as the others). Although I find no exact
parallel for triste d ir, a similar construction occurs in B 1243 / V 848 (Padrozelos), vv 1-3 que vos non pes // d ir.

140

500 Cantigas d Amigo

AIRAS CARPANCHO 1

Chegades [vs, ai] amiga, du meu amigo


e con el falastes, mais eu ben vos digo
que falarei vosco tod aqueste dia,
pois falastes con quen eu falar queria
Du meu amigo ben sei que chegades
e con el falastes, mais per min creades
que falarei vosco <tod aqueste dia,
pois falastes con quen eu falar queria>
Gran ben m con vosco, muit ei que vos diga,
pois con el falastes, creades, amiga,
que falarei <vosco tod aqueste dia,
pois falastes con quen eu falar queria>

10

B 656 ff. 141v-142r V 257 f. 36v


1 hypermetric (by two syllables)
uos ay V : uos ey B : del. Nunes1
between 1 and 2 (meu amigo) V 2, 6 con] cu~
2
BV : cum Braga (cun Minervini)
3 Qe B : qe V 5 Due V : D + ue B
Q B : q / q V after 7 poys falastes
.i. poy ch B (written by Colocci at bottom of f. 141v b) 9 convosco Nunes (II, 83) : conu9 po B : conu9 V : con vs, pois
Nunes (II, 466)3
muit ei B : muit ea V4
In B, before this poem, there is a rubric written by scribe a (Ferrari 1979), which reads: Esta cantiga d fdo e da
/ Ayras Car pancho.
1

Minervini follows Nunes and eliminates vos ai; Pellegrini (1930: 311) would keep them in, though they seem to add two
extra syllables (all the other verses have twelve). It could be argued that the extra syllables are an intentional stylistic
device, since they occur in the first verse of the first text in the set of cantigas damigo by this poet (cf. B 641 / V 242 [Torneol],
vv. 1 and 4).
2
In none of the other eight occurences of con in the cantigas d amigo of Carpancho do we find the form cun.
3
Pellegrini, who defends the reading of B, translating assai mi rallegro di voi, per la molta ragione che ho di dirvi
(accepted by Minervini), also suggests reading per (though the abbreviation pr never represents per). But con vs is odd (and
vs is usually not written u9) and the asyndeton is harsh (hence Nunes pois). Perhaps the reading had been conu9q (i. e.
convosquo) suggested by Nunes in his rejected text (vol. II, pp. 82-83, where he had indeed made a botch of the strophic
form [his revised text is in vol. II, p. 466]). We would be more tempted by Gran ben m vosco, per muit ei que vos diga were it
not for the pattern of pauses in this poem, whereby each verse divides into 5 + 5.
4
Monaci reads ea but the letters are now barely legible in V due to corrosion.

141

500 Cantigas d Amigo

AIRAS CARPANCHO 2

Tanto sei eu de mi parte quanto de meu coraon,


ca me ten mha madre presa, e, mentr eu en sa prison
for, non veerei meu amigo
E por aquest alongada querria, per ba fe,
seer du st a mha madre, ca, mentr eu u ela
for, non veerei meu amigo

Por quanto m outra vegada sen seu grado con el vi,


guarda me del a perfia, e oi mais, en quant assi
for, non veerei meu amigo
De min nen de mha fazenda non poss eu parte saber,
ca sei <eu> ben de mha madre que, mentr eu en seu poder
for, non veerei meu amigo

10

B 657 f. 142r V 258 f. 37r


1 quanto Nunes (III, 85) : Quante B : quante V : quant Braga 2 mentr eu] me~teu B : me teu V 4 boa B :
~V
bona V 5 st a distinxi1 : est edd. mentr eu] me~tru B : me~ tu
11 <eu> supplevi
<mui> ben Nunes
r
ment u BV
Short lines in BV; Lapa (1982: 162) rightly sees they should be long verses.
1

The verb should be seer as at the end of this verse () and in the refrain (for).

142

500 Cantigas d Amigo

AIRAS CARPANCHO 3

Madre velida, meu amigo vi,


non lhi falei e con el me perdi,
e moiro agora, querendo lhi ben;
non lhi falei, ca o tiv en desden;
moiro eu, madre, querendo lhi ben

Se lh eu fiz torto, lazerar mho ei


con gran dereito, ca lhi non falei,
e moir agora, querendo lhi ben;
non lhi falei, ca o tiv en desden;
<moiro eu, madre, querendo lhi ben>

10

Madre velida, ide lhi dizer


que faa ben e me venha veer,
e moir agora, querendo lhi ben;
non lhi falei, ca o tiv en desden;
<moiro eu, madre, querendo lhi ben>

15

B 658 f. 142r V 259 f. 37r


3 moyroagora B : moyragora V1

8, 13 moyragura BV

agura def. Minervini

Minervini prints agura in vv. 8 and 13, but maintains agora here, while Nunes opts for agora in all three places. The word
does not occur elsewhere in the cantigas d amigo of Carpancho.

143

500 Cantigas d Amigo

AIRAS CARPANCHO 4

A maior coita que eu no mund ei


<a> meu amigo non lh ouso falar:
amigo que nunca desejar
soub outra ren, se non mi, eu o sei;
e, se o eu por mi leixar morrer,
ser gran tort, e non ei de fazer,

qual eu quisesse, ben de coraon


qual a min quer o meu, des que me viu,
e nulh amor nunca de min sentiu
e foi coitado por mi des enton;
e, se o eu por mi leixar morrer,
<ser gran tort, e non ei de fazer>,
qual i quisesse, ben qual a min quer
o meu, que tan muit que desejou
meu ben fazer, e nunca lhi prestou,
e ser morto, se lh eu non val<v>er,
e, se o eu por mi leixar morrer,
<ser gran tort, e non ei de fazer>
o maior torto que pode seer:
leixar dona seu amigo morrer

10

15

20

B 659 f. 142r-v V 260 f. 37r


1 mundey V : munde ay B 2 <a> Dias (1887: 47) 3 Lapa, Pellegrini : e Nunes
7 qual eu scripsi1 : Quelheu
BV : Que lheu Braga. : Que<n> lhi Nunes (III, 87) 13 qual i scripsi : Quelhi BV : Que lhi Braga : Que<n> lhi
Nunes (III, 87) 15 fizer V 16 val<v>er Lapa : ualer BV2
vv. 6-7, 12-13 non ei de fazer / ... ben: I shall not do the
good turn that I would like to do.

vv. 6-7, 12-13 non ei de fazer / ... ben: No farei o favor


que gostaria de fazer.

v. 13 qual i quissese: The expression fazer ben i is common (e. g. B 932 / V 520 [Roi Fernandiz], v. 20 Madre, faredes
me ben i) and seems to make sense, but we could read qual eu quissese here too (cf. v. 7).
vv. 8, 14 o meu: used in this way, this expression is unparalleled in the cantigas damigo as a way of referring to
a boyfriend (B 1174 / V 780 [Bolseiro], vv. 4 and 10 are not parallel since we easily understand the substantive
amigo from vv. 3 and 8 respectively). Further, o meu would be strangely otiose here as reiteration of an already
understood grammatical subject. If, then, it does not refer to the amigo mentioned in v. 2, o meu would seem

144

500 Cantigas d Amigo

rather to refer to another boy, and the malicious sense of the poem would be that the girl dare not tell her
boyfriend about her other boyfriend, whose death would be a terrible injustice. Editors, however, have seen no
such meaning, though it must be stressed that they have had difficulty seeing any at all. Sense and syntax
may be intentionally riddling (compare the arguably ironic tone of the girl towards her amiga and potential
rival? in B 656 / V 257 [Carpancho]).
1

Nunes (vol. III, p. 87) says this is one of the most obscure cantigas and Lapa agrees. (Nunes takes several stabs at vv. 7 and
13 and Lapa (1982: 162) thinks a strophe is missing between the first two, a suggestion rightly rejected by Minervini [pp.
59-60], who nevertheless acknowledges reali difficolt d interpretazione [p. 58].) Indeed, vv. 7 and 13 are unintelligible
in the transmitted text: Que lh eu [lh i in v. 13] quisesse ben de coraon is senseless in context (Nunes suggests that que is
conditional; Minervini prefers optative [pp. 60-61]). My suggestion considers quelheu and quelhi as errors for qual eu and qual i
and the result is a cantiga ateuda at a fiinda whose interstrophic syntax seems to underwrite the correction.
2
Lapa (1982: 162) bravely and I think rightly restores the older valver (< u a l u e r i t). At any rate, the future subjunctive valer
would have still had an open e as opposed to a close e in the infinitive. See B 820 / V 405 (Pardal), v. 13 and note.

145

500 Cantigas d Amigo

AIRAS CARPANCHO 5

Que me mandades, ai madre, fazer


ao que sei que nunca ben querer
soub outra ren?
Par Deus, filha, mando v<ol ir veer
e ser ben>

Que lhi far<ei>


.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. .
.
.
.
.
.
<ren>?
. . . vos, filha, polo guarir
e ser ben

10

Que lhi farei, se veer u eu for


e mi quiser dizer, come a senhor,
~a ren?
algu
Diga, filha, de quant ouver sabor,
e ser ben

15

E el que viv en gran coita d amor


guarr por en

B 660 f. 142v V 261 ff. 37r-38r


1 aimadre B : au~nadre V 4 mando v<o-l ir veer> Nunes (cf. B 1291 / V 896 [Requeixo], v. 2) : mandou B : om. V
6-10 what remains of these vv. in B is missing in V 6 far<ei> supplevi (cf. v. 11) : faz B 8 <ren> Nunes; cf. vv. 3, 13
12 a] o V 14 qutouuer B : quto uiuer V 16 viv en Monaci : uiueu ? B : uyueu V 17 en] ea V
In V, the first strophe is at the end of f. 37rb and the third at the top of f. 38ra. The fragmentary remains of
the second strophe have left no trace there. In B four + signs mark the various lacunae: one following mandou
(4); one (after a blank space) following faz (6); two at the beginning of vv.7-8 (left blank); and one at the
beginning of v. 9 (between that + and uos there is space for about five letters). The last two vv. (16-17) are set
off as a fiinda in B. Nunes reconstruction (except for vv. 4-5) ought not be taken seriously, pace Tavani (Rep.
35:1). The strophic form is aabaB (10 10 4 10 4) with palavra rima in the 3rd verse of each strophe (although we
could read it as aaBaB with variatio in the first verse of the refrain). This would correspond to Tavanis rhymescheme no. 33, two examples of which (33:9 [the next text] and 33:14) are by Carpancho. The rhyme in vv. 6
and 7 would have been ir, and v. 10 would have ended with the word ren which Nunes correctly identified as a
palavra rima.
vv. 6-10: One possible reconstruction: Que lhi far<ei, madre, se o eu vir, / e m el quiser, com a senhor, servir / mais
doutra ren? / Doede> vos, filha, polo guarir / e ser ben. Cf. A 65 (Carpancho), vv. 6-10.

146

500 Cantigas d Amigo

AIRAS CARPANCHO 6

Madre, pois vs desamor avedes


a meu amigo, por que sabedes
ca mi quer ben, vee-lo ei,
e, se <mi> vs, madr, algun ben queredes,
loar mho edes, eu o sei

Por desamor que lhi sempr ouvestes,


madre velida, des que soubestes
ca mi quer ben, vee-lo ei,
e, se <mi> vs, madr, algun ben queredes,
<loar mho edes, eu o sei>

10

Por mui gran coita que con sigo,


madre velida, ben volo digo
ca, se poder, vee-lo ei,
e, se mi vs, madr, algun ben queredes,
<loar mho edes, eu o sei>

15

B 661 f. 142v V 262 f. 38r


3 <mi> supplevi; cf. v. 14 4, 9, 14 madr BV : del. Nunes
Monaci : uolhi da BV 14 mi B : mj V : del. Minervini2

uos BV : fort. delendum1

11 coita B : cuyta V 12 velida

v. 13: The refrain changes slightly: se poder instead of mi quer ben (vv. 3 and 8).
1

This excision could be supported by comparison of this strophic form with those found in six other texts. See note on
B 1171 / V 777 (Bolseiro).
2
Minervini declines to include mi in the refrain, despite the evidence of v. 14; Nunes would take out madr. Both decisions
seem geared to get ten syllables out of the verse, so that its measure corresponds to that of the verses in the body of the
strophe. If that is our aim, better to cut vs.

147

500 Cantigas d Amigo

AIRAS CARPANCHO 7

A mha coita non lhi sei guarida;


trage me mal mha madre velida
por vs, ami<go>
Molher com eu non vive coi<tada;
trage me mal e so guardada
por vs, amigo>

Trage me mal mha madre velida,


<e mui> pouc que fui mal ferida
por vs, amigo
Trage me mal e so guardada,
e <mui> pouc que foi mal julgada
por vs, amigo

10

B 662 f. 142v V 263-264 f. 38r


1-12 transposui 4-5 suppl. Minervini : cf. v. 10 5 trage<n> Gonalves (1976b) 8 <e> Nunes; cf. v. 11
<mui>
supplevi; cf B 674 / V 276 (Avoin), v. 7
Pouca B : pouca V : pouc<o> ha Braga
10-12 om. V 10 Trage<n>
Gonalves
so Nunes : soo B 11 <mui> supplevi; cf. v. 8
pou ca B : pouc<o> Nunes
I have transposed the order of the strophes as found in B (where the text is manifestly corrupt) in an effort to
reconstruct the poem (less ambitiously than Nunes, who adds two strophes, but less timidly than Minervini,
who declines to invert the order of the first two, and so has no subject for trage in his v. 2 [= our v. 5] hence
the proposed change trage to trage<n> [Gonalves]). For the sake of clarity I give the text of B here (V omits the
third strophe, and offers no + marks in the first):
Molher comeu n uyue coy +
+
+
+
A mha coita n lhi sei guarida
Tgeme mal mha madre uelida
Por uos ami
Trageme mal e soo guardada
E pou ca q foy mal iulgada
Por uos amigo
Trageme mal mha madre uelida
Pouca q fui mal ferida
Por uos amigo

148

500 Cantigas d Amigo

AIRAS CARPANCHO 8

Por fazer romaria puj en meu coraon


a Santiag un dia ir fazer oraon
e por veer meu amigo log i
E, se fezer <bon> tempo e mha madre non for,
querrei andar mui leda e parecer melhor
e por veer meu amigo log i

Quer eu ora mui cedo provar se poderei


ir queimar mhas candeas con gran coita que ei
e por veer meu amigo log i

B 663 f. 142v-143r V 265 f. 38r


1 Por BV : De Nunes (servato por in v. 2)
Michalis
1

2 ir Michalis (II, 826) : por BV

3 me B

4 <bon> Michalis1

5 e] por

Minervini declines to accept the emendation of Michalis, but see V 1004 (= CEM 172 [Vinhal]), v. 5 que bon tempo faa.

149

500 Cantigas d Amigo

VAASCO GIL 1

Irma, o meu amigo, que mi quer ben de coraon


e que coitado por mi, se Nostro Senhor vos perdon,
treide-lo veer comigo, irma, o meu amigo
Irma, o meu amigo, que sei que me quer maior ben
ca si nen ca seu coraon, fazede por mi u~a ren:
treide-lo veer <comigo, irma, o meu amigo>

Irma, o meu amigo, que mi quer melhor ca os seus


olhos e que morre por mi, que vos amostr o vosso Deus,
treide-lo veer <comigo, irma, o meu amigo>

B 664 f. 143r V 266 ff. 38r-39r


1, 4, 7 Irmaa BV

2 pard B

3, 6 trey delo V : Greidelo B

3 Irmaa B : irmaa V

9 trey delo V : Greydelo B

Short lines in BV. Lapa (1929a: 325) sees long verses in the body of the strophe. The refrain could be split into
two short verses, yielding the form aaBB.

150

500 Cantigas d Amigo

JOHAN PEREZ D AVOIN1 1

Quando se foi noutro dia daqui


o meu amigo, roguei lh eu por Deus,
chorando muito destes olhos meus,
que non tardass e disse m el assi:
que nunca Deus lhi desse de mi ben
se non veesse mui ced, e non ven
Quando se foi noutro dia, que non
pud al fazer, dixi lh eu, se tardar
quisesse muito, que nunca falar
podia mig, e disse m el enton
que nunca <Deus lhi desse de mi ben
se non veesse mui ced, e non ven>
Non sei que x st ou que pode seer
por que non ven, pois que lho eu roguei,
ca el mi disse como vos direi
e sol non meteu i de non poder,
que nunca Deus lhi desse <de mi ben
se non veesse mui ced, e non ven>
Non sei que diga, tanto m gran mal
do meu amigo, de como morreu,
ca mi diss el, u se de mi quitou,
e non sacou ende morte nen al,
que nunca Deus <lhi desse de mi ben
se non veesse mui ced, e non ven>

10

15

20

B 665 f. 143r V 267 f. 39r


10 migue B : mi que V

19 dica V

22 en de ? B : eu de V

Some scholars assign this text to Vaasco Gil, to whom the poem just before this one is attributed in B and V. In V, Colocci
has written Don Joham da voyn above this text, but in B he has written Dom Joham Davoyn in the right hand margin beside the
next cantiga (665 bis). In C, next to the number 665, we also find Dom Joham da voyn. Gonalves (1976a: 59), who would give
this poem to Gil, argues that the confusion is due to the repetition of the number 665. On stylistic grounds, the attribution
to Avoin seems certain.

151

500 Cantigas d Amigo

JOHAN PEREZ D AVOIN 2

Cuidades vs, meu amigo, u~a ren:


que me non poss assanhar sen razon
eu contra vs come vs; por que non?
escontra mi cuidades i mal sen,
ca poder ei de m assanhar assi
eu contra vs come vs contra mi
E, se cuidades ca non ei poder,
meu amigo, de mi vos assanhar
ben come vs a min, ides cuidar
mal sen, ca logo vos farei veer
ca poder ei de m assanhar <assi
eu contra vs come vs contra mi>
E, <se> cuidades que poder non ei
de me vos assanhar, se m eu quiser,
ben come vs a min, se vos prouguer,
ben outrossi me vos assanharei,
ca poder ei <de m assanhar assi
eu contra vs come vs contra mi>
Mais, pois me vos Deus por amigo deu,
e mi a vs por amiga, muit ,
quitade vos vs de cuidardes ja
o que cuidades, ca ben vos dig eu
ca poder ei de m assanhar <assi
eu contra vs come vs contra mi>

10

15

20

B 665 bis f. 143r-v V 268 f. 39r


4 cuydades B : coydades V 9 come scripsi (cf. v. 15) : como BV1 10 ca] en V lo(n)go B 13 E <se> cuydades
Monaci (cf. v.7) : E cuydades B : Euydades V 22 digueu V : digou B 23 po(po)der V
1

Whereas come occurs in this text in vv. 3, 6 (and so 12, 18, 24, but these are not copied out in the manuscripts) and 15, como
occurs only here. The phrase come vs a min ought to be identical here and at v. 15. Elsewhere Avoin uses como in comparative
clauses, but here the clause is implicit and come governs a simple pronoun. Cf. Michalis, Glossrio, s. v. come. Note also how
the (older) Toledano manuscript of the Cantigas de Santa Maria preserves come against como in e. g. 74.32 come To : como TE
(elsewhere T against E, e.g. at 85.49 come T : como E).

152

500 Cantigas d Amigo

JOHAN PEREZ D AVOIN 3

Vistes, madre, quando meu amigo


pos que verria falar comigo;
oje dia cuidades que venha?
Vistes u jurou que non ouvesse
nunca de min ben, se non veesse;
oje dia cuidades que ve<nha>?

Viste-las juras que mi jurou enton:


que verria sen mort ou sen prison;
oje dia cuidades <que venha>?
Viste-las juras que jurou ali,
que verria, e jurou as per mi;
oje dia cuidades que venha?

10

B 666 f. 143v V 269 ff. 39r-40r


5 se n B : ser V

7 mi del. Nunes; cf. v. 101

9 cuydades V : cuyda B

11 ueiria B : uema V

Nunes would take out mi to remove a syllable, but we might instead consider aphaeresis of the initial vowel of enton after
the tonic final dipthong of jurou (jurou nton).

153

500 Cantigas d Amigo

JOHAN PEREZ D AVOIN 4

Que bas novas que oj oir


o meu amigo, quando lh eu disser
ca lhi quer eu maior ben ca m el quer,
e el enton, con ben que lhi ser,
non saber como mh agradecer
nen que mi diga con tan gran prazer
Ca lhi direi ca mui melhor ca mi
lhi quer eu ja, nen ca meu coraon
nen ca meus olhos, se Deus mi perdon,
e, pois que lh eu tod esto meter i,
non saber como mh agradecer
<nen que mi diga con tan gran prazer>
E outro prazer vos direi maior
que vos eu dixi, que lh oj eu direi:
que viva mig, assi non morrerei;
e, pois que lh eu disser tan grand amor,
non saber como <mh agradecer
nen que mi diga con tan gran prazer>
O que el deseja mais doutra ren
lhi direi oje, tanto que o vir,
ca lhi direi ca non posso guarir,
tal ben lhi quero, e el enton con ben
non saber como mh agradecer
<nen que mi diga con tan gran prazer>

B 667 f. 143v V 270 f. 40r


1 boas BV

154

9 pardon B

11 coma V

22 quero] qre BV

10

15

20

500 Cantigas d Amigo

JOHAN PEREZ D AVOIN 5

Par Deus, amigo, nunca eu cuidei


que vos perdesse, como vos perdi,
por quen non parece melhor de mi
nen ar val mais, e tal queixum end ei
que direi, amigo, per ba fe,
como pare e seu nom e quen
Se vos foss eu por tal dona perder
que me vencess oj en parecer ben
ou en al que quer, prazer m ia n,
mais tan sen guisa o fostes fazer
que direi, amigo, per ba fe,
<como pare e seu nom e quen >
En toda ren que vos possa buscar
mal, buscar volo ei, mentr eu viva for,
ca me leixastes por atal senhor
que, ben vos digo, con este pesar
que direi, amigo, <per ba fe,
como pare e seu nom e quen >
E, poilo eu disse<r>, per ba fe,
pesar vos , pois souberen quen

10

15

20

B 668 ff. 143v-144r V 271 f. 40r


1 nu~ca V : om. B 2 vos2] u9 B : uo V
perdi(i) B 3 que~ V : q B
9 prazer] praer V between 14 and 15 (mentu uyua for came lei) V
20 que~ V : q B

5 boa B : bona V 6 pare e] parece BV


19 disse<r> Nunes : disse BV
bona V

155

500 Cantigas d Amigo

JOHAN PEREZ D AVOIN 6

Dized, amigo, en que vos mereci


por non quererdes comigo viver?
e saberedes que non ei [eu] poder
de viver, pois vos parti<r>des de mi,
e, pois sen vs viver non poderei,
vivede mig, amig, e viverei
Vivede mig e ben vos estar
e averei sempre que vos gracir,
ca, se vos fordes e vos eu non vir,
non viverei, amig, u al non ,
e, pois sen vs viver <non poderei,
vivede mig, amig, e viverei>
Se queredes que vos eu faa ben,
ai meu amigo, en algu~a sazon,
vivede migo, se Deus vos perdon,
ca non poss eu viver per outra ren
e, pois sen vs viver <non poderei,
vivede mig, amig, e viverei>
Pois entendedes, amigo, com
a mha fazenda, por Nostro Senhor,
vivede migo, ca, pois sen vs for,
non poderei viver, per ba fe,
e, pois sen vs <viver non poderei,
vivede mig, amig, e viverei>

10

15

20

B 669 f. 144r V 272 ff. 40r-41r


3 saberedes BV : sabedes Nunes (II, 467) eu Braga1 : en BV : seclusi 4 parti<r>des Nunes (but partides II, 467)
: partides BV 7 Viuede B : Ciuede V 15 Viuede B : uiuedes V
pardon B
1

Based on the reading of Monaci, but V has en here.

156

500 Cantigas d Amigo

JOHAN PEREZ D AVOIN 7

Disseron mh ora de vs u~a ren,


meu amigo, de que ei gran pesar,
mais eu mho cuido mui ben melhorar,
se eu poder, e poderei mui ben,
ca o poder, que <eu> sempre ouvi, m ei,
e eu vos fiz e <eu> vos desfarei

Dizen mi que filhastes senhor tal


per que vos cuidastes de min partir,
e ben vos , se vos a ben sair,
mais deste ben farei vos end eu mal,
ca o poder, que eu sem<pre ouvi, m ei,
e eu vos fiz e eu vos desfarei>

10

Senhor filhastes, com o dizer


a meu pesar, e perderedes i,
se eu poder, e poderei assi
como fiz sempr e posso me poder,
ca o poder, que <eu> sempre ouvi, m ei,
<e eu vos fiz e eu vos desfarei>

15

E, pois vos eu tornar qual vos achei,


pesar mh en, mais pero vingar m ei

20

B 670 ff. 144r-149r V 273 f. 41r


5, 17 <eu> supplevi; cf. v. 11

6 e <eu> vos Nunes : euos BV1

9 ben2] be~ B : ber V

11 eu del. Nunes

In B, after sempre (v. 5), Colocci has written


ouui mei
E eu vos fiz euos desfarey
Dizenmi
after which the rest of 144rb is blank, except for a cancelled note (written by scribe a) at the bottom:
(Outro R sse comea Ouue mey & e~u9 fiz eu9 desfarey)
Ff. 144v-148v are blank; but at the bottom of f. 148v Colocci has again written: dizenmi whereupon the text continues on
f. 149ra after about 8 blank lines. There, in the left hand margin, 671 has been written and crossed out (the next text is
numbered 672). Thus, the first strophe was begun by scribe a (whose work includes all texts from f. 111r to the word sempre)
and finished by Colocci, the second copied by scribe d (whose work includes all texts until f. 163rb. See Ferrari 1979).

157

500 Cantigas d Amigo

JOHAN PEREZ D AVOIN 8

Pero vos ides, amigo,


sen o meu grad alhur viver,
non vos ides, ond ei prazer,
por non falardes comigo,
ca daqui o poss eu guisar,
mais por mi fazerdes pesar
E, pero vos ides daquen,
non vos ides, do que mi praz,
por non fazer eu quanto faz
molher por om a que quer ben,
ca daqui o poss eu guisar,
<mais por mi fazerdes pesar>
Ir vos podedes, mais ben sei
ca non diredes con razon
que non fa eu de coraon
por vs quanto de fazer ei,
ca daqui o poss eu guisar,
<mais por mi fazerdes pesar>
E, pero vos ir queredes,
non diredes, per ba fe,
con dereito, que per min ,
ca fa eu quanto dizedes,
ca <daqui o poss eu guisar,
mais por mi fazerdes pesar>

10

15

20

B 672 f. 149r V 274 f. 41r


21 dreito B : deito V
vv. 4, 6, 9-10: por is causal (referring to rejected
reasons) in vv. 4 (because you cant talk with me)
and 9-10 (because I dont do everything a woman
does for the man she loves), but final in v. 6 (in order
to cause me pain).

158

vv. 4, 6, 9-10: por causal (relativo s razes rejeitadas) nos vv. 4 (porque no podes falar comigo) e 9-10
(porque no fao tudo o que uma mulher faz pelo
homem que ama), mas final no v. 6 (para me fazeres
sofrer).

500 Cantigas d Amigo

JOHAN PEREZ D AVOIN 9

Amigo, pois me leixades


e vos ides alhur morar,
rog eu a Deus, se tornades
aqui por comigo falar,
que non ajades, amigo,
poder de falar comigo

E, pois vos vs ir queredes


e me non queredes creer,
rog a Deus, se o fazedes
e tornardes por me veer,
que non ajades, amigo,
<poder de falar comigo>

10

Pois non catades mesura


nen quanto vos eu fiz de ben,
rog a Deus, se per ventura
tornardes por mi dizer ren,
que non ajades, amigo,
<poder de falar comigo>

15

Pois vos ides sen meu grado


e non dades nada por mi,
rog eu a Deus, se coitado
fordes e tornardes aqui,
que non ajades, amigo,
<poder de falar comigo>

20

B 673 f. 149r-v V 275 ff. 41r-42r


7 u9 u9 V : u9 B 13 cantades V 15 (tornardes) V at end of line
Braga : pr mi nada V : prmi uada B

16 tornades V

20 nada por mi transpos.

Lapa (1929a: 324) sees the strophic form aaBB here, that is, long verses with internal rhymes in the body of
the strophe, and short verses in the refrain. The text could also be printed as aaB with internal rhymes in all
three verses.

159

500 Cantigas d Amigo

JOHAN PEREZ D AVOIN 10

Amig ouv eu a que queria ben,


tal sazon foi, mais ja migo non ei
a que ben queira nen o averei
en quanto viva ja, per u~a ren,
ca mi mentiu o que mi soa
dizer verdad e nunca mentia
E mui pouc que lh eu o jurar
que non queria ben outra molher
se non min, e <ben> sei eu que lho quer
e por esto non poss en ren fiar,
ca mi mentiu o que mi <soa
dizer verdad e nunca mentia>
Mais me fiava per el ca per min
nen ca per ren que no mundo viss al,
e mentiu m ora tan sen guisa mal
que non fiarei en ren des aqui,
ca mi men<tiu o que mi soa
dizer verdad e nunca mentia>
E, se outr ouvesse, mentir m ia,
pois mi mentiu o que non mentia

10

15

20

B 674 f. 149v V 276 f. 42r


2 ja] ia V : la B
migo Nunes 3 ben queyra V : be~ que queyra B after 6 Ca mi B : ca mi V (on a new line in
1
both)
7 muy B : om. V
lheu V : heu B 9 mi~ BV : <a> mi Nunes (III, 98; cf. B 727 / V 328 [Rodrig Eanes de
Vasconcelos], v. 3)
<ben> supplevi2
16 en] ea V 17 mi] mi~ B 19 outr B : otr V 20 pors V
mi(j) B
1

An example of the mechanical (erroneous) recopying of the beginning of a refrain (cf. Parkinson 1987).
Though Avoin does not use this common formula elsewhere in his cantigas damigo we find it several times in his other
poems: A 157, v. 15 ben o sei eu; V 1010 (=CEM 222), v. 17 mais ben sei eu quen troba ben ou mal; V 1011 (=CEM 223), v. 5 e ben sei
eu por que aquesto faz. Among the cantigas d amigo we find the formula in: Johan Garcia de Guilhade (B 754 / V 357, v. 10; B 755
/ V 358, v. 2), Pedr Eanes Solaz (B 829 / V 415, vv. 27 and 29), Johan Airas de Santiago (B 1026 / V 616, v. 13; B 1031 / V 621,
v. 19; B 1041 / V 631, v. 19; B 1043 / V 633, v. 2; B 1047 / V 637, v. 13 [and cf. V 594, v. 14]) and Pedr Amigo de Sevilha (B 1218
/ V 823, v. 23)
2

160

500 Cantigas d Amigo

JOHAN PEREZ D AVOIN 11

O por que sempre mha madre roguei,


que vos visse, meu amigo, non quer,
mais pesar lh muito, quando souber
que vos eu dig esto que vos direi:
cada que migo quiserdes falar,
falade mig, e pes a quen pesar
Pes a quen quer e mate se por en,
ca post ja o que de seer:
veer vos ei, se vos poder veer,
e poderei, ca, meu lum e meu ben,
cada <que migo quiserdes falar,
falade mig, e pes a quen pesar>

10

Pois entendo que mha mort e meu mal


quer, pois non quer ren de quant a mi praz,
e, poilo ela por aquesto faz,
fazed aquest, e depois far s al:
cada que migo quiserdes falar,
<falade mig, e pes a quen pesar>
Sempr eu punhei de mha madre servir,
mais por esto ca por outra razon,
por vos veer, amig, e por al non,
mais, pois mho ela non quer consentir,
cada que migo quiserdes falar,
<falade mig, e pes a quen pesar>

15

20

B 675 f. 149v V 277 f. 43r


1 ma V

2 quer] quei V

8 a] ia V

15 pr B : pre V

23 cado B

161

500 Cantigas d Amigo

JOHAN PEREZ D AVOIN 12 (pastorela)

Cavalgava noutro dia


per un caminho frances
e u~a pastor sia,
cantando con outras tres
pastores, e non vos pes,
e direi vos toda via
o que a pastor dizia
aas outras en castigo:
Nunca molher crea per amigo,
pois s o meu foi e non falou migo
Pastor, non dizedes nada
diz u~a delas enton,
Se se foi esta vegada,
ar verr s outra sazon
e dir vos por que non
falou vosc, ai ben talhada,
e cousa mais guisada
de dizerdes com eu digo:
Deus, ora veesse o meu amigo,
e averia gran prazer migo

10

15

20

B 676 f. 150r V 278 f. 43r


2 un] hun ? B : hun V : o Nunes 3 siia] sua V 6 E<u> Monaci 15 dir Nunes : dica BV
blank lines in B 19 veesse] uehesse V1 : uehesso B
o] illeg. B
1

Monaci (1873: 32; 1875) reads uehesse o in V, but the final letter of the first word is now a blur.

162

between 16 and 17 two

500 Cantigas d Amigo

JOHAN SOAREZ COELHO 1

Per ba fe, mui fremosa sanhuda


sej eu, e trist e coitada por en
por meu amig e meu lum e meu ben
que ei perdud e el<e> mi perdud
por que se foi sen meu grado daqui

Cuidou s el que mi fazia mui forte


pesar de s ir, por que lhi non falei,
pero ben sabe Deus ca non ousei,
mais seria lh oje melhor a morte
por que se foi <sen meu grado daqui>

10

Tan cruamente lho cuid a vedar


que ben mil vezes no seu coraon
rogu el a Deus que lhi d meu perdon
ou sa morte, se lh eu non perdoar
por que se foi <sen meu grado daqui>

15

B 678 f. 150r-v V 280 f. 44r


1 boa BV fort. fremosa <e> sanhuda 2 e1 om. B 4 el<e> supplevi
<> perduda Nunes 12 mal V 13 que lhi] qlhi qlhi BV

perdud Lang (1894: cxxvi, n. 7)1

v. 1: mui fremosa modifies the first person subject, pace DHeur (1975b: 363-364, 377 and esp. 428-429, note 18),
who suggests that it may be vocative (but cf. v. 10 of the next poem). More pertinent: Do we read fremos e
sanhuda? Or , if not, do we take sanhuda as substantival (a very pretty sanhuda [cf. Cohen 1996b]) or consider
fremosa sanhuda all together (fremosa being the substantive, sanhuda adjectival) with mui qualifying the whole
expression (very much an angry beauty)?
1

The chiastic construction ei perdud ... perdud proposed by Lang (metrically acceptable if we read el<e>; cf. B 689 / V 291,
v. 11) seems to have been overlooked by Nunes. For word division in rhyme (far more common in other genres than in the
cantigas damigo, where it is quite rare), see B 685 / V 287 (J. S. Coelho), v. 9 viss e; B 1092 / V 683 (Elvas), v. 10 lum e; B 1119 /
V 710 (Berdia), v. 12 ant o (only this last is certain).

163

500 Cantigas d Amigo

JOHAN SOAREZ COELHO 2

Foi s o meu amigo daqui noutro dia


coitad e sanhud e non soub eu ca s ia,
mais ja que o sei, e por Santa Maria,
e que farei eu louana?
Quis el falar migo e non ouve guisado
e foi s el daqui sanhud e mui coitado
e nunca depois vi el nen seu mandado
e que farei <eu> louana?

Quen lh ora dissesse quan trist oj eu sejo


e quant<o> oj eu mui fremosa desejo
falar lh e vee-l e, pois que o non vejo,
e que farei <eu> louana?

10

B 679 f. 150v V 281 f. 44r


4 louana scripsi (ex B 689 / V 291, v. 3) : louaa BV : loua Nunes
supplevi : qutoieu B : quantoieu V

164

5 Quis B : Que V

10 quant<o> oj eu

500 Cantigas d Amigo

JOHAN SOAREZ COELHO 3

Amigo, queixum avedes


de mi, que non falo vosco,
e, quant eu de vs conhosco,
nulha parte non sabedes
de quan muito mal, amigo,
sofro se falardes migo,
nen de com ameaada
fui un dia pola ida
que a vs fui e ferida,
non sabedes vs en nada
de quan muito mal, amigo,
<sofro se falardes migo>
Des que souberdes mandado
do mal muit e mui sobejo
que mi fazen, se vos vejo,
enton mh averedes grado
de quan muito mal, amigo,
<sofro se falardes migo>
E pero, se vs quiserdes
que vos fal e que vos veja,
sol non cuidedes que seja,
se vs ante non souberdes
de quan muito mal, <amigo,
sofro se falardes migo>

10

15

20

B 680 f. 150v V 282 f. 44r


1 queieu m V

16 mh] rih V

165

500 Cantigas d Amigo

JOHAN SOAREZ COELHO 4

Ai madr, o que eu quero ben


non lh ous eu ante vs falar
e end el tan gran pesar
que dizen que morre por en,
e se assi morrer por mi,
ai madre, perderei eu i

Gran sazon que me serviu


e non mho leixastes veer,
e veeron mh ora dizer
ca morre por que me non viu,
e se assi morrer por mi,
<ai madre, perderei eu i>

10

Se por mi morrer, perda mh ,


e pesar mh , se o non vir,
pois per al non pode guarir,
ben vos juro per ba fe,
e se assi morrer por mi,
<ai madre, perderei eu i>

15

B 681 ff. 150v-151r V 283 ff. 44r-45r


1 be~ V : be B

166

5 moirer B : morre V

9 dizr B : diz V

13 pda B : perda perda V

500 Cantigas d Amigo

JOHAN SOAREZ COELHO 5

Oje quer eu meu amigo veer,


por que mi diz que o non ousarei
veer mha madre, de pran vee-lo ei
e quero tod en ventura meter
e des i saia per u Deus quiser

Por en qual coita mi mha madre ten


que o non veja, no meu coraon
ei oj eu posto, se Deus mi perdon,
que o veja e que lhi faa ben
e des i saia <per u Deus quiser>

10

Pero mho ela non quer outorgar,


i-lo ei veer ali u m el mandou
e por quanta coita por mi levou
farei lh eu est e quanto m al rogar
e de<s i saia per u Deus quiser>

15

Ca diz o vervo ca non semeou


milho quen passarinhas receou

B 682 f. 151r V 284 f. 45r


1 quereu V : (que) qreu B

ueer B : ucer V

2 ousarey B : usarey V

v. 6 : The syntax of Por en qual (Poren ql BV) coita is explained by Nunes (vol. III, p. 105) : Por [a] coita en [a] qual
mia madre mi ten.

167

500 Cantigas d Amigo

JOHAN SOAREZ COELHO 6

Falei un dia, por me baralhar


con meu amigo, con outr u m el visse
e direi vos que lhi dix u m el disse
por que lhi fezera tan gran pesar:
Se vos i, meu amigo, pesar fix,
non foi por al se non por que me quix

Por baralhar con el e por al non


falei con outr en tal que o provasse
e pesou lhi mais ca se o matasse
e preguntou m e dixi lh eu enton:
Se vos i, meu amigo, pesar fix,
<non foi por al se non por que me quix>

10

Ali u eu con outr ant el falei,


preguntou m el: e por que lhi fazia
tan gran pesar ou se o entendia?
e direi vos como me lh i salvei:
Se vos i, <meu amigo, pesar fix,
non foi por al se non por que me quix>

15

B 683 f. 151r V 285 f. 45r


2 outr, u Nunes : outro BV1 3 fort. diss: e scribendum; cf. v. 14 5, 11 fix scripsi2 : fiz BV
Machado : ele BV, Nunes3
lhi V : hi B 16 lh i distinxi : lhi BV4
1

7 haralhar V

14 el e

The last letter is blurred in B, but appears to be an o. Cf. B 649 / V 250 (Burgals), v. 7 and note.
See the variants in CSM 295, v. 13 (fiz E : fix F) and compare the rhymes in CSM 265, vv. 125-127 (fix/quix/dix). A similar
problem in B 1142 / V 734 (Servando), vv. 8-10.
3
Nunes prints ele, which is acceptable (cf. B 678 / V 280, v. 4 and B 689 / V 291, v. 11). But the conjunction e frequently begins
a question (cf. the glossaries of Michalis and Mettmann) and arguably introduces an indirect one here.
4
This is the only occurrence in the cantigas d amigo of salvar-se. Cf. Lang (1894: 122) and Gonalves (1991: 28-29). The reading
lhi would seem to be justified by (e.g.) CA 29 (Somesso), vv. 11-12 E non osm og eu, nen o sei / per que me lhe possa salvar. But lh i
could be defended both by the emphatic i in the refrain (though the MSS have hy in v. 5 and hi in vv. 11 and 17) and by CA
178 (J. S. Coelho), v. 13 Non me sei n d outra guisa salvar and B 71 (Calheiros), v. 10 Porque o fiz, non me poss n salvar. We might
also read lh i in vv. 4 and 14; cf. CA 167 and 168 (J. S. Coelho), vv. 10 and 21: lh i faria.
2

168

500 Cantigas d Amigo

JOHAN SOAREZ COELHO 7

Amigo, pois me vos aqui


ora mostrou Nostro Senhor,
direi vos quant que sabor
non ar ouve d al nen de mi,
per ba fe, meu amigo,
des que non falastes migo

E ar direi vos outra ren:


nunca eu ar pudi saber
que x era pesar nen prazer
nen que x era mal nen que ben,
per ba fe, meu <amigo,
des que non falastes migo>

10

Nen nunca o meu coraon


nen os meus olhos ar quitei
de chorar e tanto chorei
que perdi o sen des enton,
per ba fe, meu <amigo,
des que non falastes migo>

15

B 684 f. 151r V 286 f. 45r


1-2 on one line in V

1 vos Nunes : uos BV

5 boa BV

10 xera B : sera V

14 nen] ueu BV

me9 B : mr9 V

169

500 Cantigas d Amigo

JOHAN SOAREZ COELHO 8

Amigas, por Nostro Senhor,


andade ledas migo,
ca puj antre mha madr amor
e antr o meu amigo
e por aquest ando leda:
gran dereit ei <d> andar leda
e andade migo ledas
Pero mha madre non foss i,
mandou mi que o viss e
nunca tan bon mand<ad> o
come quando mho disse
e por aquest ando leda:
<gran dereit ei d andar leda
e andade migo ledas>
E mand o migo falar
(vedes que ben mh feito)
e venho mi vos n loar,
ca puji ja assi o preito
e por aquest ando leda:
<gran dereit ei d andar leda
e andade migo ledas>

10

15

20

B 685 f. 151v V 287 f. 46r


6 <d> andar Nunes1 6-7 led<a> / e] lede BV at end of line 7 migo Braga : amigo BV 9 viss e distinxi (cf. B 678
/ V 280, v. 4) : uisse BV : visse edd. 10 mand<ad> oi Monaci : mandoy BV
15 mdoo B : mandoo V :
18 hypermetric
pugi BV 19 pr B : pre V
mando<u>-o Nunes2 17 u9 B : n9 V
1

In V there is a line break between ei and andar.


Perfects ending in - followed by the object pronoun o or a are common in the Cantigas de Santa Maria. In the cantigas d amigo
of J. S. Coelho all other third person singular perfects of the first conjugation (including mandou in v. 9) end in -ou, but this
is the only one followed by o or a.
2

170

500 Cantigas d Amigo

JOHAN SOAREZ COELHO 9

Vedes, amigas, meu amigo ven


e enviou mi dizer e rogar
que lh aguis eu de comigo falar
e de tal preito non sei end eu ren,
e pesa mi que m enviou dizer
que lhi faa o que non sei fazer
Ca, pero m end eu gran sabor ouver
e mui gran coita no meu coraon
de lho guisar, <a>se Deus mi perdon,
non lho guisarei, poi<lo> non souber,
e pesa mi que m enviou <dizer
que lhi faa o que non sei fazer>
Ca eu nunca con nulh ome falei,
tanto me non valha Nostro Senhor,
des que naci, nen ar foi sabedor
de tal fala nen a fiz nen a sei,
e pesa mi que m enviou dizer
<que lhi faa o que non sei fazer>

10

15

B 686 f. 151v V 288 f. 46r


co
3 fort. lhi guis eu scribendum
migo V : migo B 9 guisar BV : <a>guisar Nunes1
<a>se scripsi (cf. B 688 /
V 290, v. 1) : se BV2 10 gisarey BV : <a>guisarei Nunes
poi<lo> supplevi (cf. A 161, v. 22 poilo non souber)
: pois BV 13 null BV
1

Though aguis in v. 3 might seem irrefutable (and our poet uses the verb aguisar at CA 175.1), Nunes emendations in vv. 9
and 10 should probably be rejected (and we might even correct v. 3 to read lhi guis eu). Whereas guisar is common, aguisar is
scarcely documented in the entire corpus of cantigas damigo. I find four other apparently certain examples: (1) B 265 (Queimado), vv. 7- 8 E, por que non quij eu con el falar / quand el quisera nen se mh aguisou; (2) B 582 / V 185 (Dinis), v. 14 quand aguisastes
que per nulha ren; (3) B 1199 / V 804 (Caldas), v. 7 se mi Deus aguisar de o aver; (4) B 1269 / V 875 (Cangas), vv. 7-8 Serei vosc en San
Momede do mar / na ermida, se mho Deus aguisar. B 1148 / V 740 (Servando), v. 2 e lho Deus aguisa polo seu amor is hypermetric and
guisa should be read. Cf. B 1168 / V 774 (Bolseiro), v. 7, and note. See also B 1364 / V 972 (M. Soares), v. 8 where desaguisado
is hypermetric.
2
Formulas of this kind (from the Latin sic plus optative subjunctive) are found in Galego-Portuguese lyric with se, si, ase, asi,
asse and assi. Mettmann, s.v. asse, notes that this variant is found only in optative clauses. Cf. CSM 24.39 asse Deus vos perdon
where the Toledano has ase.

171

500 Cantigas d Amigo

JOHAN SOAREZ COELHO 10

Filha, direi vos u~a ren


que de voss amig entendi
e filhad algun conselh i:
digo vos que vos non quer ben
Madre, creer vos ei eu d al

e non desso, per ba fe,


ca sei que mui melhor ca si
me quer nen que m eu quero mi
Mal mi venha, se assi
Madre, creer vos ei eu d al,

10

mais non desso, ca ssi lhe praz


de me veer que, pois naci,
nunca tal prazer d ome vi
Filha, sei eu que o non faz
Madre, creer vos ei eu d al,

15

mais non vos creerei per ren


que no mundo que<n> quera tan gran ben

B 687 f. 151v V 289 f. 46r


1 direy B : derey V 3 falhad B 6 desso Nunes (cf. v. 11) : desto BV 11 cassi BV : possis ca si 16 Mays B
: Ma(||)ys? V 17 hypermetric (by two syllables) no mundo del. Nunes (III, 109), Lapa
que<n> Lapa : q BV : que
Nunes

172

500 Cantigas d Amigo

JOHAN SOAREZ COELHO 11

Ai meu amigo, <a>se vejades


prazer de quanto no mund amades,
levade me vosc, amigo
Por non leixardes mi, ben talhada,
viver com oj eu vivo coitada,
levade me <vosc, amigo>

Por Deus, filhe xi vos de min doo;


melhor iredes migo ca soo:
levade me vosc, amigo

B 688 ff. 151v-152r V 290 ff. 46r-47r


1 <a>se supplevi (cf. B 686 / V 288, v. 9) : se BV

se <vs> Nunes

8 iredes] uedes V

173

500 Cantigas d Amigo

JOHAN SOAREZ COELHO 12

Fui eu, madre, lavar meus cabelos


a la fonte <e> paguei m eu delos
e de mi, louana
Fui eu, madre, lavar mhas garcetas
a la fonte e paguei m eu delas
e de mi, <louana>

A la fonte <e> paguei m eu deles;


al achei, madr, o senhor deles
e de mi, <louana>
<E>, ante que m eu d ali partisse,
fui pagada do que m el<e> disse
e de mi <louana>

10

B 689 f. 152r V 291 f. 47r


1 lauar V : iauar B cabelus V : capel9 B 2 fonte <e> Nunes (cf. v. 5) : fonte B 3 Edemi / loucana E B : edemi
/ louana e V : e de mi, loua Nunes1 4 garceras V 7 fonte <e> Nunes : fonte BV
m <i> eu Lapa (1929a:
340) 10 <E> supplevi 11 el<e> supplevi
1

Cf. B 679 / V 281 (J. S. Coelho), vv. 4, 8, 12.

174

500 Cantigas d Amigo

JOHAN SOAREZ COELHO 13

Ai Deus, a vlo digo:


foi s ora o meu amigo;
e se o verei velida?
Quen m end ora soubesse
verdad e mi dissesse;
e se o verei velida?

Foi s el mui sen meu grado


e non sei eu mandado;
e se o verei velida?
Que fremosa que sejo,
morrendo con desejo;
e se o <verei velida>?

10

B 690 f. 152r V 292 f. 47r


11 morre~do V : moitendo B

175

500 Cantigas d Amigo

JOHAN SOAREZ COELHO 14

Fremosas, a Deus louvado, con tan muito ben como oj ei,


e do que so mais leda: ca todo quant eu desejei
vi quando vi meu amigo

B 691 f. 152r V 293 f. 47r


2 e do q B : es V

soo BV

The text is copied on four short lines in BV. Long verses are recommended by DHeur (1975b: 429).

176

500 Cantigas d Amigo

JOHAN SOAREZ COELHO 15

Agora me foi mha madre melhor


ca me nunca foi des quando naci
(Nostro Senhor lho gradesca por mi)
e ora mha madre e mha senhor,
ca me mandou que falasse migo
quant el quisesse o meu amigo

Sempre lh eu madr e senhor chamarei


e puinharei de lhe fazer prazer
por quanto me non quis leixar morrer,
e morrera, mais ja non morrerei,
ca me mandou que falasse migo
<quant el quisesse o meu amigo>

10

B 691-692 f. 152r-v V 293 f. 47r


3 senhor B : senor V

4 senor BV

8 przer B : przeri V

~to B : qnta V
9 qu

10 E B : a V

177

500 Cantigas d Amigo

ESTEVAN REIMONDO 1

Amigo, se ben ajades,


rogo vos que mi digades
por que non vivedes migo,
meu conselh e meu amigo,
por que non vivedes migo?

Se mi vs tal ben queredes,


amigo, qual mi dizedes,
por que non vivedes migo,
meu conselh e meu amigo,
por que non <vivedes migo>?

10

Pois eu nada non desejo


se non vs, u vos non vejo,
por que non vivedes migo,
meu conselh e meu amigo,
por que non vive<des migo>?

15

Pois non desej eu al nada


se non vs, desta vegada
por que non vivedes migo,
meu conselh e meu amigo,
por que non <vivedes migo>?

20

B 693 f. 152v V 294 ff. 47r-48r


10 after this v. Colocci has written poys at bottom of f. 47rb in V
12 hu u9 n ueio V : desta uegada B cf. v. 17
14 amigo] imgo B 16 desej eu scripsi (cf. v. 11) : deseiey BV : desejei edd.1
1

The past tense desejei (maintained by all editors) is out of place in this text (where there are no other past tenses) and the
precise parallel eu...desejo in v. 11 supports the correction. See B 1290 / V 895 (Requeixo), v. 5. (Nunes [vol. III, p. 114; cf. p. 68]
shows discomfort with the perfect, which he fails to explain convincingly.)

178

500 Cantigas d Amigo

ESTEVAN REIMONDO 2

Anda triste <o> meu amigo,


mha madr, e de mi gran despeito
por que non pode falar migo
e non por al, e faz gran dereito
d andar triste o meu amigo
por que non pode falar migo
Anda trist<e> o meu amigo,
mha madr, e tenho que seja morto
por que non pode falar migo
e non por al, e non faz gran torto
d andar trist<e> o meu amigo
por que non pode <falar migo>
Anda trist<e> o meu amigo,
mha madr, e anda por en coitado
por que non pode falar migo
e non por al, e faz mui guisado
d andar trist<e> o meu amigo
por que non pode <falar migo>

10

15

B 694 f. 152v V 295 f. 48r


1 <o> Nunes

3, 9, 15 migo scripsi (cf. v. 6) : comigo BV, edd. 7, 11, 13, 17 trist<e> o Nunes (cf. v.5) : tristo BV

Meter uncertain in vv. 1, 3, 5 and 6 of each strophe. As printed here, the form is AbAbAA, scanning 8 9 8 9
8 8.

179

500 Cantigas d Amigo

JOHAN LOPEZ D ULHOA 1

O ora dizer que ven


meu amigo, de que eu ei
mui gran queixum e averei,
se m el mentir, por u~a ren:
como pod aquesto fazer,
poder sen mi tanto morar
u mi non podesse falar?
Non cuidei que tan gran sazon
el podesse per ren guarir
sen mi, e, pois que o eu vir,
se mi non disser log enton
como pod aquesto fazer,
poder sen mi tanto mo<rar
u mi non podesse falar>,
perder m , se o non souber
que terra foi a que achou
u el sen mi tanto morou
se mi verdade non disser
como pod aquesto fazer,
poder sen mi tanto morar
<u mi non podesse falar>?

B 695 ff. 152v-153r V 296 f. 48v


4 hunha B : nulha V

180

15 Peder V

17 mi~ BV

10

15

20

500 Cantigas d Amigo

JOHAN LOPEZ D ULHOA 2

Ai Deus, u meu amigo, que non m envia mandado?


ca preit avia comigo, ergo se fosse coitado
de morte, que se veesse
o mais cedo que podesse
Quando s el de mi partia, chorando fez mi tal preito
e disse quand e qual dia, ergo se fosse mal treito
de morte, que se ve<esse
o mais cedo que podesse>
E ja o praz passado que m el disse que verria
e que mh avia jurado, sen gran coita toda via
de morte, que se veesse
<o mais cedo que podesse>

10

E, se eu end al soubesse,
que nunca lhi ben quisesse

B 696 f. 153r V 297 ff. 48v-49r


1 m envia] meuuya B : meu uya V

2 prey tauya B : prey ta(u)uya V

Short lines in BV.

181

500 Cantigas d Amigo

JOHAN LOPEZ D ULHOA 3

Que trist oj eu and e fao gran razon;


foi s o meu amig, e o meu coraon,
donas, per ba fe,
al st u el
Con <a>tan gran coita perderei o sen;
foi s o meu amig<o>, e todo meu ben,
donas, per ba fe
<al st u el >
Perderei o sen, donas, ou morrerei;
foi s o meu amig<o>, e quanto ben ei,
donas, <per ba fe,
al st u el >
Que adur quitou de meus olhos <os> seus;
foi s o meu amig, e o lume dos [olhos] meus,
donas, <per ba fe,
al st u el >

10

15

B 697 f. 153r V 298 f. 49r


3 boa B 5 <a>tan Nunes : t BV 6, 10 amig<o> e Lapa : amigue BV 6 todo BV : tod o Machado : todo <o>
Braga 7 fe om. B 9 Perderei Nunes (cf. v. 5) : E idirey V : Edirey B : E perderey Monaci 10 foisso B : foi ssoo V
13 olhos <os> seus Nunes : olhos sse9 BV 14 hypermetric (by two
be~ ey B : ben ey V : ben <eu> ei Nunes
syllables)
olhos seclusi; delere voluit Pellegrini (1930: 313)
Refrain on one line in BV. Tavani, Rep. 26:50 reports aaB scanning 11 11 12, but (accepting only the emendation
perderei in v. 7) the text in BV scans (by strophes, excluding the refrain): 11 11; 10 10; 11 10; 10 13. Oddly,
neither Nunes (cf. vol III, p. 116) nor Lapa (1982: 163) suggests taking olhos out of v. 11 where considerations
of syntax, meter and style justify its exclusion (cf. B 586 / V 189 [Dinis], v. 13 El pos os seus olhos nos meus enton).
Still, the position (Rv-1) may justify keeping olhos in the text (see Introduction, 5).

182

500 Cantigas d Amigo

JOHAN LOPEZ D ULHOA 4

Eu fiz mal sen qual nunca fez molher,


pero cuidei que fazia bon sen
do meu amigo que mi quer gran ben,
e mal sen foi, pois m el tan gran ben quer,
que o tive sempr en desden, e non
pod el saber ren do meu coraon
Ca nunca de mi pud entender al
e con essa coita se foi daqui,
e fez mal se<n>, nunca tan mal sen vi,
por que o fiz, e acho m ende mal,
que o tive sem<pr en desden, e non
pod el saber ren do meu coraon>
Por lhi dar coita por sabe-lo seu
coraon ben, que eu sabia ja,
m encobri de mais sempr, e ja ser
mal pera mi, ca mal o per fiz eu,
que o tive <sempr en desden, e non
pod el saber ren do meu coraon>

10

15

B 698 f. 153v V 299 f. 49r


4 sen Monaci : seu BV 5 tive] teui BV 6 re~ V : re B 7 pud BV : pd Nunes1 9 fez BV : fiz Nunes2
se<n>
Monaci : se BV 11 tiue V : ciue ? B 13 dar eu coyta BV : eu del. Nunes 15 senpr e Machado : senp B : semp
V : sempre Braga 16 perfiz Braga 17 o tiue V : ciue ? B
1

The change is unnecessary since pud is a variant form of the third person perfect indicative (cf. Mettmann, s.v. poder).
The emendation fiz might seem attractive in view of vv. 1, 10 and 16, but the point here seems to be that the girls
senseless behavior caused an equally senseless reaction on the part of the boy.
2

183

500 Cantigas d Amigo

JOHAN LOPEZ D ULHOA 5

Ja eu sempre mentre viva for, viverei mui coitada,


por que se foi meu amigo, e fui eu i muit errada
por quanto lhi fui sanhuda, quando se de mi partia,
par Deus, se ora chegasse, co<n> el mui leda seria
E tenho que lhi fiz torto de me lh assanhar doado,
pois que mho non merecera, e foi se por en coitado
por quanto lhi fui sanhuda, <quando se de mi partia,
par Deus, se ora chegasse, con el mui leda seria>
El de pran que esto cuida, que est<> migo perdudo,
ca, se non, logo verria, mais por esto m sanhudo,
por <quanto lhi fui sanhuda, quando se de mi partia,
par Deus, se ora chegasse, con el mui leda seria>

10

B 699 f. 153v V 300 f. 49r-v


3 foy BV cf. v. 2 4 se ora se ora V
est<e> Lapa : est BV

co<n> Nunes

5 renho V

6 merecera] mecera B : mcera V

9 est<>]

v. 9 is presented on one line in V. The rest of the poem is copied on short lines in both MSS. Lapa (1982: 163)
recommends long lines, as printed here.

184

500 Cantigas d Amigo

JOHAN LOPEZ D ULHOA 6

Eu nunca dormho nada, cuidand en meu amigo,


el que tan muito tarda, se outr amor sigo
erga-lo meu, querria
morrer oj este dia
E cuid en esto sempre, non sei que de mi seja,
el que tan muito tarda, se outro ben deseja
erga-<l>o meu, <querria
morrer oj este dia>

Se o faz, faz mi torto, e, par Deus, mal me mata,


el que tan muito tarda, se rostro outr olho cata
erga-<l>o meu, <querria
morrer oj este dia>

10

Ca meu dano seria


de viver mais un dia

B 700 f. 153v V 301 f. 49v


3 queria B 6 tarda] tara V 7, 11 erga-<l>o Lapa (cf. v. 3) : Ergo o B : ergo o V
distinxi : outrolho BV : outro lho Braga1

9 faz2] far V

10 outr olho

Short lines in BV. Lapa (1982: 164) sees long verses, at least in the body of the strophe.
v. 10: se rostro outr olho cata: Presumably, if (his) eye
gazes at another face.

v. 10: se rostro outr olho cata: Presumivelmente, se os


(seus) olhos fixarem outra cara.

Nunes (vol. III, p. 119) thinks lho unmetrical and senseless, but there is no lho if we divide correctly (cf. B 637 / V 238
[Sandin], v. 3 [and note], where the same word has fallen through the cracks).

185

500 Cantigas d Amigo

JOHAN LOPEZ D ULHOA 7

Que mi queredes, ai madr e senhor,


ca non ei eu no mund outro sabor
se non catar ali per u viir
meu amigo, por que moiro d amor,
e non poss end eu os <meus> olhos partir

Ja me feristes cen vezes por en


<e> eu, mha madre, non ei outro ben
se non catar ali per u viir
meu amigo, por que pero o sen
e non po<ss end eu os meus olhos partir>

10

Por aquel Deus que vos fez<o> nacer,


leixade me, que non poss al fazer
se non catar ali per u viir
meu amigo, por que quero morrer,
e non poss end eu os <meus> olhos partir

15

B 701 ff. 153v-154r V 302 f. 49v


5, 10, 15 <meus> supplevi; cf. A 72 / B 185 (Torneol), v. 5
fez<o> supplevi : fez BV1

7 <e> supplevi

11 aquel V : aql B : aquel<e> Nunes

vv. 5, 10, 15: <meus>: the first verse of the intercalated refrain counts 11 syllables. Presumably, then, vv. 5, 10
and 15 should be of the same length (cf. B 697 / V 298 [Ulhoa], vv. 10-11).
1

Cf. for example CA 243 (Talaveira), v. 14, where A correctly has fezo but B offers fez, leaving the verse a syllable short.

186

500 Cantigas d Amigo

FERNAN FERNANDEZ COGOMINHO 1

Amig, e non vos nembrades


de mi e torto fazedes,
mais nunca per mi creades
se mui cedo non veedes
ca sodes mal conselhado
de mi sair de mandado

Non dades agora nada


por mi e, pois vos partirdes
daqui, mais mui ben vingada
serei de vs quando virdes,
ca sodes mal <conselhado
de mi sair de mandado>

10

Non queredes viver migo


e moiro con soidade,
mais ve<e>redes, amigo,
pois que vos dig eu verdade,
ca sodes mal con<selhado
de mi sair de mandado>

15

B 702 f. 154r V 303 ff. 49v-50r


7 agor B
1

15 ve<e>redes Nunes (III, 716), Lapa : ueredes BV

16 eu V : en B : en Nunes1

Either reading could be defended (cf. Mettmanns glossary, s. v. verdade).

187

500 Cantigas d Amigo

FERNAN FERNANDEZ COGOMINHO 2

Ir quer oj eu, madre, se vos prouguer


u meu amig, e, se o poder
veer,
veerei <i> mui gran prazer
Gran sazon , madre, que o non vi,
mais, pois mi Deus guisa de o ir <i>
veer,
veerei i mui <gran prazer>

B 703 f. 154r V 304 f. 50r


1 puguer B : proguer V 3, 7 ueer written at end of preceding line BV1
: grisa V
<i> supplevi2

4 <i> supplev. Machado; cf. v. 8

6 gisa B

For the strophic form (botched by Nunes, who prints an impossible aaB with no attention to meter or rhyme),
see B 627 / V 228 and B 628 / V 229, both by Calheiros.
1

Nunes maintains veer at the end of vv. 2 and 5, but prouguer (with open r) does not rhyme with veer (with close er).
The adverb i, present in both MSS in v. 8 , is missing in v. 4 (where it has already been restored by Machado) and, I believe,
here. It adds the wanting syllable and provides a rhyme (wholly lacking in Nunes) for vi. The place where the girl wants to
go is also mentioned in v. 2 (u meu amig).
2

188

500 Cantigas d Amigo

FERNAN FERNANDEZ COGOMINHO 3

Amiga, muit que non sei


nen mh ar veestes vs dizer
novas que querria saber
dos que ora son con el rei:
se se veen ou se x <e>stan
ou a que tempo se verrn
En quanto falardes migo,
dizede, se vos venha ben,
se vos disse novas alguen
dos que el rei levou sigo,
se se veen ou se x estan
<ou a que tempo se verrn>
Daria mui de coraon
que quer que aver podesse
a que<n> mi novas dissesse
d el rei e dos que co<n> el son,
se se veen ou se x estan
<ou a que tempo se verrn>
Mais ben sei <eu> o que farn:
por que mi pesa, tardarn

10

15

20

B 704 f. 154r-v V 305 f. 50r


4 con] col V 5 x <e>stan Nunes (cf. vv. 11, 17) : ystam B : y stam V 7 falardes scripsi : falastes BV : falades
Nunes1 11, 17 ou] ou ou B 15 que<n> mi Nunes : qmi BV 16 : co<n> el Nunes (cf. v. 4)2 : coel BV 19 sei
<eu> o Nunes : sey o BV3
1

Though en quanto can be construed with the indicative (or the present subjunctive), sense and syntax seem to require the
future subjunctive here. Closely parallel are B 749 / V 352 (Guilhade), v. 2 falade sempr u~as outras / en quant el falar comigo and
B 783 / V 367 (Afonso Sanchez), vv. 2-3 en quanto lh eu preguntar u tardou, / falade vs nas donzelas enton.
2
Elsewhere among the cantigas d amigo we find co el in the MSS at B 699 / V 300 (Ulhoa), v. 4, B 730 / V 331 (Beesteiros), v. 4
and B 1022 / V 612 (Johan Airas), v. 3. Nunes restores the final nasal in all four cases.
3
Nunes is probably right to add eu here. See note to B 674 / V 276 (Avoin), v. 9.

189

500 Cantigas d Amigo

FERNAN FERNANDEZ COGOMINHO 4

Meu amigo, se vejades


de quant amades prazer,
quand alhur muito morades
que non podedes saber,
amigo, de mi mandado,
se sodes enton coitado?

Dizede mho, meu amigo,


e por Deus non mho neguedes,
quando non sodes comigo
e muit que non sabedes,
amigo, de mi mandado,
<se sodes enton coitado>

10

Ca, se faz que vs andades,


quando vos de mi partides,
gran tempo que non tornades,
enton quando non odes,
amigo, de mi mandado,
<se sodes enton coitad>?

15

B 705 f. 154v V 306 f. 50r


3 quand Nunes (III, 122) : qut B : quant V1

9 sedes V

v. 4: The sense of vv. 3-6 seems to be: When you stay


elsewhere for a long time without news of me, my
friend, are you sad then?.
1

10 muyt B : muyr V
v. 4: O sentido dos vv. 3-6 parece ser: Quando ficas
durante muito tempo noutro stio, sem notcias minhas, meu amigo, ests triste ento?.

It is not clear that quanto ever functions as equivalent to quando. It is found several times in the manuscripts where we
would expect quando, but apparently this is due to faulty transmission. Cf. Rodrguez 1980: 200 (note ad v. 5) and the
glossaries of Michalis, Lapa and Mettmann. Here, given the parallels with vv. 9 and 14 and the awkwardness of explaining
muito in the same verse, the case for quant (which Nunes prints in vol. II) is weak.

190

500 Cantigas d Amigo

GONAL EANES DO VINHAL 1

Que leda que oj eu sejo


por que m enviou dizer
ca non ven con gran desejo
coitado du foi viver,
ai dona, lo meu amigo
se non por falar comigo
nen ven por al meu amigo
se non por falar comigo
Enviou mi seu mandado
dizer (qual eu creo ben)
ca non ven por al coitado
de tan longi com el ven,
ai dona, lo meu amigo
<se non por falar comigo
nen ven por al meu amigo
se non por falar comigo>
Nulha coita non avia
(tanto creede per mi)
outra, nen el non vi~ia
(mais por que verria aqui?),
ai dona, lo meu amigo
<se non por falar comigo
nen ven por al meu amigo
se non por falar comigo>

10

15

20

B 706 ff. 154v-155r V 307 f. 50r


9 Enviou Monaci : Euuyou BV 17 Nulla V : Nula B 19 outra Pellegrini (1930: 313)1 : outr BV : outro Braga
Lapa (uijnha Machado, viinha Vez) : uijnha B : nunha V : envia Monaci 21 donalo meu amigo B : do V

vi~ia

outra (outr BV [the abbreviation, as countless comparisons between BV and A will prove, represents ra not ro]) modifies
coita (v. 17) retroactively (and the phrase nulha coita non avia / ... / outra is semantically parallel to por al coitado in v.11).

191

500 Cantigas d Amigo

GONAL EANES DO VINHAL 2

Par Deus, amiga, quant eu receei


do meu amigo, todo m oj aven,
ca receei de mi querer gran ben,
como m el quer, polo que vos direi:
eu, pois fui nada, nunca ouv amor
nen quij amig en tal razon aver,
e el filhou m a fora por senhor,
a meu pesar, e morrer por en
E non se pod alongar, eu o sei,
dos que migo falan nen encobrir
que lhis non fale en al pera or
en mi falar, e ja me lhi ensanhei
por que o fez, e nunca el maior
pesar oo, mais non pod al fazer,
mais, esso pouco que el vivo for,
farei volh eu o que m el faz sentir
E sabe Deus o pesar que end ei,
mais non se pode de mui gran pesar
guardar, se no<n> que x end el quer guardar,
mais sempre m eu d atal preito guardei
o mais que pud e non ouv i sabor,
mais el me mata por que quer morrer
por mi de pran e, do que m peior,
non pod n ja o coraon quitar
E tan gran coita de me veer
que lh avern este preit a saber

10

15

20

25

B 707 f. 155r V 308 f. 50v


4 quer] que V 5 eu] en V 6 quij] qinj B : quir V : corr. Monaci (quiz) 11 lhis eu n BV : eu del. Nunes (III,
124)
falhe V
12 ensanhei] en sanhei V : eu sanhey B : fort. assanhei 14 al] o V 16 farey V : fazey B
17 que] q V : (q) q B 19 seno BV 20 pryto B : pyto V 21 ouv i Nunes : ouvi Braga 25 E a B : Ca V possis
atan gran coit
v. 12: Only occurrence of a finite form of ensanhar-se in the corpus of medieval Galego-Portuguese lyric. In B
1331 / V 938 (=CEM 137 [Calheiros]), v. 1, we find the participle ensanhada in rhyme.

192

500 Cantigas d Amigo

GONAL EANES DO VINHAL 3

Quand eu sobi nas torres sobelo mar


e vi onde soa a bafordar
o meu amig, amigas, tan gran pesar
ouv eu enton por ele no coraon,
quand eu vi estes outros per i andar,
que a morrer ouvera por el enton
Quand eu catei das torres <a> derredor
e non vi meu amig<o> e meu senhor,
que oje por mi vive tan sen sabor,
ouv eu enton tal coita no coraon,
quando me nembrei del e do seu amor,
que a mo<rrer ouvera por el enton>
Quand eu vi esta cinta que m el leixou
chorando con gran coita, e me nembrou
a corda da camisa que m el filhou,
ouv i por el tal coita no coraon,
pois me nembra fremosa u m enmentou,
que a mo<rrer ouvera por el enton>
Nunca molher tal coita ouv a sofrer
com eu quando me nembra o gran prazer
que lh eu fiz u mh a cinta ve~o cinger,
<e> creceu mi tal coita no coraon,
quand eu sobi nas torres polo veer,
que a mo<rrer ouvera por el enton>

10

15

20

B 708 f. 155r V 309 f. 50v


1 corres V : coires B : corr. Monaci; cf. vv. 7, 23 7 <a> derredor supplevi; (cf. B 1382 / V 990, v. 14; CSM 329.45,
344.32) 8 amig<o> e Nunes : amigue BV1 9 oje] oiel BV : l delevi : oj el edd. 16 ouv i distinxi : ouuj B :
ouui V : ouvi Braga 17 e~ mentou B : e~mentou V 21 ue~o a BV : a delevi 22 <e> supplevi2
<e>no Nunes
1

In the MSS all verses except 7, 8, 21 and 22 contain eleven syllables, with a caesura after the seventh, so that the last four
syllables form a rhythmic group. In v. 7, which seems a syllable short, the suggested change is easily justified. In v. 21 the
extra syllable is syntactically unecessary and can be cut. Here, the caesura would have impeded the elision (graphically
represented in the manuscript transmission) of amigo and e.
2
Given the verse structure in this poem (see previous note), the triple occurrence of no coraon in vv. 4, 10 and 16, and the
ease with which a verse-initial e could disappear, the addition of the conjunction seems preferable, rhythmically, syntactically
and paleographically, to the modification suggested by Nunes. [This supplement has now been printed by Vez.]

193

500 Cantigas d Amigo

GONAL EANES DO VINHAL 4

O meu amigo, que me quer gran ben,


nunca de min pode aver se non mal,
e morrer, u non pode aver al,
e a mi praz, amiga, de<l> morrer
por aquesto que vos quero dizer:
leix a coidar eno mal que lhi n ven
e coida sempr e<n> meu bon parecer
E a tal om, amigas, que farei?
que assi morre e assi quer morrer
por aquel ben que nunca pode aver
nen aver, ca ja se lho partio,
por que mi assi de mandado saio;
leix a coidar eno mal que lhi eu dei
e coida en min fremosa que m el vio
E amores tantas coitas lhi dan
por min que ja [a] morte mui preto est,
e sei eu del que cedo morrer,
e, se morrer, non me faz i pesar,
ca se non soube da morte guardar;
leix a coidar eno seu grande afan
e coida sempre en meu bon semelhar

10

15

20

B 709 f. 155v V 310 ff. 50v-51r


4 de<l> Nunes 6 coydar B : toydar V 7 sempr e<n> meu : senpre meu BV cf. vv. 14, 211
bon Lapa : boom
BV
tarecer B 8 hm BV
amigs BV 9 asy BV
morre e] morre B
morrer] moirer B : merrer V
10 aquel] aqle BV 11 aver] aura V : aua B
partyo V : tarcyo B 12 me B
asy BV 13 que lhi] qlhi B
: qlhy q V 14 e om. B, spatio relicto 15 E amores] Camores V 16 a seclusi2
between 16 and 17 (muy pto) V
17 cedo] redo B : tedo V
merrera V 19 ca] Ea B
soube Monaci : soute BV
da Monaci : da B : ea V
: fort. de 20-21 afam & / e BV 21 bom B : boim V
1
2

But there is a dot in B after sempre (which might represent the lost til).
The article is not needed and is often omitted with the word morte, as noticed by Lang (1894:115-116).

194

500 Cantigas d Amigo

GONAL EANES DO VINHAL 5

Amiga, por Deus, vos venh ora rogar


que mi non querades fazer perdoar
ao meu amigo que mi fez pesar,
e non mho roguedes, ca o non farei
at que el venha ante mi chorar,
por que s assanhou, non lhi perdoarei
Por quanto sabedes que mi quer servir
mais que outra ren, <n> quer e<u> lho gracir,
mais eu non lho quero por en consentir,
e non mho roguedes, ca o non farei,
at que el venha mercee pedir,
por que s assanhou, <non lhi perdoarei>
Gran pesar lhi farei, non vistes maior,
por que non guardou min nen o meu amor
e en filhar sanha ouve gran sabor,
e non mho roguedes, ca o non farei,
at que el sena ira de senhor,
por que s assanhou, <non lhi perdoarei>
E, por que sei ben que non pode viver
u el non poder os meus olhos veer,
farei lh eu que veja qual meu poder,
e non mho roguedes, ca o non farei,
at que eu veja que ja quer morrer,
por que s assanhou, non lhi perdoarei
Mais, pois que el<e> tod aquesto fezer,
farei eu por vs quanto fazer oer,
mais ante por ren non lhi perdoarei

10

15

20

25

B 710 f. 155v V 311 f. 51r


1 rogar] trogar B : arogar V 3 ao] n B 4 ca] da V 5 atta BV 6 ssa sanhou B : u sanhou V 8 <n>
supplevi : <eu> Nunes quer e<u> lho scripsi (cf. v. 9) : qrelho BV : quero-lho Braga gracir B : gracr V 9 quero]
qro B : m V
10 rroguedes V : ssoguedes B
farey B : fa pey V
11 ue~nha BV
12 sasan nhou B :
sasannhou V 14 guardou Monaci : gaurdou B : gauidou V nen o Monaci : ne~no V : ue~mo B meu Monaci
: meq V : me B 15 E em B : sem V
gran] gr gm B : grgir V 16 mi-o Nunes (cf. vv. 4, 10) : me BV1 17 ara V
sena ira] senta hira B : senta bira V : sen a ira Nunes (sent a ira iam Monaci)2 21 farey B : fare V 22 mi-o
Nunes : me BV
ca] q V 23 ata q eu veia qia qr morrer V : ata qel senta hira desenhor B cf. v. 17 24 sa
sanhou B : s9 san hou V 25 el<e> supplevi
toda aquesto V : teda qsto B 26 farey BV at end of line above
quto BV : possis quant a
oer] oej V 27 perdoarey V : rerdoarey B

195

500 Cantigas d Amigo

I see no good reason to regard this as a real variation in the refrain (when Vinhal wants to show virtuosity he does it in
rather more spectacular ways). The MSS me could be an error for mo (= m o) or the tradition could once have had me o (as
elsewhere), from which the o dropped out.
2
The abstract noun ira needs no article and the subjunctive sena stands better unelided. The correction of senta to sena
(Nunes) is a question of historical grammar (sena < s e n t i a t).

196

500 Cantigas d Amigo

GONAL EANES DO VINHAL 6

O meu amigo que<i>xa se de mi,


amiga, por que lhi non fao ben,
e diz que perdeu ja por mi o sen
e que o poss eu desensandecer,
e non sei eu se el diz verdad i,
mais non quer eu por el meu mal fazer
Queixa s el muito por que lhi non fiz,
amiga, ben, e diz que pavor
de m estar mal, se por min morto for,
poilo poss eu de morte guarecer,
e non sei eu se el verdade diz,
mais non quer eu por el meu mal fazer

10

B 711 ff. 155v-156r V 312 f. 51r


1 que<i>xa Nunes (cf. v. 7) : quexa B : quera V 3 mi(o) o V
muyto B : muyro V
fiz] fez B 9 estrar V 10 eu] on B
el meu mal fazer] q. p. m. m. f. B : q. p. m m. f. V

4 poss eu] poseu BV 7 Queyxa V : Quiyxa ? B


guareer B : touorecer V 12 non quer eu por

197

500 Cantigas d Amigo

GONAL EANES DO VINHAL 7

Meu amig daquend ido,


amiga, mui meu amigo;
dizen mi, ben volo digo,
que ja de min partido,
mais que preito tan guisado

Pero vistes que chorava


quando se de min partia,
disseron mi que morria
por outra, a que tornava,
mais que preito tan guisado

10

O que sei de pran que morre


por min, o que non faz torto,
dizen m ora que morto,
si, se lh outra non acorre,
mais que preito tan guisado

15

B 712 f. 156r V 313 f. 51r-v


4 parado V 5 guisado scripsi (cf. vv. 10, 15)1 : desguisado B, edd. : desauissado V 8 diser BV
moria B :
morra V 9 a que tornava scripsi2 : eqrro uana V : eqrro uina ? B : e que trovava Braga : e que rrogava Vez : a
que<n> amava Nunes 10 que] q B : a V 10, 15 guysado BV : <des>guisado edd. 12 o om. V 15 rreyto BV
vv. 5, 10, 15: The sense is: But what a neat little arrangement (for her, for me, for himself).
1

vv. 5, 10, 15: O sentido : Mas que belo arranjinho


(para ela, para mim, para ele prprio).

The evidence of BV for the refrain, here triple what we would normally find, is two to one against desguisado. For rhythm and
for ironic force guisado should be read (against the textus receptus).
2
For the expression tornar a alguen in the cantigas d amigo cf. B 1239 / V 844 (Padrozelos), v. 17 a min vos tornade por en (where
tornar is reflexive); see also CSM 5.180-181 nunca quis / a dona tornar a el; 151.19 tornou a ela; 335.66 tornaron a ele. For the
opposition partir / tornar in rhyme cf. B 705 / V 306 (Cogominho), vv. 14-15. The corruption can be explained as follows: the
reading had been trnaua (cf. B 868-870 / V 454, where both B and V have trney in the third verse of the last strophe); the initial
t was misread as an r (cf. B 780, v. 10, where the MS offers rraz instead of traz); the superscript r was misread as ro (instead
of or); and naua was misread as uana (given the nearly identical form of u and n [cf. B 719, v. 20, where B offers toruey while V has
the correct reading, torney]). Hence trnaua became (in the source text of BV or in its exemplar) rro uana. We could read (closer
to the MSS) e que tornava (and he was on his way back), but a que tornava (to whom he was returning) makes better sense.

198

500 Cantigas d Amigo

ROI QUEIMADO 1*

O meu amigo, que me mui gran ben


quer, assanhou s un dia contra min
muit endoado, mais el que s assi
a min assanha, sei eu u~a ren:
se soubess el quan pouc eu daria
por sa sanha, non s assanharia

E, por que non quij eu con el falar


quand el quisera nen se mh aguisou,
assanhou s el, mais de pran ben cuidou
que me matava, mais, a meu cuidar,
se soubess el quan pouc eu daria
<por sa sanha, non s assanharia>
Por que me quer gran ben de coraon,
assanhou s el, e cuidou m a fazer
mui gran pesar, mais devedes creer
del que s assanha, se Deus me perdon,
se soubess el quan <pouc eu daria
por sa sanha, non s assanharia>

10

15

B 265 f. 68v
2 qer B
asanhou B 4 u~a ] nuha B
8 quand] qud B
mha guyson B
14 asanhou B

6 ssa sanharia B
10 meu] men B

7 quij Nunes : quii B : quis Michalis (I, 816=CA 413)


11 soubes B
poucieu B 11, 17 quan] qam B

199

500 Cantigas d Amigo

ROI QUEIMADO *2

O meu amig, ai amiga,


a que muita prol buscastes
quando me por el rogastes,
pero vos outra vez diga
que me vs por el roguedes,
nunca me por el roguedes
El verr, ben o sabhades,
dizer vos que coitado,
mais sol non seja pensado,
pero o morrer vejades,
que me vs por el roguedes
<nunca me por el roguedes>
Quanto quiser, tanto more
meu amigo en outra terra
e ande comigo a guerra,
mais, pero ante vs chore
que me vs por el roguedes,
<nunca me por el roguedes>

10

15

B 713 f. 156r V 314 f. 51v


2 a om. V buscates B 3 regastes ? B 7 El uerra V : om. B, spatio relicto sabades V : satades B
terra Nunes1 : e nos out qrra V : ue out B 15 ande V : andem B
comigo] comiga V
1

Braga has e ns outra terra (unintelligible).

200

14 en outra

500 Cantigas d Amigo

ROI QUEIMADO 3

Quando meu amigo souber


que m assanhei por el tardar
tan muito, quand aqui chegar
e que lh eu falar non quiser,
muito terr que baratou
mal, por que tan muito tardou

Nen ten agora el en ren


mui gran sanha que eu del ei;
quando el veer, com eu serei
sanhuda, parecendo ben,
muito terr <que baratou
mal, por que tan muito tardou>

10

E quand el vir os olhos meus


e vir o meu bon semelhar
e o eu non quiser catar
nen m ousar el catar dos seus,
muito terr <que baratou
mal, por que tan muito tardou>

15

Quando m el vir ben parecer


com oj eu sei que m el ver
e da coita que por min
non m ousar nulha ren dizer,
muito terr <que baratou
mal, por que tan muito tardou>

20

B 714 f. 156r-v V 315 f. 51v


3 quand V : (che) qud B

5 barato B

10 bem B : tem V

15 catar (ne~ ) B

19 m el Nunes : mal BV

bom V

201

500 Cantigas d Amigo

ROI QUEIMADO 4

Dize<n> mh ora que non verr


o meu amigo, por que quer
mui gran ben a outra molher,
mais esto quen-no creer,
que nunca el de coraon
molher muit ame, se min non?
Pode meu amigo dizer
que ama ou<t>ren mais ca si
nen que outra ren nen ca mi,
mais esto non de creer,
que nunca el de coraon
<molher muit ame, se min non>
Enfinta faz el, eu o sei,
que morre por outra d amor
e que non min por senhor,
mais eu esto non creerei,
que nunca el de coraon
<molher muit ame, se min non>

10

15

B 715 f. 156v V 316 f. 51v


1 Dize<n>-mi ora Nunes : Dizemhora BV : Dize-mi ora Ferreiro & Pereiro (1996: 230) 3 aoutra B : doutra V
6 mi~ BV n V : no B 8 ou<t>rem Monaci : ourem BV 9 mi B : mi~ V 13 faz Monaci : faz BV 14 por B :
po V 16 en B
creerey B : queerey V 17 Que B : que~ V

202

500 Cantigas d Amigo

MEEN RODRIGUEZ TENOIRO 1

Pois que vos eu quero mui gran ben,


amig, e quero por vs fazer
quanto me vs rogades, dizer
vos quer eu e rogar u~a ren:
que nunca vs, amig, ajades
amig a que o digades,
nen eu non quer aver amiga,
meu amig, a que o diga

Quanto me vs quiserdes mandar


que por vs faa, ben sabede
que o farei, e vs fazede
por mi o que vos quero rogar:
que nunca <vs, amig, ajades
amig a que o digades,
nen eu non quer aver amiga,
meu amig, a que o diga>

10

15

Pois vos eu fao tan grand amor


que non quero ao meu catar,
quero vos ante muito rogar,
meu amigo, por Nostro Senhor,
que nunca <vs, amig, ajades
amig a que o digades,
nen eu non quer aver amiga,
meu amig, a que o diga>

20

B 716 f. 156v V 317 f. 52r


6 amig a] amiga BV : amiga <a> Nunes1

8 amig, a] amiga BV : amig<o>, a Nunes

21 nunca om. B

Here and in v. 8 (and thus in the corresponding verses of each refrain) Nunes emends to bring the syllable count up to
nine. Tavani (Rep.) rejects this (168: 4, 5).

203

500 Cantigas d Amigo

MEEN RODRIGUEZ TENOIRO 2

Amigo, pois mi dizedes


ca mi queredes mui gran ben,
quand ora vos fordes daquen,
dizede mi, que faredes?
Senhor fremosa, eu volo direi:
tornar m ei ced ou morrerei
Se Nostro Senhor vos perdon,
pois aqui sodes coitado,
quando fordes alongado,
por Deus, que fare<des> enton?
Senhor fremosa, eu volo direi
<tornar m ei ced ou morrerei>

B 717 f. 156v V 318 f. 52r


4 fazedes B

204

8 sedes B

10 farey BV : corr. Nunes; cf. v. 4

10

500 Cantigas d Amigo

MEEN RODRIGUEZ TENOIRO 3

Ir vos queredes, amigo, daquen


e dizedes mi vs que vos guis eu
que faledes ante comig, e, meu
amigo, dizede ora u~a ren:
como farei eu <a>tan gran prazer
a quen mi tan gran pesar quer fazer?
Rogades me vs mui de coraon
que fale vosc e al non aja i,
e queredes vos, amig, ir daqui,
mais dized ora, se Deus vos perdon,
como farei eu <a>tan <gran prazer
a quen mi tan gran pesar quer fazer>?
Queredes que vos fale, se poder,
e dizedes que vos queredes ir,
ma<i>s, se Deus vos leixe cedo viir,
dized, amigo, se o eu fezer,
como farei eu <atan gran prazer
a quen mi tan gran pesar quer fazer>?

10

15

B 718 f. 157r V 319 f. 52r


4 ora] or ra V 6 <a>tan Nobiling (1907b: 385)1
(cf. v. 10) : mas BV

gran<de> Michalis (I, 877=CA 452)

15 ma<i>s Michalis

+ (for vv. 1-6)2 B 403 f. 89v V 13 f. 4v


1 hyr B : hur V
1

Among the cantigas damigo we find atan gran pesar in B 737 / V 338 (Seabra), v. 14 and atan gran ben in B 559 / V 162 (Dinis),
v. 8, while in B 932 / V 520 (R. Fernandiz), v. 6 we have faredes mi atan prazer. If <a>tan in v. 5 is correct, we might also venture
mh <a>tan in v. 6.
2
The first strophe is found in both MSS among the cantigas d amor, attributed in V and C to Tenoiro, but in B (f. 89 r, before
no. 398) to Affonso Fernandez Cebolhilha (cf. Marroni 1971: 272-3). In V this folio is among those whose number has been
crossed out. In the modern pagination of V it is to be found on p. 7v.

205

500 Cantigas d Amigo

MEEN RODRIGUEZ TENOIRO 4

Quiso m oj un cavaleiro dizer,


amigas, ca me queria gran ben,
e defendi lho eu, e u~a ren
sei, per quant eu i del pud aprender:
tornou mui trist, e eu ben lh entendi
que lhi pesou por que lho defendi

Quis m el dizer, assi Deus mi perdon,


o ben que mi quer a mui gran pavor
e quiso me logo chamar senhor,
e defendi lho eu, e el enton
tornou <mui trist, e eu ben lh entendi
que lhi pesou por que lho defendi>

10

Falava mig e quiso me falar


no mui gran ben que m el diz ca mi quer,
e dixi lh eu que non lh era mester
de falar i, e el con gran pesar
tornou <mui trist, e eu ben lh entendi
que lhi pesou por que lho defendi>

15

E tenho que desmesura fiz i,


por que lh end algu~a ren non tornei i

20

B 719 f. 157r V 320 f. 52r-v


1 Qysomoiun B : Qysomouin V 6 pesou] persou V
scribendum
torney V : toruey B

19 te~ho B : thV

v. 20: The sense is since I entirely failed to reciprocate. This use of tornar seems to correspond to one of
the senses given by Mettmann (s.v. tornar): restituir,
devolver.

v. 20: O sentido Uma vez que falhei completamente


em retribuir. Este uso de tornar parece corresponder
a um dos sentidos dados por Mettmann (s. v. tornar):
restituir, devolver.

20 hypermetric1

por que] fort. ca

Nunes, perhaps rightly, leaves the line as in BV (but suggests taking out por [vol. III, p. 139]), and Tavani (Rep., 160:179)
does not comment.

206

500 Cantigas d Amigo

ESTEVAN COELHO 1

Sedia la fremosa seu sirgo torcendo,


sa voz manselinha fremoso dizendo
cantigas d amigo
Sedia la fremosa seu sirgo lavrando,
sa voz manselinha fremoso cantando
cantigas <d amigo>

Par Deus de cruz, dona, sei eu que avedes


amor mui coitado, que tan ben dizedes
cantigas <d amigo>
Par Deus de cruz, dona, sei <eu> que andades
d amor mui coitada, que tan ben cantades
cantigas <d amigo>

10

Avuitor comestes, que adevinhades

B 720 f. 157r V 321 f. 52v


1, 4 sirgo Nunes : sugo BV 2 uoz mansseli nha fremoso V : uos mausselmha fremosa B 5 uoz msselmha
frmoso V : uor msselmha frmosa B after 6 vv.10-12 have been copied and cancelled in V1 10 <eu> Nunes; cf. v. 7
13 adeuynhades B : adeuyhades V
vv. 2, 5: fremoso (V) is here adverbial.
1

The struck lines (within which two words were cancelled before the whole strophe was crossed out) read as follows:
Par ds de cruz dona sey q dades
(q dades)
damor mui coytada q t ben cantades
cantigas

The only difference (other than the cancelled q dades) between this version and the one copied in the correct place in V is
that in the second version tan is spelled out (in B we find t).

207

500 Cantigas d Amigo

ESTEVAN COELHO 2

Se oj o meu amigo
soubess, iria migo;
e<u> al rio me vou banhar<e>,
al mare
Se oj el este dia
soubesse, migo iria;
eu al rio me vou <banhare,
al mare>
Quen lhi dissess atanto:
ca ja filhei o manto;
eu al rio me vou <banhare,
al mare>

10

B 721 f. 157v V 322 f. 52v


3 e<u> al : Eal B : cal V cf. vv. 7, 11
9 dessess V

banhar<e> Cunha (1982: 271) : banhar BV

(al mare) V at end of line

v. 10 ja filhei o manto: Apparently, Ive already grabbed v. 10 ja filhei o manto: Aparentemente, J agarrei (ves(put on?) my cape, suggesting that the girl is eager ti?) a minha capa, sugerindo que a rapariga est pronand ready to go.
ta e ansiosa por partir.
v. 10: Cf. Frenk (1987: 879), no. 1811: Teresica, daca mi manto, / que no puedo estar encerrada tanto; and, among the
variants cited in her critical apparatus: Toma tu manto y daca mi manto, / que no puedo estar en casa tanto.

208

500 Cantigas d Amigo

ESTEVAN TRAVANCA 1

Por Deus, amiga, que preguntedes


por meu amigo que aqui non ven,
e sempre vos eu por en querrei ben,
por Deus, amiga, se o fazedes,
ca non ous oj eu por el preguntar
con medo de mi dizeren pesar
Log oj, amiga, polo meu amor,
preguntad os que aqui chegaron
com ou de qual guisa o leixaron
e dizede mho, por Nostro Senhor,
ca non <ous oj eu por el preguntar
con medo de mi dizeren pesar>
Preguntade vlo voss amigo,
ca sei eu mui ben ca volo dir
se era mort ou viv o<u> que far,
e, <por Deus>, falade o comigo,
ca non ous o<j eu por el preguntar
con medo de mi dizeren pesar>

10

15

B 722 f. 157v V 323 f. 52v


4 par V 7 Logoiamiga B : Logo iamiga V : Logo j, miga Nunes (but cf. II, 481) 14 eu Nunes : en BV 15 vivo<u>
que Nunes : uyuo / q B : uyuo / que V : vivo que Braga1
16 e, <por Deus>, falade o comigo ego2 : e faladeo
comigo BV : <par Deus>, e falade o comigo Machado : e, falade-o <amiga>, comigo Nunes
1

Nunes is most probably right to emend (cf. B 801 / V 385 [Sandeu]), vv. 5-6 que ser / do meu amig ou que far; CSM 6.63-64 d
me meu fillo morto / ou viv ou qual quer que seja), even though the transmitted text can be defended (as viable grammar; whereas
the question is rather a stylistic one): if he was dead, or what he will do [if he is] alive (viv o que far).
2
Given the presence of amiga in vv. 1, 4, and 7, Nunes supplement might seem attractive, but is unmetrical (vv. 1, 4, and 13
all scan 9, corresponding to 10 syllables in all other verses). Machado is on the right track (cf. v. 4 por Deus, and v. 10 por
Nostro Senhor), but the construction is more likely to be preguntade (v. 13)... /// e, <por Deus>, falade o comigo. (B 1022 / V 612
[Johan Airas], vv. 15-16 e moiro por or / novas del, e preguntade, por Deus, while closely parallel, does not help decide where to
add the exclamation). Of falade, Nunes says (vol. III, p. 142) that here o verbo falar, como est construdo, quer dizer: fazer
que alguem fale com outra pessoa but gives no parallels, nor are any to be found in the cantigas damigo or in the glossaries
of Michalis, Lapa or Mettmann. Lapa rejects Nunes explanation and suggests that falade-o comigo means simply dizei-mo, comunicai-mo.

209

500 Cantigas d Amigo

ESTEVAN TRAVANCA 2

Amigas, quando se quitou


meu amig un dia daqui,
pero mho eu cuitado vi
e m el ante muito rogou
que lhi perdoasse, non quix,
e fiz mal, por que o non fiz
E pavor ei de s alongar
daqui, assi Deus mi perdon,
e far o con gran razon,
ca me ve~o ante rogar
que lhi perdoasse, <non quix,
e fiz mal, por que o non fiz>
Chamava m el lume dos seus
olhos e seu ben e seu mal,
poilo non fazia por al
que o <eu> fezess e, por Deus,
que lhi perdoasse, non <quix,
e fiz mal, por que o non fiz>
E, se o por en perdud ei,
nunca maior dereito vi,
ca ve~o chorar ante mi
e disse mh o que vos direi:
que lhi perdoasse, <non quix,
e fiz mal, por que o non fiz>
E sempre m n mal acharei
por que lh enton non perdoei,

10

15

20

25

ca, se lh eu perdoass ali,


nunca s el partira daqui
B 723 ff. 157v-158r V 324 f. 53r
5 perdoasse; interpunx. Lang (1894: 141) : perdoasse V : pdoasse B : perdoass e distinx. Machado
6 fort. fix
scribendum1 7 de<l> Nunes (III, 143) 10 ueo BV 16 <e> que Lapa <eu> supplevi (fezesse <eu> iam Nunes)2
fezess, e distinxi (fezesse, <e> iam Lapa) : fezesse BV after 28 Quelhi pdoasse B : quelhi perdoasse V (on new
line in both MSS)3
Nearly the same refrain is found in B 1538 (= CEM 93 [Dinis]), a parody of our text and probably a cantiga de
seguir (see M. P. Ferreira 2000).

210

500 Cantigas d Amigo

vv. 15-17: He didnt do it for any other reason, but so


that I would do it, would pardon him....

vv. 15-17: Ele no o fez seno para que eu o fizesse,


para que lhe perdoasse....

fiz and quix would seem to form an imperfect rhyme, so we might want to correct fiz to fix (but would have to do so twice in
the sixth verse of each strophe, against the MSS). Cf. B 683 / V 285 (J. S. Coelho), vv. 5-6 (and note) and B 1142 / V 734
(Servando), vv. 8-10. Possibly the rhyme became acceptable during the third quarter of the thirteenth century, when our
poet was active.
2
We would expect the change of subject to be marked, hence Nunes fezesse <eu>, but hiatus here (fezesse | eu) seems unlikely.
Presumably, que o <eu> fezess e, por Deus, que lhi perdoasse reports in indirect speech what would have been independent
optatives in direct speech: que o faades! e, por Deus, que me perdedes! Lapa (1982: 165) offers alternative suggestions for v. 16.
3
The rhyme-scheme of vv. 25-28, the lack of a link between them and the refrain, and the conclusive sense they provide all
suggest that they are fiindas. Cf. Tavani, Rep. (160:339) and Parkinson 1987.

211

500 Cantigas d Amigo

ESTEVAN TRAVANCA 3

Se eu a meu amigo dissesse


quant eu ja por el quisera fazer
u~a vez quando m el ve~o veer,
des que end el verdade soubesse,
non averia queixume de mi,
com oj el , nen s iria daqui
E se soubesse quan sen meu grado
non fiz por el quant eu quisera enton
fazer, amiga, se Deus mi perdon,
per com eu cuid, e cuid aguisado,
non averia queixume <de mi,
com oj el , nen s iria daqui>

B 724 f. 158r V 325 f. 53r


3 hunha V : (fazer) hunha B

212

ueo BV

10

500 Cantigas d Amigo

ESTEVAN TRAVANCA 4

Dizen mh, amiga, se non fezer ben


a meu amigo, que <e>l prender
morte por mi, e pero que el
por min gran coita e me quer gran ben,
mais lhe valrria, pera non morrer,
non lhe fazer ben ca de lho fazer
Mais, amiga, u~a cousa <ben> sei
de meu amigo, que el aver
morte mui cedo, se meu ben non ,
e, per quant oj eu de mha fazenda sei,
mais lhe valrria, pera non morrer,
<non lhe fazer ben ca de lho fazer>

10

B 725 f. 158r V 326 f. 53r


2 qu el V : quel B : corr. Monaci 7 <ben> supplevi1
<eu> sei Nunes 7-8 seydem / eu V 9 tedo V 10 hypermetric
e om. B
quant oj eu Braga : qutoieu BV : quant eu Nunes2
mh V 11 ualiria B : ualma V
per BV
moirr B : moir V
1

My suggestion, <ben> sei, assumes another occurence of ben in a poem in which the word is used three times in the first
strophe and twice in this one (not counting the supplement). This repetition is due in part to the dobre singulars (ben in
rhyme in vv. 1 and 4; sei in vv. 7 and 10).
2
The change would regularize the meter, but see Introduction, 5.

213

500 Cantigas d Amigo

RODRIG EANES DE VASCONCELOS 1

O voss amig, amiga, foi sazon


que desejava no seu coraon
outra molher, mais en vossa prison
st <or>a quite por vs doutra ren,
e, pois al non deseja se vs non,
ben seria de lhi fazerdes ben

El outra dona soa querer


gran ben, amiga, e foi vos veer
e ora ja non pod aver prazer
de si nen d al, se lhi per vs non ven,
e, pois assi no vosso poder,
ben seria de lhi fa<zerdes ben>

10

El outra dona avia por senhor,


e ora Deus, por lhi fazer maior
coita sofrer, ja mentre vivo for,
mostrou lhi vs, por que el perd o sen,
e, poilo assi fora voss amor,
ben se<ria de lhi fazerdes ben>

15

B 726 f. 158r V 327 f. 53r-v


1 saz B : sazo V
1

4 st <or>a supplevi (cf. vv. 9, 14) : esta BV1

7 El aout BV : a del. Nunes; cf. v. 132

11 no om. B

We find the adverb ora in vv. 9 and 14, so it is absent (in the transmitted text) only in the first strophe. Thus, since this
verse is a syllable short, the emendation seems justified on metrical, stylistic and semantic grounds.
2
The article is not needed and with it the verse scans a syllable too many. Cf. A 126 / B 241 (Fernan Garcia Esgaravunha),
v. 9, where A has De querer ben outra molher and B adds the (incriminating) preposition a: De querer ben a outra molher.

214

500 Cantigas d Amigo

RODRIG EANES DE VASCONCELOS 2

Se eu, amiga, quero fazer ben


a meu amigo, que ben non quer al
se non a mi, dizen que <ste> mal
mhas amigas e que fao mal sen,
mais non as creo, ca sei u~a ren:
pois meu amigo morre por morrer
por mi, meu ben de lhi ben fazer
Elas non saben qual sabor eu ei
de lhi fazer ben no meu coraon
e posso lho fazer mui con razon,
mais dizen logo que mal sen farei
mhas amigas, mais u~a cousa sei:
pois meu <amigo morre por morrer
por mi, meu ben de lhi ben fazer>
Eu lhi farei ben e elas verrn
preguntar m ante vs por que o fiz
e direi eu Qual st a que o diz?
e, pois m oren, outorgar mho an,
ca lhis direi Mhas amigas, de pran,
pois meu amigo mo<rre por morrer
por mi, meu ben de lhi ben fazer>

10

15

20

E ante lhi quer algun ben fazer


ca o leixar como morre morrer
Por lhi falar ben ou polo veer,
non lhi quer eu leixar morte prender

25

B 727 f. 158r-v V 328 f. 53v


3 dizen-<mi> Braga
<ste> Ferreiro : e BV 8 sobor V 9 faz eu be~ BV : eu del. Nunes 18 m oren distinxi
~
: moyre BV : moir<o> en Nunes1 20 (depr) V at beginning of v. 22 Eantelhi qr B : Cantheli qt V 24 Gonalves
(1993d: 582) distinguishes second fiinda here; no break in BV
falar BV : fazer Nunes, fort. recte
1

No previous editor has the right reading here, required by sense and meter (and present in both MSS). Nunes prints
moir<o> en (recently accepted by M. Ferreiro) but also suggests (vol. II, p. 468 and vol. III, pp. 146-147) <el> morren, thrice
ignoring the obvious. Note the future verbs in this strophe (farei, verrn, direi, outorgar mho an, direi). The construction (pois +
future subjunctive in the subordinate clause, future indicative or equivalent in the main clause) is common (for examples
with or, cf. CSM 8.8, 178.8, 198.8, 332.58, 337.6).

215

500 Cantigas d Amigo

RODRIG EANES DE VASCONCELOS 3*

O meu amigo non de mi al


se non gran coita que lhi nunca fal
e, amiga, o coraon lhi sal
por me veer, e dized u~a ren:
pois m el ben quer, e que lh eu faa mal,
que faria, se lh eu fezesse ben?
Des que naci nunca lhi fiz prazer
e o mais mal que lh eu pudi fazer
lhi fiz, amiga, e quero saber
de vs, pois este mal por mal non ten,
e lh eu mal fa e por mi quer morrer,
que fa<ria, se lh eu fezesse ben>?
El quite por mi doutra senhor
e fao lh eu cada dia peior,
pero, amiga, a min quer melhor
ca si nen al, e, pois lh assi aven
que lh eu mal fa e m el tal amor,
que faria, <se lh eu fezesse ben>?

10

15

B 728 f. 158v V 329 f. 53v


5 eq B : eque V : e<n> que Nunes1
mal(s) V 7 Desque eu nai BV : eu del. Nunes
16 ca si distinxi : caassy BV : ca a si Nunes
pors BV
1

12 que fa B : que mha V

In his glossary (s.v. que) Nunes cites two examples (including this one), both conjectural, of en que introducing concessive
clauses. The MSS have e que in both texts (cf. B 821 / V 406 [Pardal], v. 7).

216

500 Cantigas d Amigo

RODRIG EANES DE VASCONCELOS *4

Aquestas coitas que de sofrer ei,


meu amigo, muitas e graves son,
e vs mui graves, i gran sazon,
coitas sofredes, e por en non sei,
d eu por vassal<o> e vs por senhor,
de ns qual sofre mais coita d amor
Coitas sofremos, [e] assi nos aven,
eu por vs, amig<o>, e vs por min,
e sabe Deus de ns que st assi,
e destas coitas non sei eu mui ben,
d eu por vassalo e vs por senhor,
<de ns qual sofre mais coita d amor>
Guisado teen de nunca perder
coita meus olhos e meu coraon
e estas coitas, senhor, minhas son,
e deste feito non poss entender,
d eu por vassalo <e vs por senhor,
de ns qual sofre mais coita d amor>

10

15

B 368 f. 84r
3 i] ay B 4 sofredes; e por n Michalis (I, 841=CA 428) : sofrer des esporen B 5 vassal<o> Michalis
(cf. vv. 11, 17) : uassal B 6 sofre Michalis : sofrer B 7 e seclusi 8 amig<o>, e Michalis : amigue B 10 mui
ben scripsi : muytem B : muit n Michalis 13-15 = A 237 (Guilhade), vv. 7-9 (but meus olhos coita in v. 8)
13 reem B 16 ffeyco B
pos B

217

500 Cantigas d Amigo

AFONSO MEENDEZ DE BEESTEIROS 1

Fals amigo, per ba fe,


m eu sei que queredes gran ben
outra molher, e por mi ren
non dades, mais, pois assi ,
oi mais fazede des aqui
capa d outra, ca non de min
Ca noutro dia vos achei
falar no voss e non en al
con outra, e foi m ende mal,
mais, pois que a verdade sei,
oi mais faze<de des aqui
capa d outra, ca non de min>
E quando vos eu vi falar
con outra, log i ben vi eu
que seu erades, ca non meu,
mais quero vos eu desenganar:
oi mais fazede <des aqui
capa d outra, ca non de min>

10

15

B 729 f. 158v V 330 f. 53v


1 boa BV 6 cap(r)a V mi~ BV 7 Ca Monaci : Ea BV 16 hypermetric
qro B : qtro V
eu del. Nunes (III,
148) : fort. n scribendum
etiam possis mais vos quer eu desenganar vel mais vos quer n desenganar
v. 6: Michalis (vol. II, p. 561, n. 2) says of our text: Julgo que capa tem nesta phrase a moderna significao de
pau de cabelleira. Nunes (vol. III, p. 593, s.v. capa) ventures that fazer capa (de alguma mulher) means fingir
que a requesta, quando realmente se quere a outra and quotes Moraes: serve de capa ou auxilio involuntario
a algum namoro. The same phrase is glossed by Lapa as encobrir-se sob o manto de alguma pessoa,
esconder-se in B 466 (=CEM 35 [Alfonso X]), v. 21 Non faades dela capa, ca non cousa guisada.

218

500 Cantigas d Amigo

AFONSO MEENDEZ DE BEESTEIROS 2

Mha madre, venho vos rogar


como roga filh a senhor:
o que morre por mi d amor,
leixade m ir co<n> el falar;
quanta coita el sigo ten
sei que toda lhi por mi ven
E sodes desmesurada
que vos non queredes doer
do meu amigo, que morrer
vejo, e and eu coitada;
quanta coita el sigo <ten
sei que toda lhi por mi ven>
Vee-lo ei eu, per ba fe,
e direi lhi tan gran prazer
per que <m> el dev a gradecer,
poilo seu mal cedo meu ;
quanta coita el sigo <ten
sei que toda lhi por mi ven>

10

15

[Oje se part o coraon]

B 730 f. 159r V 331 f. 54r


4 co<n> el Nunes : coel BV after 7 (qu9 n qre) V 10 eu BV : fort. n 14 fort. lh i 15 p BV : por Nunes
<m> addidi
deva distinx. Nunes (II, 468)
gradeer BV : guarecer Nunes (II, 468) 19 delere voluit Nunes1
1

Cf. Nunes, vol. III, pp. 148-149. In both MSS this verse stands on the next line after sigo (normally fiindas are preceded by a
blank line).

219

500 Cantigas d Amigo

PERO GOMEZ BARROSO 1

Amiga, quero vos eu ja dizer


o que mi diss<e> o meu amigo:
que morre quando non comigo,
cuidando sempre no meu parecer;
mais eu non cuido, se el cuidasse
en mi, que tanto sen mi morasse

Nunca lhi ja creerei nulha ren,


pois tanto tarda, se Deus mi perdon,
e diz ca morre desto, ca d al non,
cuidand en quanto mi Deus fez de ben,
mais eu non cuido, se el cui<dasse
en mi, que tanto sen mi morasse>

10

Por que tan muito tarda desta vez


seu pouc e pouco se vai perdendo
comig, e diz el que jaz morrendo,
cuidand en quan fremosa me Deus fez,
mais eu non cuido, <se el cuidasse
en mi, que tanto sen mi morasse>

15

E non sei ren por que el ficasse


que non veesse, se lh eu nembrasse

20

B 732 f. 159r V 333 f. 54r


2 diss<e> o Nunes : disso BV : vel possis disso <o>1
1

10 de om. B

16 en] eu B

The form disso does not occur elsewhere in Amigo, but see the glossaries of Michalis, Mettmann, Lapa. In A 255 / V 428 /
B 842 (Charinho), vv. 5, 11, 17 we find disso A : disse BV.

220

500 Cantigas d Amigo

PERO GOMEZ BARROSO 2

O meu amigo que con el rei


. . . . . . . . ben sei,
ca nunca ben no mundo pod aver,
pois eu, fremosa, tan muito ben ei,
se non viver mig en quant eu viver

Punh el rei ora de lhi fazer ben,


e quanto x el quiser, tanto lhi den,
ca nunca ben no mundo pod aver,
se Deus mi valha, que lhi valha ren
se non viver . . . . . .

10

Faan lh ora quant el quiser, e non


more comigo, se Deus mi perdon,
ca nunca ben no mundo pod aver,
nen gran prazer eno seu coraon,
se non viver . . . . . .

15

Nen gran pesar quantos no mundo son


non lho farn, se lh eu fezer prazer

B 733 f. 159v V 334 f. 54r-v


1 O Monaci : S BV : Se Machado : fort. A scribendum 2 ben sey BV hic locavit Monaci1
16 qut9 B : quto V
vv. 1-2: Understand: <others can try to shower favors
on my boy>, who is in the service of the king, but I
know....

5 corrupt?2

8 be~ B : he~ V

vv. 1-2: Entenda-se: <outras pessoas podem fazer


muitos favores ao meu namorado>, que est ao servio do rei, mas eu sei....

Monaci (1875: 433) comments: dopo questo [v. 1] deve mancare un altro v. que forse terminava colle parole ben sey.
These words begin the second line; in V the line ends with auer while in B pod auer stands alone on the third line; in neither
MS is there any indication of a lacuna. Braga suggests (and Nunes also prints) <faa lhi quanto bem quiser>; drawing on v. 11.
If we look instead to v. 6 we might think of something like <punhen de lhi fazer ben, mais> ben sei (cf. B 1215 / V 820 [Sevilha],
v. 9 punhen ora de lhi fazer prazer).
2
vivr (with open e) does not rhyme with aver (cf. B 1258 / V 863 [Galisteu Fernandez], v. 5 and n.). Thus, unless we posit
parodic intent and a unique strophic form, we must assume a corruption. If fazer in v. 6 and faan in v. 11 can be taken as
clues to the word used in rhyme at the end of the refrain, it would have been fazer. If this is correct, fazer ben in v. 6 may be an
exact inversion of a final ben fazer in v. 5. But it is difficult to see how this end can be connected with the beginning of the
verse (se non viver migo), assuming at least that much is genuine. A verse ending, for instance, con ben fazer or a meu prazer
could either have been banalized or toned down by a jograr or meddling scribe. The phrase con ben fazer occurs twice in CEM,
while in B 925 / V 513 (Gomez Garcia), vv. 5-6 (refrain), we find por quant andou al sen meu prazer, / que ande un tempo sen meu ben
fazer. The phrase a meu prazer occurs in B 1179 / V 784 (Bolseiro), v. 25; tod a meu prazer in B 807 / V 391 (Froiaz), v. 16.

221

500 Cantigas d Amigo

PERO GOMEZ BARROSO 3

Direi verdade, se Deus mi perdon,


o meu amigo, se mi quer gran ben,
non lho gradesco, e, mais d outra ren,
gradesc a Deus eno meu coraon
que m el fremosa fez tant e mi deu
tanto de ben quanto lhi pedi eu
Se m el quer ben, como diz ca mi quer,
el faz guisad,<e> eu, polo fazer,
non lho gradesco, e ei que gradecer
a Deus ja sempr<e> o mais que poder
que m el <fremosa fez tant e mi deu
tanto de ben quanto lhi pedi eu>
Se m el quer ben, non lho quer eu nen mal
nen ar ei <ren> que lhi gradesca i,
mas quant oj eu no meu espelho vi
gradesc a Deus muit e gradesco lh al:
que m el fremosa fez <tant e mi deu
tanto de ben quanto lhi pedi eu>

10

15

B 734 f. 159v V 335 f. 54v


5 tant e scripsi : tanto BV, edd. 6 perdi V 8 guisad<e> eu Nunes : guisadeu BV 10 sempr<e> o Nunes (III,
151, 724) : sempro BV 14 ar ey B : arey V : averei Nunes1
<ren> supplevi2 15 ma<i>s Nunes 16 muit e]
muyte V : muyto B
1

The verse seems a syllable short, but nen ar ei is sound (and Nunes averei wrong).
One of the few cases of double transmission among the cantigas d amigo offers us a neat parallel for the omission of ren in
just such a construction. In B 1023 / V 613 (Johan Airas), v. 21, we have que ambos ajan ren que vos gracir whereas in B 1049 / V
639 the word ren is missing in both manuscripts. Cf. also B 591 / V 194 (Dinis), v. 20 non ei ren que vos i gradecer.
2

222

500 Cantigas d Amigo

PERO VIVIAEZ 1

Pois nossas madres van a San Simon


de Val de Prados candeas queimar,
ns, as meninhas, punhemos d andar
con nossas madres, e elas enton
queimen candeas por ns e por si,
e ns, meninhas, bailaremos i
Nossos amigos todos l irn
por nos veer e andaremos ns
bailand ant eles fremosas en cos;
e nossas madres, pois que al van,
queimen candeas por ns e por si,
e ns, meninhas, <bailaremos i>
Nossos amigos irn por cousir
como bailamos e poden veer
bailar <i> moas de bon parecer;
e nossas madres, pois l queren ir,
queimen candeas por ns e por si,
e ns, meninhas, <bailaremos i>

10

15

B 735 ff. 159v-160r V 336 f. 54v


1 uossas V
uam ? B : nam V 2 ual B : nal V 3 menimhas B 4 uossas ? B 6 uos ? B 8 nos1] u9 BV
9 bayland B : haylaud V en Nunes : om. V : n B1 11 uos ? B pr B : pre V 12 uos B 14 poden BV : poderan
Beltrami (but cf. B 1297 / V 901 [Esquio], vv. 22-23 enton pode.../ u ... vir) 15 <i> supplevi2
b BV : bo Lapa
: <mui> bon Michalis (II, 890) 17 uos B 18 uos B
1

Beltrami, printing en cos, says that no cos is not attested elsewhere. To be sure, en cos is far more common, but we find no cos
(in another sense?) in B 1619 / V 1152 (=CEM 405 [attributed to Caldeiron in B and C, to Pero Viviaez in V]), v. 14.
2
Editors have sought the missing syllable in the second half of the verse, but <i> can be justified on two grounds. First, in
every verse except this one (did we not emend) there is an accent on the fourth syllable. Second, the phrase bailar <i> in
this verse would echo the final words of the refrain (bailaremos i).

223

500 Cantigas d Amigo

PERO VIVIAEZ 2

Por Deus, amiga, punhad en partir


o meu amigo de mi querer ben,
non mho digades, ca vos non val ren,
nen mi mandedes a ess al ir,
ca tanta prol mi ten de lhi falar,
per boa fe, come de me calar
Dizede lh ora que se parta ja
do meu amor, onde sempr ouve mal;
leixemos ess e falemos en al;
muito cofonda Deus quen lho dir,
ca tanta prol mi ten <de lhi falar,
per boa fe, come de me calar>
Dizede lh ora que non pod aver
nunca meu ben e que non cuid i sol;
non mho digades, ca vos non ten prol;
cofonda Deus a que lho vai dizer,
ca tanta prol mi ten <de lhi falar,
per boa fe, come de me calar>

10

15

B 736 f. 160r V 337 ff. 54v-55r


4 mandes V 8 semp uue B : sempuue V1
cf. v. 16 17 tta V : cta B
1

9 falem9 B : falm9 V

10 que~ lho dira V : a q lho vay dizer B

In both MSS there is a loop, not a cross, on the tail of the p, an abbreviation for pro, so that sempr<o>uve (Nunes) is
unnecessary and sempre <o>uve (Beltrami) worse.

224

500 Cantigas d Amigo

FERNAN GONALVEZ DE SEAVRA 1

Pero que eu meu amigo roguei


que se non fosse, sol non se leixou
por mi de s ir, e, quand aqui chegou,
por quant el viu que me lh eu assanhei,
chorou tan muit e tan de coraon
que chorei eu con doo del enton
Eu lhi roguei que mais non chorasse,
ca lhi parcia, que nunca por en
lhi mal quisesse nen por outra ren,
e, ante que lh eu esto rogasse,
chorou tan muit e tan de coraon
<que chorei eu con doo del enton>
El mi jurou que se non cuidava
que end ouvess <eu> atan gran pesar,
ca, se non, fora ben quanto se matar,
e, quand el viu que mi lh assanhava,
chorou tan muit e tan de co<raon
que chorei eu con doo del enton>

10

15

B 737 f. 160r V 338 f. 55r


4 eu om. B 8 parcia Nunes : partia BV 11 t de cora V : om. B 14 endouvess<eu> atan Nunes : endou
uessat V : andou uessat B 15 hypermetric1
ben qtosse BV : ben de se Nunes : fort. melhor se 16 milha
ssanhaua V : nulha ssanhaua B
1

In v. 15 there are problems with sense and meter, suggesting a corruption. If we are to understand, let alone corrrect this
verse, we must first ask whether fora is here an auxiliary from ir or a form of seer. Either would do, since sense would be
satisfied either by he would have killed himself (cf. B 563 / V 166 [Dinis], v. 14] ca sei que se fora matar) or by it would have
been just as good for him to kill himself. If the text of BV is correct at this point, ben quanto would have to mean tantamount
to. But I find no parallel for the construction seer ben quanto + infinitive. In defense of BV we could cite V 1010 (Avoin), vv. 67 ben tanto sabes tu que trobar / ben quanto sab o asno de leer where ben quanto is used in a grammatically explicit comparison, and
perhaps an elliptical form of such a comparison would be admissible here, but the additional syllable suggests that
something is amiss. If the problem lies in ben quanto we could solve it by supposing the reading to have been something like
ca, se non, fora melhor se matar (cf. melhor fora dar o rocin doado in B 1536 / V 409 =CEM 91 [Dinis], v. 19). Perhaps the intervention was
calculated to tone down the expression, found among cantigas d amor in phrases like de me matar fezera mui mellor.

225

500 Cantigas d Amigo

AFONSO LOPEZ DE BAIAN 1

Fui eu fremosa fazer oraon


non por mha alma, mais que viss eu i
o meu amigo, e, poilo non vi,
vedes, amigas, se Deus mi perdon,
gran dereit de lazerar por en,
pois el non ve~o, nen aver meu ben

Ca fui eu <i> chorar dos olhos meus,


mhas amigas, e candeas queimar
non por mha alma, mais polo achar,
e, pois non ve~o nen o dusse Deus,
gran dereit de lazerar <por en,
pois el non ve~o, nen aver meu ben>

10

Fui eu rogar muit a Nostro Senhor


non por mha alma, <e> candeas queimei,
mais por veer o que eu muit amei
sempr, e non ve~o o meu traedor:
gran dereit de lazerar <por en,
pois el non ve~o, nen aver meu ben>

15

B 738 f. 160r-v V 339 f. 55r


2-3 hi/ meu B 6 ueo BV 7 <i> supplevi; cf. v. 2
queymey Monaci : qymar BV
1

d9 BV : destes Nunes1

Nunes may be right, but a spatial reference seems lacking, along with a syllable.

226

8 mhas] mays BV

14 <e> addidi

500 Cantigas d Amigo

AFONSO LOPEZ DE BAIAN 2

Madre, des que se foi daqui


meu amigo, non vi prazer,
nen mho queredes <vs> creer,
e moir, e, se non assi,
non vejades de mi prazer
que desejades a veer

Des que s el foi, per ba fe,


chorei, madre, dos olhos meus
con gran coita, sab oje Deus,
e moir, e, se assi non ,
non vejades de mi prazer
<que desejades a veer>

10

De mha mort ei mui gran pavor,


mha madre, se cedo non ven,
e al non dovidedes n,
ca, se assi non , senhor,
non vejades <de mi prazer
que desejades a veer>

15

B 738 bis f. 160v V 340 f. 55r


3 <vs> Nunes
1

6 ueer V : uer B

7 el] ele BV

10 non] en B : p n V1

15 en (casse) B : eu V

Before n there is something like a p in V, but I hesitate to say what letter, if any, it is.

227

500 Cantigas d Amigo

AFONSO LOPEZ DE BAIAN 3

Ir quer oj eu fremosa de coraon,


por fazer romaria e oraon
a Santa Maria das Leiras,
pois meu amigo i ven
Des que s o meu amigo foi, nunca vi prazer,
e quer oj ir fremosa polo veer
a Santa Maria das Leiras,
pois <meu amigo i ven>
Nunca serei <eu> leda, se o non vir,
e por esto fremosa quer ora ir
a Santa Maria das Leiras,
pois meu <amigo i ven>

10

B 739 f. 160v V 341 f. 55r-v


5 hypermetric (by two syllables)
o meu amigo glossam olet; del. Nunes (Des que sel daqui foi, nunca vi prazer)
possis Des que s ele foi, nunca <ar> vi prazer (cf. B 738 bis / V 340, v. 7)1 6 ir (frmosa) B ueer (a sc m das le)
V at end of line 9 <eu> ego
o <eu> Nunes 10 quer ora] qrora B : ancora V
1

I believe that o meu amigo is either a gloss or has crept in because the verse had become short, and that des que s el foi nunca
vi prazer is a probable reconstruction of what had been there. This in turn could have arisen from the shortening of ele to el
and the loss of <ar> (cf. B 1213 / V 818 [Sevilha], vv. 2-3 ca se foi daqui / mui meu sanhud e nunca o ar vi). Reading as I would (des
que s ele foi, nunca <ar> vi prazer) we may observe that in each verse in the body of the strophe there is an accent on the 6th
syllable and the 7th syllable is an unaccented final a: fremosa in vv. 1, 6 and 10; romaria in v. 2; nunca in v. 5; and leda in v. 9.

228

500 Cantigas d Amigo

AFONSO LOPEZ DE BAIAN 4

Disseron mh u~as novas de que m mui gran ben,


ca chegou meu amigo, e, se el ali ven,
a Santa Maria das Leiras irei velida,
se i ven meu amigo
Disseron m u~as novas de que ei gran sabor,
ca chegou meu amigo, e, se el ali for,
a Santa Maria das Leiras irei <velida,
se i ven meu amigo>
Disseron m u~as novas de que ei gran prazer,
ca chegou meu amigo, mais eu, polo veer,
a Santa Maria das Leiras irei <velida,
se i ven meu amigo>
Nunca con taes novas tan leda foi molher
com eu so con estas, e, se <el> i veer,
a Santa Maria <das Leiras irei, velida,
se i ven meu amigo>

10

15

B 740 f. 160v-161r V 342 f. 55v


1 Diseronmi BV cf. vv. 5, 8
hunhas V : (h..has) hunhas B 2 amig<o>, e, se Nunes (cf. v. 6) : amigue se BV
3-4 line-break after leyras BV1 5, 9 mu~has B : muhs V : possis mhu~as (cf. v. 1) 14 so] solo V
<el> Nunes;
cf. vv. 2, 6
As presented here, the strophic form is aaBB scanning 13 13 13 6 (and the verses in the body of the strophe
would be 13 if pronounced with a paragogic e). Michalis (vol. II, p. 881) and Nunes print a two verse refrain,
with irei, velida at the beginning of the second verse, so that the refrain scans 7 11).
1

But in the second strophe both have hirey on the first line of the refrain. In the third strophe B breaks after leiras while V
again puts hyrey on the same line. The body of the strophes is also copied irregularly. V presents vv. 1-2 as here, while B
breaks after hunhas. Both MSS present the second and third strophes in short lines, with breaks as follows: II nouas / sabor /
amigo / for / ; III nouas / prazer / amigo / ueer /. In the last strophe B breaks at: nouas / molher / estas / ueher while V has long lines
as here.

229

500 Cantigas d Amigo

JOHAN GARCIA DE GUILHADE 1

Treides todas, ai amigas, comigo


veer un ome muito namorado
que aqui jaz cabo ns mal chagado,
e pero oj muitas coitas sigo,
non quer morrer, por non pesar alguen
que lh amor , mais el muit ama alguen
Ja x ora el das chagas morreria,
se non foss o grand amor verdadeiro;
preade sempr amor de cavaleiro,
ca el de pran sobr aquesto perfia:
non quer <morrer, por non pesar alguen
que lh amor , mais el muit ama alguen>
Lealmente ama Johan de Guilhade
e de ns todas lhi seja loado
e Deus lhi d da por que o faz grado,
ca el de pran con mui gran lealdade
non quer <morrer, por non pesar alguen
que lh amor , mais el muit ama alguen>

10

15

B 741 f. 161r V 343 f. 55v


3 iaz B : iam V
nos V : uos B1 4 oj ] oia B : oya V sigo Nobiling in ap. : c sigo B : con sigo V2 5 quer]
auer V
pesar alguen] pesar del / alguen B : pesar del alguen V : del delere voluit Nobiling in ap. 14 nos V : uos B
As edited here, both verses of the refrain scan ten syllables. In v. 5 del has been excised (as Nobiling suggests)
and in v. 6 ama alguen must be taken as three syllables (cf. B 786 / V 370 [Guilhade], v. 19 verr alguen).
v. 15 : And God grant him recompense from the girl
for whom he does it.
1

v. 15 : E que Deus lhe conceda uma recompensa da


parte da rapariga por quem ele o faz.

The Machados print uos (= vs) here and in v. 14, but the reading of V is clear in both places. Confusion between n and u is
notorious in the sections copied by this scribe. In this text we find ua morado (na morado in V) in v. 2 and u (n in V) in vv. 5
and 8.
2
We do not elsewhere find con sigo in the cantigas d amigo of Guilhade and so have followed the suggestion provided by
Nobiling. In his text, however, he reads pero to eliminate the extra syllable.

230

500 Cantigas d Amigo

JOHAN GARCIA DE GUILHADE 2

Por Deus, amigas, que ser?


pois <j>a o mundo non ren
nen quer amig a senhor ben,
e este mundo que ja?
pois i amor non poder,
que presta seu bon parecer
nen seu bon talh a quen o ?
Vedes por que o dig assi:
por que non no mundo rei
que viss o talho que eu ei
que xe non morresse por min;
si quer meus olhos verdes son,
e meu amig agora non
me viu, e passou per aqui
Mais dona que amig ouver
des oje mais (crea per Deus)
non s esfor enos olhos seus,
ca des oi mais non lh mester,
ca ja meus olhos viu alguen
e meu bon talh, e ora ven
e vai se tanto que s ir quer

10

15

20

E, pois que non de valer


bon talho nen bon parecer,
parescamos ja como quer

B 742 f. 161r V 344 ff. 55v-56r


1 serra V 2 <j>a P. Ferreira (cf. B 1449 / V 1009 [Guilhade], v. 1 pois ja) : a B : om. V : <que> Nobiling 5 amor B : amar V
7 queno V : quen(h)o B me9 V : me9 B with cancelled superscript 15 ouuer BV : fort. oer scribendum (cf. B 743 / V 345, v. 15
17 sesforc e~ <n>os Nobiling : sestore~ os BV 18 oy Nobiling : oie BV
n V : (creap ds) uq B
vv. 5, 12, 19: i (v. 5), quer (v. 12) and ja (v. 19) constitute internal rhymes involved in an exceptional display of
virtuosity: the 2nd syllable of the 5th verse of strophe I contains the a-rhyme of strophe II (i); the 2nd syllable of
the 5th verse of strophe II contains the a-rhyme of strophe III (r); and the 2nd syllable of the 5th verse of strophe
III contains the a-rhyme of strophe I (a). See B 1030 / V 620 (Johan Airas) for a similar pattern.
v. 12: si quer meus olhos verdes son means I even have green
eyes.

v. 12: si quer meus olhos verdes son means At tenho olhos


verdes.

v. 17: Ought not rely on (the beauty of) her eyes.

v. 17: Que no confie nos (na beleza dos) seus olhos.

231

500 Cantigas d Amigo

JOHAN GARCIA DE GUILHADE 3

Quer eu, amigas, o mundo loar


por quanto ben m i Nostro Senhor fez;
fez me fremosa e de mui bon prez,
ar faz mi meu amigo muit amar;
aqueste mundo x est a melhor ren
das que Deus fez a quen El i faz ben
O paraiso bo x de pran,
ca o fez Deus, e non dig eu de non,
mailos amigos que no mundo son
<e> amigas muit ambos lezer an;
aqueste mundo <x est a melhor ren
das que Deus fez a quen El i faz ben>
Querria m eu o parais aver
des que morresse, ben come quen quer,
mais, poila dona seu amig oer
e con el pode no mundo viver,
aqueste mundo <x est a melhor ren
das que Deus fez a quen El i faz ben>
<E> quen aquesto non tever por ben
nunca lhi Deus <ar> d en ele ren

10

15

20

B 743 f. 161v V 345 f. 56r


2 m i Nobiling in ap. : mi BV 10 <e> amiga<s> Nobiling : amig9 B : amiga V 13 Queiria BV 16 no] n B
16-17 uiuer / aqueste V : uiuer al / qste B 19 <E> Nobiling
tener BV
pr V : p B 20 <ja> nunca Nobiling
Deus] ds V : de B
<ar> supplevi (cf. B 1363 / V 971 [Martin Soares], v. 12 ar d lh alg)
Scribe f takes over to copy vv. 15-20. Cf. note on B 754 / V 357 [Guilhade], v. 5.
v. 14: ben come quen quer means just like anyone else.

232

v. 14: ben come quen quer significa como qualquer outra pessoa.

500 Cantigas d Amigo

JOHAN GARCIA DE GUILHADE 4

Sanhud and<ad>es, amigo,


por que non fao meu dano
vosc, e per fe sen engano
ora vos jur e vos digo
ca nunca ja esse <preito>
mig, amigo, ser feito
De pran non so tan louca
que ja esse preito faa,
mais dou vos esta baraa,
guardad a cint e a touca,
ca nunca ja esse <preito
mig, amigo, ser feito>
Ai don Johan de Guilhade,
sempre vos eu fui amiga,
e queredes que vos diga?
en outro preito falade,
ca nunca ja esse preito
<mig, amigo, ser feito>

10

15

B 744 f. 161v V 346 f. 56r


1 and<ad>es Monaci : andes BV 4 jur Nobiling : por B : par V vel possis or a vs por e<n> vos digo (Ora uos
Machado) 7 so Nobiling : son BV 14 u9 V : n9 B
amigo BV 15 diga (en out) B
v. 9 baraa: (only occurrence in the cantigas damigo) era um lao [...] ou uma corda (Nobiling). Cf. B 1433 /
V 1043 (=CEM 197 [Johan de Gaia]), v. 12 En meio da praa, / en saia de baraa.

233

500 Cantigas d Amigo

JOHAN GARCIA DE GUILHADE 5

Amigas, o meu amigo


dizedes que faz enfinta
en cas del rei da mha cinta,
e vede-lo que vos digo:
mando me lh eu que s enfinga
da mha cinta e x a cinga
De pran todas vs sabedes
que lhi dei eu de mhas das
e que mh as d el mui bas,
mais desso que mi dizedes,
mando me <lh eu que s enfinga
da mha cinta e x a cinga>
Se s el enfinge (ca x ousa),
e<u> direi vos que faades:
ja mais nunca mho digades;
e direi vos u~a cousa:
mando me lh eu que s enfinga
da mha cinta e x a cinga

10

15

B 745 f. 161v V 347 f. 56r


6 da] la B 6, 18 cinga] cinta BV 13 Sessel en finge ca xousa BV : Se s el enfinge (ca x ousa) interpunx.
Nobiling (Se sel enfinge ca xousa Braga) : Se sel enfing, ca xousa Nunes 14 e<u> Nobiling : e BV, Braga

234

500 Cantigas d Amigo

JOHAN GARCIA DE GUILHADE 6

Vistes, mhas donas, quando noutro dia


o meu amigo comigo falou,
foi mui queixos e, por que se queixou,
dei lh eu enton a cinta que tragia,
mais el demanda m <or> outra folia

E vistes que nunca tal <cousa> visse:


por s ir queixar, mhas donas, tan sen guisa,
fez mi tirar a corda da camisa
e dei lh eu dela ben quanta m el disse,
mais el demanda mh al, que no<n> fexisse

10

Sempr aver don Johan de Guilhade,


mentr el quiser, amigas, das mhas das,
ca ja m end el muitas deu e mui bas;
des i terrei lhi sempre lealdade,
mais el demanda m outra torpidade

15

B 746 f. 162r V 348 f. 56v


1 (q) quando B 3 queixose V : queixosse B porque Nobiling in ap. (probante Lapa) : pero BV, Nunes 5 m <or>
outra Nobiling : moutra BV
folya B : tolya V 6 que nunca] q nu~ca q nu~ca BV : que nunca amiga Nobiling
: que nunca, nunca Nunes <cousa> supplevi1
visse Monaci : vistes BV 8 camisia B 10 que no<n> Nobiling
: qno BV
fexisse B : ferisse V : pedisse Nobiling2
que<n> no ferisse Lapa 11 guilhadi BV 12 amigas /
amigas B
donas V 14 desy V : dessy B
v. 10: que no<n> fexisse = which he shouldnt have
done!

v. 10: que no<n> fexisse = o que no devia ter feito!

tal <cousa> fits in all senses, and the euphemism is well documented, e.g. in V 1012 (=CEM 229 [J. S. Coelho]), vv. 3-6 nunca
vos eu tal cousa negarei / qual oj eu ouo pela terra dizer: / dizen que fode quanto mais foder / pode vosso mouro a vossa molher and vv. 9-10 se
vos negass eu / atal cousa qual dizen que vos faz ... [with the same reference as in v. 2]. In the Crnica Geral de Espanha de 1344 we find
tal cousa referring specifically to rape: se tal cousa a my~ aveesse (ed. Cintra, vol. II, p. 307, line 3). Elsewhere (as here, if I am
right) the expression is used to refer to surprising, shocking or shameful actions.
2
Nobiling (followed by Nunes) changes the verb. Lapa (1982: 166), taking what Nobiling (in a note) rejects, would read quen
no ferisse! (which he glosses quem lhe batesse por esse atrevimento), but V often has r for x. The reading of B, fexisse, is
morphologically untouchable and provides sense and syntax.

235

500 Cantigas d Amigo

JOHAN GARCIA DE GUILHADE 7

Amigas, tamanha coita nunca sofri pois foi nada,


e direi vola gran coita con que eu sejo coitada:
amigas, ten meu amigo
amiga na terra sigo
Nunca vs vejades coita, amigas, qual m oj eu vejo,
e direi vos a mha coita con que eu coitada sejo:
amigas, ten meu amigo
<amiga na terra sigo>
Sej eu morrendo con coita, tamanha coita me filha,
e direi mha coita coita que trag a gran maravilha:
amigas, ten meu amigo
<amiga na terra sigo>

10

B 747 f. 162r V 349 f. 56v


4 sigo Nobiling : amigo BV 5 amiga(y)s B : amiga V 6 con] 9 V : o B 7 ten] este BV 10 e direy mha Nobiling1
: e demha BV
a gran scrispi2 : e / q BV : e que Nobiling : e que Braga : e qu Nunes
Our vv. 1-2 and 10 are copied on long lines in B. There, in the first strophe, the lines break at sofri / nada / que
/ coitada / (the scribe did not have space to complete the long verses). In both MSS the body of the other
strophes is copied in short lines, except for v. 10 (as printed above), long in V. Tavani (Rep. 99:73) takes the
strophic form to be ababCC (7 7 7 7 7 7), but the evidence of the MSS suggests we should classify it with
schema no. 37 (aaBB 15 15 7 7). Of the texts Tavani lists there, the majority are cantigas d amigo, including
one by Guilhade (B 749 / V 352 [37:16]).
1

Nobiling prints e direy mha coyta e coyta / que tragu e que maravilha. Nunes alters this slightly: e direi mia coit e coita / que tragu e
qu maravilha (with an unlikely elision of qu). Cf. vv. 2 and 6.
2
Aside from the difficulties of the transmitted text and the paleographical plausibility of the emendation, there seems to
be a rule in Guilhades cantigas d amigo (which would be broken only here, did we not emend), namely that the poet either
(1) introduces gran in the last strophe, or (2) if he has introduced it at any earlier point, uses it again in the last strophe.
(Those who, like Reckert & Macedo [1996: 93-94], would read with the manuscripts here, could cite B 364 [Cogominho],
v. 4 ca x i coita de coita...)

236

500 Cantigas d Amigo

JOHAN GARCIA DE GUILHADE 8

Par Deus, amigas, ja me non quer ben


o meu amigo, pois ora ficou
onde m eu vin e outra o mandou,
e direi vos, amigas, u~a ren:
se m el quisesse como soa,
ja gora, amigas, migo seria
E ja cobrad<o> seu coraon
. . . . . . . . . .
pois el ficou u lh a mha cinta dei,
e, mhas amigas, se Deus mi perdon,
se m el quisesse como soa,
<ja gora, amigas, migo seria>

10

Fez m el chorar muito dos olhos meus


con gran pesar que m oje fez prender;
quant eu dixi, outro m ouvira dizer,
ai mhas amigas, se mi valha Deus;
se m el quisesse como <soa,
ja gora, amigas, migo seria>

15

B 748 f. 162r V 350 f. 56v


1 quer ben] be~ quer B
6 iagora BV 7 cobrad<o> Nobiling : cobrade BV 8 om. BV : <de me querer muy
gran ben, eu o sey> Nobiling1
11 como B : com9 V 15 Quant eu Nobiling in ap.2 : qudeu B : qu deu V
outro m ouvira] outro mouuyra B : outro mo uuyra V : outro mouvyra Braga (cf. Nunes I, 468) : Outro m o
ouvira Nobiling (mouvira in ap.) : outro mo vira Nunes (III, 164) : Outro mo ouvera dizer Lapa
v. 15: Someone else should have heard me say what
I said to him.

v. 15: Outro devia ter-me ouvido dizer o que eu lhe


disse a ele.

v. 15: Reading as I do (quant for quand with Nobiling) we can extract a plausible sense from this vexed verse:
which is both a reference to the rough language she used and a lament that she should have had to say
such things to him (for the kind of tone she might mean, see cabea de can in B 777 / V 360 [Guilhade], v. 16 and
B 787 / V 371 [Guilhade], refrain and v. 8).
1

We cannot tell whether the missing verse was the second or third in the strophe (there is no space left for it in the MSS).
Nobilings suggestion (relegated to a note) would solve the problem by correcting a single letter. (If we read quand with
BV, the second half of the verse would quote something the girl said to the boy.)
2

237

500 Cantigas d Amigo

JOHAN GARCIA DE GUILHADE 9

Vi oj eu donas mui ben parecer


e de mui bon prez e de mui bon sen
e muit amigas son de todo ben,
mais du~a moa vos quero dizer:
de parecer venceu quantas achou
u~a moa que x agora chegou

Cuidava m eu que non avian par


de parecer as donas que eu vi,
atan ben me parecian ali,
mais, po<i>la moa filhou seu logar,
de parecer venceu quantas achou
<u~a moa que x agora chegou>
Que feramente as todas venceu
a mocelinha; en pouca sazon
de parecer todas venudas son;
mais, poila moa ali pareceu,
de parecer venceu quantas achou
<u~a moa que agora chegou>

B [748 bis] f. 162r-v

10

15

V 351 f. 56v-57r

6 huha B : hir ha V 10 pola BV ; corr. Nobiling (cf. v. 16) 14 ea moelinha B : eamoelinha V : e del. Nobling
mocelinha; interpunxi 16 moa al Nobiling (cf. v. 9) : mocahi B : moa hi V 17 qutas B : quta V
On whether this text belongs among the cantigas damigo or not, see Cohen 1996b: 27-36.
vv. 14-15 en pouca sazon / de parecer todas venudas son:
I take this to be a generalization, In a brief time all girls
are superseded in beauty, which in turn is used as
foil for the specific case: in a mere instant this girl
vanquished the beauty of all she came across.

238

vv. 14-15 en pouca sazon / de parecer todas venudas son:


Tomo isto como uma generalizao: Em pouco tempo
todas as raparigas so superadas em beleza; o que
por sua vez usado como contraste para o caso particular: num instante esta rapariga venceu em beleza
todas as que encontrou.

500 Cantigas d Amigo

JOHAN GARCIA DE GUILHADE 10

Amigas, que Deus vos valha, quando veer meu amigo,


falade sempr u~as outras en quant el falar comigo,
ca muitas cousas diremos
que ante vs non diremos
Sei eu que por falar migo chegar el mui coitado,
e vs ide vos chegando l todas per ess estrado,
ca muitas cousas diremos
<que ante vs non diremos>

B 749 f. 162v V 352 f. 57r


1 u9 ualha B : u9 (q) ualha V

ueher V : (ueer) ueher B

6 fort. esse strado

This poem appears in BV in six-line blocks scanning 7 7 7 7 7 7 and rhyming abcbDD. Nor has Colocci
made any annotation in B that would suggest long lines. The text could also be printed in strophes of three
verses (15 15 15) rhyming aaB (cf. Tavani, Rep. 26:13; 37:16; 244:18 [alternative schemes are given for all 26
texts listed under no. 244]). The same question occurs in B 747 / V 349, but elsewhere in his cantigas d amigo
Guilhade has no unrhymed verses (assuming we accept Monacis obvious correction visse [vistes BV] in B 746
/ V 348).

239

500 Cantigas d Amigo

JOHAN GARCIA DE GUILHADE 11

Morr o meu amigo d amor


e eu non volho creo ben
e el mi diz logo por en
ca verr morrer u eu for,
e a mi praz de coraon
por veer se morre, se non
Enviou m el assi dizer:
que eu, por mesura de min,
o leixasse morrer aqui
e o veja quando morrer;
e a mi praz <de coraon
por veer se morre, se non>
Mais nunca ja crea molher
que por ela morren assi,
ca nunca eu esse tal vi,
e el moira, se lhi prouguer,
e a mi praz <de coraon
por veer se morre, se non>

10

15

B 750 f. 162v V 353 f. 57r


2 vo-lh o Nobiling : uolho BV : vol-ho Braga
scripsi : el BV, Nunes2
pr B : pre V mi~ BV
: mi~ BV
1

5, 11, 17 e a Nobiling : Ca B : ca V 6 morre] moire BV1 8 eu


9 o] qo B : q o V : que delevi : que o Nobiling3 11, 17 mi Nobiling

Monaci gives the reading of V as moire but it seems to be morre with the first r imperfectly formed. B, as usual, has ir for rr.
Nunes retains el, which could anticipate o (v. 3) or be the subject of a clause that never materializes.
3
This second que (q BV) is superfluous (though Nunes defends it) and unmetrical (que o ought not be elided).
2

240

500 Cantigas d Amigo

JOHAN GARCIA DE GUILHADE 12

Diss, ai amigas, don Jan Garcia


que, por mi non pesar, non morria;
mal baratou por que o dizia,
ca por esto <o> fao morrer por mi;
e vistes vs o que s enfengia;
demo lev o conselho que de si
El disse ja que por mi trobava,
ar enmentou me quando lidava,
seu dano fez que se non calava,
ca por esto o fao morrer por mi;
sabedes vs o que se gabava;
demo lev o conselho <que de si>
El andou por mi muito trobando
e quant avia por mi o dando
enas lides me ia enmentando
e por esto o fao morrer por mi;
pero se muito andava gabando,
demo lev o conselho que de si

10

15

B 751 f. 162v-163r V 354 f. 57r


1 Diss ay Monaci : Disi ay B : Dissey V 4, 10 ca BV, Braga : e Nunes (cf. v. 16) 4 esto <o> Nobiling (cf. vv. 10, 16)
: esto BV 5 o] a Lang (1894: 133) 6 lev o] leno BV 12 9selho B : osselho V 13 Clandou V 15 enas BV,
Nunes : e nas Braga, Nobiling
ia BV, Braga : ja Nobiling 16 e BV cf. vv. 4, 10 18 9sselho B : osselho V
In vv. 4 and 6 we must observe hiatus between esto | o and between que | . These verses scan 11 syllables each
(as against 9 in the other verses). This was correctly noted by Nobiling (p. 11): os hendecassyllabos do
estribilho da cantiga 26 [= this one]; but subsequently ignored by Nunes (vol. III, p. 166) and Tavani (Rep.
13:45).

241

500 Cantigas d Amigo

JOHAN GARCIA DE GUILHADE 13

Fostes, amig, oje vencer


na voda en bafordar ben
todolos outros e praz m n;
ar direi vos outro prazer:
a leva do parecer da voda,
per ba fe, eu mh-a levo toda

E, poilos vencedes assi,


nunca devian a lanar
vosc, amigo, nen bafordar;
ar falemos logo de mi:
a leva do pare<cer da voda,
per ba fe, eu mh-a levo toda>

10

E muito mi praz do que sei


que vosso bon prez verdad ,
meu amigo, e, per ba fe,
outro gran prazer vos direi:
a leva do pa<recer da voda,
per ba fe, eu mh-a levo toda>

15

A todalas donas pesou


quando me viron sigo estar
e punharon de s afeitar,
mais praza vos de como eu vou:
a leva <do parecer da voda
per ba fe, eu mh-a levo toda>

20

B 752 f. 163r V 355 f. 57r-v


2 eu BV

5 uoda V : noda B

6 boa BV

20 ui r B : ui t V (ui c Monaci)

v. 5: leva (only here in Galego-Portuguese lyric)


apparently means prize (it seems a back formation
from levare and so, literally, what is carried away).
1

22 eu] en V, Nunes1

v. 5: leva (s aqui na lrica galego-portuguesa) parece


significar prmio (aparenta ser substantivo deverbal
a partir de levare e assim, literalmente, o que se leva).

n (V) instead of eu (B) would yield acceptable syntax, but the pronoun is stressed here in emphatic contrast to all the
other girls: todalas donas (v. 19) ... eu (v. 22).

242

500 Cantigas d Amigo

JOHAN GARCIA DE GUILHADE 14

Chus mi tarda, mhas donas, meu amigo


que el migo posera,
e crece m end u~a coita tan fera
que non ei o cor migo,
e jurei ja que, at que o visse,
que nunca ren dormisse

Quand el ouv a fazer a romaria,


pos m un dia talhado
que veesse, <e> non ven, mal pecado;
oje se compr o dia,
e jurei ja que, at <que o visse,
que nunca ren dormisse>

10

Aquel dia que foi de mi partido


el mi jurou chorando
que verria, e pos mi praz e quando;
ja o praz saido,
e jurei ja <que>, at <que o visse,
que nunca ren dormisse>

15

B 753 f. 163r V 356 f. 57v


5 e jurei] Eui rey B : cuirey V 6 ren] ten V
B : cuirey V 15 pos] poys BV

7 tomaria V

9 ve~ esse, <e> Nobiling : uysse BV

11, 17 Eiurey

243

500 Cantigas d Amigo

JOHAN GARCIA DE GUILHADE 15

Cada que ven o meu amig aqui


diz m, ai amigas, que perd<eu> o sen
por mi, e diz que morre por meu ben,
mais eu ben cuido que non st assi,
ca nunca lh eu vejo morte prender
nen o ar vejo nunca ensandecer
El chora muito e filha s a jurar
que sandeu e quer me fazer fis
que por mi morr, e, pois morrer non quis,
mui ben sei eu que ele vagar,
ca nunca lh eu vejo morte prender
<nen o ar vejo nunca ensandecer>
Ora vejamos o que nos dir,
pois veer viv e pois sandeu non for;
ar direi lh eu: Non morrestes d amor?
mais ben se quite de meu preito ja,
ca nunca lh eu vejo morte prender
<nen o ar vejo nunca ensandecer>
E ja mais nunca mi far creer
que por mi morre, ergo se morrer

10

15

20

B 754 f. 163r-v V 357 f. 57v


2 perd<eu> o : supplevi1 : per / do B : per do V : perd<e> o Nunes : perd o <seu> Nobiling 6 enssandecer V :
effandecer B 7 El] Et B
iurar V : intar ? B 8 me] ine B
fis] fiz B 9 poys V : poix B 17 ca] la B
lh eu] lhi BV 20 morrer] moiter B
v. 5: In B, on the word ueio, scribe f takes over from scribe b, copies the rest of this poem, all of the next, and
the beginning of 776; then f returns. Cf. Ferrari 1979: 84 and Tav. XXI. See also B 743, vv. 15-20.
1

The sequence of tenses here (perd<eu> ... morre) can easily be defended by comparing: A 89 / B 193 (Burgals), vv. 28-29 a
por que eu moiro e por que perdi // o sen; A 205 / B 356 (Ulhoa), vv. 6-7 atal per que ei perdudo meu sen / e por que ei mui cedo de morrer;
A 269 (anon.), vv. 1-2 Senhor fremosa, ja perdi o sen / por vs, e cuido mui ced a morrer (= Tavani, Rep. 157, 57; attributed by Oliveira
[1994: 60-63] to Pardal); and B 406 / V 17 (Afonso Sanchez), vv. 20-21 ... per que perdi o sen / e por que moir assi desemparado.

244

500 Cantigas d Amigo

JOHAN GARCIA DE GUILHADE 16

Per ba fe, meu amigo,


mui ben sei eu que m ouvestes
grand amor e estevestes
mui gran sazon ben comigo,
mais vede-lo que vos digo:
ja afou
Os grandes nossos amores
que mi e vs sempr ouvemos,
nunca lhi cima fezemos,
com a Brancafrol e Flores,
mais tempo de jogadores
ja afou
Ja eu falei en folia
con vosc <e> en gran cordura
e en sen e en loucura,
quanto durava o dia,
mais est, ai don Jan Garcia,
ja afou
E dessa folia toda
ja afou

10

15

20

Ja afad pan de voda,


ja afou

B 755 f. 163v V 358 ff. 57v-58r


1 boa BV
mue B 2 sey V : sen B 3 esteuestes B : esteuedes V 4 gram V : om. B
6 Ia afou V : Ja ca
fou B 7 noss9 B : uoss9 V 9 nu~ca V : nca B
feze m9 V : fezemo B 10 coma distinx. Braga (cf. Lang 1894:
123) : coma BV : come Michalis (II, 413) : como Nobiling 12 Ia afou V : Ja ga fou B 13 folya V : foleya B
corduta B 15 en1] eu B
locuta B 17 est, ai Nunes
14 vosqu <e> en Nobiling : uos que~ B : uosque~ V
r
: esta hi BV
g ia V : gr B 18 Ia afou V : Ja ga fon B 19 dessa] uessa B
toda] coda B 20 Ia
zafou V : Ja ca foy B 21 afad distinx. Ferreiro & Pereiro (1996: 104; cf. B 831 / V 417 [Ponte], vv. 3-5) : afade V
: gafade B : afo<u> de Nobiling
p de uoda V : b de uada ? B 22 Ia afou V : Ja ca foy B
v. 10: Brancafrol and Flores are the heroine and hero v. 10: Brancafrol e Flores so a herona e o heri de
of a popular twelfth century French romance. Cf. um popular romance francs do sculo XII. Cf. Sharrer
Sharrer 1989.
1989.

245

500 Cantigas d Amigo

JOHAN GARCIA DE GUILHADE 17

Estas donzelas que aqui demandan


os seus amigos que lhis faan ben,
querrei, amigas, saber u~a ren:
que <> aquelo que lh e<le>s demandan?
ca un amigo que eu sempr amei
pediu mi cinta e ja lha er dei,
mais eles cuido que al <l>his demandan
O meu seria perdudo con migo
por sempr, amigas, se mi pediss al,
mais pedir cinta non nulho mal,
e por aquesto non se perdeu migo,
mais se m el outra demanda fezesse,
Deus me cofonda, se lh eu cinta desse,
e perder s ia <el> ja sempre migo
Maila donzela que muit servida
o seu amigo, esto lh mester:
d lhi sa cinta, se lhi dar quiser,
se entender que a muito servida;
mais se x el quer outro preito maior,
maldita seja quen lh amiga for
e quen se del tever por <ben> servida

10

15

20

E de tal preito non sei end eu ren,


mais, se o ela por amigo ten,
non lhi traj el lealdade comprida

B 776 f. 163v V 359 f. 58r


2 (dam) os B 4 que <> Nobiling : que BV
lh e<le>s Nobiling : lhes BV 7 al <l>his : alhis BV 10 nulha V
11 n V : no B 13 eu] en B 14 <el> Nobiling in ap. <con> migo Nobiling (<co>migo iam Braga) 15 suido BV
20 maldica BV 21 del BV : d el<e> Nobiling in ap., probante Lapa <ben> Nobiling 24 n V : no B
tragel BV

246

500 Cantigas d Amigo

JOHAN GARCIA DE GUILHADE 18

Fez meu amigo gran pesar a mi,


e, pero m el fez tamanho pesar,
fezestes me lh, amigas, perdoar,
e chegou oj e dixi lh eu assi:
Vi~ide ja, ca ja vos perdoei,
mais pero nunca vos ja ben querrei
Perdoei lh eu, mais non ja con sabor
que <eu> ouvesse de lhi ben fazer,
e el quis oj os seus olhos m erger
e dixi lh eu: Olhos de traedor,
vi~ide ja, ca ja vos perdoei,
<mais pero nunca vos ja ben querrei>
Este perdon foi de guisa, de pran,
que ja mais nunca mig ouvess amor,
e non ousava viir con pavor,
e dixi lh eu: Ai cabea de can,
vi~ide ja, ca ja vos perdoei,
<mais pero nunca vos ja ben querrei>

10

15

B 777 f. 164r V 360 f. 58r


4 e] a B 5 vi~ide Nobiling : Uijnde B : minde V1 8 <eu> Nobiling 9 merger Lapa (merguer iam distinxerat
Braga) : merger BV, Michalis 11 Viinde B : minde V 15 ousav a Nobiling in ap. 17 uijde V : Vijde ? B
1

In vv. 5 and 11 the reading of V is not clear (Monaci reads minde), but this is a minor quibble. Another question is whether
to print viinde (Nunes) or vi~ide (Nobiling, Lapa 1982: 168).

247

500 Cantigas d Amigo

JOHAN GARCIA DE GUILHADE 19*

Fez meu amigo, amigas, seu cantar


per ba fe, en mui ba razon
e sen enfinta e fez lhi bon son,
e u~a dona lho quiso filhar,
mais sei eu ben por quen s o cantar fez,
e o cantar ja valrria u~a vez
Tanto que lh eu este cantar o,
logo lh eu foi na cima da razon
por quen foi feit e ben sei por que<n> non,
e u~a dona o quer pera si,
mais sei eu ben por quen s o cantar fez,
<e o cantar ja valrria u~a vez>
Eno cantar mui ben entendi eu
como foi feito, ben come por quen,
e o cantar guardado mui ben,
e u~a <dona> o teve por seu,
mais sei eu ben por <quen s o cantar fez,
e o cantar ja valrria u~a vez>

10

15

B 778 f. 164r V 361 f. 58r


2 boa BV bis 3 lhi BV : fort. lh i 5 que~ V : que B 8 cima Nobiling : una V : cnna B
da BV : da<r> Lapa1
9 quen1] que~ BV : que Nobiling (porque iam Braga) que<n> non Nunes : qn BV : que non Nobiling 14 foy V
: fag B feito scripsi : feyte V : feyre B : feit e edd. come scripsi : como BV, edd. quen Nobiling : be~ BV 16 <dona>
Braga; cf. vv. 4, 10
teve Monaci : reue V : tene B 17 Mays sey B : may soy V
ben por B : om. V
vv. 8-9: I take the sense to be: I was the one for whom
it was made eu fui ... por que<n> foi feit. In v. 8 na cima da
razon means at the end of the argument (in the
technical sense: the argument of a poem).

vv. 8-9: Considero que o sentido : Eu sou aquela


para quem foi feito eu fui ... por que<n> foi feit. No v. 8
na cima da razon significa no final do argumento (em
sentido tcnico: o argumento de um poema).

v. 14 ben come: here = as well as.

v. 14 ben come: aqui = assim como.

Nobiling defends the transmitted text for the wrong reason. Lapa (1982: 169-170) would emend da to da<r> here (though
elsewhere in his cantigas d amigo Guilhade only once juxtaposes words ending and beginning with r [B 743 / V 345, vv.5,11,17]).
The sense would be: I went right over to her (logo lh eu foi) at the end (na cima) to explain (da<r> razon).... If this were correct,
razon would not have the same meaning as in v. 2 (the argument of a poem).

248

500 Cantigas d Amigo

JOHAN GARCIA DE GUILHADE *20

Foi s ora daqui sanhudo,


amiga, o voss amigo
Amiga, perdud migo,
e, pero migo perdudo,
o traedor conhuudo
ac verr,
ca verr
ac, verr
Amiga, desemparado
era de vs e morria
Sodes, amiga, sandia:
ora fogeu mui coitado,
mais ele, mao seu grado,
ac verr,
ca verr
<ac, verr>
Amiga, con lealdade
dizen que anda morrendo
Vlo andades dizendo,
amiga, est verdade,
mailo que chufa n Guilhade
ac verr,
ca verr
<ac, verr>

10

15

20

B 785 ff. 167v-168r V 369 f. 59r


1-2 sanhuda / miga BV : corr. Monaci 4 migu Nobiling : migoie BV : migoj Braga 6, 8 ac] aca B : aea V 7 ea V
9 desenpado V : desenperado B 10 morria Monaci : morrera V : moirera B 11 amiga Braga : miuga V after 11 aca
uerra V : aca ueira B 12 ora scripsi : Non BV, edd1 fogeu V : rogui ? B : foy ele Nobiling in ap., probante Lapa nom
fogeu Braga muj coytado B : muy coytado V : fort. muito irado2
after 19 aca BV 20 est ] ste Lapa 21 chufa
n distinxi : (chuf an iam distinx. Machado) : chu fan B : chufan V : chufam Braga (chufan Nobiling)
gaylhade BV
vv. 7, 15, 23: ca is a conjunction (editors thought it an adverb, but there is no adverb *c in the cantigas damigo).
1

Ora (< Hora) restores both meter and logic.


Muj coytado could be a banalization of Mujto yrado (cf. sanhudo, v. 1), resulting from two common errors: c for t and t for r. In
the immediately surrounding cantigas d amigo of Guilhade t is misread as c in 16.19 (toda V: coda B), 17.20 (maldica BV) and
21.13 (maldita B: maldica V); r is misread as t in 13.20 (ui r B: ui t V), 14.6 (ren B: ten V), 15.7 (iurar V: intar ? B), 15.20 (morrer V:
moiter B), 16.14 (cordura V: corduta B) and 16.15 (locura V: locuta B).
2

249

500 Cantigas d Amigo

JOHAN GARCIA DE GUILHADE 21

Ai amigas, perdud an conhocer


quantos trobadores no reino son
de Portugal, ja non an coraon
de dizer ben que soan dizer
<de vs>, e sol non falan en amor
e al fazen de que m ar peor:
non queren ja loar bon parecer
Eles, amigas, perderon sabor
de vos veeren; ar direi vos al:
os trobadores ja van pera mal;
non i tal que ja servha senhor
nen sol <que> trobe por u~a molher;
maldita sej a que nunca disser
a quen non troba que trobador
Mais, amigas, conselho d aver
dona que prez e parecer amar:
atender temp<o> e non se queixar
e leixar ja avol tempo perder,
ca ben cuid eu que cedo verr alguen
que se paga da que parece ben
e veeredes ced amor valer

10

15

20

E os que ja desemparados son


de vos servir, sabud quaes son:
leixe os Deus maa morte prender

B 786 f. 168r V 370 f. 59r


2 trohadores V 3 ja] ia V : m ? B 5 <de vs> Nobiling : <de ns> Nunes 8 perderon] per der B : peder V
9 vos1] u 9 BV : nos Nunes
ueere~ BV 10 van] u V : n B 12 sol <que> malim : <que> sol Nobiling1
13 maldica V seja distinx. Braga : seia B : sela V : seja Monaci 14 quen] q V : q B 17 temp<o> e Nobiling
: te~ pe BV 18 avol Lapa2 : auolo BV 22 desenparad9 B : desenparads V 23 uos B : uo V : nos Nunes
quaes Monaci : qes BV
son] sou V
1

But nen sol probably ought not be broken up (see sol in Mettmanns glossary).
avol: correcting Nobilings text (a v-lo), Lapa (1982: 170-171) detects here the Provenal adjective, documented three
times in CSM, which he glosses mau, ruim. Avoleza is registered three times in CEM, four times in CSM.
2

250

500 Cantigas d Amigo

JOHAN GARCIA DE GUILHADE 22

Veestes me, amigas, rogar


que fale con meu amigo
e que o avenha migo,
mais quero m eu dele quitar,
ca, se con el algu~a ren falar,
quant eu falar con cabea de can,
logo o todas sabern

Cabea de can perdudo


, pois non lealdad e
con outra fala en Guilhade,
traedor conhuudo,
e por est, amiga<s>, s<a>budo
quant eu falar con ca<bea de can,
logo o todas sabern>
E, se lh eu mhas das desse,
amigas, como soa,
a toda-lo el diria,
e al quanto lh eu dissesse,
e fala, se a con el fezesse:
quant eu falar <con cabea de can,
logo o todas sabern>

10

15

20

B 787 f. 168r V 371 f. 59r-v


1 Vehestes B : Vehestes V 4 m eu] meu V : me B 9 lealdad e distinx. Nobiling : lealdade BV1 11 ] fort. o
conhucudo B : chuudi V 12 amiga BV cf. vv. 1, 16
s<a>budo corrrexi (cf. B 786 / V 370, v. 23)2 : estudo
BV : <sey que> tudo Nobiling3 15 doas BV 18 qutolheu B : quantou eu V
v. 3: que o avenha migo = That I reconcile him to me,
that is, that I make it up with him.

v. 3: que o avenha migo = Que o reconcilie comigo, isto


, que eu faa as pazes com ele.

This strophe can be punctuated (read) in a variety of ways, and Nobiling, Nunes, Machado and Domingues all offer
slightly different versions. The initial e in v. 9 is taken as a verb by Nobiling, that in v. 11 as a conjunction.
2
On my reading, there is a play between sabudo and sabern. This assumes a banal error of t for b and the loss of a
superscript a. Cf. the critical apparatus of B 780 / V 363-364 (Ornelas), v. 3 (bem V : tem B); B 709 / V 310 (Vinhal), v. 19 (soute
BV : corr. Monaci) and B 713 / V 314 (Queimado), v. 7 (sabades V : satades B).
3
As Lapa points out in the glossary of CEM, tudo is a later form of todo. Registered once there, it is not in the glossaries of
CA or CSM. So I would reject Nobilings emendation (accepted by Nunes), as well as others which might seem attractive
(e.g. es<t > tudo) but assume that tudo is correct.

251

500 Cantigas d Amigo

ESTEVAN DA GUARDA 1

A voss amig, amiga, que prol ten


servir vos sempre mui de coraon
sen ben que aja de vs se mal non?
E com, amiga, non ten el por ben
entender de mi<n> que lhi consent eu
de me servir e se chamar por meu?
Que prol ten el ou que talan lhe d
de vos servir e amar mais que al
sen ben que aja de vs se non mal?
E non ten el, amiga, que ben
entender de min <que lhi consent eu
de me servir e se chamar por meu>?
A Deus, amiga, que nos ceos s,
pero sei ben que me ten en poder,
non [o] servirei se non por ben fazer
E com, amiga, e ten el que pouc
entender de min <que lhi consent eu
de me servir e se chamar por meu>?

10

15

B 779 f. 167r V 362 f. 58v


1 que] q V : ql B
tem Monaci : rem BV 5 mi BV cf. vv. 11, 17 (mi~ BV) 7 el om. V 8 q V : (ql) q B
~
11 Entender B : ente dea V 13 teos V 15 hypermetric
o seclusi : nono BV, edd.1 suirey BV 16 amiga, e
tem Michalis (1911-1913: 424-425) : amiga, tem Monaci (deleto e)
1

Since the verse seems a syllable long and the object of servirei has already been given (A Deus), it is tempting to eliminate
the pleonastic o. On the other hand, some might want to scan servirei as two syllables (Cunha 1982: 102-103, 118, 147). But
it is just possible that the verse, the last by this girl, may be intentionally hypermetric; the next, the last spoken by the
other girl (within the body of the strophe), can also be scanned as 11 syllables if we observe hiatus at the juncture of amiga, e.
On hypermetric verses at Rv-1, see Introduction, 5.

252

500 Cantigas d Amigo

PERO D ORNELAS 1

Avedes vs, amiga, guisado


de falar vosc oj o meu amigo,
que ven aqui, e ben volo <digo>,
por falar vosc, e traz vos recado
de rog, amiga, do voss amigo
que faades o meu falar migo
E u eu moro ja el non mora,
ca lhe defendi que non morasse
i, e por en catou quen rogasse,
e recado sei que vos traz ora
de ro<g, amiga, do voss amigo
que faades o meu falar migo>
Gran sazon que meu ben demanda
e nunca pode comigo falar,
e ven vos, amig, agora rogar
e con recado sei que vos anda
de rog, a<miga, do voss amigo
que faades o meu falar migo>

10

15

B 780 f. 167r V 363-364 f. 58v


1 in V above uos amiga Colocci has written uos 2 amiga B 3 e BV, Monaci, Michalis (1911-1913 : 425-427) : e<u>
Nunes, fort. recte
bem V : tem B
<digo> Monaci 4 vosqu, <e> traz Michalis : uosq gan B : uosq epiz V
rrecado V : ssecado B 5 rrog B : rreg V 6 q facades omeu facades omeu BV : corr. Monaci 7 moro] moio V
8 morase BV
9-10 V skips from second letter of por in v. 9 to sey in v. 10, reading hi eposey quos etc. 9 catou
Michalis1 : ca cou B 10 uos BV
ora] o ia V 13-18 om. B2 13 Gran] Grara V : corr. Michalis 14 camigo V
~
: corr. Monaci 15 eue agora uossamigo rrogar V
vos, amiga, Michalis
agora transposui (cf. B 1079 / V 671
[Pero d Armea], v. 3 agora rogar) 16 e con Michalis : eorn or eom V : e ora Braga
anda Michalis : andar ? V :
<m>anda Braga
1
2

Cf. CSM 312.51-52 e ar catou mandadeiras / que ll enviou.


The reading of strophe III in V:
Grara sazon aq meu ben demda
e nu~ca pode camigo falar
eue~ agora uossamigo rrogar
eorn rrecado sey q uos andar derroga.

253

500 Cantigas d Amigo

AFONSO SANCHEZ 1

Quand, amiga, meu amigo veer,


en quanto lh eu preguntar u tardou,
falade vs nas donzelas enton,
e no sembrant, amiga, que fezer
veeremos ben se ten no coraon
a donzela por que sempre troubou

B 783 f. 167v V 367 f. 58v

254

500 Cantigas d Amigo

AFONSO SANCHEZ 2

Dizia la fremosinha:
Ai Deus val,
com estou d amor ferida,
ai Deus val
Dizia la ben talhada:
Ai Deus val,
com estou d amor coitada,
ai Deus val
Com estou d amor ferida,
ai Deus val,
non ven o que ben queria,
ai Deus val
Com estou d amor coitada,
ai Deus val,
non ven o que muito amava,
ai Deus val

10

15

B 784 f. 167v V 368 ff. 58v-59r


1 fermosmha V 2, 4, 6, 8 not on separate lines1 after 4 comestou BV (on a new line) : del. Magne2
7 coytada B : toytada V 9 Com] Eom B : Eem V : corr. Monaci; cf. v. 13 13 Com] E com BV

5 talhada V
cuytada BV

In the first two strophes both MSS present the intercalated refrain on the same line as the verse preceding. In the last two
strophes the layout is irregular and the MSS differ. Only at its second repetition in the third strophe of B does the refrain
stands on a line by itself.
2
Cf. Parkinson 1987 on false refrains. Nunes repeats v. 3 at the end of each strophe.

255

500 Cantigas d Amigo

JOHAN VAASQUIZ DE TALAVEIRA 1

Disseron mi que avia de mi


o meu amigo queixum e pesar,
e tal que me non sei conselhar,
e, amiga, se lh eu mal mereci,
rog eu a Deus que o ben que m el quer
que o queira ced a outra molher
E, se el queixume quiser perder
que de min con tort , gracir volho ei,
e, amiga, verdade vos direi:
se lh oj eu queria mal merecer,
rog eu <a Deus que o ben que m el quer
que o queira ced a outra molher>
E far meu amigo mui melhor
en perder queixume que de min ,
e, par Deus, amiga, ben lh estar,
ca, se lh eu fui de mal merecedor,
rog eu a Deus <que o ben que m el quer
que o queira ced a outra molher>
E, se lho el per ventura quiser,
mal dia eu naci, se o souber

10

15

20

B 788 f. 168v V 372 f. 59v


2 quexum B 3 Braga (Nunes III, 180) : e V : e~ B : en Nunes1 6 que] aque V 8 tort scripsi : corta V : corca
B : coit Nunes2
vo-lho Monaci : ualho V : ualo B : lho Nunes 19 lh(e)o V
1

Lapa (1982: 171) points out that en tal introduces final (purpose) not consecutive clauses, but defends en, considering it an
adverb. Nunes (vol. III, p. 180) recognizes that the reading of V may be correct.
2
Talaveira uses the word torto twice in B 793 / V 377 (vv. 14 and 19). Though not found in Galego-Portuguese lyric (where a
torto generally fulfills the same function), cu~ torto occurs twice in the Notcia de Torto (see Cintra 1987: 21-72). The girl insists
throughout the poem that the boys complaint is unjust.

256

500 Cantigas d Amigo

JOHAN VAASQUIZ DE TALAVEIRA 2

O meu amigo, que <eu> sempr amei


d<el>o primeiro dia que o vi,
ouv el un dia queixume de mi,
non sei por que, mais logo lh eu guisei
que lhi fiz de mi queixume perder,
sei m eu com e non o quero dizer
Por que ouv el <de mi> queixume, os meus
olhos choraron muito con pesar
que eu ouv n, poilo vi assanhar
escontra mi, mais guisei eu, par Deus,
que lhi fiz de mi <queixume perder,
sei m eu com e non o quero dizer>
Ouv el de mi queixum e u~a ren
vos direi que mh ave~o des enton:
ouv n tal coita no meu coraon
que nunca dormi, e guisei por en
que lhi fiz de mi <queixume perder,
sei m eu com e non o quero dizer>
E quen esto non souber entender
nunca n mais per mi pode saber

10

15

20

B 789 f. 168v V 373 f. 59v


1 <eu> Nunes; cf. B 846 / V 432 (Johan Garcia), v. 1 2 d<e-l>o Nunes : do BV : d<esd> o Tavani (1986:160) 7 <de
mi> supplevi1 ; cf. vv. 3, 13 13 qixum V : qixum B
1

The sense seems incomplete, and if the final vowel of queixume is elided (as in v. 13), the verse is two syllables short. (Nunes
prints Porque ouv<e> el queixume, os meus although in this poem we find ouv el in vv. 3 and 13, and ouv n in vv. 9 and 15.)

257

500 Cantigas d Amigo

JOHAN VAASQUIZ DE TALAVEIRA 3

Quando se foi meu amigo daqui,


direi vos quant eu del pud aprender:
pesou lhi muit en se partir de mi,
e or, amiga, moiro por saber
se mort ou se guariu do pesar
grande que ouv en se de mi quitar
Sei eu ca lhi pesou de coraon
de s ir, pero non pud i outra ren
fazer, se Nostro Senhor mi perdon,
e moir, amiga, por saber d alguen
se mort ou se gua<riu do pesar
grande que ouv en se de mi quitar>
Mui ben vej eu quan muito lhi pesou
a meu amig en se daqui partir,
e todo foi por quanto se quitou
de mi, e moir, amiga, por or
se mort ou se <guariu do pesar
grande que ouv en se de mi quitar>
E, amiga, quen alguen sab amar,
mal pecado, sempr end o pesar

10

15

20

B 790 f. 168v V 374 f. 59v-60r


4 e] (E)e V
1

8 pud i distinxi : pudi BV1

19-20 om. B

20 senpr end a Monaci : senpuda V

Braga and Nunes both read pudi, which is possible (cf. pude in Talaveira at CA 243.5 [where B has pudi], 245.8), but the
adverb i yields fuller sense (but I couldnt do anything else about it) and fazer i is a common expression.

258

500 Cantigas d Amigo

JOHAN VAASQUIZ DE TALAVEIRA 4

Conselhou mi u~a mha <a>miga


que quisess eu a meu amigo mal,
e ar dix eu, pois m n parti, atal:
Rog eu a Deus que el me maldiga
se eu nunca por amiga tever
a que mh a mi atal conselho der

qual mh a mi deu aquela que os meus


olhos logo os enton fez chorar;
por aquel conselho que mi foi dar
vos jur eu que nunca mi valha Deus
se eu nunca <por amiga tever
a que mh a mi atal conselho der>

10

qual mh a mi deu aquela que poder


non de si nen doutra conselhar,
e Deu-la leixe desto mal achar
e a min nunca mi mostre prazer
se eu nunca <por amiga tever
a que mh a mi atal conselho der>,

15

a que mh a mi <a>tal conselho der


filhe x o pera si, se o quiser

20

B 791 f. 169r V 375 f. 60r


1 mha <a>miga Nunes : mha miga BV
(III, 717; cf. v. 6) : tal BV

3 men Nunes : meu BV

parti, atal interpunx. Lapa

19 <a>tal Nunes

259

500 Cantigas d Amigo

JOHAN VAASQUIZ DE TALAVEIRA 5

Do meu amig a que eu defendi


que non fosse daqui per nulha ren
alhur morar, ca mi pesava n,
vedes, amiga, o que aprendi:
que st aqui e quer migo falar,
mas ante pod aqui muito morar
Do que <vs> vistes que me preguntou,
quando s el ouve daqui a partir,
se mi seria ben, se mal, de s ir,
ai amiga, mandado mi chegou
que st aqui e quer migo falar,
<mas ante pod aqui muito morar>
Do que vs vistes mui sen meu prazer
partir daqui, quando s end el partiu,
e non me falou enton nen me viu,
ai amiga, veeron mi dizer
que st aqui <e quer migo falar,
mas ante pod aqui muito morar>
que migo fale, aver do pesar
que m el fez, que mi poss eu ben ve<n>gar

10

15

20

B 792 f. 169r V 376 f. 60r


7 <vs> Nunes; cf. v. 13
negar BV2
1

17 est V : e B

19 fale, aver] fale ava BV1

20 ve<n>gar Nunes (II, 468), Lapa :

Whereas both Braga and the Machados read (correctly) with the MSS, Nunes senselessly emends (fal, e ver). The anticipatory
subjunctive fale is introduced by ante... que (vv. 18-19). He will have his share of the pain that he caused her.
2
Ve<n>gar (for negar) is a nearly certain correction: we need only assume a banal error of n for u along with the loss of a til.

260

500 Cantigas d Amigo

JOHAN VAASQUIZ DE TALAVEIRA 6

Vistes vs, amiga, meu amigo,


que jurava que sempre fezesse
todo por mi quanto lh eu dissesse?
foi se daqui e non falou migo,
e, pero lh eu dixi, quando s ia,
que sol non se fosse, foi sa via
E per u foi, ir perjurado,
amiga, de quant el a min disse,
ca mi jurou que se non partisse
daqui, e foi se sen meu mandado,
e, pero <lh eu dixi, quando s ia,
que sol non se fosse, foi sa via>
E non poss eu estar que non diga
o <mui> gran torto que m el feito,
ca, pero mi fezera gran preito,
foi se daqui sen meu grad, amiga,
e, pero lh eu <dixi, quando s ia,
que sol non se fosse, foi sa via>
E, se m el mui gran torto fazia,
julgue me con el Santa Maria

10

15

20

B 793 f. 169r-v V 377 f. 60r-v


14 <mui> Nunes; cf. v. 19

261

500 Cantigas d Amigo

JOHAN VAASQUIZ DE TALAVEIRA 7

O meu amigo, que mi gran ben quer,


punha sempr, amiga, de me veer
e punh eu logo de lhi ben fazer,
mais vedes que ventura de molher:
quando lh eu poderia fazer ben,
el non ven i, e u non poss eu, ven

E non fica per mi, per ba fe,


d aver meu ben e de lho guisar eu,
non sei se x meu pecado, se seu,
mais mha ventura tal foi e tal :
quando lh eu poderia fazer ben,
<el non ven i, e u non poss eu, ven>

10

E, per ba fe, non fica per mi,


quant eu poss, amiga, de lho guisar
nen per el sempre de mho demandar,
mais a ventura nolo part assi;
quando lh eu poderia fazer ben,
<el non ven i, e u non poss eu, ven>

15

E tal ventura era pera quen


non quer amigo nen d por el ren

20

B 794 f. 169v V 378 f. 60v (cf. B 1212 / V 817 [Sevilha])1


5 eu] ea V 9 pecada B 10 tal2] cal V 11, 17 poderia V
: partassy V : par tassy B 20 amigo Nunes : amigue BV
1

13 bona B 15 ne~ V : ne B
(pol) por B

See the note to that text. I believe that the poem belongs here rather than there.

262

16 part assy Monaci

500 Cantigas d Amigo

JOHAN VAASQUIZ DE TALAVEIRA 8

Quero vos ora mui ben conselhar,


ai meu amig, assi me venha ben,
se virdes que me vos quer assanhar,
mha sanha non tenhades en desden,
ca se non for, mui ben sei que ser:
se m assanhar, alguen se quexar
Se m assanhar, non faades i al,
e sofrede a sanha no coraon;
pois vos eu posso fazer ben e mal,
de a sofrerdes faredes razon,
ca se non for, <mui ben sei que ser:
se m assanhar, alguen se quexar>
E, pois eu ei en vs tan gran poder
e averei en quant eu viva for,
ja non podedes per ren ben a<ver>
se non fordes de sanha sofredor,
ca <se non for, mui ben sei que ser:
se m assanhar, alguen se quexar>

10

15

B 795 f. 169v V 379 f. 60v


1, 9 uos BV 3 me u9 V : me9 B asanhar B : asa nhar V 4 desdem V : desem B 6 asanhar BV
BV 8 sofrede Nunes : ffofds B : nos de V
no] n V 10 ssofrerds B : nofrerds V 13 vs] u9 BV
c B 15 a<ver> Monaci : ai BV

qxara
t V :

263

500 Cantigas d Amigo

NUNO PEREZ SANDEU 1

Madre, disseron mi ora que ven


o meu amig<o>, e seja vos ben,
e non faades vs end outra ren,
ca morr agora ja por me veer,
e a vs, madre, ben dev a prazer
de s atal ome por mi non perder
Ben m con este mandado que ei
de meu amig, e non o negarei,
de que se ven, e ora por que sei
ca morr agora ja por me veer,
e a vs, madre, ben dev a prazer
<de s atal ome por mi non perder>
Muit and eu leda no meu coraon
con meu amig, e fao gran razon,
de que se ven, assi Deus mi perdon,
ca morr agora ja por me veer,
e a vs, madre, ben dev a <prazer
de s atal ome por mi non perder>

10

15

B 796 f. 169v V 380 f. 60v


1 mi ora Nunes : mhora BV : vel possis mh <ag>ora (cf. v. 4 and B 1254 / V 859 [Lopo], v. 1 Disseron m agora)
uen V : ue(u)n B 2 amig<o>, e Nunes : amigue BV 4 moir BV1
agura BV2 5, 11 e a] Ca B 9 uen V :
ue B 10 ca] q BV cf. v. 4 16 morr agora] moiramiga B : mira miga V
1

One of the few places in the cantigas d amigo where both MSS have ir for rr.
The form agura occurs in B 658 / V 259 (Carpancho), vv. 8 and 13 (but not in the corresponding place in the third strophe).
In this text agora appears in the MSS only in v. 10 (in v. 16 both have amiga). Elsewhere among the cantigas d amigo of Sandeu
the word pops up once: B 798 / V 382, v. 4, where both MSS read agora.
2

264

500 Cantigas d Amigo

NUNO PEREZ SANDEU 2

Ai mha madre, sempre vos eu roguei


por meu amig, e pero non mi val
ren contra vs, e queredes lhi mal,
e direi vos que vos por en farei:
pois mal queredes meu lum e meu ben,
mal vos querrei eu, mha madre, por en

Vs catade per qual guisa ser,


ca non ei eu ja mais vosc a viver,
pois vs a meu amig ides querer
mal, direi vos que vos end averr:
pois mal queredes <meu lum e meu ben,
mal vos querrei eu, mha madre, por en>

10

B 797 f. 170r V 381 f. 61r


4 que u9 V : queus B

7 sera V : sem ? B

9 uos B : iuos V

11 poys V : Poy B

queredes] qre V

265

500 Cantigas d Amigo

NUNO PEREZ SANDEU 3

Por que vos quer eu mui gran ben,


amig, anda mi sanhuda
mha madr, e soo perduda
agora con ela por en,
mais guisarei, meu amigo,
como faledes comigo

Pola coita que mi destes


foi ferida e mal treita,
e ben o sabha mha madre
que aquesta ser feita,
mais <guisarei, meu amigo,
como faledes comigo>

10

B 798 f. 170r V 382 f. 61r


3-4 corrupt?
mha] ma B

mia madre agora por en con ela so perduda transpos. Lapa

4 en] eu V

6 comi~go B

9 bon B

In BV the text is copied on short lines according to which the rhyme scheme changes from abbaCC in strophe I to
abcbDD in strophe II, an anomaly in the corpus of 500 cantigas damigo (B 1217 / V 822 [Sevilha] is hardly parallel),
and most likely due to a corruption (though possibly to a rewriting whereby a scribe sought a rhyme-scheme
which was not there); if so, the scribe copied perduda in the wrong place. Lapas transposition (1982: 172; also in
Lapa 1929: 322, n. 2) may move the words around too much to be plausible, but Lapa is probably right to look
for a solution. The strophic form would then be either aaB (with long verses in the body of the strophe and an
internal rhyme at midverse in the refrain) or aaBB (with two short rhyming verses in the refrain).

266

500 Cantigas d Amigo

NUNO PEREZ SANDEU 4

Deus, por que faz meu amig outra ren


se non quanto sabe que praz a mi,
per boa fe, mal conselhad i
ca en mi ten quant oj el de ben
e en mi ten a coita e o lezer
e o pesar e quant de prazer

E, pois lhi Deus atal ventura d,


escontra mi barata <el> mui mal
se nunca ja de meu mandado sal,
ca en mi ten quanto ben no mund ,
e en mi ten a coita e o lezer
<e o pesar e quant de prazer>

10

B 799 f. 170r V 383 f. 61r


8 <el> escontra Nunes

barata <el> ego

10, 11 mi~ BV

10 mu~da V : mu~do B

267

500 Cantigas d Amigo

NUNO PEREZ SANDEU 5

Ai filha, o que vos ben queria


aqui o jurou noutro dia
e pero non xe vos ve~ o veer
Ai madre, de vs se temia,
que me soedes por el mal trager

O que por vs coitad andava


ben aqui na vila estava
e pero non xe vos ve~ o veer
Ai madre, de vs se catava,
que me <soedes por el mal trager>

10

O que por vs era coitado


aqui foi oj, o perjurado,
e pero non xe vos ve~ o veer
Madre, por vs non foi ousado
que me soedes por el <mal trager>

15

B 800 f. 170r V 384 f. 61r


3 ueo BV

268

5 mal trager transpos. Monaci : trager mal BV

13 u9 B : n9 V

500 Cantigas d Amigo

NUNO PEREZ SANDEU 6

Madre, pois non posso veer


meu amig, atanto sei ben:
que morrerei cedo por en;
e queria de vs saber,
se vos eu morrer, que ser
do meu amig ou que far

E, pois aquestes olhos meus


por el perderan o dormir
e non <ar> poss end eu partir
o coraon, madre, por Deus,
se vos eu morrer, que ser
<do meu amig ou que far>?
E a min era mui mester
u~a morte que ei d aver
ante que tal coita sofrer,
e pesar mh , se non souber,
se vos eu morrer, que ser
<do meu amig ou que far>

10

15

B 801 f. 170r-v V 385 f. 61r-v


8 pderan BV : perderon Lapa1

9 <ar> supplevi2

possendeu BV : possend<e> eu Nunes : poss<o> end eu Lapa

This may be a scribal lapse (Lapa 1982: 172-173), an alternate spelling of the perfect, or a pluperfect in place of a perfect.
Cf. B 629 / V 230 (Calheiros), v. 10 ca ja mais non ar fui ledo meu coraon; B 684 / V 286 (J. S. Coelho), vv. 3-4 direi vos quant que
sabor / non ar ouve d al nen de mi; B 1265 / V 870 (Loureno), v. 14 e non ar quis que comigo falasse; B 1025 / V 615 (Johan Airas),
v. 3 que vos non ar falou.
2

269

500 Cantigas d Amigo

MEEN VASQUIZ DE FOLHENTE 1

Ai amiga, per ba fe,


nunca cuidei, des que naci,
viver tanto como vivi
aqui u meu amigo ,
non o veer nen lhi falar,
e ave-lo ei muit a desejar
e, se non, Deus non mi perdon,
se m end eu podesse partir,
tanto punha de me servir
o senhor do meu coraon,
meu amigo que st aqui,
a que quis <sempre> ben des que o vi
e querrei ja, mentr eu viver,
esso que eu de viver ei
<e> de meu amigo ben sei
que non sab <el> al ben querer
se non mi, e mais vos direi:
sempre lh eu por ende melhor querrei
ca lhi quer<o>, e Deus poder
mi d de con el<e> viver

10

15

20

B 802 f. 170v V 386 f. 61v


1 boa B 3 uiui V : mui B 6 ei] ey Monaci : eu BV, Nunes 12 <sempre> supplevi; cf. v. 181
13 uiuer B : auier V
14 eu] en V 15 <e> Lapa : om. BV (spatio relicto) : <ca> Pellegrini (1930: 315) 16 sab <el> al supplevi2 : sabal BV
: sab<e> al Nunes 19 quer<o> Nunes 20 <ja> con Nunes
el<e> Lapa
Piel (1989: 107) corrects the poets name as given in BV (Folhete), but cf. Oliveira 1994: 391.
v. 13: vivr (with open e) does not rhyme with querer in v. 18 or with poder / viver in the refrain, yet seems
inextricably imbedded in the word play. This may have been meant as a display of virtuosity (though that
might seem unlikely, given the care poets take throughout the cantigas damigo to keep the two rhyme-sounds
distinct) or it may be sloppy work or corrupt. Cf. B 1258 / V 863 (Galisteu Fernandiz), v. 5 -Non o aver en quant
eu viver; and B 823 / V 408 (Pardal), v. 13 Mais, des que vos eu entender.
1

The final verse of the first and third strophes has ten syllables, this one eight. Irregular strophic form (cf. vv.15-16, 19-20)
or scribal error? sempre could be inserted at several points.
2
Cf. A 74 / B 187 (Torneol), v. 3 pois eu non sei al ben querer.

270

500 Cantigas d Amigo

FERNAN FROIAZ 1

Juravades mi [vs], amigo,


que mi queriades [mui] gran ben,
mais eu non o creo per ren,
por que morastes, o digo,
mui longi de min e mui sen meu grado

Muitas vezes mi jurastes


e sei ca vos perjurades,
mais, poilo tanto jurades,
dizede por que morastes
mui longi <de min e mui sen meu grado>

10

Muito per podedes jurar,


que ja, en quanto vivades,
que nunca de min ajades
amor, por que fostes morar
mui longi <de min e mui sen meu grado>

15

Esto podedes ben creer:


que ja, en quant eu viva for,
non ajades de min amor,
pois morada fostes fazer
mui longi <de min e mui sen meu grado>

20

B 804 f. 171r V 388 f. 62r


1 hypermetric
uos BV : seclusi 2 hypermetric
mui BV : seclusi 4 morastes Nunes1 : merrastes V : meirastes B
: fort. m errastes (m eirastes Machado) 10, 20 longi B : l V 11 Muyto B : Muydo V
vv. 1-2: Both these verses may have a syllable of padding (possibly reflecting a late pronunciation [in three
syllables, with the loss of intervocalic -d-] of juravades and queriades).
1

Although Nunes emendation (based on the parallel expressions in vv. 9, 14 and 19) seems obvious, it is just possible that
punning is at play: in this context, m errastes would have nearly the same meaning as morastes but more punch. Cf. B 534
/ V 137 (Dinis), v. 15 pois m errastes tan en vo.

271

500 Cantigas d Amigo

FERNAN FROIAZ 2

Que trist anda meu amigo,


por que me queren levar
daqui, e, se el falar
non poder ante comigo,
nunca ja ledo ser,
e, se m el non vir, morrer
Que trist oje que eu sejo,
e, par Deus, que pod e val,
morrer, u non jaz al,
se m eu for e o non vejo,
nunca ja ledo ser,
<e, se m el non vir, morrer>
E pero non so guardada;
se soubess, ia morrer;
i-lo ei ante veer,
ca ben sei desta vegada
nunca ja ledo ser,
<e, se m el non vir, morrer>
E, se m el visse, guarido
seria logo por en,
mais quite ser de ben
pois el for de min partido,
nunca ja ledo ser,
<e, se m el non vir, morrer>

10

15

20

B 805 f. 171r V 389 f. 62r


2 queren Nunes : quereu BV 13 hypermetric
E fort. secludendum
n BV : del. Nunes1
soo BV 14 se
soubess, ia morrer interpunxi : sse soubessy a morrer V : sse soubess y a moirer B : se soubess ia morrer Nunes
(II, 196) : se soubess i morrer Lapa : e ouvess i a morrer Nunes (III, 195) : se soubess y a morrer Barbieri
15 i-lo-i ante Lapa 16 negada B 22 mi~ V : mi B
The strophic form, abbaCC scanning 7 7 7 7 7 8 (in v. 13 we must either cut the initial E or [preferably] take
so as monosyllabic to get 7), suggests that v. 5 reflects vv. 2-3 of the strophe while v. 6 reflects vv. 1 and 4. For
the latter correspondence (8=7), see Introduction, 5.
vv. 13-15: This seems to mean: And yet I am not guarded;
if he knew, he would die. I will go to see him beforehand.

vv. 13-15: Isto parece significar: E, contudo, no estou


vigiada; se ele soubesse, morreria. Irei v-lo antes.

vv. 13-15: I take pero (v. 13) as an adverb and the boy as the subject of both verbs in v. 14 (se soubess in the protasis,
ia morrer in the apodosis).
1

Nunes would cut non, but if the girl were guarded, how could she go see the boy? (Cf. B 1246 / V 851 [Padrozelos], vv. 4-5 and 7-8.)

272

500 Cantigas d Amigo

FERNAN FROIAZ 3

Amigo, preguntar vos ei


en que andades cuidando,
pois que andades chorando
Mha senhor, eu volo direi:
ei amor, e quen amor ,
mal que lhi pes, de cuidar

B 806 f. 171r V 390 f. 62r


2 endades B

5 queu V

amor (amal q lhi pos) V

6 ps Nunes (pez iam Braga) : pos BV

273

500 Cantigas d Amigo

FERNAN FROIAZ 4

Por que se foi daqui meu amigo


sen meu mandado e non mho fez saber,
quand el veer por falar comigo,
assanhar m ei e farei lh entender
que outra vez non se vaia daqui
per nulha ren sen mandado de mi
Quand el veer e me sanhuda vir,
sei que ser mui coitado por en
e jurar mh e querr me mentir,
e eu log i falar lh ei en desden
que outra vez non se vaia daqui
<per nulha ren sen mandado de mi>
<E> ja meu amigo nunca salrr
de meu mandado nen de meu poder,
e, se se el for, ante me jurar
quant eu quiser e tod a meu prazer
que outra vez non se <vaia daqui
per nulha ren sen mandado de mi>

10

15

B 807 f. 171r-v V 391 f. 62r-v


4 farei] farea V 7 Quand] ud B 8 porem Monaci : rorem BV
ja Monaci : ia BV, spatio relicto 14 om. V 15 ante] ant V : au~t B

9 e jurar Monaci : ei urar B : eiuiar V 13 <E>


16 quant] qt V : qd B
tod] cod B

v. 15: ante is an adverb here (= beforehand), while me is construed with jurar (cf. v. 9). (In front of me would
be ante mi.)

274

500 Cantigas d Amigo

FERNAN VELHO 1

Vedes, amigo, <o> que oj o


dizer de vs, assi Deus mi perdon,
que amades ja outra e mi non,
mais, se verdad , vingar m ei assi:
punharei ja de vos non querer ben;
e pesar mh n mais que outra ren
O dizer por me fazer pesar
amades vs outra, meu traedor,
e, se verdad , par Nostro Senhor,
direi vos como me cuid a vingar:
punharei ja de vos non <querer ben;
e pesar mh n mais que outra ren>
E, se eu esto por verdade sei
que mi dizen, meu amigo, par Deus,
chorarei muito destes olhos meus,
e direi vos como me vingarei:
punharei ja <de vos non querer ben;
e pesar mh n mais que outra ren>

10

15

B 819 f. 173v V 403 f. 64r


1 amigo, <o> Nunes : amigo BV : amigo Braga 4 se verdad distinx. Michalis (1911-1913: 404-405), Nunes : se
uerdade BV : s verdade distinx. Braga, Lanciani1 6 en] eu V
1

Lanciani claims that we ought to read with Braga. But, as Nobiling (1908: 345) noted and Cunha (1982: 14, 66-75, 82, 168)
stresses, se was not, as a rule, subject to elision. Moreover, we have clear examples of se verdad (B 1046 / V 636 [Johan
Airas], v. 21; cf. B 752 / V 355 [Guilhade], v. 14, where verdad stands in rhyme), whereas the one instance of s verdade
alleged by Lanciani (CA 19.3 [Somesso]) is simply an editorial slip by Michalis, where we ought to read se verdad . For the
word order, cf. B 1226 / V 831 (Baveca), v. 5 se verdade for, where there can be no mistake.

275

500 Cantigas d Amigo

VAASCO PEREZ PARDAL 1

Amigo, que cuidades a fazer


quando vos ora partirdes daqui
e vos nembrar algu~a vez de mi?
Par Deus, senhor, quero volo dizer:
chorar muit<o>, e nunca fazer al
se non cuidar como mi faz Deus mal

en me partir de nunca ja saber


vosso mandado nen u~a sazon
nen vos falar, se per ventura non,
mais este conforto cuid a prender:
chorar <muito, e nunca fazer al
se non cuidar como mi faz Deus mal>

10

en me partir de vosso parecer


e du soa con vosc a falar,
ca mi val<v>era mais de me matar,
mais este conselho cuid i aver:
chorar <muito, e nunca fazer al
se non cuidar como mi faz Deus mal>

15

B 820 f. 173v V 405 f. 64v


4 querouolo V : om. B 5 muit<o> e Nunes : muyte BV 7 En V : Cn B
B : uen uentra V 13 de] da V 15 val<v>era scripsi1 : ualera BV

nu~ca V : nuca B

9 ventura] uentra

Seems ateuda at a fiinda, but lacks any fiinda.


1

The older form valvera (< u a l u e r a t ) does not occur elsewhere in the cantigas d amigo but see the glossaries of Michalis,
Mettmann, Lapa. In A 103 / B 211 (Burgals), v. 16 we find ualuera A : ualera B. See also B 659 / V 260 (Carpancho), v. 16.

276

500 Cantigas d Amigo

VAASCO PEREZ PARDAL 2

Coitada sejo no meu coraon


por <que> meu amigo diz ca se quer
ir daqui, e, se ora <o> fezer,
pesar mh muito, se Deus mi perdon,
por que sei ben que as gentes dirn
que, se morrer, por mi morre de pran
E que me non pesass a mi por al,
pesar m ia muito por u~a ren,
por que mi diz ca mi quer mui gran ben,
mais vedes ora de que m gran mal:
por que sei ben <que as gentes dirn
que, se morrer, por mi morre de pran>
Ca pola gran coita que sofr<ere>i
non dou eu ren, ca, se coita sofrer
des que s el for, non poderei viver,
mais temo ja qual pesar averei,
por que sei ben <que as gentes dirn
que, se morrer, por mi morre de pran>

10

15

B 821 f. 173v V 406 f. 64v


2 por <que> Monaci; cf. v. 9
amigo <que> Majorano 3 <o> Nunes 7 E] E<n> Nunes1 8 m ia Lapa : mha
2
3
BV
13 sofr<ere>i correxi : soffri BV : sofr<o> i Nunes : soffr <eu> i Majorano 14 se coita] sse eu coyta BV
: eu delevi4
1

Majorano follows Nunes, despite the censure of Lapa (1982: 174). Cf. B 728 / V 329 (Rodrig Eanes de Vasconcelos), v. 5
and note.
2
To pad the verse, Nunes (followed by Majorano) prints pesar-mi- <en>, but m ia (Lapa 1982: 174-175) is required by the
syntax (a conditional ought to respond to the subjunctive pesass in v. 7) and scans perfectly.
3
The futures sofrer, poderei, averei support my correction, and ere could have been represented by a single abbreviation (cf. B
1153, v. 13 faz = fazere and, in B 170 on f. 43v, line 6, the reading mci = mereci). The emendations of Nunes and Majorano
require the awkward (and highly improbable) avere i in v. 16.
4
Previous editors presume an elision between se and eu but se ought not be elided (Nobiling 1908: 345; Cunha 1982: 14, 66-75, 82, 168). So, since eu appears earlier in the verse, its repetition here is semantically superfluous as well as unmetrical.

277

500 Cantigas d Amigo

VAASCO PEREZ PARDAL 3

Por Deus, amiga, provad un dia


o voss amigo de volh assanhar
e veredes ome coitad andar
Ai amiga, que mal conselh ess ,
ca sei eu aquesto, per boa fe,
mui ben, que log el morto seria

Amiga, ben vos conselharia


dizerdes que non dades por el ren
e ve-l<o> edes coit a<ver> por en
Non mho digades, se Deus vos perdon,
ca sei eu ja pelo seu coraon
mui ben que log el <morto seria>
Amiga, nunca lhi mal verria
de lhi dizerdes atanto por mi:
que non dades por el ren des aqui
Par Deus, amiga, non vos creerei
nen vs nunca mho digades, ca sei
mui ben <que log el morto seria>

10

15

B 822 ff. 173v-174r V 407 ff. 64v-65r


2 o] fort. a
uoss V : uass B 7 consselharia B : csselharia V 9 ve-l<o> edes scripsi : ueredes BV : <o>
veredes Majorano
coit a<ver> supplevi1 : coita BV : coita<do> Majorano 12 loguel B : lo V 17 nu~camho B
~
: nuchamo V
vv. 1-2: The verb assanhar is here (as nearly always) intransitive and reflexive (pace Majorano, pp. 124-125); volh
contains both the reflexive vos and the pleonastic indirect object lh (repeating the proleptic o voss amigo
[where we need not prefer a voss amigo]).
vv. 1-2: provad ... / ... assanhar: Try getting angry at
your boy some day.

vv. 1-2: provad ... / ... assanhar: Experimenta um dia


zangar-te com o teu namorado.

1
The emendations proposed here would yield a syntax parallel to that in v. 3. Cf. B 975, 978 / V 562 (Rodrig Eanes
d Alvares), v. 15: Nen vistes omen tan gran coit aver / com el por mi . (Majorano suggests e <o> veredes coita<do> por en. Nunes
prints e veredes <sa gran> coita por en.)

278

500 Cantigas d Amigo

VAASCO PEREZ PARDAL 4

Amigo, vs ides dizer


que vos non quero eu fazer ben,
pero sei m eu dest u~a ren:
que dizedes vosso prazer;
ca ben de vos sofrer eu
de dizerdes ca sodes meu

Mais non se sabe conhocer


algun ome a que ben Deus d
nen ten por ben esto que ,
mais eu vos farei entender
ca ben de vos <sofrer eu
de dizerdes ca sodes meu>

10

Mais, des que vos eu entender


que non venhades u eu for
nen me tenhades por senhor,
des i poderedes saber
ca ben de vos sofrer <eu
de dizerdes ca sodes meu>

15

B 823 f. 174r V 408 f. 65r


5 sofrer] fofrer B 9 esto BV : esso Nunes
n BV
17 sofr V : fofrer B

11 u9 B : om. V

13 possis fezer veer1

15 nen Nunes (1959: 296) :

The end of this verse is unacceptable on two grounds: (1) rhyme: vv. 1, 4, 7, 10 and 16 are unissonans, ending in close er,
whereas this verse ends in open r; (2) meaning: the (alleged) use of entender to mean make [someone] understand is
without parallel. Still, since the general syntax seems viable (cf. B 680 / V 282 [J. S. Coelho], vv. 13-16 Des que souberdes
mandado /.../.../ enton mh averedes grado), the corruption may affect only the last four syllables and fezer veer (or something
similar) would salvage the verse and solve the problem (cf. A 87 / B 191 bis (Burgals), v. 19 E se mi-a non fezer veer).

279

500 Cantigas d Amigo

VAASCO PEREZ PARDAL 5

Amiga, ben cuid eu do meu amigo


que morto, ca muit gran sazon
que anda triste o meu coraon
e direi volo mais por que o digo:
por que gran sazon que non o
nen un cantar que fezesse por mi
nen que non ouvi seu mandado migo

E sei eu del mui ben que coitado


se oj el viv<e> en poder d amor,
mais por meu mal me filhou por senhor
e por aquest ei eu maior cuidado
por que gran sazon <que non o
nen un cantar que fezesse por mi
nen que non ouvi seu mandado migo>

10

E cuid eu ben del que se non partisse


de trobar por mi sen mort ou sen al,
mais por esto sei eu que non st al
pero que mho nen un ome dississe,
por que gran sazon <que non o
nen un cantar que fezesse por mi
nen que non ouvi seu mandado migo>

15

20

B 824 f. 174r V 409 f. 65r


2 muit ] muita V : nu~ca B 7 manda damigo BV 9 se] (qe)se ? B
: en BV 18 ome scripsi : n BV2
dississe scripsi : dissesse BV3

viv<e> en supplevi : uyue~ BV1

11 eu Nunes

vv. 16-17: if the text of BV is correct, al rhymes here with al. See note on B [920 bis] / V 508 (Porto Carreiro),
vv. 10-11.
1

Nunes (followed by Majorano) tries to make up the missing syllable by printing oj<e> el, but I find no parallel in Amigo for
such a hiatus. Better to restore the final vowel of vive, which would not have been elided at a pause.
2
For the expression ne~un ome cf. CSM 281.53 espantou- / s a gente por neun ome a magestade chamar. For the error see A 229 / B 419
(Guilhade), v. 14, where A reads ome against hm in B (it is precisely such a reading that could have been mistaken for nm).
3
The form dissesse (BV) can be defended metrically and syntactically (pero takes either indicative or subjunctive) but does
not provide a perfect rhyme. Though dississe is not registered in the glossaries, we find dissiste in rhyme at CSM 6.84. In B 746
/ V 348, v. 10, Guilhade employs fexisse in rhyme (though elsewhere he uses the regular fezesse). Nunes prints pero que mi-o <a
mi> nen hun non disse.

280

500 Cantigas d Amigo

AFONS EANES DO COTON 1

Ai meu amig e meu lum e meu ben,


vejo vos ora mui trist e por en
queria saber de vs ou d alguen
que st aquest ou por que o fazedes?
Par Deus, senhor, direi vos u~a ren:
mal estou eu, se o vs non sabedes
Mui trist andades, mui gran sazon,
e non sei eu por que nen por que non;
dizede mh ora, se Deus vos perdon,
que st aquest ou por que o fazedes?
Par Deus, ai coita do meu coraon,
mal estou eu, <se o vs non sabedes>
Vs trist andades e eu sen sabor
ando, por que non so sabedor
se volo faz fazer coita d amor;
que st <aquest> ou por que o fazedes?
Par Deus, ai mui fremosa mha senhor,
mal estou eu, <se o vs non sabedes>
Mui trist andades <vs> e non sei eu
o por que <, e>, poilo non <mh leu>,
dizede mho, e non vos seja greu,
que st aquest ou por que o fazedes?
Par Deus, senhor, ai mha coita e <mal> meu,
mal estou eu, se o vs <non sabedes>

10

15

20

B 825 f. 174v V 411 f. 66r


1 (Ay meu amig) V f. 65va1 13 e om. V 16 ou q estou BV : ou que <est> est ou Nunes2 19-24 om. V3
19 <vs> supplevi; cf. v.13 20 <, e> supplevi ( <> iam Nunes) : h B
<mh leu> supplevi4 23 ai scripsi (cf. vv. 1,
5
11, 17) : o BV
<mal> supplevi
1

In V, the rest of f. 65v is blank. The three cantigas d amigo attributed to Coton begin on the opposite page (f. 66r) of the
manuscript.
2
If Nunes is right, this would be a variation on the first line of the (intercalated) refrain. True, estest could easily have been
reduced to est and the initial ou would fit well (syntactically and semantically) after v. 14; but the verse must still be
emended to yield the alleged variation.
3
In V about 10 blank lines follow v. 18, suggesting that room was left for the missing strophe. In B it reads as follows:
Muy tristdads en sey eu
o pr qh poilo n
dizedemho en u9 seia greu
q estaqstou pr qo fazedes
par ds senr omha coyta emeu
Mal estou eu seo uos

281

500 Cantigas d Amigo

The number of words that rhyme with greu is quite limited (eu, meu [used in v. 24], seu, deu, and some words inadmissible
here: teu, encreu, judeu [Cunha 1991, esp. 914]) and leu seems the only one that works.
5
Even if the rest of the verse is correct and that assumes that the exclamatory o (cf. Mettmann, s.v.) is not an error for ai
(cf. vv. 1, 11, 17) there seems to be a syllable missing (since the final vowel of coita is presumably elided), and meu cannot
stand alone. If I am right, <mal> meu would inversely mirror meu ben (v. 1) and also play on mal estou eu at the beginning of
v. 24 (cf. the note in Nunes vol. III, p. 207). Cf. B 723 / V 324 (Travanca), vv. 13-14 chamava m el.../ seu ben e seu mal. We find such
expressions in cantigas damor, e.g. A 179 / B 330 (J. S. Coelho), v. 14 e por que sodes meu mal e meu ben.

282

500 Cantigas d Amigo

AFONS EANES DO COTON 2

Se gradoedes, amigo,
de mi, que gran ben queredes,
falad agora comigo,
por Deus, e non mho neguedes,
amigo, por que andades
tran trist ou por que chorades?
Pois eu non sei com entenda
por que andades coitado,
se Deus me de mal defenda,
queria saber de grado,
amigo, por que andades
<tan trist ou por que chorades>?
Todos andan trebelhando,
estes con que vos soedes
trebelhar, e vs chorando,
por Deus, e que dem avedes,
amigo, por que andades
<tan trist ou por que chorades>?

10

15

B 826 f. 174v V 412 f. 66r


4 neguedes Monaci : noguedes BV

16 avedes Monaci : auades B : anades V

The strophic form could be taken as aaB or aaBB.

283

500 Cantigas d Amigo

AFONS EANES DO COTON 3

Quando se foi meu amigo,


jurou que cedo verria,
mais, pois non ven falar migo,
por en, por Santa Maria,
nunca mi por el roguedes,
ai donas, fe que devedes
Quando se foi, fez mi preito
que se verria mui cedo,
e mentiu mi, tort feito,
e, pois de mi non medo,
nunca mi por el <roguedes,
ai donas, fe que devedes>
O que vistes que dizia
que andava namorado,
pois que non veo o dia
que lh eu avia mandado,
nunca mi por el roguedes,
<ai donas, fe que devedes>

B 827 f. 174v V 413 f. 66r (cf. B 640 / V 241 [Pae Soarez de Taveirs])
13 O edd. (ex B 640 / V 241) : E BV

15 ueio BV

The strophic form could be taken as aaB or aaBB.

284

10

15

500 Cantigas d Amigo

PEDR EANES SOLAZ 1

Dizia la ben talhada:


Agor a viss eu penada
ond eu amor ei
A ben talhada dizia:
Penad a viss eu un dia
ond eu amor ei

Ca, se a viss eu penada,


non seria tan coitada
ond eu amor ei
Penada se a eu visse,
non mal que eu sentisse
ond eu amor ei
Quen lh oje por mi dissesse
que non tardass e veesse
ond eu amor ei

10

15

Quen lh oje por mi rogasse


que non tardass e chegasse
ond eu amor ei
B 828 f. 175r V 414 f. 66r-v
2 agor a distinx. Machado : agora BV 3 amor (end) V 4 thalada V 5 penad a distinx. Machado : penada BV
visseu un Nunes : uiss enhu~ B : uisse nhu~ V 7, 10 a BV : o Nunes1 13-18 these two strophes appear in inverse
order in B2
vv. 3, 6, 9, 12, 15, 18: In strophes I and II the construction could be rendered: I wish I could see her pained
by him whence I feel love. In III: Because if I saw her
pained, I would not be so troubled by him whence I
feel love.... In IV: There is no pain that I could feel
from him whence.... In V-VI: I wish someone would
tell him whence I feel love that he (whence I feel love)
not tarry but come where ond eu amor ei serves as
a relative clause modifying lh and, together with its
omitted antecedent, functions as the grammatical
subject of veesse, chegasse and non tardasse (and may
in addition mean to the place whence; cf. CSM
26.93-94 que fosse tornar / a alma onde a trouxeron).

vv. 3, 6, 9, 12, 15, 18: Nas estrofes I e II a construo


pode ser assim parafraseada: Quem me dera v-la sofrer por quem eu sinto amor. Na estrofe III: Porque se
eu a visse sofrer, eu no estaria to infeliz por quem eu
sinto amor.... Na estrofe IV: No h dor que eu sentisse por quem eu sinto amor.... Nas estrofes V-VI:
Queria que algum dissesse quele por quem sinto
amor que ele (por quem sinto amor) no se atrasasse
mas chegasse e aqui ond eu amor ei funciona como
orao relativa dependente de lh e, juntamente com
o seu antecedente omitido, constitui o sujeito gramatical de veesse, chegasse e non tardasse (e pode suplementarmente significar ao lugar de onde; cf. CSM
26.93-94 que fosse tornar / a alma onde a trouxeron).

285

500 Cantigas d Amigo

vv. 3, 6, 9, 12, 15, 16: This text hinges on the refrain and in particular on the word onde whose syntactic
versatility begins in Latin. OLD, s.v. unde B. 6, reports that unde is used to introduce adverbial clauses with or
without correlative. OLD B. 6. b glosses a special use of unde as from the person from whom just the
double-duty meaning onde must bear here. For onde elsewhere in the cantigas damigo, see B 630 / V 231 (Calheiros)
v. 5 E, se m outren faz ond ei despeito; B 1156 / V 758 (Zorro), v. 3 al vai, madre, o<n>d ei suidade; B 1147 bis / V 750
(Servando), vv. 5-8 ca non ei sen vs a veer, / amigo, ond eu aja prazer; / e com ei sen vs a veer / ond eu aja nen un prazer?;
B 1037 / V 627 (Johan Airas), v. 1 Vedes, amigo, ond ei gran pesar. A closer parallel outside of Amigo in A 297
(Calvelo), v. 5 ond eu atendo ben, me ven gran mal, where ond must mean from the person from whom. In CSM
368.42 meu Fillo... ond eu fuy prennada it clearly means by whom and functions (within the relative clause) as
agent of a passive participle, as here in strophes I-III.
1

Unless we accept the word division agor a in v. 2 and penad a in v. 5, the feminine pronoun a in vv. 7 and 10 would be the
only morphological indicator of the gender of the third persona who is not, however, a lesbian beloved (as some editors
may have feared), but rather a rival, an Other Girl. See Cohen & Corriente (2002).
2
There are two possible criteria for deciding which MS to follow: vocalic and semantic. The sequence of tonic vowels in
rhyme in the first four strophes follows the pattern: a i a i. And this might lead us to follow B, which would complete the
sequence with a e. But the order of the last two strophes in V seems to present a semantic crescendo, since rogasse is
stronger than dissesse and chegasse arguably more specific than veesse (cf. vv. 3, 7, 9, 13 in B 829 / V 415 [the next cantiga]).

286

500 Cantigas d Amigo

PEDR EANES SOLAZ 2

Eu velida non dormia


lelia doura
e meu amigo venia
ed oi lelia doura
Non dormia e cuidava
lelia doura
e meu amigo chegava
ed oi lelia doura
O meu amigo venia
lelia doura
e d amor tan ben dizia
ed oi lelia doura
O meu amigo chegava
lelia doura
e d amor tan ben cantava
ed oi lelia doura
Muito desejei, amigo,
lelia doura
que vos tevesse comigo
ed oi lelia doura

10

15

20

Muito desejei, amado,


lelia doura
que vos tevess a meu lado
ed oi lelia doura
Leli, leli, par Deus, leli
lelia doura
ben sei eu que<n> non diz leli
ed oi lelia doura
Ben sei eu que<n> non diz leli
lelia doura
demo x quen non diz leli
ed oi lelia doura

25

30

287

500 Cantigas d Amigo

B 829 f. 175r V 415 f. 66v


2 dou(t)ra V 4 ed oi distinx. Cohen & Corriente : Edoy BV
doutra V 9, 13 O BV : E Nunes; cf. vv. 3,7
19 teuesse B : tenesse V 21-24 om. V 26 doura (ben se) V 27 que<m> Braga (cf. v. 31) : q BV 29 que<m>
Braga : que BV 31 leli Pellegrini (1930: 315; cf. vv. 25, 27, 29) : lelia BV
vv. 2, 4, etc.: lelia doura can be read as lya ddwra to
me (belongs) the turn in Andalusi Arabic. lya, an
allomorph of li to me, for me, is phonetically /leia/,
and lelia could be either an error for leiia or, more
plausibly, a transcription of lya (five times in Martin
Giinzo we must pronounce Cecilia as /sesia/ in rhyme
where all rhymes are perfect). Ed oi is Archaic Iberian
Romance < et hodie with vocalization of intervocalic t- within the phrase. Thus ed oi / CODE SWITCH / lya
ddwra = And today /CODE SWITCH / its my turn a
bilingual verse, as in so many kharajat.

vv. 2, 4, etc.: lelia doura pode ser lido como lya ddwra
a mim a vez (= a minha vez) em rabe andaluz.
lya, um alomorfe de li a mim, para mim, foneticamente /leia/, e lelia pode ser ou um erro por leiia ou,
mais plausivelmente, uma transcrio de lya (cinco
vezes em Martin Giinzo devemos pronunciar Cecilia
como /sesia/ em rima, sendo todas as rimas perfeitas). Ed oi romance ibrico arcaico < et hodie com
vocalizao do -t- intervoclico no interior da expresso. Assim ed oi / MUDANA DE CDIGO / lya ddwra =
E hoje / MUDANA DE CDIGO / a minha vez um
verso bilingue, como ocorre em tantas kharajat.

vv. 25, 27, 29, 31: leli can be read in Andalusi Arabic as
layli, the substantive layl night with first person pronominal suffix (cf. Dutton 1964, but the noun is
collective, not the nomen unitatis, which would be
laylati). ya layli is a common exclamation, meaning
something like what kind of night I had. The first
element can be omitted for metrical reasons or to
express intense emotion.

vv. 25, 27, 29, 31: leli pode ser lido em rabe andaluz
como layli, o substantivo layl noite com sufixo pronominal da primeira pessoa (cf. Dutton 1964, mas o
nome colectivo, no o nomen unitatis, que seria
laylati). ya layli uma expresso comum que significa
qualquer coisa como que noite eu tive. O primeiro
elemento pode ser omitido por razes mtricas ou
para exprimir emoo intensa.

(See Cohen & Corriente [2002].)

288

500 Cantigas d Amigo

PEDR EANES SOLAZ 3

Jurava m oje o meu amigo


por tal, madre, que lhi perdoasse,
que nunca ja mais se mh assanhasse,
mais preit ja que non porr migo,
vedes por que: ca ja s el perjurou
per muitas vezes que m esto jurou
El me cuidava tal preit a trager
per sas juras que lho foss eu parcir,
e, pois que vi que m avia mentir,
non lho parci nen lho quis sol caber,
vedes por que: <ca ja s el perjurou
per muitas vezes que m esto jurou>
E mais de cen vezes lhi perdoei
per sas juras e achei m end eu mal,
e por aquesto ja lhi ren non val
de me jurar, pois que me lh assanhei,
vedes por que: <ca ja s el perjurou
per muitas vezes que m esto jurou>

10

15

B 830 f. 175v V 416 f. 66v


3 semha sanhasse BV 4 preyt B : preyt V after 6 Vedes BV on a new line1 7 ruidaua B 8 parce,r B : pargr V
9 mauia BV : mavia Nunes 10 parci] para B
lho 2 om. V
caber BV, Machado : saber Braga, Nunes2
13 pdoey B : perdey V between 14-15 two blank lines in B 16 melha sanhey BV
v. 10: I did not pardon him for it (scil. his anger [v. 3]),
nor would I accept it (scil. his plea [preito vv. 4, 7]) from
him.

v. 10: No lhe perdoei por aquilo (isto , a sua zanga


[v. 3]), nem dele o aceitaria (isto , o seu pedido [preito
vv. 4, 7]).

See Parkinson 1987 on false refrains.


The correction saber must be rejected. The verb caber is transitive here and means accept (an appeal, offer). Mettmann
(CSM, s. v. caber) glosses this use with aprovar, aceder a, while Reali (p. 138) translates prendere, accettare. In GalegoPortuguese lyric, the closest parallel to our passage seems to be CSM 386.20-24 Des que todos y chegaron e el Rey lles ouve dito /
por que os vi~ir fezera por paravr e por escrito / todos mui ben llo couberon dizendo: Seja maldito / o que passar contra esto que mandades; ca....
In Latin this meaning is attested as early as Plautus; cf. OLD, s. v. capio 10: To accept (something offered). See also
Corominas, s.v. caber.
2

289

500 Cantigas d Amigo

PERO DE PONTE 1

Vistes, madr, o escudeiro que m ouvera levar sigo?


menti lh e vai mi sanhudo, mha madre, ben volo digo:
madre, namorada me leixou,
madre, namorada mh leixada,
madre, namorada me leixou

Madre, vs que me mandastes que mentiss a meu amigo,


que conselho mi daredes ora, poilo non ei migo?
madre, namorada me leixou,
madre, namorada mh leixada,
madre, namorada me leixou

10

Filha, dou vos por conselho que, tanto que vos el veja,
que toda ren lhi faades que vosso pagado seja
Madre, namorada me leixou,
madre, namorada mh leixada,
madre, namorada me leixou

15

Pois escusar non podedes, mha filha, seu gasalhado,


des oi mais eu vos castigo que lh andedes a mandado
Madre, namorada me leixou,
madre, namorada mh leixada,
madre, namorada me leixou

20

B 831 f. 175v V 417 f. 67r


1 ouver a levar Nunes 9,10 namorada me leixou] n.m.l. B
B with d corrected from u
20 m : n . m. l. V

12 pagato V

13 me] (mha) me B

14 leixada

The body of each strophe is copied on short lines in BV and editors have printed them as though the form
were abcb, (scanning 7), whereas what we have is aa (scanning 15 each). Cf. note on B 1171 / V 777 (Bolseiro).

290

500 Cantigas d Amigo

PERO DE PONTE 2

Vistes, madr, o que dizia


que por mi era coitado?
pois mandado non m envia,
entend eu do perjurado
que ja non teme mha ira,
ca, se non, noite nen dia,
a meos de meu mandado,
nunca s el daqui partira

E vistes u s el partia
de mi mui sen o meu grado,
e jurando que avia
por mi penas e cuidado?
tod andava con mentira,
ca, se <non, noite nen dia,
a meos de meu mandado,
nunca s el daqui partira>

10

15

E ja qual molher devia


creer per nulh ome nado?
pois o que assi morria
polo meu bon gasalhado
ja xi por outra sospira,
ca, se <non, noite nen dia,
a meos de meu mandado,
nunca s el daqui partira>

20

Mais Deus, quen o cuidaria:


del viver tan alongado
du el os meus olhos vira?

25

B 832 ff. 175v-176r V 418 f. 67r


9 parcia B

13 c V : r B

17 ya BV

18 mado B

27 uira B : iura V

291

500 Cantigas d Amigo

PERO DE PONTE 3

Mha madre, pois se foi daqui


o meu amig e o non vi,
nunca fui leda nen dormi,
ben volo juro, des enton,
madr, e el por mi outrossi,
tan coitad seu coraon
Mha madre, como viverei?
ca non dormho nen dormirei,
pois meu amigo en cas del rei
me tarda tan longa sazon,
madr, e el por mi outrossi,
<tan coitad seu coraon>
Pois sab el ca lhi quer eu ben
melhor ca mi nen outra ren,
por que mi tarda e non ven
faz sobre mi gran traion,
madr, e el <por mi outrossi,
tan coitad seu coraon>
E direi vos que nos aven:
eu pero por el<e> o sen
e el por mi o coraon

10

15

20

B 833 f. 176r V 419 f. 67r-v


5 Madr, e distinx. Machado : Madre B : madre V 9 en Monaci : e en B : e eu V : en Panunzio 10 tarda BV :
tard Nunes after 15 Colocci has written el at bottom of f. 176ra 16 mui gram B : mui gr V : mui del. Nunes (III,
214), Lapa
trayc B : rayz V 17 el om. V 19 nos Monaci : u9 BV 20 el<e> Nunes 21 pr B : pre V
Nunes says (vol. III, p. 214) that in vv. 5, 11 and 17 (that is, going into the refrain) we can understand (on the
basis of v. 3) nunca foi ledo, nen dormiu (and Panunzio [ad loc.] finds this obvious). Indeed, in the second strophe
we can extract such a sense, not from v. 3, but from non dormho nen dormirei (v. 8). But in strophe III there is no
such clause and no intelligible connection with the refrain.

292

500 Cantigas d Amigo

PERO DE PONTE 4

Foi s o meu amigo daqui


na oste, por el rei servir,
e nunca eu depois dormir
pudi, mais ben tenh eu assi:
que, pois m el tarda e non ven,
el rei o faz, que mho deten
E gran coita non perderei
per ren, meos de o veer,
ca non o meu cor lezer,
pero tanto de conort ei:
que, pois m el tarda e non <ven,
el rei o faz, que mho deten>
E ben se devia nembrar
das juras que m enton jurou
u m el mui fremosa leixou,
mais, donas, podedes jurar
que, pois <m el tarda e non ven,
el rei o faz, que mho deten>

10

15

B 834 f. 176r V 420 f. 67v


6 rey V : Roy B

293

500 Cantigas d Amigo

PERO DE PONTE 5

Pois vos ides daqui, ai meu amigo,


conselhar vos ei ben, se mi creverdes:
tornade vos mais cedo que poderdes,
e guisarei como faledes migo,
e, pois, amigo, comigo falardes,
atal mi venha qual mi vs orardes
Non mi tardedes, com outra vegada
mi tardastes, <ca> muit ei n gran medo,
mais punhade de vos viirdes cedo,
ca nossa fala muit ben parada,
e, pois, amigo, comigo falardes,
<atal mi venha qual mi vs orardes>
E, se vs queredes meu gasalhado,
venha vos en mente o que vos rogo:
pois vos ides, de vos viirdes logo,
e falarei con vosco mui de grado,
e, pois, amigo, comigo falardes,
<atal mi venha qual mi vs orardes>

10

15

B 835 f. 176r-v V 421 f. 67v


4 fazedes V

8 <ca> supplevi1

muyt B : muyr V

v. 10 muit ben parada: (Our fala) is in fine shape.


1

v. 10 muit ben parada: (A nossa fala) est a andar bem.

Nunes prints Non mi tardedes com outra vegada / mi tardastes; muit<o> ei en gram medo , while Panunzio inserts <eu> before n.
A syntactic and discursive connection seems needed, and Ponte often uses ca in explanatory clauses (B 832 / V 418, v.6; B
833 / V 419, v. 8; B 834 / V 420, v. 9; B 836 / V 422, v. 10; B 837 / V 423, vv. 4 and 8), as he does in this text in v. 10.

294

500 Cantigas d Amigo

PERO DE PONTE 6

Por Deus, amig, e que ser de mi,


pois me vs ides con el rei morar?
a como me vs soedes tardar,
outro conselh, amigo, non sei i
se non morrer, e pois non averei
a gran coita que ora por vs ei
Ides vos vs ora e tan grand afan
leixades mi eno meu coraon
que mi non jaz i al, se morte non,
ca bon conselho non sei i de pran,
se non morrer, <e pois non averei
a gran coita que ora por vs ei>
Pois me vos ides, vedes que ser,
meu amigo, des que vos eu non vir:
os meus olhos non podern dormir,
nen ben deste mundo non mi valrr
se non morrer, <e pois non averei
a gran coita que ora por vs ei>
Aquesta ida tan sen meu prazer,
por Deus, amigo, ser quando for,
mais, pois vos ides, amig e senhor,
non vos poss eu outra guerra fazer
se non <morrer, e pois non averei
a gran coita que ora por vs ei>

10

15

20

B 836 f. 176v V 422 ff. 67v-68r


3 a BV : e Lapa 7 affam V : affamj ? B 8 eno Nunes : co BV1 9 iaz B : iam V 10 conselho] 9sselho B :
osselho V 15-16 appear in reverse order in B 17 moirer B : om. V 23 sen V : Seno B
The correction presumes a corruption from e~o to co. Panunzio prints co<n o>, paleographically further from the transmitted
text and unlikely.
1

295

500 Cantigas d Amigo

PERO DE PONTE 7

Ai madr, o que me namorou


foi se noutro dia daqui
e, por Deus, que faremos i?
ca namorada me leixou
Filha, fazed end o melhor,
pois vos seu amor enganou,
que o engane voss amor
Ca me non sei <i> conselhar,
mha madre, se Deus mi perdon
Dized, ai filha, por que non?
quero me volo eu mostrar:
filha, fazed end o melhor,
<pois vos seu amor enganou,
que o engane voss amor>
Que o recebades mui ben,
filha, quand ante vs veer,
e todo quanto vos disser
outorgade lho e, por en,
filha, fazed end o melhor,
<pois vos seu amor enganou,
que o engane voss amor>

10

15

20

B 837 f. 176v V 423 f. 68r


5 Filha] e~ la V
1

8 sei <i> supplevi : sey BV1

Nunes (vol. III, p. 216) suggests (and subsequent editors print) sei <eu> but the phrase saber i conselho easily qualifies as
a formula (as in B 836 / V 422 [Ponte], vv. 4 and 10).

296

500 Cantigas d Amigo

PAE GOMEZ CHARINHO 1*

As frores do meu amigo


briosas van no navio,
~
e van s<e
> as frores
daqui ben con meus amores
idas son as frores

As frores do meu amado


briosas van <e~ >no barco,
e van s<e> as frores
<daqui ben con meus amores
idas son as frores>

10

Briosas van no navio


pera chegar ao ferido,
e van s<e> as frores
<daqui ben con meus amores
idas son as frores>

15

Briosas van e~no barco


pera chegar ao fossado,
e van s<e> as frores
<daqui ben con meus amores
idas son as frores>

20

Pera chegar ao ferido


servir mi, corpo velido,
e van s<e> as frores
<daqui ben con meus amores
idas son as frores>

25

Pera chegar ao fossado


servir mi, corpo loado,
e van s<e> as frores
<daqui ben con meus amores
idas son as frores>

30

B 817 f. 173r V 401 f. 64r


1 frores Michalis (1911-1913: 403-404) : ffroles BV 3, 8, 13, 18, 23, 28 s<e> as Michalis : ssas BV after 5 daqi
ben c B : daqi ben c V (on the same line in both codices) : del. Correia (1992: IV, 87) 7 briosas] bosas V : boscas B
26 ao(s) B
<e~ >no Michalis (cf. v. 16) : no BV 11 no Michalis : e~ no B : en V 16 en BV 21 feride BV
27 servir Michalis : desseruir B : de ssuir V
rorpo ? B

297

500 Cantigas d Amigo

vv. 3-5: Most editors have printed this poem with a 4-verse refrain. There are genuine examples in the cantigas
damigo of 4-verse refrains with two alternately repeated rhyme-words (B 706 / V 307 [Vinhal]; B 1147 bis / V 750
[Servando]; cf. B 1139 / V 730 [Bonaval], whose refrain can be taken as four verses), but here the fourth verse
of the refrain is only partially and confusedly copied in BV and we seem rather to have one verse of false
refrain (Parkinson 1987). The disproportionate bulk of a 4-verse refrain is noted by Michalis (1911-1913:
416). Correia (1992: I.120) writes: Observando a escrita de todos os refres de tipo R10 (scil. with repeated
verses), conclu haver razes para entender as aparentes abreviaes em As froles do meu amigo [...] como erros
por duplicao. Correctly understood, the strophic form follows a pattern found in several other cantigas
whereby the 2nd verse of a 3-verse refrain is longer than the other two, but equal to the verses in the body of
the strophe. See the note on the strophic form of B 1171 / V 777 (Bolseiro).
vv. 12, 17, 21, 26: We should probably take ao as one syllable, representing the contracted form (cf. B 1235 /
V 840 [Ambroa], v. 6, s); otherwise the verses would be hypermetric.

298

500 Cantigas d Amigo

PAE GOMEZ CHARINHO *2

Disseron m oj, ai amiga, que non


meu amig almirante do mar,
e meu coraon ja pode folgar
e dormir ja, e, por esta razon,
o que do mar meu amigo sacou
saque o Deus de coitas, ca jogou

mui ben a min, ca ja non andarei


triste por vento que veja fazer
nen por tormenta non ei de perder
o sono, amiga, mais, se foi el rei
o que do mar meu amigo sacou,
<saque o Deus de coitas, ca jogou>
mui ben a min, ca, ja cada que vir
algun ome de fronteira chegar,
non ei medo que mi diga pesar,
mais, por que m el fez ben sen lho pedir,
o que do mar meu amigo sacou
<saque o Deus de coitas, ca jogou
mui ben a min> .
. . . . . .

.
.

.
.

.
.

.
.

10

15

B 838 ff. 176v-177r V 424 f. 68r


4 ja] iha BV 6 ca jogou Montero Santalha : qua iogou BV : qu afogou Braga (que afogou! Michalis II, 426, Nunes)
at end of line in B and on next line in V stands the word muy also copied in both MSS in its correct place at beginning of next
strophe 7, 13 e ami~ BV : a min Montero Santalha (deleto e) : a min Michalis 7 ja] ia BV : del. Michalis 9 torme~ta
B : tormentar ? V : tormentas Michalis : torment ar Montero Santalha 13 ca] ra B
ja del. Michalis 14 de BV
: da Michalis 19 <mui ben a mi> supplevi; cf. vv. 7, 13
vv. 6-7 (etc.): Montero Santalha (1992) reads ca jogou / mui ben a min (cf. CSM 156.22 Pois que lla lingua tallaron, /
leixrono assi yr; / e mui mal lle per jogaron and B 1379 / V 987 (=CEM 381 [Pero Garcia Burgals]), v. 14 e faz lhi mal
jogo per u~a vez).
v. 18: Since neither sense nor syntax is complete at the end of the third strophe a fiinda seems lacking. As in
other cantigas atedas at a fiinda (cf. Gonalves 1993a) we would expect a repetition of mui ben a min at the
beginning of the first verse of the missing fiinda (as in the first verse of strophes II and III; cf. B 581 / V 184 and
B 584 / V 187, both by Dinis). Probably the rhymes of the refrain would have been repeated in the fiinda (but cf.
B 840 / V 426) and possibly one of the rhyme words (cf. Lang 1934).

299

500 Cantigas d Amigo

PAE GOMEZ CHARINHO 3

Que muitas vezes eu cuido no ben


que meu amigo mi quer e no mal
que lhi por mi de muitas guisas ven,
mais, quand aquesto cuid, ar cuid eu al:
se mi quer ben, que lho quer eu maior,
e, se lhi ven mal, que por senhor
E, pois assi <>, que razon diria
por que non sofra mal? non razon;
e, u eu cuido que non poderia,
tan gran ben mi quer, cuido log enton,
se mi quer <ben, que lho quer eu maior.
e, se lhi ven mal, que por senhor>
E por tod esto dev el a sofrer
tod aquel mal que lh oje ven por mi,
pero cuido que non pode viver,
tan gran ben mi quer, mais <cuido> log i,
se mi quer ben, <que lho quer eu maior,
e, se lhi ven mal, que por senhor>

10

15

B 839 f. 177r V 425 f. 68r


4 eu BV : en Cotarelo Valledor
7 <e> Monaci
7-8 diria? / por que non sofra mal non razn interpunx.
Cotarelo Valledor
9-10 q n poderia / t grm be~ mi qr cuydo V : om. B 14 ue~ B : n V 16 <cuido> Nunes;
cf. vv. 4, 10

300

500 Cantigas d Amigo

PAE GOMEZ CHARINHO 4

Mha filha, non ei eu prazer


de que parecedes tan ben,
ca voss amigo falar ven
convosc, e ven<ho> vos dizer
que nulha ren non creades
que vos diga que sabhades,
filha, ca perderedes i
e pesar mh de coraon
e ja Deus nunca mi perdon,
se men, e digo vos assi
que nulha ren non creades
<que vos diga que sabhades>,
filha, ca perderedes i,
e vedes que vos averr:
des quand eu quiser, non ser;
<e> ora vos defend aqui
que nulha ren <non creades
que vos diga que sabhades>,
filha, ca perderedes i
no voss, e demais pesa a min

10

15

20

B 840 f. 177r V 426 f. 68v


4 ven<ho>-vos Nunes : uenu9 BV 10 men, e Nunes : me~te BV 16 <e> supplevi defend<o> Nunes 17 nulha]
nuha B 19 pdedes B : perdedes V; cf. vv. 7, 13 20 uoss, e demais correxi1 : uossen demays BV : voss, ende
mais edd.
vv. 6-7, 12-13, 18-19: que sabhades, // filha, ca perderedes i:
Just so you know, daughter, that you will lose out on
that.

vv. 6-7, 12-13, 18-19: que sabhades, // filha, ca perderedes i:


S para que saibas, filha, que perders com isso.

I can find only one parallel for a break followed by ende: in B 531 / V 134 (Dinis), in the last verse of the poem, in the phrase
ende so desejador where we should probably (with Michalis 1895) correct ende to onde (cf. Nunes 1932: 163). On the other
hand, the construction proposed here is well attested, occurring for instance in B 481 (Alfonso X [=CEM 11]), v. 7 e demais
nna dei eu a vs senlheira and moreover appearing at least once in the final verse of a cantiga: B 1631 / V 1165 (Ponte) e demais
dar-lh albergu endado. The reading here, in the high reaches of the tradition, could have been uoss demays with a light
vertical stroke over the e to indicate word division, subsequently misread as a til and converted to an n. It would be illogical
to have an asyndeton here in the last verse of a cantiga ateuda ata a fiinda. The word demagis (Furthermore, moreover),
though extremely rare, is documented in early Latin in Lucilius (see OLD s.v. [which reads <sed> demagis with Marx; I would
propose <et> demagis]).

301

500 Cantigas d Amigo

PAE GOMEZ CHARINHO 5*

Voss amigo que vos sempre serviu,


dized, amiga, que vos mereceu
pois que s agora con vosco perdeu?
se per vossa culpa foi, non foi ben
Non sei, amiga, dizen que oiu
dizer non sei que e morre por en

Non sei, amiga, que foi ou que


ou que ser, ca sabemos que non
vos errou nunca voss amigo, e son
maravilhados todos end aqui
Non sei, amiga: el, cada u <s>,
aprende novas con que morr assi

10

Vs, amiga, non podedes partir


que non tenhan por cousa desigual
servir vos sempr e fazerdes lhi mal;
e que diredes de s assi perder?
Non sei, amiga, el quer sempr or
novas de pouca prol pera morrer

15

B 841 f. 177r-v V 427 f. 68v


5 oyo BV
1

11 <s> scripsi1 : e BV : edd.

14 del igual V

16 dess assi B : dell alli V

18 morrer] mortr BV

We need <s> because has already been used in rhyme (v. 7). Moreover, s offers better syntax. Cf. B 601 / V 204 (Dinis),
vv. 15-16 cada u s / falando and B 1046 / V 636 (Johan Airas), v. 18 que enos ceos s. In CSM the form s ([< sedet] present indicative,
third singular, of seer) is often used to rhyme with (e.g. CSM 296.27 u el ss).

302

500 Cantigas d Amigo

PAE GOMEZ CHARINHO *6

Ai Santiago, padron sabido,


vs mh adugades o meu amigo;
sobre mar ven quen frores d amor ten;
mirarei, madre, as torres de Geen
Ai Santiago, padron provado,
vs mh adugades o meu amado;
sobre mar ven <quen frores d amor ten;
mirarei, madre, as torres de Geen

B 843 f. 177v V 429 f. 68v


3 ten Monaci : ren BV
vv. 4, 8: Geen is modern day Jan.

303

500 Cantigas d Amigo

JOHAN GARCIA 1

Donas, fezeron ir daqui


o meu amig a meu pesar,
e quen m este mal fui buscar,
guise lhi Deus por end assi
que lhi venha, com a mi ven,
pesar onde desejar ben
E veja s en poder d amor
que ren non lhi possa valer,
e quen <m> este mal foi fazer,
guise lh assi Nostro Senhor
que lhi venha, com a mi <ven,
pesar onde desejar ben>
Ca o fezeron ir por mal
de mi e destes olhos meus,
e quen m este pesar fez, Deus
lhi mostre cedo pesar tal
que lhi venha, com a mi ven,
<pesar onde desejar ben>
<E> venha lhi pesar por en
de Deus ou de mi ou d alguen

10

15

20

B 845 f. 178r V 431 f. 69r


3 fuy B : fui V : fort. foi scribendum; cf. v. 9 4 lh i distinx. Machado after 6 Quelhi B : quelhi V on a new line in both
MSS1 7 E veja s en] E ueiassen V : E ueissa sen B 8 no V 9 quen <m> este addidi (cf. vv. 3, 15) : que~ este
B : quen este V
foy BV cf. v. 3 13 fezrom B : fezom V 17 lhi uenha V : lhi uenlhi uenha B
19 <E> Nunes
Venhali V
1

Cf. Parkinson 1987 on false refrains.

304

500 Cantigas d Amigo

JOHAN GARCIA 2

O meu amigo, que eu sempr amei,


des que o vi, mui mais ca min nen al,
foi outra dona veer por meu mal,
mais eu, sandia, quando m acordei,
non soub eu al en que me del vengar
se non chorei quanto m eu quis chorar
Mailo amei ca min nen outra ren,
des que o vi, e foi m ora fazer
tan gran pesar que ouvera morrer,
mais eu, sandia, que lhe fiz por en?
non soub eu al en que me del <vengar
se non chorei quanto m eu quis chorar>
Sab ora Deus que no meu coraon
nunca ren tiv<i> e~no seu logar,
e foi mh ora fazer tan gran pesar,
mais eu, sandia, que lhe fiz enton?
non soub eu al <en que me del vengar
se non chorei quanto m eu quis chorar>

10

15

B 846 f. 178r V 432 f. 69r


1 O Lapa : A BV1 2 ca] ta V 4 sandis V 6 chorey BV : chorar Nunes 7 ca] ta V 9 ouuera morrer V : ouuera
moirer B : ouvera morrer Nunes 14 tiv<i> e~no supplevi : tyue~ no BV : tiveu <e>no Nunes : fort. tiv <i> e~no
17 eu om. V
1

Lapa (1982: 176) notes that the girl doesnt go on about a rival girl, and that the confusion of a and o is quite frequent.

305

500 Cantigas d Amigo

REIMON GONALVEZ 1

Foste<s> vos vs, meu amigo, daqui


noutro dia, sen volo eu mandar;
e ei vol ora ja de perdoar
por que ve~estes chorar ante min?
e quant esto, pass agora, si,
mais outra vez non <m> engue<n>edes n
Meu talan era de vos non parcir
por que vos fostes sen meu grad enton;
e ora sodes cobrad en perdon
ca me ve~estes mercee pedir;
e non quer ora mais depos est ir,
mais outra vez non <m> enguenedes n
Ca, se vos ora fui perdoador,
mesura foi que mho fezo fazer,
ca me ve~estes chorando dizer:
Por Deus, mercee, mercee, senhor;
e quant ora serei sofredor,
mais outra vez non <m> enguenedes n

10

15

B 847 f. 178r V 433 f. 69r-v


1 Foste<s> Nunes : Foste BV 4 ueestes BV cf. vv., 10, 15 5 agora, si, Cohen : agora ssy BV : agor assi distinx.
Michalis (1895b: 154) 6 non <m> addidi (cf. B 730 / V 331 [Beesteiros], v. 15 and B 845 / V 431 [J. Garcia], v. 9)
: n BV
engue<n>edes Machado in ap. (cf. vv. 12, 18) : engueedes BV, def. Michalis 7 parir B : partir V
9 ssodes B : ssedes V 10 ca scripsi (cf. v. 15) : por q B : por que V
me delere voluit Lapa (servato por que)
uehestes BV
pedar V 12 enguee~des B : engueedes V 13 ffuy B : ssuy V 14 ffoy B : ssoy V 15 ueiestes V
chorando dizer Nunes (III, 219) : chorand edizer BV 16 por] poi ? B : per V 17 ssoffredoor B : soffedor V
18 outr V : entr B
enguee~des B : engueedes V
v. 6: enguenedes appears to be a variant of enganedes (with weakening [raising and fronting] of intertonic a).
Michalis thought engueedes hapax legomenon, based on Monacis transcription of V, where engueedes has no til
in any of the strophes. She has been followed by Nunes, Tavani, and Gonalves (Lanciani & Tavani 1993: 573).
But the expression enganar outra vez (or vegada) belongs to the Hispanic tradition, judging from the evidence.
See, for example, Frenk (1987: 309), no. 668-C no me engaaris otra bez; Fontes (1987, I: 370), no. 494, v. 8
enganaste-me u~a vez, outra no mhs-denganare; and Libro de Buen Amor, 905a-b La que por desaventura es o fue engaada,
gurdese que non torne al mal otra vegada.

306

500 Cantigas d Amigo

GARCIA SOARES 1

Filha, do voss amigo m gran ben,


que vos non viu quando se foi daquen
Eu <mh>o fiz, madre, que lho defendi,
se m el non viu quando se foi daqui,
eu mho fiz, madre, que lho defendi

Nunca lhi ben devedes a querer,


por que se foi e vos non quis veer
Eu mho fiz, madre, <que lho defendi,
se m el non viu quando se foi daqui,
eu mho fiz, madre, que lho defendi>

10

Gran prazer ei <e>no meu coraon,


por que se foi e vos non viu enton
Eu mho fiz, madre, <que lho defendi,
se m el non viu quando se foi daqui,
eu mho fiz, madre, que lho defendi>

15

B 848 f. 178v V 434 f. 69v


3 eu <mi>-o Nunes (cf. vv. 5, 8, 13)1 : eu o BV
13 mho (madre) fiz madre B

6 Nunca] Aunca V

11 <e>no Nunes

12 encon B : enc V

An anomaly due to faulty transmission, or variation in the refrain? In the first verse of the refrain in the next two strophes
both MSS have eu mho fiz , but here they have eu o fiz. Since the first strophe has eu mho fiz in the third verse of the refrain
(a verse not copied in the other strophes), we could suppose that in each strophe the poem had o in the first verse and mho
in the third verse of the refrain. But it seems more likely, on the evidence, that we should read mho throughout. Cf. B 710
/ V 311 (Vinhal), vv. 16 and 22.

307

500 Cantigas d Amigo

GARCIA SOARES 2

Madre, se meu amigo veesse,


demandar lh ia, se vos prouguesse,
que se veesse veer comigo;
se veer, madre, o meu amigo,
demandar lh ei que se veja migo

Se vos prouguer, mha madre velida,


quando veer o que mh servida,
demandar lh ei que se veja migo;
se veer, <madre, o meu amigo,
demandar lh ei que se veja migo>

10

Sol que el venha, se Deus m ajude,


assi Deus mho mostre con saude,
demandar lh ei que se veja migo;
se veer, madr<e>, o meu <amigo,
demandar lh ei que se veja migo>

15

Por que mho referistes ogano


que me non viu, per fe sen engano,
demandar lh ei que se veja migo;
se veer, madr<e>, o meu ami<go,
demandar lh ei que se veja migo>

20

Non sejades d<aqu>est enartada,


se veer o que mh namorada,
demandar lh ei que se veja migo;
se veer, madr<e>, o meu <amigo,
demandar lh ei que se veja migo>

25

B 849 f. 178v V 435 f. 69v


8 migo Nunes : comigo BV 9 se ueher V : om. B 14, 19, 24 madr<e>, o Nunes (cf. v. 4) : madro BV 21 d<aqu>est
enartada supplevi (cf. B 1387 / V 996 [Queimado], v. 15) : desten artada BV
vv. 4-5, 8-10, etc.: The refrain consists of two verses in the first strophe, but of three verses in all succeeding
strophes a phenomenon without parallel in the cantigas damigo.
vv. 16-17: Since you have recently reproached me
for this, namely, that he has not seen me....

vv. 16-17: Uma vez que me repreendeste recentemente


por causa disto, a saber, que ele no me tem visto....

v. 21: Make no mistake about this. enartar = snare,


trick, fool.

v. 21: No te iludas com isto. enartar = enredar, enganar, intrujar.

308

500 Cantigas d Amigo

VAASCO RODRIGUES DE CALVELO 1

Quanto durou este dia,


mha madre, mal me trouxestes
e muito mal mi fezestes,
mais sobr aquesta perfia
ser oj aqui con migo
mandado do meu amigo

Mal me trouxestes, sen falha,


e non ren que detenha
meu amigo que non venha,
mha madre, se Deus mi valha,
ser oj aqui comigo
<mandado do meu amigo>

10

Ser migo seu mandado


e praz mi que veeredes,
por quanto mal mi fazedes,
mha madre, sen vosso grado:
ser oj aqui comigo
<mandado do meu amigo>

15

B 850 f. 178v V 436 ff. 69v-70r


8 derenha V 11, 17 comigo BV : co<n> migo Nunes; cf. v. 5

13 seu] sen V 15 pr B : pre V

309

500 Cantigas d Amigo

VAASCO RODRIGUES DE CALVELO 2

Roguei vos eu, madre, i gran sazon,


por meu amig, a que quero gran ben,
que o viss eu, e a vs non proug n,
mais, poilo eu ja vi, de coraon
gradesc a Deus que mho fezo veer
e que non ei a vs que gradecer
Gran sazon , madre, que vos roguei
que o leixassedes migo falar
e non quisestes vs esto outorgar,
mais, poilo eu ja vi . . . .
gradesc a Deus que mho fez<o> veer
<e que non ei a vs que gradecer>
Vs non quisestes que veess aqui
o meu amig, ond avia sabor
de o veer, e quis Nostro Senhor
que o eu viss, e, poilo eu ja vi,
gradesc a Deus que mho fez<o> veer
<e que non ei a vs que gradecer>
Mostrou mho Deus e fez mi gran prazer
sen aver eu a vs que gradecer

10

15

20

B 851 f. 179r V 437 f. 70r


3 uiss V : miss ? B 9 outorgar] entozgar B 10 <e lhi falei> Nunes (<e faley> iam Braga) : <e ia falei> Machado
: fort. <ond amor ei>1 11, 17 fez<o> Nunes (cf. v. 5) : fez BV 13 que veess] qel uehess BV : el delevi : que el
veess edd.2 16 viss, e poilo] uysse mays poylo BV : mays delevi : visse, mais, poi-lo edd.
1

A variant of the formula I propose occurs in B 828 / V 414 (Solaz), refrain: ond eu amor ei. Compare ond avia sabor in v. 14.
el seems an awkward (and not coincidentally unmetrical) interpolation by a performer or scribe who had not anticipated
the coming subject.
2

310

500 Cantigas d Amigo

MEENDINHO 1

Sea m eu na ermida de San Simhon


e cercaron mh as ondas que grandes son;
eu atendendo meu amig e u~a
Estaua <m eu> na ermida ant o altar
<e> cercaron mh as ondas grandes do mar:
eu <atendendo meu amig e u~a>

E cercaron mh as ondas que grandes son;


non ei <i> barqueiro nen <ar> remador,
eu aten<dendo meu amig e u~a>
E cercaron mh <as> ondas do alto mar;
non ei <i> barqueiro nen <ar> sei remar,
eu aten<dendo meu amig e u~a>
Non ei i barqueiro nen <ar> remador
<e> morrerei fremosa no mar maior,
eu atenden<do meu amig e u~a>

10

15

Non ei <i> barqueiro nen <ar> sei remar


e morrerei eu fremosa no alto mar,
eu <atendendo meu amig e u~a>
B 852 f. 179r V 438 f. 70r
1 Sea scripsi : Seria BV : Seiia Nunes (III, 223) : Sedia Michalis (II, 889) 3 <E> eu Varnhagen
atendendo BV
: atendend o Michalis : atend end o Tavani (cf. Montero 1991: 92)
amig e u~a distinx. Machado1 : amig eu~ a BV
: amigo. E verr? Tavani2 4 estava <m eu> Nunes (III, 222; estava iam Michalis) : estando BV, Nunes : estava
<eu> Lapa 5 <e> Michalis 8 non Lapa : ne~ BV <e> non ei Michalis
<i> Nunes; cf. v. 13
<ar> Lapa3
nem <ar> remador <son> vel nen remador <ar son> Lapa 10 mi-<as> ondas Michalis (m <as> iam Varnhagen)
: mhu~das BV 11, 16 <i> Nunes; cf. v. 13
<ar> Lapa 13 i] hi B : om. V
<ar> supplevi
nem <ar son>
remador Lapa 14 <e> morrer ei Michalis 16 non Varnhagen (probante Lapa; cf. vv. 8, 13) : Nen BV <ar> Lapa
17 e del. Varnhagen
eu del. Michalis
A corrupt text in BV has led to a general opinion that there is no metrical regularity in this poem (one of the
most famous and most frequently anthologized of the corpus [see Montero 1991]). As printed here, however,
all verses (except v. 17; see Introduction, section 5) in the body of the strophe have 11 syllables, as does the
refrain, which scans 10.
v. 1: sea is an archaic form of sia (< Lat. sedebam). We find the third person seya (To) in CSM 425.38.
v. 3: Me waiting for my boy and all alone.

v. 3: Eu espera do meu amigo e sozinha.

v. 3: On my reading, ua is used here in an archaic sense already seen in certain uses of Latin unus (OLD, s.v.
unus 7, 8).

311

500 Cantigas d Amigo

Cf. B 1243 / V 848 (Padrozelos), vv. 16-18 se oj i ~ua vai / fremosa, eu serei / a u~a, ben o sei. In support of this reading we may note
that ~ua is found at the end of a single verse refrain in a cantiga of the form aaB in V 1027 (=CEM 411 [Roi Paez de Ribela])
e coz end a ~ua. That verse could be a parody of a song with a refrain ending on the word ~ua (possibly but not necessarily this
text). Compare the position (at verse-end) of two synonyms, senlheira and soo, in B 1165 / V 771 (Bolseiro), v. 1 Sen meu amigo
manh eu senlheira and B 927 / V 515 (Roi Fernandiz), v. 8 como m atende soo (where we also find the verb atender, as in our text).
Both the situation of the girl all by herself and the position of an adjective meaning alone are parodied in B 1499 / V 1109
(=CEM 213 [Guilhade]), v. 8 E cada que vs andardes senlheira and B 1383 / V 992 (=CEM 385 [Burgals]), v. 11 Por non viir a min
soa, sinlheira. See also: B 1035 / V 625 (Johan Airas), v. 27 soa; B 868, 869, 870 / V 454 (Airas Nunes), v. 3 senlheira; B 688 / V 290
(J. S. Coelho), v. 8 soo; B 332 (Redondo), v. 11 soo.
2
Tavani (1980: 84) would read e verr? ending the refrain there, but (without commenting on the unlikely syntactic break) as
an abbreviation for verr we would expect ura and not ua. Michalis (vol. II, p. 889) and Nunes print a 2-verse refrain
eu atendend o meu amigo / eu atendend o meu amigo but with scant supporting evidence: a til over the u in B, a faint mark over the
u in V. Parkinson (1987: 46) defends the hypothesis of a truncation. Correia (1993: I, 120-123) argues well and with strong
evidence against a 2-verse refrain, but then accepts Tavanis proposal without providing any arguments.
3
Lapas proposed supplement <ar> in vv. 8, 11, 13 and 16 (1982: 176-177) has not been taken seriously (cf. Montero 1991:
90-91), but there is good evidence to support it. The adverb (or perhaps we should say particle) ar is often found following
nen and just before the verb in the second (or third) negated clause in a series (in vv. 8 and 13 the verb is implied). For
examples in the cantigas damigo, see B 668 / 271 (Avoin), vv. 3-4 por quen non parece melhor de mi / nen ar val mais; B 686 / V 288
(J. S. Coelho), vv. 13-16 Ca eu nunca con nulh ome falei, / tanto me non valha Nostro Senhor, / des que naci, nen ar foi sabedor / de tal fala;
B 734 / V 335 (Barroso), vv. 13-14 Se m el quer ben, non lho quer eu nen mal / nen ar ei <ren> que lhi gradesca i; B 1200 / V 805 (Treez),
refrain que non fezeron des enton os meus olhos, se chorar non, / nen ar quis o meu coraon que fezessen, se chorar non; B 1239 / V 844
(Padrozelos), vv. 3-4 non m ar vistes / nen ar ouv eu depois migo / de nulha ren gasalhado; B 555 / V 158 (Dinis), vv. 14-15 ca o non vi
nen vio el mi / nen ar oo meu mandado. The precise collocation nen ar sei occurs in A 26 (Somesso), v. 17 and B 75 / B 1336 / V 943
(Tamalancos), v. 15. Very rare is the use of ar before a substantive, as in vv. 8 and 13. A similar construction, only possible
with an implied verb (as also in our text), is found in A 161 (J. S. Coelho), vv. 22-24 (cf. Michalis, s.v. ar), where ar precedes
a second subject (in our text it comes before a second direct object): E esta dona, poilo non souber, / non lhe poden, se torto non
ouver, / Deus nen ar as gentes culpa per.
1

312

500 Cantigas d Amigo

JOHAN MEENDIZ DE BRITEIROS 1

Amiga, ben ei que non


voss amigo nen un poder
de vos falar nen vos veer,
e vedes por que o sei ja:
por que vos vej ambos andar
mui tristes e sempre chorar
Encobride<s> vos sobejo
de min, e ja o feito eu sei
e poridade vos terrei,
mais vedes por que o vejo:
por que vos <vej ambos andar
mui tristes e sempre chorar>
Come se fosse o feito meu,
vos guardarei quant eu poder,
e negar mho non mester,
ca vedes por que o sei eu:
por que vos <vej ambos andar
mui tristes e sempre chorar>
Nen choredes, ca o pesar
sol Deus tost en prazer tornar

10

15

20

B 864 f. 184r V 450 f. 72r


1 ei] ey BV : <s>ey Monaci1 2 amig9 V 4 por que Nunes (cf. vv. 10, 16) : perque B : per que V 5 anbos B :
anhos V 7 Encobride<s> vos addidi : Encobrideu9 V : Encobride9 B : Encobride-vos Nunes
sobeio V :
sobreio B 8 feito] fc B : fr V 9 pordade V 15 uegar V
mho scripsi2 : mhe V : me B, Nunes
non Nunes
: c BV 16 eu] ca V 19 Non choreds B
ca o Monaci : coo V : eco B 20 tost en] toste~ V : teste~ B

The supposed correction <s>ei is influenced partly by the occurence of forms of saber in vv. 4, 8, and 16. Finazzi-Agr
acknowledges that aver in the sense of to hold, to believe is found elsewhere in medieval Galego-Portuguese, and that
example (which he cites [p. 115] but does not quote) is worth looking at (B 489 / V 72 =CEM 19 [Alfonso X], v. 10): e direi vos
ora por que o ei. Lapa glosses por que o ei with porque assim o penso (in his glossary, s.v. aver, he offers pensar, entender;
cf. OLD, s.v. habeo 11, 24, 25). Moreover ei, if correct, forms part of a word play (ei que non ) with which the poem opens.
2
The reading mhe (V) seems a simple corruption of mho which is to be taken with negar (There is no need to hide it from
me). Cf. B 1197 / V 802 (Caldas), v. 10 e non vos mester de mho negar and B 1149 bis / V 752 (Zorro), v. 9 Non vos ten prol, filha, de
mho negar.

313

500 Cantigas d Amigo

JOHAN MEENDIZ DE BRITEIROS 2

Deus que leda que m esta noite vi,


amiga, en un sonho que sonhei,
ca sonhava en como vos direi,
que me dizia meu amig assi:
Falade mig, ai meu lum e meu ben

Non foi no mundo tan leda molher


en sonho nen-no podia seer,
ca sonhei que me veera dizer
aquel que me milhor que a si quer:
Falade migo, <ai meu lum e meu ben>

10

Des que m espertei, ouvi gran pesar,


ca en tal sonho avia gran sabor
con o rogar me, por Nostro Senhor,
o que me sabe mais que si amar:
Falade migo, <ai meu lum e meu ben>

15

E, pois m espertei, foi a Deus rogar


que me sacass aqueste sonh a ben

B 865 f. 184r V 451 f. 72r


2 sonho Nunes : Sonho ssonho B : sonho que ssonho V 5 falade mig, ai] ffaladamigay BV : corr. Nunes; cf.
vv. 10, 15 7 nen-no] ne~ no V : ne~ B 8 veera Nunes : ueerads BV 9 fort. aquel<e> que me milhor ca si quer
scribendum
11 ouuj ? B : ouiu V : fort. ouv i
13 com o distinx. Finazzi-Agr : como BV
14 que] fort. ca
scribendum (recepto ca si in v. 9)
vv. 12-14: avia gran sabor / con o rogar me ... / o que... means
roughly I was delighted with my boys asking me....
(Note that o que [the boy] is the subject of rogar.)

vv. 12-14: avia gran sabor / con o rogar me ... / o que... basicamente significa Estava deliciada com pedir-me o
meu amigo.... (Note-se que o que [o amigo] o sujeito de rogar.)

vv. 16-17 foi a Deus rogar / que me sacass aqueste sonh a


ben: I prayed to God that He make this dream turn
out well for me.

vv. 16-17 foi a Deus rogar / que me sacass aqueste sonh a


ben: Pedi a Deus que fizesse com que este sonho me
fosse propcio.

314

500 Cantigas d Amigo

JOHAN MEENDIZ DE BRITEIROS 3

Ora vej eu que non verdade


en sonh, amiga, se Deus me perdon,
e quero vos logo mostrar razon,
e vedes como, par caridade:
sonhei, muit , que veera meu ben
e meu amig, e non veo nen ven

Ca non verdade nemigalha


en sonho nen sol non ben nen mal,
e eu nunca ende creerei al,
por que, amiga, se Deus me valha,
sonhei, muit , <que veera meu ben
e meu amig, e non veo nen ven>

10

Per min, amiga, entend eu ben que


sonho non pode verdade seer
nen que m er pode ben nen mal fazer,
por que, amiga, se Deus ben mi d,
sonhei, muit , <que veera meu ben
e meu amig, e non veo nen ven>

15

E, pois se foi meu amig e non ven,


meu sonh, amiga, non mal nen ben

20

B 866 f. 184r-v V 452 f. 72r


4 tar idade B 6 ven] uem B : uemo V 7 no migalha V
10 se] so V 13-14 que sonho] q / ssonho B : assy / nho V

8 ssonho V : ssol(ne~)nho B
20 sonb V

9 E eu B : cen V

315

500 Cantigas d Amigo

AIRAS NUNES 1*

A Santiag en romaria ven


el rei, madr, e praz me de coraon
por duas cousas, se Deus me perdon,
en que tenho que me faz Deus gran ben,
ca ve<e>rei el rei, que nunca vi,
e meu amigo, que ven con el i

B 874 f. 185v V 458 f. 73r


1 en] em V : em em B 3 cousas sse B : cousa sse V 5 ve<e>r-ei Michalis (II, 827), Nunes (III, 230) : uerey BV
6 i Monaci : hu V : hir B six blank lines follow this text in B

316

500 Cantigas d Amigo

AIRAS NUNES *2*

Bailemos ns ja todas tres, ai amigas,


so aquestas avelaneiras frolidas,
e quen for velida, como ns, velidas,
se amigo amar,
so aquestas avelaneiras frolidas
verr bailar
Bailemos ns ja todas tres, ai irmanas,
so aqueste ramo destas avelanas,
e quen for louana, como ns, louanas,
se amigo amar,
so aqueste ramo destas avelanas
verr bailar
Por Deus, ai amigas, mentr al non fazemos
so aqueste ramo frolido bailemos,
e quen ben parecer, como ns parecemos,
se amigo amar,
so aqueste ramo, sol que ns bailemos,
verr bailar

10

15

B 879 f. 186r V 462 f. 73v


2 floridas V 3 uos B 4 amar] amar So B 5 trolidas V 7 irman(d)as V 9 como enos BV1 11 Soa aqste B
: soa aqueste V 13 mentr] me~tr V : me~t B 14 florido V 15 uos B 17 ramo Monaci : ramo B : ramos V
vv. 4, 10, 16: the meter of these vv. is uncertain. And although Tavani insists that they must scan 4 syllables,
this seems unlikely. If se is not elided, as Nobiling (1908: 345) affirms and Cunha (1982: 14, 66-75, 82, 168)
insists, and as a thorough examination of the 500 cantigas damigo bears out, we get 5 or 6 syllables, depending
on whether we elide (as is probable) or observe hiatus at the juncture of amigo amar.
v. 17: sol que introduces a clause of proviso (so long as, provided that) with the subjunctive. Lang (1894 s. v.
sol): translates the conjunction sol que as wenn nur. The reading so-lo que underneath which (Michalis, vol. II,
p. 892, followed by Tavani (so l que), is wrong.
1

Ought we to see in como enos (BV) a correction of como to come ? Cf. B [1158 bis] / V 761 (Zorro), vv. 3 (apparatus and note)
and 9. Cf. Lang 1894: lxxviii (note 1).

317

500 Cantigas d Amigo

AIRAS NUNES *3*

Bailade oje, ai filha, que prazer vejades,


ant o voss amigo, que vs moit amades
Bailarei eu, madre, pois me vs mandades,
mais pero entendo de vs u~a ren:
de viver el pouco moito vos pagades,
pois me vs ma<n>dades que baile ant el ben
Rogo vos, ai filha, por Deus, que bailedes
ant o voss amigo, que ben parecedes
Bailarei eu, madre, pois mho vs dizedes,
mais pero entendo de vs u~a ren:
de viver el pouco gran sabor avedes,
pois me <vs> mandades que <baile ant el ben>
Por Deus, ai mha filha, fazed a bailada
ant o voss amigo de so a milgranada
Bailarei eu, madre, daquesta vegada,
mai<s pero> entendo de vs u~a ren:
de viver el pouco sodes moi pagada,
pois <me vs mandades que baile ant el ben>
Bailade oj, ai filha, por Santa Maria,
ant o voss amigo, que vos ben queria
Bailarei eu, madre, por vs toda via,
mais pero entendo de vs u~a ren:
en viver el pouco tomades perfia,
pois <me vs mandades que baile ant el ben>

10

15

20

B 881 f. 186v V 464 ff. 73v-74r


3 mi dre V
me BV : mi-o Nunes; cf. v. 9 4 hu V : hua B 5 moyto Monaci : meyto V : muyto B uos BV
pagudes B 6 madades BV 7 falha V 9 dicedes BV 10 entende V 12 pois me <vs> Nunes : poys q me
BV 14 hypermetric
de fort. delendum 15 eu] au(y) V 16 May entendo B (relicto quattor vel quinque litterarum
spatio) : may entendo V 17 pagata V 18 in B poys was copied at end of line by scribe, then again by Colocci at beginning
of next line 19 oj, ai] oiay B : aiay or oiay V 21 baylarey V : bayrey B 23 en def. Lapa : e~ V : om. B (spatio relicto)
: de Nunes; cf. vv. 5, 11, 17 24 Poys que B : poys q V

318

500 Cantigas d Amigo

AIRAS NUNES *4 (pastorela)

O oj eu u~a pastor cantar


du cavalgava per u~a ribeira
e a pastor estav a<li> senlheira
e ascondi me pola ascuitar
e dizia mui ben este cantar:
So lo ramo verd e frolido
vodas fazen a meu amigo
e choran olhos d amor
E a pastor parecia mui ben
e chorava e estava cantando
e eu mui passo fui mi achegando
pola or e sol non falei ren
e dizia este cantar mui ben:
Ai estorninho do avelanedo,
cantades vs e moir eu e pen<o>
e d amores ei mal
E eu o a sospirar enton
e queixava se estando con amores
e fazi <u
u~>a guirlanda de flores,
des i chorava mui de coraon
e dizia este cantar enton:
Que coita ei tan grande de sofrer
amar amig e non ousar veer
e pousarei so lo avelanal
Pois que a guirlanda fez a pastor,
foi se cantando indo s n manselinho
e tornei m eu logo a meu caminho,
ca de a nojar non ouve sabor,
e dizia este cantar ben a pastor:
Pela ribeira do rio
cantando ia la virgo
d amor:
quen amores
como dormir,
ai bela frol?

10

15

20

25

30

35

B 868, 869, 870 ff. 184v-185r V 454 f. 72v

319

500 Cantigas d Amigo

1 eu] en B 2 sibeyra V : corr. Varnhagen : om. B 3 estav a<li> supplevi1 : estava <i> Nunes 4 e om. B ascuytar
or astuytar B : asenytar V 6 Solo rramo V : Sol iramo B
verd e frolido distinx. Tavani : uerde frolido BV
7-8 amigo; e Michalis (II, 880, 939)2 : amige V : amigo B 11 mha chegado BV : corr. Varnhagen 12 oyr B : oyi V
(undotted)
n B : n V 15 cantandes B3
emoyreu BV : e moir<o> eu Nunes 15-16 e pen<o> / e Nunes
(pen<o> iam Michalis)4 : e pene V : e pen e B (on the next line in both MSS) 19 fazi <u~>a guirlanda Nunes : fazia
gilanda BV : fazia guirlanda def. Tavani5 21 ent V : ent.q. B 23 nonou sar B : nonousar V : non ousar def.
Tavani6 : nom <o> ousar Braga 26 indo-s en Varnhagen : indosseu V : om. B 27 camyo BV 29 hypermetric7
30-35 on three lines in BV8
33 quen V : quem que~ B
34-35 dormir / ai Michalis (II, 939) : dormoray V :
dormoiay B
The strophic form, leaving aside for a moment the songs cited at the end of each strophe, is abbaa, and I take
the scansion to be 10 10 10 10 10. The cited songs are all xxy, scanning: I: 8 8 7; II: 9 9 6; III: 10 10 10 (or 9);
IV (where we have two of them): 7 7 2 , 5 5 4. Tavani argues that the 3rd verse of each strophe can be scanned
9, a syllable shorter than the 2nd , which scans 10. In strophes II and IV, the 3rd verse can also be scanned as
10, leaving as exceptions vv. 3 and 19, both of which seem to me to read better (grammatically and stylistically,
not to mention metrically) as here emended. The question is not easy to resolve, and the use of the dobre in
the 1st and 5th verses of each strophe (I cantar, II ben, III enton, IV pastor) could be adduced to support either
position. Note that the final rhymes of the included songs form the pattern: or (I); al (II); al (III); or, ol (IV) thus
echoing the a-rhymes of strophe I (ar) and IV (or).
1

Curiously, ali is found in three of the other six Galego-Portuguese pastorelas: B 554 / V 967 (Johan Airas), v. 15 Ali stivi eu mui
quedo; B 534 / V 137 (Dinis), v. 18 ~ua gran pea do dia / jouv ali, que non falava; B 1098 / V 689 (Sevilha), v. 22 eu non sei ren que lhi
dissess ali. On the other side (of the collocation estav a<li> senlheira) we might cite CSM 65.251 foi senpr ali senlleiro.
2
Tavani omits the conjunction at the beginning of v. 8, but its restoration is justified by the combined readings of the MSS
and fits well with the sense, syntax and rhythm of the poem.
3
Though cantandes (B) may look like a dialectal variant, it is probably a slip.
4
Tavani declines to restore the o (of peno), whose elision is signalled in the MSS, and prints moyreu e pen / e but this leaves
the verse without a final assonance to match that of the preceding. Nunes, reaching for eleven syllables, also restores the
final vowel of moir<o>, but this is misguided, since we merely read ai storninho with aphaeresis.
5
Tavani leaves guirlanda dangling without an article (see note on meter). Note that in v. 25 it takes a definite article.
6
Nunes prints non ousar and Lapa suggests non nousar (= non no ousar), both aiming to add an object pronoun without
adding a syllable (assuming veer is bisyllabic). Tavani sees no need to add an object for veer since amigo can serve as direct
object of both infinitives. Cf B 644 / V 245 (Torneol), vv. 2 and 10.
7
The verse seems a syllable long and one might be tempted to cut ben, but in the cantigas damigo the verse before the final
refrain (Rv-1) is hypermetric with more than accidental frequency (see Introduction, 5).
8
Cf. B 1155 / V 757 (Zorro), vv. 1-3.

320

500 Cantigas d Amigo

PERO GONALVEZ DE PORTO CARREIRO 1

Par Deus, coitada vivo


pois non ven meu amigo;
pois non ven, que farei?
meus cabelos, con sirgo
eu non vos liarei

Pois non ven de Castela


non viv, ai mesela,
ou mho deten el rei;
mhas toucas da Estela,
eu non vos tragerei

10

Pero m eu leda semelho,


non me sei dar conselho;
amigas, que farei?
en vs, ai meu espelho,
eu non me veerei

15

Estas doas mui belas,


el mh-as deu, ai donzelas,
non volas negarei;
mhas cintas das fivelas,
eu non vos cingerei

20

B 918 f. 197v V 505 f. 80v


1 deus V : deys B 2 amig V1 5 liarey B : harey V 8 deten] de rem B : de ren V 9 estela V : estala B
11 hypermetric2 14 en] Eu ? B
15 me om. V 17 donzelas Monaci : don delas B : dondelas V 18 negarey B
: uegarey V 19 fiuelas V : finelas B 20 imgey V : om. B
1
2

The word is copied on the extreme right edge of the page, and no trace of an o is visible.
Unless we prononce smelho in two syllables the verse scans long. (Perhaps Se for Pero?).

321

500 Cantigas d Amigo

PERO GONALVEZ DE PORTO CARREIRO 2

Meu amigo, quando s ia,


preguntei o se verria;
disse m el: Verrei mui cedo;
de tardar mais ca sua,
madr, ei end eu mui gran medo

B 919 f. 197v V 506 f. 80v


2 verria Monaci : ueria B : nema V 3 verrei Nunes1 : querrey or qnerrey V : querey B
cedo] redo B : pedo V
4 ssuya BV : soia Nunes (soya Braga)2 5 end eu scripsi (em eu iam Nunes)3 : enben ? B : emen V
muy B :
mey V
in V at bottom of f. 80vb is written o anel
1

We could defend BV as follows: in medieval Galego-Portuguese querer is frequently used as an auxiliary verb to form a
compound future tense; thus, when the girl asked the boy if he would come back, he said querrei: either I shall or I mean
to. But the correction has a strong basis in a conversational convention that dates from early Latin (e. g. dixisti? / dixi) and
continues in force today in Portuguese. Thus the reported girl / boy dialog at parting would have been: verredes? / verrei.
2
The MSS ssuya (sua) is a variant form (from solebat) which the representation soa would obscure.
3
Nunes ei n is basically sound (cf. for example B 1016 / V 606 [Johan Airas], v. 8 and B 1134 / 725 [Veer], v. 2), but here we
need ei end in front of eu as in B 1147 bis / V 750 (Servando), v. 2 e ei end eu mui gran pesar.

322

500 Cantigas d Amigo

PERO GONALVEZ DE PORTO CARREIRO 3

O anel do meu amigo


perdi o so lo verde pino
e chor eu bela
O anel do meu amado
perdi o so lo verde ramo
e chor eu bela

Perdi o so lo verde ramo;


por en chor eu dona d algo
e chor eu bela
Perdi o so lo verde pino;
por en chor eu dona virgo
e chor eu bela

10

B 920 f. 197v V 507 f. 81r


1 anel] finel B

5 ramo] iramo B : rrayao V

7-9 om. B1

7 ramo] rrayao V

The order of strophes III-IV is uncertain (see note below) and the meter varies significantly. In the text
transmitted by BV the scansion (excluding the refrain) would appear to be as follows for the four strophes:
7 8; 7 8; 8 7; 8 7. We can even this by taking meu in vv. 1 and 4 and eu in vv. 8 and 11 as bisyllabic.
1

In B, at the bottom of the right hand margin of f. 197v there is a conspicuous +, apparently indicating that something (a
strophe) is missing. Editors assume assume that the pattern of tonic vowels in final position (in the body of the strophes)
should be a / i / a / i and B follows this order through three strophes, but V may accurately reflect an anomaly. There are
similar problems in B 644 / V 245 (Torneol), B 662 / V 263-264 (Carpancho), B 1237 / V 842 (Pae Calvo), and in two texts
(N 3 and N 6) of Martin Codax. The phrase dona virgo seems an appropriate final touch to the poem, and the appearance of
the pair dona virgo / dona d algo in that order elsewhere (cf. B 1155 / V 757 [Zorro]) does not preclude an inversion here.

323

500 Cantigas d Amigo

PERO GONALVEZ DE PORTO CARREIRO 4

Ai meu amigo e meu senhor


e lume destes olhos meus,
por que non quer agora Deus
que vs ajades tal sabor
de viver migo
qual eu ouv i,
des que vos vi,
de viver vosc, amigo?
E terria por gran razon,
pois que vos eu tal amor ei,
d averdes oje, qual eu ei,
coita no vosso coraon
de viver migo
qual <eu ouv i,
des que vos vi,
de viver vosc, amigo>
E que<n> me aquesta coita deu
por vs, se foi Deus que mho fez,
Ele me guise algu~a vez
que tal coita vos veja eu
de viver migo
<qual eu ouv i,
des que vos vi,
de viver vosc, amigo>

10

15

20

B [920 bis] f. 198r V 508 f. 81r


1 amigo e] amigo ue V : amig ue B 4 vs Braga (probante Lapa) : uos V : non B, Nunes 5-8 on two lines with break
after ouuy BV1 5 migo] uirgo B 7 desq V : Desti B 8 uiur B : uuj V
vosc] u9c V : u9 B 9 por] toe V
10 vos eu] uos / Eu B : uoz ei V 12 coyta B : coyra V uoso V : uos / O B coracon B : toea V 17 E scripsi
: A BV : O Nunes
que<n> scripsi 18 se scripsi : a BV : , Nunes : ai Lapa
Deus] ds B : da V
mho scripsi
(cf. B 1120 bis / V 712 [Berdia], v. 8 and B 710 / V 311 [Vinhal], v. 16) : me BV, edd. 19 Ele scripsi2 : E se B : e se V :
e<s>se Nunes
guise] gse V : gle B
alguna B 21 de] di V
migo] uirgo B
vv. 10-11: Note the use of the word ei in rhyme in two successive lines. Such repetition (of the same word in
rhyme) is normally avoided as if by rule (except of course in the dobre, which may require precisely this
phenomenon in all strophes). But a special effect may be intended, as the few examples of the same or
comparable phenomena in the cantigas d amigo suggest. In the last strophe of B 824 / V 409 (Pardal), vv. 16-17
al rhymes with al. In the fiinda of B 719 / V 320 (Tenoiro) i rhymes with i. Compare B 932 / V 520 (Roi Fernandiz),
vv. 18 and 20, where the dobre is imperfect (or a special effect?). Each of those texts comes last in its respective
set, as does ours here, and moreover the phenomenon in question occurs in the last strophe or fiinda. Similarly,

324

500 Cantigas d Amigo

in the last strophe of B 1039 / V 629 (Johan Airas), vv. 14-15 the last cantiga with dobre in his set al rhymes
with al, not as part of the dobre, but in addition to it: apparently one special effect on top of another. Further,
in B 786 / V 370 (Guilhade), vv. 22-23, son rhymes with son in the fiinda of the 21st of 22 cantigas.
1

In Nunes the refrain appears as follows: de viver migo, qual eu ouv i / de viver vosco, des que vos vi. For the rhyme-scheme
abbaCDDC, cf. Tavani, Rep. 177:1-3, but none of those texts has a refrain. The refrain on two lines in the MSS has internal
rhymes but no end rhymes.
2
Note that later in the same verse the same error alleged here (s for l) occurs in reverse: gse V : gle B. For the divine subject,
cf. B 1021 / B 611 (Johan Airas), vv. 4 (e por en guise mho Nostro Senhor) and 16 (e por en guise mho Deus, se quiser)

325

500 Cantigas d Amigo

GOMEZ GARCIA 1

Diz meu amigo que me serve ben


e que ren non lhe nembra se non min,
pero foi s el noutro dia daqui
sen meu grado, mais farei lh eu por en,
por quant andou al sen meu prazer,
que ande un tempo sen meu ben fazer
El ten ora que logo s averr
con migo, sol que veer e me vir,
e el querr, como me sol, servir,
se m eu quiser, mais farei lh esto ja:
por quant andou <al sen meu prazer,
que ande un tempo sen meu ben fazer>
Por que se foi, e o ante non vi,
sen mho dizer, a cas del rei morar,
quando veer e me quiser falar,
pois que o fez, eu lhi farei assi:
por quant andou <al sen meu prazer,
que ande un tempo sen meu ben fazer>

10

15

B 925 f. 199r V 513 ff. 81v-82r


3 Perol B : perol V
daqi V : daquin B
~~
huu B 16 lhy BV : lhy Braga

4 farey V : fazei B

vv. 7-8: avi~ir se (con alguen) means to make up, that is,
get back together with someone (after a break-up
or quarrel). Well documented in Galego-Portuguese
lyric and medieval prose, it is found only here in the
cantigas damigo (cf. B 787 / V 371 [Guilhade], where we
find a rare transitive usage).

6 ande un Michalis (II, 477)1 : anda huu~ V : and

vv. 7-8: avi~ir se (con alguen) significa fazer as pazes,


isto , voltar para algum (depois de separao ou
zanga). Bem documentado na lrica galego-portuguesa e na prosa medieval, s se encontra aqui nas cantigas damigo (cf. B 787 / V 371 [Guilhade], onde encontramos um uso transitivo raro).

By restoring and not eliding the final e of ande (anda V) and reading ~uu we would get a twelve syllable verse. The strophic
form would then conform to Tavani, Rep. 160:4 (one example, CA 169 [J. S. Coelho]). There are other examples of texts in
which the last verse of the refrain has two syllables more than those in the rest of the strophe (see, for instance, the cantiga
d amigo by Loureno with the same rhyme-scheme [abbaCC], B 1260 / V 865 [Tavani, Rep. 160:313; 408; 431]). Printing (with
Michalis) ande un tempo, but eliding the e, the verse scans ten syllables. The longer verse length might be defended as
strengthening the thrust of the utterance: it is here that the girl threatens what Michalis calls retaliation. This would,
however, be the only case of bisyllabic ~uu in the cantigas d amigo.
1

326

500 Cantigas d Amigo

ROI FERNANDIZ 1

Conhosco me, meu amigo,


que sempre vos fiz pesar,
mais, se agor amigar
quisessedes vs comigo,
a vs eu nunca faria
pesar nen volo diria

Que<n> quer que vos dend al diga,


non lho queirades creer,
ca, se podess eu seer,
amigo, con vosc amiga,
a vs eu nunca fa<ria
pesar nen volo diria>

10

Se eu por amig ouvesse


vs, a que eu por meu mal
fiz pesar, u non jaz al,
pero me de vs veesse,
a vs eu nunca <faria
pesar nen volo diria>

15

B 926 f. 199r V 514 f. 82r


7 Que<n> Nunes : Que BV

13 por] pr B : pre V

16 Pero B : po V

v. 3: amigar (BV), found only here in medieval GalegoPortuguese lyric, ought to mean to make up or get
back together (after a quarrel or break-up), and not
merely to be friendly (in the euphemistic sense of
carry on an amorous relationship; cf. Nunes, s.v.:
tomar por amiga ou namorada). But even if it meant
the latter, in this context it would imply the former.
Cf. vv. 9-10 and 13-14.

v. 3: amigar (BV), de que esta a nica ocorrncia na


lrica medieval galego-portuguesa, deve significar
fazer as pazes ou voltar para algum (depois de
zanga ou separao), e no apenas ser amigo (no
sentido eufemstico de ter uma ligao amorosa;
cf. Nunes, s.v.: tomar por amiga ou namorada).
Mesmo que tivesse este ltimo significado, neste
contexto estaria implcito o sentido anterior. Cf. vv.
9-10 and 13-14.

v. 16: The understood grammatical subject of veesse is pesar (which may be understood either from its use in
v. 15 [fiz pesar] or from its use in the the refrain [eu nunca faria / pesar] or from both, and recurs twice in the
refrain [where lo = pesar]).

327

500 Cantigas d Amigo

ROI FERNANDIZ 2

Se vos non pesar ende,


madr, irei u m atende
meu amigo no monte
Irei, se Deus vos valha,
por non meter en falha
meu amigo <no monte>

E filhe xi vos doo


como m atende soo
meu <amigo no monte>

B 927 f. 199r V 515 f. 82r


1 Se V : C e B

2 Madrirey B : ma dirrey V

7 ffilhe B : ssilhe V

v. 5: por non meter en falha: So as not to disillusion


(disappoint) my friend.

xi vos] xiu9 V : rm9 ? B

v. 5: por non meter en falha: Para no desiludir (desapontar) o meu amigo.

v. 5: A similar expression, apparently the passive of meter en falha (which Nunes [s.v. falha] glosses as faltar,
enganar) occurs at V 1017 (=CEM 234 [J. S. Coelho]), vv. 1-2 Luzia Snchez, jazedes en gran falha / comigo, que non
fodo mais nemigalha / d u~a vez; where jazer en falha means to be disillusioned (or disappointed).

328

500 Cantigas d Amigo

ROI FERNANDIZ 3

Id meu amigo daqui


e non me quis ante veer,
e Deus mi tolha parecer
e quanto de ben en mi,
se el ven e m eu non vingar
quand el quiser migo falar
E cuida s el que lhi querrei,
por esto que m el fez, melhor,
mais log el seja o senhor
e eu sua, que non seerei,
se el ven e m eu <non vingar
quand el quiser migo falar>
Que viss eu que non dava ren
el por mi, non se m espediu
quando se da terra partiu,
mais logo me lh eu quera ben,
se <el ven e m eu non vingar
quand el quiser migo falar>
E veer mui ben o meu
amigo quant el ora fez,
a que lhi salrr esta vez,
ca en seu poder seja eu,
se el ven <e m eu non vingar
quand el quiser migo falar>
Ca lhi non querrei ascuitar
nulha ren do que m el rogar

10

15

20

25

B 928 f. 199r-v V 516 f. 82r


3 mi] nu V
tolhar B 4 en Monaci : eu V : ca B 5 m eu] meus BV 6 el] ei B 9 log el seja] loguel
seia B : logue eia V 10 e om. V 14 non] u V 15 terra Monaci : tir B : tiran V 16 logome V : logueme B
17 se B : semendeu V 21 salira BV 22 en] eu B 23 uen V : om. B 25 queirey B : qirrey V

329

500 Cantigas d Amigo

ROI FERNANDIZ 4

Ai madre, que mui<t eu err>ei


que non vi o meu amigo
u el falasse comigo,
e, pero lhi fale, ben sei
ca non ei nen un poder
de o por amig aver
Non vos leixedes n por mi,
filha, que lhi non faledes,
se vs n sabor avedes
Ai madre, non tenho prol i,
ca non ei nen un poder
<de o por amig aver>
Filha, polo desassanhar,
falaredes per meu grado
Pois lhi sa de mandado,
que prol , madr, en lhi falar,
ca non ei nen un poder
<de o por amig aver>

10

15

B 929 f. 199v V 517 f. 82r-v


1 muy V : om. B
ey B (at end of line after a blank space) : om. V
mui<t eu err>ei supplevi1 : alii alia 2 o meu]
qmer B 3 Hu B : om. V 4 fale V : fals B
after 6 Vel falasse comigo B : uel falasse comigo V (on a new line in
both) : delevi2 9 auedes B : quedes V 10 hi V : pi B 11 ne~ hun poder V : om. B 14 p B : p V 15 Pois lhi
sa de mandado distinxi3 17 ne~ hu~ poder V : om. B
1

Bragas que muyt ey, following V, is senseless and unmetrical; but Nunes version of vv. 1-3 is even worse, disregarding the
MSS and yet still making no sense. Everything the girl says in this poem admits to a grave error. Were my suggestion, based
on the combined evidence of B and V, essentially correct, vv. 1-3 could be rendered: O mother, what a mistake I made,
cause I didnt go see my friend where he could talk with me.... For the construction que muit, see B 699 / V 300, v. 2 (Ulhoa)
fui eu i muit errada; B 1236 / V 841 (Calvo), v. 6 nembrar se devia de que muito m erra; CEM 24 (Alfonso X), v. 5 Pois el agora tan muito
erra; CSM 8.43 entendeu que muit errara; CSM 272.16 tan muit avia errado. For the position in rhyme, see (among the cantigas
damigo) B 1118 / V 709 (Berdia), vv. 3-4 ca toda ren que m el a mi mandou / fazer, fij eu e nunca lh <i> errei (the form also occurs in
rhyme in Amor, CEM and CSM). In addition to the supplement printed here, we might consider several others which
assume that errei is correct: que mui<to err>ei (with hiatus); que mui<to lh err>ei (the demonstrative pronoun would refer to the
boy); que mui<t eu lh err>ei (which sounds rather too heavy); and que mui<t i err>ei (the adverb i would anticipate the mistake
described in vv. 2-3). And finally, we might also weigh que mui<t errad> ei. Cf. CSM 281.80 Amigo, eu fui errado... (at the
beginning of cited discourse).
2
Variously read as u el falasse comigo or vel falasse comigo these letters are just a version of v. 3 copied out of place, yet have
editors have transformed them into a third line of the refrain (cf. Parkinson 1987 on false refrains).
3
Misread by all previous editors and moreover attributed to the mother instead of the girl.

330

500 Cantigas d Amigo

ROI FERNANDIZ 5

Madre, pois amor ei migo


tal que non posso sofrer
que non veja meu amigo,
ma<ndade mho ir veer;
se non, irei sen mandado>
vee-lo sen vosso grado
Gran coita me faz ousada
de volo assi dizer
e, pois eu vivo coitada,
mandade mho ir veer;
se non, irei sen mandado
<vee-lo sen vosso grado>
E, ja que per mi sabedes
o ben que lh eu sei querer,
por quanto ben mi queredes
mandade mho ir veer;
se non, irei sen mandado
<vee-lo sen vosso grado>

10

15

B 930 f. 199v V 518 f. 82 v


1 migo] mrgo ? B 2 sorrer V
8 dazer B 10 ir] hor V : hu B

4 ma B : om. V where three lines are left blank 6 vee-lo Monaci : ueole BV
ueer V : iueer B 17 seu mandado V : om. B

331

500 Cantigas d Amigo

ROI FERNANDIZ 6

Ora non dev eu prear parecer


nen palavra que eu aja nen sen
nen cousa que en mi seja de ben,
pois vos eu tanto non posso dizer
que non queirades, amigo, partir

De seui . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
<que non queirades, amigo, partir>

10

Outra senhor vos conven a buscar,


ca nunca vos eu ja [mais] por meu terrei,
pois ides mais ca por mi por el rei
fazer, nen vos po<sso> tanto rogar
que non queirades, <amigo, partir>

15

Nunca vos mais paredes ante min,


se vos en algu~ a sazon d al
con meus desejos veerdes ac,
pois m eu tanto non poss afficar i
que non queirades, <amigo, partir>

20

B 931 ff. 199v-200r V 519 f. 82v


5, 20 non Nunes (III, 241-242) : u9 BV1 6 De seuy B (rest of line and seven following blank) : om. V (where four blank lines
follow) : fort. De Sevi<lha> cf. B 932 / V 520, vv. 3, 15 12 hypermetric
ia mays BV : ia del. Nunes : mais seclusi2
14 po<sso> : po BV cf. vv. 4, 19 pogar V 15 Que uos queredes B : et uos qredes V 16 Nunca] Tanto rogal
nu~ ca B : Tanto rogar nu~ca V cf. v. 14 17 algu V : alguna B
ala B : al V 18 ueherdes B : ueheredes V
possa ficary B : possa sficar V 20 queyrades V : queraydes B
1

Cf . B 1013 / V 603 [Johan Airas], v. 15; B 571 / V 175 [Dinis], vv. 5, 11, 17.
nunca ja occurs often enough without mais to warrant suspecting the latter here (for example: B 732 / V 333 [Barroso], v. 7
nunca lhi ja creerei nulha ren; B 1228 / V 833 [Baveca], v. 6 nunca vos ja de ren ei a creer ; B 750 / V 353 [Guilhade], v. 13 mais nunca
ja crea molher; B 777 / V 360 [Guilhade], v. 6 mais pero nunca vos ja ben querrei). Pointedly, the phrase is used in a parody of the
renuntiatio amoris in B 1629 / V 1163 (Ponte), vv. 22-23 E nunca j comerei / com enton con el comi.
2

332

500 Cantigas d Amigo

ROI FERNANDIZ 7

Madre, quer oj eu ir veer


meu amigo, que se quer ir
a Sevilha el rei servir;
ai madre, ir lo ei veer
Filha, id e eu vosc irei
Faredes mi atan prazer,
ca non sei quando mho verei
Ben o sabe Nostro Senhor
que me pesa, pois que s ir quer,
e veer lo ei, se vos prouguer,
por Deus, mha madr e mha senhor
Filha, id e eu vosc irei
Madre, faredes mi amor,
ca non sei quando mho <verei>
A Sevilha se vai daqui
meu amigo por fazer ben
e i-lo ei veer por en,
madre, se vos prouguer d ir i
Filha, id e eu vosc irei
Madre, faredes me ben i,
ca non sei quando mho verei

10

15

20

B 932 f. 200r V 520 f. 82v


5, 12, 19 id e distinxi : yde BV, Braga (ide Nunes) 6 faredes B : e fareds V
mi~ ? V (me Monaci) : me B : fort.
m i (cf. vv. 13, 20) at B : om. V 11 senor V 12 eu (e) B 13 mi BV : possis m i (cf. vv. 6, 20) 14 quando
mho] qn mho V : om. B 20 me ben i] mebe~y B (with b app. written over an original u) : me be~y V 21 qando mho
uerey V : om. B
vv. 15, 18, 20: The dobre in strophes I and II (veer in vv. 1 and 4; senhor in vv. 8 and 11) requires that vv. 15 and 18
end alike, whereas it is in vv. 18 and 20 that we find a dobre in III (unless daqui counts as a dobre with i [by
popular etymlology?]). In any event, it is noteworthy that this peculiar configuration a dobre with a special
twist? should appear in the last cantiga damigo in the set attributed to this poet in the manuscripts. Cf. note
on B [920 bis] / V 508 (Porto Carreiro).

333

500 Cantigas d Amigo

PAE DE CANA 1

Vedes que gran desmesura,


amiga, do meu amigo:
non veo falar comigo
nen quis Deus nen mha ventura
que foss el aqui o dia
que pos migo quando s ia
Como eu tevera guisado
de fazer quant el quisesse,
amiga, sol que veesse,
non quis Deus nen meu pecado
que foss el <aqui o dia
que pos migo quando s ia>
E and end eu mui coitada,
como quer que vos al diga,
por que non quis Deus, amiga,
nen mha ventura minguada
que foss el <aqui o dia
que pos migo quando s ia>

B 933 f. 200r-v V 521 f. 83r


7 tevera] teura B : tena V

334

10

15

500 Cantigas d Amigo

PAE DE CANA 2

Amiga, o voss amigo


soub eu que non mentiria,
pois que o jurad avia
que veesse, mais vos digo
que de vs mui gran medo
por que non veo mais cedo

E rogou m el que vos visse


e vos dissesse mandado
que non era perjurado,
e vedes al que mi disse:
que de vs mui gran me<do
por que non veo mais cedo>

10

E rogo vos, ai amiga,


que ba ventura ajades,
que muito lho gradescades,
pois m el roga que vos diga
que de vs <mui gran medo
por que non veo mais cedo>

15

B 934 f. 200v V 522 f. 83r


2 soub eu Nunes : Souben B : son ben V : soub en Monaci
14 bo V : bona B aiades V : ayades B2 16 el] es V

7 irogou B : iro gou V1

11 mui gm me V : om. B

Here both B and V have ir for rr, an error usually confined to B.


V probably represents the exemplar, while the scribe of B feels free to write y for i. Where i has the phonological value of j it
is not normally represented by y. These examples are so few that they are noted here, even though they are graphic
variants. Cf. Ramos 1989.
2

335

500 Cantigas d Amigo

SANCHO SANCHEZ 1

Amiga, ben sei do meu amigo


que mort ou quer outra dona ben,
ca non m envia mandado nen ven,
e, quando se foi, posera migo
que se veesse logo a seu grado;
se non, que m enviasse mandado
A min pesou muito, quando s ia,
e comecei lhi enton a preguntar:
Cuidades muit, amig, al morar?
e jurou mi, par Santa Maria,
que se <veesse logo a seu grado;
se non, que m enviasse mandado>
U estava con migo falando,
dixi lh: Eu que farei, se vos non vir,
ou se vosso mandado non or
ced? <e> enton jurou m el chorando
que se <veesse logo a seu grado;
se non, que m enviasse mandado>

10

15

B 936 ff. 200v-201r V 524 f. 83v


3 nen] neu B 6 meuuyasse B : meu uya (a)sse V 10 iurou V : uirou B 14 dixi lh : Eu que farei interpunxi
(cf. B 938 / V 526, v. 8) : Dixilho en que farey eu B : dixilho en q farey eu V : dixi-lheu : que farei Nunes (deleto en)
16 ced?; <e> enton supplevi (ced? enton iam Nunes) : edenton B : edent V
el<e> Lapa

336

500 Cantigas d Amigo

SANCHO SANCHEZ 2

Amiga, do meu amigo


<o> eu oje recado
que viv e namorado
doutra dona, ben vos digo,
mais jur a Deus que quisera
or ante que mort era

Eu era maravilhada
por que tan muito tardava,
pero sempr esto cuidava,
se eu del seja vingada,
mais jur a Deus que quisera
<or ante que mort era>

10

Mui coitada per vevia,


mais ora non sei que seja
de min, pois outra deseja
e leixou min que servia,
mais jur a Deus que quisera
<or ante que mort era>

15

E a el mui melhor era


e a min mais mi prouguera

20

B 937 f. 201r V 525 f. 83v


2 <o>y Monaci : y BV
19 a] u B

11 q q sa V : om. B

14 seja] seia V : sia B

15 deseia V : deseya B

17 q qsa V : om. B

337

500 Cantigas d Amigo

SANCHO SANCHEZ 3

Ir vos queredes, [ai meu] amigo, <d aqui>


e pesa m end, assi me valha Deus,
e pesa mi por estes olhos meus
e por que sei que viverei assi
como vive quen coita d amor
e non de si nen de ren sabor
Des u vos fordes, ja i al non ,
por Deus, amigo; mais eu que farei?
ca outro conselh eu de min non sei,
se non viver, en quanto viver ja,
como vive quen coita <d amor
e non de si nen de ren sabor>
Esta <i>d, amigo, tan grave m
que volo non saberia dizer,
mais, pois end al ja non pode seer,
se viver, viverei, per ba fe,
como vive quen coita d amor
<e non de si nen de ren sabor>

10

15

B 938 f. 201r V 526 f. 83v


1 ay meu amigo BV : amigo, <daqui> Nunes (deleto ay meu) : ay meu amigo, <daqui> Braga 7 vos] u9 uos BV
: uos delevi
ja] eia BV : del. Nunes : ja scripsi (e deleto) Des u vos vs fordes, i al non Nunes (vs vos Braga)
10 en] eu V 11 q a coita V : om. B 13 Esta <i>d, amigo Nunes : E sta damigo B : Estadamigo V 16 bo V :
bona B 17 uyue q a coita damor V : om. B

338

500 Cantigas d Amigo

SANCHO SANCHEZ 4

Que mui gran torto mi fez, amiga,


meu amigo, quando se foi daqui
a meu pesar, pois que lho defendi,
mais pero queredes que vos diga?
se veess n, ja lh eu perdoaria

Tanto mi fez gran pesar sobejo


en s ir daqui que ouve de jurar
mentre vivesse de lhi non falar,
mais, por que <o> tan muito desejo,
se veess n, ja lh eu perdoaria

10

Ben vos dig, amiga, en verdade


que jurei de nunca lhi fazer ben
ant el, e non [se] leixou de s ir por en,
mais, por que ei del gran soidade,
se veess n, <ja lh eu perdoaria>

15

B 939 f. 201r-v V 527 f. 83v


5 eu] en B 7 en] Eu B 9 <o> supplevi (muito <o> iam Nunes) 10 ialheu pdoaria V : om. B 11 en] eu Nunes
13 hypermetric
ant el, e] Antel e B : antel e V : ant, e Nunes (deleto l)
se seclusi1 15 uehessen B : u. V
vv. 5, 10, 15: n um verdadeiro advrbio, equivalente a da ou seja, o lugar para onde le fora (Nunes,
vol. III, p. 247).
1

The verb leixar is documented in the required sense both with and without a reflexive pronoun (cf. CSM, s. v.).

339

500 Cantigas d Amigo

SANCHO SANCHEZ 5

En outro dia en San Salvador


vi meu amigo, que mi gran ben quer,
e nunca mais coitada foi molher
do que eu i fui, segundo meu sen,
cuidand, amiga, qual era melhor:
de o matar ou de lhi fazer ben
El por mi tan coitado d amor
que morrer, se meu ben non ouver,
e vi o eu ali e, como quer
que vos diga, ouvi a morrer por en,
cuidand, amiga, qual era melhor:
<de o matar ou de lhi fazer ben>
Meu o poder, que so senhor,
de fazer del o que m a mi prouguer,
mais foi i tan coitado que mester
non m n fora, pois que o vi, per ren,
cuidand, amiga, qual era <melhor:
de o matar ou de lhi fazer ben>

10

15

B 940 f. 201v V 528 f. 84r


4 i] hy B : lhy V 9 vi-o eu Nunes : uyueu B : uyuen V 10 ouvi a Nunes : ouuha BV 11 qual era emelhor V :
om. B 13 Meu] Men BV 16 m n distinxi : me~ BV : me Braga 17 ql era o V : om. B : o del. Nunes
vv. 15-16: mester / non m n fora = I had no need of vv. 15-16: mester / non m n fora = no tinha necessithat.
dade disso.

340

500 Cantigas d Amigo

RODRIG EANES D ALVARES 1

Ai amiga, tenh eu por de bon sen


tod omen que sa senhor gran ben quer
que lho non entenden per nulha ren,
se non a quen-no el dizer quiser;
Rodrig Eanes d Alvares tal:
quer me milhor ca quis om a molher,
mais non saben se me quer ben se mal
Maravilho me como non perdeu
o corpo per quantas terras andou
por min, ou como non ensandeceu;
por qual vos dig o que a min chegou:
Rodrig Eanes d Alvares tal;
des que me viu, nunca ren tant amou,
mais non saben <se me quer ben se mal>
Nen vistes omen tan gran coit aver
com el por min , assi Deus mi perdon,
nen por senhor tan gran coita sofrer
com el sofre, mui longa sazon,
Rodrig Eanes d Alvares tal:
nunca de min parte o seu coraon,
mais non saben se me quer ben se mal

10

15

20

B 975 f. 211r (I), 978 f. 211v (II-III) V 562 f. 89r


2 omen] omeu B 4 quen-no] que~no B : que~ no V 8 pendeu BV 11 dig o distinx. Ferreiro : digo BV, Braga
12 rodguians V : Radguians B 16 ] a V : om. B : delere voluit Monaci, fort. recte
assi BV : fort. ssi scribendum
(servato ) 17 nen] Si~
e B : si~
e V
por] por V : pour B
senhor] senor B : sen V 19 Rodguians B : rans V
20 Nunca B : siu~ca V
parte] parte V : prate B 21 se me quer ben se mal om. B

341

500 Cantigas d Amigo

ROI MARTIIZ D ULVEIRA 1

Oi mais, amiga, quer eu ja falar


con meu amigo quanto x el quiser,
vedes por que, ca tan gran ben mi quer
que ben vos dig eu, quant semelhar
<per> quant eu sei, que non ei de cuidar:
non querria meu dano por saber
que podia per i meu ben aver
Falarei con el, que non m estar
mal nulha ren, e mesura farei
de lhi falar, ca, per quant eu del sei,
que mi quer ben e sempre mho querr,
que vejades o grand amor que mh :
non querria <meu dano por saber
que podia per i meu ben aver>
Falarei con el, pois est <a>ssi,
par Deus, amiga, ca sempre punhou
de me servir, des i nunca m errou
des que meu fui, per quant eu aprendi,
e mais vos direi que del entendi:
non querria <meu dano por saber
que podia per i meu ben aver>

10

15

20

E, pois m el quer com odes dizer,


de sa fala non ei ren que temer

B 1000 f. 216v V 589 f. 94r


5 <per> Lapa (1982: 182); cf. vv. 10, 18
<del> sei Nunes; cf. vv. 10, 19 9 ren] te~ V 15 Falarei <eu> Nunes
el<e> Lapa
est <a>ssi supplevi (cf. v. 8) : estassy BV : est assi Nunes 16 ca] cn ? B 17 errou] eirou B
: emni V 18 meu(p) ? V 20 querria] queiria B : om. V 23 de sa Nunes : Dessa B : dessa V : D essa Machado
ren] te~ V

342

500 Cantigas d Amigo

ROI MARTIIZ D ULVEIRA 2

Muit que diz que morrer d amor


o voss amigo, se volo veer
non fao, filha, mais quer eu saber
que per eu i, se por vs morto for
Direi vos, madr, as perdas que i:
perder s el e poss eu <i> perder
o corp, e vs, madr, o vosso por mi

Ai mha filha, entender quen quer


que vs teedes por el sa razon,
mais dized ora, se Deus vos perdon,
que per eu i, se x el morrer quiser?
Direi vos, madre, quant eu entendi:
perder s el e perderei enton
o corp, e vs, madr, o vosso por min

10

B 1001 f. 216v (vv. 1-3) V 590 f. 94r


1 Muit Lapa : D unha BV : Un Nunes1
Nunes

4-14 om. B2

6 <i> Nunes; cf. vv. 4, 5, 11

12 entendi V : entendi

Nunes also suggests (vol. II, p. 470) ~u (u~a ), to which Lapa (1982: 182) rightly objects. Tavani (Rep.) accepts Nunes Un .
Meanwhile Lapas Muit occurs in the incipit of five other cantigas damigo (though not in verse-initial position).
2
At this point begins a lacuna in B, where two pages (remains of which are visible) were torn out of the codex. V is therefore
the only witness for the rest of this text and all of the following one (as well as for seven cantigas d amigo of Johan Airas,
V 594-600).
1

343

500 Cantigas d Amigo

ROI MARTIIZ D ULVEIRA 3

Ai madr, o meu amigo morr assi


come quen morre de coitas que
grandes d amor, e non queredes ja
que me veja, e el morr, eu o sei,
por mi d amor, mais eu morta serei,
pois el morrer por mi, por el log i

E amores tantas coitas lhi dan


por mi, madre, que non pode guarir,
pero sei eu que guarr, se me vir,
e jaz morrend assi por mi d amor,
mais eu morrerei, madr e mha senhor,
pois el morrer por mi, por el de pran

10

V 591 f. 94r
2 quen Monaci : queu V
1

4 me scripsi (cf. v. 9)1 : u9 V : o Nunes

o] e V

Nunes suggestion makes sense (Braga keeps vos) but breaks the parallelism. que me veja would correspond to se me vir in
v. 9, where the boy is the subject of the verb and the girl the object.

344

500 Cantigas d Amigo

ESTEVAN FERNANDEZ D ELVAS 1*

Estes que agora, madre, aqui son


dizen que sandeu meu amigo;
non tenhades que o por al digo,
mais ben creo, se me vissen, que non
terrian meu amigo por sandeu,
madre, de que por min ensandeceu
E os que dizen que perdeu o sen
por mi, madre, non me dirian mal
se soubessen com , e sei me eu al:
pois que me vissen, que nunca por en
terrian meu amigo <por sandeu,
madre, de que por min ensandeceu>
E aqueles que ja dizen que
por mi sandeu, assi Deus me pardon,
cada un deles no seu coraon,
se me vissen, nunca, per ba fe,
terrian meu amigo por sandeu,
<madre, de que por min ensandeceu>

10

15

B 615 f. 135v V 216 f. 31r


1 aqi V : a q B 2 amigo] damigo B 3 poral B : popal V 4 be~ creo B : be~ (qeo) creo V
uise~ B : uysem V
~
1
5 terri V : Terria B 6 de q BV : de<s> que Radulet
ensandeeu V : ensedeceu B 7 dize~ B : dizer V
8 mi] my B : me V mal] tal Nunes 9 soubesem B : soubes(s)em V 10 uissem V : uissera B 11 terrian]
Derri B : diri V 13 aqlls B : aqlls V
ia V : io B
que ] que he Machado : q hei B : qlhe V : quel Nunes
14 mi] moy BV
asy BV
mi V 15 dells V : dellas B 16 bo V : boa B 17 Teiri B : terria V
per V
1

Radulet (ad loc.) finds no parallels for the construction with de que (which she emends to de<s> que though I find no
examples among the cantigas damigo of des que introducing a causal clause); but both parallel and related uses of de que can
be found: B 1223 / V 828 (Baveca) vv. 8-10 Amiga, vs non fezestes razon / de que perdestes voss amig assi / quando vos el amava mais
ca si; B 796 / V 380 (Sandeu), vv. 7-8 Ben m con este mandado que ei / de meu amig, e non o negarei,/ de que se ven; and, in the same
text, vv. 13-15 Muit and eu leda no meu coraon / con meu amig, e fao gran razon,/ de que se ven [...] . Cf. also B 1152 / V 745
(Servando), vv. 3-4 eu por ben tenho de que lh aqui vin / polo veer; and, in the same text, vv. 15-16 e tenh eu de que o vi ja / que lh gran
ben. (Cf. B 632 bis / V 234 [Calheiros], v. 10, where we could read e pesa me de [do BV] que tarda.)

345

500 Cantigas d Amigo

ESTEVAN FERNANDEZ D ELVAS *2

O meu amigo que por min o sen


perdeu, ai madre, tornad sandeu,
e, pois Deus quis que me inda non morreu
e a vs pesa de lh eu querer ben,
que me quera ja mal, mal me farei
parecer, e desensandece-l ei
Por Deus vos rogo, mha madre, perdon,
que mho leixedes u~a vez veer,
ca lhi quer eu u~a cousa dizer
per que guarr, se me vir, e, se non,
que me quera <ja mal, mal me farei
parecer, e desensandece-l ei>
E el perdudo o sen por min
que lhi esta coita dei, madr e senhor,
e guarria, ca mh mui grande amor,
se me visse, e se non, des aqui
que me quera <ja mal, mal me farei
parecer, e desensandece-l ei>

10

15

B 1091 f. 233v V 682 f. 109r


2 Perdeu ? B : per den V 3 quis que me inda Nunes : quis q ynda B : quis me ynda V : quis que ynda Radulet1
6 Parecer hedes en sande~taley B : paree he ds en sandentaley V 15 ca] ea V
grd B 16 visse, e Nunes
: uisse y B : uisse V
des] de B
1

Despite the objections of Radulet, this may be one place (there is another in B 1223 / V 826 [Baveca], v. 16) where B and
V have dropped different but adjacent words. Pois Deus quis que m inda non morreu makes sense and scans. And the slightly
humourous ethical dative (once called the My dog died on me dative) would be in keeping with this girls tone.

346

500 Cantigas d Amigo

ESTEVAN FERNANDEZ D ELVAS 3

Farei eu, filha, que vos non veja


vosso amigo Por que, madr e senhor?
Ca me dizen que entendedor
voss Ai mha madre, por Deus non seja;
eu o dev a lazerar, que o fiz
sandeu e el con sandice o diz
De vs e del, filha, ei queixume
Por que, madre? Ca non guisado,
lazerar mh esse perjurado
Por que, madre? meu ben e meu lum e
eu o devo a lazerar, que o fiz
<sandeu e el con sandice o diz>
Matar m ei, filha, se mho disserdes
Por que vos avedes, madr, a matar?
Ante que m eu do falso non vengar
Madre, se vs vos vengar quiserdes,
eu o devo a lazerar, que o fiz
<sandeu e el con sandice o diz>

10

15

B 1092 ff. 233v-234r V 683 f. 109r


2 uosso V : uoss B 8 Braga assigns the whole verse to the daughter 10 madre? interpunxi : madree ? B : madre V
lum e distinxi : lume BV, edd. Por que madre, meu ben e meu lume? Nunes1 11 lezerar B : lezar V 16 vs
vos] uos uos BV : vos vs Nunes
1

Radulet registers the superscript in B (above the e in madre) as c but it could be e (the final vowel of madre would be elided
anyway). Braga (reading madr e), Nunes, Machado and Radulet all take meu ben e meu lume as addressed to the mother, but
nowhere else in the cantigas d amigo does a girl use this formula when speaking to her mother. On my reading, the phrase
forms part of the girls defense of the boy. We could read lume instead of lum e at the end of v. 10 and get approximately the
same meaning, but lum e places a special emphasis on the initial eu of v. 11.

347

500 Cantigas d Amigo

ESTEVAN FERNANDEZ D ELVAS 4

Madre, chegou meu amig oj aqui


Novas son, filha, con que me non praz
Por Deus mha madre gran torto per faz
Non faz, mha filha, ca perdedes i
Mais perderei, madre, se el perder
Ben lhe sabedes, mha filha, querer

B 1093 f. 234r V 684 f. 109r


1 amigo ia quy BV1

3 por V : Par B

perfaz Nunes

v. 5: Ill lose (even) more, Mother, if I lose him.


1

Madre, chegou meu amigo ja qui is not impossible.

348

v. 5: Perderei (ainda) mais, Me, se o perder a ele.

500 Cantigas d Amigo

PERO DE BERDIA 1

Sanhudo m meu amig e non sei,


Deu-lo sabe, por que xi m assanhou,
ca toda ren que m el a mi mandou
fazer, fij eu e nunca lh <i> errei,
e por aquesto non tenh eu en ren
sanha, que sei onde mi verr ben
Tan sanhudo non m , se m eu quiser,
que muit alhur sen mi possa viver,
e en sobervha lho quer eu meter
que o faa, se o fazer poder,
e por aquesto non tenh eu <en ren
sanha, que sei onde mi verr ben>
E, des que eu de mandado sair,
non se pode meu amigo guardar
que me non aja pois muit a rogar
polo que m agora non quer gracir,
e por aquesto non tenh eu en ren
<sanha, que sei onde mi verr ben>
Quando m el vir en Santa Marta estar
mui fremosa, meu amigo ben leu
querr falar migo e non querrei eu;
enton me cuido ben del a vingar,
e por aquesto non <tenh eu en ren
sanha, que sei onde mi verr ben>

10

15

20

B 1118 f. 239v V 709 f. 113v


1 Sanhuda V
amig e] amigue V : amigo B 3 re~ B : ten V 4 figeu BV
lh <i> errei supplevi1 : lherrey V
: lheirey B : lh<i> errei Nunes 5 e om. B
tenheu V : teneu B 9 lho BV : fort. lhe scribendum 11 tenh eu]
tenhu BV 13 q eu V : qu B 17 tenheu V : tenlhen ? B
20 leu Michalis (II, 881) : lheu BV2
vv. 9-10: The sense, though not entirely clear, seems
to be: and, out of pride, I want to put it (o) in his
head (lh) that he do it [scil. spend much time away
from me], if he can.

vv. 9-10: O sentido, embora no totalmente claro,


parece ser: e, por orgulho, quero pr-lho na cabea
que ele o faa [isto , fique muito tempo longe], se o
conseguir.

Errar is commonly construed with i. Cf. B 699 / V 300 (Ulhoa), v. 2 fui eu i muit errada and B 1550 (Sevilha / Talaveira), fiinda
ca errastes vos i.
2
Cf. B 483 / V 66 (Alfonso X), vv. 12-13 ben leu / querrn. In A 112 / B 225, v. 7, we find: leu A : lheu B.

349

500 Cantigas d Amigo

PERO DE BERDIA 2

Jurava mh o meu amigo,


quand el falava comigo,
que nunc alhur viveria
sen mi, e non mi queria
tan gran ben como dizia

Foi un dia polo veer


a Santa Marta, e mer
u m el jurou que morria
por mi, mais non mi queria
tan gran ben como dizia

10

Se m el desejasse tanto
como dizia, logo ant o
tempo que disse verria,
mais sei que mi non queria
tan gran ben como dizia

15

Pod el tardar quanto quiser,


mais, por jurar quando veer,
ja volh eu non creeria,
ca sei que mi non queria
tan gran ben <como dizia>

20

Ai fals, e por que mentia


quando mi ben non queria?

B 1119 f. 240r V 710 ff. 113v-114r


4 qiria B : queiria V 5-6 dizia / Foy B : dizi / Affoy V 7 mer Michalis (II, 882) : maer BV 13 uerria V : viria B
14 mi] me BV 17 qudo B : qn V 18 volh eu distinxi1 : uolheu BV : no-lheu Monaci (1873: 14) : o lheu Nunes
21 Ay fals! e Monaci : Ay falsse BV : Ay fals Braga2
montia B
1

We find the same combination of pronouns with the same verb in B 750 / V 353 (Guilhade), v. 2 e eu non volho creo ben . Given
the rarity of such usage, the close similarity of the two phrases suggests that they are both versions of an archaic formula.
Note that the second person plural pronoun in volh is the only reference (in any of the five cantigas d amigo of Berdia) to a
putative addressee (or addressees).
2
In the cantigas damigo the exclamation ai is invariably used with vocatives, so Bragas punctuation (followed by Nunes) is
improbable. On Monacis reading, the girl shifts from the vocative exclamation Ai fals to a rhetorical question (introduced
by e) with third person verbs.

350

500 Cantigas d Amigo

PERO DE BERDIA 3

Deu-lo sabe, coitada vivo mais ca soa,


ca se foi meu amigo, e ben vi, quando s ia,
ca se perderia migo
E dissera lh eu, ante que se de min quitasse,
que se veesse cedo, e, se al tardasse,
ca se <perderia migo>

E dissera lh eu, ante que se de min partisse,


que, se muito quisesse viver u me non visse,
ca se <perderia migo>

B 1120 f. 240r V 711 f. 114r


3 perdia Nunes (III, 304-305)

5 uehesse V : (h) ueesse B

ala B : ela V

6 casse V : om. B

7 mi~ B : mi V

Lang (1894: cxviii), Nunes (vol I, p. 414 and vol. III, p. 305) and Lapa (1982: 183) see long lines here.

351

500 Cantigas d Amigo

PERO DE BERDIA 4

Assanhou s o meu amigo


a mi, por que non guisei
como falasse comigo,
Deus lo sabe, non ousei,
e por en, se quiser, ande
sanhud e non mho demande;
quant el quiser, atant ande
sanhud e non mho demande

Enviar quer eu velida


a meu amigo que seja
en Santa Marta na ermida
migo led e i me veja,
se quiser, e se non, ande
sanhud e <non mho demande;
quant el quiser, atant ande
sanhud e non mho demande>

10

15

Depoilo tiv eu guisado


que s el foi daqui sanhudo,
e atendi seu mandado
e non o vi, e perdudo
comigo, e al x ande
sanhud e <non mho demande;
quant el quiser, atant ande
sanhud e non mho demande>

20

Sei que non sab a mha manha,


pois que m enviar non quer
mandadeir e xi m assanha,
ca verr, se m eu quiser,
mais non quer eu, e el ande
sanhud e non mho demande;
<quant el quiser, atant ande
sanhud e non mho demande>

25

30

B 1120 bis f. 240r-v V 712 f. 114r


1 o] 9 B 8 mi-o Nunes : me o B : me V 17 De poylo V : Depoys lo Bi
25 manho B 29 el] cl V 30 mho scripsi (cf. vv. 6, 8) : me BV, Braga
vv. 17-18: I was able to arrange it after he went away
angry.

352

grisado V

20 non o] nouo V

vv. 17-18: Consegui tratar disso depois de ele ter ido


embora zangado.

500 Cantigas d Amigo

PERO DE BERDIA 5

Foi s o meu amigo daqui


sanhudo, por que o non vi,
e pesar m ia, mais o
un verv antig, e de mi ben
verdadeir , ca diz assi:
quen leve vai, leve x ar ven

[Per hu~o soyllo prazer <vil>


pesares vi ja mais de mil]

B 1121 f. 240v V 713 f. 114r


2 sanhudo] nhudo V 3 m ia distinxi : mha BV : mi- <en> Nunes 4 antig, e de mi scripsi : antig demi B :
antigon demi V : antigo, de mi Nunes (antiguo, de mi iam Braga) : antigo, que mi Lapa 7-8 seclusi : om. V1 7 hu~o
soyllo B : uno solo Nunes (cf. III, 689) : fort. u~u soo scribendum
<vil> supplevi2 8 myll B
For the thought, cf. CA 44 (M. Soares), vv. 15-16. But it is not clear what these two verses are doing here. The phrase ~uo
soyllo (= uno solo? [which would be ~uu soo in medieval Galego-Portuguese]), if correct, would bespeak another linguistic
system (but see, for example, the apparatus to Baian-4, v. 14 where solo in V corresponds to so in B). In B five blank lines
precede the couplet and six blank lines follow.
2
We find vil rhyming with mil in numerous passages in Galego-Portuguese lyric. Cf. B 1 (=CA 311), vv. 10-11; CSM 5.152, 154;
35.80-81; 64.71, 73; 245.120-121; 419.120, 122.
1

353

500 Cantigas d Amigo

NUNO PORCO 1

Irei a lo mar vee-lo meu amigo;


pregunta-lo ei se querr viver migo,
e vou m eu namorada
Irei a lo mar vee-lo meu amado;
pregunta-lo ei se far meu mandado,
e vou <m eu namorada>

Pregunta-lo ei por que non vive migo,


e direi lh a coita n que por el<e> vivo,
e vou m eu <namorada>
Pregunta-lo ei por que m despagado
e s<e> xi mh assanhou a tort endado,
e vou m eu na<morada>

10

B 1127 f. 241v V 719 f. 115r


3 namorada Monaci (1873: 9-10) : namorado BV1 7-9 om. B 8 coitan Monaci : coitan V : coita <e>n Nunes (III,
308)
el<e> supplevi 11 s<e> xi scripsi2 : ssi BV : se edd. mh] m B
atortendado V : a tortendodo B :
a tort<o>, endado Lapa : tortendado Nunes3
v. 11: And if he got angry with me wrongly for no
reason.
1

v. 11: E se ele se zangou comigo mal por nada.

The only morphological indication of the gender of the speaker is the word namorado, copied in full only here. Since
confusion between a and o is common, editors beginning with Monaci have understandably corrected what they took to be
a simple error. (Compare B 1236 / V 841 [Pai Calvo], v. 2 and note). In doing so they may have overlooked or declined to
acknowledge the possibility that this text deliberately breaks the rules of the genre: if namorado is sound, we have a parody
of a cantiga d amigo (and whoever prefers to read namorado with the manuscripts can adduce as corroborating evidence both the
logic of the discourse [a limp response to the boys sanha] and the location of the text in BV [just at the end of a section with
poems of various genres and immediately before the Amigo section of what Oliveira 1994 calls the cancioneiro de jograis galegos]).
2
My suggestion supplies a syllable in the first half of the verse, where sense and syntax seem to stumble (Nunes) or simply
fizz out (Lapa 1982: 183) in the readings so far proposed. Compare B 1274 / V 880 (Giinzo), v. 4 e, se s assanha, non faz i torto.
The verb assanhar in this sense (to get angry) is always reflexive (except once in oratio obliqua with introductory verb and
infinitive: poilo vi assanhar / escontra mi [B 789 / V 373, vv. 9-10] where the reflexive pronoun is omitted [cf. Cohen 1996b:
9-11 and 40, note 7]). The form xi is suggested by the manuscripts ssi and supported by the position of the text in BV. See,
for example, B 1118 / V 709 (Berdia), v. 2 xi m assanhou and B 1120 bis / V 712 (Berdia), v. 27 xi m assanha.
3
Monaci and Lapa rightly see here the adverbial phrase a torto (wrongly), while Nunes, putting a semicolon after assanhou,
reads tort (but aver torto means to have been wronged and is construed with de plus the offending person).

354

500 Cantigas d Amigo

PERO DE VEER 1

Ai Deus, que doo que eu de mi ei,


por que se foi meu amig e fiquei
pequena e del namorada
Quando s el ouve de Julhan a ir,
fiquei fremosa, por vos non mentir,
pequena e del <namorada>

Ali ouv eu de mha morte pavor


u eu fiquei mui coitada pastor
pequena e del na<morada>

B 1128 ff. 241v-242r V 720 f. 115r


4 Julham V : om. B

355

500 Cantigas d Amigo

PERO DE VEER 2

Assanhei me vos, amigo, noutro dia,


mais ben o sab ora Santa Maria
que non foi por vosso mal,
per ba fe, meu amigo, foi por al

B 1129 f. 242r V 721 f. 115v


2 <mui> ben Nunes

possis sab<e>

3 por] p B

4 boa BV

In strophes of this form (aabb or aaBB) the verses in the body of the strophe should be of equal measure. Hence
verse 2 should scan 11 to match v. 1, but it is difficult to judge where a syllable has been lost. Neither is it clear
whether the text as it stands is complete or fragmentary. Given these uncertainties, maybe we ought merely
report that the text in the MSS scans 11 10 7 11, and that we believe a syllable has been lost in v. 2.

356

500 Cantigas d Amigo

PERO DE VEER 3

A Santa Maria fiz ir meu amigo


e non lh atendi o que pos comigo:
con el me perdi
por que lhi menti
Fiz ir meu amigo a Santa Maria
e non foi eu i con el aquel dia:
con el me perdi
<por que lhi menti>

B 1130 f. 242r V 722 f. 115v


1 hypermetric?
ele B

2 arendi V

atendi <eu> Michalis (II, 882)

5 amigo (a) a B

6 aql BV : fort. aquele

7 el]

vv. 1, 2, 5, 6: The meter of verses in the body of the strophe is uncertain. Unless we scan Maria (v. 1) as two
syllables, the first verse scans a syllable longer than vv. 2, 5 and 6. However, v. 5 could scan 11 syllables (with
hiatus between amigo | a) and in v. 6 a vowel could have dropped out: aquel<e>. Against this (possible) metrical
norm of 11 the only exception would then be v. 2, where we might venture either atendi <eu> or <el> pos).

357

500 Cantigas d Amigo

PERO DE VEER 4

Do meu amig, a que eu quero ben,


guardan me del, e non ouso per ren
a Santa Maria ir,
pois guardan me del, que o non veja,
e non me leixan, per ren que seja,
a Santa Maria ir

Que o non visse, macar quisesse,


por en guisaron que non podesse
a Santa <Maria ir>
Nen o viss eu nen o tant amasse,
pois mi Deus deu quen me non leixasse
a Santa Maria <ir>

10

Des que o vi en Julhan un dia,


ja me non leixan como soa
a Santa Maria ir

15

B 1131-1132 f. 242r V 723 f. 115v


4 Poys is written after a space, at end of v. 3 in B; in V, alone at beginning of fourth line
grisar V

358

del] dele V : dee B

8 gsar B :

500 Cantigas d Amigo

PERO DE VEER 5

Assanhei me vos, amigo, per ba fe, con sandece


como se molher assanha a quen lho nunca merece,
mais, se mi vos assanhei,
desassanhar mi vos ei

B 1133 f. 242r V 724 f. 115v


1 boa V

sdice B : s dia or sdice V : corr. Braga

2 moher B

4 De sassa nharmi B : de san ssanha rmi V

Lapa (1982: 183) wants long verses in the body of the strophe, short ones in the refrain (assuming we could
call it that in a text consisting of a single strophe).

359

500 Cantigas d Amigo

PERO DE VEER 6

Vejo vos, filha, tan de coraon


chorar tan muito que ei n pesar
e venho vos por esto preguntar
que mi digades, se Deus vos perdon,
por que mh andades tan trist e chorando
Non poss eu, madre, sempr andar cantando
Non vos vej eu, filha, sempre cantar
mais chorar muit e creo que por en
algun amigo queredes gran ben,
e dized ora, se Deus <vos> ampar,
por que mh an<dades tan trist e chorando
Non poss eu, madre, sempr andar cantando>

10

B 1134 f. 242r-v V 725 f. 115v


1 uos V : uo B 2 chorar Monaci : Charar B : charar V 3 e venho] eue~ho V : Queo B 4 mi] me B
nos B 7 eu] ea B1 8 creo scripsi : c BV2 9 Alguu~ B : alguu~ V 10 <vos> Nunes; cf. v. 4
1
2

V reads either eu with a malformed e or ou.


I read the abbreviation c here as standing for creo (Nunes, sensing the need for a verb, arbitrarily prints tenho).

360

uos V :

500 Cantigas d Amigo

BERNAL DE BONAVAL 1

Fremosas, a Deus grado, tan bon dia comigo,


ca novas mi disseron ca ven o meu amigo;
ca ven o meu amigo, tan bon dia comigo
Tan bon dia comigo, fremosas, a Deus grado,
ca novas mi disseron ca ven o meu amado;
fremosas, a Deus grado, ca ven o meu <amado>

Ca novas mi disseron que ven o meu amigo


e and end eu mui leda, pois tal mandad ei migo;
pois tal mandad ei migo ca <ven o meu amigo>
Ca novas mi disseron ca ven o meu amado
e and <end> eu mui leda, pois mig e<i> tal mandado;
pois mig e<i> tal mandado que ven o meu amado

10

B 1135 f. 242v V 726 ff. 115v-116r


1 grado V : grade B 2 diseron V : deseron B
meu(p) B 3 meu] mea B
amigue BV migo V
e tam
bom dia migo Braga
4 b B : ben V
E fmosas B : e frmosas V : e del. Varnhagen
6 E fmosas B :
efrmosas V : e del. Varnhagen
<amado> suppl. Braga 7, 12 que] fort. ca
7 amigue V 8 end] and B
10 disser B : diss ron V 11, 12 e<i> Nunes : e BV : Braga1 11 <end> suppl. Nunes; cf. v. 8
In both B and V the first strophe is copied in three long verses, the other strophes in short lines (but V has the
second half of our v. 4 and the first half of our v. 5 together on a single line). In B, Colocci has noted in the left
hand margin beside the first strophe 14 syl indicating that these are 14 syllable verses (13 in standard
modern notation). In V, in a similar position, Colocci has written 2ij which Indini (p. 148) thinks probably
refers to the possibility of dividing each long verse into two short ones. Cf. Lang (1894: cxviii), Nunes (vol. I,
p. 414), Lapa (1982: 183). Tavani (Rep.) offers three alternatives: 1:2 (aaa 131313); 2:2 (aaaa 13 13 6 6); and
225:1 (abcbbb 6 6 6 6 6 6). Indini opts for the last (pp. 147-148).
1

Cf. B 1140 / V 731 (Bonaval), v. 7 Pois eu migo seu mandado non ei, and note that in a similar phrase in B 1279 / V 885 (Codax)
v. 4, B and V read e, but N correctly has ei.

361

500 Cantigas d Amigo

BERNAL DE BONAVAL 2

Quero vos eu, mha irmana, rogar


por meu amig e quero vos dizer
que vos non pes de m el viir veer,
e ar quero vos d al desenganar:
se vos prouguer con el, gracir volo ei,
e, se vos pesar, non o leixarei

Se veer meu amig e vos for ben


con el, fiar m ei mais en voss amor
e sempre m end averedes melhor,
e ar quero vos dizer outra ren:
se vos prouguer con el, gracir volo ei,
<e, se vos pesar, non o leixarei>

10

Quando veer meu amigo, cousir


vos ei se me queredes ben, se mal,
e, mha irmana, direi vos log al,
ca non vos quero meu cor encobrir:
se vos prouguer <con el, gracir volo ei,
e, se vos pesar, non o leixarei>

15

B 1136 f. 242v V 727 f. 116r


4 dal Nunes (cf. vv. 10, 15) : del V : de B
uolo B : uole V

362

desanganar B

8 uoss V : noss ? B

9 m end] meu d BV

11

500 Cantigas d Amigo

BERNAL DE BONAVAL 3

Ai fremosinha, se ben ajades,


longi de vila, quen asperades?
Vin atender meu amigo
Ai fremosinha, se gradoedes,
longi de vila, quen atendedes?
Vin atender <meu amigo>

Longi de vila, quen asperades?


Direi vol eu, pois me preguntades:
vin atender <meu amigo>
Longi de vila, quen atendedes?
Direi vol eu, poilo non sabedes:
vin atender meu <amigo>

10

B 1137 ff. 242v-243r V 728 f. 116r


1, 4 fremosmha V

11 uo leu V : u9 leu B

363

500 Cantigas d Amigo

BERNAL DE BONAVAL 4

Pois mi dizedes, amigo, ca mi queredes vs melhor


de quantas eno mundo son, dizede, por Nostro Senhor,
se mi vs queredes gran ben, como podedes <ir> daquen?
E, pois dizedes ca poder non avedes d al tant amar
come min, ai meu amigo, dizede, se Deus vos ampar,
se mi vs queredes <gran ben, como podedes ir daquen>?

E, pois vos eu ouo dizer ca non amades tan muit al


come mi, dized, amigo, se Deus vos lev a Bonaval,
se mi vs queredes <gran ben, como podedes ir daquen>?
Por que o sempre dizer, du ome muit amou molher,
que se non podia end ir, pesar mh , se eu non souber:
se mi vs queredes <gran ben, como podedes ir daquen>?

10

B 1138 f. 243r V 729 f. 116r-v


3 como] e como uos V : E eo mo vos B
: onco B
muytal B : muyta(m)al V

<ir> como podedes daquen? Nunes

<ir> daquen? ego1

7 ouzo V

In both B and V the text is copied in strophes of 6 lines each; in neither, however, would the space available
have sufficed to copy the text in long lines. Cf. the remarks of Indini (p. 158), who follows the lay-out of the
MSS despite the resultant metrical irregularities. Tavani (Rep.) again offers three possibilities (26:1, 37:2 and
244:2,4,6 [followed by Indini]). Lapa (1929a: 325) takes the form to be aaBB.
1

Though unconvinced by Nunes emendation (accepted by Lapa and Indini), I do feel the need (not shared by Braga and
Machado) for the infinitive ir (cf. v. 11). My suggestion would make the refrain 16 syllables and the overall form would be
aaB 16 16 16.

364

500 Cantigas d Amigo

BERNAL DE BONAVAL 5

Se veess o meu amigo a Bonaval e me visse,


vedes como lh eu diria, ante que m eu del partisse:
Se vos fordes, non tardedes tan muito como soedes;
diria lh eu: Non tardedes, amigo, como soedes
Diria lh eu: Meu amigo, se vs a min muit amades,
fazede por mi atanto, que ba ventura ajades:
se vos fordes, non tardedes tan muito como soedes;
diria lh eu: Non tardedes, <amigo, como soedes>
Que leda que eu seria, se veess el falar migo,
e, ao partir da fala, diria lh eu: Meu amigo,
se vos fordes, non tardedes tan muito como soedes;
diria lh eu: Non tardedes, <amigo, como soedes>

10

B 1139 f. 243r V 730 f. 116v


7 rardedes B

9 que2] q V : n B

On the strophic form, see Lapa 1929a: 305-306; Tavani, Rep., p. 17; Indini, pp. 80, 162.

365

500 Cantigas d Amigo

BERNAL DE BONAVAL 6

Diss a fremosa en Bonaval assi:


Ai Deus, u meu amigo daqui
de Bonaval?
Cuid eu, coitad no seu coraon,
por que non foi migo na sagraon
de Bonaval

Pois eu migo seu mandado non ei,


ja m eu leda partir non poderei
de Bonaval
Pois m aqui seu mandado non chegou,
muito vin eu mais leda ca me vou
de Bona<val>

B 1140 f. 243v V 731 f. 116v

366

10

500 Cantigas d Amigo

BERNAL DE BONAVAL 7

Rogar vos quer eu, mha madre <e> mha senhor,


que mi non digades oje mal, se eu for
a Bonaval, pois meu amig i ven
Se vos non pesar, mha madre, rogar vos ei,
por Deus, que mi non digades mal, e irei
a Bonaval, pois meu <amig i ven>

B 1141 f. 243v V 732 f. 116v


1 qreu B : querou V : quer<o> eu Nunes
mal 3, 6 BV begin new line after Bonaval

madre <e> ego : madre BV : madr e edd. 2, 5 BV begin new line after

One could lay the poem out according to the rhyme pattern ababC, scanning 12 9 3 4 6 (with breaks after
mal in vv. 2 and 5 and after Bonaval in vv. 3 and 6), but I think it is more significant that the form can be taken
as a simple aaB strophe with internal rhymes. See Indini, ad loc.

367

500 Cantigas d Amigo

BERNAL DE BONAVAL 8

Filha fremosa, vedes que vos digo:


que non faledes ao voss amigo
sen mi, ai filha fremosa
E se vs, filha, meu amor queredes,
rogo vos eu que nunca lhi faledes
sen mi, ai <filha fremosa>
E al i de que vos non guardades:
perdedes i de quanto lhi falades
sen mi, <ai filha fremosa>

B 1141 bis f. 243v V 733 f. 116v


2 falades do V

368

5 falades B

7 guardedes B

8 lhi n falades BV : n del. Nunes

500 Cantigas d Amigo

JOHAN SERVANDO 1

Quand eu a San Servando fui un dia daqui


faze-la romaria e meu amig i vi,
direi vos con verdade quant eu del entendi:
muito venho pagada
de quanto lhi falei;
mais m el namorada
que nunca lhi guarrei
Que ba romaria con meu amigo fix,
ca lhi dix, a Deus grado, quanto lh eu dizer quix
e dixi lh o gran torto que sempre dele prix:
muito venho pagada
de quanto lhi fa<lei;
mais m el namorada
que nunca lhi guarrei>
U el falou comigo, disse m esta razon:
por Deus, que lhi faria? e dixi lh eu enton:
Averei de vs doo <e>no meu coraon;
mui<to venho pagada
de quanto lhi falei;
mais m el namorada
que nunca lhi guarrei>
Nunca m eu desta ida acharei se non ben,
ca dix a meu amigo a coita n que me ten
o seu amor, e cuido que vai ledo por en:
muito venho pagada
<de quanto lhi falei;
mais m el namorada
que nunca lhi guarrei>

10

15

20

25

B 1142 ff. 243v-244r V 734 f. 117r


5, 12, 19, 26 de BV, Monaci : por Nunes; cf. v. 12 8 bona V
fix scripsi1 : fiz BV 12 de] Pr B : pr V (cf. v. 5) 16 fort.
lh i
entou BV 17 <e>no Nunes 23 coyta n distinx. Monaci : coytan V : coyt B 25 uenho V : uenha B
Both MSS present our vv. 8-10 in long lines but the rest, including the refrain, in short lines. Monaci may be
right to print the text in long verses throughout, including the refrain. Michalis (vol. II, p. 882) prints long
verses, while Nunes (repenting, vol. III, p. 317) and Lapa (1982: 184) recommend them, at least for the body
of the strophe.
1

See note on B 683 / V 285 (J. S. Coelho), vv. 5, 11.

369

500 Cantigas d Amigo

JOHAN SERVANDO 2

Ir se quer o meu amigo,


non me sei eu del vingar,
e, pero mal est migo,
se me lh eu ant assanhar,
quando m el sanhuda vir,
non s ousar daquend ir
Ir se quer el daqui cedo
por mi non fazer companha,
mais, pero que non medo
de lhi mal fazer mha sanha,
quando m el sa<nhuda vir,
non s ousar daquend ir>
Foi el fazer noutro dia
oraon a San Servando
por s ir ja daqui sa via,
mais, se m eu for assanhando,
quando m el sanhuda <vir,
non s ousar daquend ir>

10

15

B 1143 f. 244r V 735 f. 117r


4 assanar B

6 usara B

Michalis (vol. II, p. 882) and Lapa (1982: 184) favor long lines (at least for the body of the strophe) and
Nunes (vol. III, p. 317) repents having printed short lines. But in the absence of direct manuscript evidence
and of any indication by Colocci, it may be prudent not to insist. The form can also be taken as aaB or aaBB.

370

500 Cantigas d Amigo

JOHAN SERVANDO 3

A San Servand en oraon


foi meu amig e, por que non
foi e<u>, choraron des enton
estes meus olhos con pesar
e non os poss end eu quitar
estes meus olhos de chorar

Pois que s agora foi daqui


o meu amig e o non vi,
filharon s a chorar des i
estes meus olhos con pesar
e non os poss end eu quitar
<estes meus olhos de chorar>

10

B 1144 f. 244r V 736 f. 117r


1 en] e~ B : eu V

2 n (foy) B

3 e<u> Monaci : e BV

5, 11 non9 V : nou9 B

end] and B

8 o] illeg. V

371

500 Cantigas d Amigo

JOHAN SERVANDO 4

A San Servando foi meu amigo


e por que non veo falar migo
direi o a Deus
e chorarei dos olhos meus
Se o vir, madre, serei cobrada
e por que me te~edes guardada
direi o a Deus
e chorarei <dos olhos meus>
Se m el non vir, ser por mi morto,
mais, por que m el fez<o> tan gran torto,
direi o a Deus
e cho<rarei dos olhos meus>

10

B 1145 f. 244r V 737 f. 117v


2 ueo B : ue(i)o V 3-4 one long line BV1 4 dos] d9 V : ds B 5 Seo(i) ? V 6 tee~des BV : teendes Braga, Nunes
9 Se B : e se V : E se Monaci
pr B : pre V 10 possis el<e> (servato fez tan)
fez<o> supplevi : fez BV t BV
2
: <a>tan Nunes
1
2

Similarly our vv. 7-8 and 11-12.


Neither atan nor fezo is found in the cantigas d amigo of our poet (but we find the variation quis / quiso in B 1143 bis / V 746).

372

500 Cantigas d Amigo

JOHAN SERVANDO 5

Ora van a San Servando donas fazer romaria


e non me leixan con elas ir, ca log al iria,
por que ven i meu amigo
Se eu foss en tal companha de donas, fora guarida,
mais non quis oje mha madre que fezess end eu a ida,
por que ven i meu a<migo>

Tal romaria de donas vai al que non par


e fora oj eu con elas, mais non me queren leixar,
por que ven i <meu amigo>
Nunca me mha madre veja, se dela non for vingada,
por que oj a San Servando non vou, e me ten guardada,
por que ven i <meu amigo>

10

B 1146 f. 244r-v V 738 f. 117v (cf. B 1146 bis / V 749)1


1 O (o)ra B

4 eu] en V

7 n V : no B

11 N B : no V

Short lines in BV; Monaci prints long verses. See the note on the other version (following B 1147 bis / V 750).
1

These two versions, both attributed to Johan Servando, of what is basically the same poem, provide an opportunity to
see how a text could be altered, whether by the poet himself, by a performer, or perhaps through oral or written transmission.
Michalis (vol. II, p. 882) and Lapa (1982: 184) would print long lines.

373

500 Cantigas d Amigo

JOHAN SERVANDO 6

A San Servand, u ora van todas orar,


madre velida, por Deus vin volo rogar
que me leixedes al ir
a San Servand e, se o meu amigo vir,
leda serei, por non mentir

Pois mi dizen do meu amigo ca i ven,


madre velida e senhor, faredes ben
que me <leixedes al ir
a San Servand e, se o meu amigo vir,
leda serei, por non mentir>

10

Pois todas i van de grado oraon fazer,


madre velida, por Deus venho volo dizer
que me leixedes al ir
<a San Servand e, se o meu amigo vir,
leda serei, por non mentir>

15

B 1147 f. 244v V 739 f. 117v


12 hypermetric

uolo BV : fort. vos scribendum

In B Colocci has written 14 syll. in the left hand margin beside the first strophe just beneath the number
(1147) and 14 syllab at the bottom of f. 244va. This, though arguably a slip up on Coloccis part, draws
attention to a metrical problem: whereas vv. 1-2, and 6-7 have 12 syllables, v. 12 must scan 13 syllables and
v. 11 can be so scanned (if we observe hiatus between grado and oraon). If we add a paragogic e to vv. 11 and
12 we would then get up to Coloccis 14. The question remains open.

374

500 Cantigas d Amigo

JOHAN SERVANDO 7

Se meu amig a San Servando for


e lho Deus guisa polo seu amor,
i-lo quer eu, madre, veer
E se el for, como me demandou,
a San Servando, u m outra vez buscou,
i-lo quer eu, <madre, veer>

O meu amigo, que mi vs tolhedes,


pero m agora por el mal dizedes,
i-lo quer eu, <madre, veer>

B 1148 f. 244v V 740 f. 117v


2 guisa scripsi : aguisa B : aguysa V1
e lho Deus aguysa por seu amor Monaci
: ei BV : eu Monaci 6 hylo B : dylo V 7-9 om. B2 9 dylo V

3 Hylo B : dylo V

4 el Nunes

The verse is a syllable long and aguisa is suspect. There are three other attestations of non-reflexive finite forms of aguisar
in the cantigas damigo, the normal verb being guisar (cf. note on B 686 / V 288 [J. S. Coelho], v. 3). (There is also one case of
the reflexive aguisar se in B 256, v. 8 [Queimado]). In B 1168 / V 774, v. 7 (Bolseiro) we find desaguisado in a hypermetric verse
where we should read desguisado. Elsewhere Johan Servando uses guisaria in B 1152 / V 745, v. 6 (refrain).
2
In V these lines read:
O meu amigo qmi uos tolhedes
po magora por el mal dizedes
dylo quereu

375

500 Cantigas d Amigo

JOHAN SERVANDO 8

Mha madre velida, e non me guardedes


d ir a San Servando, ca, se o fazedes
morrerei d amores
E non me guardedes, se vs ben ajades,
d ir a San Servando, ca, se me guardades,
morrerei <d amores>

E, se me vs guardades d atal perfia


d ir a San Servando fazer romaria,
morrerei <d amores>
E, se me vs guardades, [eu] ben volo digo,
d ir a San Servando veer meu amigo,
morrerei <d amores>

10

B 1149 ff. 244v-245r V 741 ff. 117v-118r


6 Moirerey B : morrey V1 after 6 B has three spurious lines2
BV : secl. Monaci
eu seclusi
1
2

7 vs Nunes (cf. v. 10) : n BV

Cf. v. 12, where V has morrrey.


In B the poem is presented in 5 strophes, due to an evident error. After v. 6 we find:
Esseme n guardades datal perfia
Dir a s seruando ca seme guardades
Moirerey
Esseme(l) n guardades datal perfia
Dir a s serudo fazer romaria
Moirerey

376

10 hypermetric

uos

500 Cantigas d Amigo

JOHAN SERVANDO 9

Triste and eu velida, e ben volo digo,


por que mi non leixan veer meu amigo;
poden m agora guardar,
mais non me partirn de o amar
Pero me feriron por el noutro dia,
fui a San Servando, se o ve<e>ria;
poden m agora <guardar,
mais non me partirn de o amar>
E, pero me guardan, que o <eu> non veja,
esto non pode seer per ren que seja;
poden m agora <guardar,
mais non me partirn de o amar>

10

[E] Muito me poden guardar,


e non me partirn d<e> o amar

B [1149 bis] f. 245r V 742 f. 118r


3 magora guardar BV : m agor aguardar distinx. Monaci 6 ve<e>ria Nunes (III, 323; cf. Monaci 1875b: 24) : ueria
BV 9 me guardan Lapa : maguard BV : maguardam Monaci
que o <eu> non veja Nunes (III, 322)1 : qo n
ueia B : q o n ueia V 13 hypermetric
E seclusi 14 d<e> o Braga (cf. v. 4) : do BV2
1

For the relative positions of o and eu in subordinate clauses, cf. (among the cantigas d amigo of Servando) B 1152 / V 745,
v. 7 que o eu vi and B [1145 bis] / V 748, v. 2 des que o eu vi.
2
Cf. v. 4. de is not elided before the pronouns o, os, a, as (Nobiling 1907b: 349; Cunha 1982: 14, 25, 81).

377

500 Cantigas d Amigo

JOHAN SERVANDO 10

Foi s agora meu amig e por en


mi jurado que polo meu ben
me quis e quer mui melhor d outra ren,
mais eu ben creo que non st assi,
ante cuid eu que moira el por mi
e eu por el, en tal ora o vi
Quando se foi, viu me triste cuidar,
e logo disse, por me non pesar,
que por meu ben me soube tant amar,
mais eu ben <creo que non st assi,
ante cuid eu que moira el por mi
e eu por el, en tal ora o vi>
Aquel dia que se foi, mi jurou
que por meu ben me sempre tant amou
e amar, pois migo comeou,
mais eu ben creo que non st assi,
<ante cuid eu que moira el por mi
e eu por el, en tal ora o vi>
Par San Servando, sei que ser assi,
de morrer eu por el e el por min

10

15

20

B 1150 f. 245r V 743 f. 118r


5 moyra Monaci : moyta BV 9 soube B : semp V cf. v. 14
tt amar B : tantam(u) ? V (Monaci reads cancelled u)
after 9 (eamara poys migo comeou) V on a separate line 10 ben B : b (cr) V 13 iurou B : uiron V 14 me om. B
v. 7 triste: adverbial.

378

500 Cantigas d Amigo

JOHAN SERVANDO 11

Fui eu a San Servando por veer meu amigo


e non o vi na ermida nen falou el comigo,
namorada
Disseron mi mandado do que muito desejo
ca verria a San Servando e, pois eu non o vejo,
namorada

B 1151 f. 245r V 744 f. 118r


1 Fuy V : Foy B

3 incomplete?

4 do Nunes : de BV

deseio V : deseyo B

In BV, vv. 1-2 are copied in long lines, vv. 4-5 in short ones. Cf. Lang (1894 : cxviii), Michalis (vol. II, p. 883),
Nunes (vol. I, p. 414, vol. III, p. 324) and Lapa (1982 : 184). In v. 5 we scan 13 eliding both verria a and Servando
e (15 if we observe hiatus twice).

379

500 Cantigas d Amigo

JOHAN SERVANDO 12

Diz meu amigo que lhi faa ben,


mais non mi diz o ben que quer de mi<n>;
eu por ben tenho de que lh aqui vin
polo veer, mais el assi non ten,
mais, se soubess eu qual ben el querria
aver de mi, assi lho guisaria
Pede m el ben, quant que o eu vi,
e non mi diz o ben que quer aver
de min, e tenh eu que d<e> o veer
lh mui gran ben, e el non ten assi,
mais, <se soubess eu qual ben el querria
aver de mi, assi lho guisaria>
Pede m el ben, non sei en qual razon,
pero non mi diz o ben que querr
de min; e tenh eu, de que o vi ja,
que lh <mui> gran ben, e el ten que non,
mais, se sou<bess eu qual ben el querria
aver de mi, assi lho guisaria>
Par Servand, e assanhar m ei un dia,
se m el non diz qual ben de min querria

10

15

20

B 1152 f. 245r-v V 745 f. 118r-v


2 mi<n> Monaci : mi BV1 3 eu] E B 5 qrria V : qria B : queria Nunes 6 mi BV : mi<n> Monaci 7 Pode B
8 me B
que] q B : q(r) V 9, 15 tenh] tenlh B 9 d<e> o Nunes : do BV 10 lh scripsi : Le B : he V
gram B : qn V ten B : tenh V 13 non] n B : son V 14 dizo B : digo V 15 de2] oe V 16 <mui> supplevi;
cf. v. 10
ben om. B 19 Servand, e distinxi : sude B : seruande V2 20 mi~ V : mi B
1
Both MSS have mi here and in v. 6, but in v. 9 B has mi~ and V min, and in v. 15 both read mi~. In v. 20 V offers mi~ against Bs
mi. Here (v. 2) we should probably restore the nasal (to rhyme with vin v. 7). In v. 6 the only basis for doing so would be to
avoid admitting both forms in the same text, but note how Servando uses both forms in B 1145 bis / V 748, vv. 2-3, 5-6, and
19-20.
2
The conjunction e frequently introduces exclamations and questions. Monacis emendation of this verse Par <San> Servand!
assanhar-mey hun dia, printed by Nunes with minor graphic adjustments, should be rejected.

380

500 Cantigas d Amigo

JOHAN SERVANDO 13

Filha, o que queredes ben


partiu s agora daquen
e non vos quiso veer,
e ides vs ben querer
a quen vos non quer veer?

Filha, que mal baratades,


que o sen meu grad amades,
pois que vos non quer veer,
e ides vs ben <querer
a quen vos non quer veer>?

10

Por esto lhi quer eu mal,


mha filha, e non por al,
por que vos non quis veer,
e ides vs ben querer
<a quen vos non quer veer>?

15

Andades por el chorando


e foi ora a San Servando
e non vos quiso veer,
e ides vs ben querer
<a quen vos non quer veer>?

20

B 1143 bis f. 245v V 746 f. 118v


2 partui V

d aquen Monaci : de que~ B : de quen V

381

500 Cantigas d Amigo

JOHAN SERVANDO 14

Disseron mi ca se queria ir
o meu amigo, por que me ferir
quiso mha madr, e, se m ante non vir,
achar s end el mal, se eu poder,
se ora for sen meu grad u ir quer,
achar s ende mal, se eu poder
Torto mi fez que m agora mentiu;
a veer m ouv e pero non me viu,
e, por que m el de mandado saiu,
achar s end el mal, <se eu poder,
se ora for sen meu grad u ir quer,
achar s ende mal, se eu poder>
El me rogou que lhi quisesse ben,
e rogo a Deus que lhi dia por en
coitas d amor, e, pois s el vai daquen,
achar s <end el mal, se eu poder,
se ora for sen meu grad u ir quer,
achar s ende mal, se eu poder>
A San Servando foi en oraon
eu, que o viss, e non foi el enton
e por atanto, se Deus mi perdon,
achar s en<d el mal, se eu poder,
se ora for sen meu grad u ir quer,
achar s ende mal, se eu poder>

10

15

20

B 1144 bis f. 245v V 747 f. 118v


6 e~de B : ende V : endel Braga1 8 ouve, pero Monaci 14 lhi] lh B (with a stroke through the top of both letters) : lh V
: corr. Monaci 15 vai Monaci : uoi B : uoj V 20 en Monaci : eu ? BV 21 pdon V : pardon B
v. 14 dia: a rare variant form (in Galego-Portuguese lyric) of the pres. subjunctive, 3rd pers. sing. of dar. Cf. CSM
378.20.
1

Braga (followed by Nunes) emends to make the third verse of the refrain (copied in full in the MSS only here) identical to
the first, but the verse scans and makes sense as is.

382

500 Cantigas d Amigo

JOHAN SERVANDO 15*

O meu amigo, que me faz viver


trist e coitada des que o eu vi,
esto sei ben, que morrer por mi,
e, pois eu logo por el ar morrer,
maravilhar s n todos d atal fin
quand eu morrer por el e el por min
Vivo coitada, par Nostro Senhor,
por meu amigo, que me non quer ja
valer, e sei que <por mi> morrer,
mais, pois eu logo por el morta for,
mara<vilhar s n todos d atal fin
quand eu morrer por el e el por min>
Sabe mui ben que non de guarir
o meu amigo, que mi faz pesar,
ca morrer, non o meto en cuidar,
por mi, e, pois m eu por el morrer vi<r>,
maravilhar s n todos d atal fin
<quand eu morrer por el e el por min>
Por San Servando, que eu rogar vin,
non morrer meu amigo por min

10

15

20

B 1145 bis ff. 245v-246r V 748 ff. 118v-119r


4 ar] al B 9 e sey q BV : e <ben> sey <eu> que Monaci : e sei <mui ben> que Nunes
<por mi> supplevi;
cf. vv. 3, 6, 12, 15-16, 18, 20 15 meto en cuidar] meto eu e~ cuydar B : meto eu en cuydar V : eu secl. Monaci, del.
Nunes (meten cuidar) 16 vi<r> Monaci : ui BV 17 fin] fuj V

383

500 Cantigas d Amigo

JOHAN SERVANDO *16

Ir vos queredes, amigo,


e ei end eu mui gran pesar,
ca me fazedes trist andar
por vs, eu ben volo digo,
ca non ei sen vs a veer,
amigo, ond eu aja prazer;
e com ei sen vs a veer
ond eu aja nen un prazer?
E ar direi vos outra ren:
pois que vs vos queredes ir,
meu ami<g>, e de mi partir,
perdud ei eu todo meu ben,
ca non ei sen vs <a veer,
amigo, ond eu aja prazer;
e com ei sen vs a veer
ond eu aja nen un prazer>?
Chorarn estes olhos meus,
pois vos ides sen meu grado;
por que mh andades irado?
mais ficade migo, por Deus,
ca non ei sen vs <a veer,
amigo, ond eu aja prazer;
e com ei sen vs a veer
ond eu aja nen un prazer>?

10

15

20

A San Servand irei dizer


que me mostre de vs prazer

B 1147 bis f. 246r V 750 f. 119r


2 end] and B 3 ca] Ea B 6, 8 aja Braga : aiha BV : ajha Monaci 10 vs vos Monaci : uos uos BV 11 ami<g>
pr V : par B 26 mostr V
Monaci : ami B : a mi V 18 uos BV : vs Monaci
se~ V : se B 20 ficad V : ficado B
: monstre ? B

384

500 Cantigas d Amigo

JOHAN SERVANDO (appendix)

Donas van a San Servando muitas oj en romaria,


mais non quis oje mha madre que foss eu i este dia,
por que ven i meu amigo
Se eu foss en tal companha de donas, fora guarida,
mais non quis oje mha madre que end eu fezesse a ida,
por que ven i <meu amigo>

Atal companha de donas vai al que non par,


e fora m eu oje con elas, mais non me queren leixar,
por que ven i meu amigo

B 1146 bis f. 246r V 749 f. 119r (cf. B 1146 / V 738)


2 eu] ou B

4 in B, after cpanha where there is a line break, Colocci has written de donas fora on the same line1

To the left of the incipit and at the bottom of f. 246ra Colocci has written 16. syll. In B the first strophe is
copied in two long lines and a refrain, as here (in V, after the first line, the scribe gives up this procedure, for
want of space), while the remaining strophes are copied in short lines.
1

Colocci apparently meant to indicate that the verse does not end at the line-break.

385

500 Cantigas d Amigo

JOHAN ZORRO 1

Quen visse andar fremosi~a


com eu vi, d amor coitada
e tan moito namorada
que chorando assi dizia:
Ai amor, leixedes m oje de so lo ramo folgar,
e depois treides vos migo meu amigo demandar
Quen visse andar a fremosa
com eu vi, d amor chorando
e dizendo e rogando
por amor da Gloriosa:
Ai amor, leixedes <m oje de so lo ramo folgar,
e depois treides vos migo meu amigo demandar>
Quen lhi visse andar fazendo
queixumes d amor d amigo
que avia sempre sigo
e chorando assi dizendo:
Ai amor, leixedes m o<je de so lo ramo folgar,
e depois treides vos migo meu amigo demandar>

10

15

B 1148 bis f. 246r-v V 751 f. 119r-v


1 uise B : uile V
fremosi~a Cunha : fremosinha BV, def. Lapa (1982: 153) 3 et t V : Er ? B
moyto V :
muyto B, Cunha 4 asy B : asi V 7 uise BV 8 eu] eo B chorado V 10 da] de B
glorsa B : glosa V 13
lhi B : lhy V : lh y Braga
uis(s)e B : uile V 15 avia correxi : ama BV1
sempr B : sep V 16 e] & B : om. V
In BV vv. 5-6 are copied on four short lines. Michalis (vol. II, p. 880, n. 3) prints long verses and Lapa (1929:
97) approves, while Cunha (1999: 234) concedes that this must have been the disposio originria do
cantarcilho.
1

The correction is paleographically simple and rectifies sense, syntax and meter, yet has been overlooked (Nunes prints
am<or> ; Cunha, ama <e>). The error m for ui (which is common, as Cunha himself observes elsewhere [1986: 78]) occurs
among the cantigas d amigo of Zorro in B 1154 / V 756, v. 6 (e~uiou B : ~emou V). Cf. B 640 / V 241 (Pae Soarez), v. 16, where V
correctly has auia while B has ama; in the version of the same text attributed to Coton (B 827 / V 413) both MSS have auya.
The antecedent of que is amor (amor ... / que avia sempre sigo); cf. B 930 / V 518 (Roi Fernandiz), v. 1 amor ei migo.

386

500 Cantigas d Amigo

JOHAN ZORRO 2

Os meus olhos e o meu coraon


e o meu lume foi se con el rei
Quen st, ai filha, se Deus vos perdon?
que mho digades, gracir volo ei
Direi vol eu e, pois que o disser,
non vos pes, madre, quand aqui veer
Que coit ouv ora el rei de me levar
quanto ben avia nen ei d aver?
Non vos ten prol, filha, de mho negar;
ante volo terr de mho dizer
Direi vol eu <e, pois que o disser,
non vos pes, madre, quand aqui veer>

10

B 1149 bis f. 246v V 752 f. 119v


1 Os] O V
e] & B : om. V 3 perd V : pardon B 4 uolo B : uol V 5, 11 direy V : Virey B 5 diser V : dizer B
7 coytouvora Braga : coytau uora V : coita uora B
me] mhe V 8 avia] auia ? B : aina ? V

387

500 Cantigas d Amigo

JOHAN ZORRO 3*

Per ribeira do rio


vi remar o navio
e sabor ei da ribeira
Per ribeira do alto
vi remar o barco
e sabor ei da ribei<ra>

Vi remar o navio,
i vai o meu amigo
e sabor ei <da ribeira>
Vi remar o barco,
i vai o meu amado
e sabor ei <da ribeira>

10

I vai o meu amigo,


quer me levar con sigo
e sabor ei <da ribeira>

15

I vai o meu amado,


quer me levar de grado
e sabor ei <da ribeira>

B 1150 bis f. 246v V 753 f. 119v


1 do] de V 2, 7, 10 remar] temar V
Vay meu amigo) B on a separate line
1

Verses 5 and 10 scan a syllable short.

388

5, 10 fort. <Eu> vi1

6 e] & B : om. V

7 Vy B : V(A)y V

before 10 (Hi

500 Cantigas d Amigo

JOHAN ZORRO *4

El rei de Portugale
barcas mandou lavrare,
e l ir nas barcas sigo,
mha filha, o voss amigo
El rei portugueese
barcas mandou fazere,
e l ir nas barcas sigo,
<mha filha, o voss amigo>
Barcas mandou lavrare
e no mar as deitare,
e l ir <nas barcas sigo,
mha filha, o voss amigo>
Barcas mandou fazere
e no mar as metere,
e l ir <nas barcas sigo,
mha filha, o voss amigo>

10

15

B 1153 f. 247r V 755 f. 119v


2 laurare B : laurar V 3 ir Varnhagen : iram BV : iran def. Cunha1
sigo Braga : migo BV, def. Cunha2 4 ma B
o Nunes : e BV : e Cunha
voss] uoss BV : noss Cunha 5 portugeese V : portugale B 6 faze V : fa faze B
7 ir BV
migo BV 10 deytare~ BV 11 ira V : ir B 13 faze V : faz B 15 ir V : iram B
1

ir (Varnhagen; cf. Nunes, vol. III, p. 721) is the first of three interrelated corrections required by sense (the other two are
sigo for migo in this v. and o voss amigo for e voss amigo in v. 4). The transmitted text says My daughter and your (boy) friend
will go on the boats with me. But who would be talking to whom? The conventions of the cantiga d amigo lead us to assume
that the mother is telling her daughter: and, my daughter, on those boats your boyfriend will be going with him [the king].
This poem is preceded in BV by the cantiga d amor beginning En Lisboa sobrelo mare / barcas novas mandei lavrare, / ai mha senhor
velida. The use of a male speaker there may have thrown off the scribe of BVs source-text here.
2
sigo (Braga; cf. Nunes, vol. III, p. 721; migo in vol. II) would refer to the king, subject of the first clause. For other examples
cf. B 1249 / V 854 (Lopo), vv. 3 (ca [scil. el rei] levou sigo o meu coraon) and 5 (se o el rei sigo non levasse); and B 704 / V 305
(Cogominho), v. 10 (dos que el rei levou sigo). Elsewhere migo must be corrected to sigo in B 747 / V 349 (Guilhade), vv. 3-4 amigas,
ten meu amigo / amiga na terra sigo.

389

500 Cantigas d Amigo

JOHAN ZORRO 5

Cabelos, los meus cabelos,


el rei me enviou por elos,
<ai> madre, que lhis farei?
Filha, dade os al rei
Garcetas, las mhas garcetas,
el rei m enviou por elas,
<ai> madre, que lhis farei?
<Filha, dade as al rei>

B 1154 f. 247r V 756 f. 120r


1 Cabelos] Cabelas V
me9 V : mr9 ? B 2 e~uiou B : enuion V 3 <ai> supplevi1
q lhys farey madre V :
Q lhis farey madre (filha da deos) B : transpos. Braga2 4 al rei scripsi (cf. Cunha 1982: 115-116) : a el Rey B : a el
rey V 5 Garcetas B : Garzetas V with z corrected from g 6 enviou Monaci : e~uio B : e~mo V 7 Q lhis farey
madre B : q lhys farey madre V 8 om. BV cf. v. 4
1

All editors transpose the MSS que lhis farei, madre for the sake of rhyme, but then scrupulously leave the verse a syllable
shorter than v. 4. Elsewhere in the cantigas damigo of Zorro we find the exclamation ai in B 1148 bis / V 751, v. 5 (ai amor) and
B 1149 bis / V 752, v. 3 (ai filha). The exclamation ai madre is common (we find it, for instance, in eight incipits) and seems
particularly appropriate here both to the meter and to the girls mood.
2
The transposition produces a strophe of the form aaBB (Tavani, Rep. 37:57). For those who would maintain the text of BV
as is, there is at least one cantiga d amigo with the rhyme scheme aaBC (B 739 / V 341 [Baian]). Cf. Tavani, Rep. 47:3 (the other
three examples he gives are problematic).

390

500 Cantigas d Amigo

JOHAN ZORRO 6

Pela ribeira do rio


cantando ia la dona virgo
d amor:
Venhan-nas barcas polo rio
a sabor

Pela ribeira do alto


cantando ia la dona d algo
d amor:
<Venhan-nas barcas polo rio
a sabor>

10

B 1155 f. 247r V 757 f. 120r


2 la] ia B virgo] ugo B : ugo V 3-6 on two lines, with a break after barqs BV
as Michalis (II, 880) 4 rio] mo V 7 ia] ya V : om. B

3, 8 damor V : Namor B

4, 9 nas]

The verses in the body of the strophe apparently scan 7 8. On the basis of vv. 30-31 of Airas Nunes pastorela
(B 868, 869, 870 / V 454) Pela ribeira do rio / cantando ia la virgo we might be tempted to emend here and read la
virgo in v. 2 and la dalgo in v. 7 (with hiatus cantando | ia). Compare B 1157 / V 759 vv. 11 (a virgo) and 15 (a d algo).
But the difference in scansion, since it is regular, may reflect the use of two different melodies in the body of
the strophe, one for I.1 and II.1 and another for I.2 and II.2 (see M. P. Ferreira 2000).

391

500 Cantigas d Amigo

JOHAN ZORRO 7

Mete el rei barcas no rio forte;


quen amigo , que Deus lho amostre;
al vai, madre, o<n>d ei suidade
Mete el rei barcas na Estremadura;
quen amig , que Deus lho aduga;
al vai, madre, <ond ei suidade>

B 1156 f. 247r V 758 f. 120r


3 o<n>d ei corr. Nunes : odey B : o dey V 4 est / madura V : + madura B, spatio relicto 5 quen] que~ V : om. B
Deus] ds B : d V 6 Ala B : na V mad( ) ? V Dopo il d vi una lettera cancellata che non si distingue pi. (Monaci)

392

500 Cantigas d Amigo

JOHAN ZORRO 8

Jus a lo mar e o rio


eu namorada irei
u el rei arma navio,
amores, con vusco m irei
juso a lo mar e o alto
eu namorada irei
u el rei arma o barco,
amores, con vusco m irei
u el rei arma navio
eu namorada irei
pera levar a virgo,
amores, con vusco m irei
u el rei arma o barco
eu namorada irei
pera levar a d algo,
amores, con vusco m irei

10

15

B 1157 f. 247r-v V 759 f. 120r


1 e BV : e Michalis (II, 929) : Nunes1 2 eu] e ie V
namorado Monaci (1873: 15-16)2
3, 9 arma <o> navio Michalis 7 Rey B : fey V 11, 15 leuar BV : levar<des> Michalis

3, 7, 9, 13 aima B

vv. 11, 15: meter points to a problem, though sense is satisfactory. We can even the scansion by reading
levar<e> in both verses. Michalis wants levar<des> both metri causa and to clear the girl herself from any role in
transporting the virgo (whoever she is, wherever bound). That scruple aside, one might be tempted to emend
boldly to por levar a <dona> virgo and por levar a <dona> d algo, respectively (cf. B 1155 / V 757, vv. 2 and 7 [and
note ad loc.]).
1

Michalis reads Jus a lo mar e o rio. Nunes prints Jus a lo mar o rio but retracts (vol. III, p. 336; cf. Bell 1920: 62). Tavani (Rep.)
accepts , Cunha prints e. Our perception of syntactic links between odd and even (varying and unvarying) verses and our
assignment of verses to speakers both weigh in this decision. I believe there is only one speaker: the girl.
2
Monaci prints namorado and considers this a cantiga d amor: il cod. ha namorada, ma come si concilia coi vv. 11 e 15?
(1873: 31).

393

500 Cantigas d Amigo

JOHAN ZORRO 9

Pela ribeira do rio salido


trebelhei, madre, con meu amigo;
amor ei migo que non ouvesse,
fiz por amigo que non fezesse
Pela ribeira do rio levado
trebelhei, madre, con meu amado;
amor ei <migo que non ouvesse,
fiz por amigo que non fezesse>

B 1158 f. 247v V 760 f. 120r


3 ey V : cy B
eio V

4 amigo que Nunes, Cunha : amig o que Michalis (II, 894), Lapa

fezesse V : tenesse B

5 rio]

The refrain is copied on four short lines in BV. Michalis (vol. II, p. 894, note 3) favors long verses and Lapa
(1982: 185) agrees. The verses in the body of the strophe scan 10 9 in both strophes, which might point to
two different melodies (cf. M. P. Ferreira 2000). Were we determined to even the meter, we could print Per for
Pela in v. 1 (citing B 1150 bis / V 753, vv. 1 and 6 Per ribeira do rio). Lapa (1929a: 314), stretching the other way,
prints con <o> meu amigo.
vv. 2, 6: trebelhei means played (here in an amorous
sense).

394

vv. 2, 6: trebelhei significa brinquei (aqui no sentido


amoroso).

500 Cantigas d Amigo

JOHAN ZORRO 10

Bailemos agora, por Deus, ai velidas,


so aquestas avelaneiras frolidas,
e quen for velida, come ns velidas,
se amigo amar,
so aquestas avelaneiras frolidas
verr bailar
Bailemos agora, por Deus, ai loadas,
so aquestas avelaneiras granadas,
e quen for loada, come ns loadas,
se amigo amar,
so aquestas avelaneiras granadas
verr bailar

10

B [1158 bis] ff. 247v-248r V 761 f. 120r-v


2 so aquestas] Daqstas B : daqstas V 3 fr B : fior V
come Lang (1894: lxxviii) : como BV1
uelidas B :
relidas V 5 frolidas] granadas V 7 por Deus] poids BV
louuadas BV 9 n9 V : u9 B
11 se V
vv. 4, 10: On the meter, see B 879 / V 462 (Airas Nunes).
1

Cunha defends como (p. 60), but both MSS have come in v. 9, and come is more common in brief comparisons, especially
those not governing a clause. In the imitation of this cantiga by Airas Nunes (B 879 / V 462) both MSS have como enos in v. 9.
Rather than citing that text to decide here, I would be tempted to use this one to emend there.

395

500 Cantigas d Amigo

ROI MARTIIZ DO CASAL 1

Dized, amigo, se prazer vejades,


vossa morte se a desejades,
pois non podedes falar comigo
Desejo, senhor, ben-no creades
Desejades? tan bon dia migo
pois que os meus desejos desejades
Dizede, amigo, se vos toda via
con a vossa morte prazeria
pois vivedes de min alongado
Praz, ai senhor, par Santa Maria,
Prazeria? Deus aja bon grado,
pois que vos do meu prazer prazeria
Dizede, amigo, se gradoedes,
a vossa morte se a queredes,
pois que vivedes de min tan longe
Quero, mha senhor, non duvidedes
Queredes? pois tan bon dia oje,
pois <que> o que eu quero vs queredes

10

15

B 1161 f. 248r V 764 f. 120v


3 fallar V 4 be~ no B 5 Dessesse iades B : dessese iades V 6 os me9 desseios B : os meus desse ios V
: o meu desejo Macchi
7 toda via transposui1 (cf. v. 8) : prazeria BV, edd. 8 prazeria transposui (cf. v. 7) :
podauya V : todauya B : todavia edd. 10 Praz, ai scripsi2 : prazr BV : Prazer Nunes : Praz er Macchi : vel possis Praz
<m> ai 11 bom V : boom B 12 que (cf. v. 6) : do BV : a Monaci 13 fort. Dized, <ai> amigo 14 uossa V
: nossa B 18 <que> supplevi; cf. vv. 6, 12 (and B 1027 / V 617 [Johan Airas], v. 7 que o que)
que eu] qeu V
: qu B
The strophic form is aababa, apparently scanning 10 9 9 9 9 10 (eliding Dizede, amigo in v. 7, but observing
hiatus Dizede, | amigo in v. 13). There is a combination triple dobre and mordobre, unique in the corpus of cantigas
d amigo, located (in each strophe) at the end of the 2nd verse, at the beginning of the 4th verse (mordobre), at the
beginning of the 5th verse and at the end of the 6th verse: I desejades / desejo; II prazeria / praz; III queredes / quero.
1

The disruption of the dobre pattern in vv. 7-8 in BV may be due to an earlier scribe who thought to better the word order,
while failing to notice the technique he was disrupting.
2
Macchi rejects the reading of Nunes (who assigns prazeria to the male speaker), pointing out that there are no examples in
medieval Galego-Portuguese texts of expressions like prazer... prazeria. But Macchis own solution (praz er) is highly improbable,
since ar and er are normally found only before verbs. On the other hand, Roi Marti~iz do Casal uses the exclamation ai three
times in his other two cantigas d amigo (B 1162 / V 765, vv. 1 and 4; B 1163 / V 766, v. 1). In this text we find senhor in v. 4 and
mha senhor in v. 16, so ai senhor here would vary the vocative once again.

396

500 Cantigas d Amigo

ROI MARTI IZ DO CASAL 2

Rogo te, ai amor, que queiras migo morar


tod este <te>mpo en quanto vai andar
a Granada meu amigo
Rogo te, ai amor, que queiras migo seer
tod este tempo en quanto vai viver
a Granada meu amigo

Tod este tempo en quanto vai andar


lidar con Mouros e muitos matar
a Granada meu amigo
Tod este tempo en quanto vai viver
lidar con Mouros <e> muitos prender
a Granada <meu amigo>

10

B 1162 f. 248r-v V 765 ff. 120v-121r


2 tod este <te>mpo (cf. vv. 5, 7, 10) : Tode stenpo B : tode stenpo V
quto B : qua mo V 3 (ag) amigo B
4 ay V : ey B 6 granada (meu amigo) B 7 andar Nunes (cf. v. 2) : morar BV1 8 com our9 B : con our9 V
muytus V : muyto B 10 tenpom ? B : tenpom V 11 c mo our9 V : como our9 B
<e> cf. v. 8
muitos]
misioo V : om. B
The meter of the verses in the body of the strophe is irregular. If we observe hiatus tempo | en in vv. 2, 5, 7 and
10, the verses outside the refrain scan, by strophes: 12 11; 12 11; 11 10; 11 10. But if we elide in those same
verses, taking tempo en as two syllables, the count becomes 12 10 for strophes I-II and evens out to 10 10 in III-IV. This would leave the first verse of the first two strophes two syllables longer than all the others, a
phenomenon which we also see in B 641 / V 242 (Torneol).
1

The emendation (adopted by Macchi), based on the parallelism with v. 2, seems required: andar / lidar con Mouros makes
sense whereas morar / lidar does not.

397

500 Cantigas d Amigo

ROI MARTIIZ DO CASAL 3

Muit ei, ai amor, que te gradescer


por que quiseste comigo morar
e non me quiseste desemparar
at que ven meu lum e meu prazer
e meu amigo, que se foi andar
a Granada por meu amor lidar
Amor, gradesco <te> mais d outra ren
des que se foi meu amigo daqui
que te non quiseste partir de min
at que veo meu lum e meu ben
e meu amigo, <que se foi andar
a Granada por meu amor lidar>
Nunca prenderei de ti queixume,
ca nun<ca> fuste de min partido
pois meu amigo foi daquend ido
at que ven meu ben e meu lume
e meu amigo, <que se foi andar
a Granada por meu amor lidar>
Pois me quiseste tan ben aguardar,
por Deus, non me leixes sen ti morar

10

15

20

B 1163 f. 248r V 766 f. 121r


1 Muit ei] Muytey(mi) V : Murey B
gradecer B 4 uem V : uera B 7 <te> Nunes 10 veo] ueu B
13 premderey V : pranderey B 14 nun<ca> Nunes : nu~ or mi~ B : nu~ V partido Nunes : parado BV 15 daque~
dido B : dassuem dido V 16 uem BV
meu] e~ eu B 17 migo V 19 quisestes BV 20 por] par B
sen
ti morar Nunes : sentio o morar V : se migo morar B1
Nunes (vol. I, p. 388) says that ven in vv. 4 and 16 are examples of the presente histrico.
1

Macchi follows B and prints se migo morar, which would mean if he stays with me. This would make sense (though the
verse would be hypermetric), but the absence of a subject (the friend) makes the reading less attractive. (An attempt by a
scribe [who understood the language] to make sense of a difficult reading?)

398

500 Cantigas d Amigo

JUIO BOLSEIRO 1

Sen meu amigo manh eu senlheira,


e sol non dormen estes olhos meus,
e, quant eu posso, pe a luz a Deus
e non mh-a d, per nulha maneira,
mais, se masesse con meu amigo,
a luz agora seria migo
Quand eu con meu amigo dormia,
a noite non durava nulha ren,
e ora dur a noit e vai e ven,
non ven <a> luz nen pare o dia,
mais, se masesse con meu <amigo,
a luz agora seria migo>
E segundo com a mi parece,
u migo man meu lum e meu senhor,
ven log a luz, de que non ei sabor,
e ora vai noit e ven e crece,
mais, se masesse con <meu amigo,
a luz agora seria migo>
Pater nostros rez eu mais de cento
por aquel que morreu na vera cruz,
que el<e> mi mostre mui ced a luz,
mais mostra mi as noites d avento,
mais, se masesse con meu <amigo,
a luz agora seria migo>

10

15

20

B 1165 f. 249r V 771 f. 121v


2 cf. A 293 / B 993 bis / V 582 (Calvelo), v. 2 dorme~ B : dorme V 4 (nuhla) nulha B 9 dur a noit e distinx. Nunes
: dura noyte BV 10 <a> Nunes; cf. vv. 15, 21 14 u migo Lang (1905: 35) : comigo BV : se migo Nunes (III, 341-342) : ca migo Leite de Vasconcellos (sine interpunctione [1905: 223]) 21 el<e> supplevi ced<o> Leite de Vasconcellos
22 mi as Nunes : mhas BV
daue~to BV : d<e> avento Leite de Vasconcellos

399

500 Cantigas d Amigo

JUIO BOLSEIRO 2

Da noite d eire poderan fazer


grandes tres noites, segundo meu sen,
mais na d oje mi ve~o muito ben,
ca ve~o meu amigo,
e, ante que lhe uviasse dizer ren,
ve~o a luz e foi logo comigo
E pois m eu eire senlheira deitei,
a noite foi e ve~o e durou,
maila d oje pouco a semelhou,
ca ve~o meu amigo,
e, tanto que mh a falar comeou,
ve~o a luz <e foi logo comigo>
E comecei eu eire de cuidar
<e> comeou a noite de crecer,
maila d oje non quis assi fazer,
ca ve~o meu amigo,
e, faland eu con el a gran prazer,
ve~o a luz <e foi logo comigo>

10

15

B 1166 f. 249r-v V 772 f. 121v


3 mais na] fort. maila scribendum; cf. vv. 9, 15
ue~o B : ueo V 4 ueo BV 5 lhe uviasse Parkinson : lhenuyasse
1
B : lhen uyasse V : lh enviasse edd.
6 Veo B : ueo V 7 eire] cyre BV 9 maila scripsi (cf. v. 15) : Mays a B :
mays a V 10 amigo (e tto) B : amigo (at to) V 11 e] a V 14 <e> Nunes2 16 ue V : ueno B 18 Veo
B : ueo V
v. 5: And before I could say anything to him.
1

v. 5: E antes que lhe pudesse dizer alguma coisa.

Meter, syntax and sense all point to a corruption. The verse is hypermetric (though Reali signals a synalepha between
e and ante, the conjunction e was not normally subject to fusion of any kind with a subsequent vowel, whether tonic or
atonic [Cunha 1982: 32-47, 81, 99-128, 168]). Further, lh enviasse makes no sense. While Nunes (vol. III, p. 343) imagines that
lh enviasse a dizer ren is synonymous with comeou a falar (v. 11), Reali translates the verse e prima che gli mandassi a dire
qualcosa (p. 25), but produces no parallel (nor is there any) for enviar dizer in this sense. What the corruption hides must
have been the first syllable of a two-syllable first conjugation verb meaning could, was able to, had time to and the
best candidate (given the readings of BV) is uviar, suggested to me by Stephen Parkinson (1998, oral communication), who
points out that the uviass is metrically two syllables, the i in uviar being a semi-vowel. This would be the only occurrence of
uviare (< M. Lat. obviare < ob + *viare < via, ~ae, f. ) in the cantigas damigo. The word does occur, however, in CSM, where we find
the common imperative uviade in the sense of Help! More to the point, in CSM 65.138 ante que huviasse comer nen bocado we
see precisely the syntax and meaning required here. (See also the examples in Lorenzo, s. v. huuyar.)
2
In her critical apparatus (p. 25) Reali wrongly implies that the conjunction is present in V.

400

500 Cantigas d Amigo

JUIO BOLSEIRO 3

Fui oj eu, madre, veer meu amigo


que envio<u> muito rogar por en,
por que sei eu ca mi quer mui gran ben,
mais vedes, madre, pois m el vio con sigo,
foi el tan ledo que, des que naci,
nunca tan led ome con molher vi
Quand eu cheguei, estava el chorando
e non folgava o seu coraon,
cuidand en mi, se iria, se non,
mais, pois m el viu, u me estava asperando,
foi el tan ledo que, des que naci,
<nunca> tan led ome con molher vi
E, pois Deus quis que eu fosse u m el visse,
diss el, mha madre, como vos direi:
Vej eu viir quanto ben no mund ei;
e vedes, madre, quand el esto disse,
foi tan ledo que, des que eu naci,
<nunca tan led ome con molher vi>

10

15

B 1167 f. 249v V 773 ff. 121v-122r


2 en uyo BV : <m>envio<u> Nunes, fort. recte 3 mi quer] mo auer V
mui om. B 9 en] e~ V : e B 10 me] m
1
Nunes : mel BV after which both MSS have a line-break
asperando] B skips from aspando to t ledome 11 foy el
t ledo q desq nai V : om. B 12 t ledome c molher ui B : om. V after 12 (Qudeu cheguey estaua el
chordo / E n folgaua oseu cora) B 15 uijr B : mir V 17 foi <el> Nunes
q eu nai BV : eu del. Nunes2
1

Reali resists emending mel to me (or m), but the verse transmitted by the manuscripts is hypermetric. (It seems unlikely
that asperando should be scanned as three syllables, although Cunha [1982: 102-103, 118] suggests that pretonic e could be
syncopated before r in forms of the future, and [p. 147] that other pretonic vowels before an r may have suffered the same
fate.)
2
The verse is metrically and syntactically sound, and the variation in the refrain should be maintained. Nunes proposed
change takes out one word to add another with no gain (el in v. 16 renders the pronoun superfluous in v. 17) and arguably
some loss (eu).

401

500 Cantigas d Amigo

JUIO BOLSEIRO 4

Nas barcas novas foi s o meu amigo daqui,


e vej eu viir barcas e tenho que ven i,
mha madre, o meu amigo
Atendamos, ai madre, sempre vos querrei ben,
ca vejo viir barcas e tenho que i ven,
mha madre, o <meu amigo>

Non fa eu desguisado, mha madr, eno cuidar,


ca non podia muito sen mi alhur morar,
mha madre, o meu amigo

B 1168 f. 249v V 774 f. 122r


2 uijr V : ueir B1 5 hi ven transpos. Braga : ue~ hi BV 6, 9 madre, o Nunes (cf. v. 3) : madro V : madre B
7 desguisado Nunes : desaguisado BV2
madr, eno Nunes : madreno V : madre no B
Cf. Nunes vol. III, pp. 344-345.
1

Reali prints veir here (ueir is in B, not V, as her apparatus states), but viir in v. 5. But the form veir is not documented
elsewhere in the cantigas d amigo, and among those of Bolseiro viir occurs seven times: B 1167 / V 773, v. 15; B 1169 / V 775,
vv. 2, 12; B 1170 / V 776, vv. 5, 11, 17, 23. Moreover, scribes not infrequently confuse e and i.
2
Reali maintains desaguisado. The verse as transmitted is hypermetric and the more normal form would resolve the problem
(Reali would have us swallow the a in pronunciation anyway). In B 1631 / V 1165 (Ponte), v. 3, desaguisado again occurs in a
hypermetric verse where we should probably read desguisado (against both Lapa and Panunzio). Similarly, B 1364 / V 972
(M. Soares), v. 8. Cf. CA 206, v. 4, where the corresponding version in B 357 has the same unmetrical error, and see note on
B 686 / V 288 (J. S. Coelho), v. 9.

402

500 Cantigas d Amigo

JUIO BOLSEIRO 5

Vej eu, mha filha, quant meu cuidar,


as barcas novas viir pelo mar
en que se foi voss amigo daqui
Non vos pes, madre, se Deus vos empar,
irei veer se ven meu amig i

Cuid eu, mha filha, no meu coraon,


das barcas novas, que aquelas son
en que se foi voss amigo daqui
Non vos pes, madre, se Deus vos perdon,
<irei veer se ven meu amig i>

10

Filha fremosa, por vos non mentir,


vej eu as barcas pelo mar viir
en que se foi voss amigo daqui
Non vos pes, madre, quant eu poder ir,
irei veer se ven meu amigo <i>

15

B 1169 ff. 249v-250r V 775 f. 122r


6 meu] meo B

9 perdon Bell (1925: 28) : e~par B : enpar V (cf. v. 4) 13 en] E B

15 uen B : uou V

403

500 Cantigas d Amigo

JUIO BOLSEIRO 6

Que olhos son que vergonha non an,


dized, amigo d outra, ca meu non,
e dized ora, se Deus vos pardon,
pois que vos ja con outra preo dan,
com<o> ousastes viir ant os meus
olhos, amigo, por amor de Deus?
Ca vs ben vos devia<des> nembrar
en qual coita vos eu ja por mi vi,
fals, e nembra<r> vos qual vos fui eu i;
mais, pois con outra fostes comear,
com<o> ousastes viir ant os meus
olhos, <amigo, por amor de Deus>?
Par Deus, falso, mal se mi gradeceu,
quando vs ouverades de morrer
se eu non fosse, que vos fui veer;
mais, pois vos outra ja de min venceu,
com<o> ousastes viir ant os meus
<olhos, amigo, por amor de Deus>?
Non mi mais vosso preito mester,
e ide vos ja, por Nostro Senhor,
e non venhades nunca u eu for;
pois comeastes con outra molher,
com<o> ousastes viir ant os meus
<olhos, amigo, por amor de Deus>?

10

15

20

B 1170 f. 250r V 776 f. 122r


2 Dizad B : dizad V 5, 11, 17, 23 com<o> supplevi ousastes <vs> Nunes 7 devia<des> supplevi : deuia BV,
Nunes1 8 en Nunes : Ende B : en de V 8-9 eu ia pr mi ui / falsse ne~brau9 qualu9 V : om. B
nembra<r>-vos
Nunes 12 olh9 V : om. B
13-17 om. B2 19 mi Nunes : mha BV
1

devia<des> is personal here (its subject is vs) and governs an infinitive directly. Cf. CA 31.23 (Pae Soarez) mais mi-o deviades
vs gradecer and 131.14 (Queimado) non me deviades leixar morrer. (Nunes Ca vs ben vos devia <a> nembrar solves neither the
metrical problem [devia a would have been elided; not to mention the unlikelihood of scanning C a] nor the syntactic one.
Reali leaves the line untouched.)
2
These lines read in V as follows:
Par ds falsso mal ssemi gradezeu
quando uos ouurades de morrer
se eu n fosse qu9 fui ueer
mays poys u9 outr ia demi~uenzeu
(uenzeu) s
como(s)u sastes uijr antus me9

404

500 Cantigas d Amigo

JUIO BOLSEIRO 7

Mal me tragedes, ai filha, por que quer aver amigo,


e, pois eu, con vosso medo, non o ei nen comigo,
non ajade-la mha graa,
e d vos Deus, ai mha filha, filha que vos assi faa,
filha, que vos assi faa

Sabedes ca, sen amigo, nunca foi molher viosa,


e, por que mho non leixades aver, mha filha fremosa,
non ajade-la mha <graa,
e d vos Deus, ai mha filha, filha que vos assi faa,
filha, que vos assi faa>

10

Pois eu non ei meu amigo, non ei ren do que desejo,


mais, pois que mi por vs ve~o, mha filha, que o non vejo,
non ajade-la mha <graa,
e d vos Deus, ai mha filha, filha que vos assi faa,
filha, que vos assi faa>

15

Per vs perdi meu amigo, por que gran coita padesco,


e, pois que mho vs tolhestes e melhor ca vs paresco,
non ajade-la <mha graa,
e d vos Deus, ai mha filha, filha que vos assi faa,
filha, que vos assi faa>

20

B 1171 f. 250r V 777 f. 122v


1 ay V : ey B 3 ajade-la : aiadesl a B : aiades a V 5, 10, 15, 20 filha, que interpunxi : filha que edd. 8 aiadela
: aia delha B 13 aiadela V : aiadela (mlh) B 17 Tolestes B
Verses 1-2 are copied in long lines in both MSS and in B Colocci has written 16 syll twice to the right of
v. 1 and beneath the text, at the bottom of f. 250rb. The strophic form presented here assumes we ought not
allow unrhyming verses, especially where we need not. (Lapa [1982: 185] wants long vv. in the body of the
strophe, short verses in the refrain; Tavani, Rep., offers a choice of long or short lines both in the body of the
strophe and in the refrain, or long lines in the former and short in the latter.) Of cantigas in the form aaBBB I
find a total of seven in each of which the two outer verses of the refrain are equal to one another and shorter
than the one between them, which in turn is equal (or almost equal) to the verses of the body of the strophe.
Six of them (including this one) are cantigas damigo:
B 817 / V 401 P. G. Charinho
B 1147 / V 739 Johan Servando
B 1171 / V 777 Juio Bolseiro
B 1191 / V 796 Pero Meogo
B 1272 / V 878 Martin de Giinzo
B 1275 / V 881 Martin de Giinzo

7
12
15
8
9
11

7
12
15
8
9
11

5
8
7
6
6
8

7
12
15
8
9
11

5
8
7
6
6
8

405

500 Cantigas d Amigo

And the seventh is a parody of a cantiga damigo: B 1383 / V 992 (=CEM 385) composed by Pero Garcia Burgals,
scanning: 10 10 5 10 5. See B 831 / V 417 (Ponte) for a similar example (where, however, the middle verse of
the refrain exceeds the outer two by a single syllable and the rhyme scheme is different): madre, namorada me
leixou, / madre, namorada mh leixada, / madre, namorada me leixou; and compare the parody in B 755 / V 358
(Guilhade), vv. 20-22 ja afou // Ja afad pan de voda, / ja afou.

406

500 Cantigas d Amigo

JUIO BOLSEIRO 8

Buscastes m, ai amigo, muito mal


ali u vos enfengistes de mi,
e rog a Deus que mi perades i,
e dized ora, falso, desleal,
se vos eu fiz no mund algun prazer,
que coita ouvestes vs de o dizer?

E non vos presta, fals, en mho negar


nen mho neguedes, ca vos non ten prol,
nen juredes, ca sempr o falso sol
jurar muit, e dizede sen jurar,
se vos eu fiz no mund algun <prazer,
que coita ouvestes vs de o dizer>?

10

O que dissestes, se vos eu ar vir


por mi coitado, como vos vi ja,
vedes, fals, acoomhar xi vos ,
mais dized ora, sen todo mentir,
se vos eu fiz no mund algun prazer,
<que coita ouvestes vs de o dizer>?

15

B 1172 f. 250v V 778 f. 122v


1 Buscades V 4 dissed B 8 negaedes V 9 uiredes BV
distinx. Dionsio : falssacoomhar B : falssa coor ar V1
vv. 13-15: If I see you in love with me again as I saw
you before, what you said (O que dissestes [13]) will,
you know (vedes [15]), punish you, you liar.

11 no] n B

13 dizestes B

15 fals, acoomhar

vv. 13-15: Se eu te vir novamente apaixonado por


mim, como j antes te vi, aquilo que disseste ir, tu
sabes (vedes [15]), castigar-te, meu mentiroso.

Nunes, prints: vedes falsa coor ar xi vos and explains vedes...o que ento vos direi: cr falsa vos toma outra vez, isto , c
tornais com as vossas falsidades (vol. III, p. 349). Reali (no. 10) makes no progress. Lapa [1982: 185-186] is on the right
track, but doesnt see the verb acoomhar. Michalis [1920, s. v. acoomiar], noting the etymology (ad+calumniare; but in Classical
Latin the verb is deponent and means to bring false accusations [OED]), glosses acoimar, levar ou por coima ou multa;
castigar, punir and Lapa (CEM), defines it as dar castigo, proibir, recusar. (Cf. B 172 [M. Soares], v. 8 [CA 398, CEM 283,
Bertolucci no. 29]). The correct reading is due to Joo Dionsio (1991, oral communication).

407

500 Cantigas d Amigo

JUIO BOLSEIRO 9

Fez u~ a cantiga d amor


ora meu amigo por mi,
que nunca melhor feita vi,
mais, como x mui trobador,
fez u~ as lirias no son
que mi sacan o coraon

Muito ben xe soube buscar


por mi ali, quando a fez,
en loar mi muit e meu prez,
mais, de pran por xe mi matar,
fez u~ as lirias <no son
que mi sacan o coraon>

10

Per ba fe, ben baratou


de a por mi ba fazer,
e muito lho sei gradecer,
mais vedes de que me matou:
fez u~ as lirias <no son
que mi sacan o coraon>

15

B 1173 f. 250v V 779 f. 122v


1 Fex V 4 torbador V 5, 11, 17 lirias BV hapax legomenon
(cf. B 1172 / V 778, v. 15; A 113 / B 226, v. 5 [se A : xi B])

7 xe scripsi (cf. vv. 4, 10) : se BV, edd. : etiam possis xi

To the left of the first strophe, and at the bottom of the column (after v. 10) Colocci has written 16 syll and
16 syllab respectively; it seems to make no sense here, however, to print the poem in long verses, since that
would obscure the obvious rhyme-scheme.
vv. 5, 11, 17 lirias: The sense appears to be melodic
embellishments or flourishes. We could render:
He made some lilies in the melody.

vv. 5, 11, 17 lirias: O sentido parece ser ornamentos


meldicos ou floreados. Poderamos parafrasear:
Ele fez algumas flores na melodia.

vv. 5, 11, 17: lirias is found only in this text, though thrice. Latin lirium (< Greek leirion), lily, gives GalegoPortuguese liro, lilio in CSM and lirias is presumably a variant form.
vv. 7-8 muito ben xe soube buscar / por mi ali: He knew
how to seek out muito ben for himself (xe) on my behalf
(por mi) there (ali).

vv. 7-8 muito ben xe soube buscar / por mi ali: Ele soube
como procurar muito ben para si prprio (xe) da minha
parte (por mi) ali.

vv. 7-8 muito ben xe soube buscar / por mi ali: We should take muito ben as the direct object of buscar (which is always
transitive in the cantigas damigo; cf. B 1172 / V 778 (Bolseiro), vv. 1-2 and B 1183 / V 788 [Campina], v. 16. And since
buscar cannot be both transitive and reflexive, the MSS se seems an error for the old ethical dative xe or xi.

408

500 Cantigas d Amigo

JUIO BOLSEIRO 10

Ai madre, nunca mal senti<u>


nen soub i que x era pesar
a que seu amigo non viu,
com oj eu vi o meu, falar
con outra, mais poilo eu vi,
con pesar ouvi a morrer i

E, se molher ouve d aver


sabor d amigo u lho Deus deu,
sei eu que lho non fez veer,
com a mi fez vee-lo meu,
con outra, mais poilo eu <vi,
con pesar ouvi a morrer i>

10

B 1174 f. 250v V 780 f. 123r


1 senti<u> Braga : se~ti B : senti V 2 soub i Machado : soubi Braga
8 amigo u distinxi : amigou BV : amig ou Braga2
vv. 7-8: And if a woman had the chance to have the
pleasure of a boyfriend, since God gave him to her....

6 ouvi a Nunes : ouuha BV : ouvh a Reali1

vv. 7-8: E se uma mulher tivesse a oportunidade de


ter o prazer de um namorado, uma vez que Deus lho
deu....

The h in the manuscripts probably indicates that the i of ouvi is to be pronounced as a y rather than fully elided.
There is no metrical problem (the final vowel amigo would be elided before u), but the decision is more complicated than
might appear. One question is whether the o (in lho) in v. 8 refers to sabor or amigo. If the antecedent is amigo, then amigo u
seems preferable (And if a woman had to have pleasure with a boy since God gave him to her); if it is sabor, then we might
want to read amig ou , (... had occasion to feel pleasure with a boy, or God granted it to her), but amigo u would still make
sense (... since God granted it). Other factors to take into consideration are the use of u in conjunction with Deus in such
clauses as u quis Deus que ll a alma do corpo saysse (CEM 114.73) and u me vus Deus fez prime<i>ro veer (CA 86.9), as well as the
semantic parallel with phrases such as e filhe o ben quando lho Deus der (B 1020 / V 610 [Johan Airas], v. 20).
2

409

500 Cantigas d Amigo

JUIO BOLSEIRO 11

Ai meu amigo, meu, per ba fe,


e non d outra, per ba fe, mais meu,
rog eu a Deus, que mi vos oje deu,
que vos faa tan ledo seer migo
quan leda fui oj eu, quando vos vi,
ca nunca foi tan leda pois naci
Bon dia vejo, pois vos vej aqui,
meu amigo, meu, a la fe, sen al;
faa vos Deus ledo, que pod e val,
seer migo, meu ben e meu desejo,
quan leda <fui oj eu, quando vos vi,
ca nunca foi tan leda pois naci>
Meu gasalhado, se mi valha Deus,
e amigo meu e meu coraon,
faa vos Deus en algu~ a sazon
seer migo tan led e tan pagado
quan leda fui oj eu, <quando vos vi,
ca nunca foi tan leda pois naci>

10

15

B 1175 ff. 250v-251r V 781 f. 123r


2 boa B
5 ui B : iu ? V
Cuiergo B : cuiergo V1

after 5 Bon dia ueio written by scribe a at bottom of B f. 250vb

14 e amigo Nunes :

In each strophe, the 4th and 5th syllables of the first verse rhyme with the 10th and 11th syllables of the fourth
verse: amigo (1) / migo (4); vejo (7) / desejo (10); gasalhado (13) / pagado (16). Hence migo, desejo and pagado (last word
in the fourth verse of each strophe) are not, as has been said, palavras perdudas. They do indeed rhyme, but in
a way subtle enough to have eluded the vigilance of Nunes (vol. III, p. 350), Tavani (Rep.) and others, though
not of Lapa (1982: 186).
1

The girl stresses throughout that the addressee is her amigo (cf. vv. 1-2, 8, 10) and the third strophe would be the only one
lacking the key word, were it not read here. Reali objects that la parola, di senso oscuro, stata liberamente interpretata
and prints cuiergo. But there is no such word (though cui ergo sounds like Latin and could, for that reason, have crept into the
text in place of an illegible or only partially legible eamigo).

410

500 Cantigas d Amigo

JUIO BOLSEIRO 12

Aquestas noites tan longas que Deus fez en grave dia


por min, por que as non dormho, e por que as non fazia
no tempo que meu amigo
soa falar comigo?
Por que as fez Deus tan grandes, non posso eu dormir, coitada,
e, de como son sobejas, quisera m outra vegada
no tempo que meu amigo
soa falar comigo?
Por que as Deus fez tan grandes, sen mesura desiguaes,
e as eu dormir non posso, por que as non fez ataes
no tempo que meu amigo
soa falar comigo?

10

B 1176 f. 251r V 782 f. 123r


2 mi~ B : mi V between 4 and 5 (Juyao bol sseyro) B 5 grdes V : grandas B 6 sobeias B : soberas V m Nunes1
: eu BV 7 meu] cheu V amigo (soia) B 9 desiguaes Lapa : designaaes B : deflegraaes V 10 non1] n B
: io V
ataes Lapa : ataaes B : araaes V 11 n V
meu] cheu V
In B there are marks both to the right and to the left of lines 1-2 and 3-4 indicating that they are to be taken
together. Moreover, in the left hand margin next to the first strophe and at the bottom of the column (beneath
the first half of our v. 5) Colocci has written 16 syll. In V the first strophe is copied in short lines, the second
and third in irregularly divided lines none of which corresponds to a verse (short or long). Lang (1894: xcii)
and Lapa (1982: 186) assume long verses of 15. Tavani (Rep.) offers three possibilities: three long verses
(26:14), six short verses (244:19) and the option taken here (37:17), which follows the indications of Colocci.
1

Cf. vol I, p. 390, where Nunes suggests quisera-meu outra vegada. See also B 657 / V 258 (Carpancho), v. 7.

411

500 Cantigas d Amigo

JUIO BOLSEIRO 13

Ai meu amigo, avedes vs per mi


afan e coit e desej e non al,
e o meu ben todo vosso mal,
mais, pois vos eu non posso valer i,
pesa mh a mi por que paresco ben,
pois end a vs, meu amigo, mal ven

E sei, amigo, destes olhos meus


e sei do meu fremoso parecer
que vos fazen <en> gran coita viver,
mais, meu amigo, se mi valha Deus,
pesa mh <a mi por que paresco ben,
pois end a vs, meu amigo, mal ven>

10

B 1178 f. 251r V 783 f. 123r


3 todo BV : todo Reali

412

9 fazen <en> Nunes : faz e~ B : faz en V : faz en Reali

11 Pesami B : pesami V

500 Cantigas d Amigo

JUIO BOLSEIRO 14

Partir quer migo mha madr oj aqui


quant no mundo, outra ren non jaz;
de vs, amig, u~ a parte mi faz,
e faz m outra de quant e de si,
e, pois faz esto, manda m escolher;
que mi mandades, amigo, fazer?
Partir quer migo como vos <d>irei:
de vs mi faz <i> u~ a parte ja
e faz m outra de si e de quant
e de quantos outros parentes ei,
<e>, pois faz esto, <manda m escolher;
que mi mandades, amigo, fazer>?
E de qual guisa migo partir quer
a partion, ai meu amig, tal:
u~ a me faz, senhor, de vs sen al,
outra de si e de quant al ouver,
<e>, pois <faz esto, manda m escolher;
que mi mandades, amigo, fazer>?
De vs me faz u~ a parte, ai senhor
e meu amig e meu lum e meu ben,
e faz m outra de grand algo que ten
e pon me demais i o seu amor,
<e>, pois <faz esto, manda m escolher;
que mi mandades, amigo, fazer>?
E, poilo ela part a meu prazer,
en vs quer eu, meu amig, escolher

10

15

20

25

B 1179 f. 251r-v V 784 f. 123v


2 mu~ do BV : fort. mund u 4, 15 faz] taz B 5 E poys B : om. V
manda] mu~ da B 7 <d>irei Monaci : irey V
~
~
: qrey B 8 faz <i> ua supplevi (cf. v. 22) : faz huo B : faz hu V 11, 17, 23 <e> cf. v. 5 14 partion Nunes : pauca
B : pan cao V1 15 senhor] sen V
u9 BV 16 e om. V 21 tem V : rem B 22 o seu] os eu B : e sen V
25 parta B : parea V
prazr B : prz V 26 amig] amigue B : amiguey V
escolhar B : escolhir V : corr. Monaci

The initial p in both manuscripts is not a crossed p but a p with a loop on the tail (=pro).

413

500 Cantigas d Amigo

JUIO BOLSEIRO 15

Non perdi eu, meu amigo, des que me de vs parti,


do meu coraon gran coita nen gran pesar, mais perdi
quanto tempo, meu amigo,
vs non vivestes comigo
Nen perderan os olhos meus chorar nunca, nen eu mal,
des que vos vs daqui fostes, mais vedes que perdi al:
quanto tempo, meu <amigo,
vs non vivestes comigo

B 1180 f. 251v V 785 f. 123v


5 perderan Reali1 : perder BV : perderon Nunes
The poem is copied in short lines in both B and V, but in B there are marks to the right of lines 1-2, 7-8 and 9-10 (our vv. 1, 5, 6) indicating that they are to be taken as single verses, and Colocci has written 16 syll at the
bottom of the column, under the end of our v. 6 (only the two verses of the refrain, taken together, would
make 16 syllables; in the form presented here, the body of the strophe consists of 15 syllable verses). Lang
(1894: xcii) and Lapa (1982: 186) see long lines.
1

Although Reali maintains the reading of the manuscripts, she translates hanno perduto. We may have a pluperfect for
a perfect, a variant (phonetic or graphic or both) of the perfect, or a scribal error. Though any of these is possible, it should
be remembered that the use of the pluperfect for the perfect was already common in early Latin.

414

500 Cantigas d Amigo

MARTIN CAMPINA 1

O meu amig, amiga, vej andar


trist e cuidando e non poss entender
por que trist anda, si veja prazer,
pero direi vos quant meu cuidar:
anda cuidand en se daqui partir
e non s atreve sen mi a guarir
Anda tan triste que nunca mais vi
andar nulh ome, e en saber punhei
o por que era, pero non o sei;
pero direi vos quant end ap<re>ndi:
anda cuidand en se daqui partir
<e non s atreve sen mi a guarir>
Atan trist anda que nunca vi quen
tan trist andasse no seu coraon,
e non sei por que nen por qual razon,
pero direi vos quant aprendi n:
anda cuidand en se daqui partir
<e non s atreve sen mi a guarir>

10

15

B 1182 f. 252r V 787 f. 124r


2 coydando e B : coydde V 8 ome] ome~ BV
pudy V 13-18 om. B1 15 nen] ue~ V
1

9 era] eu V

10 ap<re>ndi Monaci (cf. v. 16) : a pndy B : a

There is no sign of the lacuna in B. In V these verses read as follows:


A tan tristanda q nu~ca ui que~
t tristan dasse no seu coraz
en sey p q ue~ por qual raz
po direyu9 quanta prndi en
anda cuydande~sse daqi partir

415

500 Cantigas d Amigo

MARTIN CAMPINA 2

Diz meu amigo que eu o mandei


ir, amiga, quando s el foi daqui,
e, se lho sol dixi nen se o vi,
non veja prazer do pesar que ei,
e, se m el ten torto en mho dizer,
veja s el ced aqui en meu poder

E vedes, amiga, do que m mal:


dizen os que o viron com el diz
que o mandei ir, e, se o eu fiz,
nunca del aja dereito nen d al,
e, se m el <ten> torto <en mho dizer,
veja s el ced aqui en meu poder>

10

E que gran torto que m agora ten


en dizer, amiga, per ba fe,
que o mandei ir, e, se assi ,
como m el busca mal, busque lhe eu ben,
e, se m el <ten torto en mho dizer,
veja s el ced aqui en meu poder>

15

E, se el ven aqui a meu poder,


preguntar lh ei quen lho mandou dizer

20

B 1183 f. 252r V 788 f. 124r


1 eu (s) o? V1 2 hir B : hu V
20 prguntar V : prgu~ thar B

3 di(z)xi V

8 uir B : iur V

v. 10: May I never get back at him or anyone else.


aver direito de (alguen) means to wreak vengeance on
(someone).
1

Monaci reads the cancelled letter as an l.

416

16 busque] busqe V : Busq B

lhe] le B

v. 10: Que nunca me vingue dele nem de outra pessoa. aver direito de (alguen) significa obter vingana
(de alguma pessoa).

500 Cantigas d Amigo

PERO MEOGO 1

O meu amig, a que preito talhei,


con vosso medo, madre, mentir lh ei;
e se non for, assanhar s
Talhei lh eu preito de o ir veer
ena fonte u os cervos van bever,
e se non for, assanhar <s >

E non ei eu de lhi mentir sabor,


mais mentir lh ei <eu> con vosso pavor;
e se non for, <assanhar s >
De lhi mentir nen un sabor non ei;
con vosso med a mentir lh averei;
e se non for, <assanhar s >

10

B 1184 f. 252r-v V 789 f. 124r-v


8 uosso V : uossa B

<eu> supplevi1

For the collocation, cf. B 639 / V 240 (Pae Soarez), v. 7 Sofrer lh ei eu de me chamar senhor and B 730 / V 331 (Beesteiros), v. 13
Vee-lo ei eu, per ba fe. Outside the cantigas damigo we find an example at the end of a poem (and in rhyme) in B 1522 / V 395
(=CEM 158 [Gil Perez Conde]), vv. 16-17 E, se non, ficar-m ei eu / na mia pousada.

417

500 Cantigas d Amigo

PERO MEOGO 2

Por mui fremosa, que sanhuda estou


a meu amigo, que me demandou
que o foss eu veer
a la font u os cervos van bever
Non fa eu torto de mi lh assanhar
por s atrever el de me demandar
que o foss eu veer
<a la font u os cervos van bever>

Affeito me ten ja por sendia,


que el<e> non ven, mas <ar> envia
que o foss eu veer
<a la font u os cervos van bever>

10

B 1185 f. 252v V 790 f. 124v


6 demdar V : demander B 9 sendia Grzmacher : seu dia BV : sandia Nunes
: possis ma<i>s
<ar> supplevi1 11 o] 9 B
1

10 el<e> supplevi

mas BV

The collocation mais ar occurs three times in the cantigas d amor and three times in CEM. It is used immediately following
a negated clause in B 498 / V 81 (Dinis), vv. 9-11 ca sei mui bem que nunca poss achar / nenhu~a cousa ond aja sabor / se nom da morte;
mais ar ei pavor / de mh a nom querer Deus tam cedo dar (text from Lang 1894). Cf. B 1388 / V 997 (Queimado), vv. 8-10 Qual desden
lhi vs fostes <i> fazer / nunca outr om a seu amigo fez; / mais ar far vos ele, outra vez...

418

500 Cantigas d Amigo

PERO MEOGO 3

Tal vai o meu amigo, con amor que lh eu dei,


come cervo ferido de monteiro del rei
Tal vai o meu amigo, madre, con meu amor,
come cervo ferido de monteiro maior
E se el vai ferido, ir morrer al mar;
si far meu amigo, se eu del non pensar

E guardade vos, filha, ca ja m eu atal vi


que se fez<o> coitado por guaanhar de min
E guardade vos, filha, ca ja m eu vi atal
que se fez<o> coitado por de min guaanhar

10

B 1186 f. 252v V 791 f. 124v


4 at the top of B f. 252v Colocci has written Come cervo

8, 10 fez<o> Lapa

In both MSS v. 9 is written on a single line, while vv. 1-8, and 10 are copied on short lines. In B, next to each
pair of shorter verses (except those which make up our v. 3), Colocci has drawn a connecting line (indicating
that they are to be taken together) and written 16 in the right hand margin (16 syll next to our vv. 9 and 10).
Lapa (1982: 187) sees long lines.

419

500 Cantigas d Amigo

PERO MEOGO 4

Ai cervas do monte, vin vos preguntar:


foi s o meu amig, e, se al tardar,
que farei velida?
Ai cervas do monte, vin volo dizer,
foi s o meu amig, e querria saber:
que farei velida?

B 1187 f. 252v V 792 f. 124v


1 cervas Braga1 : cervos BV de BV
B 6 farey Braga : faria BV2
1

3, 6 velida Lapa : uelidas BV

4 cervos V : rervos ? B cf. v. 1

mte : mu~ te ?

Nunes follows Braga, making cervas agree with velidas. See next note.
Mndez Ferrn and Azevedo Filho defend the reading of BV in v. 6 que faria uelidas. The girl, after telling the cervos do monte
that she has come to ask them a question (vv. 1-2, 4-5), would then suddenly turn and address her girlfriends with the
vocative velidas (vv. 3 and 6). The subject of faria would be the boy. Rather than submit to such contortions, it makes more
sense to read velida in vv. 3 and 6 and farei for faria in v. 6 (with Braga, Lapa [1982: 187], Nunes).
2

420

500 Cantigas d Amigo

PERO MEOGO 5

<Levou s aa alva>, levou s a velida,


vai lavar cabelos na fontana fria
leda dos amores, dos amores leda
<Levou s aa alva>, levou s a louana,
vai lavar cabelos na fria fontana
leda dos amores, dos <amores leda>

Vai lavar cabelos na fontana fria;


passou seu amigo, que lhi ben queria
leda dos <amores, dos amores leda>
Vai lavar cabelos na fria fontana;
passa seu amigo, que <a> muit a<ma>va
leda dos a<mores, dos amores leda>
Passa seu amigo, que lhi ben queria;
o cervo do monte a augua volvia
leda dos a<mores, dos amores leda>

10

15

Passa seu amigo que a muit amava;


o cervo do monte volvia <a> augua
leda <dos amores, dos amores leda>

B 1188 ff. 252v-253r V 793 ff. 124v-125r


1, 4 <Levou s aa alva> supplevi (ex B 569 / V 172 [Dinis], v. 2) : <Levou-sa louana> Nunes1 1 uelida B : uenda V
7 (na) / na V 8 passa Nunes, Cunha, fort. recte 10-12 copied after v. 18 in BV 11 <a> Nunes
muit a<ma>va
Monaci (cf. v. 16) : q muytaua B : q muytau9 V 15 dos a] d9 a V : do a B 16-18 om. V 16 amana B 17 volvia]
noluya B <a> cf. v. 14
1

Nunes supplement here, as well as that in v. 4, have been widely accepted by editors. But in no other verse in the
strophes of this text is there a mere inversion (from strophe to strophe) of the two halves of a verse. Bell suggests Leda dos
amores for v. 1 and Dos amores leda for v. 4. Assuming (with Lang 1894: 134 and the opinio communis) that this text underlies
Dinis Levantou s a velida (B 569 / V 172), we can then take the second verse of that poem levantou s <aa> alva as a reflection
of the missing phrase here.

421

500 Cantigas d Amigo

PERO MEOGO 6

Enas verdes ervas


vi anda-las cervas,
meu amigo
Enos verdes prados
vi os cervos bravos,
meu amigo

E con sabor delas


lavei mhas garcetas,
meu amigo
E con sabor delos
lavei meus cabelos,
meu amigo
Des que los lavei,
d ouro los liei,
meu amigo

10

15

Des que las lavara,


d ouro las liara,
meu amigo
D ouro los liei
e vos asperei,
meu amigo

20

D ouro las liara


e vos asperava,
meu amigo

B 1189 f. 253r V 794 f. 125r


6 in V, the sign + in the left hand margin after this v. indicates that vv. 7-12 appear at end of text 7-12 the order of these
two strophes is inverted in B 7 delhas BV 10 delh9 B : dehhos V 11 Lauey B : auey V 12, 18, 24 amigo
om. B 13 q(u)l9 ? B : qu9 V 15 amigo] a B 16 lauera B : laura V 19, 22 Douro B : Doutro V 21 ami B
23 asperaua B : aspaua V : asperara Nunes1
1

The imperfect provides an assonant rhyme (as in strophes II and III), but in view of the rhymes in strophes V-VI, the change
to asperara can be defended.

422

500 Cantigas d Amigo

PERO MEOGO 7

Preguntar vos quer eu, madre,


que mi digades verdade:
se ousar meu amigo
ante vs falar comigo
Pois eu mig ei seu mandado,
querria saber de grado
se ousar meu amigo
<ante vs falar comigo>
Irei, mha madre, a la fonte
u van os cervos do monte,
se ousar meu <amigo
ante vs falar comigo>

10

B 1190 f. 253r-v V 795 f. 125r


7 amigo] ami B

423

500 Cantigas d Amigo

PERO MEOGO 8

Fostes, filha, eno bailar


e rompestes i o brial,
poilo cervo i ven;
esta fonte seguide a ben,
poilo cervo i ven

Fostes, filha, eno loir


e rompestes i o vestir,
poilo cervo i ven;
<esta fonte seguide a ben,
poilo cervo i ven>

10

E rompestes i o brial
que fezestes ao meu pesar,
poilo cervo i ven;
<esta fonte seguide a ben,
poilo cervo i ven>

15

E rompestes i o vestir
que fezestes a pesar de min,
poilo cervo i ven;
<esta fonte seguide a ben,
poilo cervo i ven>

20

B 1191 f. 253v V 796 f. 125r


3, 5 poilo cervo] poys ona morado B : poys o namorado V : corr. Nunes1 6 loir hapax legomenon2 12 hypermetric
ao] no B : a Michalis (II, 890), Lapa 13 ceruo B : ceru9 V 17 hypermetric
pesar de mi Lapa (a deleto)
1

namorado, attested twice here in BV, is surely an error for cervo, read in both MSS in all following strophes. No doubt cervo
has been displaced in the first strophe by a gloss (note that namorado is not found elsewhere in Meogo). Nunes prints the
change, but other editors follow BV, and Azevedo-Filho unconvincingly defends the gloss. Cf. B 1272 / V 878 and B 1275
/ V 881 (Giinzo) and the note on B 1171 / V 777 (Bolseiro). (The possibility of variation in a refrain is not in question; what
editors who defend the gloss forget is the fundamental requirement of external responsion between strophes.)
2
This is the only occurrence of loir in Galego-Portuguese, which is apparently the only Romance language that preserves a
genuine descendant of Latin ludere (REW 5153a).

424

500 Cantigas d Amigo

PERO MEOGO 9

Digades, filha, mha filha velida,


por que tardastes na fontana fria?
( Os amores ei)
Digades, filha, mha filha louana,
por que tardastes na fria fontana?
( Os amores ei)

Tardei, mha madre, na fontana fria,


cervos do monte a augua volv<i>an;
(Os amores ei)
Tardei, mha madre, na fria fontana,
cervos do monte volv<i>an a augua;
(Os amores ei)

10

Mentir, mha filha, mentir por amigo,


nunca vi cervo que volvesse o rio;
( Os amores ei)

15

Mentir, mha filha, mentir por amado,


nunca vi cervo que volvess o alto;
( Os amores ei)

B 1192 f. 253v V 797 f. 125r-v


1 uelida B : ne naa V
ey V : om. B

8 do monte a augua do mte BV

8, 11 volv<i>am Varnhagen : uolu BV

9 amores

Reckert & Macedo (1996: 122-123) take the refrain as an aside, within parentheses.

425

500 Cantigas d Amigo

MARTIN DE CALDAS 1

Per quaes novas oj eu aprendi,


cras me verr meu amigo veer,
e oje cuida quanto mh dizer,
mais, do que cuida, non ser assi,
ca lh i cuid eu a parecer tan ben
que lhe non nembre do que cuida ren

B 1193 f. 253v V 798 f. 125v


5 lh i distinxi : lhi BV1
1

beni B

Braga and Nunes print lhi, but this seems odd given the presence of lhe in the next verse (though it should be noted that
elsewhere among the cantigas d amigo of Caldas we find lhi once [B 1194 / V 799, v. 9], lhe not at all). The girl refers in v. 2 to
an encounter with the boy tomorrow, so the force of i could be as much temporal (cf. CEM 14, v. 11 [Alfonso X]) as spatial.

426

500 Cantigas d Amigo

MARTIN DE CALDAS 2

Madr e senhor, leixade m ir veer


aquel que eu por meu mal dia vi,
e el viu mi en mal dia por si,
ca morr el, madr, e eu quero morrer,
se o non vir, mais, se o vir, guarrei,
e el guarr, pois me vir, eu o sei
O que mi Deus non ouver a mostrar,
vee-lo ei, madre, se vos prouguer n,
e tal non me lhi mostrou por seu ben,
ca morr el e moiro eu, se Deus m ampar,
se o non vir, mais, se o vir, guarrei,
<e el guarr, pois me vir, eu o sei>
Aquel que Deus fez nacer por meu mal,
madre, leixade mho veer, por Deus,
<e> eu naci por mal dos olhos seus,
ca morr el e moir eu, u non jaz al,
se o non vir, mais, se o vir, guarrei,
<e el guarr, pois me vir, eu o sei>

10

15

B 1194 f. 254r V 799 f. 125v


2 meu BV : mi Lapa 5 guarrey V : guarirey B
v. 7
15 <e> supplevi1

6 uyr V : (uy.) uyr B

7 ouver a distinx. Braga; cf. B 1196 / V 801,

Nunes supplies <gran> before mal, but the loss of an initial e, especially before eu, seems more likely, and the conjunction
would provide a missing connection to the syntax (the third verse in each of the other strophes begins with e).

427

500 Cantigas d Amigo

MARTIN DE CALDAS 3

Mandad ei migo qual eu desejei,


gran sazon , madre, per ba fe,
e direi volo mandado qual ,
que nulha ren non vos n negarei:
o meu amigo ser oj aqui;
e nunca eu tan bon mandad o
E, pois mi Deus fez tal mandad aver
qual desejava o meu coraon,
madr e senhor, ase Deus mi perdon,
que vos quer eu <o> mandado dizer:
o meu amigo ser oj aqui;
<e nunca eu tan bon mandad o>
E por en sei ca mi quer ben fazer
Nostro Senhor, a que eu fui rogar
por bon mandad, e fez mho el chegar
qual poderedes, mha senhor, saber:
o meu amigo ser oj aqui;
<e nunca eu tan bon mandad o>
Melhor mandado nunca ja per ren
daqueste, madre, non poss eu or
e por en non me quer eu encobrir
de vs, ca sei que vos praz de meu ben:
o meu amigo ser oj aqui;
<e nunca eu tan bon mandad o>

10

15

20

B 1195 f. 254r V 800 ff. 125v-126r


4 en BV : eu Braga 9 senhor, ase distinxi : senhor a se B : senhora se V : senhora, se Braga1
cf. v. 3 16 qual] ql V : Q B
saber] sabr V2 : fazr B 20 eu] ea ? B 22 de2] do Nunes
1

10 <o> Nunes;

Braga and Nunes print senhora, se but senhora is extremely rare (and late) in Galego-Portuguse lyric (the formula madr e
senhor is used by Caldas at B 1194 / V 799, v. 1; cf. v. 16 below) and asse (with manuscript variants including ase) is found in
CSM in optative clauses such as asse Deus vos perdon, asse Deus m ampar and asse Deus me valla (cf. Mettmanns glossary, s.v.
asse). The space in B between senhor and a is very slight and may be unintended.
2
The reading of V is not entirely clear, and could be fabr.

428

500 Cantigas d Amigo

MARTIN DE CALDAS 4

Foi s un dia meu amigo daqui


trist e coitad e muit a seu pesar
por que me quis del mha madre guardar,
mais eu fremosa, des que o non vi,
non vi depois prazer de nulha ren
nen veerei ja mais, se m el non ven
Quando s el ouve de mi a partir,
chorou muito dos seus olhos enton
e foi coitado no seu coraon,
mais eu fremosa, por vos non mentir,
non vi depois prazer <de nulha ren
nen veerei ja mais, se m el non ven>

10

B 1196 f. 254r V 801 f. 126r


2 coytad B : cuytad V

429

500 Cantigas d Amigo

MARTIN DE CALDAS 5

Ai meu amig e lume destes meus


olhos e coita do meu coraon,
por que tardastes, mui gran sazon?
non mho neguedes, se vos valha Deus,
ca eu quer end a verdade saber,
pero mh-a vs non ousades dizer

Dizede mi quen mi vos fez tardar,


ai meu amig, e gradecer volo ei,
ca ja m end eu o mais do preito sei
e non vos mester de mho negar,
ca eu quer en<d a verdade saber,
pero mh-a vs non ousades dizer>

10

Per ba fe, non vos conselhou ben


quen vos esta tardada fazer fez,
e, se mi vs negardes esta vez,
perder vos edes comigo por en,
ca eu quer end a verdade saber,
<pero mh-a vs non ousades dizer>

15

B 1197 f. 254v V 802 f. 126r


1-5 partially copied a second time in V after this text1

7 quen] que V : q B

13 boa B

14 fazer] fazr V : fazr (fazer) B

In the upper right hand column of f. 126r the scribe has copied and cancelled part of a hybrid strophe beginning with
v. 1 of the next poem, then skipping back to the end of v. 1 of this one (stes meus) and continuing down to v. 5. It reads:
Nostro senhor e como po stes me9
olhos e coyta do meu coraon
por que tardastes a muy gram saon
n mho neguedes seu9 ualha de9
ca eu querendauerdade saber
In the part of this hybrid relevant to the present text, the only differences between this version and the one the scribe had
just copied are in v. 3, where the first version has grsazon (exactly as in B).

430

500 Cantigas d Amigo

MARTIN DE CALDAS 6

Nostro Senhor, e como poderei


guardar de morte meu amig e mi,
ca mi dizen que se quer ir daqui,
e, se s el for, log eu morta serei
e el morto ser, se me non vir,
mais quero m eu esta morte partir
Ir m ei con el, que sempre falarn
desta morte, que se<n> ventura for,
ca se quer ir meu lum e meu senhor,
e, se s e<l> for, serei morta de pran
e el morto ser, se me non vir,
<mais quero m eu esta morte partir>
Irei co<n> el mui de grado, ca non
me sei conselho, se mho Deus non der,
ca se quer ir o que mi gran ben quer,
e, se s el for, serei morta enton
e el morto ser, se me non vir,
<mais quero m eu esta morte partir>

10

15

B 1198 f. 254v V 803 f. 126r


1 see note on B 1197 / V 802 (Caldas), vv. 1-5 4 log eu] logueu B : legueu V 8 se<n> Nunes1 : se BV
Nunes (cf. vv. 4, 16) : sse BV 13 fort. Ir <m> ei scribendum; cf. v. 7
co<n> Braga (cf. v. 7) : co BV

10 s e<l>

Cf. Nunes, vol. III, p. 363: Se bem os interpreto, stes versos querem dizer: irei com le, porque, sempre ho de falar
desta morte, que ser desventurosa. O emprgo de fr, em vez de ser, explicar-se-ia por se tratar de um futuro hipottico.

431

500 Cantigas d Amigo

MARTIN DE CALDAS 7

Vedes qual preit eu querria trager,


irmaa, se o eu podesse guisar:
que fezess a meu amigo prazer
e non fezess a mha madre pesar;
e, se mi Deus esto guisar, ben sei
de mi que log eu mui leda serei

E atal preito m era mui mester,


se mi Deus aguisar de o aver,
e quanto o meu amigo quiser
e que mho mande mha madre fazer,
e, se mi Deus <esto> guisar, <ben sei
de mi que log eu mui leda serei>

10

E, se mh a mi guisar Nostro Senhor,


aqueste preito ser meu gran ben:
com eu faa a meu amig amor
e me rogue mha madre ante por en,
e, se mi Deus esto guisar, ben sei
de mi <que log eu mui leda serei>

15

B 1199 f. 254v V 804 f. 126r-v


1 eu] u B 3 que] Que (s) B
BV
ante] ante~ B : ame V

432

9 Qutoomeu B : quanto meu V

14 meu V : men ? B

16 rogue Lapa : rogou

500 Cantigas d Amigo

NUNO TREEZ 1

Des quando vos fostes daqui, meu amigo, sen meu prazer,
ouv eu tan gran coita des i qual vos ora quero dizer:
que non fezeron des enton os meus olhos, se chorar non,
nen ar quis o meu coraon que fezessen, se chorar non
E des que m eu sen vs achei, sol non me soub i conselhar
e mui triste por en fiquei e con coita grand e pesar,
que non fezeron des enton <os meus olhos, se chorar non,
nen ar quis o meu coraon que fezessen, se chorar non>
E fui eu fazer oraon a San Clemen e non vos vi
e ben des aquela sazon, meu amigo, ave~o m assi
que non fezeron des enton <os meus olhos, se chorar non,
nen ar quis o meu coraon que fezessen, se chorar non>

10

B 1200 f. 255r V 805 f. 126v


2 eu] e~ B 3 si V 4, 8, 12 fort. quiso meu
no B 11 fezron B : fezon V

5 csselhar V : sselhar B

9 (en) eu B clement B : dement V

Short lines in BV. Taken by editors, perhaps rightly, as ababCCCC, scanning 8 throughout, but compare
B 1202 / V 807 and B 1203 / 808 (Treez). As printed here, there are internal (mid-verse) rhymes in all verses.

433

500 Cantigas d Amigo

NUNO TREEZ 2

San Clemeno do mar,


se mi del non vingar,
non dormirei
San Clemeno senhor,
se vingada non for,
non dormirei

Se vingada non for


do fals e traedor,
non dormirei

B 1201 f. 255r V 806 f. 126v


1 clemenco B : cremeno V1
1

mal V

4 cleme~co B : demeno V

8 craedor V

9 dormirey V : om. B

The variant is striking, but this is the only time (in either manuscript) in the cantigas d amigo of Treez where the name
appears with initial cr instead of cl (cf. v. 4 below; B 1202 / V 807, vv. 1, 4; B 1203 / V 808, vv. 1, 4, 7).

434

500 Cantigas d Amigo

NUNO TREEZ 3

Non vou eu a San Clemeno orar, e fao gran razon,


ca el non mi tolhe a coita que trago no meu coraon,
nen mh aduz o meu amigo, pero lho rog e lho digo
Non vou eu a San Clemeno, nen el non se nembra de min,
nen mh aduz o meu amigo, que sempr amei des que o vi,
nen mh aduz o <meu amigo, pero lho rog e lho digo>

Ca se el<e> m adussesse o que me faz pe~ad andar,


nunca tantos estadaes arderan ant o seu altar,
nen mh aduz <o> meu <amigo, pero lho rog e lho digo>
Ca se el<e> m adussesse o por que eu moiro d amor,
nunca tantos estadaes arderan ant o meu senhor,
nen mh aduz <o> meu <amigo, pero lho rog e lho digo>
Pois eu e<n> mha voontade de o non veer son ben fis,
que porrei par caridade ant el candeas de Paris?
nen mh aduz <o> meu amigo, <pero lho rog e lho digo>

10

15

En mi tolher meu amigo filhou comigo perfia,


por end arder, vos digo, ant el lume de bogia,
nen mh aduz <o> meu <amigo, pero lho rog e lho digo>

B 1202 f. 255r V 807 ff. 126v-127r


1 cleme~to B : clemento V
orar] grar B 4 demeno V 7 pe~ad Michalis (II, 887), Lapa : pe~ad V : ped B :
penad Lang (1894: ci), Nunes 7, 10 el<e> supplevi m<e> Nunes 7 se(l) el B 13 e<n> mia Michalis : emha
BV
fis V : fis B with s written over z 14 candade V 16 En V : Eu ? B
pfia B : fer fia V
Nunes prints short lines, but the body of the strophe seems composed in long verses: in B, vv.1-2 and 10-11 are
copied in long lines, Colocci has marked several pairs of short lines (our vv. 4-5 and 7-8) to indicate that they are
to be taken together, and has written 16 in the margin and 16 syll at the bottom of f. 255rb; in V, vv.10-11 are
also copied as long lines. Michalis (vol. II, p. 883) and Lapa (1982: 188) agree that these are long verses.
v. 17: lume de bogia seems to mean cheap candles.
Nunes (vol. III, p. 590) would have them of lard; in
any event, low quality (Lang [1894: ci]: gewhnliche
kerzen).

v. 17: lume de bogia parece significar velas baratas.


Nunes (vol. III, p. 590) achava que seriam de sebo; de
qualquer modo, de baixa qualidade (Lang [1894: ci]:
gewhnliche kerzen).

435

500 Cantigas d Amigo

NUNO TREEZ 4

Estava m en San Clemeno, u fora fazer oraon,


e disse mh o mandadeiro, que mi prougue de coraon:
Agora verr aqui voss amigo
Estava <m> en San Clemeno, u fora candeas queimar,
e disse mh o mandadeiro: Fremosa de bon semelhar,
agora verr aqui <voss amigo>

Estava m en San Clemeno, u fora oraon fazer,


e disse mh o mandadeiro: Fremosa de bon parecer,
agora verr aqui <voss amigo>
E disse mh o mandadeiro: Fremosa de bon semelhar,
por que viu que mi prazia, ar comeou m<e> a falar
Agora verr aqui <voss amigo>
E disse mh o mandadeiro: Fremosa de bon parecer,
por que viu que mi prazia, ar comeou <me> a dizer:
Agora verr aqui <voss amigo>

10

15

E disse mh o mandadeiro, que mi prougue de coraon,


por que viu que mi prazia, ar disse mh outra vez enton:
Agora verr aqui <voss amigo>

B 1203 f. 255v V 808 f. 127r


1 Estauam V : Estau B 3 aqi B : qi V 4 <m> Nunes; cf. vv. 1,7 u] E B : e V
cdeuas V 5 (parecer)
semelhar V 6 ueira B : uera V 10 da V 11 m<e> a Nunes : ma BV 14 mi] me B
comeon B
<me>
mh] mho B : m V
Nunes 16-18 transpos. Nunes post v. 91 17 mi] me B
Here neither MS has any long lines, but in B Colocci has marked the first two (short) verses as belonging
together and written 16 syll at the bottom of f. 255va. Lang (1894: xcii) sees 16 syllable verses.
1

Nunes supposes that by putting vv. 16-18 as the fourth strophe we would have a case of cobras ternas and both the
transposition and the classification are accepted by Tavani (Rep.), but in all of Galego-Portuguese lyric the only true case of
cobras ternas is Calheiros-1. There the verses (outside the refrain) in strophes I-III rhyme in -igo, while those in strophes
IV-VI rhyme in -ia. What we would have here, if we transposed, would be a different phenomenon (something like a triple
version of cobras alternantes): three rhyme sounds (-on, -ar, -er), one per strophe, in a series established in the first three
strophes and then repeated in the last three.

436

500 Cantigas d Amigo

PERO D ARMEA 1

Sej eu fremosa con mui gran pesar


e mui coitada no meu coraon
e choro muit e fao gran razon,
par Deus, mha madre, de muito chorar
por meu amig e meu lum e meu ben,
que se foi daqui, ai madr, e non ven
E ben sei <eu> de pran que por meu mal
me fez<o> Deus tan fremosa nacer,
pois m ora faz como moiro morrer,
ca moiro, madre, se Deus mi non val,
por meu amig e meu <lum e meu ben,
que se foi daqui, ai madr, e non ven>
E fez mi Deus nacer, per ba fe,
polo meu mal; er fez<o> me log i
mais fremosa de quantas donas vi,
e moiro, madre, vedes por que :
por meu amig e meu lum e <meu ben,
que se foi daqui, ai madr, e non ven>
E, pois Deus quer que eu moira por en,
sabhan que moiro querendo lhi ben

10

15

20

B 1204 ff. 255v-256r V 809 f. 127r-v


5 meu2 om. V 7 <eu> Nunes1 8 fez<o> Nunes (1959: 324)2
<a>tan Nunes 10 moyro V : muyto B
13 boa B 14 er BV : <e> ar Nunes : fort. ar
fez<o> supplevi; cf. v. 8 16 Nunes (he iam Braga) : hi BV
1
2

See note on B 674 / V 276 (Avoin), v. 9.


Cf. B 1087-1088 / V 679 (Pero dArmea), v. 3 e quan fremosa vos fezo nacer.

437

500 Cantigas d Amigo

PERO D ARMEA 2

Amiga, grand engan ouv a prender


do que mi fez creer mui gran sazon
que mi queria ben de coraon,
tan grande que non podia guarir,
e tod aquest era por encobrir
outra que queria gran ben enton
E dizia que perdia o sen
por mi, demais chamava me senhor
e dizia que morria d amor
por mi, e que non podia guarir,
e tod aquest era por <encobrir
outra que queria gran ben enton>
E, quand el migo queria falar,
chorava muito e jurava log i
que non sabia conselho de si
por mi, e que non podia guarir,
e tod aquest era <por encobrir
outra que queria gran ben enton>

B 1205 f. 256r V 810 f. 127v


1 angan B

438

6 possis outr a

10

15

500 Cantigas d Amigo

PERO D ARMEA 3

Mhas amigas, quero m eu des aqui


querer a meu amigo mui gran ben,
ca o dia que s el<e> foi daquen
viu me chorar e, con doo de mi,
u chorava, comeou m a catar,
viu me chorar e filhou s a chorar
E per ba fe, sempre lh eu querrei
o maior ben de pran que eu poder,
ca fez el por mi o que vos disser,
mhas amigas, que vos non mentirei:
u chora<va, comeou m a catar,
viu me chorar e filhou s a chorar>
Ouv el gran coita no seu coraon,
mhas amigas, u se de min partiu,
viu me chorar e, depois que me viu
chorar, direi volo que fez enton:
u chorava, comeou m a catar,
<viu me chorar e filhou s a chorar>

10

15

B 1206 f. 256r V 811 f. 127v


1 amiga V
amigue V

3 <en>o Nunes
el<e> Lapa1 4 mi~ B 7 boa B 10, 14 mhas] Mays B : mays V
que] fort. ca scribendum 14 amigus corrected to amigas B

10 amigas]

Lapa (1982: 188) is right to reject Nunes <en>o as unnecessary. See, for example, B 1586 / V 1118 (=CEM 44 [Alfonso X]),
v. 14 que o dia que s a lide juntou.

439

500 Cantigas d Amigo

PERO D ARMEA 4

Amigo, mando vos migo falar


cada que vs end ouverdes sabor
Nostro Senhor, fremosa mha senhor,
vos d grado, que volo pode dar,
<de tod este ben que mi dizedes>
e de quant outro ben mi fazedes

Pois vs sodes por mi tan coitado,


quando quiserdes, falade migo
Ai mha senhor, vedes que vos digo:
Nostro Senhor vos d <mui> bon grado
de tod este ben que mi dizedes
<e de quant outro ben mi fazedes>

10

Por que sei <eu> que mi queredes ben,


falade migo, ca ben e prez
Nostro Senhor, que vos <fremosa> fez,
vos d sempre mui bon grado por en
de tod este ben que mi dizedes
<e de quant outro ben mi fazedes>

15

B 1207 f. 256r-v V 812 f. 127v


10 <mui> Nunes; cf. v. 16
bo Lapa
<fremosa> ego : <fremosa> vos Nunes

440

13 <eu> supplevi
17 estes B

<gran> ben Nunes

14 fort. ben <m>

15 vos

500 Cantigas d Amigo

PEDR AMIGO DE SEVILHA 1

Disseron vos, meu amigo,


que, por vos fazer pesar,
fui eu con outren falar,
mais non faledes vs migo
se o poderdes saber
por alguen-no entender

E ben vos per vingaredes


de mi, se eu con alguen
falei por vos pesar n,
mais vs nunca mi faledes
se o poderdes saber
<por alguen-no entender>

10

Se vs por verdad achardes,


meu amigo, que assi,
confonda Deus log i mi
muit, e vs, se mi falardes,
se <o> poderdes sa<ber
por alguen-no entender>

15

B 1208 f. 256v V 813 f. 128r


2 Q B : om. V 5 porderdes B 6 no scripsi1 : n B : non V : nen Marroni2 : ou Nunes
vv. 5-6 ... saber / por alguen-no entender: ... find out by
someones ascertaining it.

15 cofonda V

vv. 5-6 ... saber / por alguen-no entender: ... descobrir


por algum o saber.

Cf. B 1213 / V 818 (Sevilha), v. 20 nunca pode per mi saber al and B 1239 / V 844 (Padrozelos), vv. 10-11 nen vs non podedes saber
/ nunca per outren... Here the preposition por introduces a substantival verb-phrase in which alguen is the subject of entender
and no the direct object (elsewhere Sevilha uses entender with a direct object at B 1216 / V 821, v. 27 volo entendern). Longer
examples (by the same poet) of such causal phrases introduced by por are to be found in B 1659 / V 1193 (=CEM 311), vv. 15-17 E polo bispo aver sabor / grande de Conca non aver / non lho queremos ns caber (caber BV : saber Lapa, Marroni) and B 1660 / V 1194
(=CEM 312), vv. 10-12 Si quer a gente a gran mal vo-lo ten, / por irdes tal molher gran ben querer, / que nunca vistes riir nen falar.
2
Marroni offers a plausible reading, but builds on what seems to me already an error in the text of BV. In the cantigas d amigo
there are numerous places where one or both manuscripts have n and the correct reading is unquestionably no: B 563
/ V 166 (Dinis), v. 20 (no B : n V); B 634 / V 236 (Sandin), v. 10 (no B : n V); B 795 / V 379 (Talaveira), v. 8 (no B : n V); B 1172
/ V 778 (Bolseiro), v. 11 (no V : n B); B 1176 / V 782 (Bolseiro), v. 11 (no B : n V) in v. 7 the scribe of V catches himself and
crosses out the til; B 1249 / V 854 (Lopo), v. 4 (no V : n B); B 1268 / V 874 (Cangas), v. 10 (no V : n B).

441

500 Cantigas d Amigo

PEDR AMIGO DE SEVILHA 2

Amiga, muit amigos son


muitos no mundo por filhar
amigas polas muit amar,
ma<i>s ja Deus nunca mi perdon
se nunca eu vi tan amigo
d amiga come meu amigo
Pode voss amigo dizer,
amiga, ca vos quer gran ben
e quer volo, mais eu por en
nunca veja do meu prazer
se nunca eu <vi tan amigo
d amiga come meu amigo>
Vi m eu con estes olhos meus
amigo d amiga que lh
muit amigo, per ba fe,
mais non mi valha nunca Deus
se nunca <eu vi tan amigo
d amiga come meu amigo>

10

15

B 1209 ff. 256v-257r V 814 f. 128r


4 ma<i>s Nunes : Mas B : mas V
perdo V : pard B 6 come BV, Nunes : com distinx. Braga 9 pr V : pre B
13 Vi-m eu distinx. Machado in ap., Marroni : Vi meu B : Vy meu V : Vi eu Nunes (deleto m) 16 m(h)i V

442

500 Cantigas d Amigo

PEDR AMIGO DE SEVILHA 3

Amiga, vistes amigo


d amiga que tant amasse,
que tanta coita levasse
quanta leva meu amigo?
<Non o vi nen quen o visse>
nunca vi des que fui nada,
mais vej eu vos mais coitada

Amiga, vistes amigo


que por amiga morresse
que tanto pesar sofresse
<quanto sofre meu amigo>?
Non o vi nen <quen o visse
nunca vi des que fui nada,
mais vej eu vos mais coitada>

10

15

Amiga, vistes amigo


que tan muito mal ouvesse
d amiga que ben quisesse
quant por mi meu amigo?
Non o vi nen quen o visse
<nunca vi des que fui nada,
mais vej eu vos mais coitada>

20

que mui maior mal avedes


ca el que morrer veedes

B 1210 f. 257r V 815 f. 128r


5 om. BV here, but copied below in both; cf. vv. 12, 191
Nunes

6 nunca vi scripsi2 : n mi V : N ui B

7 uos BV

11 suppl.

The strophic form (incorrectly reported in Rep.) is AbbaCDD (cf. B 695 / V 296 [Ulhoa]; Rep. 176:3), scanning (if
we accept nunca vi for nmi [V] in the second verse of the refrain) 7 throughout.
1

In both MSS the initial verse of the refrain is missing in the first strophe (arguably due to the similarity between the
beginnings of the two verses presumably nu~ca ui [v. 5] and n ui [v. 6]), copied partially in the second and fully in the third.
Yet Nunes and Marroni, though registering the evidence in apparatu, have failed to take heed (Nunes prints a two line
refrain beginning with Non o vi, des que fui nada and Marroni follows). Non o vi nen quen o visse / nunca vi is an emphatic inversion
of expressions like e eu vy quena viu (CSM 339.21; cf. 253.34). So CSM 195.160-163 Non foi quen oysse / nunca neno visse / est and,
in the cantigas d amigo, B 383 (Mafaldo), v. 6 Nunca vistes, amiga, quen tal amigo visse.
2
In such phrases (since I was born) nunca is the norm (not non). Cf. B 1098 / V 825 (Sevilha), v. 3 pois fui nado, nunca vi tan bela.
In the text before this one (B 1209 / V 814, v. 5) we also find nunca vi.

443

500 Cantigas d Amigo

PEDR AMIGO DE SEVILHA 4

Moir, amiga, desejando


meu amig, e vs no vosso
mi falades, e non posso
estar sempr en esto falando,
mais queredes falar migo?
falemos no meu amigo
Queredes que toda via
eno voss amigo fale
vosc e, se non, que me cale;
e non poss eu cada dia,
mais queredes falar migo?
<falemos no meu amigo>
Amiga, sempre queredes
que fale vosc e falades
no voss amig e cuidades
que poss eu; non o cuidedes;
mais queredes falar <migo?
falemos no meu amigo>
Non avedes d al cuidado,
sol que eu vosco ben diga
do voss amig e, amiga,
non poss eu nen guisado,
mais queredes falar <migo?
falemos no meu amigo>

10

15

20

B 1211 f. 257r V 816 f. 128r-v


3 falardes B 4 hypermetric; fort. star (Marroni)
possis transponere sempr en est estar falando
falado V
6 falem9 B : falem9(m9)V 9 tale BV 14 faledes BV 19 dal B : tal V
cuidado ? B : coydado V

444

500 Cantigas d Amigo

PEDR AMIGO DE SEVILHA 5

O meu amigo, que mi gran ben quer,


punha sempr, amiga, de me veer
e punh eu logo de lhi ben fazer,
mais vedes que ventura de molher:
quando lh eu poderia fazer ben,
el non ven i, e u non poss eu, ven

Pero sab el que non fica per min,


amiga, nunca de lho eu guisar
nen per el sempre de mho demandar,
mais mha ventura nolo part assi:
quando lh eu poderia fazer ben,
<el non ven i, e u non poss eu, ven>

10

E non fica per el, per ba fe,


d aver meu ben e polo fazer eu,
non sei se x meu pecado, se seu,
mais mha ventura tal foi e tal :
quando lh eu poderia fazer ben,
<el non ven i, e u non poss eu, ven>

15

B 1212 f. 257v V 817 f. 128v (cf. B 794 / V 378 [Talaveira])1


6 ven2] uer BV

13 el] ei V

bo B : bona V

15 pecado] pado V

seu] eu V

For arguments in favor of Talaveiras authorship, see Marroni, pp. 192-194. This text probably does not belong here, but
somehow at some point higher up the stemma intruded (or was thrust) into the set of cantigas damigo of Pedr Amigo de
Sevilha (which would thus consist of ten poems, not counting the pastorela).

445

500 Cantigas d Amigo

PEDR AMIGO DE SEVILHA 6

Por meu amig, amiga, preguntar


vos quer eu ora, ca se foi daqui
mui meu sanhud e nunca o ar vi;
se sabe ja ca mi quer outro ben,
par Deus, amiga, sab<ed> o pesar
que oj el non per outra ren

Amiga, pesa mi de coraon


por que o sabe, ca de o perder
ei mui gran med, e ide lhi dizer
que lhi non pes, ca nunca lh n verr
mal; e pois el souber esta razon,
sei eu que log aqui migo ser
E dizede lhi ca poder non ei
de me partir, se me gran ben quiser,
que mho non queira, ca non sei molher
que se del<e> possa partir per al,
se non per esto que m end eu farei:
non fazer ren que mi tenhan por mal
E pois veer meu amigo, ben sei
que nunca pode per mi saber al

10

15

20

B 1213 f. 257v V 818 f. 128v


5 sab<ed> o Nunes : sabo BV 10 en Nunes : ende BV 12 sera B : se la V 13 (diz) dizede B : dizete V
15 queira] qira B : qrria V
non2] n V : om. B 16 del<e> Nunes 18 mi n tenh BV : n del. Nunes
vv. 13-15 poder non ei / de me partir... / que mho non queira:
The sense is: I cannot free myself from his love for
me.

vv. 13-15 poder non ei / de me partir... / que mho non queira:


O sentido : No me consigo libertar do seu amor
por mim.

vv. 13-14 The subject of queira is the outro of v. 4, while the whole clause que mho non queira is the object of me
partir in v. 14 (livrar-se is one of the glosses given by Mettmann for partirse). (Marroni misreads both syntax
and sense here.)

446

500 Cantigas d Amigo

PEDR AMIGO DE SEVILHA 7

Un cantar novo d amigo


querrei agora aprender
que fez ora meu amigo,
e cuido log entender,
no cantar que diz que fez
por mi, se o por mi fez
Un cantar d amig feito,
e, se mho disser alguen
dereito como el feito,
cuido eu entender mui ben,
no cantar que diz <que fez
por mi, se o por mi fez>
O cantar ste mui dito,
pero que o eu non sei,
mais, pois mho ouveren dito,
cuid eu que entend<er>ei,
no cantar que diz que fez
por mi, <se o por mi fez>

10

15

B 1214 ff. 257v-258r V 819 f. 129r


2 qrrey V : q uey B 6 mi2] mi~ ? V1 9 Dreyto B : deyto V 10 cuido eu] cuydoo eu BV : cuideu Nunes
ouveren Nunes : ouuer BV : fort. oeren scribendum
diro V 16 entend<er>ei Braga : entendey BV

15 mo B

vv. 1-2 stand on one long line in B, but this may be a matter of layout in the exemplar or its source rather than
a clue to strophic form. If instead of ababCC we take the form to be aaB or aaBB the dobre (amigo vv. 1, 3; feito
vv. 7, 9; dito vv. 13, 15) merely becomes internal (cf. B 747 / V 349 [Guilhade]). Perhaps the complexity of
strophic forms in Sevilhas other cantigas damigo may be adduced as evidence for seeing ababCC here.
1

Monaci reads mi~ in V, but the mark over the i may be an extended dot rather than a til.

447

500 Cantigas d Amigo

PEDR AMIGO DE SEVILHA 8

Amiga, voss amigo vi falar


oje con outra, mais non sei en qual
razon falavan, assi Deus m empar,
nen se falavan por ben, se por mal
Amiga, fale con quen x el quiser
en quant eu del com estou estever,

ca si tenh eu meu amigo en poder


que quantas donas eno mundo son
punhen ora de lhi fazer prazer,
ca mho non tolhern se morte non
Amiga, med ei de prenderdes i
pesar, ca ja m eu vi quen fez assi

10

e vs faredes, pois en voss amor


vos esforades tanto <e>no seu,
<qu>e vs vos acharedes n peior
ca vs cuidades, e digo vol eu
Amiga, non, ca mi quer mui gran ben
e sei que tenh e<n> el e el que ten
en min, ca nunca nos partirn ja,
se non per morte nos poden partir,
e, pois eu esto sei, u al non ,
mando me lh eu falar con quantas vir
Con voss esfor, amiga, pavor ei
de perderdes voss amigo, ca sei,
per ba fe, outras donas que an
falad en como volo tolhern

15

20

25

Amiga, non, ca o poder non


seu nen delas, mais meu, per ba fe
B 1215 f. 258r V 820 f. 129r
2 en] eu B after 6 (Outro R se comea assy) B on a separate line 7 Cassy V : E assy B (where E is written over C
and also in the lefthand margin) : c assi Nunes 8 q V : De B 11-12 pranderdes hi pesar / Ca iameu ui q fez assy B
: pn V (rest of vv. 11-12 missing in V) 14 <vs> vos Nunes
esforzades V : efforcades B
<e>no supplevi
: no BV
15 <qu>e Nunes : E B : e V
en] eu B 16 cuydades B : cuydade V
18 que bis] q BV : que<m>
Braga
tenh e<m> el Braga : tenheel BV 24 perdedes B
v. 10: They shall not take him from me if death does
not.

448

v. 10: Eles no o afastaro de mim, se a morte no o


fizer.

500 Cantigas d Amigo

PEDR AMIGO DE SEVILHA 9

Par Deus, amiga, podedes saber


como podesse mandad enviar
a meu amigo? que non poder
de falar mig, e morr n con pesar;
e ben vos digo, se el morr assi,
que non viverei <ja mais> des ali

Amiga, <ben> sei que non pod aver


meu amig arte de migo falar,
e ouv eu art e figi lhe fazer
por outra dona un mui bon cantar,
e, pois por aquela dona trobou,
cada <que> quis, sempre migo falou
O meu amigo non trobador,
pero tan grand o ben que m el quer
que filhar outra entendedor
e trobar, pois que lho eu disser;
mais, amiga, per quen o saber
que lho eu mando ou quen lho dir?
Eu, amiga, o farei sabedor
que tanto que el un cantar fezer
por outra dona, e pois por seu for,
que falar vosco quando quiser,
mais mester de lho fazer el ben
creent, e vs non o ceardes n
Amiga, por ceos quant eu ei
de mal, mais nunca o ja cearei

10

15

20

25

Mester vos , ca volo entendern,


se o ceardes, <e> guardar vos an

B 1216 f. 258r-v V 821 f. 129r-v


3 quo V 4 morr] moyr BV1 6 <ja mais> Nunes; cf. A 135 / B 256 (Queimado), vv. 14-15 7 <ben> sei ego : sei
<ben> Nunes 10 outra] out B : ent V 12 <que> Nunes 18 quen] que~ V : q B 22 que] Que~ B : que~ V
25 Lapa : e Braga 28 <e> se Nunes
<e> guardar Marroni
v. 21 pois por seu for: Once he goes around as (avowedly) hers.

v. 21 pois por seu for: Quando ele andar como sendo


dela.

449

500 Cantigas d Amigo

v. 21 pois por seu for: Cf. B 547 / V 150 (Dinis [pastorela]), v. 7 por vosso vou eu, v. 18 por voss andarei and v. 20 por vosso vou.
vv. 23-24: It seems we must take creent as active,
agreeing with el: He must make the song for her
(lh-o) as if he really believed in it (ben / creent with the
enjambment providing extra emphasis) and yet you
must not get jealous.

vv. 23-24: Parece devermos considerar que creent


activo, em concordncia com el: Ele tem que fazer-lhe o cantar (lh-o) como se ele realmente acreditasse nele ([isto , no cantar] ben / creent com o enjambement a dar nfase suplementar) e tu no deves ficar
ciumenta.

1
In B, in the right hand margin beside this verse the scribe has written morre~ c pesar (the text has moyre~ c pesar) with a dot
over the first r (so that morr is indistinguishable from moir).

450

500 Cantigas d Amigo

PEDR AMIGO DE SEVILHA 10

Sei eu, donas, que non quer tan gran ben


om outra dona com a mi o meu
amigo quer, ca por que lhi dix eu
Non me veredes ja mais des aqui,
desmai logo ben ali por en
e ouve log i a morrer por min
Por que lhi dixi que nunca veer
me poderia, quis por en morrer,
e fui al e achei o jazer
sen fala ja, e ouv n gran pesar
e falei lh <e> ouve mh a conhocer
e diss: O u~ a dona falar?
Dix eu Ostes ja polo guarir,
e guareceu, maila que vos disser
que ama tant<o> om outra molher
mentir vos , ca ja x o el provou
con quantas viu, e achou as partir
todas d amor, e assi as leixou
E ben vos poss eu en salvo jurar
que outr ome vivo non sab amar
dereitamente, ca, por me provar,
veeron outros en min entender
se poderian de min guaanhar,
mais non poderon de min ren aver
Mais aquel que <mi> tan de coraon
quer ben, par Deus, mal seria se non
o guarisse, pois por mi quis morrer

10

15

20

25

B 1217 f. 258v V 822 f. 129v


3 dix eu] dizeu V : dizer B 5 desmaio<u> Nunes 7 que1] q V : ch B 8 podria B : podey V
moirer B
: morren V 9 e2] (h)e V 11 lh<e> ouve Nunes : lhouue BV 12 o scripsi : ouui V : ui B : fort. ouu scribendum1
13 oystes B : o(x)yistes V 15 tant<o> om outra supplevi : ttomout B : tto mout V : tantom<e> outra Nunes
21 pr B : pre V 23 mi B
gnaanhar V : gaanhar B, Nunes 24 mi B
ren] te~ B 25 <mi> Nunes
<a>tan
~
~
~
Marroni
fort. m atan
26 qr be B : qr be / (qr be) V

451

500 Cantigas d Amigo

The rhyme-scheme in strophes I and III is abbcac, whereas in strophes II and IV we find aaabab. Such alternation
is without parallel in the cantigas damigo (but cf. B 798 / V 382 [Sandeu] and note).
1

In the cantigas damigo the verb is nearly always or and not ouvir, hence o unless we are to understand a geolinguistic or
sociolinguistic distinction here. We should not forget, also, that in oi, oui and ouui we may have three different ways of trying
to represent the same sound (English w).

452

500 Cantigas d Amigo

PEDR AMIGO DE SEVILHA 11*

Dizede, madre, por que me metestes


en tal prison, e por que mi tolhestes
que non possa meu amigo veer?
Por que, filha, des que o [vs] conhocestes,
nunca punhou erg en mi vos tolher,

e sei, filha, que vos traj enganada


con seus cantares que non valen nada
que lhi podia quen quer desfazer
Non dizen, madr, esso <en> cada pousada
os que trobar saben ben entender

10

Sacade me, madre, destas paredes


e verei meu amig<o>, e veredes
que logo me met en vosso poder
. . . . . . . . . .
nen m ar venhades tal preito mover,

15

ca sei eu ben qual preito vos el trage,


e sodes vs, filha, de tal linhage
que devia vosso servo seer
Coidades vs, madre que tan sage
que podess el con mig esso per?

20

Sacade me, madre, destas prijes,


ca non avedes de que vos temer
Filha, ben sei eu vossos coraes,
ca non quer n gran pesar atender

B 1218 ff. 258v-259r V 823 ff. 129v-130r


2 tolestes B 4 hypermetric
vs seclusi1 6 trag BV 9 ess<en> Nunes (III, 299-300) : esso BV 12 ve<e>rei
Nunes
amig<o>, e supplevi : amigue BV 13 q V : Q B 14 om. BV : possis <Mando vos, filha, que mho non
roguedes> vel <Por Deus, ai filha, que non mho roguedes>2 16 eu] ou V 17 fodes B 20 poner B 21 destes
BV prigoes Monaci : pigoos BV 24 quer n distinxi : qren B : queren V : queren Braga
v. 24: In other words, For Im not going to wait for
problems (gran pesar) from that quarter (n).

v. 24: Por outras palavras, Pois no vou esperar que


surjam problemas (gran pesar) da.

453

500 Cantigas d Amigo

que o ought not be elided and vs is superfluous here.


This verse can be reconstructed with a fairly high degree of confidence, because each element can be inferred from the
contexts. The mother must begin speaking here and has only one verse to set up the sense and syntax of v. 15 (nen m ar
venhades tal preito mover). Hence: a vocative, filha; a verb of ordering (or equivalent) in the 1st person singular of the present
active indictive, mando; a corresponding indirect object vos; a subordinating conjunction que; a negative non; a direct and an
indirect object for the subordinate clause mho; a verb in the 2nd person plural of the present active subjunctive, ending
in -edes and so of the first conjugation and here the limited lexicon yields us roguedes. Mando vos occurs in B 1291 / V 896
(Requeixo), v. 7 and B 1207 / V 812 (Armea), v. 1. Non mho roguedes is found in B 710 / V 311 (Vinhal), v. 4 (refrain). But the
negative command clause could have been independent, introduced (e.g.) by Por Deus (as in B 471 bis [Alfonso X] v. 5 Por
Deus, non me roguedes) plus a three syllable vocative: ai filha scans and is a mark of the genre. Compare: B 881 / V 464 (Airas
Nunes), v. 7 Rogo vos, ai filha, por Deus, que bailedes ; and B 722 / V 323 (Travanca), v. 1 Por Deus, amiga, que preguntedes.
2

454

500 Cantigas d Amigo

PEDR AMIGO DE SEVILHA *12 (pastorela)

Quand eu un dia fui en Compostela


en romaria, vi u~ a pastor
que, pois fui nado, nunca vi tan bela
nen vi outra que falasse milhor,
e demandei lhe logo seu amor
e fiz por ela esta pastorela
Dix eu logo: <Ai> fremosa poncela,
queredes vs min por entendedor?
que vos darei boas toucas d Estela
e boas cintas de Rocamador
e d outras doas a vosso sabor
e fremoso pano pera gonela
E ela disse: Eu non vos queria
por entendedor, ca nunca vos vi,
se non agora, nen vos filharia
doas que sei que non son pera min;
pero cuid eu, se as filhass assi,
que tal no mundo a que pesaria,
e se veess outra, que lhi diria
se me dissesse ca Per vs perdi
meu amig e doas que me tragia?
eu non sei ren que lhi dissess ali;
se non foss esto, de que me tem i,
non vos dig ora que o non faria
Dix eu: Pastor, sodes ben razoada;
[e] pero creede, se vos non pesar,
que non st oj outra no mundo nada,
se vs non sodes, que eu sabha amar,
e por aquesto vos venho rogar
que eu seja voss ome esta vegada
E diss ela, come ben ensinada:
Por entendedor vos quero filhar,
e, pois for a romaria acabada,
aqui, du so natural, do Sar,
cuido, se <vs> me queredes levar,
ir m ei vosc, e fico vossa pagada

10

15

20

25

30

35

455

500 Cantigas d Amigo

B 1098 f. 235r V 689 f. 110r-v


2 hunha B : hun a V 4 outra] aoutra V 5 demandey B : demdi V 6 ffiz por V : fiz por / E ffiz por B 7 Dixeu
BV : Dix<i-lh>eu Nunes
<Ai> supplevi (cf. B 1137 / V 728 [Bonaval], vv. 1, 4 Ai fremosinha) 12 gonella V
13 E ela] Ela B 15 ne~ V : Ne B 20 dizesse B
21 trgia B : rrgia V 22 eu] E(n)u B 23 tem i distinx.
Monaci : temi BV, Nunes 25 ssodes B : ssedes V 26 e del. Monaci 28 sedes V
sabhia B : sabbia V 31 en
smada V 34 so B : sc V 35 cuido <meu> Nunes
<vs> supplevi

456

500 Cantigas d Amigo

JOHAN BAVECA 1

Amiga, dizen que meu amig


por mi tal coita que non poder
per nulha guisa d un dia viver
se per mi non, e vedes quant i :
se por mi morre, fic end eu mui mal,
<e> se lh ar fa algun ben, outro tal

E tan coitad , com aprendi eu,


que o non pode guarir nulha ren
de morte ja, se lh eu non fao ben,
mais vedes ora com estou end eu:
se por mi morre, fi<c end eu mui mal,
e se lh ar fa algun ben, outro tal>

10

Dizen que por mi coitad assi


que quantas cousas eno mundo son
non lhi poden dar vida, se eu non,
e este preito cae m ora assi:
se por mi morre, <fic end eu mui mal,
e se lh ar fa algun ben, outro tal>

15

E, amiga, por Deus, conselho tal


mi dade vs que non fique end eu mal

20

B 1222 f. 260r V 827 f. 131r


2 (coyta) poder B 6 <e> supplevi
fa <eu> Nunes : fa<o> Zilli (p. 94)
: morte V 15 poder V 20 fique] fiq B : fiqu V

algun BV : algu~ u Lapa

11 moire B

457

500 Cantigas d Amigo

JOHAN BAVECA - 2

Por Deus, amiga, preguntar vos ei


do voss amigo que vos quer gran ben,
se ouve nunca de vs algun ben;
que mho digades e gracir vol ei
Par Deus, amiga, eu volo direi:
serviu me muito, e por lh eu fazer
ben, el foi outra molher ben querer
Amiga, vs non fezestes razon
de que perdestes voss amig assi;
quando vos el amava mais ca si,
por que lhi non fezestes ben enton?
Eu vos direi, amiga, por que non:
serviu me <muito, e por lh eu fazer
ben, el foi outra molher ben querer>
Vedes, amiga, meu sen st atal:
que, pois vos Deus amigo dar quiser
que vos muit am e vos gran ben quiser,
ben lhi devedes fazer e non mal
Amiga, non lhi pud eu fazer al:
serviu <me muito, e por lh eu fazer
ben, el foi outra molher ben querer>

10

15

20

B 1223 f. 260r-v V 828 f. 131r


6 muito, e por lh eu scripsi1 : muito eu porlhi B : muyte eu porlhi V : muit e eu por lhi edd. 9 q V : (p) q B
uoss ? B : noss V 16 u9 V : om. B
ds B : om. V2
1

In vv. 6-7 the phrase e eu por lhi fazer / ben, though maintained by all editors, is anomalous. I find no parallel for putting any
member of a por phrase (causal or final [as here; cf. Zilli ad loc.]) before the preposition itself. There is a close parallel,
however, for the proposed construction in B 1031 / V 621 (Johan Airas), vv. 6, 12, 18 por lh eu non dar o meu (which is causal:
since I dont give him my ben). I have merely corrected muito eu (B) to muito e and assumed that lhi (BV) is an error for lheu
(cf. B 754 / V 357 [Guilhade], v. 17, where BV have lhi for lheu correctly copied in both MSS in vv. 5 and 11; and B 659 / V 260
[Carpancho], vv. 7 [lheu BV] and 13 [lhi BV]).
2
Each MS omits one of the words. Nunes and Zilli print Deus vos but cf. B 1234 / V 839 (Baveca), vv. 5 (que lhi Deus quiser dar)
and 12 (pois lho Deus d).

458

500 Cantigas d Amigo

JOHAN BAVECA 3

Ai amiga, oje falou comigo


o voss amigo e vi o tan coitado
por vs que nunca vi tant ome nado,
ca mort era, se lhi vs non valedes
Amiga, quand eu vir que guisado,
valer lh ei, mais non vos maravilhedes
d andar por mi coitado meu amigo
Per ba fe, amiga, ben vos digo
que, u estava mig en vs falando,
esmoreceu, e ben assi andando
morrer, se vos del doo non filha
Si, filhar, ai amiga, ja quando,
mais non tenhades vs por maravilha
d andar por mi coitado <meu amigo>
Amiga, tal coita d amor sigo
que ja nunca dorme noite nen dia
coidand en vs, e, par Santa Maria,
sen vosso ben non o guarira nada
Guarrei o eu, amiga, toda via,
mais non vos faades maravilhada
d andar por mi coi<tado meu amigo>

10

15

20

B 1224 f. 260v V 829 f. 131r-v


2 amig B 3 uos B : om. V 4 mortera BV : morrer Zilli 1 8 bo V : boa B 9 mig] migu B : nugu V
10 Esmoreea B : esmoreu V 12 filhara ay B : filha may V 19 Guayrei B
21 pr B : pre V after 21 Joham
baveca ca written by scribe a at bottom of B f. 260va
v. 4: ca mort era = because he was going to die.

v. 4: ca mort era = porque ele ia morrer.

Zillis emendation morrer is unnecessary (despite the parallel in v. 11). In mort era the imperfect has modal force. Cf. CSM
235.45-47 (e tan mal adoeceu / que quantos fisicos eran, cada hu~u ben creeu / que sen duvida mort era; / mas ben o per guareceu / a Virgen
Santa Maria). Braga and Machado read correctly here (Nunes morto ser, se lhi non valedes is indefensible).

459

500 Cantigas d Amigo

JOHAN BAVECA 4

Amigo, sei que mui gran sazon


que trobastes sempre d amor por mi,
e ora vejo que vos travan i,
mais nunca Deus aja parte comigo
se vos eu des aqui non dou razon
per que faades cantigas d amigo
E, pois vos eles teen por melhor
de vos enfengir de quen vos non fez
ben, pois naceu, nunca nen u~ a vez,
e por en des aqui vos <jur e> digo
que eu vos quero dar razon d amor
per que faades <cantigas d amigo>
E sabe Deus que desto nulha ren
vos non cuidava eu ora fazer,
mais, pois vos cuidan o trobar tolher,
ora verei o poder que an sigo,
ca de tal guisa vos farei eu ben
per que faades canti<gas d amigo>

10

15

B 1225 f. 260v V 830 f. 131v


4 aia B : ala V 8 enfongir V 9 ne~ V : ne B 10 e BV : e<u> Zilli (p.105), fort. recte
16 uerey V : ue(e)rey B 18 cti B : tti V

460

<jur e> Nobiling (1907a: 76)

500 Cantigas d Amigo

JOHAN BAVECA 5

Pesa mh, amiga, por vos non mentir,


d u~ as novas que de mi e do meu
amig o, e direi volas eu:
dizen que lh entenden o grand amor
que comig, e, se verdade for,
por maravilha pod a ben sair
E ben vos digo que, des que o
aquestas novas, sempre trist andei,
ca ben entend e ben vej e ben sei
o mal que nos deste preit averr
pois lh entenderen, ca posto x ja
de morrer eu por el e el por mi
Ca, poilo souberen, el partid
de nunca ja mais viir a logar
u me veja, tanto m an de guardar;
vede-lo morto por esta razon,
pois ben sabedes vs de mi que non
poss eu sen el viver, per ba fe
Mais Deus, que sabe o gran ben que m el quer
e eu a el, quando nos for mester
nos guarde de mal, se vir ca ben

10

15

20

B 1226 ff. 260v-261r V 831 f. 131v


1 mh] m B 2 dunhas V : dunas B after 6 E be~u9 digo q desq oy written by scribe a at the bottom of B f. 260vb
11 entenderm B : eu tendem V 20 a el] del B
n9 V : u9 B1
1

The first letter in V is illegible, and the reading of both MSS may be u9.

461

500 Cantigas d Amigo

JOHAN BAVECA 6

Filha, de grado queria saber


de voss amig e de vs u~ a ren:
como vos vai ou como vos aven
Eu volo quero, mha madre, dizer:
quero lh eu ben e que-lo el a mi
e ben vos digo que non mais i
Filha, non sei se i mais, se non,
mais vejo vos sempre con el falar
e vejo vos chorar e el chorar
Non vos terrei, madre, i outra razon:
quero lh eu ben <e que-lo el a mi
e ben vos digo que non mais i>
Se mho negardes, filha, pesar mh ,
ca, se mais i feit, a como quer,
outro conselh avemos i mester
Ja vos eu dixi, madre, quant i :
quero lh eu ben <e que-lo el a mi
e ben vos digo que non mais i>

B 1227 f. 261r V 832 ff. 131v-132r


4 Eu] en V

462

16 ] a V : al B

10

15

500 Cantigas d Amigo

JOHAN BAVECA 7

Vossa menaj, amigo, non ren,


ca de pran ouvestes toda sazon
a fazer quant eu quisesse e al non
e por rogo nen por mal nen por ben
sol non vos poss esta ida partir

Nunca vos ja de ren ei a creer,


ca sempr ouvestes a fazer por mi
quant eu mandass, e mentides m assi
e, pero fa i todo meu poder,
sol non vos poss esta <ida partir>

10

Que non ouvess antre ns qual preito ,


por qual <ben> vos foi sempre <mui> mester
deviades por mi fazer que quer
e, pero vos mil vezes roguei ja,
sol non vos poss esta ida <partir>

15

B 1228 f. 261r V 833 f. 132r


1 Vossa menaj, amigo distinx. Zilli : Vossamena ia migo BV 3 fazr B : fazen V qsesse e B : qsesse V
: no B 12 por correxi : p BV <ben> supplevi1
<mui> supplevi2 13 mi a faz BV : a delevi3
vv. 11-13: In other words: Even if there were no agreement (preito) between us, such as there is, it was your
duty, for the sake of that ben which you always needed
so much, to do everything I bade you do, and yet,...

10 n V

vv. 11-13: Por outras palavras: Mesmo que no houvesse acordo (preito) entre ns, como de facto h, era
tua obrigao, pelo ben de que sempre tanto precisaste, fazer tudo o que eu te ordenasse e, no entanto,...

This verse, two syllables short in BV, has resisted correction. Editors have understood it as a relative clause modifying
preito (v. 11), but vos foi ... mester cannot be construed with per qual (that is, we find no constructions of the type mi mester *per/
por). Rather, the verse forms part of the coming independent clause, as if we had (in reconstructed prose) por aquel ben que vos
foi sempre <mui> mester deviades fazer por mi que quer. The logic of por qual <ben> inversely echoes that of v. 4 nen por ben. Though
such incorporation of the antecedent in a relative clause (by means of qual [e. g. qual preito in v. 11]) is not common in the
cantigas d amigo, I find four other examples involving ben: B 626 / V 227 (Calheiros), v. 13 Fiei m eu tant en qual ben m el queria;
B 1152 / V 745 (Servando), vv. 5-6 se soubess eu qual ben el querria / aver de mi and vv. 19-20 e assanhar m ei un dia, / se m el non diz
qual ben de min querria; and B 559 / V 162 (Dinis), vv. 9-10 averian d entender por en / qual ben mi quer. A telling parallel for the
conjectures proposed is A 75 / B 188 (Torneol), v. 16 que me d seu ben, que m mui mester.
2
The phrase mui mester is more common outside the cantigas damigo, but see B 801 / V 385 (Sandeu), vv. 13-14 E a min era mui
mester / u~a morte que ei d aver and B 1199 / V 804 (Caldas), v. 7 E atal preito m era mui mester. Baveca uses a variant in B 1231 / V
836, v. 22 mais en tal feito muit mester al. Compare A 262 / B 439 / V 51 (Fernan Velho), v. 19 E se el sabe que m mui mester where
mui is present in BV but missing in A.
3
The verse is hypermetric. Nunes (vol. III, p. 376) says faz-se a costumada contraco entre mi e a unlikely when mi is
tonic. The preposition a (though common enough with dever) is not necessary. Elsewhere among the cantigas d amigo of
Baveca dever occurs in B 1223 / V 828, v. 18 and B 1232 / V 837, v. 6. In both texts it governs fazer as here, without a
preposition.

463

500 Cantigas d Amigo

JOHAN BAVECA 8

Amig, entendo que non ouvestes


poder d alhur viver, e veestes
a mha mesura, e non vos val ren,
ca tamanho pesar mi fezestes
que jurei de vos nunca fazer ben

Quisera m eu non aver jurado,


tanto vos vejo viir coitado
a mha mesura, mas que prol vos ten?
ca, u vos fostes sen meu mandado,
jurei que nunca vos fezesse ben

10

Por sempre sodes de mi partido


e non vos prol [de] seer viido
a mha mesura, e gran mal m n,
ca jurei, tanto que fostes ido,
que nunca ja mais vos fezesse ben

15

B 1229 f. 261r-v V 834 f. 132r


5 que] Q B

5, 10, 15 uirey ? V1

12 de seclusi; cf. Zilli, ad loc. 13 m ] me V : me(u) ? B (Zilli reads a cancelled u)

vv. 5, 10, 15: It makes more sense to take these verses as constituting a refrain cum variatione than to call the
text a cantiga de meestria with palavra rima at the end of each strophe (ben), as does Tavani. Colocci, arguably
depending on the evidence at his disposal, has written tornel vario (above the text, to the right) in B and has
marked the refrain (of strophes I and II, though not of III) in his usual manner. Braga, Nunes and Zilli (see
p. 116) have rightly followed Colocci.
1

B reads Jurey (5, 10) and iurey (14) but in V, at all three places, either the i of iurey has been placed to the right of the letter,
or the scribe has written uirey (read by Monaci).

464

500 Cantigas d Amigo

JOHAN BAVECA 9

Como cuidades, amiga, fazer


das grandes juras que vos vi jurar
de nunca voss amigo perdoar,
ca vos direi de qual guisa o vi:
que, sen vosso ben, creede per mi,
que lhi non pode ren morte tolher
Tod ess, amiga, ben pode seer,
mais punharei eu ja de me vingar
do que m el fez, e, se vos n pesar,
que non faades ao voss assi,
ca ben vistes quanto lhi defendi
que se non foss, e non me quis creer
Par Deus, amiga, vinga tan sen sen
nunca vs faredes, se Deus quiser,
a meu poder, nen vos era mester
de a fazer, ca vedes quant i :
se voss amigo morrer, morrer
por ben que fez e non por outra ren
Amiga, non poss eu teer por ben
o que m el faz, e a que o tever
por ben, tal aja daquel que ben quer,
mas, sen morte, nunca lhi mal verr,
per ba fe, que mi non prazer,
pero del morrer non mi praza n

10

15

20

B 1230 f. 261v V 835 f. 132r-v


2 iuras B : uiras V1 8 mays V : (N)Mays B 9 foz V 16 fazr B : fez V 20 faz BV : fez Pellegrini (1930: 320), fort.
recte
e] a V a que o Nunes : aq no B : aqno V 23 boa B
prazer transpos. Nunes (cf. v. 24) : praza en BV
24 praza n transpos. Lapa (cf. v. 23) : praza B : praa V2
One of two examples (the other is B 1216 / V 831 [Sevilha]) of cobras doblas among the cantigas damigo.
v. 13 vinga: the substantive, back formed from vingar, is found only here in Amigo, but also occurs in B 1597
(=CEM 337 [Ambroa]), v. 12 e quen a vinga fezer.
1

See preceding note.


To match the rhymes (of these cobras doblas), Nunes prints per ba f, que mi non prazer, / pero del morrer mi prazer en. Lapa
(1982: 189) modifies v. 24 (to read non mi praza en) and Zilli repunctuates and reinterprets somewhat. All assume the need
to rewrite vv. 23-24. And though they make sense (but, except for death, no harm could come to him, in good faith, that
would not please me, but his death would not be to my liking), the transposition is simple and justifiable. In the CEM
poets accuse each other of botching meter and rhyme (cf. Pagani 1971: 116) and Baveca defends himself in B 1573 (CEM
339), vv. 8-10. Such banter ought not be adduced to maintain a corrupt text.
2

465

500 Cantigas d Amigo

JOHAN BAVECA 10

Amigo, vs non queredes catar


a nulha ren, se ao vosso non,
e non catades tempo nen sazon
a que venhades comigo falar,
e non querades, amigo, fazer
per vossa culpa mi e vs morrer
Ca noutro dia chegastes aqui
a tal sazon que ouv n tal pavor
que, por seer deste mundo senhor,
non quisera que veessedes i,
e non querades, amigo, <fazer
per vossa culpa mi e vs morrer
E quen molher de coraon quer ben,
a meu cuidar, punha de s encobrir
e cata temp e sazon pera ir
u ela st, e a vs non aven,
e non querades, a<migo, fazer
per vossa culpa mi e vs morrer>
Vs non catades a ben nen a mal
nen do que nos pois daquest averr,
se non que pass o vosso u~ a vez ja,
mais en tal feito muit mester al,
<e non querades, amigo, fazer
per vossa culpa mi e vs morrer>

10

15

20

B 1231 ff. 261v-262r V 836 f. 132v


1 Amigo(s) V 10 quisa V : quisa B
ueesedes V : ueesededes B after 11 (Joham Baveca) B on a separate
line 15 (se) sazon ? B 19 Vos V : Dos B 21 pas BV
uosso B : uoso V
uezia V : uona B 22 al om. B1
after 22 Johan Baveca V written by Colocci 23-24 om. BV
1
After v. 22 the text ends in both B and V, but all editors repeat the refrain, thus producing a fourth strophe. Given the
emphatic force of vv. 19-22 (Zilli puts an exclamation point after al), they might seem an adequate fiinda. And, as Zilli (p. 124)
notes, Colocci has marked them as such in B (arguably because there was no trace of the final refrain in the source-text).
Of the nine cantigas d amigo of Baveca with refrain (not counting this one), all consist of three strophes, two have fiindas. On
the other hand, it is abnormal for a fiinda to be equal in extent to the body of the strophe and follow its rhyme-scheme. Cf.
V 599 (Johan Airas), v. 18 and note.

466

500 Cantigas d Amigo

JOHAN BAVECA 11

Madr, o que sei que mi quer mui gran ben


e que sempre fez quanto lh eu mandei
e nunca lhi desto galardon dei,
mha madre, ven, e el quer ja morrer
por mi d amor, e, se vos prouguer n,
vs catad i o que devo fazer

Ca non pode guarir, se per min non,


ca o am eu, e el, des que me viu,
<a> quanto pod e soube, me serviu,
mais, pois lh eu poss a tal coita valer
come de morte, se Deus vos perdon,
vs <catad i o que devo fazer>

10

Ca del morrer, madre, per ba fe,


mi pesaria quanto mi pesar
mais podesse, ca en todo logar
me serviu sempr a todo seu poder,
e, pois veedes com este preit ,
vs catad i <o que devo fazer>

15

B 1232 f. 262r V 837 f. 132v


1 Madro V : M(uyto)adro B
17 cm B

9 <a> Zilli; cf. v. 16

11 pardon B

13 boa B

16 me] meu B

poder om. V1

In V the verse extends to the extreme right hand margin and the last word visible is seu. If poder is there, it is hidden in the
binding.

467

500 Cantigas d Amigo

JOHAN BAVECA 12

Ora veerei, amiga, que far


o meu amigo que non quis creer
o que lh eu dix e soube me perder,
ca de tal guisa me guardan del ja
que non ei eu poder de fazer ren
por el, mais esto buscou el mui ben
El quis comprir sempre seu coraon
e soub assi sa fazenda trager
que tod ome nos podia ntender,
e por aquest as guardas tantas son
que non ei <eu> poder <de fazer ren
por el, mais esto buscou el mui ben>
E, pero lh eu ja queira des aqui
o maior ben que lhi possa querer,
pois non poder, non lhi farei prazer,
e digo vos que me guardan assi
que <non ei eu poder de fazer ren
por el, mais esto buscou el mui ben>
E vedes vs: assi conte a quen
non sab andar en tal preito con sen

10

15

20

B 1233 f. 262r V 838 ff. 132v-133r


5 eu] en V 9 podia ntender distinx. Nunes : podiantender B : podian tender V 10 por aquest as distinxi : pr
aquestas B : pr aqstas V : pois aquestas Braga : por aquestas Zilli1 13 qir(i)a B : qrra V 20 se~ B : seu V
1

The verse has caused needless problems. Bragas pois is presumably a causal conjunction, but the clause it allegedly
introduces is then left hanging (cf. Nunes awkward explanation ad loc.). Zilli prints e, por aquestas guardas, tantas son (and, as
to these guards, theyre so many), but this reading, though faithful to the MSS, yields awkward syntax and sense. The
apparent difficulty disappears if we merely divide aquest as. The sense is: and because of this the guards are so many
that... (aquest refers here to the boys eagerness to fulfill his hearts desire even though everyone could tell what was
happening [vv. 7-9]). In his cantigas d amor Baveca uses e por aquesto several times (see Zillis glossary, s. v. aquesto).

468

500 Cantigas d Amigo

JOHAN BAVECA 13

Amigo, mal soubestes encobrir


meu feit e voss e perdestes per i
mi e eu vs, e oi mais quen-nos vir
de tal se guard e, se molher amar,
filh aquel ben que lhi Deus quiser dar
e leix o mais e pass o temp assi
Ca vs quisestes aver aquel ben
de min que vos non podia fazer
sen meu gran dan, e perdestes por en
quanto vos ant eu fazia d amor,
e assi faz quen non sabedor
de saber ben, pois lho Deus d, sofrer
E ben sabedes camanho temp
que m eu daquest, amigo, receei
en que somos, e, pois que o ben ja
non soubestes sofrer, sofred o mal,
ca, <pero> m end eu queira fazer al,
o demo lev o poder que end ei

10

15

B 1234 f. 262r-v V 839 f. 133r


1 encob(i)rir B : encoprir V
: and B
qyra V : qyta B

3 uyr V : uy B 9 sen V : Se B 12 d] da a BV 17 <pero> Nunes


end V
18 o Nunes1 : E B : om. V
lev o] leuo B : leue V
endey V : andey B

We could defend e (B) as exclamatory, and the devil needs no article, but given the frequent confusion between e and o
(found later in this very line in the variant leue [V]), Nunes correction is probably right.

469

500 Cantigas d Amigo

PERO D AMBROA 1

Ai meu amigo, pero vs andades


jurando sempre que mi non queredes
ben ant as donas, quando as veedes,
entenden elas ca vos pe<r>jurades
e que queredes a mi tan gran ben
com elas queren s que queren ben
E pero vs ant elas jurar ides
que non fazedes quanto vos eu mando,
quanto lhis mais ides en min falando,
atant en<ten>den mais que lhis mentides
e que quere<des a mi tan gran ben
com elas queren s que queren ben>
E andad ora de camanho preito
vs vos quiserdes andar toda via,
ca o cantar vosso de maestria
entenden elas que por mi foi feito
e que queredes a mi tan gran <ben
com elas queren s que queren ben>

10

15

B 1235 f. 262v V 840 f. 133r


4 pe<r>jurades Michalis (II, 541) : peiurades BV1 5 mi BV 6 comelas querem os que queren be~ V : comel as
las qrenbe~ B : come las <queren os que> las queren ben Machado 10 en<ten>dem Monaci (cf. vv. 4, 16) :
e~dem B : endem V 14 vs vos : V9 uos B : u9 uos V : vos vs edd. 17 mi~ V
vv. 6, 12, 18: Nowhere else in the cantigas d amigo does os represent aos (but in B 817 / V 401 [Pae Gomez
Charinho], vv. 12, 17, 21 and 26 we probably ought to take ao as a single syllable and so equivalent to ).
vv.13-14: The sense is: So keep on being as quarrelsome
as you like (in what you say about me to the girls).

vv.13-14: O sentido : Continua a ser to brigo quanto queiras (no que dizes s outras a meu respeito).

vv. 13-14: In andad ora de camanho preito / vs vos quiserdes andar we have sophisticated syntax, with the antecedent
preito incorporated in the relative clause. Curiously, such constructions are more common in cantigas de maestria
and cantigas damor generally than in cantigas damigo, but see the notes on B 1228 / 833 (Baveca), v. 12, and
B 659 7 V 260 (Carpancho), vv. 6-7, 12-13. Though I find no parallel in Galego-Portuguese lyric for the phrase
andar de preito, cf. Queimado-2, v. 15 e ande comigo a guerra. The phrase draws on a meaning of the word preito that
Lapa (CEM) glosses as disputa, briga. This in turn derives from a sense Mettmann glosses as pleito,
controvrsia jurdica, demanda judicial. Cf. Niermeyer, s. v. placitus 26 litige, procs, action / claim, plea,
lawsuit. Among the citations found there, in pace teneat eam et sine placito is particularly telling.
1

All editors follow Michalis. Though peiurare is a common form of the Latin verb, it seems unlikely that we have a genuine
spoken form here.

470

500 Cantigas d Amigo

PAE CALVO 1

Foi s o namorado, madr, e non o vejo;


e viv n coitado, [e] moiro con desejo;
torto mi ten ora o meu namorado,
que tant alhur mora e sen meu mandado
Foi s el con perfia por mi fazer guerra;
nembrar se devia de que muito m erra;
torto <mi ten ora o meu namorado,
que tant alhur mora e sen meu mandado>
De pran con mentira mh andava sen falha,
ca se foi con ira, mais, se Deus mi valha,
torto <mi ten ora o meu namorado,
que tant alhur mora e sen meu mandado>
Non quis meter guarda de min que seria,
e quant al tarda por seu mal dia;
torto mi ten ora <o meu namorado,
que tant alhur mora e sen meu mandado>

10

15

B 1236 f. 262v V 841 f. 133r-v


1 nono B : no V 2 fort. e<l> viv1
en V : en or eu B : eu Nunes2
coytado BV : coitada Nunes (III, 384)
moyro BV : fort. moir eu4 5 perfia] perfio ? V 6 ne~ brar B : nen orar V 14 al] alha B : ela V

e seclusi3

Lapa (1982: 189-190) advises printing the poem in long lines, as in the first strophe in both MSS and in the
second strophe and the first verse of the third strophe in B.
1

This presumes that the contrast between first and third person subjects would have been emphatic: el viv n coitado, moir
eu con desejo.
2
Though the reading of B is not clear, one is tempted to read en and not eu on purely paleographic grounds. But there is
another consideration: eu would be modified by coitado (unless this were taken as an adverb, which no editor has suggested)
and we would have a boy speaking to his mother about his boyfriend (odd for a cantiga d amigo, but cf. B 1127 / V 719 [Nuno
Porco], v. 3 and note). Lapa (1982: 190) would read e viv eu coitad e thereby eliding the offending o on coytado (BV). On our
reading, the o ought not to be elided, given the midverse rhyme. The adverb n would refer to the reason why the boy is sad,
namely, that there has been a rupture in the relationship (v. 1).
3
The verse is apparently hypermetric with the conjunction, and though we could accept a light syllable here (before the initial
accent of the second hemistich), asyndeton, strengthened by chiasmus (and with change of subject), seems more likely.
4
Where there are two witnesses (A and BV), we find numerous examples of the variation eu / -e and eu /-o for example: CA
89 (Burgals) se soubess eu B : se soubesse A; CA 205 (Ulhoa) atend eu B : atendo A. Similar cases, not however involving verbs,
occur at CA 99 (Burgals) quand eu B : quando A; CA 293 (Calvelo) sempr eu levei A : sempre levei BV.

471

500 Cantigas d Amigo

PAE CALVO 2

Ai madr, o que ben queria


foi s ora daqui sa via;
deseja-lo ei
Foi s o<ra> meu perjurado
e non m envia mandado;
de<seja-lo ei>

E non m enviou mandado;


de Deus lhi seja buscado;
de<seja-lo ei>
Pois mandado non m envia,
busque lho Santa Maria;
de<seja-lo ei>

10

B 1237 ff. 262v-263r V 842 f. 133v


1-6 transposui1
1

4 Foi s o<ra> scripsi (cf. v. 2) : Foysso BV : Foi s<e> o Nunes

7 E] Ee V

Editors have inexplicably followed the MSS, which invert the order of strophes I and II. But the initial strophe (second in
BV) is marked by several elements typical of incipits, including exclamation (ai), vocative (madre), euphemistic relative
clause (o que... [instead of amigo, but to identify the boy]) and generic markers of temporal and spatial deixis (ora daqui).
Moreover, there are six incipits (in the corpus of 500 cantigas d amigo) which begin with Ai madr and two of them begin as
here Ai madr, o que: B 837 / V 423 (Ponte) Ai madr, o que me namorou; and B 681 / V 283 (J. S. Coelho) Ai madr, o que eu quero
ben. On the other hand, perjurado is not found elsewhere in the incipit of any cantiga in the corpus of medieval GalegoPortuguese Lyric.

472

500 Cantigas d Amigo

MARTIN PADROZELOS 1

Eu louana, en quant eu viva for,


nunca ja mais creerei per amor,
pois <que> mi mentiu o que namorei,
nunca ja mais per amor creerei,
pois que mi mentiu o que namorei

E, pois m el foi a seu grado mentir,


des oi mais me quer eu d amor partir,
pois <que> mi men<tiu o que namorei,
nunca ja mais per amor creerei,
pois que mi mentiu o que namorei>

10

E direi vos que lhi farei por en:


d amor non quero seu mal nen seu ben;
pois <que> mi mentiu o que na<morei,
nunca ja mais per amor creerei,
pois que mi mentiu o que namorei>

15

B 1238 f. 263r V 843 f. 133v


3 <que> Nunes; cf. v. 5

me BV

7 quer eu Nunes : qren B : queren V

473

500 Cantigas d Amigo

MARTIN PADROZELOS 2

Gran sazon , meu amigo,


que vos vs de mi partistes
en Valong e non m ar vistes
nen ar ouv eu depois migo
de nulha ren gasalhado,
mais nunca tan desejado
d amiga fostes amigo

Nen vos dir nunca molher


que verdade queira dizer
nen vs non podedes saber
nunca per outren, se Deus quer,
ou se eu verdad ei migo,
que nunca vistes amigo
tan desejado de molher

10

Pero ouvestes amiga


a que quisestes mui gran ben,
a min vos tornade por en,
se achardes quen vos diga
se non assi com eu digo:
que nunca vissen amigo
tan desejado d amiga

15

20

B 1239 f. 263r V 844 f. 133v


4 ne~ V : re~ B 5 nulha] nu lha or mi lha B : milha V 7 fostes, amigo Braga 11 outm V : out B
amigo V : amigo (aq qisestes) B 16 a que] aq V : Aqui B 18 se V : Se~ B1
u9 B : n9 V
vv. 18-21: Although you had a girl you loved a lot,
come back to me, if you find anyone who tells you
something other than what I tell you, (namely) that
they never saw a boy so desired by a girl.

15 amiga]

vv. 18-21: Embora tenhas tido uma rapariga que


amaste muito, ainda assim, volta para mim, se achares algum que te diga coisa diferente do que te digo,
que nunca viram um rapaz to desejado por uma rapariga.

Reading se achardes (as does Nunes, though without variants or explanation), the girl is telling the boy to return if he finds
anyone who contradicts her. Though perhaps less likely, sen achardes can be defended (since you wont find).

474

500 Cantigas d Amigo

MARTIN PADROZELOS 3

Amig, avia queixume


de vs, e quero mho perder,
pois veestes a meu poder
Ai mha senhor e meu lume,
se de mi<n> queixum avedes,
por Deus, que o melhoredes
Tant era vossa queixosa
que jurei en San Salvador
que nunca vos fezess amor
Ai mha senhor mui fremosa,
se de min quei<xum avedes,
por Deus, que o melhoredes>
Amig, en poder sodes meu,
se m eu de vs quiser vingar,
mais quero mi vos perdoar
Ai senhor, por al vos rog eu:
se de min quei<xum avedes,
por Deus, que o melhoredes>
de min, que mal dia naci,
senhor, se volo mereci

10

15

20

B 1240 f. 263r-v V 845 ff. 133v-134r


5 mi<n> (cf. vv. 11, 17, 19) : mi BV
qr B : ql V 15 mays V : May B

(por de9 qo melhor) B at end of line 8 iurey B : uirey V 11 mi~ V : mi B


17 mi~ B : mi V 19 mi~ B : min V

quei]

475

500 Cantigas d Amigo

MARTIN PADROZELOS 4

Madr, enviou volo meu amigo


<o>je dizer que vos veeria,
se ousass e, par Santa Maria,
se o vs ante falardes migo,
se el vir vs nen mi per meu grado,
San Salvador mi seja irado
de Valongo, pero sospeitada
s<o> de vs ca lhi quero gran ben,
nunca lho quix pois naci, e por en
se <o> creverdes, madre loada,
se el vir vs nen mi per meu grado,
<San Salvador mi seja irado>
de Valongo, ca se foi el daqui
sen meu mandad e non me quis veer,
e ora manda vos preito trager
que vos veja, por tal que veja min;
se el vir vs nen mi per meu <grado,
San Salvador mi seja irado>
e sei ben que non tan ousado
que vos el veja sen vosso grado

10

15

20

B 1241 f. 263v V 846 f. 134r


1 uolo V : om. B 2 <o>je Monaci : ie V : E B 3 ousass e distinxi : ousasse BV, edd. 7 sospeytada B : se
after this v. B has (Martin
speytada V 8 s<o> Lapa : s BV 10 <o> Nunes; cf. v. 4 11 se el] (Seel) Seel B
Padro zel9) on a separate line 14 meu om. B
mandade B : mandadeo V 19 n V : no B

476

500 Cantigas d Amigo

MARTIN PADROZELOS 5

Ai meu amigo, coitada


vivo, por que vos non vejo,
e, pois vos tanto desejo,
en grave dia foi nada
se vos cedo, meu amigo,
non fao prazer e digo
Pois que o cendal venci
de parecer en Valongo,
se m ora de vs alongo,
en grave dia naci
se vos cedo, meu ami<go,
non fao prazer e digo>
Por quantas vezes pesar
vos fiz de<s> que vos amei,
algu~ a vez vos farei
prazer, e Deus non m ampar
se vos cedo, meu ami<go,
non fao prazer e digo>

10

15

B 1242 f. 263v V 847 f. 134r


14 de<s> Nunes : de BV

15 algu~ a B : alguna V

477

500 Cantigas d Amigo

MARTIN PADROZELOS 6

Por Deus, que vos non pes,


mha madr e mha senhor,
d ir a San Salvador,
ca, se oje i van tres
fremosas, eu serei
a u~ a, ben o sei
Por fazer oraon
quer oj eu al ir,
e, por vos non mentir,
se oj i duas son
fremosas, eu serei
a u~ a, ben o sei
I meu amig, ai
madr, e i-lo ei veer
por lhi fazer prazer;
se oj i u~ a vai
fremosa, eu serei
a u~ a, ben o sei

B 1243 ff. 263v-264r V 848 f. 134r-v


5 fremosa B
1

13-18 om. B1

17 fremosas V

No trace of the omitted strophe in B. V reads:


Hy e meu amigay
madre hiloey ueer
pr lhi faz prazer
se ogi hu~a uay
fremosas eu serey
a hu~a beno sey

478

10

15

500 Cantigas d Amigo

MARTIN PADROZELOS 7

Amigas, sejo cuidando


no meu amigo, por que non
ven, e sal m este coraon
e estes olhos chorando,
que me non pode guarir ren
de morte, se cedo non ven

E ando maravilhada
por que tanto tarda, se
viv e sabe, per ba fe,
ca viv oj eu tan coitada
que me non pode guarir ren
<de morte, se cedo non ven>

10

B 1244 f. 264r V 849 f. 134v


2 no] non V

9 sabe Nunes : sabe~ BV : sab en Machado (= sab n) : saben Braga

boa B

479

500 Cantigas d Amigo

MARTIN PADROZELOS 8

Fostes vos vs, meu amigo, daqui


sen meu mandad e nulha ren falar
mi non quisestes, mais oj ao entrar,
se por mesura non fosse de mi
se vos eu vira, non mi venha ben
nunca de Deus nen donde m oje ven

Ca vos fostes sen meu mandad e sei


que mi pesava mui de coraon,
e, meu amigo, Deus non mi perdon
se por mesura non fosse que ei
se vos eu <vira, non mi venha ben
nunca de Deus nen donde m oje ven>

10

San Salvador sabe que assi ,


ca vos fostes mui sen o meu prazer,
e, quando m oje veestes veer,
se por mesura non foss, a la fe,
se vos eu <vira, non mi venha ben
nunca de Deus nen donde m oje ven>

15

B 1245 f. 264r V 850 f. 134v


2 falar] falai(l) V

480

5 mi (nc) ? B

6 donde Nunes : dorede BV

15 oje] oie n BV : n del. Nunes

500 Cantigas d Amigo

MARTIN PADROZELOS 9

Id oj, ai meu amigo, led a San Salvador,


eu vosco irei leda e, pois eu vosco for,
mui leda irei, amigo, e vs ledo comigo
Pero s<o> guardada, toda via quer ir
con vosc, ai meu amigo, se mh a guarda non vir,
mui leda <irei, amigo, e vs ledo comigo>

Pero so guardada, toda via irei


con vosc, ai meu amigo, se a guarda non ei,
mui leda <irei, amigo, e vs ledo comigo>

B 1246 f. 264r V 851 f. 134v


1 oj] oi B : ol V 2 eu1] fort. con (cf. vv. 5, 8) vosco1] uosco B : uosca V : vosqu i Michalis (II, 883) eu2] e~ B
3 ledo] leda BV 4 pero] Po V
s<o> Nunes (cf. v. 7) : s B : son V 6 leda] le V 7 so BV 8 meu om. V
Short lines in BV. Michalis and Nunes see the form aaBB, which may be right.

481

500 Cantigas d Amigo

LOPO 1

Pois vs, meu amigo, morar


queredes en casa del rei,
fazed e<n>d o que vos direi,
se Nostro Senhor vos empar:
doede vos vs do meu mal
que por vs lev e non por al

B 1248 f. 264v V 853 f. 135r


1 Poys B : Por V 3 fazede<n>do Braga : fazeda do B : fazedado V : fazede lo Lapa
6 que por transpos. Nunes : Por q B : por que V

482

u9 B : n9 ? V

5 de V

500 Cantigas d Amigo

LOPO 2

Polo meu mal filhou <s ora> el rei


de mar a mar, assi Deus mi perdon,
ca levou sigo o meu coraon
e quanto ben oj<e> eu no mund ei;
se o el rei sigo non levasse,
mui ben creo que migo ficasse
O meu amig e meu lum e meu ben
non s ouver assi de mi a partir,
mais ante se mh ouvera a espedir,
e veed ora qual o meu sen:
se o el rei sigo non levasse,
<mui ben creo que migo ficasse>
O meu amigo, pois con el rei ,
a mha coita qual pode seer;
semelha mh a mi ja par de morrer,
esto vos dig ora, per ba fe:
se o el rei sigo non levasse,
<mui ben creo que migo ficasse>

10

15

B 1249 264v V 854 f. 135r


1 meu <mui gran> Nunes
filhou <s ora> supplevi (cf. vv. 10, 16) : filhou <agora> Tavani1 2 pdon V : pard
B 4 oj<e> eu Nunes : oieu B : o ieu V2 no] n BV 9 ouura a V : oruua a B : ouver a Nunes 14 coita e B
: coita se ? V 15 morter BV 16 bo V : boa B
vv. 1-2: To my harm the king has now betaken himself
from sea to sea.

vv. 1-2: Para meu mal o rei vai-se de mar a mar.

The verse seems to be missing two syllables. Tavanis agora makes sense (and cf. B 1254 / V 859, v. 1), but ora occurs in
strophes II and III and, in the cantigas d amigo of Lopo, appears twice at the beginning of a poem (B 1250 / V 855, v. 1 and B
1255 / V 860, v. 2). See also B 1149 bis / V 752 (Zorro), vv. 7-8 Que coit ouv ora el rei de me levar / quanto ben avia nen ei d aver?
Further: filhou <s ora> because the verb is odd here without the reflexive pronoun (though filhar is flexible in this regard;
cf. the glossaries of Mettmann, Lapa). Lapa (CEM) glosses filhar-se as meter-se, entregar-se, aplicar-se.
2
The verse scans a syllable short. Nunes suggests oj<e> assuming that the final vowel is not elided before a pause at midverse (cf. the rhythm of v. 16). Also possible is mund<o> ei.

483

500 Cantigas d Amigo

LOPO 3

And ora trist e fremosa


por que se foi meu amigo
con sanha, ben volo digo,
mais eu so aleivosa
se s ele foi polo seu ben,
ca sei que mal <l>hi verr n
E ben volo juro, madre,
pois que s el foi noutro dia
sanhud e non mho dizia,
non fui filha de meu padre
se sel<e> foi polo seu ben,
<ca sei que mal lhi verr n>
Pois que m eu del muito queixo
e fui por el mal ferida
de vs, mha madre velida,
non logr eu este meu soqueixo
se s el<e> foi <polo seu ben,
ca sei que mal lhi verr n>

10

15

B 1250 f. 265r V 855 f. 135r-v


1 trist e fremosa Braga : triste fremosa BV : triste, fremosa Nunes 4 soo B : so(l)o V 5 ele BV 6 mal <l>hi
: malhi BV1 11, 17 el<e> Nunes; cf. v. 5 : el BV 12 (Casey qmal) B 16 hypermetric eu delere voluit Nunes (III,
394)2
v. 16: May I be unable to finish making my soqueixo, v. 16: Que eu seja incapaz de acabar o meu soqueixo,
if....
se....
v. 16 soqueixo: leno ou manta ou outro adrno qualquer de trazer ao pescoo (Nunes, vol. III, pp. 690-691).
1
2

This is not the only place the MSS have malhi for mal lhi (cf. B 1047 / V 637 [Johan Airas], v. 6).
The verse scans a syllable long. See Introduction, 5.

484

500 Cantigas d Amigo

LOPO 4

Por que se foi meu amigo


sen o meu grad alhur viver
e se foi sen o meu prazer,
ja non falar comigo
nen u~ a ren que el veja
de quanto de mi deseja

Por que se foi a meu pesar


e se foi sen o meu prazer,
esto lhi cuid eu a fazer,
ca sei que non pod acabar
nen u~ a ren que el veja
<de quanto de mi deseja>

10

B 1251 f. 265r V 856 f. 135v


1 mou V 2 uiuer B : uiuer ? V
: a del. Nunes

3 corrupt? (cf. v. 8)1

5 Ne hunha B : ne hunha V

9 li V

10 non] n a BV

The repetition of a word in rhyme, not to mention of a whole verse, is suspect (but cf. B 1256 / V 861 [Galisteu Fernandez],
vv. 3, 15 and note). If this verse is corrupt in whole or in part, it might have ended sen mho dizer (cf. B 1250 / V 855 [Lopo],
v. 9 non mho dizia and B 925 / V 513 [G. Garcia], vv. 13-14 Por que se foi, e o ante no vi / sen mho dizer, a cas del rei morar) or sen lho eu
dizer (cf. B 847 / V 433 [Reimon Gonalvez], v. 2 sen volo eu mandar).

485

500 Cantigas d Amigo

LOPO 5

Filha, se gradoedes,
dizede que avedes
Non mi dan amores vagar
Filha, se ben ajades,
dized e non menades
Non mi <dan amores vagar>

Dizede, pois vos mando,


por que ides chorando
Non mi <dan amores vagar>
Par San Leuter vos digo:
cuidand en meu amigo,
non <mi dan amores vagar>

10

B 1252 f. 265r V 857 f. 135v


2 possis dized: e

486

5 dizede, non Nunes

8 hides B : lhides V

10 luter B : louter V

11 cuydd V : cuydad B

500 Cantigas d Amigo

LOPO 6

Por Deus vos rogo, madre, que mi digades


que vos mereci que mi tanto guardades
d ir a San Leuter falar con meu amigo
Fazede mh ora quanto mal <vs> poderdes,
ca non me guardaredes, pero quiserdes,
d ir a San <Leuter falar con meu amigo>

Nunca vos fiz ren que non devess a fazer


e guardades me tanto que non ei poder
d ir a San Leu<ter falar con meu amigo>

B 1253 f. 265r-v V 858 f. 135v


2 mi] u9 B

4 mi Nunes

<vs> supplevi

7 re~ B : te~ V

9 leu B : len V

487

500 Cantigas d Amigo

LOPO 7

Disseron m agora do meu namorado


que se foi sanhud e sen o meu mandado;
e por que s assanhou agora o meu amigo?
Sabe o San Leuter, a que o eu roguei,
que o non mereci, pero o sanhud ei;
e por que s assanhou <agora o meu amigo>?

Non lho mereci eu nunca pois foi nada,


madr, e fui un dia por el mal julgada;
e por que s assanhou <agora o meu amigo>?

B 1254 f. 265v V 859 f. 135v


1 agor B 4 eu muyto BV : muyto delevi (cf. B 1255 / V 860, v. 5)
: por que edd.1 7 foi] foy V : foys B
1

In B 746 / V 348 (Guilhade), v. 3 we find the error in reverse.

488

5 pero scripsi (ex B 1255 / V 860, v. 6) : po q BV

500 Cantigas d Amigo

LOPO 8

Assanhou se, madr<e>, o que mi quer gran ben


contra mi endoad e foi s ora daquen,
e se soubess eu, madre, ca mi sanhud ia,
desassanha-lo ia
Sabe o San Leuter, a que o eu roguei,
que o non mereci, pero o sanhud ei;
e se soubess eu, madre, <ca mi sanhud ia,
desassanha-lo ia>
Assanhou se <e> foi se, sen o meu prazer,
e quando mho disseron, non o quis creer;
e se sou<bess eu madre, ca mi sanhud ia,
desassanha-lo ia>

10

B 1255 f. 265v V 860 f. 136r


1 Assanhu V
madr<e>, o supplevi1 : madro BV 4 Desassanha loya B : desa(n)ssanha loya V
se <e> supplevi : Assanhousse BV : possis Assanhou s <el> e

9 Assanhou

All verses in the body of the strophe (1-2, 5-6, 9-10) scan 12 syllables (pace Nunes [vol. III, p. 398] and Tavani
[Rep. 37:29]). This count is reached by restoring the final vowel of madr<e> in v. 1 and by restoring an e in
Assanhou se, e in v. 9 and then observing hiatus between pronoun and conjunction: assanhou se | e. Though not
regular, this hiatus can be supported by close parallels (for instance in B 1203 / V 808, [Treez], v. 11 ar comeou
m<e> | a falar, where meter also requires that we observe hiatus after the combination finite verb + pronoun). Cf.
B 1165 / V 771 (Bolseiro), v. 22 mais mostra mi | as noites d avento (mi as Nunes: mhas BV). In v. 5 we twice observe
obligatory hiatus: Sabe | o San Leuter a que | o eu roguei; and in v. 6, once: que | o.
1

On the restoration of the final e of madr<e>, see (at a few folios distance in the MSS) B 1273 / V 879 (Giinzo), v. 4: madr<e>
aver Nunes: madraver BV where the correction brings that verse into line with eleven others.

489

500 Cantigas d Amigo

GALISTEU FERNANDIZ 1

O voss amigo foi s oje daqui


mui triste, amiga, si mi venha ben,
por que non ousou vosco falar ren,
e manda vos esto rogar per mi:
que pera ja de vs med e pavor
e falar vosc, amiga, melhor

O voss amigo non pode perder


pavor, amiga, se por esto non,
<por> perdardes lhi de coraon,
e manda vos el rogar e dizer
que pera <ja de vs med e pavor
e falar vosc, amiga, melhor>

10

Quando s el foi, chorou muito dos seus


olhos, amiga, se mi venha ben,
por que non ousou vosco falar ren,
e manda vos esto rogar por Deus,
que pera ja de vs <med e pavor
e falar vosc, amiga, melhor>

15

Veja se vosc, e perder pavor


que de vs, e est o melhor

20

B 1256 f. 265v V 861 f. 136r


9 <por> supplevi1
: Veiass(q)ue V

P_ dordes B : perdoardes V

lhi <vs> Nunes

13 d9 B : da V

16 este B

19 Veiasse B

vv. 2-3, 14-15: The irregular repetition of two rhyme-words in the same position in the strophe is without
parallel in the cantigas d amigo. The exact repetition of v. 3 in v. 15 is also odd, but compare B 1251 / V 856
(Lopo), where v. 3 = v. 8.
1

Cf. B 675 / V 277 (Avoin), vv. 20-21 mais por esto ca por outra razon, / por vos veer and A 85 / B 189 (Burgals), vv. 9-11 nen mi-a
mostrou se por aquesto non: / por aver eu eno meu coraon / mui grave coita ja...

490

500 Cantigas d Amigo

GALISTEU FERNANDIZ 2

Meu amigo sei ca se foi daqui


trist, amiga<s>, por que m ante non viu
e nunca mais depois el ar dormiu
nen eu, amiga<s>, des que o non vi,
nunca depois dormi, per ba fe,
des que s el foi, por que non sei que

del, amigas, e agora serei


morta por que o non posso saber
nen mi sab oje nulh ome dizer
o que del st, e mais vos n direi:
nunca depois dormi, per ba fe,
<des que s el foi, por que non sei que >

10

del, amigas, e and ora por en


tan triste que me non sei conselhar
nen mi sab ome oje recado dar
se verr ced, e mais vos direi n:
nunca depois dormi, per ba fe,
<des que s el foi, por que non sei que >

15

del, amigas, e, se el coitad


por mi com eu por el, per ba fe

20

B 1257 ff. 265v-266r V 862 f. 136r


2, 4 amiga<s> cf. vv. 7, 13, 19 : amiga BV
20 com scripsi1 : e BV, edd. el] ele BV

3 dormuj V

5 boa B

6 por] poz V

16 en] eu B

17 bo V : boa B

The MSS e makes little sense here (Nunes [vol. III, p. 400] shows discomfort with it). The girl doesnt need to find out if
she herself is sad. Rather she wants to know if he is pining for her just as (com) she is for him. Presumably an abbreviation
was misread here.

491

500 Cantigas d Amigo

GALISTEU FERNANDIZ 3

Por Deus, amiga, que pode seer


de voss amigo que morre d amor
e de morrer ja mui gran sabor,
pois que non pode vosso ben aver?
Non o aver en quant eu viver,
ca ja lhi diss eu que se partiss n
e, se coita, que a sofra ben
Tenh eu, amiga, que prol non vos
do voss amigo ja morrer assi,
ante tenho que o perdedes i
se per ventura vosso ben non
Par Deus, amiga, non o aver,
ca ja lhi diss eu que se <partiss n
e, se coita, que a sofra ben>
Ben sodes desmesurada molher
se voss amor non pod aver de pran,
e ben sei que por mal volo terrn,
amiga, se vosso ben non ouver
Nunca o aver, se Deus quiser,
ca ja lhi diss eu <que se partiss n
e, se coita, que a sofra ben>

10

15

20

Par Deus, amiga, mui guisado ten


de sofrer coita <e> quer morrer por en
Se morrer, moira, ca non dou eu ren
d assi morrer, ante mi praz muit n

25

Por ess, amiga, venha mal a quen


vos amar, pois tal preito per vs ven

B 1258 f. 266r V 863 f. 136r-v


2 uoss V : noss ? B 5 auera B : aura V
en quant eu viver corrupt? 10 pdedes B : perdes V 12 aura B : aurya V
13 diss eu] disseron B : dissron V 15 desmesurata V 18 ouuer BV : fort. oer scribendum
19 o] u9 B
20 disseron B : disson V 23 <e> Monaci : pou BV 24 deu V with e corrected from o
after re~ B has (Ante mi
praz muyte~) on a new line
v. 5: vivr (with open e) does not rhyme with seer (v. 1) and aver (v. 4) and is probably corrupt. (Cf. B 802 / V 386
(Folhente) and B 823 / V 408 (Pardal).

492

500 Cantigas d Amigo

GALISTEU FERNANDIZ 4

Dizen do meu amigo ca mi fez pesar,


pero ve~o m ora el, amigas, rogar
ca mi queria tanto pesar fazer
quanto o querria de mi receber
Disseron m, ai amigas, ca mi buscou mal,
pero ve~o m ora <el> jurar jura tal
ca mi queria tanto <pesar fazer
quanto o querria de mi receber>
Soub el estas novas e ve~o ante mi
chorand<o>, ai amigas, e jurou m assi
ca mi queria <tanto pesar fazer
quanto o querria de mi receber>

10

B 1259 f. 266r-v V 864 f. 136v


2 ue V : ueno B
el om. V1 3 qria B : queria V2
pesar BV : prazer Nunes3 4 o om. B 6 <el> Nunes;
cf. v. 2 7 qiria B : qrrian V 10 chorand<o>, ai Nunes : Choranday B : choranday V 11 qrria V : qiria B
vv. 3-4: That he wanted to do me as much harm as he
would like to receive from me, that is, none at all.

vv. 3-4: Que me queria fazer tanto mal quanto gostaria que eu lhe fizesse a ele, ou seja, nenhum.

B reads mora el + amigas while V offers mora amigas. Thus B has a + precisely where a word is missing in V. Moreover, it is this
word, el, that seems to be wanting in v. 6.
2
Though both MSS have the imperfect here, in vv. 7 and 11 (at the corresponding place in the other strophes) they have the
conditional (possibly because of confusion with the conditional in v. 4). The imperfect seems preferable, both semantically
(he allegedly did her harm in the past, and queria refers to his intentions then) and stylistically (marking a contrast with the
conditional in the next verse).
3
Nunes fails to register the reading of the MSS in his apparatus (vol. III, p. 563).

493

500 Cantigas d Amigo

LOURENO 1

Ir vos queredes, amigo,


mais vi~ide vos mui cedo
Ai mha senhor, ei gran medo
de tardar, ben volo digo,
ca nunca tan cedo verrei
que eu non cuide que muito tardei

Amigo, rogo vos aqui


que mui cedo vos venhades
Senhor, por que me rogades?
ca sei ben que ser assi,
ca nunca tan cedo verrei
<que eu non cuide que muito tardei>

10

Amigo, vossa prol ser,


pois vos ides, de non tardar
Senhor, que prol mh de jurar?
ca sei ben quanto mh averr,
ca nunca tan cedo verrei
<que eu non cuide que muito tardei>

15

e, senhor, sempre cuidarei


que tardo muito, e que farei?

20

Meu amigo, eu volo direi:


se assi for, gracir volo ei

B 1260 f. 266v V 865 f. 136v


2 vi~ide Tavani : uiide B : mi de V

494

6 muyto BV : del. Nunes

9 senhor] Sen B : sen V

500 Cantigas d Amigo

LOURENO 2
~

Ua moa namorada
dizia un cantar d amor,
e diss ela: Nostro Senhor,
oj eu foss aventurada
que oss o meu amigo
com eu este cantar digo
A moa ben parecia
e en sa voz manseli~a
cantou e diss a men~i a:
Prouguess a Santa Maria
que oss o meu amigo
<com eu este cantar digo>
Cantava mui de coraon
e mui fremosa estava,
e disse, quando cantava:
Pe eu a Deus por pedion
que oss o meu amigo
<com eu este cantar digo>

10

15

B 1261 f. 266v V 866 f. 137r


2 Dixia B

hun V : huu B

9 Cantou B : tton V

495

500 Cantigas d Amigo

LOURENO 3

Tres moas cantavan d amor,


mui fremosinhas pastores,
mui coitadas dos amores,
e diss end u~ a, mha senhor:
Dized, amigas, comigo
o cantar do meu amigo
Todas tres cantavan mui ben,
come moas namoradas
e dos amores coitadas,
e diss a por que pero o sen:
Dized, amigas, <comigo
o cantar do meu amigo>
Que gran sabor eu avia
de as or cantar enton
e prougue mi de coraon
quanto mha senhor dizia:
Dized, amigas, <comigo
o cantar do meu amigo>
E, se as eu mais osse,
a que gran sabor estava,
e que muito me pagava
de como mha senhor disse:
Dized, amigas, comigo
<o cantar do meu amigo>

10

15

20

B 1262 ff. 266v-267r V 867 f. 137r


2 fremosinhas B : fremos mhas V : possis fremosi~as (cf. B 1261 / V 866, vv. 8-9)
13 Que] Que~ B : fort. quan 20, 21 q BV : fort. quan 23 cmigo BV

496

5 Dizedamigas B : dizedemi(r)gas V

500 Cantigas d Amigo

LOURENO 4

Assaz meu amigo trobador,


ca nunca s ome defendeu melhor
quando se torna en trobar
do que s el defende por meu amor
dos que van con el entenar

Pero o muitos ve~en cometer,


tan ben se sab a todos defender
en seu trobar, per ba fe,
que nunca o trobadores vencer
poderon, tan trobador

10

Muitos cantares feitos por mi,


mais o que lh eu sempre mais gradeci
como se ben defendeu:
nas entenes que eu del o
sempre por meu amor venceu

15

E aquesto non <o> sei eu per mi


se non por que o diz quen quer assi
que o en trobar cometeu

B 1263 f. 267r V 868 f. 137r


3 quando Michalis (II, 631) : Quanto B : quanto V 6 ve~en Michalis : ueen B : ucen ? V 8 boa B 11 feyt9 B
: fey V (fei<to> iam Monaci) 12 lheu V : heu B 13 Michalis : de BV, def. Tavani 16 aqsto V : uqsto ? B non
<o> sei : Michalis1 : n ssey B : n sey V
1

Tavani reports that the o is in B, but the letter in question seems to be a small s with a vertical bar to the right: s|sey.

497

500 Cantigas d Amigo

LOURENO 5

Amiga, des que meu amigo vi,


el por mi morr e eu ando des i
namorada
Des que o vi primeir e lhi falei,
el por mi morre e eu del fiquei
namorada

Des que nos vimos, assi nos aven:


el por mi morr e eu ando por en
namorada
Des que nos vimos, vede-lo que faz:
el por mi morr e eu and<o> assaz
namorada

10

B 1264 f. 267r V 869 f. 137v


2 por] p(r) V
11 pr B : pre V
1

4 primeir e scripsi : pmeyro BV : primeiro edd.1


and<o> assaz : Nunes : andassaz BV

8 por1] pr B : pre V

10 nos] nus V : u9 B

Editors have seen no need to emend, but the syntax is parallel to that of vv. 1-2: subordinate clauses in v. 4 (since I first
saw him and spoke to him), independent clauses in v. 5.

498

500 Cantigas d Amigo

LOURENO 6

Ja gora meu amigo filharia


de mi o que el ti~ia por pouco:
de falar migo; ca tant era louco
contra mi que ainda mais queria,
e ja filharia, se m eu quisesse,
de falar mig, e nunca lh al fezesse
Tan muito mi dizen que coitado
por mi des quando non falou comigo
que non dorme nen <ar> sen con sigo
nen sabe de si parte nen mandado,
e ja filharia, se m eu quisesse,
<de falar mig, e nunca lh al fezesse>
Ca est l ome que mais demandava
e non ar quis que comigo falasse,
e ora jura que ja se quitasse
de gran sandi en que m ante falava,
e ja filharia, se m eu quisesse,
<de falar mig, e nunca lh al fezesse>
E jura ben que nunca mi dissesse
de lh eu fazer ren que mal m estevesse

10

15

20

En tal que comigo falar podesse,


ja non preito que mi non fezesse

B 1265 f. 267r-v V 870 f. 137v


1 J agora BV 2 ti~ia scripsi : tiinha B, edd. : tunha V 4 ainda] arnda B : auida V 9 <ar> supplevi1
Nunes (cf. B 574 / V 178 [Dinis], v. 9) : a se~ B : a sen V 10 de si] dessy V : (disse) dessy B

<o> sen

In the second of two negated clauses we often find nen ar. Among examples before forms of aver we find a parallel in B 88
(Sandin), v. 9 que o non sabe, nen ar poder / de o saber.

499

500 Cantigas d Amigo

LOURENO 7

Amiga, quero m ora cousecer


se ando mais leda por u~ a ren,
por que dizen que meu amigo ven,
mais a quen me vir querrei parecer
triste quando souber que el verr,
mais meu coraon mui ledo seer
Querrei andar triste por lhi mostrar
ca mi non praz, assi Deus mi perdon,
pero al mi tenho eu no coraon,
mas a quen me vir querrei semelhar
triste quando souber que el verr,
<mais meu coraon mui ledo seer>
Pero, amiga, sempre receei
d andar triste quando gran prazer vir,
mais ei o de fazer por m encobrir
e a fora de mi parecerei
triste quan<do souber que el verr,
mais meu coraon mui ledo seer>

10

15

B 1265 bis f. 267v V 871 f. 137v


1 Amiga BV : Amiga<s> Nunes; cf. v. 13 4 que~ V : que~ B 5 tristi V 8 pardo B 9 al] ca B 11 uerra V : ueyra B1
13 amiga] amigas BV : amiga[s] seclus. Tavani 14 qdo BV : quando distinx. Braga
uir B : uijr V 15 pr me~
cobrir B : premeu cobrir V
1

B often has ir where V (correctly) has rr and this variation is not registered in the apparatus (see Introduction, pp. 42 and 64),
but here the scribe of B seems to have misread rr as ir and replaced the supposed i with y.

500

500 Cantigas d Amigo

GOLPARRO 1

Mal fa eu velida, que ora non vou


veer meu amigo, pois que me mandou
que foss eu con el ena sagraon
fazer oraon a San Treeon,
d ir ei coraon a San Treeon

E non me devedes, mha madr, a guardar,


ca, se l non for, morrerei con pesar
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
ca, u s el ia, disse m esta razon:
d ir ei coraon a San <Treeon>

10

B 1266 f. 267v V 872 ff. 137v-138r


3 fosseu BV : foss<oj> eu Nunes

el B : e V : possis el<e>

4 possis <por> fazer

5 short lines BV

8 om. BV1

Meter and strophic form uncertain. In Nunes version the strophe has three verses, and the refrain four, the
first two of which consist of our v. 4, split in half. Tavani (Rep. 44:1) accepts this reconstruction, but whereas
v. 4 is syntactically linked to v. 3, it can hardly stand alone after his v. 10. In B, Colocci has marked the refrain.
The transmitted text appears to have the rhyme scheme aabbB and to scan:
11 11 10 10 10
11 11 11 10
If the verse presumed to be missing had ten syllables, the only irregularity (assuming one measure in the first
two verses of each strophe and another in the third and fourth) would be v. 9, and among the cantigas d amigo
the last verse before the refrain in the last strophe (Rv-1) can scan long (Introduction, 5). Nunes version,
though it provides an isosyllabic cantiga (thanks to the emendation of v. 3 and the alleged four verse refrain,
scanning 5 5 5 5), yields a strophic form unparalleled in Galego-Portuguese lyric. The strophic form as printed
here corresponds to no. 42 in Rep.
1

There is no sign of a missing verse in the MSS, but the repetition of ca at the beginning of successive verses (our vv. 7 and 9)
would be awkward, and v. 9 appears prelude to a refrain; so the third verse of the second strophe seems to have dropped out.

501

500 Cantigas d Amigo

JOHAN DE CANGAS 1

En San Momed, u sabedes


que viste-lo meu amigo,
oj ouvera seer migo;
mha madre, fe que devedes,
leixedes mho ir veer

O que vistes esse dia


andar por mi mui coitado
chegou m ora seu mandado;
madre, por Santa Maria,
leixedes mho ir veer

10

Pois el foi d atal ventura


que sofreu tan muito mal
por mi e ren non lhi val,
mha madre, e por mesura
leixedes mho ir veer

15

Eu serei por el coitada


pois el por mi coitado,
se de Deus ajades grado,
madre ben aventurada,
leixedes mho ir veer

20

B 1267 ff. 267v-268r V 873 f. 138r


1 fabedes B 3 ouuera seer BV, Michalis (II, 884) : ouvera seer Nunes
10 leixede B 17 coido V 20 mho] mhor B

502

6 uistes B : iustes V

7 p B : pre V

500 Cantigas d Amigo

JOHAN DE CANGAS 2

Fui eu, madr, a San Momed u me cuidei


que veess o meu amig e non foi i,
por mui fremosa que triste m n parti
e dix eu como vos agora direi:
Pois i non ven, sei u~a ren:
por mi se perdeu, que nunca lhi fiz ben

Quand eu a San Momede fui e non vi


meu amigo con que quisera falar
a mui gran sabor nas ribeiras do mar,
sospirei no coraon e dix assi:
Pois i non ven, <sei u~a ren:
por mi se perdeu, que nunca lhi fiz ben>

10

Depois que fiz na ermida oraon


e non vi o que mi queria gran ben,
con gran pesar filhou xi me gran tristen
e dix eu log assi <aqu>esta razon:
Pois i non ven, <sei u~a ren:
por mi se perdeu, que nunca lhi fiz ben>

15

B 1268 f. 268r V 874 f. 138r


10 no] n B

15 tristen V : triste~ B hapax legomenon1

v. 15: tristen (found only here) = sadness.

16 dix] diz B

<aqu>esta supplevi2

v. 15: tristen (ocorre apenas aqui) = tristeza.

Piel (1989: 274) calls this the survival of um elemento formativo muito arcaico, privativo dos falares galaico-portugueses,
uma autntica relquia do latim popular do noroeste da Pennsula Ibrica, namely the Latin tristedo, -edine(m), of which this
appears to be the only example in medieval literature.
2
The verse scans a syllable short. The phrase occurs elsewhere at verse end: B 429 / V 41 (Estevan Faian), v. 10 e servio vos por
aquesta razon; B 513 / V 96 (Dinis), v. 26 e por aquesta razon. See A 114 / B 230, v. 18 where we find aqueste A : este B.

503

500 Cantigas d Amigo

JOHAN DE CANGAS 3

Amigo, se mi gran ben queredes,


id a San Momed e veer m edes;
oje non mi menades, amigo
Pois mh aqui ren non podedes dizer,
id u ajades comigo lezer;
oje non mi menades, <amigo>
Serei vosc en San Momede do mar
na ermida, se mho Deus aguisar;
oje non mi <menades, amigo>

B 1269 f. 268r V 875 f. 138r

504

500 Cantigas d Amigo

MARTIN DE GIINZO 1

Como vivo coitada, madre, por meu amigo,


ca m enviou mandado que se vai no ferido,
e por el vivo coitada
Como vivo coitada, madre, por meu amado,
ca m enviou mandado que se vai no fossado,
e por el <vivo coitada>

Ca m enviou mandado que se vai no ferido,


eu a Santa Cecilia de coraon o digo
e por el vivo <coitada>
Ca m enviou mandado que se vai no fossado,
eu a Santa Cecilia de coraon o falo
e por el vivo <coitada>

10

B 1270 f. 268r-v V 876 f. 138v


1 EComo V

4 pr V : pre B

amado] amigo B

8 digo] falo B1

10-12 om. B2

Colocci has written 14 syll. to the left of vv. 1-2 and at the bottom of f. 286rb.
1
2

The scribe of B has skipped down to the last word of the next strophe (and so of the poem).
Here V reads:
Camenuyou mdado qsse uay no fossado
eu a sc ceilia de cora o falo
e pr el uyuo

505

500 Cantigas d Amigo

MARTIN DE GIINZO 2

Se vos prouguer, madr, oj este dia


irei oj eu <por> fazer oraon
e chorar muit en Santa Cecilia
destes meus olhos e de coraon,
ca moir eu, madre, por meu amigo
e el morre por falar comigo

Se vos prouguer, madre, desta guisa


irei al mhas candeas queimar
eno meu mant e na mha camisa
a Santa Cecilia ant o seu altar,
ca moir eu, <madre, por meu amigo
e el morre por falar comigo>

10

Se me leixardes, mha madr, al ir,


direi vos ora o que vos farei:
punharei sempre ja de vos servir
e desta ida mui leda verrei,
ca moir eu, ma<dre, por meu amigo
e el morre por falar comigo>

15

B 1271 f. 268v V 877 f. 138v


1 prouger B 2 hirey oieu BV : eu irei oje transpos. Nunes (III, 412)
E no Machado 15 ia V : om. B
1

<por> supplevi1

5 ca] sa V

Cf. B 739 / V 341 (Baian), vv. 1-3 Ir quer oj eu fremosa de coraon, / por fazer romaria e oraon / a Santa Maria das Leiras.

506

9 eno]

500 Cantigas d Amigo

MARTIN DE GIINZO 3

Treides, ai mha madr, en romaria


orar u chaman Santa Cecilia,
e louana irei,
ca ja i est o que namorei,
e louana irei

e treides migo, madre, de grado,


ca meu amig por mi coitado,
e louana irei,
<ca ja i est o que namorei,
e louana irei>

10

orar u chaman Santa Cecilia,


pois m <i> aduss o que ben queria,
e louana irei,
<ca ja i est o que namorei,
e louana irei>,

15

ca meu amig por mi coitado,


e, pois eu non farei seu mandado,
e louana irei,
<ca ja i est o que namorei,
e louana irei>

20

B 1272 f. 268v V 878 f. 138v


3 loucana B : iouana V

12 m <i> aduss o supplevi : madusso BV1

que <eu> Nunes

15 E B : om. V

The verse is a syllable short. The adverb i would refer both back to u chaman Santa Cecilia (v.11) and forward to i in the
second verse of the refrain. The sense would be: since she has brought him (o que ben queria) to me there. Elsewhere in the
cantigas d amigo the verb aduzer is construed with a direct and an indirect object (to bring something to someone), but
cf. CSM 123.42 poi-la candea adusseron y. Nunes prints pois madusso que <eu> ben queria which could be right.

507

500 Cantigas d Amigo

MARTIN DE GIINZO 4

Non poss eu, madre, ir a Santa Cecilia,


ca me guardades a noit e o dia
do meu amigo
Non poss eu, madr<e>, aver gasalhado,
ca me non leixades fazer mandado
do meu amigo

Ca me guardades a noit e o dia,


morrer vos ei con aquesta perfia
por meu amigo
Ca mi non leixades fazer mandado,
morrer vos ei con aqueste cuidado
por meu amigo
Morrer vos ei con aquesta perfia,
e, se me leixassedes ir, guarria
con meu amigo

10

15

Morrer vos ei con aqueste cuidado


e, se quiserdes, irei mui de grado
con meu amigo

B 1273 ff. 268v-269r V 879 ff. 138v-139r


1 madre ir V : madr(a) hir ? B 4 madr<e>, aver Nunes : madrauer BV gasalhada BV : corr. Varnhagen
8 (cuydado) pfia B 10 mi BV : me Nunes; cf. v. 5 13-15 om. B1
after 16 E sse quiserdes written by scribe a
at bottom of B f. 268vb
17 E sse B : esse(r) V
1

V reads:
Morreru9 ey c aquesta perfia
esseme leixassedes hir guarria
con meu amigo

508

500 Cantigas d Amigo

MARTIN DE GIINZO 5

Ai vertudes de Santa Cecilia,


que sanhudo que se foi un dia
o meu amigo, e ten se por morto
e, se s assanha, non faz i torto
o meu amigo, e ten se por morto
Ai vertudes de santa ermida,
con gran pesar fez aquesta ida
o meu amig<o>, e ten se por morto
e, se s assanha, non faz i torto
<o meu amigo, e ten se por morto>

10

B 1274 f. 269r V 880 f. 139r


4 a sanha BV
1

8 amig<o>, e scripsi (cf. vv. 3, 5) : amigue BV1

The correction has been made for the sake of consistency within this text, but, as in vv. 2, 5 and 10, the verse scans 9.

509

500 Cantigas d Amigo

MARTIN DE GIINZO 6

Non mi digades, madre, mal e irei


vee-lo sen verdad e que namorei
na ermida do Soveral
u m el fez muitas vezes coitada estar,
na ermida do Soveral

Non mi digades, madre, mal, se eu for


vee-lo sen verdad e o mentidor
na ermida do <Soveral
u m el fez muitas vezes coitada estar,
na ermida do Soveral>

10

Se el non ven i, madre, sei que farei:


el ser sen verdad e eu morrerei
na ermida <do Soveral
u m el fez muitas vezes coitada estar,
na ermida do Soveral>

15

Rog eu Santa Cecilia e Nostro Senhor


que ach oj eu i, madr, o meu traedor
na ermida <do Soveral
u m el fez muitas vezes coitada estar,
na ermida do Soveral>

20

B 1275 f. 269r V 881 f. 139r


2 verdad e distinxi (cf. v. 7) : verdade, Nunes

510

7 verdad e Nunes : uerdade BV

17 q V : Q B

500 Cantigas d Amigo

MARTIN DE GIINZO 7

Nunca eu vi melhor ermida nen mais santa,


<ca> o que se de mi enfinge e mi canta
disseron mi que a sa coita sempr avanta
por mi; Deus, a vs grado,
e dizen mi que coitado
por mi o perjurado

B 1276 f. 269r V 882 f. 139r


2 <ca> supplevi
<tant> enfinge Lapa
codaz esta n acho pcada V1

5 coytado B : cuydado V

6 periurado B : peruirado V

after 6 m~

The rhyme scheme aaaBBB is not found without refrain in any cantiga damigo. As printed here the text scans
12 12 12 7 8 6. If we want 7 7 7 in the refrain we can cut mi in v. 5 (or take que as one syllable, against the
norm) and read o <meu> perjurado in v. 6.
1

That is, M<artin> Codaz: I dont find this one with musical notation (pontada). This marginal note, probably incorporated
into the text of the exemplar of BV, apparently refers to the sixth cantiga of Martin Codax, which is copied in V on f. 140r and
found without musical notation in the Pergaminho Vindel. Gonalves (1989: 632) thinks that this poem may have immediately
preceded that one in a livrinho of cantigas de romaria.

511

500 Cantigas d Amigo

MARTIN DE GIINZO 8

A do mui bon parecer


mandou lo aduffe tanger:
Louana d amores moir eu
A do mui bon semelhar
mandou lo aduffe sonar:
Louana d amores moir eu

Mandou lo aduffe tanger


e non lhi davan lezer:
Louana d amores moir eu
Mandou lo aduffe sonar
<e> non lhi davan vagar:
Louana d amores moir eu

10

B 1277 f. 269r V 883 f. 139r


1 muy V : (meu) muy B
Nunes

5, 10 ssonar BV : sar Michalis (II, 916), Nunes

8 (uagar) lezer V

9 muyr V

11 <e>

vv. 2, 5, 7, 10 aduffe: pandeiro bimembrafone quadrangular [M. P. F. ]. The word, found only here in GalegoPortuguese lyric, is Semitic in origin. Basically a frame-drum, a small hand-held percussion instrument, the
aduffe is known since ancient times. The New Grove Dictionary of Music and Musicians cites Hebrew tof (hatof with
the article, from the root tpp to strike [HALOT, vol. IV, pp. 1771-1772, 1779]), though the precise kind of
instrument meant by tof in Biblical Hebrew is likely to remain unclear (hand-drum, tambourine, according
to HALOT [vol. IV, p. 1772]). While the mention of the aduffe in this cantiga of Giinzo does not necessarily imply
any kind of dance [M. P. F], maybe we ought not rule out the possibility in view of the somewhat enigmatic
sense of the song (on the dancing girls in the miniatures of the Cancioneiro da Ajuda, see the fresh observations
of Manuel Pedro Ferreira in Cantus Coronatus [forthcoming]; three miniatures [those marking the beginning of
the sets of cantigas attributed to Pero Garcia Burgals, Roi Paez de Ribela and Afonso Lopez de Baian] show a
girl with tambourine in hand).
vv. 8, 11: the implied subject of davan may be the same as the implied indirect object of mandou in vv. 2 and 5
(she ordered them to play the aduffe, so they didnt give the instrument any rest); but then again it may be amores
(from the refrain), in which case lhi refers to the girl: love would give her no rest. See B 1252 / V 857 (Lopo),
refrain non mi dan amores vagar and B 644 / V 245 (Torneol), v. 17 e non mi dan seus amores vagar.

512

500 Cantigas d Amigo

MARTIN CODAX 11

Ondas do mar de Vigo,


se vistes meu amigo?
e ai Deus, se verr cedo?
Ondas do mar levado,
se vistes meu amado?
e ai Deus, se verr cedo?

Se vistes meu amigo?


o por que eu sospiro;
e ai Deus, se verr cedo?
Se vistes meu amado?
o por que ei gran coidado;
e ai Deus, se verr cedo?

10

N 1 B 1278 f. 269r-v V 884 f. 139v


3, 6, 9, 12 E ay NB : cay V 4 de V 6 se uerra cedo N : ss V : om. B 9, 12 se uerra cedo N : om. BV 11 hypermetric
O pr B : opr V : por N : o del. Nunes, Cunha; def. Ferreira gran del. Spaggiari, def. Ferreira cuydado BV
In vv. 1 and 4 Ferreira reads mar<e> before the midverse pause, while in vv. 2, 5, 7 and 10 he assumes that meu
correspond to two syllables, and likewise eu in v. 8.
1

For the text of Martin Codax all interested readers should consult Ferreira 1986. A full transcription is provided there in
the anexo immediately following the color reproduction of the pergaminho (which itself follows p. 73) and immediately
preceding the black and white blowups of each cantiga (which end just before p. 84). In what follows I have accepted in the
text and noted in the apparatus such changes as are justified on metrical as well as musicological grounds. But all changes
to the text made by Ferreira which are based on his interpretation of the music, and which could not be justified here (or
in any other text) on purely metrical grounds, have been noted just beneath the apparatus. They have by no means been
rejected, but it is beyond my competence to accept them.

513

500 Cantigas d Amigo

MARTIN CODAX 2

Mandad ei comigo
ca ven meu amigo,
e irei, madr, a Vigo
Comig ei mandado
ca ven meu amado,
e irei, madr, a Vigo

Ca ven meu amigo


e ven san e vivo,
e irei, madr, a Vigo
Ca ven meu amado
e ven viv e sano,
e irei, madr, a Vigo
Ca ven san e vivo
e del rei amigo,
e irei, madr, a Vigo

10

15

Ca ven vivo e sano


e del rei privado,
e irei, madr, a Vigo

N 2 B 1279 f. 269v V 885 f. 139v


1 ei] ey B : e V 3 e] E NB : om. V madr ugo N : madre uyuo BV 4 ei] e BV 6 E irei madr ugo N :
hirey BV 7-9 om. B 9 E irei madr a ugo N : hirey BV 11 sen V 12 E irei madr a uigo N : hirey B : hirei V
15 E irei madr uigo N : hirey BV 16 uuo N : uyu BV 18 E irei madr ugo N : hirey BV

514

500 Cantigas d Amigo

MARTIN CODAX 3

Mia irmana fremosa, treides comigo


a la igreja de Vigo u o mar salido
e miraremos las ondas
Mia irmana fremosa, treides de grado
a la igreja de Vigo u o mar levado
e miraremos las ondas

A la igreja de Vigo u o mar levado


e verr i mia madr<e> e o meu amado
e miraremos las ondas
A la igreja de Vigo u o mar salido
e verr i mia madr<e> e o meu amigo
e miraremos las ondas

10

N 3 B 1280 f. 269v V 886 f. 139v


1-2 partial lacuna in N1 3, 6, 12 miraremolas BV 5 u e o mar leuado N : hu e omar leuado B : (e o mar salido)
/ hu e omar leuado V 7-12 in BV these strophes appear in reverse order2 7 Ala BV : Al* N (final letter obliterated)
u om. BV 8 madre <e> o Ferreira : madreo N : madro B : madre V : madr e o Michalis, Cunha : madre, o Michalis,
Nunes, Spaggiari 9 miraremolas B : mirraremolas V 9, 12 ondas om. BV
10 uigo BV : uig N u om. BV
salido] corrected from leuado V 11 euerra hy V : E ueira hi B : uerr y N visible traces of the missing a mia N
: om. BV
madre <e> o Ferreira : madr N : madre o B : madre / o V : madr e o Michalis, Cunha
amigo]
corrected from amado V
In vv. 1, 4, 8 and 11 Ferreira takes mia as two syllables (accepted here, and indicated by the spelling mia [N : mha
BV] in all four places); in vv. 1 and 4 he treats treides as three syllables; meu in vv. 8 and 11 is treated as
bisyllabic.
1

What remains in N of the first strophe looks like this:


Mia yrmana fr[
comigo. ala ygreia de uig[
mar salido E miraremos las ondas.
2
The order of the strophes in N is defended by Ferreira (following Asensio; cf. Cunha 1986: 79 as well as Cunha apud Ferreira
1986: xiii), though it could plausibly be written off as an error in transmission. Note that in this text the scribe of V had
written e o mar salido in the second strophe, then struck it out, and that in vv. 7-8 (of the text of B; our vv. 10-11) leuado and
amado have been changed to salido and amigo, respectively. Cf. B 644 / V 245 (Torneol) and N 6 / B 1283 / V 889 (Codax).

515

500 Cantigas d Amigo

MARTIN CODAX 4

Ai Deus, se sab ora meu amigo


com eu senheira estou en Vigo?
e vou namorada
Ai Deus, se sab ora meu amado
com eu en Vigo senheira manho?
e vou namorada

Com eu senheira estou en Vigo


e nulhas gardas non ei comigo,
e vou namorada
Com eu senheira en Vigo manho
e nulhas gardas migo non trago,
e vou namorada
E nulhas gardas non ei comigo
ergas meus olhos que choran migo,
e vou namorada

10

15

E nulhas gardas migo non trago


ergas meus olhos que choran ambos,
e vou namorada

N 4 B 1281 ff. 269v-270r V 887 ff. 139v-140r


2 senneira N : senlheyra BV 4 ra meu N : ora o meu BV 5 ui[.....]neira N : uigo se~lheira B : uigo senlheira V
6 e uou namo[ N : E uou namo B : enon namo V 7 sennei[ N : se~lheira B : senlheyra V
estou en om. N
8 nullas N : ne~lhas BV
ga[.......]ei N (cf. v. 13) : guardas n s BV
9 E uou (me) namorada N : E uou
manno N 11, 13, 16 nullas N
guardas BV
na B : euou na V 10 senneira N : se~lheira B : senlheira V
12 namorada] na B : om. V 13 ei] e BV 14, 17 ollos N : olh9 BV 15, 18 namorada] na BV

516

500 Cantigas d Amigo

MARTIN CODAX 5

Quantas sabedes amar amigo,


treides comig a lo mar de Vigo
e banhar nos emos nas ondas
Quantas sabedes amar amado,
treides comigo a lo mar levado
e banhar nos emos nas ondas

Treides comigo a lo mar de Vigo


e veeremo-lo meu amigo
e banhar nos emos nas ondas
Treides <co>migo a lo mar levado
e veeremo-lo meu amado
e banhar nos emos nas ondas

10

N 5 B 1282 f. 270r V 888 f. 140r


2 treydes B : creydes V 3, 9, 12 bannar N 3 nos] n9 B : u9 V nas ondas BV : lost in the gap in N 4-8 lacunose
in N1 4 amar] damar BV 5 Treydes B : creydes V
comigo] u9 migo BV : vos mig Reckert & Macedo (1996:
170)
alo N : ao BV 6 barnhar B 6, 9 nas ondas] n. o. N : om. BV 7 alo N : ao BV 10 <co>migo] migo
BV : mig N : vos mig Reckert & Macedo 11 ueremolo B : ueremo lo V : ueeremo N 12 n9 V : u9 B nas ondas]
n. o. N : (nas) / Nas B : nas V
In vv. 1 and 4 Ferreira reads amar<e>, in vv. 2, 5, 7 and 10 he reads mar<e>. (By this logic should we not read
meu as two syllables in vv. 8 and 11?)
1

The phrase nas ondas in the last verse of strophe I is missing (though its music remains) along with much of strophes II and
III. What remains of the text in this part of the parchment looks like this:
] amado.
] mar leuado.
]emos. n. o.
]g alo mar de ugo.
e [.....]molo meu amigo.

517

500 Cantigas d Amigo

MARTIN CODAX 6

Eno sagrado en Vigo


bailava corpo velido;
amor ei
En Vigo <e>no sagrado
bailava corpo delgado;
amor ei

Bailava corpo delgado


que nunca ouvera amado;
amor ei
Bailava corpo velido
que nunca ouvera amigo;
amor ei
Que nunca ouvera amigo
ergas no sagrad en Vigo;
amor ei

10

15

Que nunca ouvera amado


ergas en Vigo no sagrado;
amor ei

N 6 B 1283 f. 270r-v V 889 f. 140r


1 sagrado en] sagrade BV 2 uelido NB : uedilo V 4 En] E B
<e>no Nunes : no NBV, defenderunt Cunha,
Ferreira 6, 9, 12, 15, 18 ei om. BV 7-12 these strophes appear in reverse order in BV1 8, 11, 16 nu~ca ouura B : nunca
ouura V : nunc ouuer N 10 Baylaua N : Hu baylaua BV 13 nu~ca B : nunc N : om. V
ouura BV : ouuer N
14 sagred ? B 17 hypermetric
en uigo no N : no uigo BV
In vv. 8, 11, 13 and 16 Ferreira (following Spaggiari) reads nunc ouver with N against BV. Since in this edition
I always give the fullest correct form provided by the manuscript tradition and let the reader handle elisions
and other vocalic encounters, I have followed that policy here also. It should be remembered, too, that this is
the only text for which N provides no music (and therefore no additional evidence to support its readings; the
plicas in N are not, pace Ferreira [p. 160], decisive).
1

Cf. note on N 3 / B 1280 / V 886, vv. 7-12. If the order in N is correct in both cases, two of the six poems of Martin Codax
(excluding the last, which has only two strophes) have an anomalous structure. Cf. B 644 / V 245 (Torneol), where a similar
structure is transmitted by B and V. In his prefcio to Ferreira 1986, Celso Cunha seems to accept the inversion (p. xiii).

518

500 Cantigas d Amigo

MARTIN CODAX 7

Ai ondas que eu vin veer,


se me saberedes dizer
por que tarda meu amigo sen min?
Ai ondas que eu vin mirar,
se me saberedes contar
por que tarda meu amigo sen min?

N 7 B 1284 f. 270v V 890 f. 140r


1 Ay BV : y N (initial badly smudged) 2, 5 mi BV 3 mi~ N : mi BV 4 ondas] (d)nas V
ui~ mirar N : uin
~
uirar ? V : om. B, spatio relicto (followed by + at end of line) 6 por q. t.m.a.s.mi N : por q tarda meu amigo BV
N shows (as Ferreira argues) that the refrain is to be taken as a single line (some editors printed and continue
to print sen mi on a line alone).
Ferreira adds paragogic e to all rhyme words: v. 1 veer<e> ; v. 2 dizer<e> ; v. 4 mirar<e> ; v. 5 contar<e>.

519

500 Cantigas d Amigo

AIRAS PAEZ 1

Quer ir a Santa Maria [de Rea,] e, irmana, treides migo,


e verr o namorado de bon grado falar migo;
quer ir a Santa Maria de Rea
u non fui mui gran pea
Se al foss, irmana, ben sei que meu amig i verria
por me veer e [por] falar migo, ca lho non vi noutro dia;
quero ir a Santa Maria de <Rea
u non fui mui gran pea>

B 1285 f. 270v V 891 f. 140r


1 hypermetric (by three syllables)1
de rea BV : seclusi
irmanas BV, Michalis (II, 885)2
6 hypermetric
por del. Nunes3 : pr BV
lho BV : o Nunes4

4 a mui V : mays a B

Short lines in BV, but v. 2 is written on two lines with a break after grado, suggesting that the body of the
strophe may have been composed in long verses.
1

If genuine, this would be an example of a hypermetric incipit (see Introduction, 5). If wrong, the phrase could have crept
in by accident from the refrain or could have been inserted for propagandistic reasons (cf. Correia 1993: 21-22) to specify
the place being publicized.
2
We find irmana in v. 5 and three times in B 1286-1287 / V 892 (the only other extant cantiga d amigo of Airas Paez), vv. 2, 5,
8. Michalis and Nunes keep the plural, and Nunes reads irma<s> in v. 5.
3
For a preposition repeated where redundant and unmetrical (and excised by Michalis and Bertolucci), cf. CA 53 (M.
Soares), v. 27 de me matar ou [de] me guarir.
4
It is difficult to account for the indirect object in lho. Possibly we have a misreading of ca o non vi (Nunes). But lho may be
popular usage (for other problematic examples of lho, see B 700 / V 301 [Ulhoa], v. 10; B 1118 / V 709 [Berdia], v. 9).

520

500 Cantigas d Amigo

AIRAS PAEZ 2

Por vee-lo namorado, que muit que eu non vi,


irmana, treides comigo, ca mi dizen que ven i
a Santa Maria de Rea
Por que sei ca mi quer ben e por que ven i mui <coi>tado,
irmana, treides comigo, ca sei que ven i de grado
a Santa Maria de <Rea>

10

Por vee-lo namorado, que por mi gran mal levou,


treides comig, ai irmana, ca mi dizen que chegou
a Santa Maria de <Rea>

B 1286-1287 f. 270v V 892 f. 140v


1 uello BV after 3 fern dolago B on a separate line1
7 vee-lo Nunes (cf. v. 1) : uolo BV

4 mui <coi>tado supplevi : muytado B : muy tado V

Short lines in BV.


1

The cantiga that immediately follows this one in BV is ascribed in V to Fern Do Lago (written by Colocci), but in B the
attribution (written by scribe a [cf. Ferrari 1979]) has been misplaced.

521

500 Cantigas d Amigo

FERNAN DO LAGO 11

D ir a Santa Maria do Lag ei gran sabor


e pero non irei al, se ant i non for,
irmana, o meu amigo
D ir a Santa Maria do Lag mi gran ben
e pero non irei al, se ant i non ven,
irmana, <o meu amigo>

Gran sabor averia <e>no meu coraon


d ir a Santa Maria, se i achass enton,
irmana, <o meu amigo>
Ja jurei noutro dia, quando m end e<u> parti,
que non foss a la ermida, se ante non foss i,
irmana, <o meu amigo>

10

B 1288 ff. 270v-271r V 893 f. 140v


1 Dir B : Diz V 3 irma Nunes 4 Dir B : Vdir V 5 & pero B : et ro V
anti B : antr V
ven Monaci : ise~ B
~
: ase V 7 <e>no Nunes : no BV 8 i] hy B : by V 10 Ja] ia V : + a B
iurey B : uirey V
noutra B
m end
e<u> scripsi : me d ? V2 : mende B : mende Nunes3
vel possis m eu d e<l>
parci V 11 foss B : fali V
se
Monaci : oe ? V4 : Ca B
fossi V : fossi (ir) B
To the right of vv. 1-2 and at the bottom of f. 270rb Colocci has written 13 syll.
1

Toriello (pp. 30-35) would give this poem to Fernand Esquio, but cf. Oliveira 1988: 728-729.
It is by no means certain that V reads d here; the second letter may be a badly formed e with an upstroke.
3
Presumably we would find m n parti (cf. B 791 / V 375 [Talaveira], v. 3 pois m n parti), which would not scan here), not mende
parti, as Nunes suggests.
4
The reading of V is not certain. The first letter looks rather like a small capital d, but V normally uses capitals only at the
beginning of strophes and fiindas. (Compare the small capital d on f. 133v, line 6.)
2

522

500 Cantigas d Amigo

JOHAN DE REQUEIXO 1

Fui eu, madr, en romaria a Faro con meu amigo


e venho del namorada por quanto falou comigo,
ca mi jurou que morria
por mi, tal ben mi queria
Leda venho da ermida e desta vez leda serei,
ca falei con meu amigo que sempre <muito> desejei,
ca mi jurou que morria
por mi, <tal ben mi queria>
Du m eu vi con meu amigo, vin leda, se Deus mi perdon,
ca nunca lhi cuid a mentir por quanto m el<e> diss enton,
ca mi jurou <que morria
por mi, tal ben mi queria>

10

B 1289 f. 271r V 894 f. 140v


1 Foy B 1-2 amigo / e Michalis (II, 885) : amiguo V : amigue B 3 iurou V : uirou ? B 6 <o> que suppl. Varnhagen
<muito> Nunes
dese iey V : sedeiey B 9 ui or iu V : ui written above (mi) B
pard B 10 el<e> Lapa
dissenton B : disseron V
Michalis prints the first verse of this poem as a long line, though the MSS present short lines throughout.
Lapa (1982: 193) reprimands Nunes for not following her lead (cf. also Lapa 1929: 324). See the note to B 1290
/ V 895, vv. 1-2.

523

500 Cantigas d Amigo

JOHAN DE REQUEIXO 2

A Far<o> un dia irei, madre, se vos prouguer,


rogar se verria meu amigo, que mi ben quer,
e direi lh eu enton
a coita do meu coraon
Muito per desejei que veesse meu amigo
que m estas penas deu e que falasse comigo
e direi lh eu enton
<a coita do meu coraon>
Se s el nembrar quiser como fiquei namorada
e se cedo veer e o vir eu ben talhada,
e direi lh eu enton
<a coita do meu coraon>

10

B 1290 f. 271r V 895 f. 140v


1 Far<o> Nunes

5 desejei scripsi1 : deseieu BV : desej eu edd.

10 ueher V : ueher B

vv. 1-2 (in this text) are long lines in BV, the rest short.
1

The consecutio temporum requires the perfect and the confusion between y and u is common. Cf. B 693 / V 294 (Estevan
Reimondo), v.16, where we find the error in reverse.

524

500 Cantigas d Amigo

JOHAN DE REQUEIXO 3

Pois vs, filha, queredes mui gran ben


voss amigo, mando vol ir veer,
pero fazede por mi u~ a ren
que aja sempre que vos gradecer:
non vos entendan per ren que seja
que vos eu mand ir u vos el veja

Mando vos eu ir a Far un dia,


filha fremosa, fazer oraon
u fale vosco como soa
o voss amig, e, se Deus vos perdon,
non vos enten<dan per ren que seja
que vos eu mand ir u vos el veja>

10

E, pois lhi vs <mui> gran ben queredes,


direi vos, filha, como faades:
ide vos a Far e ve-lo edes,
mais, por quanto vs comig amades,
non vos en<tendan per ren que seja
que vos mand eu ir u vos el veja>

15

B 1291 f. 271r V 896 f. 141r


8 fremoso V

10 o Braga : e V : E B

pardon B

13 <mui> Nunes; cf. v. 1

15 a Far scripsi : madre BV

525

500 Cantigas d Amigo

JOHAN DE REQUEIXO 4

Atender quer eu mandado que m enviou meu amigo


que verr en romaria a Far e veer s migo
e por en tenh eu que venha,
como quer que outren tenha,
non tem eu del que non venha

Atende-lo quer eu, madre, pois m enviou seu mandado,


ca mi diss o mandadeiro que por mi mui coitado,
e por en tenh eu <que venha,
como quer que outren tenha,
non tem eu del que non venha>

10

Atende-lo quer eu, madre, pois m el<e> mandad envia


que se verria veer migo en Far en Santa Maria,
e por en tenh eu <que venha,
como quer que outren tenha,
non tem eu del que non venha>

15

Que el log a mi non venha non tenh eu per ren que seja
nen que muito viver possa en logar u me non veja
e por en tenh eu que venha,
<como quer que outren tenha,
non tem eu del que non venha>

20

B 1292 f. 271v V 897 f. 141r


6 poys B : poy V 11 el<e> Lapa
del BV 18 eu del q n uenha BV

mandade~ uya B : mandaden uya V : mandad<o> envia Nunes

13 eu

In BV short lines throughout.


v. 12: Since we can hardly elide at the otherwise regular mid-verse pause (across the words migo en) we must
scan veer as one syllable (which could support a late date for the poet).

526

500 Cantigas d Amigo

JOHAN DE REQUEIXO 5

Amiga, quen oje ouvesse mandado do meu amigo


e lhi ben dizer podesse que veesse falar migo
ali u sempre queria
falar mig e non podia
Se de mi ouver mandado, non sei ren que o detenha,
amiga, pelo seu grado que el mui cedo non venha
ali u sempre queria
<falar mig e non podia>

U foi mig outra vegada atende-lo ei velida,


fremosa e ben talhada en Far<o> ena ermida
ali <u sempre queria
falar mig e non podia>

10

B 1293 f. 271v V 898 f. 141r


1 oj ouvesse Nunes (cf. v. 5) : oie soubesse BV
10 Far<o> Nunes

2 que] Q B : que (f) V

6 seu] seo V

9 U Nunes : E BV

Short lines in BV.

527

500 Cantigas d Amigo

FERNAND ESQUIO 1*

O vosso amigo, assi Deus m empar,


vi, amiga, de vs muito queixar
das grandes coitas que lhe fostes dar
des que vos el vira
<p>olo seu mal <e> [vos] filhou por senhor
e, amiga, sodes del pecador,
e diz que morte lhe foi voss amor
des que vos el vira
polo seu mal, e queixou se m ende,
ca el morre e de vs nunca atende
se non coitas que sofre por ende
des que vos el vira

10

Grandes

B 1295 f. 272r V 899 f. 141v


1 O Monaci : D V : Oe B 3 dar] dor dar B 5 <P>olo] + olo B : o (A) lo V
seu] sen V
<e> supplevi; cf. v. 9
uos BV : seclusi : vos edd. 6 miga B 9 Polo B : O lo V
mal, e distinxi : male Toriello 10 ca el morre Monaci :
cadmorre V : Cada noite B
arende V 11 sofre] fosse V 12 Grandes alone on next line B : om. V1
v. 5: We seem to have a cantiga with interstrophic syntactic enjambment (maybe a cantiga ateuda at a fiinda
whose fiinda is lacking [and could have begun polo seu mal]), but there is a harsh asyndeton in the text of BV
here in v. 5 and in the text of (e.g.) Toriello in v. 9, unless we allow that the conjunction e follows polo seu mal in
both places. Since vos in v. 4 can function as the direct object of filhou in v. 5, there is no syntactic reason not
to delete vos in v. 5 (that vos may result from a scribes failure to grasp syntax, rather than from a misreading of
letters). It could be argued, however, that even assuming <e> is correct (and that we have a case of interstrophic enjambment), we should nevertheless keep the extra syllable vos in v. 5, since it would have posed
no problem to the melody.
1

In B, following v. 12, is a centered + and the single word Grandes stands alone on the next line; below it is a second + in the
left hand margin, followed by five blank lines. Toriello thinks Grandes is the beginning of a new strophe or fiinda (that is,
judging from its form, the initial G is not the beginning of a new poem). No sign in V that anything has been left out. (In B
1297 / V 901, v. 7 we find the phrase grandes coytas.)

528

500 Cantigas d Amigo

FERNAND ESQUIO *2

O voss amigo trist e sen razon


vi eu, amiga, <e> mui pouc o parei,
e preguntei o por que e non sei
del se non tanto que me disse enton:
des que el vira u~a sa senhor
ir du el era, fora sofredor
de grandes coitas no seu coraon
Tan trist estava que ben entender
pode quen quer que o vir que trist
e preguntei o, mais, per ba fe,
non pud eu del mais d atanto aprender:
des que el vira u~a que quer ben
ir du el era, por dereito ten,
t que a vir, de non tomar prazer
Da sa tristea ouv eu tal pesar
que foi a el e preguntei assi
en que coidava, mais non aprendi
del se non tanto que lhi o falar:
des que el vira quen lhi coitas deu
ir du el era, no coraon seu,
t que a vir, ledo non pod andar

10

15

20

E enton pode perder seu pesar


u que<n> el vira ir <ar> vir tornar

B 1297 f. 272v V 901 f. 141v


1 voss] uos BV 2 <e> supplevi
pouc o distinxi
parey Toriello : p ey B : per ey V 10 bo V : boa B
tto V : de tto B : de tant Nunes; cf. vv. 4, 18 23 u Nunes : du or da V : Da B
que<n> Nunes : q BV
vir scripsi1 : ueer BV
v. 23: When he again sees (u ... <ar> vir) the girl whom
he saw go (que<n> el vira ir) come back (tornar).

11 da
<ar>

v. 23: Quando ele tornar a ver (u ... <ar> vir) voltar


(tornar) a rapariga que viu partir (que<n> el vira ir).

Cf. B 1172 / V 778 (Bolseiro), vv. 13-14 se vos eu ar vir / por mi coitado como vos vi ja; B 507 / V 90 (Dinis), v. 13 E non sei quando vos
ar veerei. This assumes that du (V) is an error for hu. But if Da (B) is an error for V a (for the confusion between capital D and V
see the manuscript readings for example at B 1231 / V 836 [Baveca], v. 19 where we find Vos V : Dos B) we might read u a que
el vira ir vir tornar. That the future subjunctive of veer (videre) is vir not veer does not seem to have bothered Toriello, who
translates the MSS veer as though it were vir [quando vedr, p. 99]).

529

500 Cantigas d Amigo

FERNAND ESQUIO 3

Vaiamos, irmana, vaiamos dormir


nas ribas do lago u eu andar vi
a las aves meu amigo
Vaiamos, irmana, vaiamos folgar
nas ribas do lago u eu vi andar
a las aves meu amigo

En nas ribas do lago u eu andar vi,


seu arco na mano a <la>s aves ferir,
a las aves meu amigo
En nas ribas do lago u eu vi andar,
seu arco na mano a las aves tirar,
a las aves meu <amigo>
Seu arco na mano a <la>s aves ferir
e las que cantavan leixa-las guarir,
a las aves meu <amigo>

10

15

Seu arco na mano a las aves tirar


e las que cantavan non nas quer matar
a las aves m<eu amigo>

B 1298 f. 272v V 902 ff. 141v-142r


1 vaiamos bis] uayamos V : uay amor B 2, 5 <en> nas Nunes 2 eu] e~ B 7, 10 hypermetric; fort. En delendum
7 enuas V 8 seu] sen ? B
mano Lapa (cf. vv. 11, 13, 16) : mao BV
8, 13 a <la>s scripsi (cf. vv. 11, 16) : as
BV 10 ui dar V : (dar) ui dar B 14 e las] Elas B : alas V : a las Braga : alas Nunes 17 Elas B : elas V : a
las Nunes
n nas B : nnas V

530

500 Cantigas d Amigo

FERNAND ESQUIO 4

Que adubastes, amigo, al en Lug u andastes,


ou qual essa fremosa de que vs vos namorastes?
Direi volo eu, senhora, pois m n tan ben preguntastes:
o amor que eu levei de Santiago a Lugo,
esse mh adux e esse mh adugo

Que adubastes, amigo, u tardastes noutro dia,


ou qual essa fremosa que vos tan ben parecia?
Direi volo <eu>, senhora, pois i tomastes perfia:
o amor que eu levei <de Santiago a Lugo,
esse mh adux e esse mh adugo>

10

Que adubastes, amigo, l u avedes tardado,


ou qual essa fremosa de que sodes namorado?
Direi volo eu, senhora, pois me avedes preguntado:
o amor que eu levei de <Santiago a Lugo,
esse mh adux e esse mh adugo>

15

B 1299 ff. 272v-273r V 903 f. 142r


1 Q(e)ue B
dastes B : andustes ? V 2 vs vos Nunes : u9 uos V : u9 B 3 m n distinxi (cf. v. 8) : me~ BV : me
Braga 4 o amor] damor V
lugu B : luga V 5 mh scripsi : me BV
adux e scripsi1 : adugu e BV : aduss e
Nunes : adusse <e> Michalis (II, 827) mh BV : mi<g> Nunes (I, 383; cf. III, 723) 6, 11 adoubastes B 7 esse B
fresmossa BV 8 <eu> Nunes; cf. vv. 3,13
somastes ? V 9, 14 o amor] E amor B : damor V 11 u] hu V :
ou B
Verses 1-3 are copied on long lines in B, while in V we find vv. 1, 6-8 and 11 (in our numbering) wholly on long
lines and v. 12 nearly so (cf. Toriello, pp. 64-65). As printed here the strophe is aaaBB, scanning 15 in the
body of the strophe and 13 9in the refrain. The text, meter and sense of the last verse of the refrain are
uncertain.
vv. 5, 10, 15: The sense seems to be: it is that love
that I have brought and that love that I bring.

vv. 5, 10, 15: O sentido parece ser: foi esse amor que
levei e esse amor que trago.

The emendation of Michalis makes a perfect tense out of a present. But the only form registered in Galego-Portuguese
lyric for the first person singular (assuming it is first and not third) of the perfect indicative is aduxe (see CSM, s. v. aduzer).

531

500 Cantigas d Amigo

FERNAN FIGUEIRA DE LEMOS 1

Diz meu amigo que lhe faa ben


e digo lh eu sempre que lho farei
e que m atenda e guisa-lho ei,
e, amiga, direi vos que mh aven:
tantas vezes o mandei atender
que lho non posso mais vezes dizer

B 47 f. 15v
4 uos B

532

5 nezes B

500 Cantigas d Amigo

RODRIG EANES REDONDO 1

De-lo dia, ai amiga, que nos ns de vs partimos,


fui se nosco voss amigo, e, per quanto ns omos,
amiga, e per quanto vimos,
queredes que volo diga?
nunca tan leal amigo d amiga vistes, amiga,

u nos partimos, chorando vs e ns chorando vosco,


e el, mui sen o seu grado, ouve s enton d ir con nosco;
mais, per quanto eu del conhosco,
sempre serei de seu bando,
que, en quanto vs chorastes, nunca el quedou chorando

10

come vs, des i chorava Grassa partar soo,


e catava m el os panos que eu tragia con doo,
mais, pero o preguntavan por que chorava, neg o,
mais a min non o negava,
e por esto so certa, miga, que por vs chorava

15

B 332 f. 77r
1 nus nos Nobiling (1907b: 380-382) : nos nos B : nos nus Michalis (I, 821-822=CA 416) 3 amiga, e] Aamigaiee
B : corr. Michalis 6 nus Nobiling : nos B : ns Michalis
vosco] nosco B : corr. Michalis 7 e el] Et el B : et el
Michalis : ele Lapa, fort. recte 9 sen B : corr. Nobiling 10 Nnuca B 11-12 transpos. Michalis1 11 Grassa partar
soor mais poor B : de ora sapartar soo Michalis (deleto mais poor) : con saver a partir soo Nobiling : por s aver
a partir soo Lapa2 12 doo Michalis : door B 13 Mais poor prguntav B : del. Nunes (iam delere voluit Michalis
in ap.) pero o Nobiling : pero er Michalis 15 so Michalis : soorm B certa scripsi : terta B : certa Michalis
miga Michalis : Mi gam B
Short lines in BV. See Nobiling 1907b (critique of Michalis) as well as Lapa 1982:194-195 (critique of Nunes).
The strophic form appears to be aaabb. But verse 12 is double the length of the corresponding verse in
strophes I and II and it is difficult to see how it can be halved, despite the efforts of previous editors. If sound,
the verse would constitute a unique violation in the cantigas damigo of the principle of external responsion
(see Introduction, 5).
1

In order to maintain the dobre, whereby in this text in each strophe the same word appears at midverse in the first verse
(seventh and eighth syllables) and at the end of the fifth verse: I amiga, II chorando, II chorava.
2
In Grassa partar soo ought we read apartar (BV, Michalis) or partir (Nobiling)? The occurence of partir in vv. 1 and 6 strongly
supports partir. Perhaps triste de se partir soo is not impossible.

533

500 Cantigas d Amigo

PERO MAFALDO 1

Ai amiga, sempr avedes sabor


de me rogardes por meu amigo
que lhi faa ben, e ben vos digo
que me pesa, mais ja por voss amor
farei lh eu ben; mais de pran non farei
quant el quiser, pero ben lhi farei

Vs me rogastes mui de coraon


que lhi fezesse ben algu~a vez,
ca me seria mesura <e> bon prez,
e eu, por vosso rogo e por al non,
farei lh eu ben; <mais de pran non farei
quant el quiser, pero ben lhi farei>

10

Rogastes mh, amiga, per ba fe,


que lhi fezesse toda via ben
por vs, e, pois vs queredes, conven
que o faa, mais, pois que assi ,
farei lh eu <ben; mais de pran non farei
quant el quiser, pero ben lhi farei>

15

B 373 f. 85r
8 lhe B1 9 <e> Michalis (I, 850=CA 434)2 10 eu secl. Michalis, fort. recte3
: bona B 16 mais epoys B : e del. Michalis
1

uoso rogo epoz B

13 ba Michalis

Michalis (followed by Nunes) maintains lhe here, but B has lhi in vv. 3, 6, 14.
There is no metrical reason to emend (Michalis <e> requires elision of the preceding vowel) nor any syntactic one; and ca
me seria mesura <e> bon prez (though I accept it as likely) just may miss the sense. Taking mesura as subject and bon prez as
predicate, we could render the manuscript version (ca me seria mesura bon prez) of vv. 7-9 as follows: You asked me eagerly to do
him good some time, saying compassion would be honorable. To show mesura would be bon prez according to the logic of the
boy (whose rogo the girlfriend is always [v. 2] delivering to the girl, asking que lhi faa ben). Those who would maintain both the
reading of the MSS and the sense Michalis gives the passage could merely add a comma: ca me seria mesura, bon prez.
3
No need to touch eu on metrical grounds, since the final vowel of rogo could be elided. Still, given the presence of eu in the
refrain, Michalis may be right to cut it here (where it could be an interpolation by someone for whom the hiatus rogo | e was
difficult to accept).
2

534

500 Cantigas d Amigo

PERO MAFALDO 2

O meu amig, amiga, que me gran ben fezia,


fez me preit e menage que ante me veria
que se fosse, e vai s ora de carreira sa via,
e sempre mh assi ment e non de mi vergonha,
non me viu mais d un dia e vai s a Catalonha

Nunca vistes, amiga, quen tal amigo visse,


ca me jurou que nunca se ja de mi partisse,
e mais foron de cento mentiras que m el disse,
e sempre mh assi mente e non de mi <vergonha,
non me viu mais d un dia e vai s a Catalonha>

10

Non sabedes, amiga, como m ouve jurado


que nunca se partisse de mi sen meu mandado,
e mentiu me cen vezes e mais o perjurado,
e sempre <mh assi ment> e non de mi <vergonha,
non me viu mais d un dia e vai s a Catalonha>

15

B 383 f. 86r
1 fazia Lang (1894: 134), Michalis (I, 864=CA 444)1 2 preit e menage Michalis : prdem enaige B 3 ora] oria B
carreira sa via Michalis : carrerya lauia B 4 possis mente, non 5 s a] s<e> a Michalis
cataionha B
6 amiga(l) B
qnan ? B 7 jurou] uirou B
1

Based on an incorrect reading in Molteni. There is no reason here not to maintain fezia, documented in the glossaries of
Mettmann and Lapa. The forms of fazer in this and the preceeding text are: faa, farei, fezesse, fezia, fez.

535

500 Cantigas d Amigo

ALFONSO X1 1

Ai eu coitada, como vivo en gran cuidado


por meu amigo que ei alongado;
muito me tarda
o meu amigo na Guarda
Ai eu coitada, como vivo en gran desejo
por meu amigo que tarda e non vejo;
muito me tarda
o meu amigo na Guarda

B 4562

f. 101r

1 eu] ei B 3 muito] chuyto B

5 deselo B 6 vejo] ueio B : veio Michalis

vv. 4, 8: Probably better to read Guarda (place name) than guarda (simple substantive).
1

On the attribution, see Pellegrini 1959: 78-93; Gonalves 1976a: 399; Oliveira 1994: 313.
This text, preserved only in B, is presented in two four line strophes which, with minor corrections (and regularized
spelling), would read as follows:
Ai eu coitada como vivo
en gran cuidado por meu amigo
que ei alongado muito me tarda
o meu amigo na guarda
2

Ai eu coitada como vivo


en gran desejo por meu amigo
que tarda e non vejo muito me tarda
o meu amigo na guarda
Nunes arranges the poem in six line strophes. Tavani, Rep. (37:28) admits this possibility, but prefers a strophe of four
verses, rhyming aaBB with syllable counts of 12 10 4 7, as printed above. Cf. Michalis, vol. II, pp. 593-594.

536

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 0*

Todalas cousas eu vejo partir


do mund en como soan seer,
e vej as gentes partir de fazer
ben que soan, tal tempo vos ven,
mais non se pod o coraon partir
do meu amigo de mi querer ben
Pero que ome part o coraon
das cousas que ama, per ba fe,
e parte s ome da terra ond
e parte s ome du gran prol <lhi> ten,
non se pode parti-lo coraon
do meu amigo de mi <querer ben>
Todalas cousas eu vejo mudar,
mudan s os tempos e muda s o al,
muda s a gente en fazer ben ou mal,
mudan s os ventos e tod outra ren,
mais non se pod o coraon mudar
do meu amigo de mi querer ben

10

15

B 963 f. 205v V 550 f. 87r


4 u9 BV : vos Braga, Rodrguez : nos Nunes1 5 nou B 7 part o] parco BV : corr. Monaci 8 que Braga : a BV
9 parce B
ome] ome home BV
terra Monaci : tir BV 10 <lhi> supplevi; sed etiam possis du <lhi> gran
prol ten2
<mui> gran Nunes 11 pode partilo V : posse partirlo B 12 mi~ BV 14 Mudon B 15 Munda B
: mu~cla V 16 mu(n)dan V : Mundan B 17 podo V : pode B 18 amigo demi~ qrer ben V : om. B
1

This pronoun is the only reference in this text to the girls audience, presumably another girl or girls, and although BV
have u9 that u could as easily be wrong as right. It could be argued that we ought to read nos because with that pronoun the
girl would show solidarity with her addressees. But note that in another programmatic cantiga damigo (and there are few
such), B 766 / V 370 (Guilhade), a similar problem comes up in vv. 5, 9, 23, with Nobiling preferring <vs> / vos (vos with the
manuscripts in vv. 9 and 23, <de vs> his own conjectural supplement in v. 4) and Nunes <ns> / nos. There the verb veeredes
in v. 21 seems to resolve the question (pace Nunes). In our text, the best reason for reading vos may be that the pronoun
functions here as a particle (much like ancient Greek toi [enclitic: a specialized use of the dative singular of the 2nd person
pronoun, functioning as a particle, roughly equivalent to English you know]; cf. LSJ, s. v. toi).
2
For the indirect object cf. B 1149 bis / V 752 (Zorro), vv. 9-10 Non vos ten prol, filha, de mho negar; / ante volo terr de mho dizer. For
the word order, cf. B 639 / V 240 (Pae Soarez), vv. 1-2 Donas, veeredes a prol que lhi ten / de lhi saberen ca mi quer gran ben and B 1640
/ V 1174 (Ponte), v. 12 Ou grand estana, que prol lh . But the order du <lhi> gran prol ten can also be defended (B 1355 / V 963
[Lopo Lis], v. 25 pois que lhi prol non ten and B 516 / V 99 [Dinis], v. 9 o que mi pequena prol tem).

537

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO *1

Dizen, amigo, que outra senhor


queredes vs sen meu grado filhar
por mi fazerdes con ela pesar,
mais, a la fe, non ei end eu pavor,
ca ja todas saben que sodes meu
e nen u~ a non vos querr por seu

[E] Fariades mi vs de coraon


este pesar, mais non sei oj eu quen
me vos filhass, e ja vos non val ren,
ai meu amigo, vedes por que non:
ca ja todas saben que sodes <meu
e nen u~ a non vos querr por seu>

10

E quen vos a vs esto conselhou


mui ben sei <eu> ca vos conselhou mal
e con tod esso ja vos ren non val,
ai meu amigo, tardi vos nembrou
ca ja todas saben que sodes meu
~
<e nen u
a non vos querr por seu>

15

Cofonda Deus a que filhar o meu


amig, e min, se eu filhar o seu

20

V 5941 f. 94v
2 sen] seu V : corr. Monaci
1

4 end ? V

5 mea V : corr. Monaci

7 E seclusi

14 <eu> Nunes2

Two pages of B (apparently torn out) leave V as the only source for this and the following six texts (but cf. V 596).
Cf. B 1026 / V 616 (Johan Airas), v. 13 mui ben sei eu. The formula ben sei eu occurs among the cantigas d amigo of Johan Airas
in B 1031 / V 621, v. 19; B 1041 / V 631, v. 19; B 1043 / V 633, v. 2; and B 1047 / V 637, v. 13.
2

538

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 2

O que soa, mha filha, morrer


por vs, dizen que ja non morr assi,
e moir eu, filha, por que o o,
mais, se o queredes veer morrer,
dizede que morre por vs alguen
e veredes ome morrer por en
O que morria, mha filha, por vs
como nunca vi morrer por molher
ome no mundo, ja morrer non quer,
mais, se queredes que moira por vs,
dizede que morre por vs alguen
<e veredes ome morrer por en>
O que morria, mha filha, d amor
por vs non morre nen quer i cuidar,
e moir end eu, mha filha, con pesar,
mais, se queredes que moira d amor,
dizede que morre por vs alguen
<e veredes ome morrer por en>
Ca, se souber que por vs morr alguen,
morrer, filha, querendo vos ben

10

15

20

V 595 ff. 94v-95r


1 mha V

539

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 3

Par Deus, mha madr, o que mi gran ben quer


diz que deseja comig a falar
mais doutra ren que omen pod osmar,
e u~a vez, se a vs aprouguer,
fale migo, pois end tal prazer,
e saberemo-lo que quer dizer
De falar migo non per eu bon prez,
ca de sa prol i ren non falarei,
e el dir e eu ascuitarei,
e ante que moira, ja u~a vez
fale migo, <pois end tal prazer,
e saberemo-lo que quer dizer>
Se vos prouguer, venha falar aqui
con mig, ai madre, pois n sabor ,
e direi vos pois quanto m el dir,
e u~a vez, ante que moira ssi,
fale <migo, pois end tal prazer,
e saberemo-lo que quer dizer>
Quia quer mh ora tal cousa dizer
que lha poss eu sen meu dano fazer

10

15

20

V1 596 f. 95r B ante f. 217r


~

1 grambe quer V 5 fal[e B : tale V 8 prol hi V : possis prol <l>hi vel prol <l>h i 11, 17 tale V 13 falhar V
14 cmig V 16 moira ssi distinxi : moyrassy V : moyrassy Braga : moira <a>ssi Rodrguez 20 sen] seu V :
corr. Monaci
1

Though two pages are missing from B (apparently torn out), traces of text remain in the upper left hand corner of the folio
on which this poem was copied. These belong to vv. 13-18 and read as follows:
Seu9 p
Cmi
Ed
E
fal
What are presumably the left halves of the initial Qs of vv. 19-20 are also visible, as well as Coloccis mark in the left hand
margin indicating the fiinda.

540

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 4

O meu amigo novas sabe ja


daquestas cortes que s ora far<n>,
ricas e nobres dizen que sern,
e meu amigo ben sei que far
un cantar en que dir de mi<n> ben;
ou <o> far ou ja o feito ten
Loar mh muito e chamar mh senhor,
ca muit gran sabor de me loar;
a muitas donas far gran pesar,
mais el far, com mui trobador,
un cantar en que dir de min ben;
<ou o far ou ja o feito ten>
En aquestas cortes que faz el rei
loar min e meu <bon> parecer
e dir quanto ben poder dizer
de min, amigas, e far, ben sei,
un cantar <en que dir de min ben;
ou o far ou ja o feito ten>
Ca o viron cuidar, e sei eu ben
que non cuidava ja en outra ren

10

15

20

V1 597 f. 95r
2 fara<n> Monaci : fara V 5 mi<n> Michalis (II, 663-664) : mi V 6 <o> Michalis
Michalis, Lapa : come BV, Nunes2 14 <bon> Michalis 19 uir BV : viran Michalis

10 com distinx. Braga,

In B, though the page has been torn out, the number 1007 remains in what is left, along with the left half of the initial O
and a trace of the initial D in v. 2.
2
Michalis and Lapa (1982: 178) agree with Braga. Nunes prints come but (vol. III, p. 253) is willing to read com . Rodrguez,
who defends com on (dubious) metrical grounds, finds come acceptable. Michalis (CA) and Mettmann (CSM) give examples
of como as a causal conjunction, but Rodrguez offers none in his glossary of Johan Airas. Nor is the word registered in this
sense in Nunes glossary of the cantigas d amigo, but see B 714 / V 315 (Queimado), vv. 9-12 com eu serei / sanhuda, parecendo ben,
/ muito terr que baratou / mal... ; B 933 / V 521 (Cana), vv. 7-8 Como eu tevera guisado / de fazer quant el quisesse... Most telling is
B 1173 / V 779 (Bolseiro), v. 4 mais, como x mui trobador.

541

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 5

Amigo, quando me levou


mha madr <a> meu pesar daqui,
non soubestes novas de mi,
e por maravilha tenho
por non saberdes quando vou
nen saberdes quando venho

Pero que vos <ch>amades meu


amigo, non soubestes ren
quando me levaron daquen,
e maravilho me ende
por non saberdes quando m eu
venh ou quando vou daquende

10

Catei por vs quand a partir


m ouve daqui e pero non
vos vi nen veestes enton,
e mui queixosa vos ando
por non saberdes quando m ir
quer ou se verrei ja quando

15

E por amigo non tenho


o que non sabe quando vou
nen sabe quando me venho

20

V 598 f. 95r-v
1 Amigo(me) V

542

2 <a> Braga

7 <ch>amades Nunes : amhades V

18 on V

20 vou Braga (cf. v. 5) : n V

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 6

Ai mha filha, por Deus, guisade vs


que vos veja <e>sse fustan trager
voss amig e tod a vosso poder
veja vos ben con el estar en cos,
ca, se vos vir, sei eu ca morrer
por vs, filha, ca mui ben vos est
Se vo-lo fustan estevesse mal,
non vos mandaria ir ant os seus
olhos, mais guisade cedo, por Deus,
que vos veja, non faades end al,
ca, se vos vir, sei <eu> ca morrer
<por vs, filha, ca mui ben vos est>
E como quer que vos el<e> seja
sanhudo, pois que vo-lo fustan vir,
aver gran sabor de vos cousir,
e guisade vs como vos veja,
<ca, se vos vir, sei eu ca morrer
por vs, filha, ca mui ben vos est>

10

15

V 599 f. 95v
1 u9 V 2 veja <e>sse Nunes : ueia sse V 9 grisa de zedo V 13 vos el<e> seja Lapa : uos el seia V : <a>
vs el seja Nunes : fort. vos <or> el seja1 14 uo l(h)o V 15 uos V 16 vs como vos] u9 como uos V
17-18 om. V2
vv. 2, 7, 14: fustan (< M. Lat. [pannus] fustaneus; cf. Corominas, s.v.), a kind of coarse cloth made of cotton and
flax (OED, s.v. fustian), refers here to a garment (Rodrguez, ad loc. [p. 162] suggests a skirt). In Medieval
Latin, we already find the meaning blouse ou chemise en futaine shirt made of fustian, acc. to Niermeyer
(s.v. fustaneum 2).
1

If correct, the adverb ora would stress the contrast between his anger now and how he will react when he sees the girl in her
fustan. Among the cantigas d amigo of Johan Airas, ora a scans as two syllables in B 1037 / V 627, v. 19.
2
Although there is no sign of the refrain in V, a poem with two strophes of six verses and a four verse fiinda (and with the
same rhyme scheme as the body of the strophe) seems highly improbable. Cf. B 566 / V 169 (Dinis), v. 18, and B 1231 / V 836
(Baveca), v. 22 and note.

543

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 7*

O meu amigo non pod aver ben


de mi, amiga, vedes por que non:
el non mho diz, assi Deus mi perdon,
nen lho dig eu, e assi nos aven:
el con pavor non mho ousa mentar;
eu, amiga, non o posso rogar
E gran sazon ja, per ba fe,
que el<e> meu ben podera aver
e ja mais nunca mho ousou dizer
e o preito direi vos eu com :
el con <pavor non mho ousa mentar;
eu, amiga, non o posso rogar>
E gran temp que lh<o> eu entendi,
ca mho disseron, mais ouv i pavor
de mi pesar e, par Nostro Senhor,
prouguera m end e <e>stamos assi:
el con pavor non mho ousa mentar;
<eu, amiga, non o posso rogar>
E o preito guisad en se chegar
era, mais non quen o comear

10

15

20

V 600 f. 95v
2 amiga Rodrguez : amigas V1 4 nos] n9 ? V (u9 Monaci) 5 el] ci V 5, 17 ousa mentar distinxi : ousame~tar V
: ouse~mentar Lapa, fort. recte : ousa mentar Braga : ousa mentar Rodrguez2 8 el<e> Rodrguez <o> meu Nunes
10 preito : pruo V cf. v. 19
13 <j> Nunes
lh<o> eu Rodrguez : lheu V 14 ca scripsi : q V
ouv i distinx.
Rodrguez : ouui V : uvi Nunes 16 pugnera V ende <e>stamos Nunes : e~ destam9 V 20 quen o] qio V : i
delevi : quen i o Rodrguez3
vv. 19-20 o preito guisad en se chegar / era: Either these
negotiations are ready to reach a final agreement or
this relationship is ready to reach a climax.
1

vv. 19-20 o preito guisad en se chegar / era: Estas negociaes esto prontas para chegar a um acordo final
ou esta relao est prestes a atingir um clmax.

Cf. v. 6. Nunes prints amigas in v. 2 and amiga thereafter in the refrain. Rodrguez opts for the singular, persuaded by the
carcter ntimo of the girls revelations. Some data may be adduced to support his hunch: of the 45 cantigas damigo of
Johan Airas only four are addressed to amigas (V 597, B 1024 / V 614, B 1040 / V 630, B 1044 and 1048 / V 634 and 638) and in
none of these does the girl express her erotic aims as explicitly as here.
2
The form mentar printed by Braga, Nunes and Rodrguez, is not elsewhere documented in Galego-Portuguese lyric (Rodrguez,
based on this passage, has registered mentar in his glossary [cf. also REW 5505]).
3
A vexed passage. Rodrguez prints non quen i o comear, but recognizes la dureza de la sinalefa between i and o.

544

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO *8

Meu amigo, vs morredes


por que vos non leixan migo
falar e moir eu, amigo,
por vs e, fe que devedes,
algun conselh i ajamos
ante que assi moiramos
Ambos morremos, sen falha,
por quanto ns non podemos
falar e, pois que morremos,
amigo, se Deus vos valha,
algun conselh i ajamos
<ante que assi moiramos>
De mha madr ei gran queixum e,
por que nos anda guardando
e morremos i cuidando,
ai meu amig e meu lume,
algun conselho <i ajamos
ante que assi moiramos>
E por que o non guisamos,
pois ns tant o desejamos?

10

15

20

B 10121 f. 217r V 602 f. 96r


3 eu] en V 7 morremos Nunes : morrerem9 V : moirerem9 B 8 ns] nos BV : nos Nunes 9 moirem9 B :
morrerem9 V 11 aiam9 V : om. B 13 queixum e, distinxi : qixume V : quereu me B : queixume edd. 20 ns
Braga : n9 V : u9 B
tant o distinx. Nunes : tanto BV
1

The lacuna in B ends with v. 3 of this text.

545

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 9

Entend eu, amiga, per ba fe,


que avedes queixum, u al non ,
de voss amigo, que aqui est,
e el de vs, <e> non sei por que ,
mais quero vos ora ben conselhar:
fazed i ambos o que eu mandar
E, amiga, de pran, u non jaz al,
este preito deve se de fazer,
ca vos vejo del gran queixum aver
e el de vs, e tenho que mal,
mais quero vos ora <ben conselhar:
fazed i ambos o que eu mandar>
Sanha d amigos , non ser ben,
e sei que faredes end o melhor,
pero vejo vos aver desamor
del, amiga, e esto non conven,
mais quero vos ora <ben conselhar:
fazed i ambos o que eu mandar>
E mal <l>h n venh a quen non outorgar
antre vs ambos o que eu mandar

10

15

20

B 1013 f. 217r V 603 f. 96r


1 boa B 4 el Lapa1 : del e BV
<e> Lapa; cf. v. 10 6 eu] en V 9 vos] uos BV
qreum V 10 ] e B : o V
11, 17 ora om. B 14 melhe V 16 non Rodrguez (p. 172)2 : n9 ? V : u9 B : vos Rodrguez 19 malhen B : malhe~ V3
ou troguar B 20 eu] en B
1

Lapa (1982: 179) is right to suspect a corruption. As an alternative to the reading printed here, he suggests e el<e> de vs,
but the parallel in v. 10 seems to me decisive. Rodrguez, clinging to the MSS, offers e d el e de vs non sei por que , claiming
that de indicates origen o procedencia. Nunes prints e el de vs, non sei porque .
2
Whether V has n9 or u9 (Monaci), the error is trivial (cf. B 571 / V 175 [Dinis], vv. 5, 11, 17) and esto non conven corresponds to
tenho que mal (v. 10). Rodrguez recognizes that non makes better sense, but follows (with Nunes) what he takes to be the
reading of the MSS (marred here, as he allows, by desconexin sintctica and ruptura narrativa).
3
In B 1047 / V 637, vv. 5, 11, 17 (Johan Airas) both MSS read malhi.

546

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 10

O meu amigo, que xi m assanhou


e que non quer ja comigo falar,
se cuidou el que o foss eu rogar,
se lh eu souber que o assi cuidou,
farei que en tal coita o tenha
por mi amor que rogar me venha

E, pois que o meu amigo souber


que lh esto farei, non atender
que o eu rogue, mais logo verr
el rogar [a] mi e, se end al fezer,
farei que en tal <coita o tenha
por mi amor que rogar me venha>

10

Nen aver meu amigo poder


de nulha sanha filhar contra mi
mais que eu non quiser que seja assi,
ca, se doutra guisa quiser fazer,
farei que en tal coita <o tenha
por mi amor que rogar me venha>

15

B 1014 f. 217r V 604 f. 96r-v


1 quexi B : que(i)xi V 5, 11 Farey B : earey V
15 eu n V : eu (que) n B

8 atendera ? V : attendera B

10 a seclusi1

fezer] fez V

Since neither mi (tonic) nor se is subject to elision, v. 10 scans long. The presumably interpolated a before mi may be the
culprit, but one might also (more boldly) transpose: mais log el verr / rogar a mi.

547

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 11

O voss amig de vs gran pavor,


ca sab el que vos fazen entender
que foi, amiga, de vs mal dizer,
mais voss amigo diz end o melhor:
que, de quanto disse de vs e diz,
vlo julgad assi come senhor;
ca diz que non quer i outro juiz
Queixades vos del, mais, se Deus quiser,
saberedes a pouca de sazon
que nunca disse de vs se ben non
nen dir, mais diz quant i mester:
que, de quanto disse de vs e diz,
vlo julgade como vos prouguer;
ca diz que non quer i outro juiz
Rogou m el muito que vos jurass eu
que nunca disse de vs se non ben
nen o dir, e ar diz outra ren,
e non mais que diga, cuido m eu:
que, de quanto disse de vs e diz,
vs julgad i o voss<o> e o seu;
ca diz que non quer i <outro juiz>

10

15

20

Filhad<e> o seu preito, como diz,


sobre vs, e conselho volo eu,
e non ponhades i outro juiz

B 1015 f. 217v V 605 f. 96v


6 iulgad B : uilgad V 7 Juyz B : Juiyz V 9 a] e V 13 iulgade B : uilgate V 14 outro Juyz V : om. B 15 eu]
en V 17 nen Nunes : Non B : non V 20 iulgadi B : uulgadi ? V1
voss<o> e o Nunes : uosseo BV 21 que
n qr hy V : om. B 22 Filhad<e> o supplevi : Filhado BV2 : fort. <E> filhad o
1

The reading of V may be uulgade.


Nunes (followed by Rodrguez) prints Filhad o seu preito como <el> diz. Better to restore the final vowel (elided in the MSS) of
filhade, especially since the thrust of the utterance is expressed in this imperative (cf. Cunha 1982: 29). See B 1020 / V 610,
v. 20 filhe o ben where the MSS maintain (and the meter requires) hiatus.
2

548

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 12

Meu amigo, quero vos preguntar


Preguntade, senhor, ca m <> n ben
Non vos mester de mi ren negar
Nunca vos eu, senhor, negarei ren
Tantos cantares por que fazedes?
Senhor, ca nunca mi escaecedes
Preguntar vos quero, per ba fe
Preguntade, ca ei n gran sabor
Non mi neguedes ren, pois assi
Nunca vos ren negarei, mha senhor
Tantos cantares por que fazedes?
<Senhor, ca nunca mi escaecedes>
Non vos pes de qual pregunta fez<er>
Non, senhor, ante volo gracirei
Nen m ar neguedes o que vos disser
Nunca vos n, senhor, ren negarei
Tantos cantares por que fazedes?
<Senhor, ca nunca mi escaecedes>
<E> este ben por mi o fazedes?
Por vs, mha senhor, que o valedes

10

15

20

B 1016 f. 217v V 606 f. 96v


2 m <> n Rodrguez : men BV 3 mi~ B 6-11 om. B 6 nuca V 9, 10 ren] te~ V 13 qual pgunta V :
qualitpgunta B
fez<er> Braga : fez ? V : fiz B 15 Nen scripsi (cf. B 1218 / V 823 [Sevilha], v. 15) : Non B : n V
16 n (cf. CSM 287.18 non vos en negarei ren) : en B : eu V, edd. 17 pr q fezestes V : om. B 19 <E> este supplevi
: Este BV1
1

Cf. B 1047 / V 657 (Johan Airas), v. 19 <E> enton. Rodrguez accepts Este ben por mi <v-l>o fazedes? from Nunes.

549

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 13

Par Deus, amigo, non sei eu que ,


mais muit ja que vos vejo partir
de trobar por mi e de me servir,
mais u~a destas , per ba fe:
ou per mi, que vos non fao ben,
ou sinal de morte que vos ven
Mui gran temp , e tenho que mal,
que vos non o ja cantar fazer
nen loar mi nen meu bon parecer,
mais u~a destas , u non ja<z> al:
ou per mi, que vos non fao ben,
<ou sinal de morte que vos ven>
Ja m eu do tempo acordar non sei
que vos osse fazer un cantar,
como soiades, por me loar,
mais u~a destas que vos direi:
ou per mi, <que vos non fao ben,
ou sinal de morte que vos ven>
Se per mi, que vos non fao ben,
dizede mho, e ja que farei n

10

15

20

B 1017 ff. 217v-218r V 607 ff. 96v-97r


4 boa BV
: om. V

550

10 , u Nunes (cf. vv. 4, 16) : ou BV ja<z> Nunes : ia BV : i Fernndez Pousa, Rodrguez

19 per mj B

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 14

Par Deus, mha madr, ouvestes gran prazer


quando se foi meu amigo daqui,
e ora ven, e praz n muit a mi,
mais u~as novas vos quero dizer:
se vos pesar, sofrede o mui ben,
ca ssi fij eu, quando s el foi daquen

Ca fostes vs mui leda do meu mal


quando s el foi, e querrei vos eu ja
mal por end, e dizen mi que verr
mui ced, e quero vos eu dizer al:
se vos pesar, sofrede o mui ben,
<ca ssi fij eu, quando s el foi daquen>

10

B 1018 f. 218r V 608 f. 97r


6 cassy V : Cassy B figeu BV s el] ssel B : sse V daquer V
en V 9 pored B : pote~d V 11 sofredeo mui be~ V : om. B

7 u9 V : uos B

8 queirey B : qirey V

eu]

551

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 15

Que mui leda que eu mha madre vi


quando se foi meu amigo daqui
e eu nunca fui leda nen dormi,
amiga, depois que s el foi daquen,
e ora ja dizen mi del que ven
e mal grad aja mha madre por en
Ela foi <mui> leda, poilo viu ir,
e eu mui triste, poilo vi partir
de mi, ca nunca mais pudi dormir,
amiga, depois que s el foi daquen,
e ora ja dizen mi del que ven
<e mal grad aja mha madre por en>
De<s> quando s el<e> foi daqui al rei,
foi mha madre mui led<a>, e o sei,
<e> eu fui triste sempre, <e> chorei,
amiga, depois que s el foi daquen,
e ora ja dizen mi del que ven
<e mal grad aja mha madre por en>

10

15

B 1019 f. 218r V 609 f. 97r


4 foy B : fay V 5 e ora] Cora B : cora V 7 <mui> Fernndez Pousa; cf. vv. 1, 14 11 Eora B : cora V
del que
uen V : om. B 13 De<s> Nunes : De V : Po B : Pero Rodrguez
el<e> Lapa
ffoy V : fon B 14 led<a>, e o
Rodrguez : ledeo BV : led, eu <ben> o Nunes 15 <e> eu Nunes (cf. vv. 3, 8) : Eu B : eu V1
<mui> triste Nunes;
cf. v. 8
sempre <e> Braga : sempre BV 17 dize~mi del quen V : om. B
1

Nunes prints <e> eu fui <mui> triste sempre chorei and is followed by Rodrguez (Machado prints trist e).

552

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 16

Vai s, amiga, meu amigo daqui


triste, ca diz que nunca lhi fiz ben,
mais, se o virdes ou ante vs ven,
dizede lhi ca lhi dig eu assi:
que se venha mui ced e, se veer
cedo, que ser como Deus quiser
Per ba fe, non lhi poss eu fazer
ben, e vai triste no seu coraon,
mais, se o virdes, se Deus vos perdon,
dizede lhi que lhi mand eu dizer
que se <venha mui ced e, se veer
cedo>, que ser <como Deus quiser>
Queixa s el e diz que sempre foi meu,
e diz gran dereito, per ba fe,
e non lhi fiz ben, e ten que mal ,
mais dizede lhi vs que lhi dig eu
que se venha <mui> ced e, se veer
cedo, <que ser como Deus quiser>
E non se queixe, ca non lh mester,
e filhe o ben quando lho Deus der

10

15

20

B 1020 f. 218r V 610 f. 97r


11 qsse V : quesse ra ? B1 14 diz] diz que e B : diz q e V : diz Nunes (deleto que e) 15 <qu>e non Nunes
: re~ ? V 17 que] Ou B : ou V
ueher cedo V : ueher (cedo) / cedo B2 20 der] dar B

te~ B

After sse Colocci has written two letters which appear to be ra (anticipating sera in the second verse of the refrain?).
cedo was written by the scribe at the end of the first verse of the refrain (corrupt here in both MSS), then apparently struck
out and rewritten by Colocci at the beginning of the next line.
2

553

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 17

Queixos andades, amigo, d amor


e de mi, que vos non posso fazer
ben, ca non ei sen meu dan n poder,
e por en guise mho Nostro Senhor
que vos faa eu ben en guisa tal
que seja vosso ben e non meu mal

Queixades vos que sempre fostes meu,


amig, e vos leixo por mi morrer,
mais dizede mi como vos valer
possa sen meu dan e guisa-lo eu
que vos faa eu ben en guisa tal
<que seja vosso ben e non meu mal>

10

So guardada como outra molher


non foi, amigo, nen de seer,
ca vos non ous a falar nen veer,
e por en guise mho Deus, se quiser,
que vos faa <eu ben en guisa tal
que seja vosso ben e non meu mal>

15

B 1021 f. 218v V 611 f. 97v


7 meu, interpunx. Rodrguez; cf. B 1020 / V 610 (Johan Airas), v. 13
17 u9 faca B : om. V

554

11 eu ben engisa tal V : om. B

13 So V : Sc B

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 18

A meu amigo mandad enviei


a Toled, amiga, per ba fe,
e mui ben creo que ja co el ;
preguntad, e gradecer volo ei,
en quantos dias poder chegar
aqui de Toledo quen ben andar
Ca do mandadeiro sei eu mui ben
que, depois que lh o mandado disser,
que se verr mais cedo que poder;
e, amiga, sabede vs d alguen
en quantos <dias poder chegar
aqui de Toledo quen ben andar>
E sempre catan estes olhos meus
per u eu cuido que de viir
o mandadeir, e moiro por or
novas del, e preguntade, por Deus,
en quantos dias poder <chegar
aqui de Toledo quen ben andar>

10

15

B 1022 f. 218v V 612 f. 97v


1 en uiey V : eu ueiey B 2 boa BV 3 co BV, def. Rodrguez : co<n> Nunes 4 grad cer V 11 quant9 B : om. V
14 cuydo V : cuydado B
uijr V : mj e B 15 mandadeyr V : mandadayr B
or] oye ? B : dyr V 17 quantus
dyas poda V : quanteu B

555

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 19

Queredes ir, meu amigo, eu o sei,


buscar outro conselh e non o meu;
por que sabedes que vos desej eu,
queredes vos ir morar con el rei,
mais id ora quanto quiserdes ir,
ca pois a mi avedes a viir
Ides vos vs e fico eu aqui
que vos ei sempre muit a desejar,
e vs queredes con el rei morar
por que cuidades mais valer per i,
mais id ora <quanto quiserdes ir,
ca pois a mi avedes a viir>
Sabor avedes, a vosso dizer,
de me servir, amig, e pero non
leixades d ir al rei por tal razon;
non podedes vs min e el rei aver,
mais id ora <quanto quiserdes ir,
ca pois a mi avedes a viir>
E, amigo, querede-lo or?
non podedes dous senhores servir
que ambos ajan ren que vos gracir

10

15

20

B 1023 f. 218v V 613 f. 97v


1 amig B 3 sabedes BV, Nunes, Rodrguez uos BV 7 fico eu Nunes (cf. B 1050 / V 640, v. 14) : ficr eu B : ficreu
V : ficoreu Braga : possis ar fic eu vel ficarei 8 muit a] muyta BV 11 hidora B : ido V 13 a] ao BV 14 servir]
suir e BV 16 hypermetric
vs om. BV
min e el rei] el rey emi~ V : el Rey emi B 17 hidora B : om. V
19 E om. BV
queredolo V : queixdelo B 20 dous] dos B : doa V
in both mss. this verse is copied again on the
uos BV
next line: Nen podedes do9 senzes seruir B : nen podedes do9 sene~s suir V 21 anbos B : anbas V
B 1049 f. 223v V 639 f. 102r
3 cuydades BV
u9 V : no B 6 ca] E a B : ea V 7 Hides V : Hades B
fiqueu BV 8 sempr V : sempra B
muta BV
deseyar BV 16 uos mi~ e el Rey B : uos min e el rey V 17 hidora B : om. V 21 ren om. BV

556

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 20

Diz meu amigo tanto ben de mi


quant el mais pod e de meu parecer
e os que saben que o diz assi
teen que ei eu que lhi gradecer;
en quant el diz, non lhi gradesc eu ren,
ca mi sei eu que mi paresco ben
Diz mi fremosa e diz mi senhor,
e fremosa mi dir quen me vir,
e te<e>n que mi faz mui grand amor
e que <eu> ei muito que lhi gracir;
en quant el diz, non lhi gradesc eu ren,
<ca mi sei eu que mi paresco ben>
Diz muito ben de min en seu trobar
con gran dereit, e al vos n direi:
teen ben quantos me lh oen loar
que eu muito que <lhi> gradecer ei;
en quant el diz, non lhi gradesc eu ren,
<ca mi sei eu que mi paresco ben>

10

15

Ca, se eu non parecesse mui ben,


de quant el diz non <ar> diria ren
20

B 1024 f. 219r V 614 ff. 97v-98r


6 mi2] fort. m i 9 te<e>n Nunes (cf. v. 4) : ten B : te~ V 10 <eu> ei malim (cf. v. 16) : ei <eu> Nunes (cf. v. 4)
11 gradesqu be~ V : om. B 14 n scripsi : eu BV, edd. 15 qut9 B : qut9 V 16 eu Nunes : ei BV
<lhi> Nunes;
cf. vv. 4, 10 17 diz n lhi gradesqu re~ V : om. B 20 quant<o> Nunes
el<e> Rodrguez
<ar> supplevi; cf.
V 1015 / V 605, v. 17

557

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 21

Ai mha filha, de vs saber quer eu


por que fezestes quanto vos mandou
voss amigo, que vos non ar falou
Par Deus, mha madre, direi volo eu:
cuid<ava m> eu melhor aver per i
e semelha mi que non st assi
Por que fezestes, se Deus vos d ben,
filha, quanto vos el ve~ o rogar?
ca des enton non vos ar quis falar
Direi vol<o> eu, se Deus mi d ben:
cuid<ava m> eu melhor aver per i
<e semelha mi que non st assi>
Por que fezestes, se Deus vos perdon,
filha, quanto vos el ve~ o dizer?
ca des enton non vos ar quis veer
Direi vol<o> eu, se Deus mi perdon:
cuid<ava m> eu melhor aver per i
<e semelha mi que non st assi>
<En> bon dia naceu, com eu o,
que<n> se doutro castiga e non de si

10

15

20

B 1025 f. 219r V 615 f. 98r


5 cuid<ava m> eu Nunes : Cuydeu B : cuyden V : cuid<ava> eu Fernndez-Pousa : Cuydey Machado 7 queo B :
qo V : o del. Nunes
Deus vos] ds u9 V : de u9 B 10 vo-l<o> eu Nunes (cf. v. 4) : uol eu B : uoleu V 11 cuydeu V
: Cuyden B 13 que o B : qo V : o del. Nunes 16 vo-l<o> eu Nunes (vol-<o> eu Braga) : uoleu BV 17 Cuydeu B :
cuydeu V
melhe aver per hi V : om. B 19 <En> supplevi; etiam possis <E> vel <Que>
com<o> eu Nunes :
comeu BV 20 que<m> Braga : Que B : q V

558

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 22

Quand eu fui un dia vosco falar,


meu amigo, fiji o eu por ben,
e enfengestes vos de min por en,
mais, se vos eu outra vez ar falar,
logo vs dizede ca fezestes
comigo quanto fazer quisestes
Ca, meu amigo, eu falei u~a vez
con vosco, por vos de morte guarir,
e fostes vos vs de min enfingir,
mais, se vos eu <ar> falar outra vez,
logo vs dizede <ca fezestes
comigo quanto fazer quisestes>

10

Ca mui ben sei eu que non fezestes


o meio de quanto vs dissestes

B 1026 f. 219r V 616 f. 98r


2 figi BV 3 mi~ V : mi B (cf. v. 9, where B reads mi~ and V min) 5 dizede BV : diredes Nunes1 6 Eomigo B 7 eu
falei transposui : faley eu BV : eu del. Nunes
9 enffinger V : enffrager B 10 <ar> Nunes; cf. v. 4 (and B 1440 /
V 1050=CEM 417 [Roi Paez de Ribela], v. 3 e, se vola outra vez ar der)
1

Nunes emendation diredes might seem attractive, but would weaken tone without improving sense. If I ever speak with
you again, you will say... would still suggest that the girl foresees no future conversations; but If I ever speak with you
again, go right ahead and say... sharpens the point. There is a close parallel in Don Dinis B 561 / V 164 where the girl mocks
the boy for his alleged lies about their relationship, bidding him boast all he wants to (vv. 4-6, 10-12, 16-18, 20). Cf. also
B 745 / V 347 (Guilhade).

559

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 23

Amigo, veestes m un dia qui


rogar dun preit e non vos fij n ren
por que cuidava que non era ben,
mais, pois vos ja tant aficades i,
faze-lo quer e non farei end al,
mais vs guardade mi e vs de mal

Vs dizedes que o que meu mal for


non queredes, e ben pode seer,
pero non quix vosso rogo fazer,
mais, pois end avedes tan gran sabor,
faze-lo <quer e non farei end al,
mais vs guardade mi e vs de mal>

10

Ben sabedes como falamos ns


e me vs rogastes o que m eu sei
e non o fix, mais con pavor que ei,
de perder eu, amigo, contra vs,
faze-lo quer e non farei end al,
<mais vs guardade mi e vs de mal>

15

E se vs fordes amigo leal,


guardaredes vossa senhor de mal

20

B 1027 f. 219v V 617 f. 98r-v


1 diaqui B : dia qui V
: om. B

2 fij n] fige~ BV

9 fazer] farer B

vv. 15-16: But what with the fear I feel of losing


you, my friend.

13 nos V : uos B

15 fiz V

17 qre n farey endal V

vv. 15-16: Mas com medo que tenho de te perder,


meu amigo.

vv. 15-16: de perder is to be construed with pavor (and not with ei, pace Rodrguez [pp. 211-212]). contra is used
here in a neutral sense (in relation to; cf. CSM 5.86 tenno que seja contra nos leal), already well documented
in Latin.

560

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 24

Non vos sabedes, amigo, guardar


de vos saberen, por vosso mal sen,
como me vs sabedes muit amar
nen a gran coita que vos por mi ven,
e quero vos end eu desenganar:
se souberen que mi queredes ben,
quite sodes de nunca mi falar
Per nulha ren non me posso quitar
de falar vosc e sempre me temi
de mho saberen, ca m an d alongar
de vs, se o souberen, des ali,
e quero vos end eu de<senganar:
se souberen que mi queredes ben,
quite sodes de nunca mi falar>
Do<s> que me guarda<n> tal seu cuidar:
que amades, amig, outra senhor;
ca, se verdade poder<en> osmar,
nunca ver<r>edes ja mais u eu for,
e quero vos end eu <desenganar:
se souberen que mi queredes ben,
quite sodes de nunca mi falar>

10

15

20

E se avedes gran coita d amor,


ave-la edes per mi <mui> maior,
ca de longi mi vos farn catar

B 1028 f. 219v V 618 f. 98v


5 desanganar B 9 me] mi V 10 mo B
ca] ra ? B 12 endeu de V : om. B 15 Do<s> Pellegrini (1936) : Do
BV guarda<n> Pellegrini : guarda BV 17 verdade] auerdade BV : a delevi1
poder<en> Pellegrini : poder BV
18 ver<r>edes Nunes : ueredes BV2 19 endeu V : om. B 23 mi~ V
<pois> per Nunes
<mui> supplevi
(cf. B 1210 / V 815 [Sevilha], v. 22 mui maior mal)
1

Pellegrini emends vv. 15 and 17, in part to alter (alleged) evidence that the girl is married. But while v. 15 scans, v. 17
would be long. Pellegrini (1959: 132, n. 10) would elide sa but se is tonic. Hence, for meter and for syntax, we cut a and read
se verdade. Cf. B 1037 / V 627, v. 10. More boldly, we might transpose: ca, se poderen a verdad osmar (which would salvage the
article without junking the meter).
2
Rodrguez dismisses Nunes proposal, but cf. B 823 / V 408 (Pardal), v. 14 que non venhades u eu for and B 1170 / V 776
(Bolseiro), v. 21 non venhades nunca u eu for. The boy will be able to see where the girl is (v. 24), but not to get there.

561

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 25

Non ei eu poder d o meu amigo


partir, amigas, de mi querer ben,
e, pero m eu queixo, prol non mi ten,
e quando lh eu rogo muit e digo
que se parta de mi tal ben querer,
tanto mi val come non lho dizer

Se mi quer falar, digo lh eu logo


que mi non fale, ca mi ven gran mal
de sa fala, mais mui pouco mi val,
e quando lh eu digo muit e rogo
que se parta de mi tal ben querer,
<tanto mi val come non lho dizer>

10

Sempre mi pesa con sa companha,


por que ei medo de mi crecer prez
con el, com outra vegada ja fez,
e, pero lhi dig en mui gran sanha
que se parta <de mi tal ben querer,
tanto mi val come non lho dizer>

15

B 1029 ff. 219v-220r V 619 f. 98v


1 Nen V 7 falhar di|go V 8 fale] sule B
ca] co V
companha] apanha V 15 negada BV 17 parta om. B
vv. 14-15: Because Im afraid that talk (prez) about
him and me could get around (crecer).

562

vem Braga : n BV

11 mi~ B : min V

13 pes B

vv. 14-15: Porque tenho medo de que se espalhe


(crecer) conversa (prez) acerca dele e de mim.

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 26

Mha madre, pois <a>tal vosso sen


que eu quera mal a quen mi quer ben
e me vs roguedes muito por en,
dized ora, por Deus que pod e val,
pois eu mal quiser a quen mi quer ben,
se querrei ben a quen mi quiser mal
Dizedes mi que, se eu mal quiser
a meu amigo que mi gran ben quer,
que faredes sempre quant eu disser,
mais venh ora que mi digades al:
pois ei de querer mal [a] quen mi ben quer
se querrei ben <a quen mi quiser mal>
Muito mi ser grave de sofrer
d aver quen mi quer ben mal a querer,
e vs, madre, mandades mho fazer,
mais fao vos u~a pregunt atal:
pois quen mi quer ben ei mal a querer,
se querrei ben a quen mi quiser mal
Se assi for, por mi poden dizer
que eu fui a que semeou o sal

10

15

20

B 1030 f. 220r V 620 ff. 98v-99r


1 <a>tal Nunes; cf. v. 16 3 rogades Nunes 5 pois ei mal querer Nunes1 9 disser scripsi2 : quis BV : quiser edd.
11 hypermetric
de del. Nunes
a seclusi; cf. vv. 14, 173 12 se querrey be~ / e V : (se queirer ben) / se queiren
ben B4 16 pguntatal V : pregunta tal B5 17 <a> quen Lapa
querer scripsi6 : fazer BV, edd.
ei mal fazer
Lapa (a deleto) 18 aqmi qr mal V : om. B
vv. 5, 11, 17: quiser (5), querer (11) and ben (17) are involved in a sophisticated internal rhyme: the 5th syllable of
the 5th verse in strophe I contains the a-rhyme of strophe II (r); the 5th syllable of the 5th verse in strophe II
contains the a-rhyme of strophe III (er); and the 5th syllable of the 5th verse in strophe III contains the a-rhyme
of strophe I (en). Were we to accept the proposals of Nunes (vv. 5 and 11) and Lapa (v. 17 [1982: 180]), the
pattern would be ruined in all three places. There is a similar pattern in Guilhade-2, to be found in the 2nd
syllable of the 5th verse of each strophe.
1

This proposal (accepted by Rodrguez) should be rejected. The reading of both MSS poys eu mal quiser (maintained by
Braga, Machado, and Fernndez Pousa) is unassailable on any grounds (metrical, syntactic, semantic, sytlistic). Temporal
pois with the future subjunctive is sometimes used as a causal conjunction. In B 686 / V 288 (J. S. Coelho), v. 10, poi<lo> non
souber simply means since I dont know. Here we can render pois as once or since. Cf. CA, vol. II, p. 454, n. 4 (continued
from p. 453).
2
disser is my correction of quiser (quis BV), which would ruin the dobre by the repetition in rhyme of a word not involved in it.
It is easy to understand how quiser could have crept in here, since in all three strophes the dobre makes use of forms of this

563

500 Cantigas d Amigo

verb (quer ben [vv. 2 and 5]; ben quer [vv. 8 and 11]; querer [vv. 14 and 17]) and the form quiser appears at the end of v. 7, but our
poet handles the technique perfectly in seven other cantigas damigo (Johan Airas-0, 2, 21, 22, 28, 34, 35) and the lapse here
is unlikely to be his. In favor of the correction, which produces the phrase faredes ... quant eu disser, see B 672 / V 274 (Avoin),
v. 22 ca fa eu quanto dizedes and B 793 / V 377 (Talaveira), vv. 2-3 que jurava que sempre fezesse / todo por mi quanto lheu dissesse.
Further, disser would be integrated in the sequence Dizedes (v. 7) // disser (v. 9) / digades (v. 10). Finally, it would make of dizer in
v. 19 yet another example of the repetition of a palavra rimante in the fiinda (Lang 1934) a technique used by Johan Airas in
24 cantigas damigo, including the next four but an example with a twist, since what appears in the fiinda is not the same
form but a rima derivata (disser [v. 9] > dizer [v. 19]). We find a similar display of combined techniques in Sevilha-3, where, in
addition to the dobre, a word which ends a verse of the refrain is repeated with rima derivata in the fiinda (visse > veedes). For our
poets use (in other cantigas damigo) of rima derivata in fiindas, see Johan Airas-30 (querria < quisera [I.2]; verria < venha [II.4]), 38
(podr < poder [II.3]) and 42 (desamor < amor [I.1]). In Johan Airas-3 we find the rhyme word dizer [refrain] repeated in the same
form in the fiinda.
3
Note the variety of constructions in this text: que eu quera mal a quen (v. 2); pois eu mal quiser a quen (v. 5); daver quen mi quer ben
mal a querer (v. 14); pois quen mi quer ben ei mal a querer (v. 17). In the former two we find querer a quen, in the latter two querer +
quen. Cf. A 165 / B 317 bis (J. S. Coelho), vv. 22-23 E tenho que fao dereit e sen / en querer mal quen vus quer mal e ben.
4
In B, v. 11 is copied on two lines (with a break after mal); on the second of these, the scribe copied the beginning of v. 12.
Colocci rewrote it on the next line (and presumably struck it on the one above). In V, where v. 11 is copied on one line, the
single letter e stands on the next.
5
Nunes (followed by Rodrguez) reads pregunta tal; Fernndez Pousa, pregunt atal. Cf. the glossaries of Lapa and Mettmann
(s.v. atal).
6
Sense in itself suggests a corruption (fazer mal quen is ungrammatical) and in accordance with the rules of the dobre this
verse, like v. 14, ought to end with querer. (The error may be due to the use of fazer in v. 15.)

564

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 27

Diz meu amigo que, u non jaz al,


morre, ca non pod aver ben de mi,
e queixa se me muito e diz assi:
que o mat eu e que fao mui mal;
mais onde ten el que o mato eu?
se el morre por lh eu non dar o meu
Ten guisad en muitas vezes morrer,
se el morrer cada que lh eu non der
do meu ren, se non quando m eu quiser,
e diz que o mato a mal fazer,
mais onde ten el que o mato eu?
<se el morre por lh eu non dar o meu>
Diz que tan muito coitado d amor
que ren de morte non o tornar
por que non ouve ben de min nen ,
e diz m el: <E> matades me, senhor;
mais onde ten el <que o mato eu?
se el morre por lh eu non dar o meu>
E assanha xi m el, mais ben sei eu
que a sanha toda sobre lo meu

10

15

20

B 1031 f. 220r V 621 f. 99r


1 Diz Nunes (cf. vv. 3, 10, 13, 16) : Fiz BV 2 moyre B 11 el q o mareu ? V : om. B 14 re~ B : ten V 16 el<e>
Rodrguez
<E> supplevi1 17 el om. B 20 toda Nunes : tod9 B : todo V, Braga; def. Rodrguez2
fort. todo x
scribendum
1

The verse seems to be missing a syllable. Nunes supplies it with <mia> senhor; Rodrguez with el<e>. My suggestion is
to suppose the loss of an e, but as an initial conjunction (within the words ascribed to the boy) with exclamatory force.
Cf. V 599 (Johan Airas), v. 16 e guisade.
2
Nunes emendation toda seems obvious. Cf. B 630 / V 231 (Calheiros), v. 10 ca sobr el deit eu toda mha sanha. Rodrguez clings
to todo, claiming it functions as an adverb here; to judge by his glossary, this would be the only such use in the 81 cantigas
of Johan Airas. Those preferring Rodrguez text could cite B 832 / V 418 (Ponte), v. 13 tod andava con mentira. But if we keep
todo, we should probably then accept tod9 (B), taking the s as an error for x and reading todo x .

565

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 28

Voss amigo quer vos sas das dar,


amiga, e quero vos dizer al:
dizen mi que lhas queredes filhar,
e dized ora, por Deus, u~a ren:
se lhi filhardes sas das ou al,
que diredes por lhi non fazer ben?
Vs non seredes tan sen conhocer,
se lhi filhardes nulha ren do seu,
que lhi non ajades ben a fazer,
e venh ora preguntar vos por en,
se lhi filhardes nulha ren do seu,
<que diredes por lhi non fazer ben>?
El punhar muit e far razon
de lhas filhardes, quando volas der,
e vs ou lhas filharedes ou non,
e dized ora qual vosso sen:
se lhi filhardes quanto vos el der,
que <diredes por lhi non fazer ben>?
Ou ben filhade quanto vos el der
e fazede ben quanto x el quiser,

10

15

20

ou non [lhi] filhedes, con sen, nulha ren


nen lhi faades nunca nen un ben

B 1032 f. 220r-v V 622 f. 99r


1 donas V 3 gueredes V 10 en] eu V 11 nulha re~ do seu V : om. B 15 filhardes B 16 nosso V 17-18 qu
tou9 el der / q V : om. B 21 Ou nonlhi B : ou nlhi V : lhi del. Nunes
fazedes con sen nulha ren B : om. V
filhedes Rodrguez
con sen] do seu Rodrguez (cf. vv. 8, 11)1 22 nen Lapa : Non B : ou n V
1

The restoration of the fiindas seems fairly clear except on one point: in v. 21 where B (our only source for the line) reads con
sen (maintained by Nunes and Fernndez Pousa), Rodrguez prints a tempting do seu (citing vv. 8 and 11) which I would
nevertheless resist. The speaker has referred to the addressees common sense in vv. 7-9 (you wouldnt be so senseless as
to think you can take the gifts and then turn him down) and has asked for her opinion (vosso sen) in v. 16. She now says:
Either you take the gifts and give him what he wants or you dont, being sensible, take anything and then you owe him
nothing. For the expression con sen, cf. B 1233 / V 838 (Baveca), v. 20 non sab andar en tal preito con sen and B 1377 / V 985
(=CEM 379 [Burgals]), v. 11 con mal sen. Compare con sen cristo in B 1649 / V 1183 (=CEM 365 [Ponte]), v. 9.

566

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 29

O meu amigo, forado d amor,


pois agora comigo quer viver
u~a sazon, se o poder fazer,
non dormha ja mentre comigo for,
ca daquel tempo que migo guarir
atanto perder quanto dormir
E quen ben qu<is>er seu tempo passar
u con sa senhor, non dorme ren;
e meu amigo, pois pera mi ven,
non dormha ja mentre migo morar,
ca daquel tempo que migo guarir
<atanto perder quanto dormir>
E, se lh aprouguer de dormir al
u el , prazer mh , per ba fe,
pero dormir tempo perdud<o> ,
mais per meu grad aqui non dormir,
ca daquel <tempo que migo guarir
atanto perder quanto dormir>
E, depois que s el<e> de min partir,
tanto dormha quanto quiser dormir

10

15

20

B 1033 f. 220v V 623 f. 99r-v


1 forado BV : forad Nunes1
Rodrguez
<mui> ben Nunes
19 el<e> Rodrguez

7 qu<is>er scripsi2 : quer BV, Braga, Nunes, Rodrguez : quer<e> Lapa <o> seu
9 mi~ B 10 dorma V 15 perdud<o> Nunes : perdude BV 16 dormital B

Nunes emendation (adopted by Fernndez Pousa and Rodrguez), overlooks the perfectly viable syntax of the transmitted
text: My friend, driven by love, since he now wants to live with me for a while if he can, had better not sleep while hes with
me... The same syntax and the same words (meu amigo [v. 1] ... non dormha [v. 4]) are repeated in vv. 9-10. (Nunes and
Rodrguez must put a semi-colon after sazon [v. 3], breaking the syntactic and rhythmic flow of the strophe.)
2
Cf. B 6 (Airas Moniz d Asme), vv. 17-19 E quen ben quiser trastornar / per todo o mundo, e ferir / mui festinho xi a pod achar; B 229
(Fernan Garcia Esgaravunha), vv. 15-16 E quen ben quiser preguntar / por gran coita, min pregunt n; and B [366 bis] (Cogominho),
vv. 7-9 Quen ben quiser meu coraon / saber, por que ensandeci, / pregunte me. Each of the parallels cited occurs, like the proposed
correction, at the beginning of a strophe in a generalizing relative clause of characteristic (whoever would like..). Cf. also
B 789 / V 373 (Talaveira), vv. 19-20.

567

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 30

Quer meu amigo de mi un preito


que el ja muitas vezes quisera:
que lhi faa ben; e ja temp era,
mas, como quer que seja meu feito,
farei lh eu ben, par Santa Maria,
mais non tan cedo com el querria
E digan lhi por mi que non tenha
que lho eu vou por mal demorando,
ca el anda se de mi queixando,
mais, como quer que depois <mi> venha,
farei lh eu ben, <par Santa Maria,
mais non tan cedo com el querria>
El por mi atan namorado
e meu amor o traj assi louco
que se non pod atender un pouco,
mais, tanto que eu aja guisado,
farei lh eu ben, par Santa Maria,
<mais non tan cedo com el querria>
E, como quer que fosse, el querria
aver ja ben de min toda via

10

15

20

E ben sei del que non cataria


o que m end a min depois verria

B 1034 f. 220v V 624 f. 99v


3 que] q B : de V 4 Mas B : mas V : ma<i>s Nunes; cf. vv. 10, 16 5 Farey B : earey V 8 eu vou Braga : eu
uou V : nou eu B : vou eu Rodrguez1 9 mj B : mi~ V (cf. vv. 1, 7, 13, 20, 22) 10 <mi> supplevi; cf. v. 22 <a>venha
Nunes 11 be~ V : om. B 13 pr B : pre V 14 tragassy BV 17 farey B : ffarrey V
1

A toss-up. In favor of lho eu vou we may note that lho eu is found at B 1044 / B 637, vv. 5 and 11.

568

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 31

Diz, amiga, o que mi gran ben quer


que nunca mais mi ren demandar,
sol que lh oua quanto dizer quiser,
e, mentre viver, que me servir,
e vedes ora com sabedor:
que, pois que lh eu tod este ben fezer,
log el querr que lhi faa melhor
Mui ben cuid eu que con mentira ven,
pero jura que mi non quer mentir,
mais diz que fale con mig, e por en,
mentre viver, non mi quer al pedir,
e vedes <ora com sabedor:
que, pois que lh eu tod este ben fezer,
log el querr que lhi faa melhor>
Gran pavor ei, non me queira enganar,
pero diz el que non quer al de min
se non falar mig, e mais demandar,
mentre viver, non <mi> quer des ali,
e vedes <ora com sabedor:
que, pois que lh eu tod este ben fezer,
log el querr que lhi faa melhor>

10

15

20

E esto ser mentr o mundo for:


quant ome mais ouver ou acabar,
tanto d aver mais aver sabor
Mais id, amiga, vs, por meu amor,
con mig ali u m el quiser falar,
ca mal mi venha, se lh eu soa for

25

B 1035 f. 221r V 625 f. 99v


2 ren] reu B : te~ V 3 lhouca B : loucha V 5 euedes V : E redes B 6 fazer B 7 queira B : questa V
mig] cmigu B : comigu V 18 <mi> quer Monaci (cf. vv. 4, 11) : quer<e> Lapa 26 Cmig B : cmig V
mhi V
eu] ou V

10 con
27 mi]

569

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 32

Que mui de grad eu faria


prazer ao meu amigo,
amiga, ben volo digo,
mais log<o> en aquel dia
non leixar el, amiga,
nulh ome a que o non diga

Faria lho mui de grado,


por que sei que me deseja,
mais, se guisar u me veja
e lhi fezer seu mandado,
non leixar el, amiga,
<nulh om a que o non diga>

10

Tan coitado por mi anda


que non paz nen mesura;
pero se eu, per ventura,
fezer todo quant el manda,
non leixar el, amiga,
<nulh om a que o non diga>

15

Dizedor de nemiga
e dir o log, amiga

20

B 1036 f. 221r V 626 f. 100r


4 log<o> en supplevi : loguen B : log ueu V
: om. B 14 paz Fernndez Pousa1 : par BV

aquel BV : aquel<e> Lapa

6 Null B

10 sen BV

11 el amiga V

v. 19 nemiga: calumnia, defamacin (Rodrguez).


1

Against this emendation (accepted by Rodrguez), it could be pointed out that paz does not occur elsewhere in the work
of Johan Airas, nor in the entire corpus of cantigas d amigo. But that in itself is hardly a sufficient argument for rejecting it,
and the expression aver paz is documented in CSM (cf. Mettmanns glossary). The far more frequent aver par yields little
sense here: aver par nen mesura would make an improbably harsh zeugma.

570

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 33

Vedes, amigo, ond ei gran pesar:


sei muitas donas que saben amar
seus amigos e soen lhis falar
e non lho saben, assi lhis aven;
e ns sol que o queiramos provar,
log sabud e non sei eu per quen
Tal dona sei eu, quando quer veer
seu amigo a que sabe ben querer,
que lho non poden per ren entender
o<s> que cuidan que a guarda<n> mui ben;
e ns sol que o queiramos fazer,
<log sabud e non sei eu per quen>
Com eu querria, non se guis assi:
falar vosco, que morredes por mi,
com outras donas falan, e des i
nunca lhis mais poden entender ren;
e ns <sol> ante que cheguemos i,
log <sabud e non sei eu per quen>
Coita lhi venha qual ora a ns ven
per quen nos a ns tod este mal ven

10

15

20

B 1037 f. 221r-v V 627 f. 100r


4 asi B 5, 11 nos V : uos B 5 queyrem9 B : queyremus V 6 eu] en V 9 ren] te~ V 10 o<s> Pellegrini (1936)1
: o BV
guarda<n> Pellegrini : guarda BV 11 uos B
qo qyramus fazr V : om. B 17 <sol> Nunes;
cf. vv. 5, 11 19 ora anos BV : possis ora nos (cf. B 1041 / V 631, v. 2) 20 q B : q V
nos1] n9 V : u9 B
1

Cf. B 1028 / V 618, vv. 15-16. The change here seems authorized by cuid (BV) and meter is not affected. Pellegrini made
both suggestions to refute allegations that the girl in the poem might be married, but the paleographical, metrical and
syntactic justifications for the change are cogent without passing judgment on the civil status of the girl.

571

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 34

Morreredes, se vos non fezer ben,


por min, amig, e non sei que vos i
faa, pero muitas vezes cuid i,
e deste preito vedes que mh aven:
mi mui grave de vos ben fazer
e mui grav de vos leixar morrer
Ren non vos pode de morte guardar
e sei ben que morr<er>edes por mi
se non ouverdes algun ben de min;
e quant eu ei en tod est a cuidar:
mi mui grave de vos ben fazer
<e mui grav de vos leixar morrer>
Se vos non fezer ben, por mi amor
vos matar, ben sei que ser assi,
mais ben vos jur e digo vos assi,
se Deus mi leix n fazer o melhor:
mi mui grave de vos ben fazer
<e mui grav de vos leixar morrer>
E rog a Deus, que end o poder,
que El me leix end o melhor fazer

10

15

20

B 1038 f. 221v V 628 f. 100r


2 mi B
6 e] edd.
grav distinxi : graue BV : grave edd.1
7 Ren Fernndez Pousa : Ben BV2
8 que
morr<er>edes Nunes : que moiredes B : qm ouedes V 9 mi~ B : min V 11, 17 gue deu9 ben fazer V : om. B
15 jur] uir ? BV
1

The verbal play I suggest is present here may be compared with V 1016 (=CEM 233 [J. S. Coelho]), vv. 1-3: Maria do Grave,
grav de saber / por que vos chaman Maria do Grave, / ca vs non sodes grave de foder / e pero sodes de foder mui grave...
2
This emendation, accepted by Rodrguez, is probably right. While the reading of the codices might appear to involve a
simple pun (the boy wants ben, but the girl doesnt think ben can save him from death), there seems rather to be an
uncharacteristic logical contradiction (cf. v. 9), arguably the result of a banal scribal error.

572

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 35

Alguen vos diss, amig, e sei o eu,


por mi mizcrar con vosco, que falei
con outr omen, mais nunca o cuidei,
e, meu amig, <n> direi vol<o> eu:
de mentira non me poss eu guardar,
mais guardar m ei de vos fazer pesar
Alguen sabe que mi queredes ben
e pesa lh end e non pod al fazer
se non que mi quer mentira per;
<e> meu amig e meu lum e meu ben
de mentira non me <poss eu guardar,
mais guardar m ei de vos fazer pesar>
E ben sei de quen tan gran sabor
de mentir e non teme Deus nen al,
que mh assaca tal mentira e al,
<e>, meu amig, e vedes quant i :
de mentira non me poss eu guardar,
<mais guardar m ei de vos fazer pesar>
De fazer mentira sei m eu guardar,
mais non de quen me mal quer assacar

10

15

20

B 1039 f. 221v V 629 f. 100r-v


1 Aiguen V
amig e seyo B : amig eseio V : amigo, sei-o Lapa (see B 1023 / V 613 = B 1049 / V 639, v. 1 amigo,
eu o sei; but cf. also V 597, v. 19 e sei eu ben) 2 mizerar B 4 amig <n> scripsi : amigue BV : amigo Braga, fort.
recte : vel possis amig e
vol<o> eu Nunes (vol-<o> eu iam Braga) : uoleu BV 7 me V 10, 16 <e> Rodrguez
(cf. v. 4) : <ai> Nunes 11 n me V : om. B 13 ben om. V q tan B : qt V 15 assata B 16 amig, e] amigue
BV : amigo, Nunes, fort. recte 17 n me pesseu guardar V : om. B 20 quen me] qme B: qme V
v. 2: mizcrar (< Med. Lat. misculare, derived from the
root of Lat. miscere mix, stir up) con alguen means to
try to get someone in trouble with someone else,
and, in amorous contexts, to try to break (a boy and
girl) up.

v. 2: mizcrar (< Lat. Med. misculare, derivado da raiz do


latim miscere misturar, perturbar) con alguen significa
tentar arranjar problemas entre uma pessoa e outra, e, em contexto amoroso, tentar separar (um rapaz e uma rapariga).

vv. 15-20: que mh assaca tal mentira = who speaks such


a lie against me; quen me mal quer assacar = who wishes
to speak ill of me.

vv. 15-20: que mh assaca tal mentira = que diz uma mentira assim contra mim; quen me mal quer assacar =
quem quer dizer mal de mim.

573

500 Cantigas d Amigo

vv. 13-15, 20: Among the cantigas damigo the verb assacar occurs only in this text, though twice. Elsewhere in
Galego-Portuguese lyric we find it in V 1199 (=CEM 317 [Sevilha]), v. 7, where it is probably intransitive, and
in CSM 401.69 ome que assaca, que peor que can, where it is clearly so. The editors gloss the word here variously,
to cover both the transitive use in v. 15 and the intransitive use in v. 20: Nunes: imputar, atribuir; Machado:
imputar, incriminar de; Rodrguez: achacar, imputar falsamente, inventar; Mettmann: accusar,
incriminar, imputar. Lapa (s.v. assacar) glosses CEM 317, v. 7 queres-te-lhi tu mal assacar as queres acus-lo
injustamente. If, rather than being a Galego-Portuguese formation, assacar derives from Gothic *at-sakan,
similar in meaning to the documented and-sakan speak against, the etymological sense would fit well in
both verses. The notion of accusation is already implicit in the Gothic verb andsakan and explicit in several
of its related forms derived from the same root: gasakan scold, gesahts reproach *sakjo quarrel, sakuls
quarrelsome (see Lehmann, s. v. sakan).

574

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 36

Amigas, o que mi quer ben


dizen mh ora muitos que ven,
pero non o posso creer,
ca tal sabor ei de o veer
que o non posso creer

O que eu amo mais ca min


dizen que cedo ser aqui,
pero non o posso creer,
<ca tal sabor ei de o veer
que o non posso creer>

10

O que se foi daqui muit


dizen mi que cedo verr,
pero non o posso creer,
<ca tal sabor ei de o veer
que o non posso creer>

15

E nunca mho farn creer


se mho non fezeren veer

B 1040 ff. 221v-222r V 630 f. 100v


2 que(|) uen V

5, 10, 15 que <eu> o Nunes

6 mi~ BV

8, 13 posso creer om. B

Whereas the verses in the body of the strophe scan 8 syllables each, those in the refrain, as printed here, scan
8 9 7.

575

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 37

O voss amigo que s a cas del rei


foi, amiga, mui cedo vos verr,
e partide [ben] as das que vos [el] dar
Amiga, verdade ben vos direi:
far mi Deus ben, se mho adusser,
e sas das d as a quen quiser
Disseron mh ora, se Deus mi perdon,
que vos trage das de Portugal,
e, amiga, non as partades mal
Direi vos, amiga, meu coraon:
far mi Deus <ben, se mho adusser,
e sas das d as a quen quiser>
Dizen, amiga, que non ven o meu
amigo, mailo vosso cedo ven,
e partid as das que trage ben
Direi vos, amiga, o que dig eu:
far mi Deus <ben, se mho adusser,
e sas das d as a quen quiser>
E ben sei eu <que>, des que el veer,
averei das e quant al quiser

10

15

20

B 1041 f. 222r V 631 f. 100v


1 cas] eas B 2 cedo u9 BV : fort. ced a vs 3 hypermetric (by three syllables)
E partide bendas doas queu9
el dara B : e partide mais doas qu9 el dara V : e partid as das que uus dar Fernndez Pousa (probante Rodrguez),
alii alia 1 4 uerdade V : ueira B
be~ B : om. V 6 doas BV 11, 17 Deus] ds V : om. B 19 <que> Nunes
r
20 Au ey B : auey V
1

The only difference here is bendas doas B : mais doas V, where neither MSS seems right. But if we emend either for sense
alone we still get a hypermetric verse, so from Braga e partide-mas doas que vos el dar (based on V) to Nunes e partide ben das
que vos dar down to Rodrguez, editors have tended to shrink the verse, though sometimes without reaching ten syllables.
If we read with V, mh as for mais is an easy correction. If with B, ben could be kept in view of vv. 9 and 15. Cutting ben (B) and
el (BV) evens the scansion without altering the meaning of the phrase.

576

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 38

Vai meu amigo con el rei morar


e non mho disse nen lh<o> outorguei,
e faz mal sen de mi faz<er> pesar;
mais eu pera bon parecer que ei,
se nunca lh el rei tanto ben fezer
quanto lh eu farei, quando mi quiser
E <el> quer muito con el rei viver
e mia sanha non a ten en ren;
e el rei pode quanto quer poder,
mas mal mi venha onde ven o ben,
se nunca lh el rei tanto ben fezer
<quanto lh eu farei, quando mi quiser>
E el punhou muit<o> en me servir
e al rei nunca <lhi> servio fez,
por end el rei non que lhi gracir;
mais eu pera bon parecer e bon prez,
se nunca lh el rei tanto ben fezer
<quanto lh eu farei, quando mi quiser>
Ca mais <lhi> valrr, se lh eu <ben> quiser,
que quanto ben lh el rei fazer poder

10

15

20

B 1042 f. 222r V 632 ff. 100v-101r


1 morar] mona V : moirer B 2 lh<o> outorguey Braga : lhou torguey BV 3 faz<er> Braga : faz BV 7 <el>
quer Rodrguez; cf. v. 13
quer <el> Nunes
quer<e> Lapa 8 mia Rodrguez (bisyllabic)
nona ten B : nona
ten <el> Nunes
en ren] eu te~ V 10 Mas B : mas V : ma<i>s Nunes; cf. vv. 4, 16
te~ V : fort. non a<r> ten
ven o] ue~ o V : ne~ o(u) B 11 nunc(h)a V 11, 17 tto ben fezer V : om. B 13 el<e> Rodrguez
<j> muit
Nunes
muit<o> en supplevi : muyten BV 14 al BV : a <e>l Nunes
<lhi> Rodrguez
fort. servio <ar> :
e b prez B : ebon prez V : bon del. Nunes 19 <lhi> Nunes <ben> Nunes
serui B : suio V 16 hypermetric

577

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 39

Amigo, queredes vos ir,


e ben sei eu que mh averr:
en mentre morardes al,
a quantos end eu vir viir,
a todos eu preguntarei
como vos vai en cas del rei
Non vos poderia dizer
quant ei de vos irdes <pesar>,
mais a quantos eu vir chegar
du ides con el rei viver,
a todos eu preguntarei
<como vos vai en cas del rei>
Coitada ficarei d amor
at que mi vos Deus adusser,
mais a quantos eu ja souber
que veeren du el rei for,
a todos eu preguntarei
<como vos vai en cas del rei>
E, se disseren Ben, loarei
Deus, e graci-lo ei al rei

10

15

20

B 1043 f. 222r-v V 633 f. 101r


4 quant9 B : quanto V
uijr B : mir V 8 <pesar> Monaci 11 tod9 B : todo V preguntarey B : pgunta V
14 hypermetric t Nunes1
fort. at que vos Deus m adusser Nunes (III, 720) 17 eu preguntarey V : om. B
19 hypermetric
E del. Nunes
1

Nunes prints t (adopted by Rodrguez) but then decides (vol. II, p. 470) that at should stand. Finally (vol. III, p. 720) he
proposes a simple transposition: at que vos Deus m adusser.

578

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 40

Foi s o meu amigo a cas del rei


e, amigas, con grand amor que lh ei,
quand el veer, ja eu morta serei,
mais non lhe digan que morri assi,
ca, se souber com eu por el morri,
ser mui pouca sa vida des i
Nen de morte non me posso guardar
que non moira ced e con gran pesar,
e, amigas, quand el aqui chegar,
non sabha per vs qual mort eu prendi,
ca, se souber com eu por el morri,
<ser mui pouca sa vida des i>
Eu morrerei cedo, se Deus quiser,
e, amigas, quand el aqui veer,
desmesura far quen lhi disser
qual mort eu filhei des que o non vi,
ca, se souber <com eu por el morri,
ser mui pouca sa vida des i>
Ja non posso de morte guarecer,
mais, quando s el tornar por me veer,
non lhi digan como m el fez morrer
ante tempo, por que se foi daqui,
ca, se souber com eu por el morri,
ser mui pouca sa vida des i

10

15

20

B 1044 f. 222v V 634 f. 101r


1 Foiss omeu amigo acas del rey B : Foiss o meu amigo acas del rei V 2 amigas BV
grad BV 3 eu] ey B
serey V : ferey B 4 morri] moir BV 7 Nen de morte] Por nulha rem ? B : Por nulha re~ V : Por nulha rem Braga
8 morra V
ced e con] ced en9 V : ced en B : fort. cedo con 9 e, amigas] Camigas B : camigas V 10 eu]
en B 11 com eu pr el morri V : om. B 13 Eu] E u B : Eu V 15 far] dira BV
quen] que B : q V 16 qual]
qr V : q B
que o non vi] q a n V : que eme~ emj ? B 17 sse souber B : om. V 19-24 om. BV
B 1048 f. 223r V 638 ff. 101v-102r
1 Vay meu amigo morar con el Rey B : Vay meu amigo morar c el rey V 2, 9 amiga BV 4 morri V : moiri B
7 Nen de morte nono pode guardar BV 8 ede c BV 13 E eu BV 14 amiga B : amigo V 15 fara BV
que~ BV 16 Qual B : qual V
queo n ui B : qo n ui V 17 souber om. V

579

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 41

Amei vos sempr, amigo, e fiz vos lealdade:


se preguntar quiserdes en vossa puridade,
saberedes, amigo, que vos digo verdade;
ou, se falar ouverdes con algun maldizente
e vos quiser, amigo, faz<er d> al entendente,
dizede lhi que mente, e dizede lhi que mente

B 1045 f. 222v V 635 f. 101r


5 faz<er> Braga : faz BV
lhi2] hli B
minte V

<d> al addidi : al BV

6 on two lines in BV

e del. Nunes

dizede2] dizete V

The line break in v. 6 comes after mente. The rest of the text is copied in both MSS in long lines. Nunes (but see
vol. III, p. 282) and Rodrguez print this poem in short (7-syllable) verses (cf. Tavani, Rep. 219:1), which yields
a strophic form unique in the entire corpus. The form presented here, recommended by Lapa (1982: 181),
corresponds to Tavanis scheme no. 19 (aaabbb).

580

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 42

Meu amig e meu ben e meu amor,


disseron vos que me viron falar
con outr ome por vos fazer pesar,
e por en rog eu a Nostro Senhor
que confonda quen volo foi dizer
e vs, se o assi fostes creer,
e min, se end eu fui merecedor
[E] Ja vos disseron por mi que falei
con outr om e que vos non tiv en ren,
e, se o fiz, nunca mi venha ben,
mais rog a Deus sempr e roga-lo ei
que confonda quen volo diss assi,
e vs, se tan gran mentira de min
crevestes, e min, se o eu cuidei
Sei que vos disseron, per ba fe,
que falei con outr om, e non foi al
se non que volo disseron por mal,
mais rog a Deus, que <e>no ceo s,
que confonda quen vos atal razon
diss, e vs, se a crevestes enton,
e que confonda min, se verdad

10

15

20

E confonda quen tan gran sabor


d antre min e vs meter desamor,
ca <o> maior amor do mund<o>

B 1046 ff. 222v-223r V 636 f. 101v


1 e meu amor / (E meu amor) B in Coloccis hand at end of line; beneath, on a separate line, in the scribes1 2 uyr V :
uyton B 3 uos BV 7 mi~ V : mi B end eu] eu deu B : en den V mercedor B 8 hypermetric E del. Nunes
9 om e distinx. Fernndez Pousa 11 rogads BV 12 cofonda B 14 cuyder B 18 <e>no supplevi : no V : non B
19 cofonda B 20 sea V : sen B 21 cofonda BV 22 cofonda B 24 <o> Fernndez Pousa
do] de V
mund<o> Fernndez Pousa : munde BV2
possis eno mund
1

E meu amor (written by the scribe) stands alone on the next line, and Colocci apparently struck it out and wrote it above.
In V the same phrase also stands alone on a separate line.
2
Nunes offers: ca maior amor no mundo <non> .

581

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 43*

A que mh a min meu amigo filhou


mui sen meu grad, e non me tev en ren,
que me servi e mi queria ben,
e non mho disse nen mho preguntou,
mal <l>hi ser, quando lho eu filhar
mui sen seu grad, e non a preguntar
E, se m ela mui gran torto fez i,
Deus me leixe dereito dela aver,
ca o levou de min sen meu prazer
e ora ten que o levar assi;
mal <l>hi ser, quando lho eu filhar
<mui sen seu grad, e non a preguntar>
E ben sei eu dela que <vos> dir
que non fiz eu por el quant ela fez;
mais quiai mho fezera outra vez,
e, pero ten ben que o aver,
mal <l>hi ser, <quando lho eu filhar
mui sen seu grad, e non a preguntar>
<E> enton veredes molher andar
pos min chorand, e non lho querrei eu dar

10

15

20

B 1047 f. 223r V 637 f. 101v


1 mi V 3 servi e] servi<a> e Lapa : seruy e BV : servi<u> e Nunes 5, 11, 17 Malhi B : malhi V 8 dreito B
: deuo V 10 leuara BV : aver Lapa; cf. v. 16 11 quando lho eu filhar V : om. B 13 eu] en B
dela B :
del. ? V (last letter illegible)
<o> que Nunes
<vos> supplevi 14 quant B : ant V 15 fezera] feza V : feza B
19 <E> Fernndez Pousa
ve<e>redes Nunes 20 hypermetric qrrey / eu dar V : queirey andar B : querrei dar
Nunes (deleto eu)
v. 8 dereito dela aver: get back at (take vengeance on) her.

582

v. 8 dereito dela aver: vingar-se dela.

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO *44

Ir vos queredes, e non ei poder,


par Deus, amigo, de vos n tolher,
e, se ficardes, vos quero dizer,
meu amigo, que vos por en farei:
os dias que vs a vosso prazer
non passastes, eu volos cobrarei
Se vos fordes, sofrerei a maior
coita que sofreu molher por senhor;
e, se ficardes polo meu amor,
direi volo que vos por en farei:
os dias que vs a vosso sabor
non passastes, eu volos cobrarei
Ides vos e te~ edes m en desden
e fico eu mui coitada por en;
e ficade por mi, ca vos conven,
e direi vos que vos por en farei:
os dias que vs non passastes ben,
ai meu amigo, eu volos cobrarei

10

15

B 1050 f. 223v V 640 f. 102r


1, 3, 4, 7, 10, 15, 16 vos] uos BV 5 vs] u9 BV
cobrey V1 : om. B 13 te~ edes Lapa : teendes BV

8 Coita B : corta V
sofren B 11 a] o V 12 eu uolos
en] eu B 15 mi~ B 16 direyu9 B : direm9 V

The abbreviation, which has been displaced to the right, represents ar. In its genuine form, it consists of a horizontal
superscript curve (facing downwards) with two short thin parallel vertical strokes descending from it. We rarely find it in BV
(at least among the cantigas d amigo), but the scribe of B here (whom Ferrari 1979 calls e) has reproduced it rather exactly
in v. 18. Vs representation of it there is better placed and rather more elaborate than here, but still much like an ordinary
til. In v. 6 both MSS have cobrarey.

583

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO 45*

Ir vos queredes, amigo,


daqui, por me fazer pesar,
e, pois vos queredes quitar
daqui, vedes que vos digo:
quitade ben o coraon
de min, e ide vos enton

E pois vos ides, sabhades


que nunca maior pesar vi,
e, pois vos queredes daqui
partir, vedes que faades:
partide ben o coraon
de min, e ide vos enton

10

B 1051 f. 223v V 641 f. 102v


1, 3, 4, 6, 7, 9, 12 vos] uos BV
1

11 partide scripsi1 : qtade V : Quitade B

be~ V : de bem B

Colocci marked only the sixth (and not the fifth) verse of both strophes, thereby signalling that the refrain either in the
exemplar or in his opinion consists here of a single verse. According to this logic, v. 11 should not be identical to v. 5. This
clue is supported by the trip-up in verbal virtuosity in the transmitted text. What we need is a kind of mini mordobre of the
form x: x:: y: y but the last term is wrong. Hence, we need, but do not (fully) get: (I) pois vos queredes quitar / daqui, ... / quitade;
(II) pois vos queredes daqui / partir, ... / partide. This would explain both Coloccis marking and the otherwise irregular copying of
v. 12 (the second v. of a [non-intercalated] two verse refrain is only copied in full after the first strophe on a single occasion
among the cantigas d amigo of Johan Airas [B 1048 / V 638, last strophe]). The mixup may be due to the expectation of an
identically repeated two verse refrain and to the tricky wordplay. Moreover, partide ben o coraon here (at the end of the set?)
would echo the phrase non se pod o coraon partir in B 963 / V 550, v. 5 (arguably the beginning). Finally, notwithstanding the
variation (quitade / partide) and the evidence of Coloccis markings paradoxically a key to the emendation we should see
a two verse refrain here (otherwise the strophic form would be without parallel). There is also variation in the (one verse)
refrain of B 1050 / V 640 (v. 18 ai meu amigo).

584

500 Cantigas d Amigo

JOHAN AIRAS DE SANTIAGO *46 (pastorela)

Pelo souto de Crexente,


u~a pastor vi andar
muit alongada de gente,
alando voz a cantar,
apertando se na saia
quando saa la raia
de sol nas ribas do Sar
E as aves que voavan
quando saa l alvor
todas d amores cantavan
pelos ramos d arredor;
mais non sei tal qu<e> i stevesse
que en al cuidar podesse
se non todo en amor
Ali stivi eu mui quedo,
quis falar e non ousei,
empero dix a gran medo:
Mha senhor, falar vos ei
un pouco, se mh ascuitardes,
e ir m ei, quando mandardes,
mais aqui non <e>starei
Senhor, por Santa Maria,
non estedes mais aqui,
mais ide vos vossa via,
faredes mesura i,
ca os que aqui chegaren,
pois que vos aqui acharen,
ben dirn que mais ouv i

10

15

20

25

V 554 f. 87v B 967 f. 209r (vv. 1-5)


3 muy / ta longada de gente V1 : Muyta longa da gente B
de] da Nunes 4 alzando V : filcando B
tantar V
9 saa l alvor] (saya laluor) / saya laluor V 12 hypermetric?
fort. mais delendum
tal qu<e> i supplevi : tal
qi V : tal qu i Nunes2 15 Aly stiui V 21 nom <e>starey Braga : n starey V
1

The line division in V (our only source after B breaks off with Apertandosse in v. 5) often does not follow the rhyme scheme
and breaks up words (alzan / do [v. 5], as cuytar / des [v. 19]).
2
que resists elision (though nowhere else in the cantigas d amigo of Johan Airas does que occur before an initial i) and mais
could be cut.

585

500 Cantigas d Amigo

DINIS 1

Ben entendi, meu amigo,


que mui gran pesar ouvestes
quando falar non podestes
vs noutro dia comigo,
mais certo seed, amigo,
que non fui o vosso pesar
que s ao meu podess iguar

Mui ben soub eu por verdade


que erades tan coitado
que non avia recado,
mais, amigo, ac tornade,
sabede ben por verdade
que non fui o vosso <pesar
que s ao meu podess iguar>

10

Ben soub, amigo, por certo


que o pesar daquel dia
vosso, que par non avia,
mais pero foi encoberto,
e por en seede certo
que non fui o vosso pesar
<que s ao meu podess iguar>

15

20

Ca o meu non se pod osmar


nen eu non o pudi negar

B 553 f. 124r-v V 156 f. 20v


6 pesar] uesar V 7 ignar V 8 eu] en V
20 fui Nunes (cf. vv. 6, 13) : foy BV : foi Lang

9 erates V

coytado B : cuytado V

18 e~coberto B : entoberto V

Before this text we find the following rubric:


E en <e>sta folha adeante se comenan as cantigas d amigo que o mui Nobre Dom Denis Rei de Portugal fez
B E ensta ffolha a+deant sse cmenca / as cantigas damigo q o muy +Nobre+ / Dom denis Rey de Portugal ffez
V Eensta ffolha adeane~ sse come~ / as ctigas da migo q o amy rpbre~ Dem / denis rey de portugal ffe(x)z

586

500 Cantigas d Amigo

DINIS 2

Amiga, muit gran sazon


que se foi daqui con el rei
meu amigo, mais ja cuidei
mil vezes no meu coraon
que algur morreu con pesar,
pois non tornou migo falar

Por que tarda tan muito l


e nunca me tornou veer,
amiga, si veja prazer,
mais de mil vezes cuidei ja
que algur morreu con pesar,
<pois non tornou migo falar>

10

Amiga, o coraon seu


era de tornar ced aqui
u visse os meus olhos en min,
e por en mil vezes cuid eu
que algur morreu con pesar,
<pois non tornou migo falar>

15

B 554 f. 124v V 157 ff. 20v-21r


4 written on two lines in B1
10 mal V 16 mil (c) B
1

5 Que B : O aie V

moireu B : moneu V

7 fort. muit al

9 s i Lang

praxer B

In V we find mil uezes nom eu cora whereas B presents:


Mil uezes +
+
no meu cora

587

500 Cantigas d Amigo

DINIS 3

Que trist oj meu amigo,


amiga, no seu coraon,
ca non pode falar migo
nen veer m, e faz gran razon
meu amigo de trist andar,
pois m el non vir e lh eu nembrar

Trist anda, se Deus mi valha,


ca me non viu, e dereit ,
e por esto faz sen falha
mui gran razon, per ba fe,
meu amigo de trist andar,
<pois m el non vir e lh eu nembrar>

10

D andar triste faz guisado,


ca o non vi nen vio el mi
nen ar oo meu mandado,
e por en faz gran dereit i
meu amigo de trist andar,
<pois m el non vir e lh eu nembrar>

15

Mais Deus, como pode durar


que ja non morreu con pesar?

20

B 555 f. 124v V 158 f. 21r


4 veer-m e distinx. Moura : veer-me. Lang
13 fax B 19 come B

588

after 6 (Outro R se come~ca) B

8, 16 dereit] deyt BV

10 boa B

500 Cantigas d Amigo

DINIS 4

Dos que ora son na oste,


amiga, querria saber
se se verrn tard ou toste,
por quanto vos quero dizer:
por que al meu amigo

Querria saber mandado


dos que al son, ca o non sei,
amiga, par Deus, de grado,
por quanto vos ora direi:
por que al meu amigo

10

E queredes que vos diga?


se Deus bon mandado mi d,
querria saber, amiga,
deles novas, vedes por que:
por que al meu amigo

15

Ca por al non volo digo

B 556 ff. 124v-125r V 159 f. 21r


1 Des V 2 qiria B : queiria V 6 Queiria BV 7 ala BV : l Braga (cf. Nobiling 1907b: 349; Cunha 1982: 53)
9 pr V : Pre B 10 ala B : la V 13 Queiria B : qria V 15 ala B : la V

589

500 Cantigas d Amigo

DINIS 5

Que muit ja que non vejo


mandado do meu amigo,
pero, amiga, pos migo
ben aqui, u mh ora sejo,
que logo m enviaria
mandad ou s ar tornaria
Muito mi tarda, sen falha,
que non vejo seu mandado,
pero ouve m el jurado
ben aqui, se Deus mi valha,
que logo m enviaria
<mandad ou s ar tornaria>
E que vos verdade diga,0
el seve muito chorando,
er seve por mi jurando
u m agora sej, amiga,
que logo m enviaria
manda<d ou s ar tornaria>
Mais, pois non ven nen envia
mandad, mort ou mentia

10

15

20

B 557 f. 125r V 160 f. 21r-v


2 this v. is repeated on the next line in B1 4 mh] m B 5 loco V 11 me~uiaria B : me muiaria ? V (me inuiaria Monaci)
1

After the first verse a line has been left blank. There follows:
E. . . Mandado do meu amigo
Mandado|do meu amigo

590

500 Cantigas d Amigo

DINIS 6

Chegou m or aqui recado,


amiga, do voss amigo,
e aquel que falou migo
diz mi que tan coitado
que per quanta poss avedes
ja o guarir non podedes

Diz que oje tercer dia


ben lhi partirades morte,
mais ouv el coita tan forte
e tan coitad er jazia
que per quanta poss avedes
<ja o guarir non podedes>

10

Con mal que lhi vs fezestes


jurou mh, amiga fremosa,
que, pero vs poderosa
fostes del quanto quisestes,
que per quanta poss avedes
<ja o guarir non podedes>

15

E gran perda per fazedes


u tal amigo perdedes

20

B 558 f. 125r V 161 f. 21v


3 que V : (che) q B 4 Dix B
coytado B : cuytado V
V : partira Deus Michalis (1895a) 14 Jurou B : uirou V

6 possedes B 7 Dixz B
19 preda V, Lang

8 ptirades B : pertirades

vv. 5, 11, 17: posse (substantive) is not found elsewhere in Galego-Portuguese lyric.

591

500 Cantigas d Amigo

DINIS 7

O meu amig, amiga, non quer eu


que aja gran pesar nen gran prazer
e quer eu este preit assi trager,
ca m atrevo tanto no feito seu:
non o quero guarir nen o matar
nen o quero de mi desasperar
Ca, se lh eu amor mostrasse, ben sei
que lhi seria end atan gran ben
que lh averian d entender por en
qual ben mi quer; [e] por end esto farei:
non o quero guarir <nen o matar
nen o quero de mi desasperar>
E, se lhi mostrass algun desamor,
non se podia guardar de morte,
tant averia n coita forte,
mais, por eu non errar end o melhor,
non o quero <guarir nen o matar
nen o quero de mi desasperar>
E assi se pode seu tempo passar,
quando con prazer, quando con pesar

10

15

20

B 559 f. 125r-v V 162 f. 21v


2 plazer V 4 Cama treuo tanto B : cama ereuo tdo V 5 Nono B : aono V 6 quer V
desaspar V
7 mstrasse B 9 auriam B : auiam V
en] eu B 10 e seclusi 11, 17 Nono B : ao no V 19 not hypermetric
(pace Cunha 1982: 34; cf. Lang, p. cxxii); fort. E ssi scribendum

592

500 Cantigas d Amigo

DINIS 8

Amiga, bon grad aja Deus


do meu amigo que [a] mi ven,
mais podedes creer mui ben,
quando o vir dos olhos meus,
que possa aquel dia veer
que nunca vi maior prazer

Aja Deus ende bon grado


por que o faz viir aqui,
mais podedes creer per min,
quand eu vir o namorado,
que possa aquel dia veer
<que nunca vi maior prazer>

10

B 560 f. 125v V 163 f. 21v


2 a del. Cunha (1982: 52)
8 o] illeg. in B 9 mi~ BV

fort. ca mi ven

4 vir] uin V : ue~ B cf. v. 10

vv. 3-6: Either you can believe... that on that day I


shall see that I never saw greater pleasure or ... that
I shall see pleasure greater than I ever saw.

5 possa BV : poss Lang, fort. recte1

vv. 3-6: Ou podes crer... que nesse dia verei que nunca vi maior prazer ou ... que hei-de ver maior prazer
do que alguma vez vi.

The subjunctive possa, if correct, could be explained by the introductory verb creer (Huber, par. 463), but Lang seems to
think we have an elided indicative poss (presumably for a future). In that case the reading might once have been poss aaquel,
subsequently divided as possa aquel.

593

500 Cantigas d Amigo

DINIS 9

Vs que vos en vossos cantares meu


amigo chamades, creede ben
que non dou eu por tal enfinta ren,
e por aquesto, senhor, vos mand eu
que, ben quanto quiserdes des aqui
fazer, faades enfinta de mi

Ca demo lev essa ren que eu der


por enfinta fazer o mentiral
de min, ca me non monta ben nen mal,
e por aquesto vos mand eu, senher,
que, ben <quanto quiserdes des aqui
fazer, faades enfinta de mi>

10

Ca mi non tolh a mi ren nen mi d


de s enfinger de mi mui sen razon
ao que eu nunca fiz se mal non,
e por en, senhor, vos mand ora ja
que, ben quanto quiserdes des aqui
<fazer, faades enfinta de mi>

15

<E> estade com estades de mi,


e enfingede vos ben des aqui

20

B 561 f. 125v V 164 f. 22r


1 uoss 9 B : uossa V
BV 19 <E> Lang

5 qiserdes B : uiserdes V
mi~ BV

8 o<u> mentir al Lang

10 senher Michalis (1895a)1 : senhor

v. 8: o mentiral (only here in Amigo), meaning the liar, is the subject of fazer, while the whole infinitive phrase
is the object of the preposition por.
v. 9: cf. e esto a elles n montava muyto in Crnica Geral de Espanha de 1344, vol. IV, p. 306 (ed. Cintra).
v. 15 ao que: cf. Nunes, vol. III, p. 19 (the missing antecedent of o que must be understood as the subject of s
enfinger).
1

Cf. Ramos 1988: 621-637 (esp. 626-627, 634, 637). This would be the only occurrence of senher in the cantigas d amigo and
moreover in a text in which senhor occurs twice (vv. 4 and 16). The emendation of Michalis (accepted by Nunes and by
Cunha 1982: 50-51) was motivated by the lack of rhyme between der (v. 7) and senhor (v. 10). In vv. 7-8 Lang prints Ca demo lev
essa rem que eu der por / <tal> enfinta fazer o<u> mentir al providing a rhyme, but ignoring the line break, adding tal, and
counting que eu as a single syllable.

594

500 Cantigas d Amigo

DINIS 10

Roga m oje, filha, o voss amigo


muit aficado que vos rogasse
que de vos amar non vos pesasse,
e por en vos rog e vos castigo
que vos non pes de vos el ben querer,
mais non vos mand i, filha, mais fazer
E, u m estava en vs falando
e m esto que vos digo rogava,
do me del, tan muito chorava,
e por en, filha, <vos> rog e mando
que vos non <pes de vos el ben querer,
mais non vos mand i, filha, mais fazer>
Ca de vos el amar de coraon
non vej eu ren que vs i perades
sen i mais aver, mais guaanhades,
e por esto, pola mha beenon,
que vos non pes de vos el ben querer,
<mais non vos mand i, filha, mais fazer>

10

15

B 562 f. 125v V 165 f. 22r


1 amig9 BV 2 rogasie V 4 por en vos] por eu u9 B : por eu(9) u9 V 10 <vos> Lang
q ? V : de del. Lang (cf. Nunes, I, 393) 15 guaahades BV 16 beenzon V

14 re~ de q B : re~ cu

595

500 Cantigas d Amigo

DINIS 11

Pesar mi fez meu amigo,


amiga, mais sei eu que non
cuidou el no seu coraon
de mi pesar, ca vos digo
que ant el querria morrer
ca mi sol un pesar fazer
Non cuidou que mi pesasse
do que fez, ca sei eu mui ben
que do que foi non fora ren;
por en sei, se n cuidasse,
que ant el <querria morrer
ca mi sol un pesar fazer>
Feze o por encoberta,
ca sei que se fora matar
ante ca mi fazer pesar,
e por esto so certa
que ant el querria mo<rrer
ca mi sol un pesar fazer>
Ca, de morrer ou de viver,
sab el ca x no meu poder

10

15

20

B 563 ff. 125v-126r V 166 f. 22r


3 seu] se~ B 5 qria B : queria V cf. v. 17 10 pr V : Pre B
q a mi~ BV : a del. Cunha (1982: 52) 16 so Lang : soo BV
n V
1

n] en Moura1 : eu BV 15 ca mi Michalis (1895a) :


erta B : erca V 17 querria V : qria B 20 no]

Lang and Nunes follow Moura. The confusion between eu and en is common and the change, though not absolutely
necessary, seems correct.

596

500 Cantigas d Amigo

DINIS 12

Amiga, sei eu ben du~a molher


que se trabalha de vosco buscar
mal a voss amigo, polo matar,
mais tod aquest, amiga, ela quer
por que nunca con el pode per
que o podesse por amig aver

E busca lhi con vosco quanto mal


ela mais pode, aquesto sei eu,
e tod aquest ela faz polo seu,
e por este preit<o> e non por al:
por que nunca <con el pode per
que o podesse por amig aver>

10

Ela trabalha se, gran sazon,


de lhi fazer o vosso desamor
aver, e ende mui gran sabor,
e tod est, amiga, non se non
por que <nunca con el pode per
que o podesse por amig aver>

15

<E> por esto faz ela seu poder


pera faze-lo con vosco perder

20

B 564 f. 126r V 167 f. 22v


1 Amigas sey BV cf. vv. 4, 16
B : deli V 19 <E> Lang

5 poer BV

8 sei eu] se er V

10 preyt<o>, e Moura : pyte B : pyte V

14 Delhi

597

500 Cantigas d Amigo

DINIS 13

Bon dia vi amigo,


pois seu mandad ei migo,
louana
Bon dia vi amado,
pois mig ei seu mandado,
louana

Pois seu mandad ei migo,


rog eu a Deus e digo
louana
Pois migo ei seu mandado,
rog eu a Deus de grado,
louana
Rog eu a Deus e digo
por aquel meu amigo,
louana

10

15

<Rog eu a Deus de grado


por aquel namorado,
louana>
Por aquel meu amigo,
que o veja comigo,
louana

20

Por aquel namorado,


que fosse ja chegado,
louana

B 565 f. 126r-v V 168 f. 22v


1 vi amigo Michalis (1895a) : vi, amigo Diez, Lang 4 amigo B 23 (s) fosse B
(cf. v. 22) : <meu namorado> Michalis : <meu amado> Storck, Lang

598

17 <aquel namorado> Nunes

500 Cantigas d Amigo

DINIS 14

Non chegou, madre, o meu amigo,


e oj st o prazo saido;
ai madre, moiro d amor
Non chegou, madr, o meu amado,
e oj st o prazo passado;
ai madre, moiro d amor

E oj st o prazo saido;
por que mentiu o desmentido?
ai madre, moiro d amor
E oj st o prazo passado;
por que mentiu o perjurado?
ai madre, moiro d amor
Por que mentiu o desmentido,
pesa mi, pois per si falido;
ai madre, moiro d amor

10

15

Por que mentiu o perjurado,


pesa mi, pois mentiu per seu grado;
<ai madre, moiro d amor>

B 566 f. 126v V 169 f. 22v


1 chegou (recado) B
madreo B : madro V 8 me~tio B : mentio V 9, 12, 15 moyro damor V : om. B
: Pre B 13 E por BV : E del. Lang 14, 17 hypermetric 17 per] p BV : a Lang

11 pr V

599

500 Cantigas d Amigo

DINIS 15

De que morredes, filha, a do corpo velido?


Madre, moiro d amores que mi deu meu amigo;
(Alva , vai liero)
De que morredes, filha, a do corpo louano?
Madre, moiro d amores que mi deu meu amado;
(Alva , vai liero)

Madre, moiro d amores que mi deu meu amigo,


quando vej esta cinta que por seu amor cingo;
(Alva , vai liero)
Madre, moiro d amores que mi deu meu amado,
quando vej esta cinta que por seu amor trago;
(Alva , vai liero)
Quando vej esta cinta que por seu amor cingo
e me nembra fremosa como falou con migo;
(Alva , vai liero)

10

15

Quando vej esta cinta que por seu amor trago


e me nembra fremosa como falamos ambos;
(Alva , vai liero)

B 567 f. 126v V 170 f. 23r


3 liero V hapax legomenon1 : lieto B

4 De] Do BV

v. 3: Apparently means: Its dawn, go quickly!

8 ueiesta B : ueesta V
v. 3: Aparentemente significa: Est a amanhecer, vai
depressa!

liero is explained by Diez (1863: 99; cf. Lang, p. 134) as a variant of ligeiro with the loss of (secundary) intervocalic g. The
meaning of the verse is much disputed. It is not certain how this should be punctuated or understood, nor to whom it
should be assigned (to the girl or to some other voice). Lapa (1982: 156) may be right to understand Alva , vai liero! The 2nd
person singular imperative, if correct, would mean that we are dealing with a citation.

600

500 Cantigas d Amigo

DINIS 16

Ai flores, ai flores do verde pino,


se sabedes novas do meu amigo?
ai Deus, e u ?
Ai flores, ai flores do verde ramo,
se sabedes novas do meu amado?
ai Deus, e u ?

Se sabedes novas do meu amigo?


aquel que mentiu do que pos con migo,
ai Deus, e u ?
Se sabedes novas do meu amado?
aquel que mentiu do que mh jurado,
ai Deus, e u ?
Vs me preguntades polo voss amigo
e eu ben vos digo que san e vivo
Ai Deus, <e u >?

10

15

Vs me preguntades polo voss amado


e eu ben vos digo que viv e sano
Ai Deus, e u ?
E eu ben vos digo que san e vivo
e ser vosco ant o prazo saido
Ai Deus, e u ?

20

E eu ben vos digo que viv e sano


e ser vosc<o> ant o prazo passado
Ai Deus, e u ?
B 568 ff. 126v-127r V 171 f. 23r
4 flores2] f(o)lores V 5 sabede B 8 p9 cmigo B : mha iurado V 9, 12, 18, 21, 24 e hu e V : om. B 11 mha iurado
B : p9 cmigo V 13-15 om. V 13 amigo] amado B 20 ser Braga (cf. v. 23) : seera BV 23 vosc<o> supplevi; cf. v. 20
It would appear that the verses in the body of the strophe scan 10 in strophes I-IV, but 11 in strophes V-VIII
(assuming hiatus in v. 20 vosco | ante [hence vosc<o> in v. 23]). But (though that is the opinion of Lapa [1929a:
338-339]) Lang, Tavani and others assume that the scansion is 10 throughout. To get this count, one must:
(1) read que as one syllable (against the 13th century norm) in vv. 14, 17, 19 and 22 (Lang, p. cxxii); (2) take polo
as one syllable in vv. 13 and 16 (so Lang, p. 174); and (3) take vosc ant o as three syllables in vv. 20 and 23. This
analysis not only preserves a constant meter but also leaves a regular pause after the 6th syllable in each
verse (in vv. 20 and 23 this pause seems less natural [e ser vosc ant o || prazo passado] but is still acceptable).

601

500 Cantigas d Amigo

DINIS 17

Levantou s a velida,
levantou s <aa> alva,
e vai lavar camisas
eno alto,
vai las lavar <a> alva

Levantou s a louana,
levantou s <aa> alva,
e vai lavar delgadas
eno alto,
vai las lavar <a alva>

10

<E> vai lavar camisas;


levantou s <aa> alva;
o vento lhas desvia
eno alto,
vai las lavar <a> alva

15

E vai lavar delgadas;


levantou s <aa> alva;
o vento lhas levava
eno alto
vai las lavar <a alva>

20

O vento lhas desvia;


levantou s <aa> alva,
meteu s <a> alva en ira
eno alto,
vai las lavar <a alva>

25

O vento lhas levava;


levantou s <aa> alva;
meteu s <a> alva en sanha
eno alto,
vai las lavar <a alva>

30

B 569 f. 127r V 172 f. 23r-v


2, 7, 12, 17, 22, 27 <aa> alva supplevi1 : alua BV : alva Michalis (1895a) 5 <a> alva Michalis (1895a): Alua B :
alua V 8 delgadis V 10 las] la B 11 Vay B : Voy V 15 <a> alva : alua BV 20 Vay B : uya V 21 desuya V
: deuya B
23, 28 <a> alva Michalis (1895a) : alua BV

602

500 Cantigas d Amigo

By correcting problems of syntax (and sense) we come up with a strophe scanning 6 6 6 3 6 (not 6 4 6 3 5 as
in Tav., Rep. [119:1]).
vv. 2, 4, etc.: <aa> alva means in the dawn; <a> alva
is the white (lustrous, virgin) one (the girl).
1

vv. 2, 4, etc.: <aa> alva significa de madrugada; <a>


alva a rapariga que branca (luminosa, virgem).

Lorenzo 1977, s.v. alua, cites an example of aa alua do dia. Cf. B 365 (=CA 424 [Cogominho]), v. 9 aa noite.

603

500 Cantigas d Amigo

DINIS 18

Amig e meu amigo,


valha Deus,
vede-la frol do pinho
e guisade d andar
Amig e meu amado,
valha Deus,
vede-la frol do ramo
e guisade d andar
Vede-la frol do pinho,
valha Deus,
selad o baiosinho
e guisade <d andar>
Vede-la frol do ramo,
valha Deus,
selad o bel cavalo
e guisade <d andar>
Selad o baiosinho,
valha Deus,
treide vos, ai amigo,
e guisade d andar

10

15

20

<Selad o bel cavalo,


valha Deus,
treide vos, ai amado,
e guisade d andar>

B 570 f. 127r-v V 173 f. 23v


1 Amigue meu amigo BV : Amad e meu amigo Lang1
2 ualha de9 BV copied on first line of strophe (likewise
throughout) 3 uedela V : Vedel(h)a B 6 Deus] ds B : de V 7 do] del B 9 de V 11 bayo rinho B : hayo
rinho V 13 de V 17 Salad V
bayori~o BV 21-24 suppl. Storck (cf. vv. 15, 19)
1

After Moura (Amigo, meu amigo) and Braga (Amigue, meu amigo) nearly all editors follow Lang. Cf. Cohen 1987: 112, n. 31.

604

500 Cantigas d Amigo

DINIS 19

O voss amigo tan de coraon


pon ele en vs seus olhos e tan ben,
par Deus, amiga, que non sei eu quen
o veja que non entenda que non
pod el poder aver d aver prazer
de nulha ren se non de vos veer
E quen ben vir com el seus olhos pon
en vs, amiga, quand ante vs ven,
se xi non for mui minguado de sen,
entender pode del mui ben que non
pod el poder aver d aver prazer
<de nulha ren se non de vos veer>
E quand el ven u vs sodes, razon
quer el catar que s encobra, e ten
que s encobre, pero non lhi val ren,
ca nos seus olhos entenden que non
pod el po<der aver d aver prazer
de nulha ren se non de vos veer>

B 570 bis f. 127v V 174 f. 23v

10

15

(cf. B 523 f. 117r V 116 f. 13v)

2 t B : r V 4 veja correxi (ex V 116, v. 4 ueia) : uera BV : ver Moura, Lang, Nunes 8 vs2] uos B : nos V
9 mignado B 10 pode Lang : Pode~ B : poden V mui bem del Lang (ex. V 115, v. 14 muy be~ del) 14 catr B
: cati~ V 16 ente~de~ B : entender V
NOTE ON B 570 bis / V 174: This poem has also been transmitted in both B and V among the cantigas d amor of
Don Dinis. That version, corrupt in both MSS, contains some notable variants (including the inversion of the
last two strophes). Rather than put them in the apparatus I offer transcriptions:
B 523 f. 117r
O uos amigo t de cora
+ el em uos seus olhos
E tam be~ par deus amig9
Que no
+
+
Que n podel poder auer dauer
Praxer de (mha) nulha re~
Se non de u9 Vee
E qudo el ue~ hu uos fodes raz
Qr el catar qui se encobra ete~

605

500 Cantigas d Amigo

Q se cobre pero n lhe ual ual re~


+
olhos ente~de~ q n pod el foder
E que~ le~ uiuer como el seus olhos p
En uos amiga qudo ante uos ue~
Se n for c muy gr meng desem
Entender pode~ muy bem
Del qri~o podel poder au

V 116 f. 13v
O uos q migo t de toratom
pom el em uos seus olhos e t be~
par de9 & miga q n
ueia q nom em te~da q no podel
poder auer dauer prazer
de nulha rem se n de u9 ueer
E qudo el ue~ hu uos sodes (n)es *
qr el catar q se encobra ere~
qse~ cobre po nlhe ual p
tanos fr9 olhos ente~de~ q n podel poder
E que~ ele~ uiuer tomo el se9 olhos p
e~ uos amiga qndo arae uos ue~
se n for c muy gm meng desem
entender pode~ muy be~ del q n
podel poder au.

606

500 Cantigas d Amigo

DINIS 20

Com ousar parecer ante mi


o meu amig, ai amiga, por Deus,
e com ousar catar estes meus
olhos, se o Deus trouxer per aqui,
pois tan muit que non ve~o veer
mi e meus olhos e meu parecer

Amiga, ou como s atrever


de m ousar sol dos seus olhos catar,
se os meus olhos vir un pouc alar,
ou no coraon como o porr?
pois tan muit que non ve~ o veer
<mi e meus olhos e meu parecer>

10

Ca sei que non terr el por razon,


como quer que m aja mui grand amor,
de m ousar veer nen chamar senhor
nen sol non o porr no coraon,
pois tan muit que non ve~ o <veer
mi e meus olhos e meu parecer>

15

B 571 f. 127v V 175 f. 23v


1 Cam B 3 sara B
17 non] u9 BV

5 non Moura : n9 B : u9 V

ueo BV

11 non] u9 BV

ueo BV

16 nono B : nouo V

607

500 Cantigas d Amigo

DINIS 21

En grave dia, senhor, que vos o


falar e vos viron estes olhos meus
Dized, amigo, que poss eu fazer i
en aqueste feito, se vos valha Deus?
Faredes mesura contra mi, senhor
Farei, amigo, fazend eu o melhor
U vos en tal ponto eu o falar,
senhor, que non pudi depois ben aver
Amigo, quero vos ora preguntar
que mi digades o que poss i fazer
Faredes mesura contra mi, senhor,
<Farei, amigo, fazend eu o melhor>
Des que vos vi e vos o falar, <non>
vi prazer, senhor, nen dormi nen folguei
Amigo, dizede, se Deus vos perdon,
o que eu i faa, ca eu non o sei
Faredes mesura contra mi, <senhor
Farei, amigo, fazend eu o melhor>

10

15

B 572 f. 127v V 176 ff. 23v-24r


3 fazer hi transpos. Diez : hi fazer BV 5, 11, 17 Faredes Braga : E aredes B : earedes V 10 poss i] possy V :
posso B 13 <non> Braga (following Moura, who prints Non at the beginning of v. 14) 14 praxer B 15 dizedes V
pardon B

608

500 Cantigas d Amigo

DINIS 22

Amiga, fao me maravilhada


como pode meu amigo viver
u os meus olhos non pode veer
ou como pod al fazer tardada,
ca nunca tan gran maravilha vi:
poder meu amigo viver sen mi;
e, par Deus, cousa mui desguisada
Amiga, estad<e> ora calada
un pouco, e leixad a min dizer:
per quant eu sei cert e poss entender,
nunca no mundo foi molher amada
come vs de voss amig, e assi,
se el tarda, sol non culpad i;
se non, eu quer n ficar por culpada
Ai amiga, eu ando tan coitada
que sol non poss en mi tomar prazer
cuidand en como se pode fazer
que non ja comigo de tornada,
e, par Deus, por que o non vej aqui,
que morto gran sospeita tom i,
e se mort , mal dia eu fui nada
Amiga fremosa e mesurada,
non vos dig eu que non pode seer
voss amigo, pois om , de morrer,
mais, por Deus, non sejades sospeitada
doutro mal del, ca des quand eu naci,
nunca doutr ome tan leal o
falar, e quen end al diz non diz nada

10

15

20

25

B 573 f. 128r V 177 f. 24r


3 hu os V : Hu (h) os B
pode Nunes : pode~ B : poden V 1 8 estad<e> ora Lang : estadora BV
~
17 e B : eu V 20 tomi B : tom V 25 seiades V : seyades B

9 poco B

Lang prints nom <o> pdem veer, which is hypermetrical. Nunes (whom I follow here) takes the boy as subject and the eyes
as object (of veer). Were we to read (not very plausibly) with the MSS, the eyes would be the subject, and veer would be
intransitive.

609

500 Cantigas d Amigo

DINIS 23

O voss amig, amiga, vi andar


tan coitado que nunca lhi vi par
que adur mi podia ja falar,
pero quando me viu, disse mh assi:
Ai senhor, id a mha senhor rogar,
por Deus, que aja mercee de mi
El andava trist e mui sen sabor,
come quen tan coitado d amor,
e perdud <> o sen e a color,
pero quando me viu, disse mh assi:
Ai senhor, ide rogar mha senhor,
por Deus, que aja mercee de mi
El, amiga, achei eu andar tal
come morto, ca descomunal
o mal que sofr e a coita mortal,
pero quando me viu, disse mh assi:
Senhor, rogad a senhor do meu mal,
por Deus, que mercee aja de min

10

15

B 574 f. 128r V 178 f. 24r-v


1 ui andar V : mandar B 9 perdud <a> o Monaci : perdudo B : pdudo V
e a] ea V : ca B 12 mi B : mi~ V
15 sofr e a Braga (sofre, e a iam Moura) : sofre a BV 16 uyo BV cf. vv. 4, 10 (where both MSS have uyu) 18 mercee
aia BV : aja mercee transpos. Nunes1
1

Nunes inverts the order of these two words to match the corresponding verse in the first two strophes. Variation in a
refrain is rare (and sometimes illusory) but genuine, and here, since the fifth verse of each strophe varies, though within a
very narrow range, variation in the last verse of the final strophe is at least plausible.

610

500 Cantigas d Amigo

DINIS 24

Amigo, queredes vos ir?


Si, mha senhor, ca non poss al
fazer, ca seria meu mal
e vosso; por end a partir
mi conven daqueste logar,
mais que gran coita d endurar
mi ser, pois me sen vs vir
Amig, e de min que ser?
Ben, senhor ba e de prez,
e, pois m eu for daquesta vez,
o vosso [mui] ben se passar,
mais morte m de m alongar
de vs e ir m alhur morar,
mais pass o voss u~a vez ja
Amig, eu sen vs morrerei
Non querr Deus esso, senhor,
mais, pois u vs fordes non for,
o que morrer eu serei;
mais quer eu ant o meu passar
ca assi do voss aventurar,
ca eu sen vs de morrer ei

10

15

20

Queredes mh, amigo, matar?


Non, mha senhor; mais, por guardar
vos, mato mi, que mho busquei

B 575-576 f. 128r-v V 179 f. 24v


after 7 El Rey don denis B 11 mui del. Michalis (1895a) se delere voluit Nunes (III, 33) 14 pass o vosso Lang
(p. 136; cf. B 1231 / V 836 [Baveca], v. 21 se non que pass o voss u~a vez ja) : Poys euos B : poys euos V 16 Non]
Nono B : nono V
querr Deus Nobiling : qrra ds V : qira ds B : queirades Lang1 23 mays B : maye V
24 uos BV
1

Lang reads Nom o queirades, criticized by Michalis (1895a: 530). Nunes prints Non querr Deus. Non queira Deus is also possible.

611

500 Cantigas d Amigo

DINIS 25

Dizede por Deus, amigo:


tamanho ben me queredes
como vs a mi dizedes?
Si, senhor, e mais vos digo:
non cuido que oj ome quer
tan gran ben no mund a molher

Non creo que tamanho ben


mi vs podessedes querer
camanh a mi ides dizer
Si, senhor, e mais direi n:
non cuido que oj ome quer
<tan gran ben no mund a molher>

10

Amig, eu non vos creerei,


fe que dev a Nostro Senhor,
que m avedes tan grand amor
Si, senhor, e mais vos direi:
non cuido que oj ome quer
<tan gran ben no mund a molher>

15

B 577 f. 128v V 180 f. 24v


1 de 9 V : me9 B 3 Como(s) B
uos B : nos V
15 gnd B : gm V 17 qr B : qz V

612

8 Possededes B

13 creerey B : creerer V

14 fe] se V

500 Cantigas d Amigo

DINIS 26

Non poss eu, meu amigo,


con vossa soidade
viver, ben volo digo,
e por esto morade,
amigo, u mi possades
falar e me vejades
Non poss, u vos non vejo,
viver, ben o creede,
tan muito vos desejo,
e por esto vivede,
ami<go, u mi possades
falar e me vejades>
Naci en forte ponto
e, amigo, partide
o meu gran mal sen conto,
e por esto guaride,
amigo, <u mi possades
falar e me vejades>
Guarrei, ben o creades,
senhor, u me mandardes

10

15

20

B 578 f. 128v V 181 ff. 24v-25r


20 mandardes Lang : mdardes B : mandar ds V : mandades Braga1
1

This emendation, defended by Michalis (1895a) and adopted by Nunes, would yield an exact rhyme, but mandardes is
probably sound. The boy responds to the girls discourse, in which the rhymes are exact, with an inexact rhyme characteristic
of many traditional parallelistic cantigas d amigo. Moreover, mandardes, on the one hand lectio difficilior (why would a performer
change an exact rhyme to an inexact one, or a scribe insert the rarer form?), is better syntax too (because it follows guarrei
and because u me mandardes is an indefinite adverbial clause).

613

500 Cantigas d Amigo

DINIS 27

Por Deus, amigo, quen cuidaria


que vs nunca ouvessedes poder
de tan longo tempo sen mi viver?
e des oi mais, par Santa Maria,
nunca molher deve, ben vos digo,
muit a creer per juras d amigo

Dissestes mh u vos de min quitastes:


Log aqui serei con vosco, senhor;
e jurastes mi polo meu amor,
e des oi mais, pois vos perjurastes,
nunca molher deve, ben <vos digo,
muit a creer per juras d amigo>

10

Jurastes m enton muit aficado


que logo logo sen outro tardar
vos queriades pera mi tornar,
e des oi mais, ai meu perjurado,
nunca molher deve, ben vos digo,
<muit a creer per juras d amigo>

15

E assi farei eu, ben vos digo,


por quanto vs passastes comigo

20

B 579 ff. 128v-129r V 182 f. 25r


6 per juras Moura, Nunes : p iuras B : periuras V : perjuras Lang1
Nunes : V9 B : u9 V : vs Lang 20 possastes V

7 Disseste B

9 iurastes V : iuraste B

15 vos

v. 20: Among the senses of passar given by Mettmann (s.v.) we find transgredir (CSM 392.38 passou a postura;
411.110 non passedes de Deus seu mandamento) and ultrapassar, exceder (137.8 luxuria, que passava razon e maneira).
1

perjuras (Lang) appears to be a phantom word; the construction is rather creer per juras. Cf. (in Dinis) creede per min in B 560
/ V 163, v. 7 and B 583 / V 186, v. 10.

614

500 Cantigas d Amigo

DINIS 28

O meu amigo de mal assaz


tant, amiga, que muito mal per ,
que no mal non mais, per ba fe,
e tod aquesto vedes que lho faz:
por que non cuida de mi ben aver,
viv en coita, coitado per morrer

Tanto mal sofre, se Deus mi perdon,


que ja eu, amiga, del doo ei,
e, per quanto de sa fazenda sei,
tod este mal por esta razon:
por que non cuida de mi ben aver,
<viv en coita, coitado per morrer>

10

Morrer desta, u non pod aver al,


que toma en si tamanho pesar
que se non pode de morte guardar
e, amiga, ven lhi tod este mal
por que non cuida de mi <ben aver,
viv en coita, coitado per morrer>

15

Ca, se cuidasse de mi ben aver,


ant el queria viver ca morrer

20

B 580 f. 129r V 183 f. 25r


3 boa BV 4 lo B
20 qria BV1

6 Viuen B : uyuer V

7 sofro BV : corr. Lang

pdon V : pard B

11 mi~ BV

17 mi~ B

If the reading (maintained by Lang and Nunes) is correct, this would be a modal imperfect, equivalent to a conditional,
answering to a perfect subjunctive in a contrary to fact condition. But elsewhere, where a similar modal imperfect
would appear to be documented, we sometimes find a discrepancy in the MSS between queria and querria. Cf., in the
cantigas d amigo of Dinis, B 556 / V 159, vv. 2, 6, 13 and B 563 / V 159, vv. 5, 18. In both those texts I have chosen querria on the
strength of the manuscript evidence. But note, for instance, that in the latter text, at v.5, both MSS read qria (as here), while
at v. 18, where B offers the same form, V reads querria. See also B 588 / V 19, v. 12.

615

500 Cantigas d Amigo

DINIS 29

Meu amigo, non poss eu guarecer


sen vs nen vs sen mi, e que ser
de vs? mais Deus, que end o poder ,
lhi rog eu que El quera escolher
por vs, amigo, e des i por mi
que non moirades vs nen eu assi
como morremos, ca non mester
de tal vida avermos de passar,
ca mais vos valrria de vos matar,
mais Deus escolha, se a El prouguer,
por vs, amigo, e des i por mi
<que non moirades vs nen eu assi>
como morremos, ca ena maior
coita do mundo nen-<n>a mais mortal
vivemos, amigo, e no maior mal,
mais Deus escolha, come bon senhor,
por vs, amigo, e des i <por mi
que non moirades vs nen eu assi>
como morremos, ca, per ba fe,
mui gran temp que este mal passou
per ns, e passa, e muito durou,
mais Deus escolha, come quen Ele ,
por vs, amigo, e des i por mi
<que non moirades vs nen eu assi>
como morremos, e Deus ponha i
conselh, amigo, a vs e a min

10

15

20

25

B 581 f. 129r V 184 f. 25r-v


3 mays ds B : mais a| de9 V
end] and B 7 morrems V : moiremus B 9 vos1] u9 B : n9 V : nos Moura1
ualiria BV 11 uos V : om. B
amigo, e] amigue BV 14 mund ou en-a Lang
nen-<n>a addidi2 : nena B
: uena V 15 amiga BV 16 senor B 23 amig9 B
1
Braga, Lang and Nunes print ca mais nos valrria de nos matar but both MSS have u9 in the second position and only V supports
nos in the first. In this context We might as well kill ourselves may seem to fit better than You might as well kill yourself,
but I know of no other passage where a girl suggests a double suicide. In the cantigas d amigo and d amor it is the prospective
suicide of the boy (or trobador) that is commonplace. Moura, without sociological (or, for that matter, morphological or
metrical) compunctions, prints Ca mays nos valeria de nos matar.

616

500 Cantigas d Amigo

nen is here a non-negative coordinating conjunction. Cf. Pellegrini 1959: 110 (note ad. vv. 22-23): Sebbene le grammatiche
solitamente ne tacciano, nel portoghese antico e nello spagnolo antico (come in provenzale [...]) quando una proposizione
negativa viene coordinata a una precedente, negativa o positiva, si ha, in vece di e, un nen.... See nen in the glossaries of
Lapa (valores equivalentes, mais ou menos a ou e copulativa e) and Mettmann.

617

500 Cantigas d Amigo

DINIS 30

Que coita ouvestes, madr e senhor,


de me guardar que non possa veer
meu amig e meu ben e meu prazer,
mais, se eu posso, par Nostro Senhor,
que o veja e lhi possa falar,
guisar lho ei, e pes a quen pesar
Vs fezestes todo vosso poder,
madr e senhor, de me guardar que non
visse meu amig e meu coraon,
mais, se eu posso, a todo meu poder,
que o veja e lhi possa falar,
<guisar lho ei, e pes a quen pesar>
Mha morte quisestes, madr, e non al,
quand aguisastes que per nulha ren
eu non viss o meu amig e meu ben,
mais, se eu posso, u non pod aver al,
que o veja e lhi possa falar,
<guisar lho ei, e pes a quen pesar>
E se eu, madr, esto poss acabar,
o al passe como poder passar

10

15

20

B 582 f. 129v V 185 f. 25v


5 falhar V
: quant V

618

6 lhoey B : lhey V 11 o om. B 13 madr, e distinx. Michalis (1895a) : madre, Lang


16 n V : noel B 19 esto B : es..o V (estro Monaci) 20 passe ? V : posse B

14 Quand B

500 Cantigas d Amigo

DINIS 31

Amig e fals e desleal,


que prol de vos trabalhar
d n a mha mercee cobrar,
ca tanto o trouxestes mal
que non ei de vos ben fazer,
pero m eu quisesse, poder
Vs trouxestes o preit assi
come quen non sabedor
de ben nen de prez nen d amor,
e por en creede per min
que non ei de vos ben fazer,
<pero m eu quisesse, poder>
Caestes en tal <o>cajon
que sol conselho non vos sei,
ca ja vos eu desemparei
en guisa, se Deus mi perdon,
que non <ei de vos ben fazer,
pero m eu quisesse, poder>

10

15

B 583 f. 129v V 186 f. 25v


1 Amigu e dist. Machado : Amigue BV : Amigo Lang, fort. recte : Amigo, e Moura 3 d em a Lang (= d n a) : De
na B : dena V : de a Nunes (III, 41) : de<s> d a Lapa1 : de na Nunes (II, 35) 11 uos V : ues B 13 <Vs> caestes
Lang; cf. v. 7
<a>tal Lapa
<o>cajon Michalis (1895a), Nunes, probante Pellegrini (1933) : cai BV : cajon def.
Lapa (1965: 239) 16 mi perd V : mi~ pard B
vv. 3-4: Whats the point of your working to win my
pardon for that [n = for your treachery, disloyalty])?

vv. 3-4: Para qu esforares-te para conseguires o


meu perdo por isso [n = pela tua traio, deslealdade])?

Lapa (1982: 156-157) evidently does not understand Langs reading, which adheres to the manuscripts, is defended in a note
(Em dafr bezieht sich hier auf ein aus den adjectiven fals e desleal zu ergnzendes substantiv falsidade oder deslealdade
[1894: 137]), and has been printed here. Thus, though Lapa is willing to accept that en may be an adverb (as Lang intended),
he makes several proposals to correct a passage he rightly considers badly handled by Nunes (de na with two prepositions).
In its only other appearances in the cantigas damigo we find trabalhar construed with de (B 564 / V 167 [Dinis], vv. 2-3 que se
trabalha de vosco buscar / mal a voss amigo and 13-15 Ela trabalha se, gran sazon, / de lhi fazer o vosso desamor / aver...). Hence Lapa
suggests que prol de vos trabalhar-/des d a mia mercee cobrar. This would presuppose a unique example of word-break between
lines in the cantigas damigo, though cf. e.g. Dinis-24, vv. 23-24 guardar- / vos (we have many examples elsewhere in GalegoPortuguese lyric, more in CSM than in CEM or Amor). In defending trabalhar- / des here, Lapa writes: A lio dos manuscriptos
impe necessariamente o uso do verbo no modo pessoal (1982: 156). Meanwhile, he is right that we also find the construction
with en as in B 151 (=CA 61 [M. Soares]), vv. 17-18 e por esto non mh mester / de trabalhar en vos fogir. Hence two other suggestions:
trabalhar- / des en and trabalhar / en-na (preposition plus article). Finally, Lapa proposes a slight transposition in v. 2, reading que
prol vos de trabalhar / en-na mha mercee cobrar. This would perhaps be the most elegant solution if there is really a problem.

619

500 Cantigas d Amigo

DINIS 32

Meu amigo ven oj aqui


e diz que quer migo falar
e sab el que mi faz pesar,
madre, pois que lh eu defendi
que non fosse per nulha ren
per u eu foss, e ora ven

aqui, e foi pecado seu


de sol per no coraon,
madre, passar mha defenson,
ca sab el que lhi mandei eu
que non fosse per nulha ren
<per u eu foss, e ora ven>

10

aqui, u eu con el falei


per ante vs, madr e senhor,
e oi mais perde meu amor,
pois lh eu defendi e mandei
que non fosse per nulha ren
<per u eu foss, e ora ven>

15

aqui, madr, e pois fez mal sen,


dereit que pera meu ben

20

B 584 f. 129v V 187 f. 25v


4 lheu V : lhi eu B 8 per Nunes : poner BV, Lang
def. Michalis (1895a)

620

13 eu] ea V

20 dereit] Deyt B : deyt V

perca V, Lang;

500 Cantigas d Amigo

DINIS 33

Quisera vosco falar de grado,


ai meu amig e meu namorado,
mais non ous oj eu con vosc a falar,
ca ei mui gran medo do irado;
irad aja Deus quen me lhi foi dar

En cuidados de mil guisas travo


por vos dizer o con que m agravo,
mais non ous oj eu con vosc a falar,
ca ei mui gran medo do mal bravo;
mal brav aja Deus quen me lhi foi dar

10

Gran pesar ei, amigo, sofrudo


por vos dizer meu mal ascondudo,
mais non ous oj eu con vosc a falar,
ca ei mui gran medo do sanhudo;
sanhud aja Deus quen me lhi foi dar

15

Senhor do meu coraon, cativo


sodes en eu viver con que<n> vivo,
mais non ous oj eu con vosc a falar,
ca ei mui gran medo do esquivo;
esquiv aja Deus quen me lhi foi dar

20

B 585 f. 130r V 188 f. 26r


7 uos BV

17 em eu Moura : emeu BV

que<m> Michalis (1895a) : q BV : que Lang

v. 17: Lang, noting that en is causal, translates: Weil ich mit dem leben muss, mit welchem ich lebe (p. 137).

621

500 Cantigas d Amigo

DINIS 34

Vi vos, madre, con meu amig aqui


oje falar e ouv n gran prazer
por que o vi de cabo vs erger
led, e tenho que mi faz Deus ben i,
ca, pois que s el ledo partiu daquen,
non pode seer se non por meu ben
Ergeu se ledo e riio ja que,
o que mui gran temp que el non fez,
mais, pois ja esto passou esta vez,
fic end eu leda, se Deus ben mi d,
ca, pois que s el ledo partiu daquen,
<non pode seer se non por meu ben>
El pos os seus olhos nos meus enton,
quando vistes que xi vos espediu,
e tornou contra vs led e riio,
e por end ei prazer no coraon,
ca, pois que s el ledo partiu daquen,
<non pode seer se non por meu ben>
E, pero m eu da fala non sei ren,
de quant eu vi, madr, ei gran prazer n

10

15

20

B 586 f. 130r V 189 f. 26r


15 torn V

20 en] e~n B til cancelled (with two thin strokes)

vv. 7, 15 riio: This form scans bisyllabic (cf. Lang, p. cxxi rir) in both verses (with hiatus [at a pause] in v. 6 ledo
| e riio and with elision in v. 15 led e riio). We find the same scansion twice in Lopo Lis: B 1345 / V 952 (=CEM
259), v. 8 de que riiu a bela; and B 1346 / V 953 (=CEM 260), v. 3 riiu-s el Rei e mia esposa de mi (where Pellegrini
[1969: 22] marks both the bisyllabic pronunciation riu and the subsequent elision [mha_esposa]).

622

500 Cantigas d Amigo

DINIS 35

Gran temp , meu amigo, que non quis Deus


que vos veer podesse dos olhos meus,
e non pon, con tod esto, en mi os seus
olhos mha madr, amig, e, pois st assi,
guisade de nos irmos, por Deus, daqui,
e faa mha madr o que poder des i
Non vos vi gran tempo nen se guisou,
ca o partiu mha madr<e>, a que pesou
daqueste preit, e pesa, e min guardou
que vos non viss, amig, e, pois st assi,
guisade <de nos irmos, por Deus, daqui,
e faa mha madr o que poder des i>
Que vos non vi muito, e nulha ren
non vi des aquel tempo de nen un ben,
ca o partiu mha madr<e>, e fez por en
que vos non viss, amig, e, pois st assi,
guisade de nos irmos, por Deus, daqui,
<e faa mha madr o que poder des i>
E, se <o> non guisardes mui ced assi,
matades vos, amig, e matades min

10

15

20

B 587 f. 130r-v V 190 f. 26r


1 quis] gs V 5, 17 n9hirm9 B : u9hum9 V 6 mha] ma B 8 madr<e> a Lang : madra BV
15 o] u V
madr<e>, e Lang : madre BV 19 <o> Lang 20 uos BV : vs Lang

13 muyto V : muyta B

623

500 Cantigas d Amigo

DINIS 36

Valer vos ia, amigo, <meu ben>,


se [oj] eu ousasse, mais vedes quen
me tolhe daquest e non al:
mha madre, que vos mortal
desamor, e, con este mal,
de morrer non mi pesa<ria>
Valer vos ia, par Deus, meu ben,
se eu ousasse, mais vedes quen
me tolhe de vos non valer:
mha madre, que end poder
e vos sabe gran mal querer
e por en mha morte queria

10

B 588 f. 130v V 191 f. 26v


1 <meu ben> malim : <e meu ben> Michalis (1895a)1 2, 8 se ousasse Nunes 2 oj seclusi
que~ B : que V
3 me Michalis (1895a) : mho BV
Tolle B 4, 10 mha] Ma B
madre BV : madr Braga, Lang 6 peza<ria>
Braga : pesa BV 7 par om. V 10 end Nobiling (1907b: 348)2 : endo BV : end <a> o Lang 12 qria BV :
quer<r>ia Lang, Nunes3
The strophic form seems to be AAbbbc (unparalleled in medieval Galego Portuguese lyric; cf. Tav. Rep. 45:1),
apparently scanning 9 9 8 8 8 8. (In v. 2 [and also v. 8] we can get 10 syllables if we include oj).
1

In a note, Lang (p. 138) suggests putting bem at the end of v. 1 (in his text the line ends with oj). In both B and V the first
two lines end with ousasse and al respectively (cf. Langs note on p. 174 ad CXII [vv. 2281-2]).
2
Cunha (1982: 49) makes a second, tempting suggestion: Mya madre, que end o poder / , vos sabe gran mal querer. A corruption
of Au9 to E u9 (B) or eu9 (V) is plausible, and the enjambment would parallel that of desamor at the corresponding place in the
first strophe. Cf. B 581 / V 184 (Dinis), v. 3 que end o poder .
3
The potential quer<r>ia would match the mood of pesa<ria> in v. 6. queria, if correct, is a modal imperfect. Cf. B 580 / V 183
(Dinis), v. 20 and note.

624

500 Cantigas d Amigo

DINIS 37

Pera veer meu amigo,


que talhou preito comigo,
al vou, madre
Pera veer meu amado,
que mig preito talhado,
al vou, madre

Que talhou preito comigo;


por esto que vos digo:
al vou, madre
Que mig preito talhado;
por esto que vos falo:
al vou, madre

10

B 589 f. 130v V 192 f. 26v


after 6 (Que miga pyto talhado) V

625

500 Cantigas d Amigo

DINIS 38

Chegou mh, amiga, recado


daquel que quero gran ben,
que, pois que viu meu mandado,
quanto pode viir, ven,
e and eu leda por en
e fao muit aguisado

El ven por chegar coitado,


ca sofre gran mal d amor,
er anda muit alongado
d aver prazer nen sabor,
se non ali u eu for,
u todo seu cuidado

10

Por quanto mal levado,


amiga, razon farei
de lhi dar end algun grado,
pois ven como lh eu mandei,
e log el ser, ben sei,
do mal guarid e cobrado,

15

e das coitas que lh eu dei


des que foi meu namorado

20

B 590 f. 130v V 193 f. 26v


2 q B : che V

626

4 uijr B : uur V

ue~ B : ueu V

7, 16 ue~ B : ne~ V

9 er B : et V : e Lang

11 eu] en V

500 Cantigas d Amigo

DINIS 39

De morrerdes por mi gran dereit ,


amigo, ca tanto paresc eu ben
que desto mal grad ajades vs n
e Deus bon grado, ca, per ba fe,
non sen guisa de por mi morrer
quen mui ben vir este meu parecer

De morrerdes por mi non vos dev eu


bon grado [poer], ca esto far quen quer
que ben cousir parecer de molher,
e, pois mi Deus este parecer deu,
non sen guisa de por mi morrer
<quen mui ben vir este meu parecer>

10

De vos por mi amor assi matar,


nunca vos desto bon grado darei
e, meu amigo, mais vos n direi:
pois me Deus quis este parecer dar,
non <sen guisa de por mi morrer
quen mui ben vir este meu parecer>

15

que mi Deus deu, e podedes creer


que non ei ren que vos i gradecer

20

B 591 ff. 130v-131r V 194 ff. 26v-27r


1 moiredes B : mouerdes V
15 n] en B : eu V, edd.

3 aiades B : ayades V

4 boa BV

5 guysa B : gysa V

8 poer del. Nunes (III, 48)

627

500 Cantigas d Amigo

DINIS 40

Mha madre velida,


vou m a la bailia
do amor
Mha madre loada,
vou m a la bailada
do amor

Vou m a la bailia
que fazen en vila
do amor
<Vou m a la bailada
que fazen en casa
do amor>
Que fazen en vila
do que eu ben queria
do amor

10

15

Que fazen en casa


do que eu muit amava
do amor
Do que eu ben queria;
chamar m n garrida
do amor

20

Do que eu muit amava;


chamar m n perjurada
do amor

B 592 f. 131r V 195 f. 27r


1 Mha] Ma BV 2 vou] non V first letter illeg. 4 Ma B
10-12 suppl. Storck 17 muyta maua B : muytaua V
18 amor] om. B 19 q eu B : queu V 22 muytamaua B : muyca(uai)maua V 23 hypermetric
Cha(r)mar B
periurada BV : jurada Lang1
vv. 14, 17, 19, 22: que eu must count as one syllable, against the earlier 13th century norm, for these verses to
scan 5.
vv. 2, 7 bailia: The word is evidently a synonym of bailado (Lang). Nevertheless, there may be (at least in v. 2) a
play on another (homophonous) word meaning bailiwick (that is, the area of jurisdiction of a baillivus [bailiff];

628

500 Cantigas d Amigo

cf. Niermeyer, s.v. ballivia). On this (double) reading, the girl is going to the dance, to be sure, but also returning
to the jurisdiction of love. Cf. CSM 32.46 u dem os seus ten / na ssa baylia and 115.29 de o dare / ao dem en baylia
two passages which prompt Mettmann to define bailia as bailiado, jurisdio do bailio, poder. (See also the
Machados glossrio, s. v. bailia [vol. VIII, p. 184]).
v. 20 garrida: seems to mean frivolous here. The word, derived from Latin garrio, ~ire (chatter), is wrongly
defined by Lang (verliebt) and Nunes (namorado), based on the parallelism with Langs imaginary jurada in
v. 24. Corominas, s. v. garrido, correctly observes (vol. III, p. 109) that anteriormente signific traverso, ligero
de cascos, lascivo, deshonesto, but follows Langs error regarding our passage. The word occurs in the
rubric of CSM 79 Como Santa Maria tormou a meni~a que era garrida, corda, e levou-a sigo a Parayso, while the diminutive
garridelinna appears in the text of the same poem (CSM 79.14-15): Aquesto foi feito por hu~a meninna / que chamavan
Musa, que mui fremosinna / era e aposta, mas garridelinna / e de pouco sen. Cf. CSM, s. v. garridena.
1

Lang (followed by Nunes) prints jurada, partly to cut a syllable, and Nunes takes the imperfects queria (vv. 14, 19) and amava
(vv. 17, 22) as presents (vol. III, p. 48) to fit the resulting sense.

629

500 Cantigas d Amigo

DINIS 41

Coitada viv, amigo, por que vos non vejo,


e vs vivedes coitad e con gran desejo
de me veer e mi falar, e por en sejo
sempr en coita tan forte
que non m se non morte,
come quen viv, amigo, en tan gran desejo
Por vos veer, amigo, vivo tan coitada,
e vs, por me veer, que oi mais non nada
a vida que fazemos, e maravilhada
so de como vivo
sofrendo tan esquivo
mal, ca mais mi valrria de non seer nada
Por vos veer, amigo, non sei quen sofresse
tal coita qual eu sofr, e vs, que non morresse,
e, con aquestas coitas, eu que non nacesse,
non sei de min que seja
e da mort ei enveja
a tod<o> ome ou molher que ja morresse

10

15

B 593 f. 131r V 196 f. 27r


2 (Vy uamigo) B at beginning of line
gm B : gra V
deseio B : deseyo V 4 Se~pre~ B : se pren V 6 que~ B :
queu V 11 fofre~do B
t B : t(l) V 12 ualiria BV 13 q B : q V 17 enueia B : eu ueia V 18 tod<o>
ome Lang (p. cxix) : todome BV

630

500 Cantigas d Amigo

DINIS 42

O voss amig, ai amiga,


de que vs muito fiades,
tanto quer eu que sabhades:
que u~a, que Deus mal diga,
volo ten louc e tolheito,
e moir end eu con despeito
Non ei ren que vos asconda
nen vos ser encoberto,
mais sabede ben por certo
que u~a, que Deus cofonda,
volo ten louc e tolheito,
<e moir end eu con despeito>
Non sei molher que se pague
de lh outras o seu amigo
filhar, e por en vos digo
que u~a, que Deus estrague,
volo ten louc e to<lheito,
e moir end eu con despeito>
E fao mui gran dereito,
pois quero vosso proveito

10

15

20

B 594 f. 131v V 197 f. 27r-v


2 vs Moura : uos BV : vos Lang 4 hu ha B : hu (q) ha V 5 louc e] louque V : longue B
Moura, Lang : cofonda BV, def. Michalis (1895a) 14 outra Nunes, fort. recte1

10 co<n>fonda

Nunes gives the direct order of the phrase as de outra filhar-lhe o seu amigo (vol. III, pp. 50-51). If the infinitive is
personal, the subject should be singular, but cf. B 583 / V 186 (Dinis), vv. 2-3 and note. The plural outras could as easily be
a popular usage as the result of an error in transmission.

631

500 Cantigas d Amigo

DINIS 43

Ai fals amig e sen lealdade,


ora vej eu a gran falsidade
con que mi vs gran temp andastes,
ca doutra sei eu ja por verdade
a que vs atal pedra lanastes

Amigo fals e muit encoberto,


ora vej eu o gran maldeserto
con que mi vs gran temp andastes,
ca doutra sei eu ja ben por certo
a que vs <a>tal pedra lanastes

10

Ai fals amig, eu non me temia


do gran mal e da sabedoria
con que mi vs gran temp andastes,
ca doutra sei eu, que [o] ben sabia
a que vs <a>tal pedra <lanastes>

15

E de colherdes razon seria


da falsidade que semeastes

B 595 f. 131v V 198 f. 27v


4 eu] e~ B 5 atal Lapa : a tal Lang, Nunes 6 muyten coberto V : muyte~ coberto B 10, 15 tal BV
o del. Cunha1

14 hypermetric

v. 5: We might render the phrase: on whom youve


made your move.

v. 5: Podemos parafrasear a expresso: em relao a


quem fizeste a jogada.

v. 7 maldeserto: Literally, ill-deserved behavior, though


with the sense of ingratitude and ironically implying
betrayal, treason.

v. 7 maldeserto: Literalmente, comportamento mal


merecido, embora com o sentido de ingratido e
sugerindo ironicamente traio, infidelidade.

v. 14: doutra sei eu que [o] ben sabia: Does this mean
another who knew well to whom... or another who
knew (it?) well, and to whom...?

v. 14: doutra sei eu que [o] ben sabia: significa outra que
bem sabia a quem... ou outra que (o?) sabia bem, e
a quem...?

Cunha (1982: 53) argues that this verse differs from vv. 4 and 9, to which it should be semantically equivalent. But his aim
is to argue (against Lapa) that que o cannot be scanned as a single syllable. Given the number of cantigas d amigo in which
the verse before the last refrain is a syllable long (see Introduction, 5), I see no problem in admitting a hypermetric verse
here, but see vv. 14, 17, 19, 22 in both B 592 / V 195 and B 568 / V 171. The question is how we interpret. Nunes says (vol. III,
p. 51) that o refers to what has just been mentioned, o gran mal e sabedoria (etc.), and this could be so.

632

500 Cantigas d Amigo

DINIS 44

Meu amig, u eu sejo,


nunca pero desejo
se non quando vos vejo,
e por en vivo coitada
con este mal sobejo
que sofr eu ben talhada

U quer que sen vs seja,


sempr o meu cor deseja
vos, at que vos veja,
e por en vivo coitada
con gran coita sobeja
que <sofr eu ben talhada>

10

Non se non espanto


u vos non vejo quanto
eu desej, e quebranto,
e por en vivo coitada
con aqueste mal tanto
que sofr eu <ben talhada>

15

B 596 f. 131v V 199 f. 27v


7 U quer Michalis (1895a) : Viuer BV1
: Ey B : ey V : ei Lang

se~ B : seu V

9 vos Nunes : Vos B : uos V : vs Lang

15 eu Michalis

Nunes rightly prefers (vol. III, p. 710) the emendation of Michalis, U quer. This envolves the change of a single letter (q for
i), yields clear sense and syntax (wherever/whenever it is without you), and can be defended by parallel expressions in
vv. 1 (u eu sejo) and 16 (u vos non vejo). Lang, though reading with BV, belatedly notes the lack of sense or syntax in viver que sen
vs seja (Der sinn der stelle ist nicht klar [p. 174]).

633

500 Cantigas d Amigo

DINIS 45

Por Deus, punhade de veerdes meu


amig, amiga, que aqui chegou,
e dizede lhi, pero me foi greu
o que m el ja muitas vezes rogou,
que lhi faria end eu o prazer,
mais tolhe m ende mha madr o poder

De o veerdes gradecer volo ei,


ca sabedes quant que me serviu,
e dizede lhi: pero lh estranhei
o que m el rogou cada que me viu,
que lhi faria end eu o prazer,
<mais tolhe m ende mha madr o poder>

10

De o veerdes gran prazer ei i,


pois do meu ben desasperad est;
por end, amiga, dizede lh assi:
que o que m el per vezes rogou ja
que lhi faria end eu o prazer,
<mais tolhe m ende mha madr o poder>

15

E por aquesto non ei eu poder


de fazer a min nen a el prazer

20

B 597 f. 132r V 200 ff. 27v-28r


2 aqui (q) B

5 end] and B

9 lh] l B

10 vio Moura : ueio BV

vv. 9-10 pero lh estranhei o que...: The general sense is:


Even though I reproached him for what he asked of
me every time he saw me; in other words: even
though I frowned on his constant requests.

16 rogu V

vv. 9-10 pero lh estranhei o que...: O sentido geral : Embora eu o tenha repreendido pelo que me pedia cada
vez que me via; por outras palavras, embora eu tenha recusado os seus pedidos constantes.

v. 9 estranhei: Lang (s. v.) glosses estranhar here as einem etwas vorwerfen, rendered by Nunes (s. v., vol. III,
p. 618) as lanar em rosto. Nunes own understanding (mostrar a alguem o difcil de qualquer cousa) is
way off. Mettmanns gloss, detestar, is an overtranslation of the passages in CSM. Lapas glosses (CEM, s. v.
estranhar) repreender, censurar are based on one verse of Guilhade (B 1501, v. 22) Loureno, di-lhe que sempre
trobei / por bas donas, e sempr estranhei / os que trobavan por amas mamadas where more than one meaning may be
at play. Michalis (s. v. estranhar) explains: ficar surpreendido ou admirado desagradavelmente de alg. c.,
desaprov-la, censur-la, castig-la mentalmente. Nas cantigas damor, por meio de olhares, gestos de descontentamento e palavras; mas em prosas jurdicas e nos Nobilirios tambm por meio de actos pblicos e
oficiais, como multas (calumnias) ou mesmo no corpo. See also Corominas, s. v. extrao.

634

500 Cantigas d Amigo

DINIS 46

Amiga, quen vos <ama


e por> vs coitado
e se por vosso chama,
des que foi namorado
non viu prazer, sei o eu;
por en ja morrer
e por aquesto m greu

Aquel que coita forte


ouve des aquel dia
que vos el viu, que morte
lh , par Santa Maria,
nunca viu prazer nen ben;
por en ja morrer
<e> a min pesa muit n

10

B 598 f. 132r V 201 f. 28r


1 que~ B : queu V
14 <e> Lang

<ama> Moura1

2 <e por> Lang

5 uyu V : uyo B

6, 13 <e> por Nunes

10 uyo BV2

B has on a single line: Amiga que~ u9 + uos e coytado


while V reads:
+
Amiga queu u9
uos e coy tado
2
Cf. vv. 5 (ap. crit.) and 12 (where both MSS have uyu).
1

635

500 Cantigas d Amigo

DINIS 47

Amigo, pois vos non vi,


nunca folguei nen dormi,
mais ora ja des aqui
que vos vejo, folgarei
e verei prazer de mi,
pois vejo quanto ben ei
Pois vos non pudi veer,
ja mais non ouvi lezer,
e, u vos Deus quis trager
que vos vejo, folgarei
e verei de min prazer,
pois ve<jo quanto ben ei>
Des que vos non vi, de ren
non vi prazer, e o sen
perdi, mais pois que mh aven
que vos vejo, folgarei
e verei todo meu ben,
pois vejo quan<to ben ei>
De vos veer a min praz
tanto que muito assaz,
mais, u m este ben Deus faz
que vos vejo, folgarei
e averei gran solaz,
pois vejo quanto ben <ei>

10

15

20

B 599 f. 132r-v V 202 f. 28r


5 uerey B : uerrey or ueerey V 6 ueio B : ueyo V
quto be~ ey B : om. V 8 ouu i Machado 9 Deus quis Dias
i
: ds n qs B : ds n q s V 11, 17 ueerey BV cf. v. 5 17 tod o Machado 18 qu V : qua B 20 Michalis (1895a)
: e Lang, Nunes 23 averei] aurey B : urey V : ve<e>rey Braga1 : possis a<r> verei
1

In favor of verei one could point to vv. 5, 11 and 17. But in all three places the word is bisyllabic (despite the spelling of the
MSS). For this verse to scan, we need averei (B) or trisyllabic ve<e>rei (read also by Lang, though not quite the reading of V).
A scribe might plausibly change aurey to urey but the reverse seems unlikely, given the parallel constructions in the other
strophes. For the expression, cf. CSM 105.47 por averen seu solaz.

636

500 Cantigas d Amigo

DINIS 48

Pois que diz meu amigo


que se quer ir comigo,
pois que a el praz,
praz a mi, ben vos digo,
ste o meu solaz

Pois diz que toda via


nos imos nossa via,
pois que a el praz,
praz m e vej i bon dia,
ste <o meu solaz>

10

Pois m e<n>de levar vejo


que ste o seu desejo,
pois que a el praz,
praz mi muito sobejo,
ste <o meu solaz>

15

B 600 f. 132v V 203 f. 28r-v


3 a el] del V 4 digue V : digue~ B 5, 10, 15 ste] <e> est Lang (E est iam Moura in v. 5) : est Nunes1
7 N9 B : n V 9 vej i] uegi BV 11 m e<n>de Lang : me de BV 12 ste ego : est edd. 13 paz V
On my reading, the strophic form is aaBaB scanning 6 6 5 6 5.
1

Cunha (1982: 33) would read with Nunes, but mainly to reject the reading of Lang <e> est o meu solaz, since that would
require the elision of e alleged by Lapa. On my reading, we have no pronoun est<o>. Rather, two main verbs (placed at the
beginning of the last two verses) in each strophe: praz and ste (I omit ben vos digo v. 4 and vej i bon dia v. 9 as parenthetic). The
subject of these verbs is constituted by the pois clauses in the first three verses of the each strophe. For example, vv. 1-5
could be rendered, Since my friend says he wants to go with me, since that pleases him, it pleases me, Im telling you, its
my solaz. The presence of the verb form ste in v. 12 seems telling (the construction is: since I see that taking me away from
here is [ste] his desire [i.e. since I see he wants to take me away]), but there, too, some editors have seen est (which,
however, will not scan). All this affects our conception of the strophic form. If I am right, Rep. 33:24 (6 6 4 6 6) is wrong
twice, since it depends on reading est (vv. 5, 10, 15) and eliding qu a el (Pellegrini; Lapa 1982: 158 stretches que a el<e> to
get six syllables). I take both pois que a el praz and ste o meu solaz to be five syllable verses.

637

500 Cantigas d Amigo

DINIS 49

Por Deus, amiga, pes vos do gran mal


que diz andand aquel meu desleal,
ca diz de mi e de vs outro tal,
andand a muitos, que lhi fiz eu ben
e que vs soubestes tod este mal,
de que eu nen vs non soubemos ren
De vos n pesar mui gran razon,
ca diz andando mui gran traion
de min e de vs, se Deus mi perdon,
u se louva de min que lhi fiz ben
e que vs soubestes end a razon,
de que <eu nen vs non soubemos ren>
De vos n pesar dereito per ,
ca diz de min gran mal, per ba fe,
e de vs, amiga, cada u s
falando, ca diz que lhi fiz eu ben
e ca vs soubestes todo com ,
de que eu nen vs non <soubemos ren>

10

15

B 601 f. 132v V 204 f. 28v


2 diz andand distinx. Nunes : dizandd B : dizandand V : dizendand Braga, Lang (dizend anda iam Moura)
3 (n)tal B 8 diz anddo B : diz andando V : dizend anda Moura 9 pdon V : pardon B 10 louua V : loima ? B
11 sobestes B 13 deryto B : deyto V 15 uos V : nos ? B s Michalis (1895a), probante Lapa : s Moura, Lang,
Nunes

638

500 Cantigas d Amigo

DINIS 50

Falou m oj o meu amigo


mui ben e muit omildoso
no meu parecer fremoso,
amiga, que eu ei migo,
mais, pero tanto vos digo:
que lhi non tornei recado
ond el ficasse pagado

Disse m el, amiga, quanto


m eu melhor ca el sabia,
que de quan ben parecia
que tod era seu quebranto,
mais pero sabede tanto:
que lhi non tornei recado
<ond el ficasse pagado>

10

Disse m el: Senhor, creede


que a vossa fremosura
mi faz gran mal sen mesura;
por en de mi vos doede;
pero, amiga, sabede
que <lhi non tornei recado
ond el ficasse pagado>

15

20

E foi s end el tan coitado


que tom end eu ja coidado

B 602 ff. 132v-133r V 205 f. 28v


4 ey B : om. V

9 sabaia V

11 todera B : ro dera V

18 mi~ B

22 end] and B

639

500 Cantigas d Amigo

DINIS 51

Vai s o meu amig alhur sen mi morar


e, par Deus, amiga, ei end eu pesar,
por que s ora vai, eno meu coraon,
tamanho que esto non de falar,
ca lho defendi, e fao gran razon

Defendi lh eu que se non fosse daqui,


ca todo meu ben perderia per i,
e ora vai s e faz mi gran traion,
e des oi mais non sei que seja de min
nen <ar> vej i, amiga, se morte non

10

B 603 f. 133r V 206 ff. 28v-29r


1 Vay V : Via B 2 end] d B 4 tambano ? B
supplevi1 : Nen B : nen V : nen <eu> Nunes
1

Cf. B 555 / V 158 [Dinis], v. 15.

640

7 todo V : tedo B

pderra V

9 n sei B : om. V

10 nen <ar>

500 Cantigas d Amigo

DINIS 52

Non sei oj, amigo, quen padecesse


coita qual padesco, que non morresse,
se non eu coitada, que non nacesse,
por que vos non vejo com eu queria;
e quisesse Deus que m escaecesse
vos que vi, amig<o>, en grave dia
Non sei, amigo, molher que passasse
coita qual eu passo, que ja durasse,
que non morress<e> ou desasperasse,
por que vos non vejo com eu queria;
e quisesse Deus que me non nembrasse
vos que vi, amig<o>, en grave dia
Non sei, amigo, quen o mal sentisse
que eu seno, que o sol encobrisse,
se non eu coitada, que Deus mal disse,
por que vos non vejo com eu queria;
e quisesse Deus que nunca eu visse
vos que vi, amig<o>, en grave dia

10

15

B 604 f. 133r V 207 f. 29r


6 amig<o>, em Lang : Amiguen B : amiguen V 6, 12, 18 Vos B : uos V : vs Lang 9 morress<e>, ou Moura
(cf. Lang, p. 173) : morressou BV desaspersse V 10 uos BV vejo Lang : ueieu BV eu] en B 12 amig<o>,
em Lang : amiguen B : amigue~ V 16 eu] eo B 18 uy V : ny ? B
amigo<o>, em Lang : amigue~ BV
gue
B : gue V
v. 14 que o sol encobrisse: who could even (sol) keep it [scil. o mal] hidden.

641

500 Cantigas d Amigo

DINIS 53 (pastorela i)
~

Ua pastor se queixava
muit estando noutro dia
e sigo medes falava
e chorava e dizia
con amor que a forava:
Par Deus, vi t en grave dia,
ai amor

Ela s estava queixando


come molher con gran coita
e que a pesar, des quando
nacera, non fora doita;
por en dizia chorando:
Tu non es se non mha coita,
ai amor

10

Coitas lhi davan amores


que non lh eran se non morte
e deitou s antr u~as flores
e disse con coita forte:
Mal ti venha per u fores,
ca non es se non mha morte,
ai amor

15

20

B 519 f. 114v V 102 f. 11r-v


1 qixaua B : quei uana V 8 qixando B : qirando V
an cru~has V
19 uenha B : uenga V

9 come(r) V

v. 3 sigo medes: with herself.

12 dezia BV1

13 mha] raha V

17 tru~has B :

v. 3 sigo medes: consigo prpria.

v. 3 medes: found only here in Amigo) derives from Latin -met (enclitic particle attached for emphasis to certain
pronouns [OLD]) + ipse and may be borrowed from Provenal.
vv. 11-12: And who had never, since she was born,
been used to suffering.

vv. 11-12: E que nunca, desde que nasceu, se habituara a sofrer.

v. 11: doita (from Latin ducta) only here in Amigo.


1

Lang (p. 120) defends dezia (also printed by Nunes) and the form exists, but in this text at v. 4 both MSS have dizia, and
in B 534 / V 137 (another pastorela of Dinis) both MSS have dizia at v. 23.

642

500 Cantigas d Amigo

DINIS 54 (pastorela ii)


~

Ua pastor ben talhada


cuidava en seu amigo
e estava, ben vos digo,
per quant eu vi, mui coitada,
e diss: Oi mais non nada
de fiar per namorado
nunca molher namorada,
pois que mh o meu errado
Ela tragia na mo
un papagai mui fremoso,
cantando mui saboroso,
ca entrava o vero,
e diss: Amigo louo,
que faria por amores,
pois m errastes tan en vo?
e caeu antr u~ as flores

10

15

Ua gran pea do dia


jouv ali, que non falava,
e a vezes acordava,
[e] a vezes esmorecia,
e diss: Ai Santa Maria,
que ser de min agora?
e o papagai dizia:
Ben, per quant eu sei, senhora
Se me queres dar guarida
diss a pastor, Di verdade,
papagai, por caridade,
ca morte m esta vida;
diss el<e>: Senhor comprida
de ben, e non vos queixedes,
ca o que vos servida,
erged olho e vee-lo edes

20

25

30

B 534 f. 120v V 137 f. 17r


3 E B : om. V 6 per] pe B 9 na] ua V
e seclusi 28 ca] Ta B 29 el<e> Lapa

mano B 13 lontano B 14 Que~ B 17 Hu~a B : Huna V 20 hypermetric


Senhor<a> Lang1
<mui> comprida Nunes 30 n V : no B

The word senhora is extremely rare in the cantigas d amigo (the only certain examples are in B 1299 / V 903 [Esquio], vv. 3, 8,
13; but cf. B 1195 / V 800 [Caldas], v. 9). It occurs in this text (v. 24), to be sure, but senhor comprida may, as a formula, be
protected from morphological variation (Stegagno Picchio).

643

500 Cantigas d Amigo

DINIS 55 (pastorela iii)

Vi oj eu cantar d amor
en un fremoso virgeu
u~a fremosa pastor
que ao parecer seu
ja mais nunca lhi par vi,
e por en dixi lh assi:
Senhor, por vosso vou eu
Tornou sanhuda enton,
quando m est ou dizer,
e diss: Ide vos, varon;
quen vos foi aqui trager
pera m irdes destorvar
du dig aqueste cantar
que fez quen sei ben querer?
Pois que me mandades ir
dixi lh eu Senhor, ir m ei,
mais ja vos ei de servir
sempr e por voss andarei,
ca voss amor me forou
assi que por vosso vou,
cujo sempr eu ja serei

10

15

20

Dix ela: Non vos ten prol


esso que dizedes nen
mi praz de o or sol;
ant ei noj e pesar n,
ca meu coraon non
nen ser, per ba fe,
se non do <que> quero ben

25

Nen o meu dixi lh eu Ja,


senhor, non se partir
de vs, por cujo s el ten

30

O meu diss ela Ser


u foi sempr e u est
e de vs non curo ren

644

500 Cantigas d Amigo

B 547 f. 123r-v V 150 ff. 19v-20r


6 dixi] drei V 7 uou V : u B 9 dizr V : dix B 14 que] Q B : q V 20 pr V : pre B 21 ia B : i V 22 Diz V
24 prax B 27 boa B
fe (se) V 28 do <que> quero Lang : no quero B : no qro V : do <que> quer eu
Varnhagen 29-30 ja, / senhor interpunx. Nunes : ja, / senhor Lang 33 semp hu V : sempre o B

645

500 Cantigas d Amigo

646

500 Cantigas d Amigo

TABLE OF CONTENTS
NDICE GERAL

List of poets in alphabetical order

Lista de trovadores e jograis por ordem alfabtica

List of poets (as presented in this edition)

13

Lista de trovadores e jograis (segundo a ordem nesta edio)

Bibliography

15

Bibliografia

Introduction

31

Acknowledgements

51

Introduo

53

Agradecimentos

73

Index of first verses (in order of appearance in BV)

75

ndice de primeiros versos (segundo a ordem de BV)

Alphabetical index of first verses

91

ndice alfabtico de primeiros versos

Number of cantigas d amigo attributed to each poet (in ascending order)

103

Conjunto das cantigas d amigo atribudas a cada trovador (por ordem crescente)

500 Cantigas d amigo

107

647

Rip Cohen

Two Corrections to the Text of the Cantigas dAmigo


Rip Cohen
The Johns Hopkins University
Centro de Literatura Portuguesa, Universidade de Coimbra
1. The Refrain That Wasnt There: The Text of Johan Zorro 6
How do we read what is not there?
Some scholars argue that brackets are not needed to indicate those parts of a
refrain which are regularly omitted by scribes in the manuscripts (B and V) containing
the corpus of Galician-Portuguese cantigas damigo.1 Our scribes, when copying a
refrain after the first strophe, normally write out no more than the first verse of a twoor three-verse refrain, and sometimes no more than the beginning of that verse,
sometimes just one word. Only refrains of a single verse and intercalated refrains are
usually copied in full in B and V. Nevertheless, brackets should be used in all such
cases. They serve as a reminder that the refrain is merely assumed to be identical in all
strophes. In fact, nothing except our expectations about poetic and scribal practice
supports that assumption, since nothing is there in the manuscripts. We are literally
reading the darkness.
Modern editors (Nunes, Cunha, Cohen 2003; cf. Tavani 48: 6) have regarded the
text of Zorro 6 as unproblematic for the textual critic.2 There is indeed a problem, and
a significant one, in this cantiga, but it would be hidden from the reader if no brackets
were employed, since the difficulty arises in one of the last two verses of the poem,
and both those verses are missing in the codices. Here is the standard text one might
say the vulgate, since it has essentially remained the same since Nunes with anglebrackets showing what has been supplied by the editor (Cohen 2003; the refrain is in
bold, as there):
Pela ribeira do rio
cantando ia la dona virgo
d amor:
Venhan-nas barcas polo rio
a sabor.

See Correia. Cf. Parkinson on false refrains in the Cantigas de Santa Maria.
Numbering and (unless otherwise indicated) texts of the cantigas damigo are from Cohen 2003.
Angle brackets are used for letters missing in the manuscripts, bold for refrains. Punctuation has been
altered, and tils added where historical phonology would expect them and thirteenth century
manuscripts of Galician-Portuguese lyric regularly supply them. The poets names are usually given in
abbreviated form; for the full forms, see Cohen 2003, 9-14, 102-05. Translations are from Cohen
2010b; I have sometimes provided ad hoc renderings of isolated verses and phrases.
2

eHumanista: Volume 22, 2012

Rip Cohen

Pela ribeira do alto


cantando ia la dona d algo
d amor:
<Venhan-nas barcas polo rio
a sabor.>
B 1155 f. 247r

10

V 757 f. 120r

2 la] ia B virgo] ugo B : ugo V 3-6 on two lines, with a break after
barqs BV 3, 8 damor V : Namor B 4, 9 nas] as Michalis (II, 880)
4 rio] mo V 7 ia] ya V : om. B 9-10 suppl. edd.: om. BV
Along the side of the river
The young girl went singing
Of love:
Let the boats come along the river
Just as I like.
Along the side of the stream
The noble girl went singing
Of love:
Let the boats come along the river
Just as I like.
Editors have filled in the last two verses of the second strophe by faithfully
repeating those of the first strophe. In so doing, they assumed that the song has a
three-verse refrain, and thus produced a cantiga with a three-verse refrain. But what
we have is something else: a banal error of omission due to a scribe higher up the
stemma, long before the copying of the Italian apographs in the early sixteenth
century.3 Against all previous editors, I propose to read alto at the end of the
penultimate verse, understanding it not as part of the refrain but as a variable verse
belonging to the body of the strophe:
<Venhan-nas barcas polo alto
a sabor>.
With this reconstruction of the last two verses, the poem has an intercalated refrain
with a regular rhyme-scheme aaBaB, with assonant rhymes in the first two verses of
each strophe (I: rio/virgo; II: alto/algo). It does not switch from aaBAB in the first

See Gonalves on the manuscript tradition.

eHumanista: Volume 22, 2012

Rip Cohen

strophe to aaBCB in the second.4 Furthermore, there is a dobre in vv. 1 and 4 of each
strophe: I rio; II alto. In retrospect, the dobre with the word rio in the first strophe
should have made editors wary of breaking the pattern. We should not read the
darkness so blithely.
The use of an intercalated two-verse refrain is not unusual in the cantigas damigo.
There are 26 examples (see Appendix), not counting Zorro 6, and our poet provides
two of them: Jus a lo mar e o rio, with the rhyme-scheme aBaB (Zorro 8); and
Bailemos agora, por Deus, ai velidas, with the rhyme-scheme aaaBaB (Zorro 10). In
the latter poem there is a double dobre unique is this genre.5 So the reading I propose
recommends itself prima facie, but before looking further into its merits we might first
ask how we got a vulgate that reads rio.
The original source of the error in Zorro 6 was the presumption, on the part of a
scribe, that the refrain consisted of three verses. This kind of mistake belongs to a
typology of scribal slip-ups regarding strophic form and is the reverse of a false
refrain in the sense used by Parkinson, where a scribe creates a refrain that was not
there by recopying the wrong verses in the place appropriate to a refrain.6 In our case
it was a scribes failure to keep writing that allowed the false image of a three-verse
refrain. This image has been retained and propagated in modern times by editors who
believe that if the scribe left the rest of a strophe uncopied there must have been a
refrain there. We can see from a few examples that this was not always the case.
Consider Johan Airas 33:
Vedes, amigo, ond ei gran pesar:
sei muitas donas que saben amar
seus amigos e soen lhis falar
e non lho saben, assi lhis aven;
e ns sol que o queiramos provar,
log sabud e non sei eu per quen.
Tal dona sei eu, quando quer veer
seu amigo a que sabe ben querer,
que lho non poden per ren entender
o<s> que cuidan que a guarda<n> mui ben;
e ns sol que o queiramos fazer,
<log sabud e non sei eu per quen>.

10

Here I use bold for all rhyme schemes (my current practice is to use bold only for long verses with
internal rhyme).
5
In a sequential performance (or reading) of Zorros songs, in the order in which they are found in BV,
the double dobre in Zorro 10 would have been preceded and so in effect introduced by the dobre in
Zorro 6.
6
There are half a dozen examples of this in the cantigas damigo. See, for example, Roi Fernandiz 4,
where uel falasse comigo printed as a third verse of the refrain in Nunes (and so in Brea; see Cohen
2003, 330) and Charinho 1, usually printed with a four-verse refrain (see Cohen 2003, 297-98).

eHumanista: Volume 22, 2012

Rip Cohen

Com eu querria, non se guis assi:


falar vosco, que morredes por mi,
com outras donas falan, e des i
nunca lhis mais poden entender ren;
e ns <sol> ante que cheguemos i,
log <sabud e non sei eu per quen>.
Coita lhi venha qual ora a ns ven
per quen nos a ns tod' este mal ven.

15

20

You see, friend, what upsets me very much:


I know many ladies who know how to love
Their boyfriends, and they can talk with them
And no-one finds outthats how it happens with them
And as soon as we want to give it a try
Its known at once and I dont know how.
I know a lady who, when she wants to see
Her boyfriend whom she knows how to love
Those who think theyre guarding her quite well
Cant find out about it at all,
And as soon as we want to do the same
Its known at once and I dont know how.
It doesnt work out as I would like:
To talk with you, who are dying for me,
As other ladies talk and afterwards
Folks cant find out anything at all;
And even before we can get there,
Its known at once and I dont know how.
May the one who brings us all this pain
Suffer sorrow just the way we do.
Here, in the verse e ns sol que o queiramos fazer (v. 11), the scribe of V copies
right until the end of the verse: qo qyramus fazr; but the scribe of B mistakenly
thinks that the refrain consists of two verses, since v. 5 (e nos sol que o queiramos
provar) begins identically, so he stops copying. By writing out the whole of v. 11 from
the exemplar, the scribe of V has saved us the trouble of thinking. And, had we not his
help, we could still reflect on the fact that the corresponding verse in the third strophe
(e ns <sol> ante que cheguemos i) is not identical to v. 5 (III.5 I.5) and therefore

eHumanista: Volume 22, 2012

Rip Cohen

shows that the rhyme scheme is a steady aaabaB and does not shift from *aaabAB to
*aaabCB (as we might have thought, if we had only B to edit).
Another similar error is to be found in Bolseiro 5:
Vej eu, mha filha, quant meu cuidar,
as barcas novas vir pelo mar
en que se foi voss amigo daqui.
Non vos pes, madre, se Deus vos empar,
irei veer se ven meu amig i.

Cuid eu, mha filha, no meu coraon,


das barcas novas, que aquelas son
en que se foi voss amigo daqui.
Non vos pes, madre, se Deus vos perdon,
<irei veer se ven meu amig i>.

10

Filha fremosa, por vos non mentir,


vej eu as barcas pelo mar vir
en que se foi voss amigo daqui.
Non vos pes, madre, quant eu poder ir,
irei veer se ven meu amigo <i>.

15

Daughter, I see, as far as I can tell,


The new boats coming along the sea
In which your boyfriend went away from here.
Dont be upset, mother, so help you God,
Ill go to see if my boyfriends coming there.
Daughter, I think with all my heart
That those are really the new boats
In which your boyfriend went away from here.
Dont be upset, mother, and may God forgive you,
Ill go to see if my boyfriends coming there.
Beautiful daughter, to tell the truth,
I see the boats coming in from the sea
In which your boyfriend went away from here.
Dont be upset, mother: as fast as I can go
Ill go to see if my boyfriends coming there.
We need perdon in v. 9 a certain correction where the manuscripts give us
empar. This song has an intercalated refrain, with the rhyme-scheme aaBaB. However

eHumanista: Volume 22, 2012

Rip Cohen

the mistake, though similar to the one in Zorro 6, is an error of commission, not of
omission. In v. 9 the common ancestor of BV evidently had (expanding manuscript
abbreviations) Non vos pes madre se deus vos empar, which is identical to v. 4, the
corresponding line in the first strophe, even though this leaves the verse without a
rhyme. Probably, if we had no third strophe to help us catch this howler (corrected by
Bell, resuscitated by Nunes), we would be reading a poem that formally resembles the
standard version of Zorro 6: aaBAB in the first strophe, and aaBCB in the second.
In the case of Zorro 6, the error was committed by a scribe who probably glanced
quickly and thought the last three verses of both strophes were identical. Thus, like the
scribe of B in Johan Airas 33, this copyist did not bother finishing the rest of the
strophe. But here we cannot be saved by the scribe of V, since the error was in the
common source of BV. Nor can we be helped by a third strophe, as in Bolseiro 5,
because there is none. We can be rescued, as we were by Bell in Bolseiro 5, v.9,
simply by performing the two most basic operations of textual criticism: to identify
what is wrong and to correct it.
In addition to the case against rio, there is evidence that speaks in favor of alto: the
dobre, the strophic form, and the use of alto almost exclusively in the parallelistic
rhyme-pair rio/alto. These three elements are inextricably interconnected in this text,
so as we focus on each we will necessarily make reference to the others. But each also
deserves some individual attention.
Let us begin with the dobre. In Zorro 10, velidas/frolidas and loadas/granadas
figure in a double dobre in a poem of the form aaaBaB. Moreover, the fifth verse of
both strophes is a variable verse located between the two lines of the intercalated
refrain, and those variable verses (I.5, II.5) participate in one of the dobres (I.2 and I.5:
frolidas; II.2 and II.5: granadas) exactly as in our proposed version of Zorro 6,
except that here there are two dobres.
Bailemos agora, por Deus, ai velidas,
so aquestas avelaneiras frolidas
e quen for velida, como ns velidas,
se amigo amar,
so aquestas avelaneiras frolidas
verr bailar.
Bailemos agora, por Deus, ai loadas,
so aquestas avelaneiras granadas
e quen for loada, como ns loadas,
se amigo amar,
so aquestas avelaneiras granadas
verr bailar.

10

Lets dance now, by God, O lovely girls,

eHumanista: Volume 22, 2012

Rip Cohen

Beneath these flowering hazelnut trees,


And whoever is lovely, like we are lovely,
If she loves a boy,
Beneath these flowering hazelnut trees
Will come to dance.
Lets dance now, by God, O worthy girls,
Beneath these laden hazelnut trees
And whoever is worthy, like we are worthy,
If she loves a boy,
Beneath these laden hazelnut trees
Will come to dance.
By correcting the standard version of Zorro 6 we discover another dobre by the
same poet and a steady rhyme scheme aaBaB, instead of a switch from aaBAB in the
first strophe to aaBCB in the second (see Appendix). And even if there were no other
reason, we could not read rio in v. 9 because a dobre cannot be displayed in the first
strophe and then disappear.7 A dobre consists in the appearance of a word twice in
each strophe in exactly the same positions within the strophic form. And a dobre on
the rhyme-words rio/alto would have more than formal significance: this rhyming pair
may have belonged to the poetic matrix (see Cohen and Parkinson, 26-27, 37-40).
The dobre in the first strophe involves the word at the end vv. 1 and 4, rio. That
tells us where the dobre occurs; and v. 6 tells us what word has been chosen for
doubling in the second strophe: alto. Thus, we have a dobre singulars, with a different
rhyme-sound and a different rhyme-word in each strophe.8 The dobre here involves a
word in rhyme (which need not be the case) and the correspondence is I.1 = I.4 and
II.1 = II.4. A dobre singulars is the norm in this genre: of 27 cantigas damigo with
dobre, 25 are singulars (Cohen 2009a).
The vulgates rio is not based on the reading of any manuscript, nor on any
understanding of poetic practice. Rather it reflects a misunderstanding of the formal
and rhetorical praxis of this genre. The supplement rio rests solely on an expectation
regarding scribal habits. That expectation, though generally well-founded, cannot
always be trusted.
What I am proposing, then, is not to emend the manuscripts, which are voiceless
here, but to reverse the inertia of editors, who have passively copied rio from v. 4.
This was a superficial slip by a scribe when first committed many centuries ago, but

There is no example of this in the cantigas damigo. But see OsoirAnes 1 in Cohen 2009b, 18-19 and
the note ad loc. (33).
8
The only dobres unissonans are Guilhade 7, with coita in each strophe; and Johan Airas 34, which
though unissonans has a different word in each strophe: i, mi, assi (see Cohen 2009a, 131-32). For the
terminology see Lorenzo Gradn 1997.

eHumanista: Volume 22, 2012

Rip Cohen

for editors to repeat it without reflection is sloppy textual criticism. The poem should
read like this:
Pela ribeira do rio
cantando ia la dona virgo
d amor:
Venhan-nas barcas polo rio
a sabor.

Pela ribeira do alto


cantando ia la dona d algo
d amor:
<Venhan-nas barcas polo alto
a sabor.>

10

And what can we say about the use of the word alto in this genre? It appears in six
cantigas damigo, a total of twelve times (not counting the reading proposed here).
Ten times it is a noun meaning river or stream, an archaic usage found only in the
cantigas damigo. Meendinho uses alto mar, where as an adjective alto could be taken
to mean either deep or high (vv. 10, 17); and these are the only times the word
does not appear at verse-end. Perhaps it is not coincidental that alto occurs in the last
verse (not counting the refrain) of the last of the nine cantigas of Pero Meogo: nunca
vi cervo que volvess o alto (I never saw a stag that stirred the stream). And there
too it forms part of the rhyme-pair rio/alto. In the enigmatic Levantou-s a velida
(The lovely girl arose) of D. Dinis (17) alto appears in an intercalated three-verse
refrain nearly as a line unto itself: eno alto.9 But Johan Zorro is the only poet who uses
the word in more than one text. It occurs in three of his eleven songs as the rhymeword in the first verse of the second strophe, in parallelistic alternation with rio.10
Zorro 3: Per ribeira do rio (I.1); Per ribeira do alto (II.1)
Zorro 6: Pela ribeira do rio (I.1); Pela ribeira do alto (II.1)
Zorro 8: Jus alo mar e o rio (I.1); Jus alo mar e o alto (II.1)
We find, then, that alto, used as an archaic substantive meaning river, is always
found at verse-end. It appears once in a refrain (Dinis 17) where it does not rhyme.
The other times, in Meogo 9 and three songs of Zorro, it is used as part of a rhymepair in i-o/a-o with rio. And the parallelistic alternation in rhyme of rio and alto
appears to have been a traditional element in cantigas damigo with water imagery and
9

See Cohen 2006 on the textual and interpretative problems of Dinis 17. In that text alto does not
rhyme, which is only possible in a refrain (or in the case of a palavra perduda).
10
rio appears without alto in two of Zorros other cantigas: Zorro 7, v. 1: Met el rei barcas no rio
forte; Zorro 9, v. 1: Pela ribeira do rio salido; v. 5: Pela ribeira do rio levado.

eHumanista: Volume 22, 2012

Rip Cohen

to have had deep roots in the formal, rhetorical, and symbolic conventions of the
genre. The traces of this alternation in the extant corpus may reasonably be taken as
evidence of its presence in the poetic matrix.11 Certainly Zorros use of this pair in
three of his cantigas shows that he regarded it as something more than a useful
technical resource (see Ferreira, 66-68, 74-81).
Some might argue that Zorro uses rio as a non-rhyming word at verse-end in a
refrain, as Dinis uses alto (and rio is found once in a refrain in this genre: Estevan
Coelho 2). But in Dinis 17 alto occurs in all six strophes, clearly part of an intercalated
refrain. The other occurrences of alto in the cantigas damigo of Johan Zorro compel
the conclusion that this poet regularly handled alto as one half of the traditional
rhyme-pair rio/alto and that our conjectured alto in v. 9 occurs in a variable not a
fixed verse; that is, in a verse belonging to the body of the strophe, not to the refrain.
Finally, the dobre pattern created by rio in vv. 1 and 4 of the first strophe requires the
presence of alto in the corresponding positions in the second strophe: v. 6, where we
have it; and v. 9, where it is missing in the manuscripts along with the rest of the two
final lines.
One might say that, in the end, like all questions of textual criticism, it is a matter
of judgment. Indeed. And the equivalent errors in Johan Airas 33, v. 11, where a
scribe erroneously assumes the verse to be part of the refrain, and in Bolseiro 5, v. 9,
where BV both have the wrong word at the end of the verse (empar instead of
perdon), seem sufficient evidence to weigh the scales in favor of alto. The scale with
alto plunges when we reflect that rio creates an anomalous rhyme-system for the
cantiga and that alto produces a song with a perfect aaBaB form. The case is sealed
by the dobre, paralleled in Zorros own poetic practice and required by the dobre in
the first strophe. The repeated use by Zorro of the rhyme pair rio/alto fits in with all
these considerations and corroborates the reading alto.
Although rio was a mere conjecture when it first appeared in 1878 in Bragas
edition of V, it has been sanctified by the inertia of generations of editors. But whereas
alto has compelling evidence and arguments in its favor, rio has none.12 All we need
to do, as Housman says, is to apply thought to textual criticism, the science of finding
mistakes and the art of correcting them.13 But in the cantigas damigo there is science
even in that art. The study of the manuscripts, of scribal procedures, of strophic
forms, rhyme-systems, technical virtuosity (here, the dobre), lexicon, traditionally
paired rhyme-words, the poetics of the genre, and the poets own practice all these
are methods, ways of knowing how to correct, reasonably, if not with absolute
certainty, what is wrong.
11

Here I mean both the contemporary poetic matrix an abstraction based on all we can infer from the
corpus about the poetics (form, rhetoric and pragmatics) that generated these 500 songs and the
historically prior poetic matrix in which the genre had its roots.
12
For other corrections to the text of Johan Zorro, see Cohen 2010a, 25-26, 35-38.
13
Textual criticism is a science, and, since it comprises recension and emendation, it is also an art. It is
the science of discovering error in texts and the art of removing it (Housman, 67).

eHumanista: Volume 22, 2012

Rip Cohen

10

In Remarks on Colour, notes written at the same time as those on epistemology


(published as On Certainty), Ludwig Wittgenstein (1999, par. 44) writes: In jedem
ernstern Problem reicht die Unsicherheit bis in die Wurzeln hinab (In every serious
problem the uncertainty reaches all the way to the roots). In the text of Zorro 6, v. 9,
no editor had even seen a problem. Once we have detected it, we find that this
problem reaches to the roots of epistemological questions regarding textual criticism
in this genre, and to the historical roots of its rhetoric, pragmatics, and form. Editors
should have been uncertain about the refrain of Zorro 6; and now they should have no
doubt.
Appendix
Intercalated Refrains, Three-verse Refrains
and Shifting Rhyme-schemes in the Cantigas dAmigo
1) INTERCALATED REFRAINS
aaBaB (6 texts)
Airas Carpancho 5; Ulhoa 7; Barroso 2; Sandeu 5; Zorro 6; Dinis 33
aaaBaB (9 texts)
Coton 1; Vinhal 5; Guilhade 12; Zorro 10; Bolseiro 2; Dinis 23, 44, 47, 52.
aBaB (4 texts)
Solaz 2; Zorro 8; Dinis 18; Afonso Sanchez 2
aBaCB
Dinis 17 (unique)
aBaC
Dinis 18 (unique)
abbaCaC (4 texts)
Roi Fernandiz 7; Airas Nunes 2, 3; Johan Airas 11
ababCbC Rodrig Eanes d Alvares 1
Total intercalated refrains: 26 texts
2) THREE-VERSE REFRAINS
(at strophe-final position, not intercalated)

eHumanista: Volume 22, 2012

Rip Cohen

11

With one rhyme (20 examples):


aaBBB (13 texts)
Carpancho 3, 5; Charinho 1; Garcia Soares 1; Servando 6; Bolseiro 7; Meogo
8; Padrozelos 1; Giinzo 3, 5, 6; Requeixo 4; Johan Airas 36
aabBB > aaBBB
Garcia Soares 2 (unique)
aaaBBB (5 texts)
Sandeu 1; Servando 3, 10, 14; Johan Airas 15
abbaaCCC (unique)
Guilhade 20
With two rhymes (3 examples):
abaBCC
Roi Fernandiz 5
ababCCD
Coelho 8; Ulhoa 1
With three rhymes, all rhyming with verses in body of strophe (1 example):
ababcABC
Ponte 2
Total three-verse refrains: 24 texts.
3) SHIFTING RHYME SCHEMES (see Cohen 2009a):
(The number of genuine examples is uncertain. Some may be errors in transmission,
others may result from an incorrect analysis of strophic form; see Cohen 2010c.
Repeated rhymes and words in rhyme are noted [in the notation, IIa = the a-rhyme in
strophe II, etc.]).
Burgals 2: ababAA (I), ababCC (II-III); probably aaB with internal rhymes;
Cohen and Parkinson, 38
Carpancho 6: edes Ia; aaBAB (I), aaBCB (II-III)
Baian 2: er Ib (prazer repeated); abbaBB (I) , abbaCC (II-III)
Ornelas 1: igo Ib (amigo repeated); abbaBB (I), abbaCC (II-III)
Pardal 5: igo Ia; abbaCCA (I), abbaCCD (II-III)

eHumanista: Volume 22, 2012

Rip Cohen

12

Ponte 3: i Ia; aaabAB (I), aaabCB (II-III) + fiinda aab


Ponte 7: ou Ia; abbaCAC (I), abbaCDC (II-III)
J. Garcia 2: ar IIIb; abbaCC (I-II), abbaBB (III)
Casal 3: ar Ib; abbaBB (I), abbaCC (II-III) + fiinda cc
Bolseiro 11: i IIa; a(x)bbaCC (I, III); a(c)bbaCC (II) (in 1st v. of each strophe
there is an internal rhyme [=a], but no end-rhyme (=x); internal rhyme
of 1st v. rhymes with end rhyme of 4th v.; see Cohen 2010c)
Treez 1: on III; ababCCCC (I-II), ababAAAA (III) if printed in short lines;
should probably be aaBB with long verses with internal rhymes as in
Cohen 2003
Treez 3: igo VI; aaB (internal rhyme in V-VI; in the internal rhyme also
rhymes with refrain; see Cohen 2010c)
Armea 2: on Ib (palavra perduda in v. 1); abbcCB (I), abbcCD (II-III)
Cangas 2: en IIIb (ben repeated); abbaCC (I-II), abbaBB (III)
Codax 2: igo I.1-2, III.1, V.2; aaA I, III, V; aaB II, IV, VI
Johan Airas 24: en Ib; ababABA (I), ababACA (II-III) + fiinda bba < III
(maybe false example)
Johan Airas 31: r Ia; ababCAC (I), ababCDC (II-III) + 2 fiindas dad < III
(probably ababCaC throughout; see Cohen 2012, 33

[Not a three-verse refrain:


Berdia 4 is printed by Cohen 2003 as ababcCCC. It could also be taken as
ababCCCC with variation in the first verse of the refrain. Cohen 2011, 132-33
corrects to aaBB with long verses and internal rhymes.
Sevilha 3 (AbbaCDD): a four-verse refrain, with 3 verses at the end of the
strophe and with a dobre between the body of the strophe and the refrain: A/a.]

eHumanista: Volume 22, 2012

Rip Cohen

13

2.
Critical Rights and Erotic Wrongs:
Emendation and Action in Johan Perez dAvoin 1
There are two kinds of sin in textual criticism: to fail to recognize what is wrong
(and correct it, if possible); and to change what is already right either in the
manuscript(s) or in a critical edition. Here, using among other things the pragmatics
of the genre, I would like to propose an emendation in the text of a cantiga damigo of
Johan Perez d Avoin (1) where I left intact a glistering error (Cohen 2003, 151). The
text as it appears in that edition, with the sin uncorrected, reads as follows.
Quando se foi noutro dia daqui
o meu amigo, roguei lh eu por Deus,
chorando muito destes olhos meus,
que non tardass e disse m el assi:
que nunca Deus lhi desse de mi bem
se non vesse mui ced, e non ven.

Quando se foi noutro dia, que non


pud al fazer, dixi lh eu, se tardar
quisesse muito, que nunca falar
podia mig, e disse m el enton
que nunca <Deus lhi desse de mi ben
se non vesse mui ced, e non ven>.
Non sei que x st ou que pode seer
por que non ven, pois que lho eu roguei,
ca el mi disse como vos direi
e sol non meteu i de non poder,
que nunca Deus lhi desse <de mi ben
se non vesse mui ced, e non ven>.
Non sei que diga, tanto m gran mal
do meu amigo, de como morreu,
ca mi diss el, u se de mi quitou,
e non sacou ende morte nen al
que nunca Deus <lhi desse de mi ben
se non vesse mui ced, e non ven>.
B 665 f. 143r V 267 f. 39r
10 migue B : mi que V 19 dica V

10

15

20

22 en de ? B : eu de V

eHumanista: Volume 22, 2012

Rip Cohen

14

When my boyfriend went away from here


The other day, I asked him, by God,
And these eyes of mine were crying a lot,
That he not tarry, and this is what he said:
That God never grant him a favor from me
If he didnt come very soon, and he hasnt come.
When he left the other day, since I could not
Do anything else, I told him that, if he meant
To tarry long, he would never be able
To talk with me, and then he told me this:
That God never grant him a favor from me
If he didnt come very soon, and he hasnt come.
I dont know what it is or what it could be,
Why he hasnt come, since I asked him to,
And he said to me what Ill say to you
(And he didnt mention it might not be possible):
That God never grant him a favor from me
If he didnt come very soon, and he hasnt come.
I dont know what to say, Im so upset
About my friend, that he has died,
Because he told me, when he left
(And made no exception for death or anything),
That God never grant him a favor from me
If he didnt come very soon, and he hasnt come.
What is wrong is morreu in v. 20, found in both manuscripts. First of all, it does
not rhyme. This poem uses the most common rhyme-scheme in Galician-Portuguese
lyric, abbaCC, and much as some editors might strain to defend a rhyme of -ou
with -eu, there is no such thing. And contrary to what was long believed, based on
flawed editions (Braga, Nunes, Machado and Machado), there are no unrhyming
verses in the body of the strophe in the cantigas damigo, except for palavras
perdudas, which are quite rare in this genre (with only five examples; Cohen 2009a),
and which must occur at exactly the same location in all strophesnot the case here.14
Consider for a moment a similar instance, in a poem of Afonso Lopez de Baian (1,
vv. 13-16), of verses that do not rhyme in the manuscripts (the corrected text printed
here is from Cohen 2003, 226):
14

The text of Sandeu 3 as transmitted by the manuscripts, where there appears to be an unrhyming
verse, is almost certainly corrupt, but no convincing correction has yet been found. See Cohen 2003,
266.

eHumanista: Volume 22, 2012

Rip Cohen

15

Fui eu rogar muit a Nostro Senhor


non por mha alma, <e> candeas queimei,
mais por veer o que eu muit amei
sempr, e non vo o meu traedor.

15

14 queymey Monaci : qymar BV <e> addidi


I went to really beg Our Lord,
And to light candles, not for my soul,
But to see the boy Ive always loved
So much, and the traitor didnt come.
The manuscripts offer qymar in v. 14, possibly because the phrase candeas
queimar appears earlier in the poem (v. 7), possibly due to a supposed parallelism with
Fui eu rogar in the previous verse. But Monaci in 1875 already understood that
queimar cannot stand, since it does not rhyme, and suggested queymey, a certain
correction which, however, was not adopted by Braga, Nunes, or the Machados.
However, even accepting Monacis proposal, a problem still remained in the verse:
non por mha alma candeas queimei is suspect. It presumes a break in the movement of
the syntax through the strophe a stop after the first verse, a phenomenon for which I
find no parallel in cantigas damigo of this form (abbaCC). Adding the conjunction e
(which does not affect the meter, pace Lorenzo Gradn 2008), we restore the syntactic
parallelism between Fui eu rogar and queimei, taking non por mha alma not just with
candeas queimei but also with the preceding clause, Fui eu rogar. The girl should be
going to pray and light candles for her soul; instead she is going to see her boy. Now
we can make out the forward motion of the sentence: Fui eu rogare candeas
queimei, non por mha alma, mas por veer... These two changes, correcting qymar to
queimei and adding e, yield a verse that is syntactically viable, and not coincidentally
rhymes. The absence of rhyme, the lack of syntactic flow, and the awkward sense all
signal an error, and the proposed emendations correct all three problems with two
minor adjustments.15
As in the cantiga of Baian, so in the poem of Avoin we can ask if what is wrong
might not be the word in rhyme in the other verse. In the poem of Baian one could
consider substituting amar for amei, but the subsequent changes that prove necessary
are too many to be plausible. And in the text of Avoin, while quitou makes perfect
sense in context, the same cannot be said of morreu.

15
Lorenzo Gradn (2008a, 116) prints queimei in v. 14 but attributes the correction to Braga, even
though it belongs to Monaci, as reported by Cohen (2003, 226). She also rejects <e>, erroneously
believing it would produce a hypermetric verse. There is no problem with the scansion: non por mha
alma_e candeas queimei.

eHumanista: Volume 22, 2012

Rip Cohen

16

So the second reason for suspecting a corruption in Avoin 1, v. 20 is that the


reading as it stands in the manuscripts and critical editions, although it is grammatical,
does not yield an appropriate sense in this context. The lack of both rhyme and
acceptable meaning are sure signs of a corrupt text. Let us briefly examine the
pragmatic context to see if it can help us to correct the mistake (see Cohen 2010a).
The girl tells us that the boy, when he left, swore that he would return without
delay (under threat of never being able to talk with her again; vv. 7-9), and did not
make any exception for not being able to (v. 16), or even for the risk of dying (v. 22).
And nowhere in the poem (unless we were to accept morreu) does she allude to the
possibility that he might be dead. In fact, the corrupt reading as we have it, tanto m
gran mal / do meu amigo, de como morreu (I am suffering so much because of my
friend, because he has died; vv. 19-20) would contradict what she says in v. 22: e non
sacou ende morte nen al (and he made no exception for death or anything else).
Since he ruled out and she consequently rules out death as cause of his delay, she
cannot be referring to the boys possible demise in v. 20. It is precisely because death
or anything else (al) cannot be the reason for his tarrying that she is amazed, and her
amazement hints that the problem is another. And what could that be, in accordance
with rhyme, paleography, and above all the pragmatics or more precisely the erotic
logic of the cantigas damigo?
I propose to read merrou (he has wronged me). I will argue that the girl
suspects the boy has been untrue, that he has betrayed her by being with another girl,
and that is why he has not yet returned. But even if some might consider this
interpretation too specific, the reading should still be m errou, which pointedly refers
to some wrong. It should be easy to persuade competent textual critics that the
emendation is necessary, but I will try now to demonstrate the stronger hypothesis,
that errar refers here to infidelity.
Infidelity presupposes a rival, another girl, or outra, and this persona is mentioned
in around forty cantigas damigo (Cohen 2012, 61-86; cf. Cohen and Corriente, 2225). What we find in this text could be called, without irony, the implied other.
Though not named outright, the poem hinges on her. This interpretation of merrou is
supported by three factors: a link between tarrying and erotic treason with another girl;
the semantics of errar; and the significance of infidelity in the pragmatics of the genre.
In numerous cantigas damigo the girl interprets the boys delay as a sign that he
has been unfaithful. The girl in Johan Lopez d Ulhoa 6 (v. 2) openly makes the
connection, although her suspicions are unconfirmed: el que tan muito tarda, se outr
amor sigo (the one who is taking so long, if he has another love with him; cf. vv. 6
and 10). In Sancho Sanchez 2 the girl has now found out that she was right to suppose
that the reason for his tarrying was another girl:
Amiga, do meu amigo
<o> eu oje recado
que viv' e namorado

eHumanista: Volume 22, 2012

Rip Cohen

17

doutra dona, ben vos digo,


mais jur a Deus que quisera
or ante que mort' era.

Eu era maravilhada
por que tan muito tardava,
pero sempr esto cuidava,
se eu del seja vingada,
Friend, today I heard
A message from my boy:
That hes alive and in love
With another lady, Im telling you,
But I swear to God I would
Rather hear that he was dead.
I was just amazed
Why he was taking so long
But I kept thinking this
So may I get back at him!
The girl had been amazed at how long her boy was taking to return (vv. 7-8), and
had suspected the cause (vv. 9-10), but now she knows why: he is indeed alive, but in
love with another girl (vv. 1-4). She swears she would rather hear that he was dead
(refrain).
One way of referring to infidelity is the verb errar. This usage was already noted
by Lang in his 1894 edition of the cancioneiro of D. Dinis, in both the glossary and
the introduction (Lang 2010, 115, 256 s.v. errar).16 Among other texts, he cites Dinis
22. There the girls ironic expressions of astonishment at the boys tarrying (strophes I
and III) are understood by her girlfriend to be accusations of infidelity, and she
promptly defends the boy against the implicit charge (strophes II and IV). The
girlfriend has no doubts about what the girl means. And when a persona in a text
interprets an expression, we should pay heed. As the poets creation, she knows the
conventional language of the genre and the connotations of words and phrases far
better than we do.
Here is a passage from Pae Gomez Charino (5, vv. 7-10) where errar appears:
Non sei, amiga, que foi ou que
ou que ser, ca sabemos que non
vos errou nunca voss amigo, e son
16

None of the examples of errar in the glossaries of Michalis or Lapa seems relevant; but the glossary
of CSM provides pellucid parallels for an erotic meaning of the verb (see below).

eHumanista: Volume 22, 2012

Rip Cohen

18

maravilhados todos end aqui.

10

I dont know, friend what it was or is


Or what it could be, cause we know your boy
Never wronged you, and everyone
Around here is amazed because of this.
We cannot prove that errou refers to infidelity; the reference seems to be left
ambiguous on purpose. It could allude to any violation of the rules and conventions
governing fala or wooing (Cohen 2011, 102-03; 2012, 10, 19-20, 61, 84). But the
girlfriend and everyone else (todos...aqui; v. 10) are amazed that the girl should
renounce the boy. What grave violation of the rules could he have committed? Since
exclusivity is the fundamental rule of fala (Cohen 2012, 61), and its violation carries
the heaviest consequences, the likely answer is that the girl believes the boy has been
untrue.
In Pero de Berdia 1 (vv. 1-4) the boy is angry, and the girl cannot figure out why:
she has always done what he asked, and has never wronged him.
Sanhudo m meu amig e non sei,
Deu-lo sabe, por que xi m assanhou,
ca toda ren que m el a mi mandou
fazer, fij eu e nunca lh <i> errei.
My boyfriends angry with me and I dont know,
God knows, why he got angry with me,
Cause every thing he told me
To do I did, and I never wronged him.
What is implied is this: if she had been unfaithful which would mean talking with
another boy, falar con outro the boy would have a reason to be angry (Cohen 2012,
61-67). As it is, he has none. The location of errei corroborates its erotic overtones. It
is the last word in the body of the strophe, immediately before the refrain, a privileged
position in the form of a cantiga.
Another example is found in Roi Martiz d Ulveira (1, vv. 15-18).
Falarei con el, pois est <a>ssi,
par Deus, amiga, ca sempre punhou
de me servir, des i nunca m errou
des que meu fui, per quant eu aprendi.

15

Ill talk with him, since thats the way it is,


By God, friend, for hes always tried

eHumanista: Volume 22, 2012

Rip Cohen

19

To serve me, and he never did me wrong


Since he was mine, from what Ive learned,
As far as the girl knows (per quant eu aprendi; v. 18), the boy has never wronged
her. Again, the expression allows no specific inference, but it apparently means that he
has not spoken with another girl falar con outra. Since the girl obviously knows what
the boy did in her presence, it is what he did elsewhere that she would need to know.
And this example is important for another reason: the form errou is found in rhyme,
with the (elided) pronoun me immediately preceding: merrou. This is exactly the
combination I propose for Avoin 1, v. 20.
A currious case of errar occurs in Pae Calvo 1 (vv. 5-8).
Foi s el con perfia por mi fazer guerra;
nembrar se devia de que muito m erra;
torto <mi ten ora o meu namorado,
que tant alhur mora e sen meu mandado>.

He went away stubbornly, to take revenge on me;


He should remember how much he wrongs me.
My boyfriend is doing me wrong right now
By living elsewhere so long when I dont want him to.
The boy decided to leave, and did so stubbornly (con perfia; v. 5) to get back at the
girl (fazer guerra = to take vengeance). But he has now been away for a long time
without her permission. The boys absence alhur (elsewhere) can be a sign of
possible infidelity (Cohen 2011, 122); and the longer he stays, the more suspicious any
girl would become. And the verb errar is again used (emphatically) in rhyme-position.
In a dialogue by Fernand Esquio (1, vv. 6-7) the boy spent too long a time in
Lugo. He was not there for any extended period; he simply tarried there the other
day. That is long enough for the girl to offer him a less than warm welcome.
Que adubastes, amigo, u tardastes noutro dia,
ou qual essa fremosa que vos tan ben parecia?
What did you get done, friend, the other day when you tarried,
Or whos that gorgeous girl that seemed to you so pretty?
The girl makes the connection between tardar and outra explicit, openly accusing
the boy of infidelity (Cohen 2012, 76-77 and forthcoming). Although the word errar
is not used, the text provides evidence for the pragmatic association between tarrying
and an other girl, and so for the treatment of infidelity in the pragmatics of the
cantigas damigo.

eHumanista: Volume 22, 2012

Rip Cohen

20

In a poem outside the genre, but closely related, a pastorela of D. Dinis (54, vv. 56 and 13-15), the verb errar appears twice.
E diss, Oimais non nada
de fiar per namorado
nunca molher namorada,
pois que mh o meu errado.

And she said, From now on


No woman in love
Should ever trust her boy,
Since mine has wronged me.
Then, in the next strophe, after the introduction of the papagai (parrot), the girl
addresses her absent boy:
e diss: Amigo louo,
que faria por amores,
pois m errastes tan en vo?

15

And she said, Handsome friend,


What should I do about love,
Since you wronged me so senselessly?
The configuration of words, situation, and action are relevant: the girl cannot trust
the boy because he wronged her. But do these expressions (he wronged me, you
wronged me) refer to infidelity? Certainty is elusive; but doubt is probably
unnecessary. She declares that from now on no girl should trust any boy, since hers
has wronged her, and the rhetoric of this declaration is stressed by its position in the
form, occurring at the end of the strophe.
The role of unfaithfulness in the erotic logic of this genre is backed up by a similar
link in Pero da Ponte 2 (vv. 17-21), but here the connection is explicit. The girl asks
why any woman should trust a boy, since hers now has another girl. This in turn
closely resembles the erotic actions and reactions in another song of Avoin (10, vv. 712).
E mui pouc que lh eu o jurar
que non queria ben outra molher
se non min, e <ben> sei eu que lho quer
e por esto non poss en ren fiar,
ca mi mentiu o que mi <soa
dizer verdad e nunca mentia>.

10

eHumanista: Volume 22, 2012

Rip Cohen

21

Not long ago I heard him swear


He didnt love another woman
But only me, and I know he loves one,
And so theres nobody I can trust,
Cause the boy whod always tell the truth
And never would lie has lied to me.
The girls unwillingness to trust her (former) boyfriend or any other boy is a
consequence of his infidelity: he swore he didnt love another woman (vv. 7-9), but
now she knows he does (v. 9). In the fiinda she reformulates her generalization:
E, se outr ouvesse, mentir m ia,
pois mi mentiu o que non mentia.

20

And if I had another, hed lie to me,


Cause the boy who would never lie has lied.
Since she cannot trust this boy, she cannot trust any.
It seems, on the evidence, that one of the worst wrongs boy can do to girl (or girl
to boy) is to be unfaithful (Cohen 2012, 62, 67-84), which can mean neither more nor
less than talking with another, especially since such talking can involve sexual
activities (Cohen 2012, 10-26). To get an idea of the angry reaction infidelity can
provoke, we need only look at two other texts of Avoin (5 and 7). There both the boy
and the other girl are insulted and revenge is promised and partially exacted by the
utterances themselves (Cohen 2012, 72-76).
But it is in the Cantigas de Santa Maria that we find unmistakable examples of
errar meaning to cheat on, to be unfaithful. This is because in that genre erotic
situations are usually far more fully sketched out, or even described in detail, allowing
a precise and unequivocal interpretation of the verb. Here are some examples.
CSM 5.56 non quisera con ela errar. He didnt want to have sex with
her (The brother of the emperor of Rome wanted the empress to have
sexual relations with him in his brothers absence, but she refused. He now
claims that it was he who refused her advances.)
CSM 49.13-14 don Eva que foi errar / per sa gran folia. Lady Eve had
sex, out of great folly. (Eve is not cheating on Adam, but errar means to
have sexual relations, not just to sin.)
CSM 64.8-9 Santa Maria, que a moller dun infancon / guardou de tal
guisa, por que non podess errar. Santa Maria, who protected the wife of

eHumanista: Volume 22, 2012

Rip Cohen

22

an infanon, so that she could not be unfaithful. (A woman is unable to


remove a shoe that a suitor, in an effort to seduce her, gives her while her
husband is away, and this keeps her faithful.)
CSM 341, rubric: Como Santa Maria do Poy salvou ha dona derro que
llapoa seu marido. How Santa Maria of Poy saved a lady from the
wrong that her husband blamed her for. (The whole tale deals with the
husbands unfounded suspicion that is wife is untrue.)
Useful for grammatical reasons are those examples where we find errar with an
indirect object (as proposed in Avoin 1, v. 20), in a construction meaning to be
unfaithful to (someone).
CSM 341.15 En coidando que ll errara, dava-lle mui maa vida.
Thinking that she was being unfaithful to him, he made her life
miserable (The husband is suspicious, tortures his wife with jealousy, and
demands that she undergo an ordeal to prove her innocence.)
CSM 341.51 jurando que non ll errara Swearing that she had not
cheated on him.
Let us return now to the text of Avoin 1, v. 20, where the manuscripts offer morreu
he died and I propose to read merrou he wronged me. In terms of critical
operations, all we need to do is divide the m from the other letters, taking it as the
pronoun me (with elision of the unstressed final vowel), and change o to e (mo- > me-)
and e to o (-ou > -eu), the confusion between these two letters being one of the most
common errors in B and V (and countless other manuscripts). The latter change is
required by the rhyme, and the switch from o to e follows automatically, yielding
merrou (as in Ulveira 1, v. 17). Here the textual critic has not only the right but the
duty to correct.
As far as erotic logic is concerned, we then have yet another poem where the girls
amazement at her boyfriends excessive tarrying is an ironic or indirect hint that she
suspects he has been untrue to her. But even if the wrong allegedly committed were
not infidelity, merrou is a necessary and I believe certain emendation. The need for
a rhyme, the sense of the phrase in its specific context, the general meaning of the
discourse, and the pragmatics of the genre all require a correction, and all these
considerations support the (paleographically easy) emendation merrou. Thus the
boys (feared) death, in the corrupt reading of the manuscripts, gives way to his wrong
(imagined or real). This reading reverses more than a century of passive acceptance of
an unacceptable mistake.
In textual criticism the basic critical operations cannot function in a vacuum. In
rhymed strophic poetry with external responsion (where the shape of all strophes must

eHumanista: Volume 22, 2012

Rip Cohen

23

correspond; Cohen 2010d), the reading of the manuscripts can be checked against
strophic form, meter and rhyme. And any text must be checked for grammar and
sense. But we cannot really check meaning without understanding pragmatics (Cohen
2010a).
Here, in righting the wronged text, we have discovered in this song of Avoin more
than a rhyme. We have found one more instance of erotic wronging that fits into a
widespread phenomenon in the pragmatics of the genre, where the amigo often
betrays, or is thought to betray, his amiga by tarrying elsewhere with another girl.
The pragmatics of the cantigas damigo had long been neglected and only recently
has become a methodological concern (for a theoretical introduction, see Cohen 2011,
95-102). Maybe the speech-actions (Bing and Cohen, 19-21) of a nubile girl, her
mother, girlfriend and boyfriend, have not seemed important enough to warrant study,
much less to develop methods of analysis. Editors and commentators rarely provide
more than vague and often inaccurate descriptions of what happens in any given
text. Yet this corpus of 500 female-voiced love songs provides an ideal laboratory for
the study of action.
Accurate descriptions of kinds of speech-action can be conveniently conceived of
as scripts whose general form can be notated as 1 2 { , + } (Parkinson
and Cohen, 37-39; Cohen 2010a; 2011, 98-99). This notation identifies speaker and
addressee (P1 and P2) and describes background and new information (x, y + z)
leading to () a present action or emotion (A). A grammar of scripts, still under
construction, will be as useful for the textual critic as historical grammar, meter or
rhyme. The script of Avoin 1 would be:17
{

The correction merrou in Avoin 1, v. 20, is one example of the utility of pragmatics
as a check for the textual critic. To make full use of this check we need a complete
description of the actions represented in this genre (Cohen 2011, 135-37). Such a
description will not be easy to construct, but neither is a manual of historical
morphology, phonology or syntax. They are all tools that we cannot do without.
Philology makes use of, and contributes to, many fields. One of the most
fundamental, always presupposed but nearly never mentioned, is epistemology (on which
see Wittgenstein 1979). When we say we know what a text means, or how to identify
and, with knowledge and skill, correct a corrupt text, we must be able to say how we
know, or at least to explain how we think we know. And we can do that only if we have
reliable methods. A grammar of scripts is and must become accepted as one of the
basic methods needed to edit and interpret the cantigas damigo.

17

G = girl; = no identified addressee. Hence G means that the girl speaks to no addresse (or to an
unidentified one).

eHumanista: Volume 22, 2012

Rip Cohen

24

Manuscripts and Works Cited


B = Biblioteca Nacional (Lisbon), cod. 10991.
V = Biblioteca Apostolica Vaticana (Rome), cod. lat. 4803.
Bell, Aubrey F. G, ed. The Eleven Songs of Joan Zorro. Modern Language Review
15 (1920): 58-64.
Bing, Peter, and Rip Cohen. Games of Venus: An Anthology of Greek and Roman
Erotic Verse from Sappho to Ovid. New York and London: Routledge, 1991.
Braga, Theophilo, ed. Cancioneiro portuguez da Vaticana. Edio critica restituida
sobre o texto diplomatico de Halle, acompanhada de um glossario e de uma
introduco sobre os trovadores e cancioneiros portuguezes. Lisbon: Imprensa
Nacional, 1878.
Brea, Mercedes, coord. Lrica Profana Galego-Portuguesa: Corpus completo das
cantigas medievais (con estudio biogrfico, anlise retrica e bibliografa
especfica). 2 vols. Santiago de Compostela: Centro Ramon Pieiro/Xunta de
Galicia, 1996.
Cohen, Rip, ed. 500 Cantigas dAmigo. Porto: Campo das Letras, 2003. http://jhir.
library.jhu.edu/handle/1774.2/33843.
---. Girl in the Dawn: Textual Criticism and Poetics. Portuguese Studies 22.1
(2006): 173-87.
---. Technical Virtuosity in the Cantigas dAmigo. Floema: Caderno de Teoria e
Histria Literria 5 (2009a): 125-44.
---, ed. Three Early Galician-Portuguese Poets: Airas Moniz dAsme, Diego Moniz,
OsoirAnes. A Critical Edition. Revista Galega de Filoloxia 11 (2009b): 1159.
---. Pragmatics and Textual Criticism in the Cantigas dAmigo. In Maria Arbor
Aldea & Antonio F. Guiadanes eds. Estudos de edicin crtica e lrica galegoportuguesa. Universidade de Santiago de Compostela, 2010a (=Verba,
Anuario Galego de Filoloxia, Anexo 67). 25-42.
---. The Cantigas dAmigo: An English Translation. Baltimore: JScholarship, The
Johns Hopkins University, 2010b. http://jhir.library.jhu.edu/handle/1774.2/
33843.
---. Colometry and Internal Rhyme in Vidal, Judeu d Elvas. Ars Metrica 12
(2010c). http://irodalom.elte.hu/mezura/?q=node/77.
---. Cantar Igual: External Responsion and Textual Criticism in Galician-Portuguese
Lyric. La Cornica 38.2 (2010d): 5-25.
---. The Poetics of Peace: Erotic Reconciliation in the Cantigas dAmigo. La
Cornica 39.2 (2011): 95-143.
---. Erotic Angles on the Cantigas dAmigo. Papers of the Medieval Hispanic Research
Seminar, 68. London: Department of Iberian and Latin American Studies,
Queen Mary, University of London, 2012.

eHumanista: Volume 22, 2012

Rip Cohen

25

---. Hello, Honey: The Pragmatics of Greeting in the Cantigas dAmigo. In Stephen
Parkinson ed. Cantigas United. Papers on the Medieval Galician-Portuguese
Lyric. London: Department of Iberian and Latin American Studies, Queen
Mary, University of London. Forthcoming.
---, & Federico Corriente. Lelia doura revisited. La Cronica, 31.1 (2002): 19-40.
---, & Stephen Parkinson. The Galician-Portuguese Lyric. In Stephen Parkinson,
Cludia Pazos Alonso & T. F. Earle eds. Companion to Portuguese Literature.
Warminster: Tamesis, 2009. 25-44.
Correia, ngela. O refram nos cancioneiros Galego-Portugueses (Escrita e
tipologia). (Masters Thesis, Universidade de Lisboa [I: Dissertao; II:
Transcrio; III: Repertrio - Lista por tipos; IV: Repertrio - Lista por
autores]). 1992. 4 vols.
Cunha, Celso Ferreira da ed. O cancioneiro de Joan Zorro. Aspectos lingsticos.
Texto crtico/Glossrio. Rio de Janeiro: [Imprensa Nacional], 1949.
---. Cancioneiros dos Trovadores do Mar. In Elsa Gonalves ed. Lisbon: Imprensa
Nacional-Casa de Moeda, 1999 [contains Cunha 1949].
CSM = Walter Mettmann ed. Afonso X, O Sbio. Cantigas de Santa Maria. Coimbra:
Por Ordem da Universidade, 195972. 4 vols. (rpt. Vigo: Edins Xerais de
Galicia, 1981. 2 vols.).
Ferreira, Maria do Rosrio. guas Doces, guas Salgadas. Da funcionalidade dos
motivos aquticos nas Cantigas de Amigo. Porto: Granito, 1999.
Gonalves, Elsa. Tradio manuscrita da poesia lrica. In Giulia Lanciani &
Giuseppe Tavani, orgs. Dicionrio da Literatura Medieval Galega e
Portuguesa. Lisbon: Caminho, 1993. 627-32.
Housman, A. E. The Application of Thought to Textual Criticism. Proceedings of
the Classical Association 18 (1922): 67-84.
Lang, Henry R., ed. Das Liederbuch des Knigs Denis von Portugal. Zum ersten mal
vollstndig herausgegeben und mit Einleitung, Anmerkungen und Glossar
versehen. Halle a.S.: Max Niemeyer, 1894 (rpt. Hildesheim and New York:
Georg Olms Verlag, 1972).
---. In Lnia Mrcia Mongelli & Yara Frateschi Vieira orgs. Cancioneiro dEl Rei
Dom Denis e Estudos Dispersos. Niteri/Rio de Janeiro: Xunta da Galicia/
EdUFF, 2010.
Lapa, Manuel Rodrigues, ed. Cantigas descarnho e de mal dizer dos cancioneiros
medievais galego-portugueses. Vigo: Editorial Galaxia, 1970.
Lorenzo Gradn, Pilar. El dobre gallego-portugus o la esttica de la simetria. Vox
Romanica (1997) 56: 212-41.
---, ed. Don Afonso Lopez de Baian. Alessandria: Edizioni dellOrso, 2008.
Machado, Elza Pacheco, & Jos Pedro Machado, eds. Cancioneiro da Biblioteca
Nacional, Antigo Colocci-Brancuti. 8 vols. Lisbon: Edio da Revista de
Portugal, 1949-64.

eHumanista: Volume 22, 2012

Rip Cohen

26

Michalis de Vasconcellos, Carolina, ed. Cancioneiro da Ajuda. Halle a. S.: Max


Niemeyer, 1904. 2 vols. (rpt. with Glossrio [= Michalis 1920], Lisbon:
Imprensa Nacional-Casa de Moeda, 1990.)
---. Glossrio do Cancioneiro da Ajuda. Revista Lusitana 23 (1920): 1-95.
Monaci, Ernesto, ed. Il canzoniere portoghese della Biblioteca Vaticana (messo a
stampa, con una prefazione con facsimili e con altre illustrazioni). Halle a.S.:
Max Niemeyer, 1875.
Nunes, Jos Joaquim, ed. Cantigas damigo dos trovadores Galego-Portugueses.
(Edio crtica acompanhada de introduo, comentrio, variantes, e glossrio).
Coimbra: Universidade, 1926-28. 3 vols. (rpt. Lisbon: Centro do Livro
Brasileiro, 1973.).
Parkinson, Stephen. False Refrains in the Cantigas de Santa Maria. Portuguese
Studies 3 (1987): 22-55.
Tavani, Giuseppe. Repertorio metrico della lirica galego-portoghese. Rome: Edizioni
dellAteneo, 1967.
Wittgenstein, Ludwig. G. E. M. Anscombe & G. H. von Wright eds. Denis Paul & G.
E. M. Anscombe trans. On Certainty/ber Gewissheit. Oxford: Basil
Blackwell, 1979.
---. G. E. M. Anscombe ed. Linda L. McAlister & Margarete Schttle trans. Remarks
on Colour/Bemerkungen ber die Farben. Oxford: Basil Blackwell, 1990.

eHumanista: Volume 22, 2012

Vous aimerez peut-être aussi