KSIEGA WYJSCIA

I. UWOLNIENIE Z EGIPTU
1. IZRAEL W EGIPCIE
Pomyslnosc Hebrajczykow w Egipcie
Dz 7,14-17;
Rdz 46,1-27

Rdz 46,27;
Pwt 10,22
Rdz 50,26
Ps 105,24;
Dz 13,17

Oto imiona synow Izraela, ktorzy razem

z Jakubem przybyli do Egiptu. Kazdy zas
przyszed ze swoja rodzina: 2 Ruben, Symeon,
Lewi, Juda; 3 Issachar, Zabulon i Beniamin;
4
Dan, Neftali, Gad i Aser. 5 Byo zas wszystkich potomkow Jakuba siedemdziesiat osob,
Jozef zas juz by w Egipcie. 6 Potem umar
Jozef i wszyscy jego bracia, i cae to pokolenie. 7 A synowie Izraela rozradzali sie, pomnazali, poteznieli i umacniali sie coraz bardziej, tak ze cay kraj sie nimi napeni.
1

Ucisk Hebrajczykow
Dz 7,18-19

Ps 105,25

Rdz 47,11

uciskano, tym bardziej sie rozmnaza i rozrasta, co jeszcze potegowao wstret do Izraelitow. 13 Egipcjanie bezwzglednie zmuszali synow Izraela do ciezkich prac 14 i uprzykrzali
im zycie uciazliwa praca przy glinie i cegle
oraz roznymi pracami w polu. Do tych
wszystkich prac przymuszano ich bezwzglednie.
15
Potem do pooznych u kobiet hebrajskich,
z ktorych jedna nazywaa sie Szifra, a druga
Pua, powiedzia krol egipski 16 te sowa: Jesli
bedziecie przy porodach kobiet hebrajskich,
to patrzcie na pec noworodka. Jesli bedzie
chopiec, to winnyscie go zabic, a jesli dziewczynka, to zostawcie ja przy zyciu. 17 Lecz
poozne bay sie Boga i nie wykonay rozkazu
krola egipskiego, pozostawiajac przy zyciu
chopcow. 18 I wezwa krol egipski poozne,
mowiac do nich: Czemu tak czynicie i czemu
pozostawiacie chopcow przy zyciu? 19 One
odpowiedziay faraonowi: Kobiety hebrajskie nie sa podobne do Egipcjanek; sa zdrowe, totez rodza wczesniej, zanim przybedzie
do nich poozna. 20 Bog dobrze czyni pooznym, a lud stawa sie coraz liczniejszy i potezniejszy. 21 Poniewaz poozne bay sie Boga,

8
Lecz rzady w Egipcie obja nowy krol,
ktory nie zna Jozefa. 9 I rzek do swego
ludu: Oto lud Izraelitow jest liczniejszy i potezniejszy od nas. 10 Roztropnie przeciw niemu wystapmy, azeby sie przesta rozmnazac.
W przypadku bowiem wojny mogby sie
poaczyc z naszymi wrogami i walczyc przeciw nam, aby wyjsc z tego kraju. 11 Ustanowiono nad nim przeozonych robot przymusowych, aby go uciskali ciezkimi pracami.
jako ucisk nie do zniesienia: zrozumiae, ze
Budowano wowczas dla faraona miasta na goriami
pragneli powrocic do wolnego zycia na pustyni, zro12
skady: Pitom i Ramses. Ale im bardziej go zumiae tez, ze Egipcjanie uznali te ich zamiary za

1,1-22 Po w. 1-5, nalezacych do ramy, w jaka ujeli

Piecioksiag autorzy kapanscy, reszta rozdz. 1 jest
przypisywana tradycjom jahwistycznej (w. 6-14)
i elohistycznej (w. 15n). Autor swiety zachowuje
z zycia grup izraelskich podczas ich pobytu w Egipcie wspomnienie tylko tego, co dotyczy historii religijnej, ktora chce przedstawic: wzrost liczebnosci
rodzin pochodzacych od Jakuba i ucisk egipski, ktorego opis jest przygotowaniem opowiesci o Wyjsciu
i o przymierzu na Synaju. O miejscu tych wydarzen
w historii ogolnej zob. Wstep s. 9.
1,5 W grec. mowa o siedemdziesieciu pieciu osobach'' (por. Rdz 46,27+) i wyrazenie Jozef by
w Egipcie'' znajduje sie na poczatku wiersza.
1,11 Wedug wszelkiego prawdopodobienstwa
w Egipcie nie znano regularnej organizacji robot
przymusowych. Robotnikow do wielkich prac publicznych rekrutowano sposrod jencow wojennych
i niewolnikow przywiazanych do dobr krolewskich
(por. analogiczna sytuacje w Izraelu, 2 Sm 12,31).
Izraelici odczuli zrownanie ich z tymi nizszymi kate-

rewolte niewolnikow.
Faraon'', par`oh, to transkrypcja egipskiego Per-aa, wielki Dom''. Jest to forma protokolarna na
oznaczenie paacu, dworu, a od XVIII dynastii samej osoby krola. Faraon'' w BJ tu jako imie wasne.
Ramses. Nazwa rezydencji faraona Ramzesa II
w delcie, identyfikowana z Tanis lub z Kantir. Cay
w. 11 dotyczy Ramzesa II (1290-1224) jako faraona
ciemiezcy, co pozwala na przyblizone okreslenie
daty Wyjscia.
1,14 Historia ucisku bedzie kontynuowana w 5,623. W wierszach, ktore teraz nastepuja (elohistycznych), srodki zmierzajace do zabijania niemowlat
pci meskiej nie sa zgodne z potrzebami pracy niewolniczej, ale przygotowuja historie narodzin Mojzesza.
1,16 na pec noworodka. BJ: na dwa kamienie,
za tekstem hebr. Chodzi prawdopodobnie o krzeso,
na ktorym siadaa kobieta w czasie porodu (moze
w ten sposob okreslano pec noworodka?). Tumaczenie syr.: dwa kolana. W grec. szeroka interpretacja: wtedy, gdy sa w trakcie rodzenia.

Pwt 11,10

1, 22 2, 19

KSIEGA WYJSCIA

rowniez i im zapewni On potomstwo. 22 Faraon wyda wtedy rozkaz caemu swojemu

ludowi: Wszystkich nowo narodzonych
chopcow wyrzucajcie do rzeki, a kazda dziewczynke pozostawiajcie przy zyciu.
2. MODOSC I POWOANIE MOJZESZA
Narodziny Mojzesza

Wj 6,20
Dz 7,20 n;
Hbr 11,23

Dz 7,21

Hbr 11,2427

Pewien czowiek z pokolenia Lewiego

przyszed, aby wziac za zone jedna z kobiet z tegoz pokolenia. 2 Kobieta ta poczea
i urodzia syna, a widzac, ze jest piekny,
ukrywaa go przez trzy miesiace. 3 A nie
mogac ukrywac go duzej, wziea skrzynke
z papirusu, powleka ja zywica i smoa i wozywszy w nia dziecko, umiescia w sitowiu na
brzegu rzeki. 4 Siostra zas jego staa z dala,
aby widziec, co sie z nim stanie.
5
A corka faraona zesza ku rzece, aby sie
wykapac, jej zas suzace przechadzay sie nad
brzegiem rzeki. Gdy spostrzega skrzynke
posrod sitowia, posaa suzaca, aby ja przyniosa. 6 A otworzywszy ja, zobaczya dziecko:
by to paczacy chopczyk. Ulitowaa sie nad
nim, mowiac: Jest on sposrod dzieci Hebrajczykow. 7 Jego siostra rzeka wtedy do corki
faraona: Czy mam pojsc zawoac ci karmicielke sposrod kobiet Hebrajczykow, ktora
by wykarmia ci to dziecko? 8 Idz powiedziaa jej corka faraona. Posza wowczas
dziewczyna i zawoaa matke dziecka. 9 Corka
faraona tak jej powiedziaa: Wez to dziecko
i wykarm je dla mnie, a ja dam ci za to
zapate. Wowczas kobieta zabraa dziecko
i wykarmia je. 10 Gdy chopiec podros, zaprowadzia go do corki faraona, i by dla niej
jak syn. Daa mu imie Mojzesz, mowiac: Bo
wydobyam go z wody.
1

Ucieczka Mojzesza do Madianu

W tym czasie, kiedy Mojzesz doros, poszed odwiedzic swych rodakow i zobaczy,
11

1,22 do rzeki. W penym tego sowa znaczeniu

w Egipcie Nil, ale uzywane takze na okreslenie
jednej albo drugiej z jego gownych odnog.
2,1-10 Przypisywane tradycji jahwistyczno-elohistycznej albo tylko elohistycznej.
2,10 Etymologia ludowa imienia Mojzesz (hebr.
moszeh) na podstawie czasownika maszah, wyciagac, corka faraona jednak nie znaa hebr. W istocie
imie jest egipskie, znane w formie skroconej, moses,
albo w penej, np. Tutmoses, bog Tot sie narodzi. Historia wyciagniecia Mojzesza z wody zostaa porownana do legend o dziecinstwie pewnych
sawnych osobistosci, szczegolnie Sargona z Akadu,
krola Mezopotamii w trzecim tysiacleciu, ktorego
matka powierzya rzece w koszyku trzcinowym.
2,11-22 Te wiersze (albo, wedug niektorych, tylko 15-22) pochodza z tradycji jahwistycznej. Ma-

72

jak ciezko pracuja. Ujrza tez Egipcjanina

bijacego pewnego Hebrajczyka, jego rodaka.
12
Rozejrza sie wiec na wszystkie strony,
a widzac, ze nie ma nikogo, zabi Egipcjanina
i ukry go w piasku. 13 Wyszed znowu nazajutrz, a oto dwaj Hebrajczycy kocili sie ze
soba. I rzek do winowajcy: Czemu bijesz
swego rodaka? 14 A ten mu odpowiedzia:
Ktoz cie ustanowi naszym przeozonym
i rozjemca? Czy chcesz mnie zabic, jak zabies
Egipcjanina? Przelak sie Mojzesz i pomysla: Z caa pewnoscia sprawa wysza na
jaw. 15 Takze faraon usysza o tym i usiowa
zabic Mojzesza. Uciek wiec Mojzesz przed
faraonem i uda sie do kraju Madian; i zatrzyma sie tam przy studni.
16
A kapan Madianitow mia siedem corek.
Przyszy one, naczerpay wody i napeniy
koryta, aby napoic owce swego ojca. 17 Ale
nadeszli pasterze i odpedzili je. Mojzesz wtedy powsta, wzia je w obrone i napoi ich
owce. 18 A gdy wrociy do Reuela, ojca swego,
zapyta je: Dlaczego wracacie dzis tak wczesnie? 19 Odpowiedziay: Egipcjanin obroni
dian najczesciej sie sytuuje w Arabii, na poudnie
od Edomu, a na wschod od zatoki Akaba; w folklorze arabskim zachowao sie wspomnienie pobytu
Mojzesza w tej okolicy, jednak lokalizacja ta jest
pozna, a pewna liczba tekstow pokazuje Madianitow jako wielkich nomadow, wedrujacych po szlakach Palestyny (Rdz 37,28.36) albo powyspu Synaj
(Lb 10,29-32), robiacych wypady do Moabu (Rdz
36,35; por. takze Lb 22,4.7; 25,6.18; 31,1-9; Joz
13,21). Gedeon odniesie nad nimi zwyciestwo
w centralnej Palestynie (Sdz 68; por. Iz 9,3;
10,26). Bardziej precyzyjna wskazowke co do ich terytoriow podano w 1 Krl 11,18: pewien ksiaze
edomski uciekajac do Egiptu przechodzi najpierw
przez Madian, a pozniej przez Paran (poudnie Negebu, miedzy Kadesz i Egiptem). Madian, gdzie
Bog objawi sie Mojzeszowi, nalezaoby wiec
umiejscawiac na powyspie Synaj, na wschod od
pustyni Paran, a nie w Arabii.
2,11 Tekst nic nie mowi o wyksztaceniu Mojzesza: w 11,3 powiedziano po prostu, ze sta sie on
wielka osobistoscia, a w Dz 7,22 ze zosta wyksztacony we wszystkich naukach egipskich. Jozef
Flawiusz i Filon dodadza do tego pewne legendarne
szczegoy.
2,15 uda sie. Tak grec. i syr. Tekst hebr.: zamieszka.
2,16 kapan Madianitow. Por. 18,1+.
2,18 Nie ma zgodnosci w tekstach co do imienia
i osoby tescia Mojzesza. Tutaj mamy Reuela, kapana madianickiego; w 3,1; 4,18; 18,1 nosi on imie Jetro; w Lb 10,29 mowa o Chobabie, synu Reuela,
Madianicie, a w Sdz 1,16; 4,11 o Chobabie Kenicie. Mozna w tym wierszu pominac wzmianke
o Reuelu jako drugorzedna, natomiast w Lb 10,29
widziec probe zharmonizowania dwoch tradycji dotyczacych kenickiego i madianickiego mazenstwa
Mojzesza. W istocie one obie sa zbiezne ze soba
i nie ma potrzeby ich uzgadniac. Pierwsza, jahwis-

Dz 7,35

Dz 7,29

Rdz 24,11n;
Rdz 29,2n

KSIEGA WYJSCIA

73

Wj 18,3

nas przed pasterzami i naczerpa tez wody dla

nas, i napoi nasze owce. 20 Rzek wowczas
do corek: A gdzie on jest, czemu pozostawiyscie tego czowieka? Zawoajcie go, aby
pozywi sie chlebem. 21 Mojzesz zgodzi sie
zamieszkac u tego czowieka, a ten da mu
Sefore, corke swa, za zone. 22 I urodzia mu
syna, a on da mu imie Gerszom, bo mowi:
Jestem cudzoziemcem w obcej ziemi.
POWOANIE MOJZESZA
Bog pamieta o Izraelu
23
W tym dugim czasie umar krol egipski;
Izraelici narzekali na swoja ciezka prace
i jeczeli, a narzekanie na ciezka prace dochodzio do Boga. 24 I wysucha Bog ich jeku,
pamieta bowiem o swoim przymierzu z Abrahamem, Izaakiem i Jakubem. 25 Wejrza Bog
na Izraelitow i zrozumia ich.

Wj 6,2-13;
Wj 6,28-7,7;
Dz 7,30-35;
Dz 13,17
Wj 19,1+
Rdz 16,7+;
Pwt 33,16

Joz 5,15;
Rdz 28,16-17

Ponacy krzew

2, 19 3, 15

zawoa < Bog do > niego ze srodka krzewu:

Mojzeszu, Mojzeszu! On zas odpowiedzia:
Oto jestem. 5 Rzek mu [Bog]: Nie zblizaj
sie tu! Zdejmij sanday z nog, gdyz miejsce,
na ktorym stoisz, jest ziemia swieta. 6 Powiedzia jeszcze Pan: Jestem Bogiem ojca twego, Bogiem Abrahama, Bogiem Izaaka i Bogiem Jakuba. Mojzesz zasoni twarz, ba sie
bowiem zwrocic oczy na Boga.

2,23-25 Tradycja kapanska.

2,25 BJ: Bog spojrza na Izraelitow i Bog pozna, za tekstem hebr. Koniec zdania jest urwany.
3,1 4,31 Ta pierwsza opowiesc o powoaniu Mojzesza zawiera wzajemnie powiazane elementy jahwistyczne (w. 1-5 i 16-20 teofania i misja Mojzesza) a takze elohistyczne (w. 6 i 9-15 objawienia
imienia Bozego). Druga, kapanska, opowiesc o objawieniu imienia Bozego oraz powoaniu Mojzesza,
tym razem w Egipcie, pojawi sie w 6,2-13 i 6,28
7,7.
3,1 Horeb to nazwa gory Synaj w oprawie historycznej Pwt oraz w redakcji deuteronomistycznej
Krl. Tutaj jest ona glosa, podobnie jak w 17,6.
3,2 Anio Panski. Sam Bog w postaci, w jakiej sie
objawia ludziom. Por. Rdz 16,7+.

Mt 22,32p;
Wj 33,20+

Misja Mojzesza
7
Pan mowi: Dosyc napatrzyem sie na
udreke ludu mego w Egipcie i nasuchaem
sie narzekan jego na ciemiezcow, znam wiec
jego uciemiezenie. 8 Zstapiem, aby go wyrwac z rak Egiptu i wyprowadzic z tej ziemi
do ziemi zyznej i przestronnej, do ziemi,
ktora opywa w mleko i miod, na miejsce
Kananejczyka, Chittyty, Amoryty, Peryzzyty,
Chiwwity i Jebusyty. 9 Teraz oto doszo do
Mnie woanie Izraelitow, bo tez naocznie
przekonaem sie o cierpieniach, jakie im
zadaja Egipcjanie: 10 Idz przeto teraz, oto
posyam cie do faraona, i wyprowadz moj
lud, Izraelitow, z Egiptu. 11 A Mojzesz odrzek Bogu: Kimze jestem, bym mia isc do
faraona i wyprowadzic Izraelitow z Egiptu?
12
A On powiedzia: Ja bede z toba. Znakiem
zas dla ciebie, ze Ja cie posaem, bedzie to, iz
po wyprowadzeniu tego ludu z Egiptu oddacie czesc Bogu na tej gorze.

Gdy Mojzesz pasa owce swego tescia

imieniem Jetro, kapana Madianitow, zaprowadzi owce w gab pustyni i doszed do
Gory Bozej Horeb. 2 Wtedy ukaza mu sie
Anio Panski w pomieniu ognia, ze srodka
krzewu. [Mojzesz] widzia, jak krzew pona
ogniem, a nie spona od niego. 3 Wtedy
Mojzesz powiedzia do siebie: Podejde,
zeby sie przyjrzec temu niezwykemu zjawisku. Dlaczego krzew sie nie spala? 4 Gdy zas
Pan ujrza, ze podchodzi, by sie przyjrzec, Objawienie imienia Boga
13
Mojzesz zas rzek Bogu: Oto pojde do
Izraelito
w i powiem im: Bog ojcow naszych
tyczna i pochodzaca z Palestyny poudniowej, odzwierciedla istnienie przyjaznych wiezow miedzy posa mnie do was. Lecz gdy oni mnie
Juda a Kenitami, zachowujac oczywiscie pamiec zapytaja, jakie jest Jego imie, coz im mam
mazenstwa Mojzesza z jakas cudzoziemka. Druga, powiedziec? 14 Odpowiedzia Bog Mojzeszo RY JESTEM. I doda:
elohistyczna i scisle zwiazana z Wyjsciem z Egiptu, wi: JESTEM, KTO
nalezy uznac za historyczna.
Tak powiesz synom Izraela: JESTEM posa
2,22 Gerszom. Etymologia ludowa, w ktorej namnie do was. 15 Mowi dalej Bog do Mojzewiazano tylko do pierwszej sylaby: ger, obcy rezysza: Tak powiesz Izraelitom: PAN, Bog
dent.
W Wulgacie dodano (wedug 18,4): Urodzia ojcow waszych, Bog Abrahama, Bog Izaaka
drugiego syna, ktorego nazwa Eliezer, gdyz mowi: i Bog Jakuba posa mnie do was. To jest imie
Bog mego ojca jest mi pomoca, On mnie uwolni moje na wieki i to jest moje zawoanie na
z reki faraona.
najdalsze pokolenia.
1

Kp 17,1+;
Wj 19,12+

3,6 Bog jest do tego stopnia transcendentny, ze

zadne stworzenie nie moze Go zobaczyc i pozostac
przy zyciu.
3,8 ktora opywa w mleko i miod. Czeste w Piecioksiegu okreslenie Ziemi Obiecanej.
3,12 Znakiem moze byc to, co zostao powiedziane w drugiej czesci wiersza, albo chodzi o jakis
znak w rodzaju opisanych w 4,1-9, ktore tu pominieto.
3,13-15 Tradycja jahwistyczna aczy kult Jahwe
z poczatkami ludzkosci (Rdz 4,26) i uzywa tego
imienia w caej historii patriarchalnej. Wedug tradycji elohistycznej, do ktorej nalezy ten tekst, zostao ono objawione dopiero Mojzeszowi jako imie

Pwt 7,1+

1 Sm 14,10+;
Dz 7,7

J 17,6.26

J 8,24+;
Iz 42,8+;
Ap 1,4+

3, 16 4, 14

KSIEGA WYJSCIA

Wskazowki dotyczace misji Mojzesza

Idz, a gdy zbierzesz starszych Izraela, powiesz im: Objawi mi sie Pan, Bog ojcow
waszych, Bog Abrahama, Bog Izaaka i Bog
Jakuba i powiedzia: Zajaem sie w peni
wami i tym, co wam uczyniono w Egipcie.
17
Postanowiem wiec wywiesc was z ucisku
w Egipcie i zaprowadzic do ziemi Kananejczyka, Chittyty, Amoryty, Peryzzyty, Chiwwity i Jebusyty, do ziemi opywajacej w mleko
i miod. 18 Oni twych sow usuchaja. I pojdziesz
razem ze starszymi Izraela do krola egipskiego, i powiecie mu: Pan, Bog Hebrajczykow,
nam sie objawi. Pozwol nam odbyc droge
trzech dni przez pustynie, abysmy zozyli
ofiary Panu, Bogu naszemu. 19 Ja zas wiem,
ze krol egipski nie pozwoli wam wyruszyc,
16

Pwt 7,1+

Boga ojcow. Tradycja kapanska (6,2-3) gosi to samo, precyzujac jedynie, ze imie Boga ojcow brzmiao El Szaddaj (por. Rdz 17,1+). Opowiesc ta, bedaca jednym z najwazniejszych miejsc ST, kryje
w sobie dwa problemy: pierwszy, filologiczny, dotyczy etymologii imienia Jahwe; drugi, egzegetyczny i teologiczny ogolnego sensu opowiesci oraz
znaczenia przekazywanego Objawienia. 1o Usiowano wyjasnic imie Jahwe poprzez inne jezyki niz
hebr. albo przywoujac rozmaite rdzenie hebr. Z caa pewnoscia nalezy w nim widziec czasownik byc
w archaicznej postaci. Niektorzy dostrzegaja tu forme przyczynowa tego czasownika: sprawia, by byo, doprowadza do istnienia, jednak o wiele bardziej prawdopodobne, ze mamy tu do czynienia
z prosta forma tematyczna i ze znaczeniem On
jest. 2o Co do interpretacji, sowo to znajduje wyjasnienie w w. 14, ktory jest starym dodatkiem pochodzacym z tej samej tradycji. Toczy sie dyskusja
co do sensu wyjasnienia: 'ehjeh 'aszer 'ehjeh. Bog
mowiac o sobie samym moze uzywac jedynie pierwszej osoby: Ja jestem. Zdanie hebr. mozna tumaczyc dos.: Jestem tym, czym jestem, co oznaczaoby, ze nie chce On objawic swego imienia, z kontekstu jednak wynika, ze chce to uczynic imie,
wedug koncepcji semickiej, ma Go w pewien sposob definiowac. Zdanie hebr. mozna dos. przetumaczyc takze: Jestem tym, ktory jestem, a to
wedug regu skadni hebr. odpowiada zdaniu: Jestem tym, ktory jest, Jestem Istniejacym. Tak
wasnie zrozumieli je tumacze Sept: Ego eimi ho
on. Jedynie Bog prawdziwie istnieje. Znaczy to, ze
jest On transcendentny i pozostaje dla czowieka tajemnica a takze ze dziaa w historii swego ludu
i w historii ludzkosci, w historii, ktora prowadzi ku
znanemu sobie celowi. Ten tekst zawiera w zalazku
cay przyszy rozwoj Objawienia (por. Ap 1,8):
Ktory jest, Ktory by i Ktory przychodzi, / Wszechmogacy.
3,16 Zajaem sie w peni wami. Dos.: Nawiedziem was. W odniesieniu do Boga nawiedzenie zawiera w sobie absolutne prawo wgladu, sadu i sankcji. Jego interwencje w losy jednostek i ludow moga
przyniesc dobrodziejstwa (4,31; Rdz 21,1; 50,24-25;
Ps 65,10; 80,15; Mdr 3,7-13; Jr 29,10; por. k
1,68+) lub kare (1 Sm 15,2; Mdr 14,11; 19,15; Jr
6,15; 23,34; Am 3,2).

74

chyba ze zmuszony sia. 20 Wyciagne przeto

reke i uderze Egipt roznymi cudami, jakich
tam dokonam, a wypusci was.
Ograbienie Egipcjan

Sprawie tez, ze Egipcjanie okaza zyczliwosc

temu ludowi, tak iz nie pojdziecie z niczym,
gdy bedziecie wychodzic. 22 Kazda bowiem
kobieta pozyczy od swojej sasiadki i od pani
domu swego srebrne i zote naczynia oraz
szaty. Naozycie to na synow i corki wasze
i zupicie Egipcjan.
21

Wj 11,2-3;
Wj 12,35-36;
Mdr 10,17

Moc czynienia znakow udzielona Mojzeszowi

1
Na to powiedzia Mojzesz: A jesli nie
uwierza i nie usuchaja sow moich, lecz
powiedza, ze Pan nie ukaza mi sie wcale?
2
Wowczas Pan zapyta go: Co masz w reku?
Odpowiedzia: Laske. 3 Wtedy rozkaza:
Rzuc ja na ziemie. A on rzuci ja na ziemie,
i zamienia sie w weza. Mojzesz zas ucieka
przed nim. 4 Pan powiedzia wtedy do Mojzesza: Wyciagnij reke i chwyc go za ogon.
I wyciagna reke, i uchwyci go, a sta sie znow
laska w jego reku. 5 Tak uczyn, aby uwierzyli, ze ukaza sie tobie Pan, Bog ojcow ich,
Bog Abrahama, Bog Izaaka i Bog Jakuba.
6
Ponownie rzek do niego Pan: Woz reke
w zanadrze! I wozy reke w zanadrze, a gdy
ja wyja, bya pokryta tradem [biaym] jak
snieg. 7 I rzek znow: Woz reke w zanadrze!
I wozy ja ponownie w zanadrze, a gdy ja po
chwili wyciagna, bya taka jak reszta ciaa.
8
Tak wiec, jesli nie uwierza i nie przyjma
wymowy pierwszego znaku, uwierza wymowie drugiego znaku. 9 A gdyby nie uwierzyli
nawet tym dwom znakom i nie zwazali na
mowe twoja, wowczas zaczerpniesz wody
z Nilu i wylejesz na sucha ziemie; a woda
zaczerpnieta z Nilu stanie sie krwia na ziemi.

Mt 13,57

Wj 7,8-12

Kp 13,1+

Aaron wyjasnia sowa Mojzesza

10
I rzek Mojzesz do Pana: Wybacz, Panie,
ale ja nie jestem wymowny od wczoraj i przedwczoraj, a nawet od czasu, gdy przemawiasz
do Twego sugi. Ociezae sa usta moje i jezyk
moj zesztywnia. 11 Pan zas odrzek: Kto da
czowiekowi usta? Kto czyni go niemym albo
guchym, widzacym albo niewidomym, czyz
nie Ja, Pan? 12 Przeto idz, a Ja bede przy
ustach twoich i poucze cie, co masz mowic.
13
Lecz Mojzesz rzek: Wybacz, Panie, ale
poslij kogo innego. 14 I rozgniewa sie Pan na
Mojzesza, mowiac: Czyz nie masz brata
Aarona, lewity? Wiem, ze on ma atwosc
przemawiania. Oto teraz wyszed ci na spot-

4,5 Tak uczyn. W BJ pominiete za tekstem hebr.

W. 5, ktory przerywa opowiesc, jest dodatkiem.

Jr 1,6-10

Pwt 18,18;
Mt 10,19-20p
Iz 6,8

75

KSIEGA WYJSCIA

kanie, a gdy cie ujrzy, szczerze sie ucieszy.

bedziesz mowi do niego i wozysz te
sowa w jego usta. Ja zas bede przy ustach
twoich i jego i poucze was, co winniscie
czynic. 16 On zamiast ciebie bedzie mowic do
ludu, on bedzie dla ciebie ustami, a ty bedziesz dla niego jakby Bogiem. 17 A laske te
wez do reki, bo nia masz dokonac znakow.

Wj 7,1-2 15 Ty

Wj 2,18+

Mt 2,20
Wj 4,17

Pwt 1,31;
Pwt 7,6+

Rdz 32,25-33

Rdz 17,10+

Spotkanie z Aaronem

27
Powiedzia Pan do Aarona: Wyjdz naprzeciw Mojzesza na pustynie. Wyszed
wiec, a gdy go spotka w poblizu Gory Bozej,
ucaowa go. 28 Mojzesz opowiedzia Aaronowi o wszystkich sowach Pana, ktory go
posa, oraz o wszystkich znakach, jakie poleci mu wykonac. 29 Poszli wiec Mojzesz i Aaron. A gdy zebrali caa starszyzne Izraelitow,

Powrot Mojzesza do Egiptu

30
powiedzia Aaron wszystko to, co Pan moOpuszczenie Madianu
wi Mojzeszowi, ten zas wykonywa znaki na
18
I odszed Mojzesz, a wrociwszy do swego oczach ludu. 31 I uwierzy lud, gdy usysza, ze
tescia, Jetry, powiedzia mu: Pozwol mi Pan nawiedzi Izraelitow i wejrza na ich
pojsc z powrotem do braci moich, ktorzy sa ucisk. A ukleknawszy, oddali pokon.
w Egipcie, abym zobaczy, czy sa jeszcze przy
zyciu. Jetro powiedzia do Mojzesza: Idz Pierwsza wizyta u faraona
w pokoju.
1
Potem udali sie Mojzesz i Aaron do
19
Pan powiedzia do Mojzesza w Madian:
faraona i powiedzieli mu: Tak mowi
Wracaj do Egiptu, gdyz pomarli wszyscy ci, Pan, Bog Izraela: Wypusc moj lud, aby urzaktorzy czyhali na twoje zycie. 20 Wzia Moj- dzi na pustyni uroczystosc ku mojej czci.
zesz swa zone i synow, wsadzi ich na osa 2 Faraon odpowiedzia: Kimze jest Pan,
i powroci do ziemi egipskiej. Wzia tez abym mia usuchac Jego rozkazu i wypuscic
Mojzesz ze soba laske Boga.
Izraela? Nie znam Pana i nie wypuszcze
21
Pan rzek do Mojzesza: Gdy bedziesz Izraela. 3 Rzekli: Bog Hebrajczykow nam
powraca do Egiptu, pamietaj o wadzy czy- sie ukaza. Pozwol przeto nam isc trzy dni
nienia wszelkich cudow, jaka ci daem do drogi na pustynie i zozyc ofiare Panu, Bogu
reki, i okaz ja przed faraonem. Ja zas uczynie naszemu, by nas nie nawiedzi zaraza lub
upartym jego serce, tak ze nie wypusci ludu. mieczem. 4 Na to odpowiedzia im krol egip22
A wtedy ty powiesz faraonowi: To mowi ski: Dlaczego to, Mojzeszu i Aaronie, chcePan: Synem moim pierworodnym jest Izrael. cie odwiesc lud od pracy? Idzcie co predzej
23
Mowie ci: Wypusc mojego syna, aby Mi do waszych robot. 5 I powiedzia jeszcze
czesc oddawa; bo jesli zwlekac bedziesz z wy- faraon: Oto lud kraju teraz jest liczny, a wy
puszczeniem go, to Ja zabije twego syna odciagacie go od pracy.
pierworodnego.

Obrzezanie syna Mojzesza

Wskazowki dla dozorcow przymusowych robot

W czasie podrozy w miejscu noclegu wyszed Pan naprzeciw Mojzesza i chcia go

zabic. 25 A Sefora wziea ostry kamien i odciea napletek swego syna i dotknea nim nog
Mojzesza, mowiac: Oblubiencem krwi jestes
ty dla mnie. 26 I odstapi od niego [Pan].
Wtedy rzeka: Oblubiencem krwi jestes
przez obrzezanie.

Tego samego dnia taki rozkaz wyda faraon nadzorcom robot ludu i pisarzom: 7 Nie
bedziecie nadal dostarczac ludowi somy do
wyrabiania cegy, jak poprzednio. Odtad
niech sami staraja sie o some. 8 Wyznaczycie
zas im te sama ilosc cegie, jaka wyrabiali
dotad, nic im nie zmniejszajac; poniewaz sa
leniwi, przeto woaja: Pojdzmy zozyc ofiare
naszemu Bogu. 9 Praca tych ludzi musi sie stac

4,17 Bog wrecza Mojzeszowi laske (stad jej nazwa

laska Boga, por. w. 20), ktora bedzie narzedziem
cudow (7,20b; 9,22n; 10,13n; itd.). Por. laske Elizeusza (2 Krl 4,29).
4,20 synow. Tak tekst hebr. W BJ: syna, na zasadzie domysu (por. 2,22 i 4,25).
4,23 W. 21-23 sa pozniejsze. Zapowiadaja one plagi egipskie: w. 21 dziewiec pierwszych plag i spowodowanie zatwardziaosci serca faraona (por.
7,3+), w. 22-23 dziesiata plage (por. 11,1+).
4,24-26 Opowiesc zagadkowa z powodu krotkosci
i braku kontekstu: Mojzesz nie jest nigdzie wymieniony z imienia i nie wiadomo, do kogo odnosza
sie zaimki osobowe. Mozna sie domyslac, ze nieobrzezanie Mojzesza sciaga na niego gniew Bozy, ktory usta, gdy Sefora faktycznie obrzezaa swego sy-

na i niby obrzezaa Mojzesza dotykajac jego narzadow pciowych (jego nog, por. Iz 6,2; 7,20) napletkiem dziecka. Na temat obrzezania por. Rdz
17,10+.
4,31 usysza. Tak tekst hebr. W BJ: ucieszy sie,
za grec.
5,1-23 Rozdzia w caosci jahwistyczny.
5,1 Wzmianka o kulcie swiatecznym sprawowanym na pustyni (por. juz 3,18) bedzie powracac jak
refren w opowiesci o kazdej z dziewieciu pierwszych plag z wyjatkiem trzeciej i szostej (por.
7,16.26; 8,4.16.23; 9,1.13; 10,3.24). Uroczystoscia,
o ktorej tu mowa, jest juz prawdopodobnie Pascha
(por. 12,1+).
5,7 Do gliny dodawano drobno posiekana some,
by surowe cegy miay wieksza spojnosc.

24

Joz 5,2-3+

4, 15 5, 9

Wj 3,1

Wj 3,16
Wj 4,2.9
J 2,11;
Wj 14,31

5, 9 6, 13

KSIEGA WYJSCIA

ciezsza, aby sie nia zajeli, a nie skaniali sie ku

faszywym wiesciom. 10 Wyszli wiec nadzorcy
robot ludu, wraz z pisarzami, i ogosili ludowi:
Tak rozkaza faraon: Nie dostarcze wam
wiecej somy. 11 Sami rozejdzcie sie i zbierajcie
some, gdzie ja mozecie znalezc. Mimo to nic
nie bedzie odjete z nakazanych swiadczen.
12
I rozproszy sie lud po caej ziemi egipskiej,
aby zbierac sciern zamiast somy. 13 Nadzorcy
zas robot przynaglali, mowiac: Winniscie
wykonac w kazdym domu codzienna swa
prace, jak wtedy, gdy somy wam dostarczano. 14 Bito pisarzy sposrod Izraelitow, ktorych nadzorcy robot faraona ustanowili nad
nimi, mowiac: Czemu nie wykonaliscie powinnosci waszej co do cegie ani wczoraj, ani
dzisiaj w tej mierze jak poprzednio?
Skargi pisarzy hebrajskich

Pisarze zas sposrod Izraelitow przybyli do

faraona i narzekali, mowiac: Czemu w ten
sposob postepujesz z twoimi sugami? 16 Nie
daja teraz somy sugom twoim i mowia nam:
Robcie cegy. I oto sudzy twoi sa bici, i wine
przypisuje sie ludowi. 17 Faraon im odpowiedzia: Jestescie bardzo leniwi i dlatego mowicie: Chcemy wyjsc, by zozyc ofiare Panu.
18
Teraz idzcie, ale do pracy! Nie otrzymacie
somy, ale dostarczycie taka sama ilosc cegie. 19 Poozenie pisarzy Izraelitow stao sie
rozpaczliwe z powodu rozkazu: Nie umniejszajcie dziennego wyrobu cegie.
15

Zarzuty ludu. Modlitwa Mojzesza

20
Gdy wychodzili od faraona, spotkali Mojzesza i Aarona, ktorzy na nich czekali. 21 I
powiedzieli do nich: Niechaj wejrzy Pan na
was i osadzi, gdyz naraziliscie nas na niesawe
u faraona i jego dworzan, wkadajac miecz
w ich reke, aby nas zabijali. 22 Wtedy Mojzesz zwroci sie do Pana i powiedzia: Panie,
czemu zezwolies wyrzadzic zo temu ludowi?
Czemu mnie wysaes? 23 Wszak od tej chwili,
gdy poszedem do faraona, by przemawiac
w Twoim imieniu, gorzej sie on obchodzi
z tym ludem, a Ty nic nie czynisz dla wybawienia tego ludu.

Pan rzek wtedy do Mojzesza: Teraz

ujrzysz, co uczynie faraonowi. [Zmuszony] sia wypusci ich, i [zmuszony] sia wypedzi
ich ze swego kraju.
1

5,16 i wine przypisuje sie ludowi. W tekscie hebr.:

i grzech twego ludu, co nie daje zadnego sensu.
W BJ pominiete.

76

Nowa opowiesc o powoaniu Mojzesza

Bog rozmawia z Mojzeszem i powiedzia

mu: Jam jest Pan. 3 Ja ukazaem sie Abrahamowi, Izaakowi i Jakubowi jako Bog
Wszechmogacy, ale imienia mego, Jahwe,
nie objawiem im. 4 Ponadto ustanowiem tez
przymierze moje z nimi, ze im dam kraj
Kanaan, kraj ich wedrowek, gdzie przebywali
jako przybysze. 5 Ja takze usyszaem jek
Izraelitow, ktorych Egipcjanie obciazyli nadmiernie robotami, i wspomniaem na moje
przymierze. 6 Przeto powiedz Izraelitom: Ja
jestem Pan! Uwolnie was od jarzma egipskiego i wybawie was z niewoli, i wyswobodze
was wyciagnietym ramieniem i przez surowe
kary. 7 I wezme sobie was za moj lud, i bede
wam Bogiem, i przekonacie sie, ze Ja, Pan,
Bog wasz, uwolniem was spod jarzma egipskiego. 8 Potem wprowadze was do ziemi,
ktora z reka podniesiona przysiagem dac
Abrahamowi, Izaakowi i Jakubowi. Dam ja
wam na wasnosc. Zaiste, Ja jestem Pan!
9
Mojzesz oznajmi te sowa Izraelitom, ale
nie chcieli ich suchac z powodu udreki ducha
i z powodu ciezkich robot.
10
Pan powiedzia do Mojzesza: 11 Idz i powiedz faraonowi, krolowi egipskiemu, aby
wypusci Izraelitow ze swego kraju. 12 Mojzesz wymawia sie przed Panem, mowiac:
Jesli Izraelici nie chca mnie suchac, jakze
faraon bedzie sucha mnie, ktoremu mowienie sprawia trudnosc?
13
Pan przemowi do Mojzesza i Aarona i da
im rozkaz dla Izraelitow i dla faraona, krola
egipskiego, aby pozwoli wyjsc Izraelitom
z ziemi egipskiej.

=Wj 3,1-4,23

6,2 7,7 Jest to kapanska wersja powoania Mojzesza, paralelna do rozdz. 34. Objawienie imienia
Bozego nastepuje w Egipcie, a imie Jahwe zajmuje
miejsce uzywanego przez patriarchow imienia El
Szaddaj (por. 3,13+). Lud nie chce suchac Mojzesza (por. w. 9 z 4,31), Aaron zas jest jego rzecznikiem tylko wobec faraona (7,1), a nie rowniez wobec ludu (4,10-16).
6,6 wyciagnietym ramieniem. To rownoznaczne
z wyrazeniem mocna reka (6,1). W Pwt oba sformuowania zostana poaczone (por. Pwt 4,34; 5,15;
7,19; 26,8; itd.).
6,7 I wezme sobie was za moj lud, i bede wam Bogiem. Te dwa sformuowania, scisle skorelowane,
wyrazaja nowe relacje Boga z Jego ludem. Jest
w nich zawarta mysl o wybraniu i przymierzu Bozym (zwaszcza Kp 26,12; Pwt 26,17-19; 29,12 oraz
czesto w Jr i Ez).
6,12 mowienie sprawia trudnosc? Dos.: mnie,
(ktory jestem) nieobrzezanych ust.
6,13 dla Izraelitow. Tak tekst hebr. W BJ pominiete za grec.

Rdz 17,1+

Rdz 17,7-8

Rdz 15;
Rdz 24,7

Wj 4,10

77

KSIEGA WYJSCIA

6, 14 7, 13

Rodowod Mojzesza i Aarona

Lb 26,5-14

Rdz 46,11;
Lb 3,17n

Wj 2,1-2;
Lb 26,59

Lb 25,6-13

Wj 6,2-13

Wj 4,16

Wj 4,21;
Ps 135,9

dziesiat lat, Aaron zas osiemdziesiat trzy,

Oto naczelnicy rodow: synowie Rubena, kiedy przemawiali do faraona.
pierworodnego Izraela: Henoch i Pallu, Ches3. PLAGI EGIPSKIE. PASCHA
ron i Karmi; to sa rodziny Rubena. 15 Synowie
Symeona: Jemuel, Jamin, Ohad, Jakin, So- Laska zamieniona w weza
char i Szaul, syn Kananejki; to sa rodziny 8
9
Symeona. 16 Oto imiona synow Lewiego z ich Pan powiedzia do Mojzesza i Aarona: Jes

li
faraon
powie
wam
tak:
Uczyn

cie
cud
na
rodzinami: Gerszon, Kehat i Merari. Lat
zycia Lewiego byo sto trzydziesci siedem. wasza korzysc, wtedy powiedz Aaronowi:
17
Synowie Gerszona: Libni i Szimei, wedug Wez laske i rzuc ja 10przed faraonem, a przeich rodzin. 18 Synowie Kehata: Amram i Ji- mieni sie w weza. Mojzesz i Aaron przyshar, Chebron i Uzzjel. A lat zycia Kehata byli do faraona i uczynili tak, jak nakaza Pan.
byo sto trzydziesci trzy. 19 Synowie Merarie- I rzuci Aaron laske swoja przed faraonem
11
go: Machli i Muszi. Oto rodziny Lewiego i sugami jego, a zamienia sie w weza. Fa

raon
ro

wniez
kaza
przywoac

me
drco

w
i
cza20
wedug ich rodowodow. Amram wzia za
uczynili to
zone ciotke swoja, Jokebed, ktora mu uro- rownikow, a wrozbici egipscy
12
dzia Aarona i Mojzesza. A lat zycia Amrama samo dzieki swym zakleciom. I rzuci kazdy
ze. Jednak
byo sto trzydziesci siedem. 21 Synowie Jisha- z nich laske, a zamieniy sie w we13

Mimo to
laska
Aarona
pokne
a
ich
laski.
22
ra: Korach, Nefeg i Zikri. Synowie Uzzjela:
Miszael, Elsafan i Sitri. 23 Aaron wzia za zone serce faraona pozostao uparte i nie usucha
Elzbiete, corke Aminadaba, siostre Nachszo- ich, jak zapowiedzia Pan.
na, ktora mu urodzia Nadaba, Abihu, Eleazara i Itamara. 24 Synowie Koracha: Assir,
Elkana i Abiasaf. Oto rody Korachitow.
25
Eleazar, syn Aarona, wzia za zone jedna 7,8 11,10 Wyrazenie plagi egipskie uswiecone
z corek Putiela, a ona urodzia mu Pinchasa. duga tradycja, ale odnoszace sie wasciwie tylko
To sa gowy rodow lewickich wedug ich do dziesiatej plagi; o dziewieciu pierwszych mowi
sie jako o cudach i znakach, tak jak znakami
rodzin. 26 Oto Aaron i Mojzesz, do ktorych i cudami sa te, o ktorych w Wj 4 i 7,9. Jak te ostawasnie rzek Pan: Wyprowadzcie synow tnie miay uwierzytelnic Mojzesza wobec Izraelitow
Izraela z Egiptu wedug ich zastepow. 27 To i wobec faraona, tak plagi maja na celu uwierzyoni przemawiali do faraona, krola egipskiego, telnic Jahwe, tzn. zmusic faraona do uznania Jego
by wyprowadzic Izraelitow z Egiptu: oni, mocy. Opowiesc o dziewieciu pierwszych plagach
rozni sie od opowiesci o dziesiatej odmiennym
Mojzesz i Aaron.

14

Podjecie opowiesci o powoaniu Mojzesza

28
Gdy Pan przemawia do Mojzesza w ziemi
egipskiej, 29 powiedzia mu wtedy Pan: Ja
jestem Pan! Powiedz faraonowi, krolowi
egipskiemu, wszystko, co ci powiedziaem.
30
A Mojzesz tak sie tumaczy przed Panem:
Oto mowienie sprawia mi trudnosc. Jakze
wiec faraon zechce mnie suchac?
1
Pan odpowiedzia Mojzeszowi: Ja cie
uczynie jakby Bogiem dla faraona, a Aaron, brat twoj, bedzie twoim prorokiem. 2 Ty
powiesz mu wszystko, co ci rozkaze, a Aaron,
brat twoj, bedzie przemawia do faraona,
azeby wypusci Izraelitow ze swego kraju.
3
Ja zas uczynie nieustepliwym serce faraona
i pomnoze moje znaki i moje cuda w kraju
egipskim. 4 Faraon nie usucha was, totez
wyciagne reke moja nad Egiptem i wywiode
z Egiptu moje zastepy, moj lud, synow Izraela
z posrodka nich, wsrod wielkich kar. 5 I
poznaja Egipcjanie, ze Ja jestem Pan, gdy
wyciagne reke przeciw Egiptowi i wyprowadze z posrodka nich Izraelitow.
6
Mojzesz i Aaron uczynili tak, jak im Pan
nakaza uczynic. 7 Mojzesz liczy sobie osiem-

schematem literackim a takze sownictwem. Opowiesc o dziewiatej pladze konczy sie ostateczna odmowa faraona, ktorego Mojzesz juz wiecej nie zobaczy (10,28-29), pozostaje tylko ucieczka. Ta wersja znajduje kontynuacje w rozdz. 14, gdzie mowa
o sciganiu uciekinierow i o cudzie przejscia przez
morze. Tradycja o Wyjsciu-ucieczce bya poczatkowo niezalezna od tradycji zwiazanej z dziesiata plaga, wedug ktorej Izraelici zostaja wypedzeni z Egiptu (12,31-33; por. 4,21; 6,1; 11,1). Na temat tych
znakow istniay jeszcze inne tradycje (por. Ps
78,43-51; 105,27-36) oprocz przyszych rozwiniec tego watku w Mdr 11,14-20; 1618. Podobnie jak owe
inne prezentacje, rowniez sama opowiesc 7,14
10,29 jest kompozycja literacka. Plagi trzecia i szosta
sa wasciwe tradycji kapanskiej, rozdzielenie pozostaych miedzy tradycje jahwistyczna i elohistyczna nastrecza trudnosci. Nie trzeba sie starac tumaczyc tych cudow przez odwoywanie sie do astronomii czy do nauk przyrodniczych. Jest po prostu tak,
ze opowiesc, na ktora skadaja sie owe cuda, wykorzystuje zjawiska naturalne znane w Egipcie, a nieznane w Palestynie (czerwony Nil, zaby, czarne sirocco), znane i w Egipcie, i w Palestynie (szarancza) czy wreszcie znane w Palestynie, ale wyjatkowe w Egipcie (grad). Prawda tej opowiesci jest jej
intencja sprawic, by na oczach Izraelitow oraz samego faraona zabysa moc Jahwe, ktory wszystko
moze.
7,10 przed... sugami jego. Tzn. wobec jego otoczenia dworzan i dygnitarzy.

Ps 78;
Ps 105;
Mdr 11,14-20;
Mdr 16,18
Wj 4,2n

2 Tm 3,8

7, 14 8, 17
Mdr 11,6-8

KSIEGA WYJSCIA

I. Woda zamieniona w krew

Rzek Pan do Mojzesza: Serce faraona

jest twarde, wzbrania sie wypuscic lud. 15 Idz
do faraona rano, gdy wyjdzie nad wode,
pospiesz mu na spotkanie na brzeg Nilu.
Wez do reki laske, ktora zamienia sie
w weza. 16 Powiedz mu: Pan, Bog Hebrajczykow, posa mnie do ciebie z rozkazem: Wypusc lud moj, by Mi odda czesc na pustyni!
Oto dotad nie posuchaes Mnie. 17 Tak mowi
Pan: Po tym poznasz, ze Ja jestem Panem.
Oto laska, ktora mam w rece, uderze w wody
Nilu, a zamienia sie w krew. 18 Ryby Nilu
wygina, a Nil wydawac bedzie przykra won,
tak ze Egipcjanie nie beda mogli pic wody
z Nilu.
19
Pan powiedzia do Mojzesza: Mow do
Aarona: Wez laske swoja i wyciagnij reke nad
wody Egiptu, nad jego rzeki i nad jego
kanay, i nad jego stawy, i nad wszelkie jego
zbiorowiska wod, a zamienia sie w krew.
I bedzie krew w caej ziemi egipskiej, w naczyniach drewnianych i kamiennych.
20
Mojzesz i Aaron uczynili tak, jak nakaza
Pan. Aaron podnios laske i uderzy nia wody
Nilu na oczach faraona i sug jego. A woda
Nilu zamienia sie w krew. 21 Ryby w Nilu
wyginey, a Nil zacza wydawac przykra won,
tak ze Egipcjanie nie mogli pic wody z Nilu.
Krew bya w caym kraju egipskim. 22 Lecz to
samo uczynili czarownicy egipscy dzieki
swym zakleciom. Uparte wiec pozostao serce
faraona, i nie usucha ich, jak to Pan zapowiedzia.
23
Faraon odwroci sie i poszed do swego
domu, nie biorac sobie tego do serca.
24
Wszyscy Egipcjanie kopali w poblizu Nilu,
szukajac wody do picia, bo nie mogli pic
wody z Nilu. 25 Upyneo siedem dni od chwili,
gdy Pan uderzy w Nil.
14

Ps 78,44;
Ps 105,29;
Ap 16,4-7;
Ap 8,8.11

Ps 78,45;
Ps 105,30;
Ap 16,13

78

nad wody Egiptu, i wyszy zaby, i pokryy

ziemie egipska. 3 Lecz czarownicy uczynili to
samo dzieki swym zakleciom i sprowadzili
zaby na ziemie egipska. 4 Zawoa wiec faraon
Mojzesza i Aarona i rzek: Proscie Pana,
zeby oddali zaby ode mnie i od ludu mego,
a wypuszcze lud, aby zozy ofiare Panu.
5
Odpowiedzia Mojzesz faraonowi: Powiedz
mi, kiedy mam prosic za ciebie, za twoje sugi
i za lud twoj, by Pan oddali zaby od ciebie
i od domow twoich, aby pozostay tylko
w Nilu. 6 Odpowiedzia: Jutro. I rzek Mojzesz: Stanie sie wedug sowa twego, abys
pozna, ze nie ma nikogo takiego jak Pan,
nasz Bog. 7 Zaby odejda od ciebie, od twoich
domow, od twoich sug i od ludu twego
i pozostana jedynie w Nilu. 8 Potem Mojzesz
z Aaronem odeszli od faraona, a Mojzesz
baga Pana o spenienie obietnicy, jaka
w sprawie zab uczyni faraonowi. 9 Pan uczyni wedug prosby Mojzesza. Zaby wyginey
w domach, na polach i na podworzach. 10 Zebrano je w stosy, a ziemia wydawaa przykra
won. 11 Gdy faraon zauwazy, ze ustapi ucisk,
serce jego stao sie twarde: nie usucha
Mojzesza i Aarona, jak to Pan zapowiedzia.
III. Komary

I rzek Pan do Mojzesza: Powiedz Aaronowi: Wyciagnij laske swoja i uderz proch
ziemi, aby zamieni sie w komary na caej
ziemi egipskiej. 13 I uczynili tak: Aaron wyciagna reke swoja i laske i uderzy proch
ziemi. Komary pokryy ziemie i bydo, cay
proch ziemi w kraju egipskim zamieni sie
w komary. 14 Lecz to samo starali sie uczynic
czarownicy dzieki swym zakleciom, by sprowadzic komary, ale tego nie potrafili. Byy
wiec komary na ziemi i na zwierzetach.
15
Wowczas rzekli czarownicy do faraona:
Palec
to Bozy, ale serce faraona pozostao

II. Zaby
uparte i nie usucha ich, jak to Pan zapowie26
Wtedy rzek Pan do Mojzesza: Idz do dzia.
faraona i powiedz mu: To mowi Pan: Wypusc
IV. Baki
lud moj, aby Mi suzy. 27 A jezeli ich nie
16
Rzek Pan do Mojzesza: Wstan rano, by

wypuscisz, to dotkne cay kraj twoj plaga zab.

28
Nil zaroi sie od zab. Wejda do paacu spotkac sie z faraonem, gdy bedzie wychodzi
twego, do sypialni twojej, do oza twego, do nad wode. Powiesz mu: To rzecze Pan: Wydomow sug twoich i ludu twego, jak rowniez pusc lud moj, by Mi suzy. 17 Jezeli nie
do twoich piecow i do dziez twoich. 29 Zaby wypuscisz ludu mego, to Ja zesle muchy na
wslizna sie i do ciebie, i do twego ludu oraz ciebie, na twoje sugi, na lud twoj i na twoje
domy, tak ze zostana napenione muchami
do twoich sug.
1
Pan rzek do Mojzesza: Powiedz Aaronowi: Wyciagnij reke i laske nad rzeki, 8,5 Powiedz mi. Dos.: Uczcij siebie odnosnie do
kanay i stawy i wprowadz zaby do ziemi mnie. Inne tumaczenie, za grec.: Daj mi jasno
egipskiej. 2 Aaron wyciagna reke swoja poznac. BJ: Niech bedzie na twoja korzysc!.
12

7,17 w rece. Chodzi o reke Mojzesza, wykonawcy

postanowien Bozych.

8,13 I uczynili tak. Za tekstem hebr. W BJ pominiete za grec.

8,15 Palec to Bozy. Formua: palec boga, czesta
w egipskich tekstach magiczno-religijnych.

Ps 105,31

k 11,20

Ps 78,45;
Mdr 16,9

KSIEGA WYJSCIA

79

Rdz 47,1n

domy Egipcjan, a nawet ziemia, na ktorej oni

sa. 18 Lecz oddziele w tym dniu ziemie Goszen, ktora zamieszkuje moj lud, a nie bedzie
tam much, abys wiedzia, ze Ja, Pan, rzadze
w caym kraju. 19 I zrobie roznice miedzy
ludem moim a ludem twoim. Jutro ukaze sie
ten znak. 20 I uczyni tak Pan, i sprowadzi
mnostwo much do domu faraona, do domow
sug jego i na caa ziemie egipska. Kraj zosta
zniszczony przez muchy. 21 Zawoa wiec faraon Mojzesza i Aarona i rzek: Mozecie
zozyc ofiare Bogu waszemu, ale w tym kraju. 22 Odpowiedzia Mojzesz: Nie wypada
postepowac w ten sposob, poniewaz obraza
Egipcjan byaby nasza ofiara dla Pana, Boga
naszego, gdybysmy zozyli na ofiare to, co
w oczach Egipcjan jest niedozwolone. Czy nie
ukamienowaliby nas za to? 23 Pojdziemy na
pustynie, o trzy dni drogi, aby zozyc ofiare
Panu, Bogu naszemu, jak nam to przykaza.
24
Odpowiedzia faraon: Ja was wypuszcze na
pustynie, byscie zozyli ofiare Panu, Bogu
waszemu, tylko nie oddalajcie sie zbytnio
i wstawcie sie za mna. 25 Odpowiedzia Mojzesz: Oto ja, gdy wyjde od ciebie, bede prosi
Pana, a jutro muchy oddala sie od faraona, od
sug jego i od ludu jego, tylko niech faraon
nie zwodzi nas wiecej, nie wypuszczajac ludu,
i pozwoli ludowi zozyc ofiare Panu. 26 I
wyszed Mojzesz od faraona, i baga Pana.
27
Pan zas uczyni wedug prosb Mojzesza
i oddali muchy od faraona, od sug jego i od
jego ludu. Nie pozostaa ani jedna. 28 Lecz
i tym razem serce faraona pozostao twarde,
i nie pusci ludu.

wygineo z byda izraelskiego. Jednak serce

faraona byo uparte, i nie pusci ludu.
VI. Wrzody
8
Rzek Pan do Mojzesza i Aarona: Wezcie
penymi garsciami sadzy z pieca i Mojzesz
niech rzuci ja ku niebu na oczach faraona, 9 a
py bedzie sie unosi nad caym krajem egipskim i wywoa u czowieka i u byda w caej
ziemi egipskiej wrzody i pryszcze. 10 Wzieli
wiec sadzy z pieca i staneli przed faraonem,
a Mojzesz rzuci ja ku niebu i powstay wrzody i pryszcze na ludziach i zwierzetach.
11
Czarownicy nie mogli stanac przed Mojzeszem z powodu wrzodow, bo czarownicy
mieli wrzody, tak jak i inni Egipcjanie. 12 Ale
Pan uczyni upartym serce faraona, tak iz nie
usucha ich, jak to zapowiedzia Pan Mojzeszowi.

Rzek Pan do Mojzesza: Idz do faraona

i powiedz mu: Tak powiedzia Pan, Bog
Hebrajczykow: Wypusc moj lud, aby Mi
suzy. 2 Jezeli ich nie wypuscisz, a bedziesz
ich jeszcze zatrzymywa, 3 oto reka Pana porazi bydo twoje na polu, konie, osy, wielbady, woy i owce, i nastanie bardzo wielka
zaraza. 4 Lecz Pan oddzieli bydo Izraelitow
od byda Egipcjan. Z izraelskiego nic nie
wyginie. 5 Pan ustali czas, mowiac: Jutro
uczyni to Pan w tym kraju. 6 I nazajutrz Pan
uczyni to, ze wygineo wszelkie bydo Egipcjan, a z byda Izraelitow nic nie zgineo.
7
Faraon posa na zwiady, i oto nic nie
8,19 I zrobie roznice. Za przekadami starozytnymi. Tekst hebr.: uczynie odkupienie.
8,22 Izraelici-pasterze skadali w ofierze bydo ze
swoich stad. Rytua egipski bardzo sie od tego rozni: na ofiary przeznaczano rosliny, ptactwo, kawaki miesa z rzezni. Co wiecej, baran i kozio byy
dla Egipcjan zwierzetami swietymi.

9,14 na ciebie samego. BJ: przeciwko tobie samemu. Dos.: przeciwko twemu sercu.
9,23 zesa grzmot. Dos.: zesa gosy. Gosem
Jahwe jest grzmot (por. w. 29; 19,19; Ps 18,14;
29,3-9; Hi 37,2).

Ap 16,2

VII. Grad

I rzek Pan do Mojzesza: Wstan rano

i pojdz do faraona, i powiedz mu: To mowi
Pan, Bog Hebrajczykow: Wypusc lud moj,
aby Mi suzy, 14 poniewaz tym razem zesle
wszystkie moje plagi na ciebie samego, na
twoje sugi i na twoj lud, abys pozna, ze nie
ma rownego Mi na caej ziemi. 15 Bo juz teraz
mogbym wyciagnac reke i dotknac ciebie
i lud twoj zaraza, bys zosta usuniety z ziemi.
16
Lecz dlatego zostawiem cie przy zyciu, bys
zobaczy moja sie i by imie moje zostao
rozsawione po caej ziemi. 17 Jesli zabraniasz
jeszcze wyjsc memu ludowi i nie chcesz go
puscic, 18 to jutro o tej porze spuszcze bardzo
wielki grad, jakiego jeszcze w Egipcie nie
byo od dnia jego powstania az dotad. 19 A
teraz poslij po twoje bydo i po wszystko, co
masz na polu, bo kazdy czowiek i kazde
zwierze znajdujace sie na polu, a nie zapedzone do zagrody, wyginie, gdy na nich grad
spadnie. 20 Kto ze sug faraona zlak sie sow
Pana, schroni sugi swoje i bydo do domow,
21
ale kto nie wzia sobie sow Pana do serca,
zostawi sugi swoje i bydo na polu.
22
Pan rzek do Mojzesza: Wyciagnij reke
do nieba, by spad grad na caa ziemie
egipska, na czowieka, na bydo, na wszelka
trawe polna na ziemi egipskiej. 23 I wyciagna
Mojzesz laske swoja do nieba, a Pan zesa
grzmot i grad. Piorun spad na ziemie. Pan

V. Pomor byda

Ps 78,48

8, 17 9, 23

13

Rz 9,17

9, 24 10, 19
Ps 78,47n;
Ps 105,32;
Ap 16,21;
Ap 8,7

Rdz 47,1n

Pwt 10,14;
Ps 24,1

KSIEGA WYJSCIA

spusci rowniez grad na ziemie egipska. 24 I

nasta grad i byskawice z gradem na przemian, tak ogromne, ze nie byo takich na caej
ziemi Egipcjan od czasu, gdy stali sie narodem. 25 I spad grad na caa ziemie egipska, na
wszystko, co byo na polu. Grad zniszczy
ludzi, zwierzeta i wszelka trawe polna oraz
zama kazde drzewo na polu. 26 Tylko w ziemi
Goszen, gdzie byli Izraelici, nie byo gradu.
27
Posa wiec faraon, by zawoano Mojzesza
i Aarona, i rzek do nich: Zgrzeszyem tym
razem. Pan jest sprawiedliwy, a ja i lud moj
jestesmy winni. 28 Bagajcie Pana, aby usta
grzmot potezny i grad, a puszcze was i nie
bede was duzej zatrzymywa. 29 Odpowiedzia mu Mojzesz: Gdy wyjde z miasta, wyciagne donie do Pana. Grzmoty ustana,
a gradu nie bedzie wiecej, bys pozna, ze
ziemia nalezy do Pana. 30 Lecz ja wiem, ze ty
i sudzy twoi nie boicie sie jeszcze Pana
Boga. 31 Len i jeczmien zostay zniszczone,
poniewaz jeczmien mia juz kosy, a len kwiecie. 32 Ale pszenica i orkisz nie pokady sie,
bo sa pozniejsze. 33 Wyszed wiec Mojzesz od
faraona do miasta i wyciagna donie do Pana,
i ustay grzmoty i grad. Takze deszcz juz nie
pada na ziemie. 34 Gdy faraon zobaczy, ze
usta deszcz, grad i grzmot, zacza znowu
grzeszyc i stao sie twarde jego serce i [serca]
sug jego. 35 I pozostao tak uparte serce
faraona, ze nie wypusci Izraelitow, jak to
zapowiedzia Pan przez Mojzesza.
VIII. Szaran cza

10
Wj 12,26;
Wj 13,8;
Pwt 4,9;
Pwt 6,7.20-25;
Joz 4,6n.21n;
Wj 8,6

1
I rzek Pan do Mojzesza: Idz do
faraona, poniewaz uczyniem twardym serce jego i jego sug, abym mog czynic
znaki swoje wsrod nich, 2 i abys opowiada
dzieciom twoim i wnukom, co zdziaaem
w Egipcie. A znaki moje czyniem posrod
nich, aby wiedzieli, ze Ja jestem Pan. 3 Mojzesz i Aaron przybyli do faraona i rzekli do
niego: Tak powiedzia Pan, Bog Hebrajczykow: Dokadze bedziesz zwleka z upokorzeniem sie przede Mna? Wypusc lud moj, aby
Mi suzy. 4 Bo jezeli bedziesz zwleka z wypuszczeniem ludu mego, to sprowadze jutro
szarancze na twoj kraj. 5 Pokryje ona ziemie
tak, ze nie bedzie widac ziemi, i pozre reszte,
ktora zostaa uratowana i pozostaa po gradzie. Zniszczy tez wszelkie drzewa, ktore
rosna na polach waszych. 6 Napeni domy
twoje, domy wszystkich sug twoich i domy
wszystkich Egipcjan, czego nie widzieli ojcowie twoi ani ich praojcowie od dnia, gdy sie

9,24 byskawice z gradem na przemian. Tumaczenie niepewne. Dos.: I by grad i ogien tryskajacy
sposrod gradu. Por. Ez 1,4.

80

pojawili na ziemi, az do dnia dzisiejszego.

Potem odwroci sie [Mojzesz] i wyszed od
faraona. 7 A sudzy faraona rzekli do niego:
Jak dugo jeszcze bedzie ten dla nas sidem?
Wypusc ludzi, aby suzyli Panu, Bogu swemu.
Czy nie rozumiesz, ze ginie Egipt? 8 Sprowadzono z powrotem Mojzesza i Aarona do
faraona, a ten rzek do nich: Idzcie, oddajcie
czesc Panu, Bogu waszemu. Ktorzy to maja
isc? 9 Mojzesz odpowiedzia: Pojdziemy
z naszymi dziecmi i starcami, z synami i corkami, z drobnym i wiekszym naszym bydem;
pojdziemy, bo mamy obchodzic swieto
Pana. 10 Odpowiedzia im: Niech Pan tak
bedzie z wami, jak ja was i dzieci wasze
wypuszcze. Patrzcie, jak ze sa wasze zamiary.
11
Nie tak! Idzcie sami mezczyzni i oddajcie
czesc Panu, jak tegoscie sie domagali. I wypedzono ich sprzed oblicza faraona.
12
Rzek Pan do Mojzesza: Wyciagnij reke
nad ziemie egipska, aby sciagnea szarancza
do ziemi egipskiej i pozara wszelka rosline
ziemi, wszystko, co pozostao po gradzie. 13 I
wyciagna Mojzesz laske swoja nad ziemia
egipska, a Pan sprowadzi wiatr wschodni,
ktory wia przez cay dzien i caa noc. Rano
wiatr wschodni przynios szarancze. 14 Szarancza nadleciaa nad caa ziemie egipska i opuscia sie na cay kraj egipski tak licznie, ze tyle
szaranczy nie byo dotad ani nie bedzie nigdy.
15
I pokrya powierzchnie caej ziemi. I pociemniao na ziemi od takiej ilosci szaranczy.
[Szarancza] pozara wszystka trawe na ziemi
i wszystek owoc na drzewach, ktory pozosta
po gradzie, i nie pozostao nic zielonego na
drzewach i nic z roslinnosci polnej w caej
ziemi egipskiej.
16
Co rychlej kaza faraon zawoac Mojzesza
i Aarona i rzek: Zgrzeszyem przeciwko
Panu, Bogu waszemu, i przeciwko wam. 17 A
teraz, prosze, przebaczcie i tym razem grzech
moj, a bagajcie Pana, Boga waszego, by
oddali ode mnie przynajmniej te smierc.
18
I wyszed [Mojzesz] od faraona, i prosi
Pana. 19 Pan sprowadzi wiatr zachodni, bardzo gwatowny, ktory unios szarancze i wrzuci ja do Morza Czerwonego. W caej ziemi
10,11 sami mezczyzni. Zamiast wymarszu wszystkich (w. 9) faraon, peen nieufnosci, chciaby zatrzymac kobiety z dziecmi jako zakadnikow.
I wypedzono ich. Dos.: wypedzili ich, za grec.
i sam. Tekst hebr.: wypedzi ich.
10,15 I pociemniao na ziemi. Tak tekst hebr.
W BJ: i ziemia zostaa spustoszona, za grec.
W Wulgacie: pustoszac wszystko.
10,19 wiatr zachodni. Dos.: wiatr od morza.
Jest w tym okresleniu punkt widzenia mieszkanca
Palestyny, dla ktorego morze znajduje sie na zachodzie.

Ps 78,46;
Ps 105,34

Ap 9,3n

81

Mdr 17,118,4

Ps 105,28;
Ap 16,10

KSIEGA WYJSCIA

10, 20 12, 2

egipskiej szarancza wyginea doszczetnie. w oczach Egipcjan. Mojzesz takze zazywa

20
Ale Pan uczyni upartym serce faraona, w kraju egipskim wielkiej czci tak u sug
faraona, jak i u ludu.
i nie wypusci [on] Izraelitow.
4
Mojzesz powiedzia: Tak mowi Pan:
IX. Ciemnosci
O ponocy przejde przez Egipt. 5 I pomra
21
I rzek Pan do Mojzesza: Wyciagnij reke wszyscy pierworodni w ziemi egipskiej od
ku niebu, a nastanie ciemnosc w ziemi egip- pierworodnego syna faraona, ktory siedzi na
skiej tak gesta, ze mozna bedzie dotknac swym tronie, az do pierworodnego niewolniciemnosci. 22 Wyciagna Mojzesz reke do cy, ktora jest przy zarnach, i wszystko, co
nieba i nastaa ciemnosc gesta w caej ziemi pierworodne wsrod byda. 6 Wtedy w caej
egipskiej przez trzy dni. 23 Jeden drugiego nie ziemi egipskiej bedzie wielkie narzekanie,
widzia i nikt nie mog wstac ze swego miejsca jakiego nie byo nigdy i jakiego juz nie
przez trzy dni. Ale Izraelici wszyscy mieli bedzie. 7 U Izraelitow nawet pies nie zaszczeswiato w swoich mieszkaniach. 24 Zawoa ka ani na ludzi, ani na bydo, abyscie poznali,
faraon Mojzesza i rzek: Idzcie, oddajcie ze Pan uczyni roznice miedzy Egipcjanami
czesc Panu, tylko owce i bydo wasze zosta- a Izraelitami. 8 Wtedy przyjda wszyscy sudzy
nie. Dzieci wasze rowniez moga isc z wami. twoi do mnie i oddadza mi pokon, i powie25
Odpowiedzia Mojzesz: Ty takze musisz dza: Wyjdz ty i cay lud twoj, ktory idzie za
dac nam do rak zertwy i caopalenia, bysmy toba. I potem wyjde. I ponac gniewem,
mogli ofiarowac je Panu, Bogu naszemu. wyszed od faraona.
26
9
Rowniez stada nasze pojda z nami; nie
Pan rzek do Mojzesza: Nie usucha was

zostanie nawet kopyto, poniewaz z nich wez- faraon, aby liczniejsze sie stay cuda w ziemi
miemy na ofiare Panu, Bogu naszemu; a sami egipskiej. 10 Mojzesz i Aaron dokonali
nie wiemy, z czego zozyc ofiare dla Pana, az wszystkich cudow wobec faraona, lecz Pan
tam przyjdziemy. 27 Pan uczyni upartym uczyni upartym serce faraona, tak iz wzbraserce faraona i nie chcia ich wypuscic. 28 I nia sie wypuscic Izraelitow ze swego kraju.
rzek faraon: Odejdz ode mnie! Strzez sie
i nie zjawiaj sie juz przede mna! Skoro sie Pascha
1
Pan powiedzia do Mojzesza i Aarona
tylko zjawisz przede mna, umrzesz. 29 I rzek
Mojzesz do faraona: Bedzie, jak powiedziaw ziemi egipskiej: 2 Miesiac ten bees. Nie zjawie sie wiecej przed toba.
dzie dla was poczatkiem miesiecy, bedzie

12

Wj 13,11+

Wj 3,21;
Dz 7,22

Zapowiedz smierci pierworodnych

11

1
Pan rzek do Mojzesza: Jeszcze jedna plage zesle na faraona i na Egipt.
Potem wypusci was stad. A wypusci was
cakowicie, nawet was wszystkich stad wypedzi. 2 Oznajmij to ludowi, azeby kazdy mezczyzna u sasiada swego i kazda kobieta
u sasiadki swej wypozyczyli przedmioty srebrne i zote. 3 A Pan wyjedna ludowi aske

11,1 Ostatnie wiersze rozdz. 10 sa zakonczeniem

historii dziewieciu plag, nalezacej do tradycji Wyjscia-ucieczki (por. 7,8+). Tu zaczeta historia dziesiatej plagi przedstawia Wyjscie jako wypedzenie (por.
12,31-33 i juz 4,21; 6,1). Te dwie koncepcje sa nie
do pogodzenia, gdyby miay dotyczyc jednej grupy,
lecz obie mogyby byc prawdziwe w przypadku
dwu roznych grup. Tradycja Wyjscia-ucieczki dotyczy grupy Mojzesza, ktora bedzie scigana przez
Egipcjan i dozna cudu przejscia przez morze. Wyjscie-wypedzenie odnosioby sie do jakiejs grupy
spokrewnionej, wygnanej z Egiptu wczesniej. Mozna dalej sledzic te dwie historie w dwoistosci szlaku,
ktorym po wyjsciu z Egiptu wedrowaa kazda z tych
grup (por. 13,17+). Tradycja dotyczaca grupy Mojzesza jest najwazniejsza i wchonea ona wspomnienia Wyjscia-wypedzenia.
11,2 Zupienie Egipcjan jest motywem drugorzednym, ktory pojawia sie juz w 3,21 i ponownie

w 12,35-36. Jego przypomnienie tutaj wyklucza, by

Egipcjanie mieli za soba swieze doswiadczenie dziewieciu pierwszych plag.
11,5 pierworodne wsrod byda. To zostao tu dodane wedug 12,12, poniewaz podobnie jak pierwszy syn naleza one do pierwocin zarezerwowanych dla bostwa.
11,10 dokonali wszystkich cudow. Chodzi o dziewiec pierwszych plag. W. 9-10 sa redakcyjne.
12,1 13,16 Ta duga perykopa paschalna zawiera
jakies zrodo tradycji jahwistycznej (12,21-23.27b.2939), pewne dodatki w stylu Pwt (12,24-27a; 13,3-16
i byc moze 13,1-2), pewne dodatki pochodzace z redakcji kapanskiej: prawa rytualne i znaczenie Paschy (12,1-20.28.40-51). Z tymi dodatkami mozna
porownac rytuay zawarte w Kp 23,5-8; Lb 28,1625; Pwt 16,1-8. W istocie Pascha i Przasniki to poczatkowo dwa rozne swieta. Te ostatnie byy swietem rolniczym, ktore zaczeto obchodzic nie wczesniej niz w Kanaanie, a poaczono je ze Swietem Paschy dopiero po reformie Jozjasza. Pascha pochodzenia przedizraelskiego bya dorocznym swietem
pasterzy-nomadow, majacym zapewnic pomyslnosc
odnosnie do trzody. Poczatek starej opowiesci
(w. 21), gdzie Pascha sie pojawia bez zadnego wyjasnienia, pozwala przypuszczac, ze bya juz znana.
To wasnie ona jest prawdopodobnie owym swietem Jahwe, ktore za pozwoleniem faraona miano
obchodzic na pustyni (por. 5,1+). Zwiazek Paschy
z dziesiata plaga i Wyjsciem z Egiptu byby zatem
przypadkowy: owo Wyjscie faktycznie nastapio

Wj 34,18;
Kp 23,5-8;
Lb 28,16-25;
Pwt 16,1-8;
Ez 45,21-24;
Mt 26,17np;
k 22,15-16;
1 Kor 5,7

12, 320

Kp 22,19n;
1 P 1,19

KSIEGA WYJSCIA

pierwszym miesiacem roku! 3 Powiedzcie caemu zgromadzeniu Izraela tak: Dziesiatego

dnia tego miesiaca niech sie kazdy postara
o baranka dla rodziny, o baranka dla domu.
4
Jesliby zas rodzina bya za maa do spozycia
baranka, to niech sie postara o niego razem
ze swym sasiadem, ktory mieszka najblizej
jego domu, aby bya odpowiednia liczba
osob. Liczyc je zas bedziecie dla spozycia
baranka wedug tego, co kazdy moze spozyc.
5
Baranek bedzie bez skazy, samiec, jednoroczny; wziac mozecie jagnie albo kozle.
6
Bedziecie go strzec az do czternastego dnia
tego miesiaca, a wtedy zabije go cae zgromadzenie Izraela o zmierzchu. 7 I wezma krew
baranka, i pokropia nia odrzwia i progi domu,
w ktorym beda go spozywac. 8 I tej samej
nocy spozyja mieso pieczone w ogniu, i chleby
przasne beda spozywali z gorzkimi zioami.
9
Nie bedziecie spozywac z niego nic surowego ani ugotowanego w wodzie, lecz upieczone
na ogniu, z gowa, nogami i wnetrznosciami.

w momencie obchodu swieta. Ta zbieznosc czasowa

tumaczy jednak fakt, ze dodatki deuteronomizujace w 12,24-27; 13,3-10 objasniaja Swieto Paschy (i
Przasnikow) jako pamiatke Wyjscia z Egiptu (por.
sama ksiege Pwt w 16,1-3). Tradycja kapanska wiaze cay rytua paschalny z dziesiata plaga oraz
z Wyjsciem z Egiptu (12,11b-14.42). To powiazanie
jest zreszta dawniejsze, gdyz w opowiesci jahwistycznej (12,34+.39) poaczono stary zwyczaj paschalny spozywania przasnego chleba z Wyjsciem
z Egiptu. Tak wiec prastare ryty paschalne, zwiazane z historycznym, decydujacym wydarzeniem powoania Izraela, nabray zupenie nowego znaczenia
religijnego: mianowicie stay sie wyrazem zbawienia, ktorego Bog udzieli swojemu ludowi, jak to
wyjasniaa katecheza towarzyszaca uroczystosci
(12,26-27; 13,8). Pascha zydowska przygotowywaa
w ten sposob Pasche chrzescijanska: Chrystus, Baranek Bozy, zosta zabity w ofierze (krzyz) i jest
spozywany (uczta) w ramach Paschy zydowskiej
(Wielki Tydzien). Przynosi On w ten sposob zbawienie swiatu, a odnowienie mistyczne tego aktu
odkupienia staje sie centrum liturgii chrzescijanskiej, ktora sie krystalizuje woko Eucharystii
ofiary i posiku.
12,2 Pierwszy miesiac wiosny, odpowiadajacy naszemu marcowikwietniowi, w dawnym kalendarzu
nazywa sie Abib (Pwt 16,1), a w kalendarzu pochodzenia babilonskiego, ktory wejdzie w uzycie po
wygnaniu, bedzie sie nazywac Nisan.
12,6 o zmierzchu. Dos.: miedzy dwoma wieczorami, tzn. albo miedzy zachodem sonca a cakowita noca (tak Samarytanie), albo miedzy pozniejszym popoudniem, kiedy sonce zaczyna sie chylic
ku zachodowi, a faktycznym zachodem (tak faryzeusze i Talmud).
12,8 i chleby przasne. Dos.: i przasniki (por.
w. 1+).

82

Nie moze nic pozostac z niego na dzien

nastepny. Cokolwiek zostanie z niego na
nastepny dzien, w ogniu spalicie. 11 Tak zas
spozywac go bedziecie: biodra wasze beda
przepasane, sanday na waszych nogach i laska w waszym reku. Spozywac bedziecie
pospiesznie, gdyz jest to Pascha na czesc
Pana. 12 Tej nocy przejde przez Egipt, zabije
wszystko pierworodne w ziemi egipskiej, od
czowieka az po bydo, i odbede sad nad
wszystkimi bogami Egiptu Ja, Pan. 13 Krew
posuzy wam do oznaczenia domow, w ktorych bedziecie przebywac. Gdy ujrze krew,
przejde obok i nie bedzie posrod was plagi
niszczycielskiej, gdy bede kara ziemie egipska. 14 Dzien ten bedzie dla was dniem pamietnym i obchodzic go bedziecie jako swieto
dla uczczenia Pana. Po wszystkie pokolenia
na zawsze w tym dniu bedziecie obchodzic
swieto.
10

Swieto Przasnikow

Przez siedem dni spozywac bedziecie chleb

przasny. Juz w pierwszym dniu usuniecie
wszelki kwas z domow waszych, bo kto by
jad kwaszone potrawy od dnia pierwszego do
siodmego, wyaczony bedzie z Izraela. 16 W
pierwszym dniu bedziecie mieli zwoanie
swiete, tak samo w dniu siodmym. Nie bedziecie wtedy wykonywac zadnej pracy. Bedzie wam tylko wolno przygotowac pozywienie. 17 Przestrzegac bedziecie Swieta Przasnikow, gdyz w tym dniu wyprowadziem wasze
zastepy z ziemi egipskiej. Przestrzegajcie tego
dnia jako ustanowionego na zawsze po
wszystkie wasze pokolenia. 18 Czternastego
dnia miesiaca pierwszego od wieczora winniscie spozywac chleb przasny az do wieczora
dwudziestego pierwszego dnia tego miesiaca.
19
Przez siedem dni nie znajdzie sie w domach
waszych zaden kwas, bo kto by spozy cos
kwaszonego, winien byc wyaczony ze zgromadzenia Izraela, tak przybysz, jak i urodzony
w kraju. 20 Nie wolno wam jesc nic kwaszonego; we wszystkich domach waszych winniscie jesc chleb przasny.
15

12,10 w ogniu spalicie. Chodzi o unikniecie profanacji. W grec. dodane: nie poamie mu sie zadnej
kosci (por. w. 46).
12,11 Ubior i postawa sa takie jak do podrozy.
Pascha. Etymologia sowa pesach nieznana.
W Wulgacie objasnienie: to znaczy przejscie, co
nie ma oparcia w hebr. W 12,13.23.27 informacja
o tym, ze Jahwe przeszed obok domow Izraelitow, omina je albo ocali, jest to jednak wyjasnienie drugorzedne.
12,13 nie bedzie posrod was plagi niszczycielskiej.
Albo poprawiajac: nie bedzie przeciwko wam ciosu Niszczyciela (por. w. 23).

Lb 33,4

Kp 1,5+

Wj 13,3-10;
Wj 23,15
1 Kor 5,7

83

KSIEGA WYJSCIA

Przepisy dotyczace Paschy

Ograbienie Egipcjan

Mojzesz zwoa wszystkich starszych Izraela i rzek do nich: Odaczcie i wezcie

baranka dla waszych rodzin, i zabijcie jako
pasche. 22 Wezcie gaazke hizopu i zanurzcie
ja we krwi, ktora bedzie w czarce, i krwia
z czarki skropcie prog i oba odrzwia. Az do
rana nie powinien nikt z was wychodzic przed
drzwi swego domu. 23 Gdy zas Pan bedzie
przechodzi, aby porazic Egipcjan, a zobaczy
krew na progu i na odrzwiach, to ominie Pan
takie drzwi i nie pozwoli Niszczycielowi wejsc
do tych domow, aby [was] pozabija.
24
Przestrzegajcie tego przykazania jako
prawa na wieki [waznego] dla was i dla
waszych dzieci! 25 Gdy zas wejdziecie do ziemi, ktora da wam Pan, jak obieca, przestrzegajcie tego obyczaju. 26 Gdy sie was zapytaja
dzieci: coz to za swiety zwyczaj? 27 tak im
odpowiecie: To jest ofiara Paschy na czesc
Pana, ktory w Egipcie omina domy Izraelitow. Porazi Egipcjan, a domy nasze ocali.
Lud wtedy uklak i odda pokon. 28 Izraelici
poszli i uczynili tak, jak nakaza Pan Mojzeszowi i Aaronowi. Tak uczynili.

35

21

Ez 9,4-7;
Hbr 11,28

Pwt 6,20-25;
Wj 10,2+

Wj 11,4-8;
Wj 13,11+;
Mdr 18,6-19
Ps 78,51;
Ps 105,36;
Ps 135,8;
Ps 136,10

Dziesiata plaga: smierc pierworodnych

29
O ponocy Pan pozabija wszystko, co
pierworodne na ziemi egipskiej: od pierworodnego syna faraona, ktory siedzi na
swym tronie, az do pierworodnego tego,
ktory by zamkniety w wiezieniu, a takze
wszystko, co pierworodne z byda. 30 I wsta
faraon jeszcze w nocy, a z nim wszyscy jego
dworzanie i wszyscy Egipcjanie. I podnios sie
wielki krzyk w Egipcie, gdyz nie byo domu,
w ktorym nie byoby umarego. 31 I jeszcze
w nocy kaza faraon wezwac Mojzesza i Aarona, i powiedzia: Wstancie, wyjdzcie sposrod mojego ludu, tak wy, jak Izraelici! Idzcie
i oddajcie czesc Panu, jak to powiedzieliscie.
32
Wezcie ze soba wasze drobne i wieksze
bydo, jak to powiedzieliscie, i idzcie. Proscie
takze o aske dla mnie. 33 I nalegali Egipcjanie na lud, aby jak najpredzej wyszed z kraju,
gdyz mowili: Wszyscy pomrzemy.
34
I wzia lud ciasto, zanim sie zakwasio,
w dziezach owinietych paszczami, i nios je
na barkach.

12,21 Odaczcie. Za tekstem hebr. W BJ: Idzcie, za grec.

12,22 gaazke hizopu. Roslina aromatyczna uzywana do rozmaitych obrzedow oczyszczenia (Lb
19,6; Ps 51,9; Hbr 9,19).
12,23 Niszczycielowi. W przedizraelskim rytuale
Paschy by nim demon, ktory uosabia niebezpieczenstwa zagrazajace trzodzie i rodzinie. W celu
unikniecia jego ciosow naznaczano krwia bramy
domow, poczatkowo wejscia do namiotow.

12, 2147

Synowie Izraela uczynili zgodnie z nakazem

Mojzesza, i wypozyczali od Egipcjan przedmioty srebrne i zote oraz szaty. 36 Pan wzbudzi zyczliwosc Egipcjan dla Izraelitow, i pozyczyli im. I w ten sposob [Izraelici] zupili
Egipcjan.

Wj 3,21-22;
Wj 11,2
Mdr 10,17

Izraela wyrusza w droge

37
I wyruszyli Izraelici z Ramses do Sukkot
w liczbie okoo szesciuset tysiecy mezow
pieszych, nie liczac dzieci. 38 Takze wielkie
mnostwo cudzoziemcow wyruszyo z nimi,
nadto drobne i wieksze bydo, i olbrzymi
dobytek. 39 Z ciasta, ktore wyniesli z Egiptu,
wypiekli przasne placki, poniewaz sie nie
zakwasio. Wypedzeni z Egiptu, nie mogac
sie zatrzymac, nie zdoali przygotowac nawet
zapasow na droge. 40 A pobyt Izraelitow
w Egipcie trwa czterysta trzydziesci lat. 41 I
oto tego samego dnia, po upywie czterystu
trzydziestu lat, wyszy wszystkie zastepy Pana
z ziemi egipskiej. 42 Tej nocy czuwa Pan nad
wyjsciem synow Izraela z ziemi egipskiej.
Dlatego noc ta winna byc czuwaniem na czesc
Pana dla wszystkich Izraelitow po wszystkie
pokolenia.

Wj 33,1-6;
Lb 33,3-5;
Lb 1,46+
Lb 11,4;
Kp 24,10-14

Rdz 15,13;
Ga 3,17;
Dz 7,6

Przepisy dotyczace Paschy

43
Pan powiedzia do Mojzesza i Aarona:
Takie bedzie prawo dotyczace Paschy: Zaden cudzoziemiec nie moze jej spozywac.
44
Jednak niewolnik, nabyty za pieniadze,
ktorego poddaes obrzezaniu, moze ja spozywac. 45 Obcokrajowiec i najemnik nie moga
jej spozywac. 46 W jednym i tym samym domu
winna byc spozyta. Nie mozna wyniesc z tego
domu ani kawaka miesa na zewnatrz. Kosci
jego amac nie bedziecie. 47 Cae zgromadze-

12,37 Podana wielkosc, mocno przesadzona, oddaje moze liczebnosc Izraela wedug spisu ludnosci
z czasow, kiedy powsta dokument jahwistyczny.
12,39 przasne placki. Nie sa one identyczne
z przasnikami z pozniejszego rytuau, lecz stanowia
jeden z elementow starego obrzedu Paschy, swieta
nomadow, ktorzy zwykle jedza chleb niekwaszony
(por. jeszcze Joz 5,11). Wedug tradycji jahwistycznej byy one znakiem pospiechu, z jakim opuszczano Egipt.
12,40 Sam. i grec. obejmuja ta liczba takze cay
pobyt patriarchow w Kanaanie.
12,43 prawo dotyczace Paschy. Chodzi o sama
ofiare paschalna, a nie o swieto. W w. 43-50 sprecyzowano, pod jakimi warunkami ci, ktorzy nie naleza
do Izraela, beda mogli brac udzia w spozywaniu
Paschy, i jak powinna ona byc przyrzadzona. Te
dyspozycje uzupeniaja rytua kapanski w. 3-11. Izraelita jest tu uwazany za obywatela kraju (w.
48), prawdziwego tubylca w Kanaanie.

Rdz 17,10+

Lb 9,12;
J 19,36

12, 48 13, 16

KSIEGA WYJSCIA

84

samym miesiacu. 6 Przez siedem dni bedziesz

jad chleb przasny, a w dniu siodmym bedzie
dla ciebie swieto ku czci Pana. 7 [Tylko]
przasny chleb mozna jesc w ciagu tych siedmiu dni i nie bedzie mozna ujrzec u ciebie
chleba kwaszonego ani nie bedzie mozna
ujrzec u ciebie zadnego kwasu w twoich granicach. 8 W tym dniu bedziesz opowiada
synowi swemu: Dzieje sie tak ze wzgledu
na to, co uczyni Pan dla mnie w czasie
wyjscia z Egiptu. 9 Bedzie to dla ciebie
znakiem na rece i przypomnieniem miedzy
oczami, aby prawo Pana byo na twoich
ustach, bo reka potezna wywiod cie Pan
z Egiptu. 10 I bedziesz zachowywa to postaPierworodni
nowienie rokrocznie w oznaczonym czasie,
1
Pan tak powiedzia do Mojzesza: 11 gdy Pan wprowadzi cie do kraju Kananej2
Poswieccie Mi wszystko pierworod- czyka, jak poprzysiag tobie i przodkom twone. U synow Izraela do Mnie nalezec beda im, i da go tobie.
pierwociny ona matczynego zarowno czoPierworodni
wiek, jak i zwierze.
12
I oddasz wszelkie pierwociny ona matki dla
Przasniki
Pana i wszelki pierwszy pod byda, jaki be3
Mojzesz powiedzia do ludu: Pamietajcie dzie u ciebie; co jest rodzaju meskiego, nale13
o dniu tym, gdyscie wyszli z Egiptu, z domu zy do Pana. Lecz pierworodny pod osa wy ciem, a jeslibys nie chcia wykukupisz
jagnie
niewoli, bo potezna reka wywiod was Pan
stamtad: [w tym to dniu] nie wolno jesc nic pic, to musisz mu zamac kark. Pierworod14
kwaszonego. 4 Dzis wychodzicie w miesiacu nych ludzi, z synow twych, wykupisz. Gdy
Abib. 5 Gdy zas Pan wprowadzi cie do kraju cie syn zapyta w przyszosci: Co to oznacza?
Kananejczyka, Chittyty, Amoryty, Chiwwity, odpowiesz mu: Pan reka mocna wywiod
15
Jebusyty, jak poprzysiag przodkom twoim, nas z Egiptu, z domu niewoli. Gdy faraon

wzbrania
sie
nas
uwolnic
,
Pan
wybi wszystze da im ziemie opywajaca w mleko i miod,
wtedy winienes obchodzic to swieto w tym ko, co pierworodne w ziemi egipskiej, zarowno pierworodne z ludzi, jak i z byda, dlatego
ofiaruje Panu meskie pierwociny z ona matki
12,48 Cudzoziemiec, mieszkajac na stae w Izraelu
(ger), ma specjalny status, podobnie jak metek i wykupuje mego pierworodnego syna.
16
Bedzie to dla ciebie znakiem na rece i ozdow Atenach, a incola w Rzymie. Patriarchowie byli
cudzoziemcami przebywajacymi w Kanaanie (Rdz ba miedzy oczami, [przypominajac], ze Pan
23,4), Izraelici byli nimi w Egipcie (Rdz 15,13; Wj potezna reka wywiod nas z Egiptu.
nie Izraela bedzie ja sprawowac. 48 Jesliby
cudzoziemiec przebywajacy u ciebie chcia
obchodzic Pasche [ku czci] Pana, to musisz
obrzezac wpierw wszystkich meskich potomkow jego domu, i wtedy dopiero dopuscic go
mozesz do obchodzenia Paschy, gdyz wowczas bedzie mia prawa tubylcow. Zaden
jednak nieobrzezany nie moze spozywac Paschy. 49 Takie samo prawo bedzie dla urodzonych w kraju i dla przybyszow posrod was.
50
Wszyscy Izraelici uczynili tak, jak nakaza
Pan Mojzeszowi i Aaronowi. 51 Tego samego
dnia wywiod Pan synow Izraela z ziemi egipskiej wedug ich zastepow.

Wj 13,11+

Wj 12,1+

Pwt 7,1+

Wj 34,18

Wj 12,26;
Wj 10,2+

13

2,22). Po zdobyciu Ziemi Swietej role sie odwrociy:

teraz Izraelici sa obywatelami w kraju i pozwalaja
obcym osiedlac sie u siebie (Pwt 10,19). Ci cudzoziemcy, zamieszkali na stae, podlegaja prawom
(Kp 17,15; 24,16-22), sa tez zobowiazani zachowywac szabat (20,10; Pwt 5,14). Wolno im skadac
ofiary Jahwe (Lb 15,15-16) i obchodzic Swieto Paschy (Lb 9,14), lecz w tym przypadku winni sie poddac obrzezaniu (12,48). W ten sposob zarysowuje
sie status prozelitow epoki grec. (por. juz Iz 14,1).
Cudzoziemcy naleza do grupy ekonomicznie sabych, chronionych przez prawo (Kp 23,22; 25,35;
Pwt 24 passim; 26,12). W tym ostatnim tekscie oraz
w Pwt 12,12 porownano ich do lewitow, ktorzy rowniez nie maja czastki w Izraelu; juz w Sdz 17,7 nazwano pewnego lewite z Betlejem cudzoziemcem
mieszkajacym w Judzie (por. Sdz 19,1). W tumaczeniu grec. ger stanie sie prozelita (Mt 23,15).
13,1-16 Prawo o pierworodnych w 13,1-2.11-16 to
dodatek do starej opowiesci zdradzajacej styl deuteronomistyczny. Prawo to nie jest powiazane z Pascha, ale ze smiercia pierworodnych egipskich, zas
w Kodeksie Przymierza (22,28-29) pozostaje ono
cakowicie niezalezne od kontekstu Paschy.

13,11-16 Por. w. 1+. Wedug najstarszych kodeksow izraelskich (22,28-29; 34,19-20) pierwszy syn
i pierworodne zwierzat naleza do Boga. Te ostatnie
sa skadane w ofierze (Pwt 15,19-20), przy czym
czesc ich miesa oddaje sie kapanom (Lb 18,15-18).
Wyjatek stanowi osio, ktorego wykupywano lub
ktoremu amano kark (w. 13; 34,20; Lb 18,15), oraz
ogolnie wszystkie zwierzeta nieczyste (Kp 27,2627). Pierworodnych czowieka zawsze sie wykupuje
(w. 13; 34,19-20; Lb 3,46-47; por. Rdz 22). Wedug
13,14n; Lb 3,13; 8,17 to poswiecenie jest zwiazane
z Wyjsciem z Egiptu i z dziesiata plaga. W zastepstwie pierworodnych Izraela, ktorzy wtedy ocaleli,
poswiecani Bogu sa lewici (Lb 3,12.40-51; 8,16-18).
13,13 Osio, zwierze nieczyste, nie mog byc skadany w ofierze.

k 2,22-24;
Rdz 22,1+
Wj 34,19

Lb 18,15

Pwt 6,8;
Pwt 11,18

KSIEGA WYJSCIA

85

4. WYJSCIE Z EGIPTU
Izraelici wyruszaja w droge
Wj 14,10-12;
Lb 14,1n

Rdz 50,25;
Joz 24,32

Lb 33,5-6
Wj 40,36+;
Pwt 1,33;
Ps 78,14;
Ps 105,39;
Ne 9,19;
Mdr 10,1718;
Mdr 18,3;
Iz 4,5;
J 8,12;
J 10,4

17
Gdy faraon uwolni lud, nie wiod go Bog
droga prowadzaca do ziemi filistynskiej, chociaz bya najkrotsza. Powiedzia bowiem Bog:
Zeby lud na widok czekajacych go walk nie
zaowa i nie wroci do Egiptu. 18 Bog wiec
prowadzi lud okrezna droga pustynna ku
Morzu Czerwonemu; a Izraelici wyszli uzbrojeni z ziemi egipskiej. 19 Zabra tez Mojzesz ze
soba kosci Jozefa, gdyz ten przysiega zobowiaza Izraelitow, mowiac: Wspomoze was
niezawodnie Bog, a wowczas zabierzcie stad
ze soba moje kosci. 20 Wyruszyli z Sukkot
i rozbili oboz w Etam, na skraju pustyni. 21 A
Pan szed przed nimi w dzien jako sup
oboku, by ich prowadzic droga, w nocy zas
jako sup ognia, aby im swiecic, zeby mogli isc
we dnie i w nocy. 22 Nie ustepowa sprzed
ludu sup oboku we dnie ani sup ognia
w nocy.

13,17 15,21 Tu sie zaczyna wasciwe W y j s c i e

wedrowka ludu Bozego przez pustynie do Ziemi
Obiecanej, okres zycia Izraela, ktory prorocy beda
postrzegac jako czas zareczyn ludu z jego Bogiem
(Jr 2,2; Oz 2,16+; 11,1n; Ez 16,8). Jahwe pozostaje
w caej Biblii Tym, ktory wyprowadzi lud z Egiptu (Joz 24,17; Am 2,10; 3,1; Mi 6,4; Ps 81,11).
W drugiej czesci Iz jest zapowiedziany powrot z Babilonii jako powtorzenie Wyjscia (Iz 40,3+). Wedug tradycji chrzescijanskiej z kolei marsz przez pustynie to figura stopniowego wzrastania Koscioa
(lub duszy wierzacej) zmierzajacego do wiecznosci.
13,17-22 Okreslenie trasy Wyjscia oraz dokadna
lokalizacja poszczegolnych etapow marszu sa
ogromnie trudne. Mimo tego, co w w. 17, pewna
liczba nazw wskazuje na droge ponocna, tzn. prowadzaca przez ziemie filistynska (termin skadinad anachroniczny). Byby tu slad dwoch tradycji
literackich przedstawiajacych dwa wspomnienia historyczne: podwojny opis marszu odpowiada wyjsciu dwoch oddzielnych grup (por. 7,8+ i 16,1+).
13,17 chociaz bya najkrotsza. Bya to droga normalna, rownolega do brzegu morskiego, wiodaca
przez Sile (dzisiejsze El-Kantara), zaopatrzona
w studnie i strzezona. Grupa, ktora ucieka, z pewnoscia tedy nie posza, natomiast moga nia podazyc
grupa wygnana z Egiptu. I rzeczywiscie, to wasnie
na tej trasie mozna jeszcze najpewniej zlokalizowac
trzy nazwy geograficzne wymienione w 14,2, lecz
Wyjscie-ucieczka, wydarzenie wazniejsze, wchoneo wspomnienia tamtej innej tradycji.
13,18 ku Morzu Czerwonemu. Hebr. jam suf,
Morze Trzcin. Sowa dodane pozniej. Tekst
pierwotny zawiera jedynie ogolna informacje: Izraelici skierowali sie ku pustyni jakas droga wiodaca na wschod lub na poudniowy wschod. Sens tego terminu oraz lokalizacja Morza Trzcin niepewne. Nie jest ono wspomniane w opowiesci Wj
14, gdzie mowa tylko o morzu. Jedynym starym
tekstem, ktory wzmiankuje o Morzu Trzcin albo
o Morzu Sitowia (wedug jezyka egipskiego) jako
o scenie cudu, jest 15,4, ale to wypowiedz poetycka.

13, 17 14, 14

Od Etam do Morza Czerwonego

14

1
Pan przemowi do Mojzesza tymi
sowami: 2 Rozkaz Izraelitom, niech
zawroca i niech rozbija oboz pod Pi-Hachirot
pomiedzy Migdol a morzem, naprzeciw Baal-Sefon. Rozbijcie namioty naprzeciw tego
miejsca nad morzem. 3 Faraon powie wtedy:
Izraelici zabadzili w kraju, a pustynia zamknea im droge. 4 Uczynie upartym serce
faraona, i urzadzi poscig za wami. Wtedy
okaze potege moja nad faraonem i nad caym
jego wojskiem. Poznaja wowczas Egipcjanie,
ze Ja jestem Pan. I tak uczynili.

Egipcjanie w pogoni za Izraelem

5
Gdy doniesiono krolowi egipskiemu
o ucieczce ludu, zmienio sie usposobienie
faraona i jego sug wzgledem niego i rzekli:
Cozesmy uczynili, pozwalajac Izraelowi porzucic u nas suzbe? 6 Rozkaza wowczas
faraon zaprzegac swoje rydwany i zabra ludzi
swoich ze soba. 7 Wzia szescset rydwanow
wyborowych oraz wszystkie inne rydwany
egipskie, a na kazdym z nich byli dzielni
wojownicy. 8 Pan uczyni upartym serce faraona, krola egipskiego, ktory urzadzi poscig
za Izraelitami. Ci jednak wyszli swobodnie.
9
Egipcjanie wiec scigali ich i dopedzili obozujacych nad morzem wszystkie konie i rydwany faraona, jezdzcy i cae wojsko jego
pod Pi-Hachirot, naprzeciw Baal-Sefon.
10
A gdy sie przyblizy faraon, Izraelici podniesli oczy i ujrzawszy, ze Egipcjanie ciagna
za nimi, ogromnie sie przerazili. Izraelici
podniesli gosne woanie do Pana. 11 Rzekli
do Mojzesza: Czyz brakowao grobow
w Egipcie, ze nas tu przyprowadzies, abysmy
pomarli na pustyni? Coz uczynies nam przez
to, ze wyprowadzies nas z Egiptu? 12 Czyz nie
mowilismy ci wyraznie w Egipcie: Zostaw nas
w spokoju, chcemy suzyc Egipcjanom? Lepiej bowiem nam byo suzyc im, niz umierac
na tej pustyni. 13 Mojzesz odpowiedzia ludowi: Nie bojcie sie! Pozostancie na swoim
miejscu, a zobaczycie zbawienie od Pana,
jakie zgotuje nam dzisiaj. Egipcjan bowiem,
ktorych widzicie teraz, nie bedziecie juz nigdy
ogladac. 14 Pan bedzie walczy za was, a wy
pozostaniecie spokojni.

13,22 W Piecioksiegu wystepuja rozmaite objawienia sie obecnosci Boga, a sa to: sup oboku i sup
ognia (tradycja jahwistyczna); ciemna chmura
i obok (tradycja elohistyczna); wreszcie poaczona
z obokiem chwaa Jahwe (24,16+), ogien pozerajacy, ktory sie porusza tak, jak sam Jahwe (tradycja
kapanska, por. 19,16+). Sa to pojecia i obrazy,
z ktorych wielki uzytek robia teologia mistyczna.

Wj 16,2n;
Wj 17,3;
Wj 15,24;
Lb 11,1.4;
Lb 14,2;
Lb 20,2;
Lb 21,4-5;
Ps 78,40;
Wj 5,21;
Wj 6,9

Iz 30,15

14, 14 15, 2
Ps 78;
Ps 105;
Ps 106;
Ps 114;
Mdr 10,18n;
1 Kor 10,1-2

Rdz 16,7+

KSIEGA WYJSCIA

Cud przejscia przez morze

Pan rzek do Mojzesza: Czemu gosno

woasz do Mnie? Powiedz Izraelitom, niech
ruszaja w droge. 16 Ty zas podnies swa laske
i wyciagnij reke nad morze, i rozdziel je na
dwoje, a wejda Izraelici w srodek morza na
sucha ziemie. 17 Ja natomiast uczynie upartymi serca Egipcjan tak, ze pojda za nimi.
Wtedy okaze moja potege wobec faraona,
caego wojska jego, rydwanow i wszystkich
jego jezdzcow. 18 A gdy okaze moja potege
wobec faraona, jego rydwanow i jezdzcow,
wtedy poznaja Egipcjanie, ze Ja jestem Pan.
19
Anio Bozy, ktory szed na przedzie wojsk
izraelskich, zmieni miejsce i szed na ich
tyach. Sup oboku rowniez przeszed z przodu i zaja ich tyy, 20 stajac miedzy wojskiem
egipskim a wojskiem izraelskim. I [tam] by
obok ciemnoscia, [tu zas] oswieca noc. I nie
zblizyli sie jedni do drugich przez caa noc.
21
Mojzesz wyciagna reke nad morze, a Pan
cofna wody gwatownym wiatrem wschodnim, ktory wia przez caa noc, i uczyni
15

14,15-31 W tej opowiesci cud przejscia przez morze jest przedstawiony w dwojaki sposob: 1o Mojzesz wyciaga nad nim swoja laske, a ono sie rozstepuje, tworzac dwie sciany wodne, miedzy ktorymi
Izraelici przechodza sucha noga. Pozniej, gdy Egipcjanie ruszaja za nimi, wody wracaja na swoje
miejsce i pochaniaja ich. Te opowiesc przypisuje
sie tradycji kapanskiej albo elohistycznej. 2o Mojzesz uspokaja sciganych Izraelitow zapewniajac
ich, ze dla swojego ocalenia nic nie beda musieli robic. Wtedy Jahwe sprawia, ze sie zrywa wiatr, ktory
swoim tchnieniem osusza morze, Egipcjanie
wchodza w nie i tona, gdy morze wraca do normalnego stanu. W tej opowiesci, uwazanej za jahwistyczna, dziaa tylko Jahwe, nie ma tu mowy o przejsciu morza przez Izraelitow, a tylko o cudownym
wytraceniu Egipcjan. Ta druga opowiesc zawiera
tradycje pierwotna. Wspomnienie jedynie wytracenia Egipcjan zachowa takze bardzo stary kantyk
15,21, rozszerzony w poemat 15,1-18. Jest niemozliwe okreslenie miejsca i sposobu wydarzenia sie tego faktu, w kazdym razie oczom swiadkow ukaza
sie on jako wspaniaa interwencja Jahwe wojownika (15,3), stajac sie fundamentalnym artykuem
wiary jahwistycznej (Pwt 11,4; Joz 24,7 i por. Pwt
1,30; 6,21-22; 26,7-8). Ten cud morza tworzy zamierzony paralelizm z innym cudem wody, a mianowicie z przejsciem przez Jordan (Joz 34). Wyjscie
z Egiptu zaczeto sobie wtornie wyobrazac na wzor
owego wejscia do Kanaanu i te dwa obrazy mieszaja sie w rozdz. 14. Tradycja chrzescijanska dostrzega w tym cudzie figure zbawienia, a zwaszcza figure chrztu (1 Kor 10,1).
14,20 I [tam] by obok ciemnoscia, [tu zas] oswieca noc. Na zasadzie domysu. Tekst hebr.: i by
obok i ciemnosc; i on oswieca noc. BJ: Obok
by mroczny i noc upynea, za grec. U Symmacha:
obok by ciemny z jednej strony, a swietlisty z drugiej. W Joz 24,7 czytamy, ze Jahwe rozciagna gesta mge miedzy Izraelitami a Egipcjanami.

86

morze sucha ziemia. Wody sie rozstapiy, 22 a

Izraelici szli przez srodek morza po suchej
ziemi, majac mur z wod po prawej i po lewej
stronie. 23 Egipcjanie scigali ich. Wszystkie
konie faraona, jego rydwany i jezdzcy weszli
za nimi w srodek morza. 24 O swicie spojrza
Pan ze supa ognia i ze supa oboku na
wojsko egipskie i zmusi je do ucieczki. 25 I
zatrzyma koa ich rydwanow, tak ze z wielka
trudnoscia mogli sie naprzod posuwac. Egipcjanie krzykneli: Uciekajmy przed Izraelem,
bo w jego obronie Pan walczy z Egipcjanami.
26
A Pan rzek do Mojzesza: Wyciagnij reke
nad morze, aby wody zalay Egipcjan, ich
rydwany i jezdzcow. 27 Wyciagna Mojzesz
reke nad morze, ktore o brzasku dnia wrocio
na swoje miejsce. Egipcjanie, uciekajac, biegli
naprzeciw falom, i pograzy ich Pan w srodku
morza. 28 Powracajace fale zatopiy rydwany
i jezdzcow caego wojska faraona, ktorzy
weszli w morze, scigajac tamtych; nie ocala
z nich ani jeden. 29 Izraelici zas szli po suchym
dnie morskim, majac mur [wodny] po prawej
i po lewej stronie. 30 W tym to dniu wybawi
Pan Izraela z rak Egipcjan. I widzieli Izraelici
martwych Egipcjan na brzegu morza. 31 Gdy
Izraelici zobaczyli wielkie dzieo, ktorego
dokona Pan wobec Egipcjan, ulekli sie Pana
i uwierzyli Jemu oraz Jego sudze Mojzeszowi.

Ps 77,17-19

Pwt 11,4

Wj 4,31

Piesn zwyciestwa

15

1
Wtedy Mojzesz i Izraelici razem
z nim zaspiewali taka oto piesn ku
czci Pana:
Bede spiewa ku czci Pana,
ktory wspaniale swa potege okaza,
gdy konia i jezdzca jego
pograzy w morzu.
2
Pan jest moja moca i zrodem mestwa!
Jemu zawdzieczam moje ocalenie.

14,24 O swicie. BJ: podczas strazy porannej.

Ostatni odcinek nocy, miedzy godzina druga a szosta.
14,25 I zatrzyma. Za przekadami starozytnymi.
Tekst hebr.: i zabra.
15,1-21 Z okazji zniszczenia armii faraona ten
psalm dziekczynienia (pierwszy i najsynniejszy
z kantykow, zapozyczonych przez liturgie chrzescijanska ze ST) ujmuje w caej peni temat cudownego ocalenia, ktorego moc i piecza Jahwe udzielaja
Jego ludowi. Piesn zwyciestwa z w. 21 jest w nim
poszerzona do tego stopnia, ze obejmuje cay zakres cudow Wyjscia i zdobycia Kanaanu, waczajac
w to nawet zbudowanie swiatyni w Jerozolimie.
15,2 Pan. BJ: Jah, za tekstem hebr. Jest to skrocona forma imienia Jahwe.
zrodem mestwa! BJ: moja piesnia, za niektorymi rkpsami. W tekscie hebr.: piesnia. Grec.:
mnie ochrania (moja ochrona).

Iz 12,2

87

Wj 3,14+

Jr 51,63n;
Ap 18,21

Iz 5,24;
Ab 18;
Na 1,10

Pwt 3,24;
Ps 86,8;
Kp 19,1+

Lb 20,21;
Lb 21, 4-13;
Pwt 2,1-9.18

Ps 74,1;
Iz 11,11;
Ef 1,14

Ps 74,2;
1 Krl 8,13

KSIEGA WYJSCIA

On Bogiem moim i uwielbiac Go bede,

On Bogiem ojca mego, bede Go wywyzsza.
3
Pan wojownikiem;
Pan jest imie Jego.
4
Rzuci w morze rydwany faraona i jego
wojsko.
Wyborowi jego wodzowie zgineli w Morzu
Czerwonym.
5
Przepasci ich ogarney,
jak gaz runeli w gebine.
6
Prawica Twa, Panie, wsawia sie potega,
prawica Twa, Panie, stara nieprzyjacio.
7
Peen potegi zniszczyes przeciwnikow
Twoich,
Twoj gniew im okazaes, a spali ich jak
some.
8
Pod tchnieniem Twoich nozdrzy spietrzyy
sie wody,
fale staney jak way,
w posrodku morza zakrzepy przepasci.
9
Mowi nieprzyjaciel: Bede sciga, pochwyce,
zdobycz podziele, nasyci sie moje gardo,
miecza dobede, reka moja ich zetrze.
10
Wioneo tchnienie Twoje i przykryo ich
morze,
zatoneli jak oow posrod wod wzniesionych.
11
Ktoz jest posrod bogow rowny Tobie, Panie,
w blasku swietosci, ktoz Ci jest podobny,
straszliwy w czynach, cuda dziaajacy!
12
Prawice swa wyciagnaes
i pozara ich ziemia.
13
Wiodes swa wiernoscia lud, ktory wybawies,
prowadzies [go] swa moca ku Twemu
swietemu mieszkaniu.
14
Wiesc te z drzeniem przyjey narody,
pad strach na mieszkancow filistynskiej
ziemi.
15
Przerazili sie wtedy ksiazeta Edomu,
wodzow Moabu ogarnea bojazn,
truchleja z trwogi wszyscy mieszkancy Kanaanu.
16
Strach i przerazenie owadney nimi.
Wobec siy ramienia Twego skamienieli,
az przejdzie lud Twoj, o Panie,
az przejdzie lud, ktory sobie nabyes.
17
Wprowadzies go i osadzies na gorze swego
dziedzictwa;
miejscem swego pobytu uczynies, Panie,
swiatynie,
[ktora], Panie, ustanowiy Twe rece.
15,4 w Morzu Czerwonym. Por. 13,18+.
15,14 pad strach. Tekst hebr.: bolesc chwycia.
BJ: bolesci scisney. Chodzi tu o obraz bolow porodowych u kobiety, porownanie w Biblii bardzo
czeste.
15,17 na gorze. Gora nazwano tu Jerozolime,
gdzie bedzie wzniesiona swiatynia.

15, 226

Pan jest krolem na zawsze, na wieki!

Gdy weszy w morze konie faraona z rydwanami i jezdzcami,
Pan przywiod na nich z powrotem fale
morskie,
synowie zas Izraela przeszli sucha noga
morze.
20
Miriam prorokini, siostra Aarona, wziea
bebenek do reki, a wszystkie kobiety szy za
nia w plasach i uderzay w bebenki. 21 A
Miriam intonowaa im:
Spiewajmy piesn chway na czesc Pana,
bo swa potege okaza,
gdy konie i jezdzcow ich
pograzy w morzu.
18
19

WKA PRZEZ PUSTYNIE

II. WEDRO

Lb 26,59;
Sdz 11,34;
1 Sm 18,6

1 Kor 10,3-5

Mara
22
Mojzesz poleci Izraelitom wyruszyc od
Morza Czerwonego, i szli w kierunku pustyni
Szur. Szli trzy dni przez pustynie, a nie znalezli wody. 23 I przybyli potem do miejscowosci Mara, a nie mogli pic wod w Mara, gdyz
byy gorzkie; przeto nadano temu miejscu
nazwe Mara. 24 Szemra lud przeciw Mojzeszowi i mowi: Coz bedziemy pili? 25 Mojzesz woa do Pana, a Pan wskaza mu
drewno. Wrzuci on je do wody, i wody stay
sie sodkie.
Tam Pan ustanowi dla niego prawa i rozporzadzenia i tam go doswiadcza. 26 I powiedzia: Jesli wiernie bedziesz sucha gosu
Pana, twego Boga, i wykonywa to, co jest
suszne w Jego oczach; jesli bedziesz dawa
posuch Jego przykazaniom i strzeg wszystkich Jego praw, to nie ukarze cie zadna z tych
plag, jakie zesaem na Egipt, bo Ja, Pan, chce
byc twym lekarzem.

15,19 Dodatek redakcyjny, napisany proza.

15,22-27 Tradycja jahwistyczna albo zmieszane
tradycje jahwistyczna i elohistyczna. W. 26 zredagowany w stylu deuteronomicznym.
15,23 Mara. Znaczy: gorzki, gorycz. Hebr.
mar.
15,24 Marsz przez pustynie obfituje w liczne
szemrania Izraela: przeciwko pragnieniu (tutaj
i 17,3; Lb 20,2n), godowi (16,2; Lb 11,4n), niebezpieczenstwom wojny (Lb 14,2n). Izrael jest juz ludem opornym, posuwajacym sie nawet do odrzucania dobrodziejstw swojego Boga (por. Ps 78; 106).
Obraz duszy, ktora sie opiera tchnieniom aski.
15,25 W tekscie hebr. brak ostatniego Pan.
W BJ: On.
Terminy takie, jak w tym wierszu, wystepuja w Joz
24,25. Ten rytmizowany fragment, nie zharmonizowany z kontekstem, odnosi sie prawdopodobnie do
zroda Massa (proba), ktorego nazwe wyjasnia
inaczej niz 17,7.

Rdz 16,7

Lb 33,8

Rt 1,20;
Wj 14,11+
Syr 38,5;
2 Krl 2,21;
Ez 47,8;
1 Kor 1,18;
Joz 24,25
Pwt 7,15;
Ps 103,3

15, 27 16, 24

Lb 11;
Pwt 8,3.16;
Ps 78,18n;
Ps 105,40;
Ps 106, 13-15;
Mdr 16,20-29;
J 6,26-58

Wj 14,11+

Pwt 8,2

Ps 81,11

k 10,16

KSIEGA WYJSCIA

88

27
Potem przybyli do Elim, gdzie byo dwa- Nie szemraliscie przeciwko nam, ale przeciw
nascie zrode i siedemdziesiat palm. Tutaj to Panu!
9
rozbili namioty nad woda.
Mojzesz rzek do Aarona: Powiedz caemu zgromadzeniu Izraelitow: Przyblizcie sie
Manna i przepiorki
do Pana, gdyz sysza wasze szemrania.
1
Nastepnie wyruszyli z Elim. Przybyo 10 Gdy Aaron przemawia do caego zgromazas cae zgromadzenie Izraelitow na dzenia Izraelitow, spojrzeli ku pustyni i ukapustynie Sin, poozona miedzy Elim a Syna- zaa sie im w oboku chwaa Pana. 11 I przejem, pietnastego dnia drugiego miesiaca od mowi Pan do Mojzesza tymi sowami: 12 Syich wyjscia z ziemi egipskiej. 2 I zaczeo szem- szaem szemranie Izraelitow. Powiedz im tak:
rac na pustyni cae zgromadzenie Izraelitow O zmierzchu bedziecie jesc mieso, a rano
przeciw Mojzeszowi i przeciw Aaronowi. 3 Iz- nasycicie sie chlebem. Poznacie wtedy, ze Ja,
raelici mowili im: Obysmy pomarli z reki Pan, jestem waszym Bogiem. 13 Rzeczywiscie
Pana w ziemi egipskiej, gdziesmy zasiadali wieczorem przyleciay przepiorki i pokryy
przed garnkami miesa i jadali chleb do syta! oboz, a nazajutrz rano warstwa rosy lezaa
Wyprowadziliscie nas na te pustynie, aby dokoa obozu. 14 Gdy sie warstwa rosy uniosa
godem zamorzyc caa te rzesze.
ku gorze, wowczas na pustyni lezao cos
4
Pan powiedzia wowczas do Mojzesza: drobnego, ziarnistego, niby szron na ziemi.
Oto zesle wam chleb z nieba, jak deszcz. 15 Na widok tego Izraelici pytali sie wzajemI bedzie wychodzi lud, i kazdego dnia bedzie nie: Co to jest? gdyz nie wiedzieli, co to
zbiera wedug potrzeby dziennej. Chce ich byo. Wtedy powiedzia do nich Mojzesz: To
takze doswiadczyc, czy pojda za moimi roz- jest chleb, ktory daje wam Pan na pokarm.
kazami czy tez nie. 5 Lecz szostego dnia 16 To zas nakaza wam Pan: Kazdy z was
zrobia zapas tego, co przyniosa, a bedzie to zbierze dla siebie wedug swej potrzeby,
podwojna ilosc tego, co beda zbierac codzien- omer na gowe. Kazdy z was przyniesie
nie. 6 Mojzesz i Aaron powiedzieli do spo- wedug liczby osob, ktore naleza do jego
ecznosci Izraelitow: Tego wieczora zoba- namiotu. 17 Izraelici uczynili tak i zebrali
czycie, ze to Pan wyprowadzi was z ziemi jedni duzo, drudzy mao. 18 Gdy mierzyli
egipskiej. 7 A rano ujrzycie chwae Pana, gdyz swoj zbior omerem, wowczas ten, ktory zeusysza On, ze szemrzecie przeciw Panu. bra wiele, nie mia nic zbywajacego, kto zas
Kimze my jestesmy, ze szemrzecie przeciw za mao zebra, nie mia zadnego braku
nam? 8 Mojzesz powiedzia: Wieczorem kazdy zebra wedug swych potrzeb.
19
Pan da wam miesa do jedzenia, a rano chleba
Nastepnie Mojzesz powiedzia do nich:
do syta, bo sysza Pan szemranie wasze Niechaj nikt nie zostawia nic z tego do
przeciw Niemu. Kimze bowiem my jestesmy? nastepnego rana. 20 Niektorzy nie posuchali
Mojzesza i pozostawili troche na nastepne
rano. Jednak pojawiay sie robaki i nastepo16,1-36 W tym epizodzie zachoway sie niektore wao gnicie. I rozgniewa sie na nich Mojzesz.
elementy tradycji jahwistycznej, ale caoksztat opo- 21 Zbierali to kazdego rana, kazdy wedug
wiesci nalezy do tradycji kapanskiej (por. scise swych potrzeb. Lecz gdy sonce gorecej przyograniczenie przy zbieraniu manny, podporzadkogrzewao, topniao.
wane wymogom szabatu). Poaczenie manny
22
W szostym zas dniu zbierali podwojna
i przepiorek w jednej opowiesci stwarza problem.
Manna to wydzielina owadow zyjacych na niekto- ilosc pozywienia, dwa omery na kazdego.
rych tamaryszkach, rosnacych jedynie w centralnej I przybyli wszyscy przeozeni zgromadzenia,
okolicy Synaju; zbiera sie ja w majuczerwcu, a zja- i doniesli o tym Mojzeszowi. 23 A on rzek do
wisko przepiorek wiaze sie z powrotem tych pta- nich: Oto, co Pan chcia wam powiedziec:
kow z Europy we wrzesniu: wyczerpane dugim
Dniem swietym spoczynku, szabatem poswieprzelotem nad Morzem Srodziemnym spadaja one
w wielkiej liczbie na brzeg w ponocnych rejonach conym Panu, jest dzien jutrzejszy. Upieczcie,
powyspu, niesione wiatrem zachodnim (por. Lb co chcecie upiec, i ugotujcie, co chcecie
11,31). W tej opowiesci acza sie byc moze wspom- ugotowac. Wszystko zas, co wam zbywa,
nienia dwoch grup, ktore oddzielnie opusciy Egipt odozcie na dzien nastepny. 24 I odozyli na
(por. 7,8+; 11,1+) i ktorych opisy marszu byy od- nastepny dzien wedug nakazu Mojzesza. I nie

16

mienne (por. 13,17+). Te ciekawostki przyrodnicze

suza zilustrowaniu Opatrznosci Boga wzgledem Jego ludu. Manna opiewana w Ps i ksiegach madrosciowych stanie sie dla tradycji chrzescijanskiej
(por. J 6,26-58) figura Eucharystii, duchowego pokarmu Koscioa rzeczywistego Izraela podczas
jego ziemskiego Wyjscia.
16,6 do spoecznosci. Za grec. W tekscie hebr. pominiete.

16,14 ziarnistego. Inne mozliwe tumaczenia:

okragego albo stezaego. Szron uwazano za
zmarznieta rose, spada z nieba (por. Ps 147,16; Syr
43,19).
16,15 Co to jest? Hebr. man hu': etymologia ludowa sowa manna, ktorego dokadne znaczenie
jest nieznane.

Lb 11,31

Lb 11,7-9

1 Kor 10,3

2 Kor 8,15

J 6,27

KSIEGA WYJSCIA

89

Lb 11,7

Hbr 9,4

Lb 21,5;
Joz 5,10-12

nastapio gnicie, ani tez nie byo w tym robactwa. 25 Mojzesz powiedzia: Jedzcie to
dzisiaj, albowiem dzisiaj jest szabat ku czci
Pana! Dzisiaj nie znajdziecie tego na polu.
26
Przez szesc dni mozecie zbierac, jednak
w dniu siodmym jest szabat i nie bedzie nic
tego dnia.
27
Niektorzy z ludu wyszli siodmego dnia,
aby zbierac, ale nic nie znalezli. 28 Wowczas
Pan powiedzia do Mojzesza: Jak dugo
jeszcze bedziecie sie wzbraniali zachowywac
moje nakazy i moje prawa? 29 Patrzcie! Pan
nakaza wam szabat i dlatego w szostym dniu
da wam pokarm na dwa dni. Kazdy z was
przeto pozostanie w domu! W dniu siodmym
zaden z was niech nie opuszcza swego miejsca
zamieszkania. 30 I stosownie do tego lud
obchodzi dnia siodmego szabat.
31
Dom Izraela nada temu [pokarmowi]
nazwe manna. Bya ona biaa jak ziarno
kolendry i miaa smak placka z miodem.
32
Mojzesz rzek: Oto, co nakaza Pan:
Napenijcie omer i przechowajcie go dla
waszych pokolen, aby zobaczyy pokarm,
ktorym zywiem was na pustyni po wyprowadzeniu z ziemi egipskiej. 33 Mojzesz rzek do
Aarona: Wez naczynie i napenij je omerem
manny, i zoz ja przed Panem, aby przechowac ja dla waszych pokolen. 34 Aaron poozy je przed Swiadectwem, aby przechowac
jak to Pan nakaza Mojzeszowi.
35
Izraelici jedli manne przez czterdziesci lat,
az przybyli do ziemi zamieszkaej. Jedli manne, az przybyli do granic ziemi Kanaan.
36
Omer zas jest dziesiata czescia efy.

Lb 20,1-13

Woda wytryska ze skay

Lb 33,12-14

Cae zgromadzenie Izraelitow wyruszyo na rozkaz Pana z pustyni Sin,

aby przebywac kolejne etapy. Potem rozbili
oboz w Refidim, gdzie lud nie mia wody do
picia. 2 I koci sie lud z Mojzeszem, mowiac:
Daj nam wody do picia! Mojzesz odpowiedzia im: Czemu kocicie sie ze mna? I czemu
Pana wystawiacie na probe? 3 Ale lud pragna tam wody i dlatego szemra przeciw
Mojzeszowi i mowi: Czy po to wyprowadzi-

Wj 15,24;
Wj 14,11+
Pwt 6,16

17

16,30 obchodzi... szabat. Inne mozliwe tumaczenie. BJ: odpocza.

16,32 Napenijcie omer. Tak sam. i grec. Tekst
hebr.: napenijcie zawartosc (omera).
16,34 przed Swiadectwem. Nazwa tablic Prawa
(por. 31,18; itd.), umieszczonych w arce, zwanej
czesto Arka Swiadectwa (por. 25,22). Redaktor
kapanski antycypuje tu bieg wydarzen.
17,1-7 Ten sam cud zosta przywoany w Lb 20,113 (por. w. 1+), ale tam zlokalizowano go w okolicy
Kadesz. Tutaj jest zwiazany z Refidim, czyli z miejscem ostatniego postoju przed Synajem. Mamy tu jeszcze temat szemran na pustyni (por. 15,24+).

16, 24 17, 14

es nas z Egiptu, aby nas, nasze dzieci i nasze

bydo wydac na smierc z pragnienia? 4 Mojzesz woa wtedy do Pana, mowiac: Co mam
uczynic z tym ludem? Niewiele brakuje,
a ukamienuja mnie! 5 Pan odpowiedzia
Mojzeszowi: Wyjdz przed lud, a wez ze
soba kilku starszych Izraela. Wez w reke
laske, ktora uderzyes w Nil, i idz. 6 Oto Ja
stane przed toba na skale, na Horebie. Uderzysz w skae, a wypynie z niej woda, i lud
zaspokoi swe pragnienie. Mojzesz uczyni
tak na oczach starszyzny izraelskiej. 7 I nazwa
to miejsce Massa i Meriba, poniewaz tutaj
kocili sie Izraelici i Pana wystawiali na probe,
mowiac: Czy Pan jest rzeczywiscie wsrod
nas, czy tez nie?

Lb 14,10

Lb 20,10+

Lb 20,24;
Pwt 6,16;
Pwt 9,22;
Pwt 32,51;
Pwt 33,8;
Ps 95,8;
Ps 106,32

Bitwa z Amalekiem

Amalekici przybyli, aby walczyc z Izraelitami w Refidim. 9 Mojzesz powiedzia wtedy

do Jozuego: Wybierz sobie mezow i wyrusz
z nimi do walki z Amalekitami. Ja jutro stane
na szczycie gory z laska Boza w reku. 10 Jozue speni polecenie Mojzesza i wyruszy do
walki z Amalekitami. Mojzesz, Aaron i Chur
wyszli na szczyt gory. 11 Jak dugo Mojzesz
trzyma rece podniesione do gory, Izrael mia
przewage. Gdy zas rece opuszcza, mia przewage Amalekita. 12 Gdy zdretwiay Mojzeszowi rece, wzieli kamien i poozyli pod niego,
i usiad na nim. Aaron zas i Chur podparli
jego rece, jeden z tej, a drugi z tamtej strony.
W ten sposob az do zachodu sonca byy rece
jego stale wzniesione wysoko. 13 I tak pokona
Jozue Amaleka i jego lud ostrzem miecza.
14
Pan powiedzia wtedy do Mojzesza: Zapisz
to na pamiatke w ksiedze i przekaz to Jozue8

17,6 na Horebie. Prawdopodobnie glosa jakiegos

czytelnika. Niektorzy rabini uwazali, ze ta skaa towarzyszya Izraelitom w ich wedrowkach. Por.
1 Kor 10,4. Skaa nazywano czesto samego Boga
(zob. Ps 18,3+).
17,7 Massa i Meriba. Pierwsze znaczy proba,
drugie spor.
17,8-16 Ta stara opowiesc, prawdopodobnie jahwistyczna, przedstawia jakas tradycje pokolen poudniowych. Redakcyjnie zostaa powiazana z Refidim, gdzie usytuowano juz epizod poprzedni. W rzeczywistosci Amalekici mieli siedziby bardziej na
ponocy, w Negebie i w gorach Seir (Rdz 14,7; Lb
13,29; 1 Krn 4,42n), gdzie nalezy szukac takze
Chormy (Lb 14,39-45; por. Pwt 25,17-19; 1 Sm 15).
Amalek, przedstawiony w Rdz 36,12.16 jako wnuk
Ezawa, jest w rzeczywistosci ludem bardzo starym
(Lb 24,20). W czasach sedziow aczy sie on z upiezcami z Madianu. Jeszcze pozniej musi z nim walczyc
Dawid. Nastepne wzmianki o tym ludzie pojawiaja
sie dopiero w 1 Krn 4,43 i w Ps 83,8.
17,9 Pierwsza w Piecioksiegu wzmianka o Jozuem.
17,10 wyruszy. Za grec. W tekscie hebr. pominiete.

Joz 1,1+

Wj 24,14

Ps 44,5-8

Pwt 25,17-19;
Lb 24,20;
1 Sm 15,3n

17, 14 18, 21

KSIEGA WYJSCIA

mu, ze zgadze zupenie pamiec o Amalekicie

pod niebem. 15 Potem Mojzesz zbudowa
otarz, ktory nazwa Jahwe-Nissi, 16 gdyz
mowi: Poniewaz podnios reke na tron
Pana, dlatego trwa wojna Pana z Amalekita
z pokolenia w pokolenie.
Spotkanie Jetry z Mojzeszem
Wj 2,18+

Wj 2,22+

Wj 19,1+

18

1
Tesc Mojzesza, kapan madianicki
Jetro, usysza opowiadanie o tym
wszystkim, co Bog uczyni dla Mojzesza i dla
Izraela, jego ludu, ze wyprowadzi Pan Izraelitow z Egiptu. 2 Wowczas Jetro, tesc Mojzesza, wzia zone Mojzesza Sefore, ktora ten
odesa, 3 i dwoch jej synow. Jeden z nich mia
na imie Gerszom, bo powiedzia [Mojzesz]:
Jestem przybyszem w obcej ziemi. 4 Drugi
zas mia imie Eliezer, gdyz: Bog mojego ojca
by dla mnie pomoca i wyratowa mnie od
miecza faraona. 5 Jetro, tesc Mojzesza, przyszed z synami jego i zona do Mojzesza na
pustynie, gdzie obozowa wowczas pod Gora
Boza. 6 I poleci doniesc Mojzeszowi: Ja,
Jetro, twoj tesc, zdazam do ciebie z zona
twoja i z obu twoimi synami.
7
Wyszed Mojzesz naprzeciw tescia, odda
mu pokon i ucaowa go. Potem dopytywali
sie wzajemnie o powodzenie i udali sie do
obozu. 8 Mojzesz opowiedzia swemu tesciowi
wszystko, co Pan uczyni faraonowi i Egipcja-

17,15 Jahwe-Nissi. Znaczy: Jahwe jest moim

sztandarem, i tego sowa nalezy uzyc takze w nastepnym wierszu zamiast hebr. tron. Konsekwentnie w BJ poczatek w. 16: gdyz mowi: Sztandar Jahwe w reku!.
18,1-12 Opowiesc elohistyczna, nawiazujaca do tej
o pobycie Mojzesza w Madianie (2,11 4,31). Istnieje hipoteza, wedug ktorej jahwizm jest pochodzenia madianickiego: Mojzesz wasnie tam otrzyma objawienie imienia Bozego (3,1); kapanem
madianickim jest Jetro (18,1) wzywa on imienia
Jahwe (w. 10), skada Mu ofiary i przewodniczy towarzyszacej temu uczcie (w. 12). W rzeczywistosci
Jetro uznaje wprawdzie wielkosc i potege Jahwe,
co jednak nie oznacza, ze Jahwe to jego Bog, ani
nawet, ze nawroci sie on na jahwizm (por. np. wyznania wiary faraona (9,27) oraz Rachab (Joz 2,910)), choc w tradycji moga sie pojawic taka interpretacja (w. 12). Gora Boza z w. 5 nie jest sanktuarium madianickim, w ktorym Jetro peniby posuge: on przychodzi tam na spotkanie z Mojzeszem,
po czym wraca do swojego kraju (w. 27). Pozostaje
takze czysta hipoteza madianickie pochodzenie
imienia Jahwe (por. 3,13+). W kazdym razie, zapozyczone skads czy nie, imie to bedzie wyrazac
cakowicie nowa rzeczywistosc religijna.
18,2 Jedyna wzmianka o odesaniu zony Mojzesza. Tradycja niezalezna od 4,19-20 i 24-26.
18,4 Gerszom: por. 2,22. Eliezer: 'Eli moj Bog
(jest) `ezer pomoca.
18,6 I poleci doniesc Mojzeszowi: Ja, Jetro....
Za tekstem hebr. W BJ: Powiedziano Mojzeszowi:
Oto twoj tesc, Jetro..., za grec. i przekadem syr.

90

nom przez wzglad na Izraela, oraz o wszystkich trudach, jakie poniesli w czasie podrozy,
i jak Pan ich uwolni. 9 I cieszy sie Jetro ze
wszystkiego dobra, jakie Pan wyswiadczy
Izraelowi, gdy go uwolni z rak Egipcjan. 10 I
powiedzia Jetro: Niech bedzie bogosawiony Pan, ktory was uwolni z rak Egipcjan
i z rak faraona, On, ktory uwolni lud z rak
Egipcjan. 11 Teraz wiem, ze Pan jest wiekszy
niz wszyscy inni bogowie, gdyz w ten sposob
ukara tych, co sie nimi pysznili.
12
Nastepnie Jetro, tesc Mojzesza, zozy
Bogu caopalenia i ofiary biesiadne. Aaron
i wszyscy starsi Izraela przyszli, by z tesciem
Mojzesza wziac udzia w uczcie przed obliczem Boga.
Ustanowienie sedziow

Nazajutrz zasiad Mojzesz, aby sadzic lud.

I sta tum przed Mojzeszem od rana do
wieczora. 14 Gdy tesc Mojzesza widzia to
wszystko, co czyni on dla ludu, powiedzia
do niego: Czemu ty [sam] sie zajmujesz
sprawami ludu? Dlaczego sam zasiadasz,
a cay lud musi stac przed toba od rana do
wieczora? 15 Mojzesz odpowiedzia swemu
tesciowi: Lud przychodzi do mnie, aby sie
poradzic Boga. 16 Jesli maja spor, to przychodza do mnie i ja rozstrzygam pomiedzy
stronami, oznajmiam prawa i przepisy
Boze. 17 Wtedy tesc Mojzesza powiedzia do
niego: Nie jest dobre to, co czynisz. 18 Zameczysz siebie i lud, ktory przy tobie stoi, gdyz
taka praca jest dla ciebie za ciezka, i sam jej
nie mozesz podoac. 19 Teraz posuchaj mnie,
dam ci rade, a Bog niechaj bedzie z toba: Sam
badz przedstawicielem swego ludu przed Bogiem i przedkadaj Bogu jego sprawy. 20 Pouczaj lud dokadnie o przepisach i prawach
i wskazuj mu droge, jaka winien chodzic,
i uczynki, jakie winien speniac. 21 A wyszukaj
sobie z caego ludu dzielnych, bogobojnych

Pwt 1,9-18

13

18,11 gdyz w ten sposob ukara tych, co sie nimi

pysznili. Na zasadzie domysu. Tekst hebr. prawdopodobnie niekompletny lub skazony. W BJ pominiete.
18,12 zozy. Za przekadami starozytnymi. Tekst
hebr.: wzia. Ten wiersz, w ktorym oswiadczenie Jetry jest interpretowane jak sie zdaje jako
nawrocenie (skada on ofiary) i w ktorym nie wspomina sie juz o Mojzeszu, to prawdopodobnie dodatek.
18,13-27 W opowiesci tej kazacej przypuszczac,
ze lud jest juz bardzo liczny i ze sie osiedli (por.
w. 23) przypisuje sie Mojzeszowi decentralizacje
wadzy sadowniczej, co z caa pewnoscia nastapio
znacznie pozniej. Niemniej jednak fakt, iz tego rodzaju inicjatywe przypisano interwencji Jetry, moze
swiadczyc o madianickim wpywie na pierwsza organizacje ludu.

Wj 33,7+

Lb 11,14

Lb 11,16-17

KSIEGA WYJSCIA

91

Lb 10,30

i nieprzekupnych mezow, ktorzy sie brzydza

niesprawiedliwym zyskiem, i ustanow ich
przeozonymi juz to nad tysiacem, juz to nad
setka, juz to nad piecdziesiatka i nad dziesiatka, 22 aby mogli sadzic lud w kazdym
czasie. Wazniejsze sprawy winni tobie przedkadac, sprawy jednak mniejszej wagi sami
winni zaatwiac. Bedziesz w ten sposob odciazony, gdyz z toba poniosa ciezar. 23 Jesli
tak uczynisz, a Bog ci to nakaze, podoasz,
a takze lud ten zadowolony powroci do
siebie.
24
Mojzesz usucha rady swego tescia i uczyni wszystko, co mu powiedzia. 25 Wybra
sobie Mojzesz z caego Izraela mezow dzielnych i ustanowi ich zwierzchnikami ludu,
przeozonymi nad tysiacem, nad stoma, nad
piecdziesiecioma i nad dziesiecioma, 26 aby
wyroki wydawali ludowi w kazdym czasie,
a tylko wazniejsze sprawy przedkadali Mojzeszowi, wszystkie lzejsze natomiast sami
rozstrzygali. 27 Nastepnie Mojzesz odprawi
tescia, ktory uda sie do swego kraju.
III. PRZYMIERZE NA SYNAJU
1. PRZYMIERZE I DEKALOG
Przybycie na Synaj

Lb 33,15

19

Byo to w trzecim miesiacu od wyjscia Izraelitow z Egiptu; w tym dniu

przybyli na pustynie Synaj. 2 Wyruszyli z Refidim, a po przybyciu na pustynie Synaj
1

19,1-25 Obszerny fragment, ktory sie tu zaczyna,

nalezy do redakcji przede wszystkim kapanskiej:
Wj 19,1-2a; 24,15b 31,18a; 34,29 az do konca ksiegi.
Osobno trzeba traktowac 20,22 23,33, Kodeks
Przymierza, wtornie doaczony do perykopy synajskiej. Reszta pochodzi z rozmaitych zrode starozytnych, gdzie rozroznienie miedzy jahwista a elohista
jest czesto trudne. W swojej ostatecznej kompozycji
przymierze Mojzeszowe przypieczetowuje wybranie
ludu i poczynione mu obietnice (6,6-8), tak jak
przymierze z Abrahamem, przypomniane w 6,5, byo potwierdzeniem pierwszych obietnic (Rdz 17).
Przymierze z Abrahamem zostao zawarte z jedna
osoba (choc dotyczyo jej potomstwa) i sprowadzao
sie tylko do jednego przepisu: do poddania sie obrzezaniu, natomiast przymierze na Synaju angazuje cay lud, ktory otrzymuje obszerne Prawo: Dekalog i Kodeks Przymierza. Prawo to z pozniejszymi
poszerzeniami stanie sie magna charta judaizmu,
a w Syr 24,9-27 zostanie utozsamione z Madroscia.
Jednoczesnie bedzie ono swiadkiem przeciwko ludowi, gdyz przekroczenie go udaremnia spenienie
obietnic i sciaga Boze przeklenstwo. Prawo pozostanie jakby pouczeniem i zobowiazaniem, przygotowujac serca na przyjscie Chrystusa, ktory przypieczetuje Nowe Przymierze. Sw. Pawe owa czasowa
role Prawa bedzie wyjasnia w sporze z zydujacymi
(Ga 3; Rz 7).

18, 21 19, 8

rozbili oboz na pustyni. Izrael obozowa tam

naprzeciw gory.
Obietnica przymierza
3
Mojzesz wszed wtedy na gore do Boga,
a Pan zawoa na niego z gory i powiedzia:
Tak powiesz domowi Jakuba i to oznajmisz
Izraelitom: 4 Wyscie widzieli, co uczyniem
Egiptowi, jak niosem was na skrzydach
orlich i przywiodem was do Mnie. 5 Teraz,
jesli pilnie suchac bedziecie gosu mego
i strzec mojego przymierza, bedziecie szczegolna moja wasnoscia posrod wszystkich narodow, gdyz do Mnie nalezy caa ziemia.
6
Lecz wy bedziecie Mi krolestwem kapanow
i ludem swietym. Takie to sowa powiedz
Izraelitom.
7
Mojzesz powroci i zwoa starszych ludu,
i przedstawi im wszystko, co mu Pan nakaza.
8
Wtedy cay lud jednogosnie powiedzia:
Uczynimy wszystko, co Pan nakaza. Mojzesz przekaza Panu sowa ludu.

19,2 Zlokalizowanie Synaju jest trudne. Od IV w.

po Chr. tradycja chrzescijanska umieszcza go w poudniowej czesci powyspu, ktory od niego bierze
nazwe, na Dzebel Mousa (2245 m). W innej opinii,
aktualnie bardzo rozpowszechnionej, zwraca sie
uwage na elementy o charakterze wulkanicznym
w opisach teofanii (19,16+) oraz marszu (Lb 33;
por. 33,1+), by umiejscowic Synaj w Arabii, gdzie
wulkany byy czynne jeszcze w epoce historycznej.
Te argumenty nie sa jednak decydujace (por. zasygnalizowane przyp.), zwaszcza ze w innych tekstach
zakada sie lokalizacje blizej Egiptu, a jednoczesnie
na poudnie od Palestyny. W konsekwencji wedug
innej teorii umieszcza sie Synaj w poblizu Kadesz,
opierajac sie na tekstach wiazacych Seir, Edom i gore Paran z objawieniem sie Boga (Sdz 5,4; Pwt 33,2;
Ha 3,3). Nigdzie jednak nie napotykamy aczenia
Kadesz z pustynia Synaj, a niektore teksty mowia
wyraznie o duzej odlegosci miedzy tymi dwoma
miejscami (Lb 1113; 33; Pwt 1,2.19). Lokalizacja
na poudniu powyspu pozostaje najbardziej prawdopodobna. Mimo trwaego znaczenia wydarzen
i prawodawstwa zwiazanego z Synajem (Wj 3,1
4,17; 18; 1940; Lb 110) Izraelici jak sie wydaje
szybko zapomnieli o jego dokadnym poozeniu.
Epizod z Eliaszem (1 Krl 19; por. Syr 48,7) jest wyjatkiem. Sw. Pawowi (Ga 4,24n) Synaj rysuje sie
juz jako wygase Stare Przymierze.
19,3-8 Przymierze uczyni Izraela dobrem osobistym i poswieconym Jahwe (Jr 2,3), ludem uswieconym (Pwt 7,6; 26,19) lub swietym (sowo hebr. oznacza acznie te dwie rzeczy), tak jak jego Bog jest
swiety (Kp 19,2; por. 11,44n; 20,7.26), takze ludem
kapanow (por. Iz 61,6), poniewaz to, co poswiecone, ma bezposredni zwiazek z kultem. Obietnica ta
znajdzie pena realizacje w Izraelu duchowym,
w Kosciele, gdzie wierni zostana nazwani swietymi (Dz 9,13+), a zjednoczeni z Chrystusem-Kapanem beda skadac Bogu ofiare uwielbienia (1 P
2,5.9; Ap 1,6; 5,10; 20,6).

Pwt 4,34;
Pwt 29,2;
Pwt 32,11;
Iz 46,4;
Iz 63,9
Pwt 10,14-15

1 P 2,9;
Ap 5,10

Joz 24,16-24;
Pwt 5,27

19, 9 20, 2

KSIEGA WYJSCIA

Przygotowanie przymierza
Wj 13,22+; 9 Pan rzek do Mojzesza:
Syr 45,5;
stym oboku,
Wj 14,31 ciebie w ge

Rdz 35,2;
Kp 11,25.
28.40

Hbr 12,20

Pwt 5,25.25-31;
Pwt 4,10-12

Oto Ja przyjde do
aby lud sysza, gdy
bede rozmawia z toba, i uwierzy tobie na
zawsze. A Mojzesz oznajmi Panu sowa
ludu.
10
Pan powiedzia do Mojzesza: Idz do ludu
i kaz im sie przygotowac na swieto dzis i jutro.
Niechaj wypiora swoje szaty 11 i niech beda
gotowi na trzeci dzien, bo dnia trzeciego
zstapi Pan na oczach caego ludu na gore
Synaj. 12 Oznacz ludowi granice dokoa gory
i powiedz mu: Strzezcie sie wstepowac na
gore i dotykac jej podnoza, gdyz kto by sie
dotkna gory, bedzie ukarany smiercia: 13 Nikt
nie dotknie go reka, lecz winien byc ukamienowany lub przebity strzaa. Czowiek ani
bydle nie moze byc zachowane przy zyciu.
Gdy zas zagrzmi traba, wtedy raczej oni maja
podejsc pod gore.
14
Wtedy Mojzesz zstapi z gory i nakaza
przygotowac sie ludowi. I wyprali swoje szaty.
15
Pozniej powiedzia ludowi: Badzcie gotowi
na trzeci dzien i nie zblizajcie sie do kobiet.
Teofania

16
Trzeciego dnia rano rozlegy sie grzmoty
z byskawicami, a gesty obok rozpostar sie
nad gora i rozleg sie gos poteznej traby, tak
ze cay lud przebywajacy w obozie drza ze
strachu. 17 Mojzesz wyprowadzi lud z obozu
naprzeciw Boga i ustawi u stop gory. 18 Gora
zas Synaj bya caa spowita dymem, gdyz Pan
zstapi na nia w ogniu i unosi sie z niej dym
jak z pieca, i caa gora bardzo sie trzesa.

19,9 Ostatnie zdanie jest powtorzeniem zakonczenia w. 8 i dodatkiem majacym zapewnic przejscie
do kolejnego fragmentu.
19,12 Oznacz ludowi granice dokoa gory. Usiuje
sie tu uzgodnic tekst hebr.: zakresl granice woko
ludu, z sam.: zakresl obwod gory (tak tez BJ).
Transcendencja i swietosc sa od siebie nieodaczne,
a ta ostatnia zakada oddzielenie od tego, co swieckie. Miejsca, gdzie sie uobecnia Bog, sa zakazane
(Rdz 28,16-17; Wj 3,5; 40,35; Kp 16,2; Lb 1,51;
18,22). Nietykalna bedzie tez arka (2 Sm 6,7). To
prymitywne przezywanie sacrum zawiera w sobie
trwae pouczenie o nieprzystepnej wielkosci i przejmujacym groza majestacie Boga.
19,15 Stosunki seksualne pociagaja za soba niezdatnosc do podejmowania jakiejkolwiek czynnosci
sakralnej. Por. 1 Sm 21,5.
19,16-25 W tradycji jahwistycznej (19,18), kapanskiej (24,15b-17) oraz deuteronomistycznej (Pwt
4,11b-12a; 5,23-24; 9,15) teofania na Synaju jest opisana jako erupcja wulkaniczna, w tradycji elohistycznej zas jako burza (Wj 19,16; por. w. 19). Natchnieniem tych dwoch sposobow przedstawienia
teofanii na Synaju sa zjawiska przyrody, ktore wywouja najwieksze wrazenie: wybuch wulkanu, tak
jak Izraelici mogli o nim syszec z opowiadan ludzi

92

Gos traby sie przeciaga i stawa sie coraz

donosniejszy. Mojzesz mowi, a Bog odpowiada mu wsrod gromow.
20
Pan zstapi na gore Synaj, na jej szczyt.
I wezwa Mojzesza na szczyt gory, a Mojzesz
wstapi. 21 Pan rzek do Mojzesza: Zstap na
do i surowo napomnij lud, aby sie nie zblizali
do Pana, chcac Go zobaczyc, gdyz wielu z nich
przypacioby to zyciem. 22 Takze kapani,
ktorzy moga kiedy indziej zblizac sie do
Pana, niech sie oczyszcza, aby ich Pan nie
pokara. 23 Wtedy rzek Mojzesz do Pana:
Lud nie bedzie smia podejsc do gory Synaj,
gdyz zakazaes mu tego surowo, mowiac:
Oznacz granice okoo gory i ogos ja swieta.
24
Potem Pan powiedzia do niego: Idz, zstap
na do, a potem przyjdz ty i Aaron z toba.
Kapani i lud nie moga przejsc granicy, aby
wstapic do Pana, bo by ich ukara. 25 Mojzesz
zszed na do do ludu i to mu oznajmi.
19

Dekalog

20

Wtedy wypowiedzia Bog wszystkie

te sowa: 2 Ja jestem Pan, Bog twoj,
ktory cie wyprowadzi z ziemi egipskiej,
z domu niewoli.
1

podrozujacych do ponocnej Arabii albo jak sami

mogli go od czasow Salomona obserwowac z daleka
(wyprawy do Ofiru); burza w gorach taka, jaka
mogli zobaczyc w Galilei albo na Hermonie. Oczywiste, ze pierwsza tradycja wskazuje na jahwiste pochodzacego z poudnia, a druga na wywodzacego
sie z ponocy elohiste. Te obrazy wyrazaja majestat
i chwae Jahwe (por. 24,16+), Jego transcendencje
oraz bojazn religijna, jaka On napawa (por. Sdz
5,4n; Ps 29; 68,8; 77,18-19; 97,3-5; Ha 3,3-15).
19,19 wsrod gromow. Dos.: w gosie albo
przez gos. To sowo uzyte w l. mn. zawsze oznacza grzmot (por. w. 16), w l. poj. zas albo rowniez
grzmot, albo zrozumiay gos Boga, ktory odpowiada Mojzeszowi.
19,21 W. 21-24 sa dodatkiem, ktory sie odnosi do
w. 12-13. Wspomina sie tu kapanow, ktorzy wtedy
nie byli jeszcze ustanowieni.
19,25 i to mu oznajmi. W BJ zdanie jest wyraznie
niedokonczone (na co wskazuje wielokropek)
opowiesc przerwano, by zrobic miejsce dla Dekalogu.
20,1-21 W dzisiejszym stanie ksiegi Dekalog nie
jest harmonijnie powiazany z opowiescia stanowiaca jego obramowanie (19,24-25 i 20,18-21). Dekalog
(albo Dziesiec Sow, por. 34,28; Pwt 4,13; 10,4) zachowa sie w dwoch wersjach: tutaj w recenzji elohistycznej, a w Pwt 5,6-21 w recenzji deuteronomistycznej, nieco odmiennej. Jego pierwotny
ksztat, ktory moze siegac epoki Mojzeszowej, musia byc szeregiem dziesieciu krotkich formu (por.
przykazania V, VI i VII), rytmizowanych, atwych
do zapamietania. Dekalog by nastepnie przekazywany ustnie w grupach, ktore miay za soba doswiadczenie Synaju i wiedziay, ze zawiera on sowa, wypowiedziane wtedy przez Boga. Z tego powodu wraz z pozniejszymi rozszerzeniami zosta

Wj 19,12;
Wj 33,20+

Pwt 5,6-22;
Wj 34,10-27;
Mt 19,1622+;
Mt 5

93
Pwt 6,4;
Oz 13,4
Kp 19,4;
Pwt 4,15-20
Pwt 4,24+;
Wj 34,7+

Kp 19,12

Wj 23,12;
Wj 31,12-17;
Wj 34,21;
Wj 35,1-3;
Kp 19,3;
Kp 23,3;
Lb 15,32-36;
Pwt 5,12-15;
2 Krn 36,21;
k 13,14

KSIEGA WYJSCIA

3
Nie bedziesz mia cudzych bogow obok
Mnie! 4 Nie bedziesz czyni zadnej rzezby ani
zadnego obrazu tego, co jest na niebie wysoko, ani tego, co jest na ziemi nisko, ani
tego, co jest w wodach pod ziemia! 5 Nie
bedziesz oddawa im pokonu i nie bedziesz
im suzy, bo Ja Pan, Bog twoj, jestem Bogiem zazdrosnym, ktory za nieprawosc ojcow
karze synow do trzeciego i czwartego pokolenia, tych, ktorzy Mnie nienawidza. 6 Okazuje zas aske az do tysiacznego pokolenia tym,
ktorzy Mnie miuja i przestrzegaja moich
przykazan.
7
Nie bedziesz wzywa imienia Pana, Boga
twego, w bahych rzeczach, bo nie pozwoli
Pan, by pozosta bezkarny ten, kto wzywa
Jego Imienia w bahych rzeczach.
8
Pamietaj o dniu szabatu, aby go uswiecic.
9
Szesc dni bedziesz sie trudzi i wykonywa

waczony do opowiesci o teofanii. Tradycja elohistyczna pojawia sie nastepnie znowu w 24,3, po Kodeksie Przymierza. Dekalog obejmuje caosc zycia
religijnego i moralnego. Istnieja dwie propozycje jego podziau na poszczegolne przykazania w w.:
a) 2-3; 4-6; 7; 8-11; 12; 13; 14; 15; 16; 17; b) 3-6; 7;
8-11; 12; 13; 14; 15; 16; 17a; 17b. Pierwsza propozycja, ktora przyjmowali Ojcowie grec., zachowaa
sie w Koscioach prawosawnych i reformowanych.
Koscioy katolicki i luteranski przyswoiy druga,
ustalona przez sw. Augustyna wedug Pwt. Dekalog
jest sercem prawa mozaistycznego i zachowuje pene znaczenie w nowym Prawie: Chrystus odwouje
sie do jego przykazan, do ktorych dochodza, jako
przypieczetowanie doskonaosci, rady ewangeliczne
(Mk 10,7-21). Polemika sw. Pawa kierowana przeciw Prawu (Rz i Ga) nie dotyka tych podstawowych
obowiazkow wzgledem Boga i wzgledem blizniego.
20,3 Jahwe zada od Izraela wyacznego kultu, to
jest warunek przymierza. Zaprzeczenie istnienia innych bogow nastapi pozniej (por. Pwt 4,35+).
20,4 Zakaz sporzadzania kultowych wizerunkow
Jahwe (por. motywacje podana w Pwt 4,15), co odroznia Izraela od wszystkich sasiednich ludow.
20,5 Nie bedziesz oddawa im pokonu. Za tekstem hebr. Zaimek im odnosi sie do bogow cudzych z w. 3.
20,7 w bahych rzeczach. Ta formua obok krzywoprzysiestwa (Mt 5,33) i faszywego swiadectwa
(w. 16 i Pwt 5,20) moze obejmowac takze uzywanie imienia Bozego do celow magii. Grec. i Wulgata:
nadaremnie.
20,8 Nazwa szabat w Biblii wyraznie wiaze sie
z rdzeniem byc bezczynnym, odpoczywac (16,2930; 23,12; 34,21). Jest to dzien odpoczynku tygodniowego, poswiecony Jahwe, ktory odpocza w siodmym dniu stworzenia (w. 11; por. Rdz 2,2-3). Z tym
motywem religijnym aczy sie humanitarna troska
o dobro czowieka (23,12; Pwt 5,14). Instytucja szabatu jest bardzo stara, ale jego zachowanie nabrao
specjalnego znaczenia od czasow wygnania i stao
sie jednym z charakterystycznych rysow judaizmu
(Ne 13,15-22; 1 Mch 2,32-41). Duch legalizmu przeksztaci radosc tego dnia w poczucie przymusu, od
ktorego Jezus uwolni swoich uczniow (Mt 12,1n i p;
k 13,10n; 14,1n).

20, 323

wszystkie swoje zajecia. 10 Dzien zas siodmy

jest szabatem Pana, Boga twego. Nie bedziesz
przeto w dniu tym wykonywa zadnej pracy
ani ty sam, ani syn twoj, ani twoja corka, ani
twoj niewolnik, ani twoja niewolnica, ani
twoje bydo, ani przybysz, ktory przebywa
w twoich bramach. 11 W szesc dni bowiem
uczyni Pan niebo, ziemie, morze oraz wszystko, co jest w nich, siodmego zas dnia odpocza. Dlatego pobogosawi Pan dzien szabatu i uzna go za swiety.
12
Czcij twego ojca i twoja matke, abys
dugo zy na ziemi, ktora Pan, Bog twoj, ci
daje.
13
Nie bedziesz zabija.
14
Nie bedziesz cudzoozy.
15
Nie bedziesz krad.
16
Nie bedziesz mowi przeciw blizniemu
twemu kamstwa jako swiadek.
17
Nie bedziesz pozada domu twojego blizniego. Nie bedziesz pozada zony blizniego
twego, ani jego niewolnika, ani jego niewolnicy, ani jego wou, ani jego osa, ani zadnej
rzeczy, ktora nalezy do twego blizniego.
18
A cay lud, postrzegajac gromy i byskawice oraz gos traby i gore dymiaca, przelak sie
i drza, i sta z daleka. 19 I mowili do Mojzesza:
Rozmawiaj ty z nami, a my bedziemy cie
suchac! Ale Bog niech nie rozmawia z nami,
abysmy nie pomarli! 20 Mojzesz rzek do
ludu: Nie bojcie sie! Bog przyby po to, aby
was doswiadczyc i pobudzic do bojazni przed
soba, zebyscie nie grzeszyli. 21 Lud sta ciagle
z daleka, a Mojzesz zblizy sie do ciemnego
oboku, w ktorym by Bog.
2. KODEKS PRZYMIERZA
Prawo o otarzu
22
Rzek nadto Pan do Mojzesza: Tak powiesz Izraelitom: Sami widzieliscie, ze z nieba
do was przemawiaem. 23 Nie bedziecie czynic
obok Mnie bozkow ze srebra ani bozkow ze

20,18 W. 18-21 nawiazuja do elohistycznego ujecia teofanii jako burzy (19,19; por. 19,16+).
przelak sie. Za sam. i grec. Tekst hebr.: zobaczy. Istnienie tych dwu wariantow wiaze sie ze
sposobem wokalizowania czasownika wajjare'.
20,20 Przerazenie w obliczu widzialnych objawien
wielkosci Bozej, jakimi sa towarzyszace teofaniom
zjawiska przyrody, odroznia sie tutaj od bojazni Bozej, czyli poddania sie bez zastrzezen woli Boga
(por. Rdz 22,12; Pwt 6,2+).
20,22 23,33 Tu sie zaczyna tzw. Kodeks Przymierza. Wspoczesni egzegeci wzieli te nazwe
z 24,7, choc tam odnosi sie ona do Dekalogu. Ten
zbior praw i zwyczajow nie zosta ogoszony na Synaju, jego przepisy zakadaja bowiem istnienie spoeczenstwa juz osiadego i zajmujacego sie uprawa
roli. Kodeks powsta w czasach po osiedleniu sie Iz-

Rdz 2,2-3

Kp 19,3;
Ef 6,2-3
Rz 13,9;
Jk 2,11
Kp 19,11
Pwt 5,20
Mi 2,2

Pwt 5,23-31
Wj 33,20+

Pwt 8,2

20, 24 21, 22
Kp 1,1+;
Kp 3,1+

Pwt 27,5-6

Kp 25,3546+;
Pwt 15,12-18

Jr 34,8-16

KSIEGA WYJSCIA

94

zota nie bedziecie sobie czynic. 24 Uczynisz

Mi otarz z ziemi i bedziesz skada na nim
twoje caopalenia, twoje ofiary biesiadne ze
swojego drobnego i wiekszego byda na kazdym miejscu, gdzie kaze ci wspominac moje
imie. Przyjde do ciebie i bede ci bogosawi.
25
A jesli uczynisz Mi otarz z kamieni, to nie
buduj go z kamieni ciosowych, bo zbezczescisz go, gdy przyozysz do niego swoje duto.
26
Nie bedziesz wstepowa po stopniach do
mojego otarza, zeby sie nie odkrya nagosc
twoja.

dza niewolnicy. 8 A jesliby nie spodobaa sie

panu, ktory < przeznaczy ja > dla siebie, niech
pozwoli ja wykupic. Ale nie moze jej sprzedac obcemu narodowi, gdyz byoby to oszustwem wobec niej. 9 Jesli zas przeznaczy ja
dla syna, to niech postapi z nia tak, jak prawo
nakazuje obejsc sie z corkami. 10 Jesli zas
wezmie sobie inna, nie moze tamtej odmawiac pozywienia, odziezy i wspolnego mieszkania. 11 Jesli nie speni wobec niej tych trzech
warunkow, wowczas odejdzie ona wolna bez
wykupu.

Prawa dotyczace niewolnikow

Zabojstwo

Te sa prawa, ktore im przedstawisz.

2
Jesli kupisz niewolnika Hebrajczyka, bedzie < ci > suzy szesc lat, w siodmym
roku zwolnisz go bez wykupu. 3 Jesli przyszed sam, odejdzie sam, a jesli mia zone,
odejdzie z zona. 4 Lecz jesli jego pan da mu
zone, ktora zrodzia mu synow i corki, zona
i dzieci jej beda nalezec do pana, a on odejdzie sam. 5 A jesliby niewolnik oswiadczy
wyraznie: Miuje mojego pana, moja zone
i moje dzieci i nie chce odejsc wolny, 6 wowczas zaprowadzi go pan przed Boga i zawiedzie do drzwi albo do bramy, i przekuje mu
jego pan ucho szydem, i bedzie niewolnikiem
jego na zawsze.
7
Jesliby ktos sprzeda swa corke w niewole
jako niewolnice, nie odejdzie ona, jak odcho-

Jesli ktos tak uderzy kogos, ze uderzony

umrze, winien sam byc smiercia ukarany.
13
Gdy jednak nie czyha na niego, a tylko
Bog dopusci, ze sam wpad w jego rece,
wyznacze ci miejsce, do ktorego bedzie on
mog uciekac. 14 Jesli zas ktos posunaby sie
do tego, ze blizniego zabiby podstepnie,
oderwiesz go nawet od mego otarza, aby
ukarac smiercia. 15 Kto by uderzy swego
ojca albo matke, winien byc ukarany smiercia. 16 Kto by porwa czowieka i sprzeda go,
albo znaleziono by go jeszcze w jego reku,
winien byc ukarany smiercia. 17 Kto by zorzeczy ojcu albo matce, winien byc ukarany
smiercia.

21

raela w Kanaanie, ale jeszcze przed nastaniem monarchii. Przepojony duchem przykazan Dekalogu,
zosta uznany za magna charta przymierza na Synaju i z tego powodu umieszczony zaraz po Dekalogu.
Jego pokrewienstwo z Kodeksem Hammurabiego,
z Kodeksem hetyckim oraz z Dekretem Horemheba nie dowodzi bezposrednich zapozyczen od nich,
lecz wskazuje jedynie na pochodzenie ze wspolnego
zroda, czyli ze starego prawa zwyczajowego, ktore
zroznicowao sie w zaleznosci od srodowisk i ludow.
Przepisy Kodeksu z uwagi na tresc mozna uszeregowac pod trzema nastepujacymi tytuami: 1o prawo cywilne i karne (21,1 22,20); 2o reguy dotyczace kultu (20,22-26; 22,28-31; 23,10-19); 3o moralnosc
spoeczna (22,21-27; 23,1-9). Z uwagi na forme literacka przepisy te dziela sie na dwie kategorie: kazuistyczna, czyli warunkowa, w rodzaju Kodeksow
mezopotamskich, oraz apodyktyczna, czyli rozkazujaca, w stylu Dekalogu i madrosciowych tekstow
egipskich.
20,24 Kodeks Przymierza w przeciwienstwie do
Pwt 12,5; itd. dopuszcza wielosc miejsc kultu. Akty kultu publicznego mozna wykonywac wszedzie
tam, gdzie Jahwe uwidoczni swoja obecnosc, gdzie
sie objawi, biorac je w ten sposob w posiadanie.
20,26 Ten, kto skada ofiare, musia nosic prosta
opaske woko bioder, jak to byo modne w Egipcie,
skad niebezpieczenstwo nieprzyzwoitosci przy wstepowaniu po stopniach otarza.
21,7 jako niewolnice. Byaby ona takze konkubina
(zob. wiersze ponizej).

12

Pobicia i zranienia

Kto by w kotni uderzy blizniego kamieniem albo piescia, ale go nie zabi, tylko
zmusi do pozostania w ozku, 19 to gdy on
wstanie i bedzie na dwor wychodzi o lasce,
ten, ktory go uderzy, bedzie wolny i tylko mu
wynagrodzi przerwe w pracy, i doozy staran,
zeby go wyleczyc.
20
Kto by pobi kijem swego niewolnika lub
niewolnice, tak izby zmarli pod jego reka,
winien byc surowo ukarany. 21 A jesliby pozostali przy zyciu jeden czy dwa dni, to nie
bedzie podlega karze, gdyz sa jego wasnoscia. 22 Jesliby mezczyzni w czasie bojki uderzyli kobiete brzemienna, powodujac poronienie, ale bez jakiejkolwiek innej szkody, to
18

21,8 przeznaczy ja. Za grec. Tekst hebr.: nie

przeznaczy.
21,9 z corkami. Chodzi o corki pana domu.
21,13 Bog dopusci. Przypadkowe spotkania przypisywano Bogu.
W tym spoeczenstwie, gdzie panstwowy wymiar
sprawiedliwosci nie zastapi jeszcze zemsty osobistej, mimowolnego sprawce smierci nalezao chronic
przed mscicielem krwi (por. Lb 35,19+) miejscem
azylu jest pierwotnie sanktuarium (1 Krl 1,50; 2,2834; prawo to jednak nie przysugiwao umyslnemu
mordercy, w. 14). Ta dyspozycja prawna lezy u podstaw instytucji zwanej miastami ucieczki (por. Joz
20,1+).

Kp 24,17;
Lb 35,16-34

1 Krl 1,50;
1 Krl 2,28-34

Pwt 24,7
Kp 20,9;
Pwt 27,16;
Syr 3,16;
Mt 15,4

95

Rdz 4,23;
Kp 24,19-20;
Pwt 19,21;
Mt 5,38-40

KSIEGA WYJSCIA

[winny] zostanie ukarany grzywna, jaka < na

nich > naozy maz tej kobiety, i wypaci ja za
posrednictwem sedziow polubownych. 23 Jezeli zas ona poniesie jakas inna szkode,
wowczas on odda zycie za zycie, 24 oko za
oko, zab za zab, reke za reke, noge za noge,
25
oparzenie za oparzenie, rane za rane, siniec
za siniec.
26
Jesliby ktos uderzy niewolnika lub niewolnice w oko i spowodowa jego utrate,
winien za oko obdarzyc ich wolnoscia.
27
Rowniez gdyby wybi zab niewolnikowi
swemu lub niewolnicy, winien za zab uczynic
ich wolnymi.
28
Jesliby wo pobod mezczyzne lub kobiete
tak, iz poniesliby smierc, wowczas wo musi
byc ukamienowany, lecz nie wolno spozyc
jego miesa; wasciciel zas wou bedzie wolny
od kary. 29 Gdy jednak wo bod juz dawniej,
i zwracano uwage na to wascicielowi, a on go
nie pilnowa, tak iz [wo] zabiby mezczyzne
lub kobiete, to nie tylko wo winien byc
ukamienowany, ale tez i wasciciel jego winien poniesc smierc. 30 Jesliby zas naozono
mu okup, to winien za swoje zycie dac taka
cene, jaka mu naoza. 31 Jesliby zas [wo]
pobod chopca lub dziewczyne, to tez winno
sie postapic wedug takiego samego przepisu.
32
Jesliby zas wo zabod niewolnika lub niewolnice, jego wasciciel winien wypacic ich
panu trzydziesci syklow srebrnych, wo zas
bedzie ukamienowany.
33
Jesliby ktos zostawi cysterne odkryta
albo jesliby ktos wykopa cysterne, a nie
przykry jej, i wpadby tam wo lub osio,
34
wasciciel cysterny winien dac wascicielowi
bydlecia odszkodowanie w pieniadzach,
a zwierze bedzie nalezao do niego. 35 Jesliby
wo jednego wasciciela uderzy wou innego
21,25 Prawo talionu (por. Kp 24,17-20; Pwt
19,21), ktore sie znajduje takze w Kodeksie Hammurabiego i w prawach asyryjskich, ma wymiar
spoeczny, a nie indywidualny. Nakazujac kare rowna wyrzadzonej szkodzie, zmierza ono do ograniczenia naduzyc przy dokonywaniu zemsty (por.
Rdz 4,23-24). Przypadkiem najbardziej oczywistym
jest egzekucja mordercy (w. 31-34; por. 21,12-17+;
Kp 24,17). Zdaje sie, ze stosowanie tej reguy stracio w rzeczywistosci bardzo wczesnie swa pierwotna brutalnosc. Obowiazki msciciela krwi, zwanego go'el (Lb 35,19+), powoli sie oczyszczay, tak ze
w koncu w ich zakres wchodziy zasadniczo wykup
(Rt 2,20+) i ochrona sabszych ekonomicznie krewnych (Ps 19,15+; Iz 41,14+). Zasade prawna formuowano wprawdzie dalej, widac w niej jednak rozmaite zagodzenia (Syr 27,25-29; Mdr 11,16+; por.
12,22). W stosunku do czonkow ludu izraelskiego
byo nakazane przebaczenie (Kp 19,17-18; Syr
10,6; 27,30 28,7), a Chrystus jeszcze dobitniej zaakcentuje przykazanie przebaczania wrogowi (Mt
5,38-39+; 18,21-22+).

21, 22 22, 9

wasciciela i zabiby go, wowczas sprzedadza

zywego wou i podziela sie zapata za niego,
a takze podziela sie zabitym woem. 36 Lecz
jesliby byo wiadomo, ze wo ten bod od
dawna, a jego wasciciel go nie pilnowa,
wowczas odda on wou za wou, zabity zas
[wo] bedzie naleza do niego.
Kradzieze zwierzat
37
Jesliby ktos ukrad wou lub owce i zabiby
je lub sprzeda, wowczas zwroci piec woow
za jednego wou i cztery jagnieta za jedna
owce.
1
Jesliby pochwyci ktos zodzieja w czasie wamywania sie [w nocy] i pobi go
na smierc, nie bedzie winien krwi. 2 Ale
jesliby to uczyni po wschodzie sonca, bedzie
winien krwi. Zodziej poniesie kare. Jesli nie
ma czym zapacic, to nalezy go sprzedac za
taka sama sume, jaka skrad. 3 Jesli to, co
ukrad, znajdzie sie u niego zywe, czy to wo,
czy osio, czy owca, odda w podwojnej ilosci.

2 Sm 12,6;
k 19,8

22

Przestepstwa wymagajace odszkodowania

4
Jesliby ktos wypas pole lub winnice i wypusci bydo, niszczac cudze pole, wowczas
wynagrodzi tym, co ma najlepszego na swoim
polu i w swojej winnicy. 5 Jesli powstanie
ogien i ogarnie ciernie [ogrodzenia], i spali
sterte zboza albo zboze na pniu, albo pole,
wowczas ten, co wznieci pozar, winien wynagrodzic szkody.
6
Jesliby ktos da drugiemu pieniadze lub
przedmioty wartosciowe na przechowanie
i zostaoby to skradzione w domu tego czowieka, a zodziej zostanie wykryty, winien
wypacic dwukrotne odszkodowanie. 7 Jesliby
nie wykryto zodzieja, wowczas stawi sie
wasciciel domu przed Bogiem [i przysiegnie],
ze nie wyciagna reki po dobro drugiego.
8
We wszelkiej sprawie poszkodowania dotyczacego wou, osa, owcy, odziezy, jakiejkolwiek zguby, o ktorej ktos powie, ze to jego
wasnosc, sprawa obydwu winna byc przedozona Bogu, a ktorego Bog uzna winnym,
ten zwroci drugiemu w podwojnej ilosci.
9
Jesliby ktos powierzy drugiemu piecze
nad osem, woem, owca lub nad jakimkolwiek innym zwierzeciem, a ono by pado lub
okaleczyo sie, lub zostao uprowadzone, a nie

22,4 BJ: Jezeli ktos uzywa jako pastwiska pola

lub winnicy, ale pozwala pasc na cudzym polu,
zwroci wypasiona czesc pola wedug tego, co ono
przynosi. Jezeli pozwoli, by cae pole zostao wypasione, wowczas wynagrodzi tym, co ma najlepszego
na swoim polu i w swojej winnicy, za grec. W tekscie hebr. fragment kursywa pominiety.
22,8 Bog uzna winnym. Poprzez decyzje sadu, ordalie, wyrocznie albo przysiege.

Kp 5,21-26

22, 10 23, 12

Rdz 31,39

Pwt 22,28-29

KSIEGA WYJSCIA

ma na to swiadka, 10 to sprawe miedzy obiema

stronami rozstrzygnie przysiega na Pana, ze
[przechowujacy] nie wyciagna reki po dobro
drugiego, i wasciciel przyjmie, co pozostao,
a tamten nie bedzie paci odszkodowania.
11
Jesli zas to zostao skradzione, zapaci wascicielowi. 12 Jesli owo [bydle] zostao rozszarpane przez jakies dzikie zwierze, przyniesie to
jako dowod i nie musi uiszczac odszkodowania za rozszarpane.
13
Jesliby ktos wynaja od drugiego [zwierze], a ono sie okaleczyo lub pado pod
nieobecnosc wasciciela, winien uiscic odszkodowanie. 14 Gdy jednak stao sie to w obecnosci wasciciela, nie bedzie uiszcza odszkodowania, gdy [zwierze] byo wynajete, bo
zapaci cene wynajmu.
Gwat na dziewicy

Jesliby ktos uwiod dziewice jeszcze nie

zareczona i obcowa z nia, uisci [rodzinie]
opate i wezmie ja za zone. 16 Jesliby sie ojciec
nie zgodzi mu jej oddac [za zone], wowczas
winien zapacic tyle, ile wynosi opata skadana przy zaslubinach dziewic.
15

Prawa moralne i religijne

Kp 20,6.27;
Pwt 18,9-12;
Kp 18,23;
Pwt 27,21
Lb 25,1-5
Wj 12,48+;
Kp 19,33n;
Pwt 10,18n;
Pwt 24,17n;
Pwt 27,19;
Ps 146,9;
Iz 1,17

Kp 25,35-37;
Pwt 23,20-21

Pwt 24,1013.17

Koh 10,20;
Dz 23,5

Nie pozwolisz zyc czarownicy.

Ktokolwiek by obcowa ze zwierzeciem,
winien byc ukarany smiercia.
19
Ktokolwiek by skada ofiary innym bogom, poza samym Panem, podlega klatwie.
20
Nie bedziesz gnebi ani uciska przybysza,
bo wy sami byliscie przybyszami w ziemi
egipskiej. 21 Nie bedziesz krzywdzi zadnej
wdowy ani sieroty. 22 Jeslibys ich skrzywdzi
i poskarza Mi sie, usysze ich skarge, 23 rozpali
sie gniew moj, i wygubie was mieczem; i zony
wasze beda wdowami, a dzieci wasze sierotami.
24
Jesli pozyczysz pieniadze ubogiemu z mojego ludu, zyjacemu obok ciebie, to nie
bedziesz postepowa wobec niego jak lichwiarz i nie kazesz mu pacic odsetek.
25
Jesli wezmiesz w zastaw paszcz twego
blizniego, winienes mu go oddac przed zachodem sonca, 26 bo jest to jedyna jego szata
i jedyne okrycie jego ciaa podczas snu.
I jesliby sie on zali przede Mna, usysze go,
bo jestem litosciwy.
27
Nie bedziesz bluzni Bogu i nie bedziesz
zorzeczy temu, ktory rzadzi twoim ludem.
17
18

22,10 przyjmie, co pozostao. Inne tumaczenie:

wasciciel przyjmie (przysiege).
22,15 opate. Hebr. mohar, suma przekazywana
przez narzeczonego rodzinie przyszej zony.
22,19 innym bogom. Za grec. i sam. poza samym Panem. Tak tekst hebr. W BJ pominiete za
grec. i sam.

96

Pierwociny i pierworodni
28
Nie bedziesz sie ociaga z [ofiara z] obfitosci zbiorow i soku wyciskanego w toczni.
I oddasz Mi twego pierworodnego syna.
29
Tak samo uczynisz z [pierworodnym] twoim
cielcem i z drobnym bydleciem. Przez siedem
dni bedzie przy matce swojej, a dnia osmego
oddasz je Mnie.
30
Bedziecie dla Mnie ludzmi swietymi. Nie
bedziecie spozywac miesa zwierzecia rozszarpanego przez dzikie zwierzeta, ale je rzucicie
psom.

Wj 13,11+;
Pwt 26,1+
Pwt 15,19

Kp 11,44;
Pwt 14,21;
Kp 17,15-16

Sprawiedliwosc. Obowiazki wobec wrogow

23

Nie bedziesz rozgasza faszywych

wiesci i nie podasz reki niesprawiedliwemu, by swiadczyc na korzysc bezprawia.
2
Nie acz sie z wielkim tumem, aby wyrzadzic zo. A zeznajac w sadzie, nie stawaj po
stronie tumu, aby nagiac prawo. 3 A w procesie nie miej wzgledow takze dla biednych.
4
Jesli spotkasz wou twego wroga albo jego
osa bakajacego sie, odprowadz je do niego.
5
Jesli zobaczysz, ze osio twego wroga upad
pod swoim ciezarem, nie pozostawisz go, ale
razem z nim przyjdziesz mu z pomoca.
6
Nie pozwolisz wydac niesprawiedliwego
wyroku na ubogiego, ktory sie zwraca do
ciebie w swym procesie. 7 Oddalisz sprawe
kamliwa i nie wydasz wyroku smierci na
niewinnego i sprawiedliwego, bo Ja nie uniewinnie przewrotnego. 8 Nie bedziesz przyjmowa podarku, poniewaz podarek zaslepia dobrze widzacych i jest zguba spraw ludzi
sprawiedliwych. 9 Nie bedziesz uciska przybysza, bo znacie zycie przybysza, gdyz sami
byliscie przybyszami w Egipcie.

Kp 5,22;
Kp 19,16

Rok szabatowy i szabat

Kp 25,1+

Przez szesc lat bedziesz obsiewa ziemie

i zbiera jej pody, 11 a siodmego pozwolisz jej
lezec odogiem i nie dokonasz zbiorow, aby
mogli sie pozywic ubodzy z twego ludu,
a reszte zjedza dzikie zwierzeta. Tak tez
postapisz z twoja winnica i z twoim ogrodem
oliwnym. 12 Szesc dni bedziesz pracowa,
a dnia siodmego zaprzestaniesz pracy, aby
odpoczey twoj wo i osio i odetchneli syn
twojej niewolnicy i cudzoziemiec.

Kp 25,2-7;
Pwt 24,19;
Pwt 26,12-13

10

22,28 Tu w. 28a zosta rozszerzony wedug grec.

W BJ: Nie bedziesz odkada ofiary z twojej obfitosci i z twoich nadwyzek, za tekstem hebr.
23,6 na ubogiego, ktory sie zwraca do ciebie. BJ:
na twojego ubogiego, za tekstem hebr.
23,7 bo Ja nie uniewinnie przewrotnego. Tak tekst
hebr. W BJ: i nie uniewinniaj nieprawego, za
grec.
23,8 dobrze widzacych. Inne mozliwe tumaczenie: naocznych swiadkow.

Pwt 16,18-20
Kp 19,15
Pwt 22,1-4

Pwt 1,17;
Pwt 16,19

Pwt 16,19;
Pwt 27,25
Wj 22,20+

Wj 20,8+

97
Joz 23,7

Wj 34,18-23;
Pwt 16,1-16;
Kp 23

Wj 34,25

KSIEGA WYJSCIA

23, 1329

13
19
Przestrzegajcie wszystkiego, co wam poPrzyniesiesz do domu Pana, Boga twego,
wiedziaem, a imienia bogow obcych nie pierwociny z podow ziemi. I nie bedziesz
wspominajcie, by nikt nie sysza ich z ust gotowa kozlecia w mleku jego matki.
waszych.

Swieta Izraela
14
Trzy uroczyste swieta bedziesz dla Mnie
obchodzi w kazdym roku. 15 Obchodzac
Swieto Przasnikow, bedziesz jad, jak ci to
nakazaem, przez siedem dni chleb z przasnej
maki, w oznaczonym dniu miesiaca Abib,
gdyz w tym miesiacu wyszedes z Egiptu.
I nie powinniscie pokazywac sie przede Mna
z proznymi rekami. 16 I Swieto Zniw pierwocin twoich zbiorow z tego, co posiaes na
roli, oraz Swieto Zbiorow na koncu roku, gdy
zbierzesz z pola twoj plon. 17 Trzy razy w roku
zjawic sie winien kazdy z twoich mezczyzn
przed Panem, Bogiem swoim.
18
Nie bedziesz Mi skada krwi ofiary z chlebem kwaszonym i nie bedziesz przechowywa
do rana tuszczu z mojej swiatecznej ofiary.

23,14-19 Kazda z czterech tradycji Piecioksiegu

zawiera kalendarz wielkich swiat religijnych: 23,1417 elohistyczna; 34,18-23 jahwistyczna; Pwt 16,1-16
deuteronomistyczna; Kp 23 kapanska, ktorej odpowiadaja rubryki liturgiczne Lb 2829. Z tekstu
na tekst rytua staje sie coraz dokadniejszy, ale trzy
zasadnicze swieta, ktore przepisano w kalendarzu
Wj 23, pozostaja te same: 1o na wiosne Swieto
Przasnikow. 2o Swieto Zniwa (34,22) zwane takze
Swietem Tygodni, ktore obchodzono przez siedem
tygodni (Pwt 16,9) albo przez piecdziesiat dni (Kp
23,16) po uroczystosci Paschy (skad jego grec. nazwa Pentecoste, czyli Piecdziesiatnica, Tb 2,1);
wskazywao ono na zakonczenie zniw pszenicznych;
w czasach o wiele pozniejszych zwiazano z nim pamiec ogoszenia Prawa na Synaju. 3o Swieto Zbiorow jesiennych, zamykajace sezon owocow, zwane
tez Swietem Namiotow (Pwt 16,13; Kp 23,34), poniewaz jednym z elementow rytuau swiatecznego
byo ustawianie szaasow z listowia na wzor tych, jakie podczas zbiorow wznoszono w sadach, a przypominay one obozowiska izraelskie na pustyni (Kp
23,43). Najpopularniejsze z tych trzech byo jak
sie zdaje Swieto Zbiorow, czyli Namiotow, w 1
Krl 8,2.65; Ez 45,25 nazwane po prostu swietem''.
Te trzy swieta rolnicze obchodzono dopiero po
wejsciu do Kanaanu. W kalendarzu Wj 23 i 34 nie
ma ich dokadnej daty, gdyz przywoane teksty wyprzedzaja centralizacje kultu, a swieta te mogy byc
obchodzone w sanktuariach lokalnych pod datami
uwzgledniajacymi stan prac na roli w danej okolicy.
Do wymienionych doszy pozniej jeszcze inne swieta: Nowy Rok liturgiczny (Kp 23,24) i Dzien Przebagania (Kp 16 i 23,27-32), a po wygnaniu: Purim
(Est 9,26), Poswiecenie Swiatyni (1 Mch 4,59) oraz
Dzien Nikanora (1 Mch 7,49).
23,15 Ten datujacy sie od dawna zwiazek miedzy
Przasnikami a Wyjsciem z Egiptu, ktore miao
miejsce wiosna, powodowa coraz wieksze zblizanie
sie tego swieta do Paschy (por. 12,1+).
23,18 34,25 mowi wyraznie, ze chodzi tu o swieto
Paschy, w obydwu jednak wypadkach przepis ten

Obietnice i wskazowki zwiazane z wejsciem do

Kanaanu

20
Oto Ja posyam anioa przed toba, aby cie
strzeg w czasie twojej drogi i doprowadzi cie
do miejsca, ktore ci wyznaczyem. 21 Szanuj go
i suchaj jego gosu. Nie sprzeciwiaj sie mu
w niczym, gdyz nie przebaczy waszych przewinien, bo imie moje jest w nim. 22 Jesli
bedziesz wiernie sucha jego gosu i wykonywa to wszystko, co ci polecam, bede nieprzyjacielem twoich nieprzyjacio i bede odnosi
sie wrogo do odnoszacych sie wrogo do
ciebie. 23 Moj anio poprzedzi cie i zaprowadzi
do Amoryty, Chittyty, Peryzzyty, Kananejczyka, Chiwwity, Jebusyty, a Ja ich wytrace.
24
Nie bedziesz oddawa pokonu ich bogom
i nie bedziesz ich czci. Nie bedziesz postepowa wedug ich postepkow, lecz zburzysz
zupenie i poamiesz w kawaki ich stele.
25
Bedziecie oddawac czesc Panu, Bogu waszemu, gdyz pobogosawi twoj chleb i twoja
wode. Oddale od ciebie wszelka chorobe.
26
Zadna kobieta w twoim kraju nie bedzie
miaa przedwczesnego porodu i zadna nie
bedzie bezdzietna. Liczbe dni twojego zycia
uczynie pena.
27
Lek wzbudze przed toba oraz przyprawie
o przerazenie wszelki lud, do ktorego przyjdziesz. Sprawie, ze beda uciekac przed toba
wszyscy twoi nieprzyjaciele.
28
Ja zas posle przed toba szerszenie, ktore
wypedza przed toba Chiwwite, Kananejczyka
i Chittyte. 29 Nie wypedze ich przed toba

znajduje sie poza kalendarzem religijnym (w. 14-17

i 34,18-23), nie zawierajacym Paschy. Te az do reformy deutoronomistycznej obchodzono w rodzinach (por. Pwt 16,5-6).
23,19 W drugim zdaniu mowa o zwyczaju kananejskim zasygnalizowanym takze w Ugarit.
23,20-33 Ten paragraf wyrazna kompozycja literacka nosi znamiona redakcji deutoronomistycznej. Peni on funkcje zakonczenia Kodeksu Przymierza, przedstawionego tym sposobem jako Prawo
dane na Synaju, przygotowujace do osiedlenia sie
w Kanaanie.
23,20 Jak sie wydaje, tu anio rozni sie od Boga
(por. Rdz 16,7+), choc jego dziaanie jest dziaaniem Jahwe. To anio stroz (Rdz 24,7; Lb 20,16), zapowiadajacy anioa z Tb (zob. tam 5,4+).
23,21 Nie sprzeciwiaj sie mu. Za grec. Tekst hebr.:
nie draznij go. Imie wyraza i prezentuje osobe.
23,24 Stele byy to stojace pyty kamienne, hebr.
maccebot, w religii kananejskiej symbole bostwa
meskiego. Ich kult potepio Prawo (tutaj oraz
w 34,13; Pwt 7,5; 12,3; 16,22; Kp 26,1) i prorocy
(Oz 3,4; 10,1; Mi 5,12). Religia patriarchalna akceptowaa je (por. Rdz 28,18.22).

Pwt 26,1+;
Wj 34,26;
Pwt 14,21

Pwt 7,1-26
Wj 14,19;
Wj 33,2;
Ml 3,1;
Iz 63,9

Pwt 7,1+

Wj 20,5;
Kp 18,3;
Wj 34,13;
Pwt 7,5;
Pwt 12,3;
Lb 33,52

Pwt 7,14;
Pwt 28;
Pwt 30,9;
Kp 26,9

Pwt 7,20;
Joz 24,12;
Mdr 12,8

23, 29 24, 17

Pwt 7,22+;
Sdz 2,6+
Sdz 20,1+;
Pwt 11,24

KSIEGA WYJSCIA

w jednym roku, aby kraj nie sta sie pustkowiem i nie rozmnozy sie w nim dziki zwierz
na twoja szkode. 30 Bede ich wypedza przed
toba stopniowo, az sie rozrosniesz i bedziesz
mog objac kraj w posiadanie. 31 Ustanowie
granice twego kraju od Morza Czerwonego
do Morza Filistynskiego, od pustyni az do
Rzeki. Oddam w rece wasze mieszkancow
tego kraju, a ty ich przepedzisz sposrod was.
32
Nie bedziesz zawiera przymierza z nimi ani
z ich bogami. 33 Nie moga mieszkac w twoim
kraju, gdyz przywiedliby cie do grzechu przeciw Mnie; bo mogbys oddawac czesc ich
bogom, co byoby dla ciebie zguba.
3. ZAWARCIE PRZYMIERZA

Wj 19,20;
Wj 28,1;
Lb 11,16

Joz 24,16-24

Wj 34,27-28;
Joz 4,3-9.2024;
Joz 24,26-27;
1 Krl 18,31

24

I rzek [Pan] do Mojzesza:

Wstap do Pana, ty oraz Aaron, Nadab,
Abihu i siedemdziesieciu ze starszych Izraela
i oddajcie pokon z daleka. 2 Mojzesz sam
podejdzie do Pana, lecz oni sie nie przybliza
i lud nie wstapi z nim.
3
Wroci Mojzesz i obwiesci ludowi wszystkie sowa Pana i wszystkie Jego polecenia.
Wtedy cay lud odpowiedzia jednogosnie:
Wszystkie sowa, jakie powiedzia Pan, wypenimy. 4 Spisa wiec Mojzesz wszystkie
sowa Pana. Nazajutrz wczesnie rano zbudowa otarz u stop gory i postawi dwanascie
stel, stosownie do liczby dwunastu szczepow
Izraela. 5 Potem poleci modziencom izraelskim zozyc Panu ofiare caopalna i ofiare
biesiadna z cielcow. 6 Mojzesz zas wzia poowe krwi i wla ja do czar, a druga poowa krwi
skropi otarz. 7 Wtedy wzia Ksiege Przymierza i czyta ja gosno ludowi. I oswiadczyli:
1

23,30 Powolnosc i opoznienia w zdobywaniu Kanaanu wytumaczono tutaj w podobny sposob jak
w Pwt 7,22. Inne powody sa podane w Sdz 2,6+.
23,31 od Morza Czerwonego... az do Rzeki. Zatoka Akaba Morze Srodziemne Synaj Eufrat to
idealne granice panstwa Dawida i Salomona (1 Krl
5,1). Co do innych opisow granic Ziemi Obiecanej
por. Lb 34,1+; Sdz 20,1+.
24,1-11 Ta opowiesc aczy dwie prezentacje przymierza: 1o w. 1-2.9-11, tradycja jahwistyczna(?)
przypieczetowaniem przymierza jest posiek; 2o
w. 3-8, tradycja elohistyczna istote stanowi ryt
pokropienia otarza i ludu krwia. Trzecia prezentacja, jahwistyczna w Wj 34.
24,3 wszystkie sowa Pana i wszystkie Jego polecenia. Sowa w dalszym ciagu tylko o nich bedzie
mowa czyli Dekalog (por. 20,1), nazwany w w. 7
Ksiega Przymierza. Polecenia (BJ: prawa)
to wyraz dodany pozniej, juz po umieszczeniu Kodeksu Przymierza na jego obecnym miejscu (por.
21,1).

98

Wszystko, co powiedzia Pan, uczynimy i bedziemy posuszni. 8 Mojzesz wzia krew i pokropi nia lud, mowiac: Oto krew przymierza, ktore Pan zawar z wami na podstawie
wszystkich tych sow.
9
Wstapi na gore Mojzesz wraz z Aaronem,
Nadabem, Abihu i siedemdziesiecioma starszymi Izraela. 10 Ujrzeli Boga Izraela, a pod
Jego stopami jakby jakies dzieo z szafirowych
kamieni, swiecacych jak samo niebo. 11 Na
wybranych Izraelitow nie podnios On swej
reki, mogli przeto patrzec na Boga. Potem
jedli i pili.

Ps 50,5;
Hbr 9,18 n;
Mt 26,28p;
1 P 1,2

Wj 33,20+;
Ez 1,26;
Ap 4,2-3

Mojzesz na gorze

12
Pan rzek do Mojzesza: Wstap do Mnie
na gore i pozostan tam, a dam ci tablice
kamienne, Prawo i przykazania, ktore napisaem, aby ich pouczyc. 13 Wsta wiec Mojzesz i Jozue, jego pomocnik, i wstapi Mojzesz
na Gore Boza. 14 Powiedzia zas do starszyzny: Pozostancie tu, az wrocimy do was. Oto
bedzie z wami Aaron i Chur. Kto miaby
jakas sprawe do zaatwienia, moze sie zwrocic
do nich. 15 Gdy zas Mojzesz wstapi na gore,
obok ja zakry. 16 Chwaa Pana spoczea na
gorze Synaj, i okrywa ja obok przez szesc
dni. W siodmym dniu [Pan] przywoa Mojzesza z posrodka oboku. 17 A widok chway

24,8 Mojzesz, posrednik miedzy Jahwe a ludem,

aczy ich symbolicznie, skrapiajac otarz, ktory wyobraza Jahwe, a potem lud krwia tej samej ofiary.
Pakt bedzie w ten sposob zatwierdzony przez krew
(por. Kp 1,5+), podobnie jak w Nowym Przymierzu stanie sie to przez krew Jezusa (Mt 26,28+;
Hbr 9,12-26+).
24,12-18 W. 12-15 oraz 18b mogy byc pochodzenia elohistycznego; w w. 15b-18a opowiesc paralelna pochodzaca z tradycji kapanskiej.
24,13 i wstapi Mojzesz. Za tekstem hebr. W BJ:
i wstapili, za grec.
24,16 Chwaa Pana. W tradycji kapanskiej
(13,22+) to objawienie sie obecnosci Bozej. Jest to
ogien, tutaj i w 40,34-35 wyraznie odrozniony od
oboku, ktory towarzyszy Bogu i spowija Go. Elementy te zostay zapozyczone z wielkich teofanii,
przedstawionych w ramach burzy (19,16+), nabieraja one jednak wyzszego sensu: ta oslepiajaca swiatosc, ktorej odbicie opromieni twarz Mojzesza
(34,29), wyraza nieprzystepny i przejmujacy lekiem
majestat Boga; swiatosc ta moze sie pokazac takze
poza burza (33,22). Ona wypenia nowo wzniesiony
namiot (40,34-35), tak jak pozniej wezmie w posiadanie swiatynie Salomona (1 Krl 8,10-11). Ezechiel
widzi ja, jak opuszcza Jerozolime w przeddzien jej
zniszczenia (Ez 9,3; 10,4.18-19; 11,22-23) i jak powraca do nowego sanktuarium (Ez 43,1n), ale ta
chwaa jest dla niego swietlnym podobienstwem
czowieka (Ez 1,26-28). W innych tekstach, zwaszcza w Ps, chwaa Jahwe wyraza jedynie majestat Boga albo nalezna Mu czesc, czesto z odcieniem
eschatologicznym, albo jeszcze (Wj 15,7) Jego cudowna moc (por. chwae Jezusa, J 2,11; 11,40).

Wj 31,18;
Wj 32,15n;
Wj 34,1.4.
28n;
Pwt 4,13;
Pwt 5,22;
Pwt 9,9.15;
Pwt 10,1-5
Joz 1,1+

Wj 19,3
Wj 19,9

Pwt 4,36

KSIEGA WYJSCIA

99

Pwt 9,9;
Wj 34,28

Pana by w oczach Izraelitow jak ogien pozerajacy na szczycie gory. 18 Mojzesz wszed
w srodek oboku i wstapi na gore. I pozosta
Mojzesz na gorze przez czterdziesci dni
i czterdziesci nocy.
4. PRZEPISY DOTYCZACE BUDOWY
PRZYBYTKU I JEGO SUG

Wj 35,4-29

Wj 25,40+;
Wj 26,30;
Wj 27,8;
Lb 8,4
Wj 37,1-9

Danina na przybytek

25

Pan tak przemowi do Mojzesza:

Powiedz Izraelitom, aby zebrali dla
Mnie danine. Od kazdego czowieka, ktorego
skoni do tego serce, przyjmijcie dla Mnie
danine. 3 Macie zas przygotowac dla Mnie
jako danine: zoto, srebro i braz, 4 purpure
fioletowa i czerwona, karmazyn, bisior i siersc
kozia; 5 baranie skory barwione na czerwono
i skory z delfinow oraz drewno akacjowe;
6
oliwe do swiecznika, wonnosci do wyrobu
oleju do namaszczania i pachnacych kadzide;
7
kamienie onyksowe i inne drogie kamienie
do ozdobienia efodu i pektorau. 8 I uczynia
Mi swiety przybytek, abym mog zamieszkac
posrod was. 9 Wedug zas wzoru przybytku
i wedug wzoru jego sprzetow, jaki ci ukaze,
wszystko dokadnie wykonacie.
1
2

Namiot i jego sprzety. Arka

10
I uczynia arke z drewna akacjowego; jej
dugosc bedzie wynosia dwa i po okcia; jej

24,18 Por. czterdziesci dni wedrowki Eliasza na

Synaj (1 Krl 19,8) i tylez Chrystusa na pustyni
(Mt 4,2p).
25,1 31,18 W tych rozdziaach, pochodzacych
z tradycji kapanskiej, pomieszane elementy dawne,
jak arka i jej namiot, ktore z caa pewnoscia siegaja
czasow Mojzesza, z innymi elementami, bedacymi
wytworem dalszego rozwijania sie kultu w ciagu
historii Izraela. Odnoszac wszystko do formalnych
rozkazow Jahwe skierowanych do Mojzesza, tekst
stwierdza Boskie pochodzenie religijnych instytucji
Izraela.
25,5 skory z delfinow. Dos.: skore z tachasz,
sens niepewny. BJ: skore cienka.
25,8 I uczynia Mi. Za tekstem hebr. W BJ: uczyn
mi, za grec. i przekadem syr. Tak samo poprawia
sie tam na l. poj. w. 9, 10 i 19.
Bog jest czczony w miejscach specjalnego uobecnienia sie przez teofanie (Rdz 12,7; 28,12-19; itd.).
Synaj, gdzie Bog objawi sie z wiekszym blaskiem
niz gdziekolwiek indziej, jest gora Boga (3,1; 1
Krl 19,8), Jego rezydencja (Pwt 33,1; Sdz 5,4-5; Ha
3,3; Ps 68,9). Arka to znak tej obecnosci (25,22;
por. 1 Sm 4,4; 2 Sm 6,2), a namiot miejsce przechowywania arki jest mieszkaniem Jahwe (w. 9
i 40,34), ktory towarzyszy swemu ludowi w jego
wedrowkach tak dugo (2 Sm 7,6), poki Jego domem nie stanie sie swiatynia w Jerozolimie (1 Krl
8,10).
25,10-22 Arka bya prostokatna skrzynia, noszona
za pomoca drewnianych drazkow. Co do jej historii

24, 17 25, 19

wysokosc potora okcia i jej szerokosc

potora okcia. 11 I pokryjesz ja szczerym
zotem wewnatrz i zewnatrz, i uczynisz na
niej dokoa zote wience. 12 Odlejesz do niej
cztery pierscienie ze zota i przymocujesz je
do czterech jej bokow: dwa pierscienie do
jednego jej boku i dwa do drugiego jej boku.
13
Rozkazesz zrobic drazki z drewna akacjowego i pokryjesz je zotem. 14 I wozysz drazki
te do pierscieni po obu bokach arki, by
mozna byo ja przenosic. 15 Drazki pozostana
w pierscieniach arki i nie beda z nich wyjmowane. 16 I wozysz do arki Swiadectwo,
ktore dam tobie.
17
I uczynisz przebagalnie ze szczerego zota; dugosc jej wynosic bedzie dwa i po
okcia, szerokosc zas potora okcia; 18 dwa
tez cheruby wykujesz ze zota. Uczynisz zas je
na obu krancach przebagalni. 19 Jednego
zob. przede wszystkim: Joz 3,3; 6,4n; 1 Sm 46; 2
Sm 6; 1 Krl 8,3-9. Arka zaginea w czasie zniszczenia Jerozolimy (a moze juz za panowania bezboznego Manassesa) i nigdy nie wykonano jej na nowo
(por. Jr 3,16).
25,10 okiec w przyblizeniu czterdziesci cztery
cm.
25,16 Swiadectwo to powszechnie przyjete tumaczenie `edut, ktore w scisym sensie, wedug paralel wschodnich, oznacza warunki (czyli prawa)
traktatu narzuconego przez suwerennego wadce jego wasalowi. Tutaj Swiadectwem jest Dekalog
spisany na kamiennych tablicach, nazywanych niekiedy tablicami Swiadectwa (31,18; 32,15; 34,29).
W konsekwencji takze arke nazywa sie Arka
Swiadectwa (25,22; 26,33; 40,21).
25,17 przebagalnie. Przyjete tumaczenie wyrazu
kapporet, z rdzenia kapar: przykrywac, ale takze
czynic pokute, zmazac. Kapporet jest przedstawiony tutaj i w 35,12 jako przedmiot rozny od arki.
Pojawia sie on, bez arki, w powstaym po powrocie
z wygnania rytuale Dnia Przebagania (Kp 16,15),
a 1 Krn 28,11 nazywa Swiete Swietych pomieszczeniem dla przebagalni. Wydaje sie, ze przebagalnia i przymocowane do niej cheruby w swiatyni wzniesionej po wygnaniu zastepoway arke oraz
cheruby swiatyni Salomona. W opisie kapanskim
poaczono arke z przebagalnia (por. w. 21). Jahwe
ukazuje sie nad przebagalnia i stamtad rozmawia
z Mojzeszem (w. 22; Kp 16,2; Lb 7,89).
25,18 cheruby. Wyraz ten odpowiada babilonskiemu karibu, oznaczajacemu duchy opiekuncze
o ksztatach na poy ludzkich, na poy zwierzecych,
ktore peniy straz przy bramach swiatyn i paacow.
Wedug opisow biblijnych oraz ikonografii wschodniej cheruby byy uskrzydlonymi sfinksami. W swiatyni jerozolimskiej otaczaja arke (1 Krl 6,23-28).
Z caa pewnoscia pojawiaja sie one w kulcie Jahwe
dopiero od czasow, kiedy arka przebywaa w Szilo,
gdzie obiegowe byo powiedzenie, ze Jahwe zasiada na cherubach (1 Sm 4,4; 2 Sm 6,2; por. 2 Krl
19,15; Ps 80,2; 99,1) albo cwauje na cherubach
(2 Sm 22,11; por. Ps 18,11). W Ez 1 i 10 ciagna one
woz Boga. Cherubow nie byo jeszcze w kulcie pustynnym. Te ze swiatyni Salomona znikney wraz

2 Sm 6,7+
Wj 24,12+;
Pwt 10,1-2
Kp 16,12-15;
Rz 3,25+

25, 19 26, 6

Wj 26,34

Wj 37,10-16

KSIEGA WYJSCIA

100

pak i jego kwiat. 35 A pak jeden bedzie pod

dwoma odchodzacymi od niego ramionami,
stanowiac z nimi caosc, i pak jeden pod
dwoma [nastepnymi] ramionami swiecznika,
stanowiac z nimi caosc. Tak [niech bedzie]
pod szescioma ramionami odchodzacymi od
swiecznika. 36 Paki ich i ramiona beda stanowiy z nim caosc i beda [wykonane] z jednej
bryy czystego zota.
37
I uczynisz dla niego siedem lamp, i ustawisz jego lampy w ten sposob, azeby oswiecay te strone, ktora jest przed nim. 38 Szczypce tez i naczynia na knoty uczynisz z czystego
zota. 39 Z talentu szczerego zota nalezy wykonac swiecznik i wszystkie przybory nalezace do niego. 40 Uwazaj zas pilnie, aby go
Sto chlebow pokadnych
wykonac wedug wzoru, jaki ukazano ci na
23
Uczynisz tez sto z drewna akacjowego; gorze.
jego dugosc bedzie wynosic dwa okcie, jego
szerokosc jeden okiec, a jego wysokosc Przybytek. Tkaniny i nakrycia
1
Uczynisz przybytek z dziesieciu tkapotora okcia. 24 Pokryjesz go szczerym zo25
tem i uczynisz dokoa wieniec zoty. I
nin: uczynisz go ze skreconego bisiouczynisz dokoa listwe na szerokosc doni ru, z fioletowej i czerwonej purpury, z karmai zrobisz wieniec zoty dokoa listwy. 26 Uczy- zynu z cherubami, dzieem biegego tkacza.
nisz nastepnie cztery pierscienie zote i przy- 2 Dugosc kazdej tkaniny winna wynosic dwatwierdzisz je do czterech koncow, gdzie sie dziescia osiem okci, a szerokosc kazdej tkaznajduja jego nogi. 27 Blisko listwy beda sie niny cztery okcie; wszystkie zas tkaniny poznajdowac cztery pierscienie przeznaczone na winny miec jednakowe wymiary. 3 Piec tkanin
drazki, zeby mozna byo sto przenosic. 28 A bedzie powiazanych ze soba jedna z druga,
zrobisz te drazki z drewna akacjowego i po- podobnie drugie piec tkanin bedzie powiazakryjesz je zotem. I bedzie sie przenosio sto nych ze soba jedna z druga. 4 I przyszyjesz
wstazki z fioletowej purpury na brzegach
za ich pomoca.
29
Uczynisz takze misy i czasze, dzbanki jednej tkaniny, gdzie winna byc spieta, i tak
i kubki do skadania ofiar pynnych. Uczynisz tez uczynisz na brzegach ostatniej tkaniny,
je ze szczerego zota. 30 Bedziesz zawsze kad gdzie winna byc spieta. 5 Piecdziesiat wstazek
na stole przede Mna chleby pokadne.
przyszyjesz do jednej tkaniny i piecdziesiat
wstazek przyszyjesz do drugiej tkaniny
Kandelabr
w miejscu, w ktorym maja byc spiete, tak
31
Zrobisz tez swiecznik z czystego zota. zeby wstazki byy przyszyte naprzeciw siebie.
Z tej samej bryy wykujesz swiecznik wraz
z jego podstawa i jego trzonem; jego kielichy,
paki i kwiaty beda z jednej bryy. 32 Szesc
ramion bedzie odchodzic od jego bokow; trzy
ramiona swiecznika z jednego boku i trzy 26,1-14 Przybytek, dos.: mieszkanie, miszramiona swiecznika z drugiego boku. 33 Trzy kan, jest wasciwa tradycji kapanskiej nazwa sankielichy w ksztacie kwiatow migdaowca ktuarium pustynnego. Termin uzywany na ogo
dookreslen, czasem jednak pojawia
pak i kwiat beda na jednym ramieniu, i trzy bez dalszych
sie wyrazenie przybytek Swiadectwa (por.
kielichy w ksztacie kwiatow migdaowca 25,16+) albo przybytek Namiotu Spotkania.
pak i kwiat na drugim ramieniu. Tak bedzie W ten sposob tradycja kapanska nawiazuje do nana szesciu ramionach odchodzacych od zwy nadawanej temu sanktuarium przez starsze traswiecznika. 34 Na swieczniku zas beda cztery dycje: Namiot Spotkania, 'ohel mo`ed, ktorej sakielichy w ksztacie kwiatow migdaowca ma tez uzywa z ogromna czestotliwoscia. Trudny

cheruba uczynisz na jednym krancu, a drugiego cheruba na drugim krancu przebagalni.

Uczynisz cheruby na krancach gornych.
20
Cheruby beda miay skrzyda rozpostarte
ku gorze i zakrywac beda swymi skrzydami
przebagalnie, twarze zas beda miay zwrocone jeden ku drugiemu. I ku przebagalni beda
zwrocone twarze cherubow. 21 Umiescisz
przebagalnie na wierzchu arki, w arce zas
zozysz Swiadectwo, ktore dam tobie. 22 Tam
bede sie spotyka z toba i sponad przebagalni
i z posrodka cherubow, ktore sa ponad Arka
Swiadectwa, bede z toba rozmawia o wszystkich nakazach, ktore dam za twoim posrednictwem Izraelitom.

26

Lb 4,7
Kp 24,5-9;
1 Sm 21,4-7
Wj 37,17-24;
Kp 24,2-4

z arka. W swiatyni zbudowanej po wygnaniu dwa

mae cheruby byy przyczepione do przebagalni
(por. poprzedni przyp.).
25,23-30 Chleby pokadne to dos.: chleby oblicza, tzn. chleby samego Jahwe (zob. Kp 24,5-9;
1 Sm 21,5).

do zrozumienia w szczegoach opis sanktuarium,

dajacego sie zdemontowac, a wiec dostosowanego
do czestej zmiany miejsca, typowej dla epoki nomadow. Jest to projekcja w okres pustyni planu swiatyni Salomona, w nakryciach na przybytku widoczna
jednak pamiec o sanktuarium Mojzeszowym. By
to namiot, ktorego stare tradycje nie opisuja, ale
ktory wymieniaja (por. 33,7-11; 38,8; Lb 11,16n;
12,4-10; Pwt 31,14-15).

Wj 25,9+;
Hbr 8,5

Wj 33,7-11;
Wj 36,8-19;
Hbr 9,11.24

101

KSIEGA WYJSCIA

6
Ponadto przyszyjesz piecdziesiat zotych koek i zwiazesz tkaniny za pomoca tych koek;
tak przybytek bedzie stanowi jedna caosc.
7
Nastepnie uczynisz nakrycie przybytku
z koziej siersci, a uczynisz je z jedenastu
[mniejszych] nakryc. 8 Dugosc jednego nakrycia bedzie wynosia trzydziesci okci, a szerokosc jednego nakrycia cztery okcie,
i wszystkie jedenascie nakryc beda miay
jednakowe wymiary. 9 Powiazesz ze soba
piec nakryc osobno, a [pozostae] szesc osobno. Jednakze szoste nakrycie, ktore ma wisiec
u wejscia do przybytku, zozysz we dwoje.
10
I przyszyjesz piecdziesiat wstazek na brzegach jednego nakrycia w miejscu, w ktorym
maja byc spiete, i piecdziesiat wstazek na
brzegach drugiego nakrycia w miejscu, w ktorym maja byc spiete. 11 Ponadto przyszyjesz
piecdziesiat koek z brazu i naozysz koka na
wstazki, i w ten sposob zwiazesz nakrycia
przybytku ze soba, tak ze utworza jedna
caosc. 12 To zas, co zbywa z nakryc namiotu,
mianowicie zbywajaca poowa nakrycia, bedzie zwisac na tylnej stronie przybytku. 13 Z
tego zas, co zbywa z dugosci nakryc, bedzie
zwisac je-den okiec po obu stronach przybytku, aby go okryc.
14
Oprocz tego uczynisz nakrycie na namiot
ze skor baranich, barwionych na czerwono,
i w koncu nakrycie na wierzch ze skor
delfinow.

Wj 36,20-34

Konstrukcja drewniana
15
Przygotujesz tez deski na przybytek
z drewna akacjowego i ustawisz je pionowo.
16
Wysokosc desek wynosic bedzie dziesiec
okci, a szerokosc jednej deski potora
okcia. 17 Kazda deska bedzie miaa dwa czopy osadzone jeden naprzeciw drugiego: tak
zrobisz przy wszystkich deskach przybytku.
18
I przygotujesz deski na przybytek: dwadziescia desek na sciane poudniowa po
stronie prawej. 19 I czterdziesci podstaw srebrnych sporzadzisz, pod kazda deske dwie podstawy na oba jej czopy. 20 I po drugiej stronie
przybytku, na sciane ponocna, [uczynisz]
dwadziescia desek. 21 A do nich czterdziesci
podstaw srebrnych; po dwie podstawy na
kazda deske. 22 A dla tylnej czesci przybytku
sporzadzisz szesc desek. 23 Przy naroznikach
tylnej sciany przybytku postawisz dwie deski.

26,6 Mamy w ten sposob dwie wielkie wykadziny

tworzace dach dla przybytku, dach pokryty grubsza
warstwa skor (w. 7-13) oraz przykryciami, o ktorych
w w. 14.
26,17 Kazdy coko winien byc opatrzony dwoma
otworami, w ktorych nastepnie umocowywano haki, umieszczone w dolnej czesci poszczegolnych desek.

26, 6 27, 1

Deski beda przystaway szczelnie do siebie

u dou, a u gory rownie szczelnie beda
poaczone na wysokosci pierwszego pierscienia, i tak bedzie takze z deskami przy obu
naroznikach. 25 Zatem bedzie osiem desek,
a podstaw srebrnych szesnascie, dwie podstawy pod kazda deske. 26 I zrobisz poprzeczki
do powiazania desek z drewna akacjowego,
piec dla desek jednej strony przybytku 27 i
piec poprzeczek dla desek drugiej strony
przybytku, piec tez poprzeczek na tylna, zachodnia sciane przybytku. 28 Poprzeczka
umieszczona posrodku desek przechodzic bedzie od konca do konca. 29 Deski pokryjesz
zotem, a pierscienie suzace do osadzania
drewnianych wiazan zrobisz ze zota i pokryjesz poprzeczki zotem. 30 Postawisz przybytek
wedug wzoru ukazanego ci na gorze.
24

Zasona

Zrobisz tez zasone z fioletowej i czerwonej purpury, z karmazynu i ze skreconego

bisioru, z cherubami, dzieem biegego tkacza. 32 I zawiesisz ja na czterech pokrytych
zotem supach z drewna akacjowego. Haczyki do zasony beda ze zota, a cztery podstawy
ze srebra. 33 Powiesisz zasone na kokach
i wewnatrz, za zasona umiescisz Arke Swiadectwa, i bedzie oddzielaa zasona [Miejsce]
Swiete od Najswietszego. 34 I poozysz przebagalnie na Arce Swiadectwa w Miejscu
Najswietszym. 35 Umiescisz przed zasona
sto i naprzeciw stou po poudniowej stronie
przybytku swiecznik, sto zas umiescisz po
stronie ponocnej. 36 Kazesz tez sporzadzic
zasone przy wejsciu do przybytku, z fioletowej i czerwonej purpury, z karmazynu i ze
skreconego bisioru, wielobarwnie wyszywana. 37 I uczynisz dla tej zasony piec supow
z drewna akacjowego i pokryjesz je zotem,
a haczyki do niej beda ze zota. I odlejesz do
nich piec podstaw z brazu.
31

Otarz caopalen

27

I zbudujesz otarz z drewna akacjowego, majacy piec okci dugosci i piec

okci szerokosci. Otarz bedzie wiec kwadra1

26,24 rownie szczelnie beda poaczone. Tak grec.

i przekad syr. W tekscie hebr.: cakowite, czyli
na caej dugosci.
26,33 Zasona odgradza wiernego od Swietego
Swietych, miejsca przebywania Jahwe. Moze tam
wchodzic tylko arcykapan w Dniu Przebagania
(Kp 16; por. Hbr 9,6-14). Taki sam przedzia miedzy Swietym i Swietym Swietych istnieje w swiatyni
Salomona (1 Krl 6,16), a zasone odnajdujemy znowu w swiatyni Heroda (Mt 27,51p).
27,1 Jest to otarz w penym tego sowa znaczeniu,
otarz caopalen (1 Krl 8,64+).

Wj 25,40+

Wj 36,35-38;
Kp 16;
Hbr 6,19;
Hbr 9,110.24;
Hbr 10,19n

Wj 25,21

Wj 38,1-7;
1 Krl 8,64+;
Ez 43,13-17

27, 2 28, 7

Wj 38,9-20;
Ez 40,17-49

KSIEGA WYJSCIA

102

Dugosc dziedzinca bedzie wynosia sto

okci, szerokosc piecdziesiat okci, a wysokosc piec okci [z zasonami] ze skreconego
bisioru i z podstawami z brazu. 19 Wszystkie
naczynia przybytku do jakiegokolwiek uzytku, wszystkie jego paliki i wszystkie paliki
dziedzinca beda z brazu.

towy, a wysoki na trzy okcie. 2 I uczynisz rogi

w czterech naroznikach otarza, a beda stanowiy z nim caosc, i pokryjesz go brazem. 3 I
zrobisz popielnice do zsypywania zatuszczonego popiou oraz opatki, kropielnice, wideki i kadzielnice. Wszystkie te przybory wykonasz z brazu. 4 Z brazu tez wykonasz krate
do otarza w formie siatki, a nad ta siatka na
czterech jej krancach zrobisz cztery pierscienie. 5 Umocujesz je u dou pod obramowaniem, tak zeby siatka siegaa do poowy
otarza. 6 I zrobisz drazki do otarza z drewna
akacjowego i pokryjesz je brazem. 7 A bedzie
sie wkadao drazki te do pierscieni i beda
one po obu bokach otarza w czasie przenoszenia go. 8 Uczynisz go z desek tak, aby by
wydrazony wewnatrz, wedug wzoru ukazanego ci na gorze, tak uczynisz.

20
Ty rozkazesz Izraelitom, aby przynosili do
swiecznika oliwe czysta, wycisnieta z oliwek,
celem nieustannego podtrzymywania swiata
lampy 21 w Namiocie Spotkania, na zewnatrz
zasony, ktora jest przed Swiadectwem. Aaron zas wraz z synami swymi bedzie ja przygotowywac, aby ponea przed Panem od
wieczora do rana. Takie jest prawo wieczne
przez wszystkie pokolenia dla Izraelitow.

Dziedziniec

Szaty kapanow

Nastepnie urzadzisz dziedziniec przybytku. Zasony dziedzinca ze skreconego bisioru

beda po stronie poudniowej na sto okci
dugie, 10 a do tego dwadziescia supow i dwadziescia podstaw z brazu oraz haczyki i klamry ze srebra. 11 Tak samo po stronie ponocnej
zasony beda na sto okci dugie, a ponadto
dwadziescia supow, dwadziescia podstaw
z brazu oraz haczyki i klamry ze srebra.
12
Na szerokosci dziedzinca po stronie zachodniej zasona bedzie miaa piecdziesiat okci,
a do tego dziesiec supow i dziesiec podstaw.
13
Na szerokosci dziedzinca po stronie
wschodniej bedzie miaa rowniez piecdziesiat
okci. 14 Zasony jednej bocznej sciany beda
miay pietnascie okci oraz trzy supy i trzy
podstawy. 15 Takze zasony drugiej sciany
bocznej beda miay pietnascie okci oraz trzy
supy i trzy podstawy. 16 Przy wejsciu na
dziedziniec bedzie zasona na dwadziescia
okci z fioletowej i czerwonej purpury, z karmazynu, z bisioru skreconego, wielobarwnie
wyszywana, a do tego cztery supy i cztery
podstawy.
17
Wszystkie supy dokoa dziedzinca winny
byc zaopatrzone w srebrne klamry; haczyki
zas beda ze srebra, a podstawy z brazu.

Ty zas rozkaz bratu twemu, Aaronowi, i jego synom, wybranym sposrod

Izraelitow, podejsc do ciebie, aby Mi suzyli
jako kapani: Aaron oraz Nadab, Abihu,
Eleazar i Itamar, synowie Aarona. 2 I sprawisz szaty swiete Aaronowi, bratu twemu, ku
czci i ku ozdobie. 3 Porozmawiaj ze wszystkimi wybitnymi rekodzielnikami, ktorych wyposazyem w zmys piekna, aby sporzadzili
szaty dla Aarona, by poswiecony suzy Mi
w nich jako kapan. 4 Oto szaty, jakie winni
sporzadzic: pektora, efod, suknia wierzchnia,
tunika wyszywana, tiara i pas. Te szaty sporzadzisz dla twego brata, Aarona, i dla jego
synow, aby Mi suzyli jako kapani. 5 A uzyja
na to zotych nici, fioletowej i czerwonej
purpury i karmazynu oraz skreconego bisioru.

27,2 Rogi to pokazne wypukosci w czterech naroznikach otarza, uwazane za szczegolnie swiete,
wylewano na nie bowiem krew ofiary (29,12), podobnie jak na narozniki otarza kadzenia (30,10).
Przestepca jesli sie ich uchwyci nie mog byc
ukarany (1 Krl 1,50; 2,28).
27,9-19 Dziedziniec to poswiecona przestrzen woko sanktuarium, ogrodzona bariera z drewna i tkanin. Jest odpowiednikiem dziedzincow swiatyni jerozolimskiej (1 Krl 6,36; Ez 40; Mt 21,12p; Dz
21,27-30).

18

Oliwa do swiecznika

28

Kp 24,2-4

Wj 30,7-8;
1 Sm 3,3

Kp 8-10

Efod

Efod wykonaja ze zotych nici i z fioletowej

oraz czerwonej purpury, z karmazynu oraz ze
skreconego bisioru dzieo biegego tkacza.
6

27,18 szerokosc piecdziesiat okci. Tak sam.

W tekscie hebr.: piecdziesiat na piecdziesiat. [z
zasonami]. Dodatek wziety z 38,16.
28,6-14 W hebr. jezyku biblijnym nazwa efod
(etymologia niepewna) oznacza trzy rozne rzeczy:
1o instrument-wyrocznie, suzaca do zasiegania rad
u Jahwe (por. 1 Sm 2,28+); 2o efod bad, przepaske
lniana dookoa bioder, noszona przez osoby dopuszczone do suzby liturgicznej (por. 1 Sm 2,18+);
3o efod arcykapana, rodzaj fartucha podtrzymywanego paskiem i szelkami, z przymocowanym don
pektoraem sadu (w. 15n), w ktorym znajdoway
sie swiete losy, urim i tummim (w. 30; Kp 8,7-8;
por. 1 Sm 14,41+). Efod arcykapana upodobniono
w ten sposob do efodu bedacego wyrocznia, a sama
nazwa przypomina moze rozmyslnie dawny stroj
kapanski. Te zestawienia sa jednak sztuczne: opis

Wj 39,2-7

103

Wj 30,16;
Lb 31,54

Wj 39,8-21

Wj 39,10-13;
Ez 28,13;
Ap 21,19n

KSIEGA WYJSCIA

7
[Efod] bedzie mia przypiete dwa naramienniki, a beda przypiete na obu gornych koncach. 8 A przepaska efodu, ktora sie na nim
powinna znajdowac i stanowic caosc, ma byc
wykonana tak samo ze zotych nici, z fioletowej i czerwonej purpury, z karmazynu i ze
skreconego bisioru. 9 Wezmiesz dwa onyksy
i wyryjesz na nich imiona synow Izraela.
10
Szesc imion na jednym kamieniu, a szesc
pozostaych imion na kamieniu drugim, wedug porzadku ich urodzenia. 11 Jak sie wykuwa
w kamieniu i jak rytownik sporzadza pieczecie, tak wyryj i ty na obu kamieniach imiona
synow Izraela i osadz je w zotych oprawach.
12
Dwa te kamienie umiescisz na obu naramiennikach efodu jako kamienie pamieci
o synach Izraela. I bedzie nosi Aaron ich
imiona przed Panem na obu ramionach dla
pamieci. 13 Umiescisz je w zotych obszyciach:
14
i dwa ancuszki z czystego zota wykonasz:
jakby plecionki, i te ancuszki osadzisz w obszyciach.

28, 737

Oba zas pozostae konce obydwu plecionek

przymocujesz do obu opraw i przywiazesz do
poprzedniego naramiennika efodu. 26 Potem
wykonasz jeszcze dwa zote pierscienie
i umiescisz je na dwoch [dolnych] koncach
pektorau u jego brzegu po stronie wewnetrznej, zwroconej do efodu. 27 I wykonasz [jeszcze] dwa zote pierscienie i przymocujesz je
do obu naramiennikow efodu po jego zewnetrznej stronie u dou, w miejscu spiecia
efodu z przepaska. 28 Potem zwiaze sie pierscienie pektorau z pierscieniami efodu sznurem z fioletowej purpury, tak aby pektora
leza na przepasce efodu i nie mog sie
przesunac ze swego miejsca na efodzie. 29 W
ten sposob Aaron bedzie nosi imiona synow
Izraela, wypisane na pektorale do radzenia
sie wyroczni, na swym sercu, gdy bedzie
wchodzi do Miejsca Swietego, aby [o nich]
pamieta przed Panem ustawicznie. 30 Do
pektorau do radzenia sie wyroczni wozysz
urim i tummim, aby byy na sercu Aarona,
gdy bedzie wchodzi przed oblicze Pana. I tak
Pektora
bedzie nosi Aaron zawsze na sercu swoim
15
Uczynisz tez pektora do radzenia sie [pektora] do radzenia sie wyroczni dla Izraewyroczni dzieo biegego tkacza w ten litow przed obliczem Pana.
sam sposob jak efod: ze zota, z fioletowej
i czerwonej purpury, z karmazynu i ze skre- Suknia
31
Pod efod zrobisz suknie, caa z fioletowej
conego bisioru. 16 Bedzie kwadratowy i we
dwoje zozony, a dugosc jego i szerokosc purpury. 32 I bedzie miaa w srodku otwor na
bedzie wynosia jedna piedz. 17 Umiescisz na gowe i obszywke dokoa otworu, wykonana
nim cztery rzedy drogich kamieni: w jednym przez tkacza, jak przy otworze pancerza, aby
rzedzie rubin, topaz i szmaragd rzad pierw- sie nie rozdara. 33 Dokoa dolnych jej brzeszy, 18 w drugim rzedzie granat, szafir i beryl, gow przyszyjesz jabka granatu z fioletowej
19
w trzecim rzedzie hiacynt, agat i ametyst, i czerwonej purpury oraz z karmazynu,
20
a w czwartym rzedzie zocisty topaz, onyks i dzwonki zote pomiedzy nimi dokoa.
34
i jaspis. Beda osadzone rzedami w oprawie ze
Dzwonek zoty i jabko granatu beda
zota. 21 Kamienie te otrzymaja imiona synow nastepoway na przemian dokoa na dolnych
Izraela: bedzie ich dwanascie wedug ich brzegach sukni. 35 I bedzie mia ja na sobie
imion; beda ryte na wzor pieczeci, kazdy Aaron podczas penienia suzby, aby syszano
z wasnym imieniem, wedug dwunastu po- dzwiek, gdy bedzie wchodzi do Miejsca
kolen. 22 Uczynisz do pektorau ancuszki jako Swietego przed oblicze Pana i gdy bedzie
skrecone sznurki, jak plecionka, z czystego wychodzi azeby nie umar.
zota. 23 Uczynisz tez do pektorau dwa zote
pierscienie i przymocujesz oba te pierscienie Znak poswiecenia
36
I wykonasz ozdobe w ksztacie kwiatu
na obu [gornych] koncach pektorau. 24 Dwie
zote plecionki przewleczesz przez oba piers- z czystego zota, i wyryjesz na niej, jak sie
cienie na obu [gornych] koncach pektorau. ryje na pieczeci: Poswiecony Panu. 37 I przystroju arcykapana odnosi sie dopiero do epoki po
wygnaniu, a efod-wyrocznia ze swietymi losami
przesta byc w uzyciu po czasach Dawida. Por. jeszcze Sdz 8,27+.
28,16 jedna piedz. Ok. dwudziestu dwoch cm.
28,17 cztery rzedy drogich kamieni. W tekscie
hebr. w tym miejscu jeszcze dwa sowa, nie majace
zadnego sensu w zdaniu, dos.: z kamienia i szereg.
28,23 W. 23-28 tekstu hebr. w grec. skrocone
i umieszczone po w. 29.

25

28,30 Druga czesc wiersza w BJ: i tak Aaron bedzie nosi zawsze na swoim sercu sad Izraelitow
przed Jahwe, tzn. bedzie nosi srodek do rozsadzania przez wyrocznie ich spraw. Rowniez w w.
15, 29, 30a BJ: pektora sadu.
28,33 z karmazynu. W sam. i w grec. dodane po
tym wyrazie: oraz ze skreconego bisioru, i tak
tez BJ. W tekscie hebr. pominiete.
28,35 aby syszano dzwiek. Pozostaosc pierwotnej, szeroko rozpowszechnionej wiary w to, ze
dzwiek dzwonkow odpedza demony.

1 Sm 14,41+

Wj 39,22-26

Syr 45,9

Wj 39,27-31
Za 14,20;
J 17,19

28, 37 29, 20

KSIEGA WYJSCIA

wiazesz ja sznurem z fioletowej purpury, tak

zeby bya na tiarze i zeby na przedniej stronie
tiary bya umieszczona. 38 I bedzie ona na
czole Aarona, poniewaz Aaron poniesie odpowiedzialnosc za uchybienia popenione
przy ofiarach, ktore beda skadac Izraelici,
i przy wszystkich swietych darach. A bedzie
ciagle na jego czole dla zjednania mu aski
w oczach Pana. 39 I utkasz suknie z bisioru,
i zrobisz tiare z bisioru i pas, ktory bedzie
tkanina wielobarwnie wyszywana.
Szaty kapanow

Wj 20,26+

Kp 8;
Hbr 7,26-28

Kp 2,4

40
Takze dla synow Aarona wykonasz tuniki
i wykonasz im pasy oraz mitry ku czci i ku
ozdobie. 41 I ubierzesz w nie twego brata,
Aarona, i synow jego razem z nim, namascisz
ich, wprowadzisz ich w czynnosci kapanskie
i poswiecisz ich, aby Mi suzyli jako kapani.
42
I uczynisz im spodnie lniane, aby od bioder
az do goleni okryli nimi nagosc ciaa. 43 I beda
je nosic Aaron i jego synowie, ile razy beda
wchodzic do Namiotu Spotkania lub beda
zblizac sie do otarza dla penienia suzby
w Miejscu Swietym, aby nie sciagneli na
siebie grzechu i nie pomarli. To jest rozporzadzenie na wieki dla niego, a po nim dla
jego potomstwa.

Konsekracja Aarona i jego synow

Przygotowanie

29

W ten sposob postapisz, gdy bedziesz

ich wyswieca na kapanow: wezmiesz
modego cielca i dwa barany bez skazy, 2 i
przasne chleby, i przasne placki, zaprawione
oliwa, i przasne podpomyki pomazane oliwa.
Upieczesz je z najczystszej maki pszennej 3 i
wozywszy je do tego samego kosza, w koszu
zozysz je na ofiare jednoczesnie z modym
cielcem i dwoma baranami.
1

28,38 Arcykapan, bedac poswiecony Bogu, wynagradza swoja osoba niedobrowolne grzechy rytualne.
28,41 Wiersz, ktory antycypuje 29,1 oraz rozciaga
na zwykych kapanow namaszczenie wedug 29,7
i Kp 8,12 zarezerwowane dla arcykapana, jest pozniejszym dodatkiem.
wprowadzisz ich w czynnosci kapanskie. Dos.:
napenisz im rece. Symboliczny gest, polegajacy
na poozeniu po raz pierwszy na rekach kapana
czesci zwierzecia, ktora mia zozyc w ofierze (29,9;
32,29; Kp 8,27-28; Sdz 17,5.12; 1 Krl 13,33). Odpowiednik rytu podania pateny i kielicha przy swieceniach kapanskich.
28,42 spodnie lniane. Chodzio o unikniecie wszelkiej nieprzyzwoitosci. Kodeks Przymierza (20,26)
z tegoz powodu zabrania otarzy ze stopniami, jednak w swiatyni by jeden taki otarz.

104

Oczyszczenie, naozenie szat i namaszczenie

4
Aaronowi zas i synom jego rozkazesz
przyblizyc sie do wejscia do Namiotu Spotkania i obmyjesz ich woda. 5 Potem wezmiesz
szaty i ubierzesz Aarona w tunike, w suknie,
w efod oraz w pektora, a przymocujesz go
przepaska efodu. 6 A wozywszy mu tiare na
gowe, umiescisz swiety diadem na tiarze.
7
Nastepnie wezmiesz olej do namaszczania
i wylejesz go na jego gowe, i namascisz go.
8
Takze synom jego kazesz sie przyblizyc
i ubierzesz ich w tuniki 9 oraz przepaszesz
Aarona i jego synow pasami i okryjesz gowy
ich mitrami, i bedzie nalezao do nich kapanstwo na mocy nieodwoalnego prawa. I wprowadzisz Aarona i jego synow w czynnosci
kapanskie.

Wj 40,12-15;
Kp 8,2-13

Wj 28,36n;
Wj 39,30
Wj 30,22-23+

Ofiary

Potem przyprowadzisz modego cielca

przed Namiot Spotkania i Aaron oraz jego
synowie pooza rece na gowie cielca. 11 I
zabijesz go wobec Pana przy wejsciu do
Namiotu Spotkania. 12 Wziawszy zas nieco
krwi tego cielca, namascisz wskazujacym palcem rogi otarza, a reszte krwi wylejesz
u podstawy otarza. 13 A potem zbierzesz
tuszcz, ktory pokrywa wnetrznosci, i pat
tuszczu, ktory jest na watrobie, i obie nerki,
i tuszcz, ktory jest na nich, i spalisz to na
otarzu. 14 Lecz mieso cielca i jego skore,
i jelita z ich zawartoscia spalisz w ogniu poza
obozem. Jest to ofiara za grzech.
15
Wezmiesz nastepnie pierwszego barana
i Aaron oraz jego synowie pooza rece na
gowie barana. 16 I zabijesz potem tego barana, a wziawszy nieco jego krwi, pokropisz
otarz dokoa. 17 I podzielisz barana na czesci,
a obmywszy jego wnetrznosci i nogi, poozysz
je na innych jego czesciach i na gowie. 18 I
spalisz caego tego barana na otarzu. Jest to
ofiara caopalenia dla Pana, mia won, ofiara
spalana dla Pana.
19
A potem wezmiesz drugiego barana, Aaron zas i jego synowie pooza rece na jego
gowie. 20 I zabijesz barana, a wziawszy nieco
jego krwi, namascisz nia wierzch prawego
10

29,4 Chodzi o kapiel cakowita, rozna od ablucji,

o ktorych mowa w 30,19-21 ma ona dac wymagana czystosc rytualna.
29,9 Aarona i jego synow. Za tekstem hebr.
W grec. pominiete.
29,10 pooza rece na gowie cielca. Po to, by zen
uczynic ich wasna ofiare.
29,18 mia won. Ten antropomorfizm wyraza zadowolenie Boga ze zozonej Mu ofiary (por. nizej
passim; Rdz 8,21; Kp 1,9; Lb 28,2).
29,20 prawego ucha. Wedug przekadow starozytnych. Tekst hebr.: ucha.

Kp 1,5+;
Kp 4,7

Kp 4,1+

Wj 24,6

Kp 1,1+;
Kp 1,9+

105

KSIEGA WYJSCIA

ucha Aarona i wierzchy prawych uszu jego

synow, i kciuki ich prawej reki i duze palce
nogi, i pokropisz krwia otarz dokoa. 21 I
wezmiesz nieco krwi, ktora jest na otarzu,
i oleju do namaszczania, i pokropisz Aarona
i jego szaty, i jego synow oraz ich szaty, aby
by poswiecony razem ze swymi szatami,
a z nim takze jego synowie i szaty jego synow.
Wprowadzenie w czynnosci kapan skiej

I wezmiesz z barana tuszcz i ogon, i tuszcz

pokrywajacy wnetrznosci, i pat tuszczu, ktory jest na watrobie, i obie nerki, i tuszcz,
ktory jest na nich, i prawe udo, bo to jest
baran ofiary wprowadzenia w czynnosci kapanskie; 23 takze bochen chleba i placek na
oliwie, i podpomyk z kosza przasnikow,
ktore sa przed Panem. 24 Wszystko to poozysz na donie Aarona i na donie jego synow,
i wykonasz gest koysania przed Panem.
25
Wezmiesz to potem z ich rak i spalisz na
otarzu ponad ofiara caopalenia jako mia
won przed Panem. Jest to ofiara spalana dla
Pana. 26 I wezmiesz mostek z piersi barana
ofiarowanego na wprowadzenie Aarona
w czynnosci kapanskie, i wykonasz nim gest
koysania, i przypadnie on tobie w udziale.
27
A jako rzecz swieta oddzielisz mostek
koysania i opatke podniesienia, i to, co
byo koysane, i co byo podnoszone z barana
jako ofiary wprowadzenia w czynnosci kapanskie oraz co sie nalezy Aaronowi i co sie
nalezy jego synom. 28 Ma to przypasc w udziale Aaronowi i jego synom po wieczne czasy
jako naleznosc od Izraelitow. Jest to bowiem
ofiara podniesienia, a ofiara podniesienia
nalezy sie im od Izraelitow z ich ofiar biesiadnych, podnoszonych z nich dla Pana.
29
A szaty swiete Aarona beda oddane po
nim jego synom, i zostana w nie ubrani, gdy
beda namaszczani i wprowadzani w czynnosci
kapanskie. 30 Przez siedem dni bedzie je
wdziewa ten z jego synow, ktory zostanie
po nim kapanem i bedzie wchodzi do Namiotu Spotkania, aby penic suzbe w swietym
przybytku.
22

Wj 29,2-3

Kp 7,30n

Kp 8,31

29, 20 29, 46

dzie spozywa Aaron i jego synowie mieso

barana i chleb, ktory jest w koszu przy
wejsciu do Namiotu Spotkania. 33 I beda jesc
to, co byo przebaganiem za nich, aby ich
wprowadzic w czynnosci kapanskie i oddzielic jako swietych. Nikt zas z niepowoanych
nie bedzie tego jad, gdyz jest to rzecz swieta.
34
A jesli pozostao do rana cos z miesa ofiary
wprowadzenia w czynnosci kapanskie lub
z chleba, wowczas nalezy to spalic w ogniu
i nie mozna tego jesc, bo jest to rzecz swieta.
35
I postapisz z Aaronem i z synami jego we
wszystkim tak, jak ci poleciem: przez siedem
dni bedzie trwao wprowadzanie w czynnosci
kapanskie.
Poswiecenie otarza caopalen
36
I cielca na ofiare za grzech zozysz kazdego dnia na przebaganie i przez te ofiare za
grzech oczyscisz otarz i namascisz go, aby go
uswiecic. 37 Przez siedem dni bedziesz dokonywa przebagania nad otarzem i bedziesz
go poswieca, a stanie sie bardzo swiety,
i cokolwiek dotknie sie otarza, bedzie rowniez swiete.

Caopalenie codzienne

A oto z czego bedziesz skada ofiare: dwa

roczne baranki codziennie i ustawicznie.
39
Jednego baranka ofiarujesz rano, a drugiego
baranka ofiarujesz o zmierzchu. 40 Do pierwszego baranka dodasz dziesiata czesc efy
najczystszej maki, zaprawionej cwiartka hinu
wycisnietej oliwy, a jako ofiare pynna zozysz
wino w ilosci cwiartki hinu. 41 A drugiego
baranka ofiarujesz o zmierzchu z taka sama
ofiara pokarmowa i taka sama ofiara pynna
jak rano, jako mia won na ofiare spalana dla
Pana. 42 To bedzie ustawiczna ofiara caopalenia, skadana z pokolenia w pokolenie
u wejscia do Namiotu Spotkania, przed Panem, gdzie bede sie spotyka z toba, aby
rozmawiac. 43 Tam bede sie spotyka z Izraelitami, i to miejsce bedzie uswiecone przez
moja chwae. 44 I poswiece Namiot Spotkania
i otarz; Aarona i jego synow poswiece, aby
mi suzyli jako kapani. 45 I bede mieszka
Swieta uczta
posrod Izraelitow, a bede im Bogiem. 46 I
31
Wezmiesz potem barana ofiary wprowa- poznaja, ze Ja, Pan, jestem Bogiem, ktory
dzenia w czynnosci kapanskie i ugotujesz wyprowadzi was z ziemi egipskiej i mieszka
jego mieso w miejscu poswieconym. 32 I be- posrod was Ja, Pan, wasz Bog.

29,21 Wiersz bedacy pozniejszym dodatkiem

umieszczanym w rozmaitych miejscach: w grec.
przed w. 20b, w sam. po w. 28, w Kp po 8,29, ktory
odpowiada Wj 29,26.
29,24 gest koysania. Ten ryt prezentacji polega
na koysaniu od siebie i ku sobie przedmiotu, ktory
w ten sposob, zanim powroci do kapana, zostawa
poswiecony bostwu.

Kp 8,33n

38

29,40 dziesiata czesc efy. Ok. cztery i po l.

cwiartka hinu. Ok. jeden osiemdziesiat siedem
setnych l.
29,42 sie spotyka z toba. Za grec. i sam. W tekscie
hebr.: sie spotyka z wami.

Ez 43,18-27

Kp 16,18-20;
Lb 4,15.20;
2 Sm 6,6-7

Kp 6,2-6;
Lb 28,3-8+

Ez 46,13-15

Wj 25,22

Wj 24,16+;
Wj 40,34

Wj 25,8

KSIEGA WYJSCIA

30, 127
Wj 37,25-28;
Lb 4,11;
1 Krl 6,20;
Ap 8,3-5

Wj 40,5

Wj 29,36-37

Wj 38,25-28
Lb 1;
2 Sm 24

Mt 17,24

1 P 1,18-19

Otarz kadzenia

30

Potem wystawisz otarz z drewna

akacjowego do spalania kadzida.
2
Jego dugosc bedzie wynosia jeden okiec
i jeden okiec jego szerokosc. Bedzie kwadratowy, a wysokosci bedzie mia dwa okcie,
i beda odchodziy od niego rogi. 3 I pokryjesz
go czystym zotem, jego wierzch i jego boki
dokoa, i jego rogi; uczynisz na nim zoty
wieniec dokoa. 4 Ponizej zas wienca na
dwoch bokach uczynisz dwa pierscienie na
drazki, celem przenoszenia otarza na nich.
5
A drazki te zrobisz z drewna akacjowego
i pokryjesz je zotem. 6 Postawisz go zas przed
zasona, ktora wisi przed Arka Swiadectwa,
przed przebagalnia, ktora jest nad Swiadectwem, gdzie bede spotyka sie z toba. 7 Kazdego zas ranka bedzie spala Aaron na nim
wonne kadzido, gdy bedzie przysposabia
lampy do swiecenia. 8 A gdy Aaron zapali
o zmierzchu lampy, zapali rowniez kadzido,
ktore bedzie spalane ustawicznie przed Panem poprzez wszystkie wasze pokolenia.
9
Nie mozecie na nim ofiarowac kadzida
zwyczajnego ani tez skadac caopalenia, ani
ofiary pokarmowej. Nie mozecie tez na niego
wylewac zadnej ofiary pynnej. 10 Na jego
rogach winien Aaron raz w roku dokonac
obrzedu przebagalnego krwia ofiary, ktora
za grzech bedzie zozona. Winien on raz
w roku, [w Dniu] Przebagania, dokonywac
na nim obrzedu przebagalnego, z pokolenia
w pokolenie. Bedzie on bardzo swiety dla
Pana.
1

Pogowne
11
I tak powiedzia Pan do Mojzesza: 12 Gdy
bedziesz liczyc Izraelitow, by dokonac spisu,
kazdy przy spisie zozy za swe zycie okup
Panu; w ten sposob nie spadnie na nich nieszczescie przy spisie. 13 To zas winni dac podlegli spisowi: po sykla wedug wagi z przybytku, czyli dwadziescia ger za jeden sykl; po
sykla na ofiare Panu. 14 Kazdy podlegy spisowi z synow Izraela, majacy dwadziescia i wiecej lat, zozy te ofiare Panu. 15 Bogaty nie
bedzie zwieksza, a ubogi nie bedzie zmniejsza wagi po sykla, aby zozyc ofiare Panu na
przebaganie za swe zycie. 16 A wziawszy te

30,1 Otarz w swiatyni Salomona jest umieszczony

przed Swietym Swietych (1 Krl 6,20-21). Tego typu
otarze byy w uzyciu na caym starozytnym Wschodzie.
30,12 przy spisie. Tak tekst hebr. W BJ umieszczone na koncu zdania za grec.
30,15 Bogaci i ubodzy sa rowni przed Bogiem.
Sykl swiatynny pojawia sie dopiero w poznych
tekstach (tutaj oraz 38,24-26; Kp 5,15; 27,25; Lb
3,47; 18,16). Moze chodzi tu o sykl uzywany w cza-

106

pieniadze jako przebaganie od Izraelitow,

obrocisz je na suzbe w Namiocie Spotkania,
i beda one na pamiatke Izraelitom przed
Panem jako ofiara zadoscuczynienia za ich
zycie.
Kadz

Tak tez powiedzia Pan do Mojzesza:

18
Uczynisz kadz z brazu, z podstawa rowniez
z brazu, do obmyc, i umiescisz ja miedzy
przybytkiem a otarzem, i nalejesz do niej
wody. 19 Aaron i jego synowie beda w niej
obmywac rece i nogi. 20 Zanim wejda do
Namiotu Spotkania, musza sie obmyc w wodzie, aby nie pomarli. Tak samo, gdy sie beda
zblizac do otarza, aby penic suzbe i aby
skadac ofiare spalana dla Pana, 21 musza
obmyc rece i nogi, aby nie pomarli. I bedzie
to prawo zawsze obowiazywac Aarona i jego
potomstwo po wszystkie czasy.
17

Olej namaszczenia

I tak powiedzia Pan do Mojzesza:

23
Wez sobie najlepsze wonnosci: piecset
syklow obficie pynacej mirry, poowe z tego,
to jest dwiescie piecdziesiat syklow wonnego
cynamonu, i tylez, to jest dwiescie piecdziesiat syklow wonnej trzciny, 24 wreszcie piecset
syklow kasji, wedug wagi z przybytku, oraz
jeden hin oliwy z oliwek. 25 I uczynisz z tego
swiety olej do namaszczania. Bedzie to wonna masc, zrobiona tak, jak to robi sporzadzajacy wonnosci. Bedzie to swiety olej do
namaszczania. 26 I namascisz nim Namiot
Spotkania i Arke Swiadectwa, 27 i sto oraz
wszystkie jego naczynia, a takze swiecznik

Wj 38,8;
1 Krl 7,23-38

Kp 8,10n

22

sach starozytnych, majacy wartosc jednej piecdziesiatej miny i wazacy ok. jedenastu i cztery dziesiate
grama, podczas gdy sykl obiegowy spad do jednej
szescdziesiatej miny (por. Ez 45,12).
30,22-33 Przepisy dotyczace uzywania oleju (jak
i nastepujace po nich, a dotyczace kadzida) sa pozniejszej daty: namaszczenie otrzymuja wszyscy kapani, natomiast nie moze go otrzymac zaden swiecki. Wedug starych tekstow historycznych namaszczenie zostao zarezerwowane dla krola (1 Sm
10,1n; 16,1n; 1 Krl 1,39; 2 Krl 9,6; 11,12). Nadawao
mu ono sakralny charakter: stawa sie on pomazancem Jahwe (1 Sm 24,7; 26,9.11.23; 2 Sm 1,14.16;
19,22), po hebr. mesjaszem, po grec. chrystusem. Tytu ten, odnoszony czesto w psalmach do
Dawida i jego dynastii, w penym tego sowa znaczeniu zosta tytuem idealnego krola przyszosci,
Mesjasza, ktorego Dawid by typem. NT rozpozna
Mesjasza w Jezusie Chrystusie. Jesli chodzi o kapanow ST, nie ma dowodow na to, ze udzielano im
namaszczenia przed epoka perska. Stare teksty kapanskie ograniczaja je do arcykapana (29,7.29;
Kp 4,3.5.16; 8,12). Pozniej objeto nim wszystkich
kapanow (tutaj w. 30 oraz 28,41; 40,15; Kp 7,36;
10,7; Lb 3,3).

Wj 37,29

KSIEGA WYJSCIA

107

Wj 29,37
Wj 28,41;
Wj 40,15

Wj 37,29

z wszystkimi nalezacymi do niego przyborami, otarz kadzenia 28 i otarz caopalenia z tym

wszystkim, co do niego nalezy, kadz i jej
podstawe, 29 aby sie stay bardzo swiete; i stanie sie swiety kazdy, ktokolwiek sie ich
dotknie. 30 Namascisz tez Aarona i jego synow i poswiecisz ich, aby Mi suzyli jako
kapani. 31 Do Izraelitow powiesz tak: To
jest swiety olej namaszczenia dla was i dla
waszych pokolen. 32 Nie wolno go wylewac na
ciao zadnego czowieka i nie wolno sporzadzac podobnego w takim zestawieniu, gdyz
jest swiety i swiety bedzie dla was. 33 Ktokolwiek zas sporzadziby podobny i wylewaby go na niepowoanego, winien byc wykluczony ze swego ludu.
Kadzido

Wj 35,30-35

podstawe, 10 swiete szaty z drogocennej tkaniny dla Aarona kapana i szaty dla jego
synow, do sprawowania czynnosci kapanskich, 11 i olej do namaszczania, i kadzido
wonne do przybytku. Wszystko to winni
uczynic zgodnie z tym, jak ci przykazaem.
Odpoczynek szabatowy

Potem tak rzek Pan do Mojzesza: 13 Powiedz Izraelitom: Przestrzegajcie pilnie moich
szabatow, gdyz to jest znak miedzy Mna
a wami dla wszystkich waszych pokolen, by
po tym mozna byo poznac, ze Ja jestem Pan,
ktory was uswiecam. 14 Przeto zachowujcie
szabat, ktory winien byc dla was swietoscia.
I ktokolwiek by go zniewazy, bedzie ukarany
smiercia, i kazdy, kto by wykonywa prace
w tym dniu, bedzie wykluczony ze swojego
ludu. 15 Przez szesc dni bedzie sie wykonywac
prace, ale dzien siodmy bedzie szabatem
odpoczynku poswieconym Panu. Ktokolwiek
by wykonywa prace w dniu szabatu, winien
byc ukarany smiercia. 16 Izraelici winni przestrzegac szabatu jako przymierza wiecznego
poprzez pokolenia. 17 To bedzie znak wiekuisty miedzy Mna a Izraelitami, bo w szesc dni
Pan stworzy niebo i ziemie, a w siodmym
dniu odpocza i wytchna.
12

I znow powiedzia Pan do Mojzesza:

Wez sobie wonnosci: zywice pachnaca, muszelki i galbanum pachnace, i czyste kadzido;
niech beda w rownej ilosci. 35 Mieszajac je,
uczynisz z tego kadzido wonne zrobione
tak, jak sie robi wonnosci posolone, czyste,
swiete. 36 Zetrzesz na proszek jego czesci
i poozysz przed Swiadectwem w Namiocie
Spotkania, gdzie Ja bede spotyka sie z toba,
i bedzie to dla was rzecz bardzo swieta. 37 Kadzida w ten sposob przygotowanego nie

bedziecie robic dla siebie, gdyz poswiecone Przekazanie Mojzeszowi tablic Prawa
38
18
Gdy skonczy rozmawiac z Mojzeszem na
jest ono dla Pana. Ktokolwiek by zrobi
podobne, aby sie rozkoszowac jego wonia, gorze Synaj, da mu dwie tablice Swiadectwa,
bedzie wykluczony ze swego ludu.
tablice kamienne, napisane palcem Bozym.
34

Wj 25,22

30, 27 32, 1

Wykonawcy przybytku

31

I rzek Pan do Mojzesza: 2 Oto wybraem Besaleela, syna Uriego, syna

Chura z pokolenia Judy. 3 I napeniem go
duchem Bozym, madroscia i rozumem, i umiejetnoscia wykonywania wszelkiego rodzaju
prac, 4 pomysowoscia w pracach w zocie,
w srebrze, w brazie 5 i w rzezbieniu kamieni
do oprawy, i w rzezbieniu drewna oraz wykonywaniu roznych dzie. 6 A dodam mu
Oholiaba, syna Achisamaka z pokolenia
Dana. Napeniem umysy wszystkich rekodzielnikow madroscia, aby mogli wykonac to,
co ci rozkazaem: 7 Namiot Spotkania, Arke
Swiadectwa, przebagalnie, ktora jest na niej,
i wszystkie sprzety przybytku, 8 i sto oraz
wszystkie jego naczynia, swiecznik z najczystszego zota i wszystkie nalezace do niego
przybory, otarz kadzenia, 9 otarz caopalenia
ze wszystkimi jego przyborami, kadz i jej
1

30,31 dla was. Za grec. Tekst hebr.: dla mnie.

31,3 Duch Bozy jest uwazany za dawce nadzwyczajnych uzdolnien: tutaj zdolnosci technicznych,
rozumianych jako swego rodzaju uczestnictwo
w madrosci Bozej.

5. ZOTY CIELEC I ODNOWIENIE

PRZYMIERZA

Wj 20,8-11+
Ez 20,12

Lb 15,32-36

Rdz 9,9+
=Wj 20,11;
Rdz 2,2-3

Wj 24,12+;
Wj 25,16+

Pwt 9,7;
Pwt 10,5

Zoty cielec

32

1
A gdy lud widzia, ze Mojzesz opoznia swoj powrot z gory, zebra sie
przed Aaronem i powiedzia do niego:
Uczyn nam boga, ktory by szed przed
nami, bo nie wiemy, co sie stao z Mojzeszem,
tym mezem, ktory nas wyprowadzi z ziemi

31,12-17 Prawo odpoczynku szabatowego, nie majace zwiazku z tym, co je poprzedza, mogo byc waczone w ten kontekst po to, by podkreslic jego kultowe znaczenie.
31,18 Ten wiersz, przeskakujac obszerny fragment
kapanski (rozdz. 2531), nawiazuje do 24,12-15
i jest kontynuacja starych opowiesci o przymierzu
na Synaju. Na tablicach zosta spisany Dekalog,
nazwany Swiadectwem (por. 25,16+), ktore zawiera
warunki przymierza. Podobnie traktaty dyplomatyczne starozytnego Wschodu spisywano na tablicach lub stelach i przechowywano w sanktuarium.
32,1 34,35 Patrzac z punktu widzenia krytyki literackiej, w tych rozdziaach mieszaja sie tradycje
jahwistyczna i elohistyczna w taki sposob, ze rozroznienie ich w szczegoach jest prawie niemozliwe.

Jr 31,32;
Wj 24,18;
Dz 7,40-41

32, 222

Ne 9,18;
Ps 106,19n;
1 Krl 12,28

1 Kor 10,7

Jr 31,32

Wj 33,3;
Wj 34,9;
Pwt 9,13+
Rdz 12,2;
Lb 14,12

KSIEGA WYJSCIA

egipskiej. 2 Aaron powiedzia im: Pozdejmujcie zote kolczyki, ktore sa w uszach waszych zon, waszych synow i corek, i przyniescie je do mnie. 3 I zdja cay lud zote
kolczyki, ktore mia w uszach, i zanios je do
Aarona. 4 A wziawszy je z ich rak, nakaza je
przetopic i uczynic z tego posag cielca odlany
z metalu. I powiedzieli: Izraelu, oto bog
twoj, ktory cie wyprowadzi z ziemi egipskiej. 5 A widzac to, Aaron kaza postawic
otarz przed nim i powiedzia: Jutro bedzie
uroczystosc ku czci Pana. 6 Wstawszy wczesnie rano, dokonali caopalenia i zozyli ofiary
biesiadne. I usiad lud, aby jesc i pic, i wstali,
zeby sie bawic.

108

Modlitwa Mojzesza

Mojzesz jednak zacza usilnie bagac

Pana, Boga swego, i mowic: Dlaczego, Panie, ponie gniew Twoj przeciw ludowi Twemu, ktory wyprowadzies z ziemi egipskiej
wielka moca i silna reka? 12 Czemu to maja
mowic Egipcjanie: W zym zamiarze wyprowadzi ich, chcac ich wygubic w gorach i zgadzic z powierzchni ziemi? Odwroc zapalczywosc Twego gniewu i zaniechaj za, jakie
chcesz zesac na Twoj lud. 13 Wspomnij na
Abrahama, Izaaka i Izraela, Twoje sugi, ktorym przysiages na samego siebie, mowiac do
nich: Uczynie potomstwo wasze tak licznym
jak gwiazdy niebieskie, i caa ziemie, o ktorej
mowiem, dam waszym potomkom, i posiada
Pan ostrzega Mojzesza
ja na wieki. 14 Wowczas to Pan zaniecha za,
7
Pan rzek wowczas do Mojzesza: Zstap jakie zamierza zesac na swoj lud.
na do, bo sprzeniewierzy sie lud twoj, ktory
wyprowadzies z ziemi egipskiej. 8 Bardzo Mojzesz rozbija tablice Prawa
szybko zawrocili z drogi, ktora im nakazaem,
15
Mojzesz zas zszed z gory z dwiema tabi utworzyli sobie posag cielca odlanego z melicami
Swiadectwa w swym reku, a tablice
talu, i oddali mu pokon, i zozyli mu ofiary,
byy zapisane po obu stronach, zapisane na
mowiac: Izraelu, oto twoj bog, ktory cie
jednej i na drugiej stronie. 16 Tablice te byy
wyprowadzi z ziemi egipskiej.
dzieem Bozym, a pismo na nich byo pismem
9
I jeszcze powiedzia Pan do Mojzesza:
Boga wyrytym na tablicach.
Widze, ze lud ten jest ludem o twardym
17
A Jozue, usyszawszy odgos okrzykow
karku. 10 Pozwol Mi, aby rozpali sie gniew
ludu, powiedzia do Mojzesza: W obozie
moj na nich. Chce ich wyniszczyc, a ciebie
rozlegaja sie okrzyki wojenne. 18 On zas
uczynic wielkim ludem.
odpowiedzia:
To nie gos piesni zwyciestwa
ani gos kleski,
lecz sysze piesni dwoch chorow.
19
A Mojzesz przyblizy sie do obozu i ujrza
cielca i tance. Zapona wowczas Mojzesz
Prezentuja one przymierze wedug koncepcji jah- gniewem i rzuci z rak swoich tablice, i potuk
wistycznej (Wj 34) jako odnowienie przymierza elo- je u podnoza gory. 20 A porwawszy cielca,
histycznego, opisanego w Wj 24, ktore zostao zerktorego uczynili, spali go w ogniu, star na
wane wskutek buntu Izraela: kultu zotego cielca.

Mozna sie domyslac, ze ten ukad jest sztuczny oraz proch, rozsypa w wodzie i kaza ja pic
21
ze epizod ze zotym cielcem waczono w to miejsce, Izraelitom. I powiedzia Mojzesz do Aaroby oddzielic dwie opowiesci o przymierzu i w ten na: Coz ci uczyni ten lud, ze sprowadzies na
sposob ocalic je od zapomnienia.
niego tak wielki grzech? 22 Aaron odpowie32,1-6 Cielec ze zota, nazwany tak na uragowi- dzia: Niech sie moj pan nie unosi na mnie

sko, w rzeczywistosci jest wizerunkiem modego byka, jednego z symboli bostwa na starozytnym
Wschodzie. Grupa konkurujaca z Mojzeszowa albo
jakas dysydencka frakcja tej grupy miaa lub chciaa
miec jako symbol obecnosci swojego Boga posazek
byka zamiast Arki Przymierza. Zawsze jednak chodzi o Jahwe (w. 5), ktory wyprowadzi Izraela
z Egiptu (w. 4 i 8). Istnieje opinia, ze w tej opowiesci dochodzi do przesuniecia w czasy pustyni zotych
cielcow, ktorych sporzadzenie nakaza Jeroboam,
wydaje sie jednak bardziej prawdopodobne, ze ow
krol chcia wznowic jakas stara tradycje (por. 1 Krl
12,28+).
32,4 posag cielca. Ten cielec to nie jakies wyobrazenie Jahwe: jesli sie trzymac paralel wschodnich,
jest on podnozkiem niewidzialnego bostwa, tak
jak bya nim arka, ktorej role przewodzenia ma
przejac (por. w. 1).
32,9 Tego wiersza brak w grec.

11

32,11-14 Mojzesza pokazuje sie w tej scenie jako

wielkiego oredownika: by nim juz w czasie plag
egipskich (5,22-23; 8,4; 9,28; 10,17), pozniej wstawia
sie za swoja siostra, Miriam (Lb 12,13), lecz przede
wszystkim w czasie wedrowki przez pustynie (5,2223; 32,11-14.30-32; Lb 11,2; 14,13-19; 16,22; 21,7;
Pwt 9,25-29) oreduje za caym ludem. O tej jego roli
przypominaja Jr 15,1; Ps 99,6; 106,23; Syr 45,3. Por.
2 Mch 15,14+. Oredownictwo Mojzesza jest prefiguracja wstawiennictwa Chrystusa.
32,20 Woda staa sie w ten sposob woda przeklenstwa (por. Lb 5,11-31). Nie chodzi tu jednak
o jakis rodzaj sadow Bozych jak w tym ostatnim
tekscie. Pierwotna tradycja prawdopodobnie Bogu
pozostawiaa kare, ktora tutaj wymierzaja lewici
(por. w. 25n). W Pwt 9,21 ten sam fakt relacjonuje
sie inaczej.

Ps 106,23;
Pwt 9,26-29

Lb 14,13-16;
Pwt 9,28;
Pwt 32,27;
Ez 20,9.44

Rdz 15,5;
Rdz 22,1617+;
Rdz 35,11-12

Wj 24,12+

Wj 31,18

Pwt 9,21

109

KSIEGA WYJSCIA

gniewem, bo wiesz sam, ze ten lud jest

skonny do zego. 23 Powiedzieli do mnie:
Uczyn nam boga, ktory by szed przed nami,
bo nie wiemy, co sie stao z Mojzeszem, z tym
mezem, ktory nas wyprowadzi z ziemi egipskiej. 24 Wtedy rzekem do nich: Kto ma zoto,
niech je zdejmie z siebie. I zozyli mi je,
i wrzuciem je w ogien, i tak powsta cielec.
Gorliwosc Lewitow

Pwt 33,9;
Mt 10,37;
k 14,26

Pwt 33,8-11;
Lb 25,7-13

Rz 9,3;
Ap 20,12;
Dn 12,1+

Wj 23,20+

Wj 3,16+

25
I zobaczy Mojzesz, ze lud sta sie nieokieznany, gdyz Aaron wodze mu popusci
na posmiewisko wobec nieprzyjacio. 26 Zatrzyma sie Mojzesz w bramie obozu i zawoa:
Kto jest za Panem, do mnie! A wowczas
przyaczyli sie do niego wszyscy synowie
Lewiego. 27 I rzek do nich: Tak mowi Pan,
Bog Izraela: Kazdy z was niech przypasze
miecz do boku. Przejdzcie tam i z powrotem
od jednej bramy w obozie do drugiej i zabijajcie: kto swego brata, kto swego przyjaciela,
kto swego krewnego. 28 Synowie Lewiego
uczynili wedug rozkazu Mojzesza, i zabito
w tym dniu okoo trzech tysiecy mezow.
29
Mojzesz powiedzia wowczas do nich:
Wejdzcie dzis w czynnosci kapanskie dla
Pana, bo kazdy z was [wystapi] przeciw
swojemu synowi, przeciw swemu bratu, aby
uzyczy On wam dzisiaj bogosawienstwa.

32, 22 33, 10

Wymarsz

33

Potem zas rzek Pan do Mojzesza:

Idz, i wyrusz stad ty i lud, ktory
wyprowadzies z ziemi egipskiej, do ziemi,
ktora obiecaem pod przysiega Abrahamowi,
Izaakowi i Jakubowi, mowiac: Dam ja twojemu potomstwu. 2 I wysle przed toba anioa,
i wypedze Kananejczyka, Amoryte, Chittyte,
Peryzzyte, Chiwwite i Jebusyte. 3 I < zaprowadze cie > do ziemi opywajacej w mleko i miod,
ale sam nie pojde z toba, by cie nie wytepic
po drodze, poniewaz jestes ludem o twardym
karku. 4 A lud, syszac te twarde sowa,
przywdzia zaobe i nie wozy ozdob swych
na siebie. 5 Wtedy rzek Pan do Mojzesza:
Powiedz Izraelitom: Jestescie ludem o twardym karku, i jeslibym choc przez chwile szed
posrod ciebie, zgadzibym cie. Odrzuc przeto
ozdoby twe, a Ja zobacze, co mam poczac
z toba. 6 Izraelici pozbyli sie ozdob od [czasu] gory Horeb.
Namiot

Mojzesz zas wzia namiot i rozbi go za

obozem, i nazwa go Namiotem Spotkania.
A ktokolwiek chcia sie zwrocic do Pana,
szed do Namiotu Spotkania, ktory by poza
obozem. 8 Ile zas razy Mojzesz szed do
namiotu, cay lud stawa u wejscia do swych
namiotow i patrza na Mojzesza, az wszed do
Ponowna modlitwa Mojzesza
namiotu. 9 Ile zas razy Mojzesz wszed do
30
Nazajutrz zas tak powiedzia Mojzesz do namiotu, zstepowa sup oboku i stawa
ludu: Popeniliscie ciezki grzech; ale teraz u wejscia do namiotu, i wtedy [Pan] rozmawstapie do Pana, moze otrzymam przebacze- wia z Mojzeszem. 10 Cay lud widzia, ze sup
nie waszego grzechu. 31 I poszed Mojzesz do
Pana, i powiedzia: Oto niestety lud ten
dopusci sie wielkiego grzechu. Sporzadzili 33,1-23 Ten rozdzia to zbior rozmaitych elemensobie boga ze zota. 32 Przebacz jednak im tow, ktorych jedynym wspolnym mianownikiem jest
ten grzech! A jesli nie, to wymaz mnie troska o obecnosc Boga przy Jego ludzie.
natychmiast z Twej ksiegi, ktora napisaes. 33,6 W. 1-6, charakteryzujace sie stylem deuteronie sa ujednolicone: Jahwe rozkazu33
Pan powiedzia do Mojzesza: Tylko tego, nomistycznym,
je ludowi wykonac, co ten sam juz zrobi.
ktory zgrzeszy przeciw Mnie, wymaze z mojej 33,7-11 Jeden z nielicznych starych tekstow, ktore
ksiegi. 34 Idz teraz i prowadz ten lud, gdzie ci mowia o namiocie: by on miejscem, gdzie Bog sporozkazaem, a moj anio pojdzie przed toba. tyka sie z Mojzeszem i z ludem (Lb 11,16n; 12,4-10;
A w dniu mojej kary ukarze ich za ich por. Wj 29,42-43; Kp 1,1).
grzech. 35 I rzeczywiscie Pan ukara lud za 33,7 i rozbi go. W tekscie hebr. po tych sowach:
dla niego, i tak tez BJ. Zaimek ten moze sie odto, ze uczyni sobie zotego cielca wykonane- nosic
do Mojzesza (wtedy trzeba by tumaczyc:
go przez Aarona.
dla siebie), do Jahwe albo do arki (w hebr.
32,25 na posmiewisko. BJ: na wstyd. Nie wiadomo, jakie dokadnie znaczenie ma tutaj sowo hebr.
32,28 W Wulgacie tu liczba 23 000, byc moze
zasugerowana przez 1 Kor 10,8, inspirowany przypuszczalnie Lb 25,1-9.
32,29 Wejdzcie... w czynnosci kapanskie. Dos.:
napenijcie sobie rece. Za tekstem hebr. (por.
28,41+). BJ: udzieliliscie sobie inwestytury, za
grec. (chodzi o inwestyture kapanska).
32,32 z Twej ksiegi. Zawiera ona czyny ludzi i opisuje ich przeznaczenie (por. Ps 69,29; 139,16; itd.).

Lb 10,11-13

Wj 23,20+;
Pwt 7,1+

Wj 32,9+

Wj 26,1+

rodz. m.) to o niej moga byc mowa w opowiesci,

z ktorej zaczerpnieto ten fragment. Jest rzeczywiscie prawdopodobne, ze na pustyni namiot by sanktuarium arki i ze Jozue by przeznaczony do jej obsugi, jak mowa w w. 11.
chcia sie zwrocic do Pana. Tzn. za posrednictwem Mojzesza, ktory w namiocie sam na sam rozmawia z Bogiem, prosic Go o wyrocznie; na temat
tej roli Mojzesza por. juz 18,15. W pozniejszych czasach radzono sie Jahwe za posrednictwem czowieka Bozego, proroka (1 Krl 14,5; 22,5.8; 2 Krl
3,11; 8,8; itd.) albo za pomoca swietych losow (por.
1 Sm 2,28+; 14,41+).

Wj 34,34

33, 10 34, 9

Wj 33,20+;
Lb 12,8;
Pwt 34,10;
J 15,15;
Joz 1,1+

KSIEGA WYJSCIA

oboku stawa u wejscia do namiotu. Cay lud

stawa i kazdy oddawa pokon u wejscia do
swego namiotu. 11 A Pan rozmawia z Mojzeszem twarza w twarz, jak sie rozmawia z przyjacielem. Potem wraca Mojzesz do obozu,
suga zas jego, Jozue, syn Nuna, modzieniec,
nie oddala sie z wnetrza namiotu.
Modlitwa Mojzesza

Wj 33,11+

Hbr 4,1
Pwt 2,7

Wj 33,11+;
1 Krl 19,9-18
J 1,14-18+
Wj 34,6-7;
Wj 3,14+
Rdz 32,31;
Wj 19,21;
Kp 16,2;
Lb 4,20;
Pwt 5,24;
Sdz 6,22-23;
Iz 6,5

Mojzesz rzek znow do Pana: Oto kazaes mi wyprowadzic ten lud, a nie pouczyes
mnie, kogo poslesz ze mna, a jednak powiedziaes do mnie: Znam cie po imieniu i jestem
ci askaw. 13 Jesli darzysz mnie zyczliwoscia,
daj mi poznac Twoje zamiary, abym pozna,
zes mi askaw. Zwaz takze, iz ten narod jest
Twoim ludem. 14 [Pan] powiedzia: Jesli Ja
osobiscie pojde, czy to cie zadowoli? 15 Mojzesz rzek wtedy: Jesli nie pojdziesz sam, to
raczej zakaz nam wyruszac stad. 16 Po czym
poznam, ja i lud moj, ze darzysz nas askawoscia, jesli nie po tym, ze pojdziesz z nami,
gdyz przez to bedziemy wyroznieni ja i Twoj
lud sposrod wszystkich narodow, ktore sa na
ziemi? 17 Pan odpowiedzia Mojzeszowi:
Uczynie to, o co prosisz, poniewaz jestem
ci askaw, a znam cie po imieniu.
12

Mojzesz na gorze
18
I rzek [Mojzesz]: Spraw, abym ujrza
Twoja chwae. 19 [Pan] odpowiedzia: Ja
ukaze ci moj majestat i ogosze przed toba
imie Jahwe, bo Ja wyswiadczam aske, komu
chce, i miosierdzie, komu Mi sie podoba. 20 I
znowu rzek: Nie bedziesz mog ogladac
mojego oblicza, gdyz zaden czowiek nie
moze ogladac mojego oblicza i pozostac przy
zyciu. 21 I rzek jeszcze Pan: Oto miejsce

33,14 BJ: Jahwe powiedzia: Ja sam pojde i Ja

dam ci odpoczynek. Temat deuteronomistyczny
(por. Pwt 3,10; 12,10; 25,19; Joz 1,13; 22,4; 23,1;
por. jeszcze Ps 95,11). Mowa o spenieniu sie obietnic.
33,18 Zob. przyp. 24,16.
33,19 Wypowiadajac swoje imie, Bog w jakis sposob objawia sie Mojzeszowi (zob. 3,13-15+).
33,20 Miedzy swietoscia Boga a niegodnoscia
czowieka istnieje taka przepasc (zob. Kp 17,1+),
ze czowiek powinien umrzec ujrzawszy Boga
(19,21; Kp 16,2; Lb 4,20; por. 6,25+) lub choc tylko
usyszawszy Go (20,19; Pwt 5,24-26; por. 18,16). To
z tego powodu Mojzesz (3,6), Eliasz (1 Krl 19,13),
a nawet serafini (Iz 6,2) zakrywaja sobie twarz
przed Jahwe. Jezeli po ujrzeniu Boga pozostaje sie
przy zyciu, odczuwa sie pene wdziecznosci zdumienie (Rdz 32,31; Pwt 5,24) albo bojazn religijna (Sdz
6,22-23; 13,22; Iz 6,5). Cos takiego jest rzadkim
przywilejem, ktorego Bog udziela (Wj 24,11)
w szczegolny sposob Mojzeszowi jako swojemu
przyjacielowi (33,11; Lb 12,7-8; Pwt 34,10) oraz
Eliaszowi (1 Krl 19,11n), ktorzy beda swiadkami

110

przy Mnie, stan obok skay. 22 Gdy przechodzic bedzie moja chwaa, postawie cie w rozpadlinie skay i pooze don moja na tobie, az
przejde. 23 A gdy cofne don, ujrzysz Mnie
z tyu, lecz oblicza mojego nie ukaze tobie.
Odnowienie przymierza. Tablice Prawa

34

Pan rzek do Mojzesza: Wyciosaj

sobie dwie tablice z kamienia, jak
pierwsze, a na tych tablicach wypisze znow
sowa, jakie byy na pierwszych tablicach,
ktore potukes. 2 Badz gotow jutro rano
wstapic zaraz na gore Synaj. I zaczekasz na
Mnie na szczycie gory. 3 Nikt nie moze wstapic z toba i nikt nie moze sie pokazac na
gorze. Rowniez drobne i wieksze bydo nie
moze wypasac sie na zboczach gory. 4 Mojzesz wyciosa dwie tablice kamienne jak
pierwsze, a wstawszy rano, wstapi na gore,
jak mu nakaza Pan, i wzia do rak tablice
kamienne.
1

Ukazanie sie Boga

A Pan zstapi w oboku, i [Mojzesz] zatrzyma sie koo Niego, i wypowiedzia imie
Jahwe. 6 Przeszed Pan przed jego oczyma
i woa: Jahwe, Jahwe, Bog miosierny i agodny, nieskory do gniewu, bogaty w aske
i wiernosc, 7 zachowujacy swa aske w tysiaczne pokolenia, przebaczajacy niegodziwosc,
niewiernosc, grzech, lecz nie pozostawiajacy
go bez ukarania, ale zsyajacy kary za niegodziwosc ojcow na synow i wnukow az do
trzeciego i czwartego pokolenia. 8 Natychmiast Mojzesz skoni sie az do ziemi i odda
pokon, 9 mowiac: Jesli darzysz mnie zyczliwoscia, Panie, [to prosze], niech pojdzie Pan
posrod nas. Jest to wprawdzie lud o twardym
karku, ale przebaczysz nasze winy i nasze
grzechy, a uczynisz nas swoim dziedzictwem.

Wj 19;
Wj 32,1+

Wj 19,12n

Wj 33,18-23

przemienienia Chrystusa, owej teofanii NT (Mt

17,3p), i pozostana w tradycji chrzescijanskiej wybitnymi reprezentantami wielkiej mistyki (ze sw.
Pawem, 2 Kor 12,1n). W NT chwaa Boga (por.
tutaj w. 18 i 24,16+) objawia sie w Jezusie (J 1,14+;
11,40; por. 2 Kor 4,4.6), jednak tylko On sam kontemplowa Boga, swego Ojca (J 1,18; 6,46; 1 J
4,12). Dla ludzi ogladanie Boga twarza w twarz bedzie stanowio istote szczesliwosci nieba (Mt 5,8; 1
J 3,2; 1 Kor 13,12).
34,1-35 W tym rozdziale jest zawarta jahwistyczna
opowiesc o przymierzu na Synaju. Na temat jego
charakteru odnowienia przymierza por. przyp.
32,1 34,35.
34,1 jak pierwsze. W BJ po tych sowach dodano:
wstap do mnie na gore, za grec. W tekscie hebr.
pominiete.
34,6 Jahwe realizuje to, co obieca (33,19-23), i odsania swoje Boze atrybuty, szczegolnie swoje miosierdzie.

Wj 3,14+;
Wj 20,5-6;
Lb 14,18;
Pwt 5,9-10;
Ps 86,15;
Jr 32,18;
Na 1,3;
Jl 2,13;
J 1,14

Wj 32,11-14

111
Wj 20,1+
J 1,17;
Pwt 2,7

Wj 23,20+;
Pwt 7,1+
Wj 23,32-33

Lb 33,52

Pwt 4,24+

Wj 20,4+
Wj 23,14+;
Wj 12,1+

Wj 13,11+

Wj 20,8+

KSIEGA WYJSCIA

Przymierze

Pan odpowiedzia: Oto Ja zawieram

przymierze wobec caego ludu twego i uczynie
cuda, jakich nie byo na caej ziemi i u zadnych
narodow; i ujrzy cay lud, wsrod ktorego
przebywasz, ze dziea Pana, ktore Ja uczynie
z toba, budza trwoge. 11 Przestrzegaj tego, co
Ja dzisiaj tobie rozkazuje, a Ja wypedze przed
toba Amoryte, Kananejczyka, Chittyte, Peryzzyte, Chiwwite i Jebusyte. 12 Strzez sie
zawierania przymierza z mieszkancami kraju,
do ktorego idziesz, aby mieszkajac posrod
was, nie stali sie sidem. 13 Natomiast zburzcie
ich otarze, skruszcie czczone przez nich stele
i wyrabcie aszery.
14
Nie bedziesz oddawa pokonu cudzemu
bogu, bo Pan ma na imie Zazdrosny: jest
Bogiem zazdrosnym. 15 Nie bedziesz zawiera
przymierzy z mieszkancami tego kraju, aby
gdy beda uprawiac nierzad z bogami cudzymi
i skadac ofiary bogom swoim, nie zaprosili
cie do spozywania z ich ofiary. 16 A takze nie
mozesz brac ich corek za zony dla swych
synow, aby one, uprawiajac nierzad z cudzymi
bogami, nie przywiody twoich synow do
nierzadu z bogami cudzymi. 17 Nie uczynisz
sobie bogow odlanych z metalu. 18 Zachowaj
Swieto Przasnikow; przez siedem dni bedziesz jad chleby przasne, jak to ci poleciem.
A uczynisz to w czasie oznaczonym, czyli
w miesiacu Abib, gdyz wtedy wyszedes
z Egiptu. 19 Wszystko, co pierworodne, do
Mnie nalezy, a takze pierworodny samiec
z woow i owiec. 20 Pierworodnego zas osa
wykupisz gowa owcy, a jeslibys nie wykupi,
zamiesz mu kark. Wykupisz tez pierworodnego syna swego. Nie ukazecie sie przede
Mna z pustymi rekami. 21 Szesc dni pracowac
bedziesz, a w dniu siodmym odpoczywaj, tak
10

34,10-28 Przymierze zawiera jednoczesnie obietnice i przykazania: nie ma przeciwstawienia aski

i prawa. W. 14-26 niektorzy nazywaja Dekalogiem kultowym (choc panuje cakowita roznica
zdan co do wyodrebnienia w nim dziesieciu przykazan) albo jahwistycznym Kodeksem Przymierza,
w ktorym ustala sie warunki: oprocz zakazu idolatrii oraz prawa szabatowego, znajdujacych sie takze
w Dekalogu (Wj 20), sa to przepisy dotyczace wyacznie kultu: swiat, pierwocin, ofiar.
34,13 Na temat stel zob. 23,24+. Aszera, swiety
pal, by symbolem bogini miosci i podnosci, Aszery (grec. Astarte), od ktorej pochodzi jego nazwa.
34,15 W przeciwienstwie do kultu Jahwe, porownywanego do legalnego mazenstwa, kult faszywych bogow jest jakby prostytucja (por. Ez 16 i 23;
Oz 13; Ap 17).
34,19 do Mnie nalezy. W tekscie hebr. dodane:
wszystkie twoje stada. W BJ pominiete za grec.
pierworodny samiec. Za grec. Tekst hebr.: co sie
urodzi jako samiec.

34, 1035

w czasie orki, jak w czasie zniwa. 22 Bedziesz

obchodzi Swieto Tygodni, pierwocin zniw
pszenicznych i Swieto Zbiorow przy koncu
roku. 23 Trzy razy w roku ukaza sie wszyscy
twoi mezczyzni przed obliczem Pana, Boga
Izraela. 24 Ja bowiem wypedze narody sprzed
ciebie i rozszerze twoje granice, i nikt nie
bedzie napada na twoj kraj, gdy ty trzy razy
w roku pojdziesz, aby pokazac sie przed
obliczem Pana, Boga twego. 25 Krwi moich
ofiar nie powinienes skadac razem z kwaszonym chlebem i nic z ofiary paschalnej nie
powinno pozostac na drugi dzien. 26 Najlepsze
z pierwocin ziemi twojej winienes przyniesc
do domu Pana, twego Boga. Nie bedziesz
gotowa kozlecia w mleku jego matki.
27
Pan rzek do Mojzesza: Zapisz sobie te
sowa, gdyz na podstawie tych sow zawarem
przymierze z toba i z Izraelem. 28 I by tam
[Mojzesz] u Pana czterdziesci dni i czterdziesci
nocy, i nie jad chleba, i nie pi wody. I napisa
na tablicach sowa przymierza Dziesiec
Sow.
Mojzesz powraca z gory

Gdy Mojzesz zstepowa z gory Synaj

z dwiema tablicami Swiadectwa w reku, nie
wiedzia, ze skora na jego twarzy promieniaa
na skutek rozmowy z Panem. 30 Gdy Aaron
i Izraelici zobaczyli Mojzesza z dala i ujrzeli,
ze skora na jego twarzy promienieje, bali sie
zblizyc do niego. 31 A gdy Mojzesz ich przywoa, Aaron i wszyscy przywodcy zgromadzenia przyszli do niego, i Mojzesz rozmawia
z nimi. 32 Potem przyszli takze Izraelici, a on
nakaza im wszystko, co Pan mu powiedzia
na gorze Synaj. 33 Gdy Mojzesz zakonczy
z nimi rozmowe, naozy zasone na twarz.
34
Ilekroc Mojzesz wchodzi przed oblicze
Pana na rozmowe z Nim, zdejmowa zasone
az do wyjscia. Gdy zas wychodzi, mowi
Izraelitom to, co mu Pan rozkaza. 35 I wtedy
to Izraelici mogli widziec twarz Mojzesza, ze
promienieje skora na twarzy Mojzesza.
A Mojzesz znow nakada zasone na twarz,
poki nie wszed na rozmowe z Nim.
29

34,28 I napisa. Mojzesz (por. w. 27) albo Jahwe

(por. 34,1; Pwt 10,4). Dziesiec Sow. Prawdopodobnie glosa.
34,29-35 Nie ma pewnosci, z jakiego zroda pochodza te wiersze. Przywouje sie w nich jakas tradycje o promieniowaniu twarzy Mojzesza, wyrazonym czasownikiem qaran, pochodnym od qeren
rog. Stad w Wulgacie dos.: jego twarz miaa rogi. W w. 29-33 wykorzystuje sie te tradycje, by opisac Mojzesza zstepujacego z gory; w w. 34-35 wiaze
sie ja z Namiotem Spotkania wedug tradycji przywoanej w 33,7-11.
34,35 skora na twarzy Mojzesza. Za tekstem hebr.
W BJ pominiete za grec.

Wj 12,15-20;
Wj 12,10
Pwt 26,1+;
Wj 23,19

Wj 34,10
Wj 24,18+;
Mt 4,2;
Wj 20,1+

2 Kor 3,74,6

J 1,17

35, 1 36, 2

KSIEGA WYJSCIA

Wj 25-31

6. BUDOWA I USTAWIENIE PRZYBYTKU

Wj 20,8+

Prawo odpoczynku szabatowego

Lb 15,32n

Wj 25,1-7

35

Mojzesz zebra cae zgromadzenie

Izraelitow i powiedzia do nich: Oto,
co Pan nakaza wam wypenic: 2 Szesc dni
bedziesz wykonywa prace, ale dzien siodmy
bedzie dla was swietym szabatem odpoczynku dla Pana; ktokolwiek zas pracowaby
w tym dniu, ma byc ukarany smiercia. 3 Nie
bedziecie rozpalac ognia w dniu szabatu
w waszych mieszkaniach.
1

Zbiorka materiaow

Tak przemowi nastepnie Mojzesz do caego zgromadzenia Izraelitow: Oto, co nakaza Pan, mowiac: 5 Dajcie z dobr waszych
danine dla Pana. Kazdy wiec, ktorego serce
bedzie ochocze, winien zozyc jako danine dla
Pana zoto, srebro, braz, 6 purpure fioletowa
i czerwona, karmazyn, bisior oraz siersc kozia, 7 baranie skory barwione na czerwono
i skory delfinow oraz drewno akacjowe, 8 oliwe do swiecznika, wonnosci do wyrobu oleju
namaszczenia i pachnacych kadzide, 9 onyks
i inne drogie kamienie do ozdobienia efodu
i pektorau. 10 Kazdy uzdolniony sposrod was
winien przyjsc i wykonac to, co Pan nakaza,
11
to jest przybytek i jego namiot, przykrycia,
koka, deski, poprzeczki, supy i podstawy;
12
arke z drazkami, przebagalnie i okrywajaca
ja zasone; 13 sto z drazkami i z nalezacymi do
niego przyborami oraz z chlebem pokadnym;
14
swiecznik do oswietlenia z nalezacymi do
niego przyborami, z lampami oraz z oliwa do
swiecenia; 15 otarz kadzenia z jego drazkami,
olejek do namaszczania, pachnace kadzido
i zasone na wejscie do przybytku; 16 otarz
caopalenia z jego brazowa krata, z drazkami
i wszystkimi nalezacymi do niego przyborami,
kadz z jej podstawa; 17 zasony dziedzinca
i jego supy, i podstawy, i zasone na wejscie
do dziedzinca; 18 paliki przybytku i paliki dziedzinca z powrozami do nich; 19 szaty z drogocennej tkaniny do suzby w swietym przybytku, swiete szaty dla Aarona kapana i szaty
dla jego synow, do sprawowania czynnosci
kapanskich.
20
Potem cae zgromadzenie Izraelitow odeszo od Mojzesza. 21 Nastepnie wszyscy, ktorych skonio serce, a duch by ochoczy,
przyniesli danine dla Pana na budowe Namiotu Spotkania i na wszelka suzbe w nim
oraz na swiete szaty. 22 Przyszli mezczyzni
4

112

i kobiety, wszyscy ochoczego serca, przynoszac spinki, kolczyki, pierscienie, naszyjniki

i wszelkie przedmioty ze zota; wszyscy zozyli
Panu dary ze zota, dokonujac gestu koysania. 23 A takze fioletowa i czerwona purpure,
karmazyn, bisior i siersc kozia, baranie skory
barwione na czerwono i skory delfinow przynosili wszyscy, ktorzy je znalezli u siebie.
24
Kazdy, kto chcia zozyc danine ze srebra
czy brazu, przynosi te danine dla Pana,
a kazdy, kto posiada drewno akacjowe przydatne na cos do swietej suzby, przynosi je
rowniez. 25 Wszystkie zas kobiety biege w tej
pracy przedy wasnorecznie przedze na fioletowa i czerwona purpure, karmazyn i bisior.
26
A wszystkie kobiety, ktore skonio do tego
serce, przedy umiejetnie siersc kozia.
27
Ksiazeta zas przyniesli onyks i inne drogie
kamienie do ozdobienia efodu i pektorau,
28
a ponadto wonnosci i oliwe do swiecznika
i do wyrobu oleju namaszczenia oraz pachnacego kadzida. 29 Wszyscy Izraelici, mezczyzni i kobiety, ktorych serca byy ochocze
do skadania darow niezbednych do wykonywania tego, co Pan nakaza wykonac za
posrednictwem Mojzesza, przyniesli to dla
Pana dobrowolnie.
Wykonawcy przybytku

Wowczas Mojzesz przemowi do Izraelitow: Oto Pan powoa imiennie Besaleela,

syna Uriego, syna Chura z pokolenia Judy, 31 i
napeni go duchem Bozym, madroscia, rozumem, wiedza i znajomoscia wszelkiego rzemiosa, 32 by obmysli plany robot w zocie,
w srebrze, w brazie, 33 oraz prac nad przystosowaniem kamieni do ozdoby i nad obrobka drewna potrzebnego do wykonania
wszelkich zamierzonych dzie. 34 Da mu tez
zdolnosc pouczania innych, jak i Oholiabowi,
synowi Achisamaka z pokolenia Dana. 35 Napeni ich madroscia umysu do wykonania
wszelkich prac, zarowno kamieniarskich, jak
i tkackich, oraz barwienia fioletowej i czerwonej purpury, karmazynu, bisioru, a wreszcie
zwyczajnych prac tkackich, tak ze mogli sporzadzic wszelkie przedmioty, a zarazem obmyslac ich plany.
1
Besaleel, Oholiab i wszyscy biegli
mezczyzni, ktorym Pan da madrosc,
rozum do poznania, jak wykonac wszelkie
prace do suzby w przybytku, wykonaja je
zgodnie ze wszystkim, co Pan nakaza.
30

36

Zakon czenie zbiorki darow

2
Nastepnie wezwa Mojzesz Besaleela,
Oholiaba
i wszystkich biegych w rzemiosle,
35,1 39,43 Zaczynajacy sie tu nowy fragment
ksiegi mowi o wykonaniu rozkazow danych w rozdz. ktorych serca obdarzy Pan madroscia,
wszystkich tych, ktorych serce skaniao, aby
2531, ktorych jest prawie dos. powtorzeniem.

Wj 31,2-6

113

Wj 26,111.14

KSIEGA WYJSCIA

pojsc do pracy nad wykonaniem dziea. 3 Ci

zas przyjeli od Mojzesza wszelkie daniny,
jakie zniesli Izraelici na dzieo budowy swietego przybytku, aby je wykonac; ponadto
znosili im kazdego dnia dalsze, dobrowolne
dary. 4 Wtedy przyszli jak jeden maz wszyscy
biegli rzemieslnicy, wykonujacy wszelkie prace przy budowie swietego przybytku, kazdy
od swojej pracy, ktora wykonywa, 5 i tak
powiedzieli do Mojzesza: Lud przynosi
o wiele wiecej niz potrzeba do wykonania
prac, ktore Pan nakaza wykonac. 6 Wowczas Mojzesz wyda rozkaz, ktory ogoszono
w obozie: Ani mezczyzni, ani kobiety niech
juz nie znosza darow na swiety przybytek.
Zaprzesta wiec lud znoszenia darow. 7 Mieli
bowiem dosyc wszystkiego do wykonania
wszelkich prac, a nawet zbywao.
Przybytek
8
Wszyscy najbieglejsi sposrod pracownikow
wybudowali przybytek z dziesieciu tkanin ze
skreconego bisioru, z fioletowej i czerwonej
purpury, z karmazynu, z cherubami dzieem
biegego tkacza. 9 Dugosc poszczegolnych
tkanin wynosia dwadziescia osiem okci,
a szerokosc cztery okcie; wszystkie zas
tkaniny miay jednakowe wymiary. 10 Piec
tkanin byo powiazanych ze soba jedna z druga, podobnie drugie piec tkanin byo powiazanych jedna z druga. 11 I przyszyto wstazki
z fioletowej purpury na brzegach jednej tkaniny, tam gdzie winna byc spieta, i tak tez
uczyniono na brzegach ostatniej tkaniny, tam
gdzie winna byc spieta. 12 Piecdziesiat wstazek
przyszyli do jednej tkaniny i piecdziesiat
wstazek do drugiej tkaniny, w miejscu, gdzie
maja byc spiete, tak iz wstazki byy przyszyte
naprzeciw siebie. 13 Ponadto przyszyli piecdziesiat zotych koek i zwiazali tkaniny za
pomoca tych koek, tak ze przybytek stanowi
jedna caosc.
14
Zrobiono rowniez nakrycia z koziej siersci dla przybytku, a uczynili jedenascie nakryc.

36,8b 39,43 Przywoany fragment w grec. jest tumaczeniem jakiegos tekstu hebr., ktory sie znacznie
rozni od masoreckiego. Kolejnosc poszczegolnych
fragmentow w grec. jest zupenie inna, a mianowicie: 36,8; 39,1-3; 36,8-9.35-38; 38,9-20.21-23; 37,123; 36,34.36.38; 38,20; 38,1-7; 37,5; 38,8 i 40,30-32;
38,24-31; 39,32; 39,1; 39,33-43 (z pewnymi przestawieniami w tekscie); 40,1-38.
36,8 przybytek z dziesieciu tkanin. BJ: przybytek, za tekstem hebr. Nastepnie zaczyna sie w niej
nowe zdanie: On go uczyni z dziesieciu tkanin.
Rzeczywiscie, od tego momentu az do 38,31 wszystkie czasowniki sa tam w trzeciej osobie l. poj. Bierze sie to stad, ze autor powtarza tu, z wyjatkiem
pewnych koniecznych zmian gramatycznych, rozkazy dane osobiscie Mojzeszowi (rozdz. 2527).

36, 335

Dugosc jednego nakrycia wynosia trzydziesci okci; a szerokosc jednego nakrycia

cztery okcie; tych jedenascie nakryc miao
jednakowe wymiary. 16 Powiazano ze soba
piec nakryc osobno, a pozostae szesc osobno.
17
I przyszyto piecdziesiat wstazek na brzegach jednego nakrycia, w miejscu, w ktorym
maja byc spiete, i piecdziesiat wstazek na
brzegach drugiego nakrycia w miejscu, w ktorym maja byc spiete. 18 Ponadto przyszyto
piecdziesiat koek z brazu i w ten sposob
zwiazano nakrycia przybytku, ze utworzyy
jedna caosc. 19 Oprocz tego uczyniono nakrycie na namiot ze skor baranich barwionych na
czerwono i wreszcie nakrycie na wierzch ze
skor delfinow.
15

Wj 26,15-29

Konstrukcja drewniana

A z drewna akacjowego zrobiono deski

na przybytek i ustawiono je pionowo. 21 Wysokosc deski wynosia dziesiec okci, a szerokosc jednej deski potora okcia. 22 Kazda
deska miaa dwa czopy osadzone jeden naprzeciw drugiego; tak zrobiono z wszystkimi
deskami przybytku. 23 A zrobiono dla przybytku dwadziescia desek na sciane poudniowa 24 i czterdziesci podstaw srebrnych sporzadzonych pod te dwadziescia desek, na kazda
deske dwie podstawy na oba jej czopy. 25 A
po drugiej stronie przybytku na sciane ponocna zrobiono takze dwadziescia desek. 26 A
do nich czterdziesci podstaw srebrnych, po
dwie podstawy na kazda deske. 27 A dla tylnej
czesci przybytku na sciane zachodnia sporzadzono szesc desek. 28 Przy naroznikach tej
tylnej sciany przybytku postawiono po dwie
deski. 29 Przystaway one szczelnie do siebie
na dole, a na gorze rownie szczelnie poaczone byy ze soba na wysokosci pierwszego
pierscienia; tak tez uczyniono z deskami na
obu innych naroznikach. 30 I tak w tylnej
scianie przybytku byo osiem desek, a podstaw srebrnych szesnascie, czyli po dwie podstawy na kazda deske. 31 I zrobiono rowniez
poprzeczki z drewna akacjowego dla powiazania desek, piec dla jednej sciany przybytku,
32
a piec poprzeczek dla desek drugiej sciany
przybytku i piec poprzeczek dla tylnej, czyli
zachodniej sciany przybytku. 33 Poprzeczke
umieszczona posrodku desek sporzadzono
w ten sposob, ze przechodzia od konca do
konca. 34 Deski pokryto zotem, a pierscienie
suzace do osadzenia drewnianych wiazan
zrobiono ze zota i poprzeczki pokryto zotem.
20

Zasona
35
Zrobiono tez zasone z fioletowej i czerwonej purpury, z karmazynu i ze skreconego

Wj 26,3132.36-37

36, 35 38, 5

KSIEGA WYJSCIA

bisioru z cherubami dzieem biegego tkacza. 36 I zawieszono ja na czterech pokrytych

zotem supach z drewna akacjowego. Haczyki do nich wykonano ze zota, a cztery podstawy zrobiono z brazu. 37 I uczyniono tez
zasone przy wejsciu do przybytku z fioletowej
i czerwonej purpury, z karmazynu i ze skreconego bisioru, wielobarwnie wyszywana.
38
Ponadto [uczyniono do niej] piec supow
i haczyki i pokryto zotem ich gowice oraz
klamry, a podstawy do nich byy z brazu.
Wj 25,10-20

Arka

37

1
Potem Besaleel uczyni arke z drewna
akacjowego, ktorej dugosc wynosia
dwa i po okcia, jej zas szerokosc i wysokosc
potora okcia. 2 I pokry ja czystym zotem
wewnatrz i zewnatrz, i uczyni na niej dokoa
zoty wieniec. 3 Odla dla niej cztery pierscienie ze zota dla jej czterech rogow: dwa
pierscienie dla jednego jej boku i dwa pierscienie dla drugiego jej boku. 4 Zrobi rowniez
drazki z drewna akacjowego i pokry je
zotem. 5 I do pierscieni po obu bokach arki
wozy te drazki [suzace] do jej przenoszenia.
6
Uczyni tez przebagalnie z czystego zota,
a dugosc jej wynosia dwa i po okcia, jej zas
szerokosc potora okcia. 7 Dwa tez cheruby
wyku ze zota, uczyni zas je na obu krancach
przebagalni: 8 jednego cheruba na jednym
krancu, a drugiego cheruba na drugim krancu
przebagalni. Wykona cheruby razem z przebagalnia po obu jej bokach. 9 Cheruby miay
skrzyda rozpostarte ku gorze i zakryway
nimi przebagalnie. Twarze miay zwrocone
jeden ku drugiemu, i ku przebagalni byy
[zwrocone] twarze cherubow.

Wj 25,23-29

Sto chlebow pokadnych

10
Zrobi tez z drewna akacjowego sto,
ktorego dugosc wynosia dwa okcie, jego
szerokosc jeden okiec i jego wysokosc
potora okcia. 11 Pokry go czystym zotem
i uczyni na nim dokoa zoty wieniec. 12 I
uczyni dokoa listwe na don szeroka, i zrobi
zoty wieniec dokoa listwy. 13 Odla nastepnie
cztery zote pierscienie i przytwierdzi te
pierscienie do czterech rogow [stou], tam
gdzie sie znajduja cztery jego nogi. 14 Blisko
listwy znajdoway sie pierscienie przeznaczone na drazki, celem przenoszenia stou. 15 A
zrobi te drazki z drewna akacjowego i pokry
je zotem. Przenoszono sto za ich pomoca.
16
Uczyni takze z czystego zota naczynia do
stou: misy i czasze, dzbanki i kubki do
skadania ofiar pynnych.

114

Kandelabr

Wj 25,31-40

Uczyni takze swiecznik z czystego zota,

z tego samego zota wyku ten swiecznik wraz
z jego podstawa i trzonem; jego kielichy oraz
paki i kwiaty byy z tej samej bryy. 18 Szesc
ramion odchodzio od jego bokow, trzy ramiona swiecznika z jednego jego boku i trzy
ramiona swiecznika z drugiego jego boku. 19 I
znajdoway sie na jednym ramieniu trzy kielichy w ksztacie kwiatow migdaowca pak
i kwiat, i trzy kielichy w ksztacie kwiatow
migdaowca na drugim ramieniu pak i kwiat.
Tak [byo] na szesciu ramionach wychodzacych ze swiecznika. 20 Na swieczniku zas byy
cztery kielichy w ksztacie kwiatow migdaowca pak i kwiat. 21 A pak jeden by pod
dwoma odchodzacymi od niego ramionami
i jeden pak pod dwoma [nastepnymi] jego
ramionami. Tak byo pod szescioma ramionami wychodzacymi ze swiecznika. 22 Paki te
i ramiona stanowiy z nim caosc i byy [wykonane] z tej samej bryy czystego zota.
23
Uczyni z czystego zota siedem lamp oraz
szczypce i popielnice do knotow. 24 Z talentu
zas czystego zota wykona swiecznik i wszystkie jego przybory.
17

Otarz kadzenia
Olej namaszczenia i kadzido
25
Potem do spalania kadzida uczyni
z drewna akacjowego otarz; jego dugosc
wynosia jeden okiec i jeden jego szerokosc, i by kwadratowy, a wysokosci mia dwa
okcie. Jego rogi stanowiy z nim caosc.
26
Pokry go czystym zotem, jego wierzch
i jego boki dokoa, i jego rogi; uczyni na
nim zoty wieniec dokoa. 27 Ponizej zas tego
wienca na dwoch jego bokach umiesci dwa
zote pierscienie przeznaczone na drazki,
celem przenoszenia go. 28 A drazki wykona
z drewna akacjowego i pokry zotem. 29 Sporzadzi rowniez swiety olej namaszczenia oraz
pachnace kadzido, jak to robi sporzadzajacy
wonnosci.

Otarz caopalen

38

Potem uczyni otarz z drewna akacjowego, majacy piec okci dugosci

i piec okci szerokosci. Otarz by kwadratowy, na trzy okcie wysoki. 2 I uczyni rogi na
czterech jego naroznikach, ktore stanowiy
z nim caosc, i pokry je brazem. 3 I sporzadzi
wszystkie przybory do otarza, jak popielnice,
opatki, kropielnice, wideki i kadzielnice.
Wszystkie jego przybory sporzadzi z brazu.
4
Z brazu tez wykona krate do otarza w formie siatki, ponizej jego krawedzi, od dou az
do poowy wysokosci. 5 Nad krata z brazu
odla cztery pierscienie przeznaczone na draz1

Wj 30,1-5

Wj 30,2225.34-35

Wj 27,1-8

115

KSIEGA WYJSCIA

ki na czterech krancach. 6 Zrobi zas te krazki

z drewna akacjowego i pokry je brazem. 7 I
wozy te drazki do pierscieni znajdujacych
sie po bokach otarza, aby go na nich przenosic. Uczyni zas go z desek, tak aby wewnatrz by wydrazony.
Wj 30,18
1 Sm 2,22+

Wj 27,9-19

Kadz
8
I uczyni kadz z brazu i podstawe rowniez
z brazu, wykonana z lusterek kobiet peniacych suzbe przy wejsciu do Namiotu Spotkania.

Budowa dziedzin ca
9
Nastepnie urzadzi dziedziniec przybytku
po stronie poudniowej: zasony dziedzinca
byy ze skreconego bisioru, dugie na sto
okci, 10 a dwadziescia ich supow i dwadziescia
podstaw byo z brazu, zas haczyki i klamry ze
srebra. 11 Po stronie ponocnej zasony byy
dugie na sto okci, a ponadto byo dwadziescia supow, dwadziescia podstaw z brazu oraz
haczyki przy supach i ich klamry ze srebra.
12
Po stronie zachodniej zasona miaa piecdziesiat okci, dziesiec supow i dziesiec podstaw. Haczyki przy supach i ich klamry byy
ze srebra. 13 Po stronie wschodniej [zasona]
miaa rowniez piecdziesiat okci. 14 Zasony na
jedna sciane boczna miay po pietnascie okci,
a do tego miay trzy supy i trzy podstawy.
15
Zasony zas na druga sciane boczna miay
pietnascie okci, a do tego miay tez trzy supy
i trzy podstawy. 16 Wszystkie zasony tworzace
ogrodzenie dziedzinca byy utkane ze skreconego bisioru, 17 a podstawy do supow byy
z brazu, haczyki zas przy supach oraz ich
klamry ze srebra, takze gowice ich miay
pokrycie ze srebra. Wszystkie supy dziedzinca miay srebrne klamry. 18 Zasona u wejscia
na dziedziniec bya z fioletowej i czerwonej
purpury, karmazynu i ze skreconego bisioru,
wielobarwnie wyszywana, i miaa dwadziescia
okci szerokosci i piec okci wysokosci, zgodnie z rozmiarami zason dziedzinca. 19 Cztery
supy do niej i ich podstawy byy wykonane
z brazu, a haczyki przy nich ze srebra,
pokrycie ich gowic oraz klamry byy ze
srebra. 20 Wszystkie paliki dziedzinca przybytku byy z brazu.

38,8 W starozytnosci lustra robiono z polerowanego brazu. Nie wiadomo, jaka bya funkcja owych
kobiet. Moze to jakies oczyszczone echo 2 Krl
23,7. Ten tekst jest podstawa glosy 1 Sm 2,22.

38, 6 39, 2

Obliczenie kruszcu
21
Oto obliczenie wydatkow na przybytek
na Przybytek Swiadectwa, ktory z rozkazu
Mojzesza wybudowali lewici pod nadzorem
Itamara, syna Aarona kapana. 22 A Besaleel,
syn Uriego, syna Chura z pokolenia Judy,
wykona wszystko, co mu nakaza Pan przez
Mojzesza, 23 a z nim [pracowa] Oholiab, syn
Achisamaka z pokolenia Dana, jako snycerz,
tkacz i wielobarwnie wyszywajacy [nicia]
z fioletowej i czerwonej purpury, karmazynu
oraz bisioru. 24 Wszystkiego zas zota z ofiar,
zozonych gestem koysania, zuzyli na roboty
przy budowie przybytku dwadziescia dziewiec talentow i siedemset trzydziesci syklow,
wedug wagi sykla z przybytku. 25 A srebra od
spisanych w zgromadzeniu byo sto talentow
i tysiac siedemset siedemdziesiat piec syklow
wedug wagi sykla z przybytku. 26 Jeden beka,
czyli na gowe po sykla wedug wagi sykla
z przybytku, pobierano od wszystkich, ktorzy
podlegali spisowi, od lat dwudziestu wzwyz,
czyli od szesciuset trzech tysiecy pieciuset
piecdziesieciu mezczyzn. 27 Sto talentow srebra zuzyto na odlanie podstaw do przybytku
i podstaw do zason, sto talentow na sto
podstaw, czyli po talencie na jedna podstawe.
28
Z tysiaca siedmiuset siedemdziesieciu pieciu [syklow] zrobiono haczyki do supow oraz
pokrycie ich gowic i opatrzono je klamrami.
29
Brazu zas, ktory zozono w ofierze gestem
koysania, byo siedemdziesiat talentow i dwa
tysiace czterysta syklow. 30 Uczyni z niego
podstawy do bramy wejsciowej do Namiotu
Spotkania, otarz z brazu z krata brazowa
nalezaca do niego oraz wszystkie przybory
otarza, 31 podstawy dziedzinca, podstawy do
bramy na dziedziniec, wszystkie paliki przybytku i wszystkie paliki dziedzinca.

Wj 35,30-35

Lb 1

Lb 1,45-46

Szaty arcykapana

39

1
Wykonano tez szaty z drogocennej
tkaniny z fioletowej i czerwonej purpury oraz z karmazynu do [penienia] suzby
w przybytku. Wykonano rowniez szaty swiete
dla Aarona, jak Pan nakaza Mojzeszowi.

Efod

Wykona efod ze zota, z fioletowej i czerwonej purpury, karmazynu oraz ze skreconego

2

38,21-31 Ten ustep jest dodatkiem redakcyjnym:

zakada on ustanowienie lewitow (Lb 3) i spis ludnosci (Lb 1).
38,21
ktory... wybudowali lewici. Oni obliczyli
wydatki, budowniczym jest Besaleel.
39,2 Tutaj oraz w w. 3, 7, 8 i 22 niektore czasowniki maja w tekscie hebr. l. poj. W sam. oraz w tumaczeniu syr. wszedzie l. mn.

Wj 28,6-8

39, 339

Wj 28,9-12

Wj 28,15-30

KSIEGA WYJSCIA

116

bisioru. 3 Wykuto wiec cienkie blaszki ze zota

i pocieto je na nitki, aby je wplesc w fioletowa
i czerwona purpure, w karmazyn oraz w bisior
dzieo biegego tkacza. 4 Wykonano rowniez
do niego naramienniki przypiete na obu jego
koncach, tak iz po przypieciu stanowi caosc.
5
A przepaska, ktora go trzyma, a ktora sie
nad nim znajduje, bya wykonana tak samo [z
nici] ze zota, z fioletowej i czerwonej purpury, z karmazynu i ze skreconego bisioru, jak
Pan nakaza Mojzeszowi. 6 Obrobiono tez
kamienie onyksowe, osadzone w zote oprawy, z wyrytymi na nich, na wzor pieczeci,
imionami synow Izraela. 7 Umieszczono je na
obu naramiennikach efodu jako kamienie
pamieci o synach Izraela, jak Pan nakaza
Mojzeszowi.

mog sie przesunac ze swego miejsca na

efodzie, jak Pan nakaza Mojzeszowi.

Pektora

Szaty kapan skie

Wykonano tez pektora dzieo biegego

tkacza w ten sposob jak efod ze zota,
z fioletowej i czerwonej purpury, z karmazynu
i ze skreconego bisioru. 9 Pektora by kwadratowy, a dugosc jego i szerokosc wynosiy
jedna piedz. By on we dwoje zozony.
10
Umieszczono na nim cztery rzedy drogich
kamieni; w pierwszym rzedzie rubin, topaz
i szmaragd; 11 w drugim rzedzie granat, szafir
i beryl; 12 w trzecim rzedzie hiacynt, agat
i ametyst; 13 a w czwartym rzedzie zocisty
topaz, onyks i jaspis. Byy osadzone rzedami
w oprawach ze zota. 14 Kamienie te otrzymay imiona synow Izraela; byo ich dwanascie
wedug ich imion; byy ryte na wzor pieczeci,
kazdy z wasnym imieniem wedug dwunastu
szczepow. 15 Wykonano do pektorau dwa
ancuszki, jakby plecionki z czystego zota.
16
Wykonano tez dwie zote oprawy i dwa
zote pierscienie i przymocowano oba te
pierscienie na obu koncach pektorau.
17
Dwie zote plecionki przewleczono przez
oba pierscienie na obu koncach pektorau.
18
Oba zas konce obydwu plecionek przymocowano do obu opraw i przywiazano je do
przedniego naramiennika efodu. 19 Wykonano dwa zote pierscienie i przymocowano je
do obu [gornych] koncow pektorau. 20 I wykonano dwa inne zote pierscienie, i przymocowano je na obu naramiennikach efodu, na
dole z przodu obok miejsca spiecia nad
przepaska efodu. 21 Potem pektora wraz
z jego pierscieniami zwiazano z pierscieniami
efodu za pomoca sznura z fioletowej purpury,
tak aby pektora leza na przepasce efodu i nie

Zrobili takze tuniki tkane z bisioru dla

Aarona i jego synow, 28 oraz tiare z bisioru,
mitry z bisioru i lniane spodnie z bisioru
skreconego 29 oraz pas ze skreconego bisioru,
z fioletowej i czerwonej purpury, z karmazynu, wielobarwnie wyszywany, jak Pan nakaza Mojzeszowi.

39,17 W Wulgacie pominiete pewne szczegoy

z 39,17-21 i ma ona o dwa wiersze mniej niz tekst
hebr. Zgodnosc numeracji wierszy powraca dopiero
pod koniec rozdziau.

39,24 ze skreconego bisioru. Za sam. Tekst

hebr.: kreconego.
39,25 W tekscie hebr. powtorzone na koncu wiersza: miedzy jabkami granatu.

Suknia

Wj 28,31-35

Wykona tez suknie pod efod, dzieo

tkacza, caa z fioletowej purpury. 23 I miaa
w srodku otwor na gowe, z obszywka dokoa
otworu, jak przy otworze pancerza, aby sie
nie rozdara. 24 Na dolnych jej brzegach przyszyli jabka granatu z fioletowej i czerwonej
purpury, z karmazynu i ze skreconego < bisioru >. 25 Zrobili takze dzwonki z czystego zota
i przyszyli je dokoa miedzy jabkami granatu.
26
Dzwonek zoty i jabko granatu nastepoway na przemian dokoa [dolnego] brzegu sukni
przywdziewanej w czasie penienia suzby, jak
Pan nakaza Mojzeszowi.
22

Wj 28,39-42

27

Znak poswiecenia

Wykonano tez ozdobe z czystego zota,

w ksztacie kwiatu, i wyrzezbili na niej, jak
sie rzezbi na pieczeci: Poswiecony Panu. 31 I
przywiazano ja sznurem z fioletowej purpury,
tak aby bya na tiarze; umieszczono ja na niej
u gory, jak Pan nakaza Mojzeszowi.
32
Tak wykonano wszelka robote okoo budowy Namiotu Spotkania. Izraelici wykonali
zas wszystko tak, jak nakaza Pan Mojzeszowi: tak wykonali.

30

Przekazanie Mojzeszowi wykonanych dzie

I oddali przybytek Mojzeszowi wraz z namiotem i sprzetami, jak koka, deski, poprzeczki, supy, podstawy, 34 nakrycia, jedne
ze skor baranich barwionych na czerwono,
a drugie ze skor delfinow, oraz przykrywajaca
zasone, 35 Arke Swiadectwa z drazkami,
przebagalnie, 36 sto ze wszystkimi nalezacymi do niego przyborami i z chlebami pokadnymi, 37 swiecznik z czystego [zota] z lampami
ustawionymi w szeregu oraz ze wszystkimi
przyborami nalezacymi do niego, i olej do
oswietlenia, 38 a takze otarz zoty i olej namaszczenia, pachnace kadzido oraz zasone
u wejscia do namiotu, 39 otarz z brazu wraz
33

Wj 28,36-37

KSIEGA WYJSCIA

117

z krata z brazu i drazkami oraz wszystkie jego

przybory; kadz i jej podstawe, 40 zasony dziedzinca, supy i podstawy do nich, zasony przy
wejsciu na dziedziniec, powrozy i paliki oraz
wszystkie sprzety potrzebne do suzby w przybytku i w Namiocie Spotkania, 41 oraz szaty
z drogocennej tkaniny do suzby w przybytku,
szaty swiete dla Aarona kapana i szaty dla
jego synow do sprawowania czynnosci kapanskich. 42 Jak Pan nakaza Mojzeszowi,
tak tez wykonali wszystko Izraelici. 43 Gdy
zas ujrza Mojzesz, ze wszystko wykonali,
jak nakaza Pan, udzieli im bogosawienstwa.
Wzniesienie i poswiecenie przybytku

40

Kp 8,10

Wj 29,4-8

Tak powiedzia Pan do Mojzesza:

W pierwszym dniu miesiaca pierwszego postawisz przybytek wraz z Namiotem
Spotkania. 3 I umiescisz w nim Arke Swiadectwa, i nakryjesz ja zasona. 4 Wniesiesz takze
sto i poozysz na nim to, co ma byc poozone,
oraz wniesiesz swiecznik i postawisz na nim
lampy. 5 Ustawisz rowniez zoty otarz do
spalania kadzida przed Arka Swiadectwa
i zawiesisz zasone u wejscia do przybytku.
6
Otarz zas caopalenia postawisz przed wejsciem do wnetrza Namiotu Spotkania, 7 a kadz
umiescisz miedzy Namiotem Spotkania a otarzem i napenisz ja woda. 8 Urzadzisz tez
dziedziniec dokoa, a przy bramie zawiesisz
zasone. 9 Wtedy wezmiesz olej namaszczenia
i namascisz przybytek oraz wszystko, co w nim
jest; poswiecisz go i wszystkie jego sprzety,
i bedzie swiety. 10 I namascisz otarz caopalenia ze wszystkimi jego przyborami, i poswiecisz go i bedzie bardzo swiety. 11 Namascisz
rowniez kadz oraz jej podstawe i poswiecisz
ja.
12
Wtedy przyprowadzisz Aarona i jego synow przed wejscie do Namiotu Spotkania
i obmyjesz ich woda. 13 Nastepnie ubierzesz
Aarona w swiete szaty i namascisz go, i poswiecisz go, aby Mi suzy jako kapan. 14 Kazesz takze przyblizyc sie jego synom i ubierzesz ich w szaty. 15 Potem namascisz ich, jak
namascies ich ojca, aby Mi suzyli jako
kapani. Przez to zas namaszczenie przetrwa
kapanstwo w ich pokoleniach na wieki.
1
2

39, 39 40, 38

17
Wzniesiono przybytek pierwszego dnia
pierwszego miesiaca roku drugiego. 18 Postawi Mojzesz przybytek: zaozy podstawy,
ustawi deski, umiesci poprzeczki oraz ustawi supy. 19 I rozciagna namiot nad przybytkiem, i nakry go przykryciem namiotu z gory,
jak to Pan nakaza Mojzeszowi. 20 Nastepnie
wzia Swiadectwo i poozy je w arce, wozy
tez drazki do pierscieni arki i przykry arke
z wierzchu przebagalnia. 21 Wnios nastepnie
arke do przybytku i zawiesi zasone zakrywajaca, i zakry nia Arke Swiadectwa, jak
Pan nakaza Mojzeszowi. 22 Postawi rowniez
sto w Namiocie Spotkania po stronie ponocnej przybytku, przed zasona, 23 a na nim
rozozy przed obliczem Pana rzad chlebow,
jak nakaza Pan Mojzeszowi. 24 Postawi tez
swiecznik w Namiocie Spotkania, naprzeciw
stou, po stronie poudniowej przybytku, 25 i
umiesci lampy przed Panem, jak Pan nakaza
Mojzeszowi. 26 Postawi rowniez otarz zoty
w Namiocie Spotkania, naprzeciw zasony, 27 i
kaza spalac na nim wonne kadzido, jak Pan
nakaza Mojzeszowi. 28 Zawiesi zasone
u wejscia do przybytku. 29 Otarz zas caopalenia postawi przed wejsciem do wnetrza
Namiotu Spotkania i ofiarowa na nim caopalenie i ofiare pokarmowa, jak nakaza Pan
Mojzeszowi. 30 Ustawi takze kadz miedzy
Namiotem Spotkania a otarzem i nala w nia
wody do mycia. 31 I myli w niej rece i nogi
Mojzesz i Aaron oraz jego synowie, 32 wchodzac do Namiotu Spotkania i przystepujac do
otarza, jak Pan nakaza Mojzeszowi.
33
Wreszcie urzadzi dziedziniec dokoa przybytku i otarz, a u wejscia zawiesi zasone.
W ten sposob Mojzesz dokona dziea.

Jahwe bierze przybytek w posiadanie

Wtedy to obok okry Namiot Spotkania,

a chwaa Pana napenia przybytek. 35 I nie
mog Mojzesz wejsc do Namiotu Spotkania,
bo spoczywa na nim obok i chwaa Pana
wypeniaa przybytek.
34

Obok prowadzi Izraelitow

Ile razy obok wznosi sie nad przybytkiem,

Izraelici wyruszali w droge, 37 a jesli obok nie
wznosi sie, nie ruszali w droge az do dnia
uniesienia
sie oboku. 38 Obok bowiem Pana
Wykonanie polecen Bozych
za dnia zakrywa przybytek, a w nocy by16
Mojzesz wykona wszystko tak, jak mu szcza jak ogien na oczach caego domu
nakaza Pan. Tak wykona.
izraelskiego w czasie caej ich wedrowki.

40,13 Od tego miejsca w Wulgacie znowu tekst

skrocony i w numeracji wierszy o dwie jednostki
mniej niz w tekscie hebr. Ta roznica utrzymuje sie
do konca rozdziau.

36

Wj 25,8+;
1 Krl 8,10-11;
Ez 43,1-5
Wj 24,16+;
Ap 15,8

Lb 9,15-23
Wj 13,21n+;
Ps 78,14;
Ps 105,39