Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
Captulo I
Se a lgica uma cincia, e uma cincia especial.
intelecto puro e simples ou quanto a ns, antecede enquanto conhecido, e por cujo
conhecimento, e pela razo, se vem ao conhecimento do desconhecido. Este modo,
embora comum porque existente em toda cincia, considerado em si mesmo, e no
enquanto misturado com as outras cincias, algo distinto por si de todas elas. Este
modo, assim considerado, pode ser objeto de cincia, e h uma cincia especfica sobre
ele. Nesta cincia, no entanto, necessrio observar este mesmo modo, porque tal
cincia do modo no pode ser ensinada seno de um modo lgico. Como diz Avicena,
todos os homens so dotados deste modo (uma vez que todos os homens so, de certo
modo, intelectuais por natureza). Mas o que est na natureza imperfeito, e perfaz-se
pelo exerccio da arte. Com efeito, o modo como existe na natureza seminal e
imperfeito, e existe como que em potncia. Como , por natureza, intelectual, e
apresenta a superfcie da inteligncia, sobre a qual se estendem as formas intelectuais, e
pelo intelecto pode compor uma forma com outra pela composio e pela diviso, o
homem faz-se admirativo das coisas que compreende conhecendo pelos sentidos e pela
razo, ou pela razo apenas. Por ser admirativo, o homem levado investigao, e
pela investigao compara um com outro. Ora, pela comparao de um com outro,
conduzido, a partir daquilo que conhecido, ao conhecimento do desconhecido. E
assim, este modo da lgica inicia pela natureza, mas aperfeioado pela arte, pelo uso e
pelo exerccio, e recebe a perfeio; como diz muito bem Vitorino, a natureza torna
hbil; a arte, fcil, e o uso, potente; deste modo, com efeito, so perfeitas, por natureza,
todas as artes e todas as cincias. Da que a arte imite a natureza. E como diz Hesodo:
alguns pela natureza por si s so bons e perfeitos em tais coisas; outros, no por
natureza, mas porque os Doutores de tais coisas as pem em suas almas, e eles se
tornam bons, pondo tais coisas na alma, pela compreenso dos princpios da arte e da
cincia; outros, porm, so to desviados, que nada tem disso em si mesmos, nem
podem receb-lo dos outros, os quais Hesodo reputa inteis para conhecer o bom e o
verdadeiro.
patente, portanto, que a lgica uma das cincias especiais, assim como na
arte fabril uma arte especial a de fabricar o martelo, cujo uso, no entanto, auxilia todas
as coisas que so fabricadas pela arte fabril. Com efeito, a investigao, ou seja, a razo
que investiga o desconhecido por meio do conhecido, algo especial, que tem suas
paixes, diferenas, partes e princpios; e, enquanto se provam dela, se produz uma
cincia especial, cujo uso depois auxilia todas as cincias. Assim, portanto, patente
que a lgica, dita de modo geral, uma cincia especial sobre a qual vamos tratar agora.
Captulo II
Se a lgica parte da filosofia.
Alguns sustentam que esta cincia, que o modo de toda a filosofia, no uma parte
sua, dizendo que no h seno trs partes da filosofia: a fsica, a matemtica (ou
disciplinvel) e a metafsica (ou divina). Com efeito, como a definio que diz o que e
por que a coisa no pode variar seno de trs modos, porque ou concebe a matria
sensvel, que com movimento e mutao; ou concebe a matria inteligvel, cuja
essncia no , segundo a razo, com movimento e mutao, embora segundo o ser
exista na matria, que com mutao e movimento, como a magnitude e o nmero; ou a
que no concebe a matria sensvel nem segundo a essncia, nem segundo o ser; por
essa razo, parece que a filosofia no tem seno trs partes essenciais, como tambm
Aristteles parece dizer. Por isso, dizem que a cincia lgica, ou racional, no parte da
filosofia.
sua assero acrescentam tambm a confirmao de que nenhum modo vem com a
coisa da qual modo na diviso do seu gnero. Ora, a lgica, tomada de modo geral, o
modo da filosofia. Logo, no parece vir diviso da filosofia, nem parece que se
contm em alguma parte desse gnero que a filosofia.
Outroscombatem essa opinio, dizendo que a inteno da filosofia em geral
compreender a verdade toda sobre todo e qualquer ente, tanto quanto ao homem
possvel, pela razo e pelo intelecto. Ora, as coisas que existem dizem-se existir ou por
obra nossa, seja pela vontade, seja tambm pelo intelecto que busca a cincia; ou pela
natureza, dita de modo geral e estas no podem ser causadas por obra nossa. E como
as coisas que existem por natureza so causa da nossa cincia, e no somos ns a sua
causa, no possvel haver delas cincia prtica. Resta, portanto, que no h entre ns
seno cincia contemplativa de tais coisas, a qual se perfaz pelo lume da inteligncia.
Porm, daquelas coisas de que somos causa pela vontade, no pode haver entre ns
cincia especulativa, mas somente prtica. Com efeito, em qualquer objeto possvel de
cincia, so a mesma coisa os princpios, causas e elementos do conhecimento, e os
princpios da existncia: porque, de outro modo, no se saberia conforme o que , mas
antes conforme aquilo que no . E assim se saberia de um modo falso aquilo que se
sabe, o que absurdo. Resta, portanto, que no pode haver cincia dos entes que so
causados pela natureza por aquilo que parte de ns, mas antes se tem a sua cincia a
partir dos princpios que causam asua essncia e a sua existncia na natureza, e que no
existem em todos a no ser por contemplao. Ora, no pode haver entre ns cincia das
coisas que por ns so causadas seno pelos princpios que em ns esto epelos quais
somos a sua causa. O fim dessa cincia no o verdadeiro, mas o bom, que o bom
para ns.
Captulo III
Da utilidade da dialtica.
Ora, a lgica sumamente necessria e til filosofia. Com efeito, uma vez que
a lgica ensina como o desconhecido se torna conhecido, patente que em nenhuma
filosofia algo pode se tornar conhecido seno por meio da doutrina lgica. Com efeito, a
lgica, como diz Bocio em seus Tpicos, a ratiodisserendi, isto , que ensina como
se deve explicar qualquer coisa, e que se divide, como ele mesmo diz, em duas partes: a
saber, na cincia da descoberta, que os gregos chamaram de Tpica, e na cincia de
asseverar, que os gregos chamaram de analtica e os latinos de resolutria. Ora, consta
que sem o discurso e a investigao no se chega do conhecido ao desconhecido: o
discurso nada mais do que a investigao que discorre como o conhecido se compara
com o desconhecido, como se acha em relao ele, se na forma de causa, princpio, sinal
ou conjetura dele; ou, do contrrio, se lhe repugna sem o qual coisa alguma se pode
conhecer em nenhuma cincia. Quanto ao fato de que a lgica a cincia que ensina a
discursar sobre todas as coisas, ela no apenas til em si, mas tambm necessria para
tudo que temos a inteno de saber. Por isso, Aristteles dizfreqentemente em vrios
de seus livros que a causa do erro dos antigos era que no haviam encontrado
nempossuam a cincia lgica. A lgica, com efeito, ensina de que modo, com quais
princpios e com quais argumentos se deve discursar a respeito de qualquer objeto
possvel de cincia; a no ser que se conhea este modo, o objeto no pode ser
encontrado; porque quem procura o modo de descobrir a cincia do objeto no tem o
propter quid.
Tambm Aristteles diz que o modo de saber se deve aprender antes de qualquer
cincia para que por meio dele a cincia de qualquer objeto possvel de cincia seja
encontrada. Com efeito, como a cincia o habitus da concluso, convm que quem
receba a cincia saiba concluir. Ora, no sabe concluir quem no sabe o que deve
concluir. E como nada se deve concluir seno a questo, necessrio que saiba o que e
como se deve procurar o que se quer concluir.
Ainda no sabe concluir quem no sabe a partir de quais, de que sorte e por qual
concluso se deva concluir. Ora, nenhuma filosofia ensina tudo isso a no ser a lgica.
Portanto, no apenas til e auxiliar a todas as cincias, como tambm necessria. Por
isso, os que ignoram a lgica no sabem que sabem mesmo o que parecem saber;
porque ignoram de que modo convm saber e como se prova ou se refuta cada coisa.
Ora, estes ainda no tm nenhum domnio sobre o que sabem, enquanto no
sabem por que concordam com o que sabem, nem como devem responder aos que lhes
contradizem. O lgico, no entanto, sabe isso, se houver adquirido perfeitamente a
cincia de explicar.
Ora, o ignorante de lgica, mesmo que parea saber algo, no o sabe, como j
dissemos acima, uma vez que no conhece a razo do seu sabido; e est para o sabido e
para o ato de saber como o fogo para queimar lenha. E por isso que dever de quem
sabe [scientis est] (como ensina Aristteles na filosofia primeira) poder ensinar [ou
tpico, costume de quem sabe poder ensinar, ou mais simplesmente: quem sabe pode
ensinar]. Ora, no pode ensinar quem no sabe expor a razo do sabido. Tampouco
sabe expor a razo do seu sabido quem desconhece as causas e os princpios da lgica.
E, como fica claro, ele ser assim tambm naquilo que parece saber, como o analfabeto
[idiota: pelo contexto parece significar analfabeto] est para o alfabetizado. Tal pessoa
no compreende nem o seu erro nem o do outro, pois no tem o hbito [?] pelo qual
julgue se sabe corretamente ou no corretamente aquilo que sabe.
Ora, ainda devido ao fato de que a cincia de encontrar qualquer sabido se d
por meio das condies/hbitos de um para o outro que [as condies] se chamam
tpicas ou locais, e pelas quais a compreenso [intellectus], a opinio, a f/crena, o
juzo/reputao [existimatio] ou a suspeita a respeito de uma mesma coisa coloca-se
cada um em sua parte [assim interpretei essa parte, mas pode querer dizer apenas
coloca-se em outro, locatur in alio, ou at mesmo est colocada em outro. Rafael
Falcn me avisou que aliud sozinho dificilmente indica uma correlao, que me
parecia a hiptese mais provvel. Melhor ser dares tu mesmo uma olhada.], que j
estar na mente [animo] de quem procura sem a lgica no se pode proceder nem
investigao/indagao nem inveno/encontro de qualquer coisa: nem sequer quando
se acha o procurado pode-se saber se ele est encontrado ou no. manifesto, portanto,
que quanto a isso a lgica no apenas til, como necessria a toda filosofia.
Ora, ainda devido ao fato de que a cincia de julgar com a qual se julga se o
que foi encontrado foi conhecido por meio de seus princpios que a cincia lgica
necessria a toda filosofia. Ora, a lgica ensina isto de duas maneiras: ensinando a
Captulo III.
Sobre a utilidade da dialtica.
A lgica sumamente necessria e til para a filosofia. Com efeito, como a lgica
ensina de que modo o desconhecido faz-se conhecido, patente que em nenhuma
filosofia algo se pode fazer conhecido seno pela faculdade da doutrina da lgica. Com
efeito, como diz Bocio nos Tpicos, a lgica a ratiodisserendi, isto , a razo que
ensina de que modo se deve dissertar, que, como diz, se distribui em duas partes, a
saber, a cincia da descoberta, que foi chamada tpica pelos gregos; e a cincia da
asseverao, que foi nomeada analtica pelos gregos e resolutria pelos latinos. Ora,
consta que sem a dissertao e a investigao no se vem do conhecido ao
desconhecido, e que a dissertao no seno a investigao que disserta de que modo
o conhecido se compara ao desconhecido, de que modo se acha em relao a ele, como
causa, princpio, signo ou conjetura a ele; ou, de modo contrrio, como oposto a ele,
sem o que no se pode saber nada em cincia alguma. Quanto a isto, portanto, que a
cincia. Com efeito, a lgica ensina os princpios
Captulo IV.
Qual o objeto da lgica?
Como a lgica uma cincia contemplativa, que ensina de que modo e por que meios se
vem, pelo conhecido, ao conhecimento do desconhecido, necessrio que a lgica seja
sobre tal instrumento da razo, pelo qual se adquire pelo conhecido a cincia do
desconhecido em tudo aquilo que do desconhecido se faz conhecido. Ora, isto a
argumentao, enquanto a argumentao o raciocnio da mente que argui e convence
pela relao do conhecido ao desconhecido da cincia do desconhecido. Ora, entre as
espcies de argumentao, a precpua o silogismo. Por isso, disseram alguns que a
lgica toda sobre o silogismo e as partes do silogismo, determinando o objeto comum
da lgica segundo aquilo que seu objeto principal. Com efeito, nem todo
convencimento poder existir pelo silogismo, porque o discurso silogstico no sena
do universal tomado universalmente, o que no poder ser em muitas cincias, como
nas retricas. Por isso, nelas atende-se precipuamente s relaes tpicas, das quais se
conclui, por entimema, aquilo que se quer. Portanto, como a lgica, como diz
Aristteles, d o modo de dissertar de toda a cincia, e de descobrir e asseverar o que se
quer, necessrio que seja tal o seu objeto, que aplicvel igualmente em todas.
Captulo V.
Sobre a diviso da lgica, quais so as suas partes, e sobre o som vocal que significa
arbitrariamente, o que e como significa.
A diviso da lgica, e quais so as suas partes, como dizem Avicena e al-Farabi, devem
ser tomadas de sua inteno. Como j foi dito, a inteno da lgica ensinar os
princpios pelos quais, a partir daquilo que conhecido, se pode vir ao conhecimento do
desconhecido. Ora, o desconhecido ou o incomplexo, sobre o qual se questiona o que
, ou complexo, sobre o qual se questiona se verdadeiro ou falso. Ora, no se pode
saber o incomplexo, do qual se questiona o que , seno pela definio. O complexo,
por sua vez, do qual se questiona se verdadeiro ou falso, no se pode saber seno pela
argumentao. Estas so, portanto, as duas partes da lgica. Uma, enquanto se ensinam
os princpios pelos quais se sabe a definio e a quididade da coisa, de modo que
pelosprincpios se ensina qual a verdadeira definio da coisa e qual no , e qual
parece ser, mas no . Outra, enquanto se ensinam os princpios pelos quais, pela
argumentao, se prove a verdade ou a falsidade da enunciao. E enquanto ensina a
forma da argumentao, quanto figura e ao modo, e a quietao, ou antes compleio;
e enquanto ensina a matria da argumentao. E enquanto ensina o que parece ser
argumentao, mas no , isto , aquilo que tem uma aparncia, mas no tem a
verdadeira existncia. E enquanto se ensinam as cautelas pelas quais o oponente ou o
respondente
Captulo VI.
Da parte da lgica que certifica o incomplexo, e dos requisitos verdadeira definio,
os seus pecados e os modos da definio.
Captulo VII
Sobre a parte da lgica pela qual se certifica a questo sobre o complexo e sobre a
necessidade de toda lgica, e o que varia o modo de saber segundo a diversidade das
matrias nas quais se busca a cincia.
Assim como o lgico que ensina buscar a cincia do incomplexo ensina o instrumento
pelo qual se obtm a notcia daquele segundo a definio, aquilo que leva definio,
aquilo que circunda a definio, aquilo que aperfeioa a definio e aquil que muda a
definio: assim o que ensina a atingir a cincia do complexo, ensina o silogismo que
o seu instrumento prprio, ensina as outras espcies de argumentao, os princpios do
silogismo e aquilo que o circunda, os seus princpios, suas partes e a matria na qual se
pode pr a forma do silogismo e a forma das outras argumentao, e que mudam o
silogismo. E, portanto, aquelas coisas de que trata o lgico se dividem e se multiplicam
segundo estas coisas.
ALBERTI MAGNI,
D.
RATISBONENSIS EPISCOPI,
ORDmiS PRiEDlCATORUM
LOGICA.
LIBER PRIMUS
DE PRiEDICABILIBUS
TRAfrFATUS
DE NATURA LOGICvE.
CAPUT
Ulrnm Logica
nn
cl
sit
sciciitin cl
sit
primum
cujus ulililatis
ut habilis
sciatur
dc logica, cun-
quid ncccssaria,
sius
quando
el
ct
ad
(lciu-
qua^ dixisio
omuihus partihus
ip-
ipsius
omnia enim
spccialis ?
'
logicam nul-
omnis
ucm
sive en-
Intendenlibus
siderandum
quid
I.
id quod est
modus. Mo-
Mo-
logica cst. Et
sic
qua; logica
sit
diccuda.
spccialis,
Proptcr quod
et
et similiter
nis scientise
modum
essc ipsam
scien-
apprchcnsum,addisceretentarescienliam.
'
Hffic est
opinio
sectatur -Egidius in
.\iiti(iuoram,
I
(luam etium
Elencli. in princip.
modum,
qui differt
si^scienUa'
D. ALB.
modo
altorius,
unaqibTquo
(Uvisionom,
est
tamon unus
qua; comprehondit
per sen-
incoo-niti
onim
Jioc
omni
in
fit
sciontia
quocumque modo dicta, sive sil demonsnon demonstrativa. Et gratia illius communis, ost in omni scienlia
modus unus commuuis omnis scionfia\
Et liic modus ost por actuni rationis, i|ui
trativa, sive
sivo
ratiocinatio
argumentatio
est,
cogniti proccdens in
cognilione
do
scien-
tiam ejus quod erat incognitum, secundum quod Isaac in libro de BiffinifioniJius
rationem diffmiens,
est
causam
dicit
in causalum.
cundum
i|uuil lalio
iaciens
t^ausamgc-
omne quod
se-
intoUoctumsimpliciter, velqnoad
gnitionom
notiliam
diiclu
devonilnr in
riilionis
incdguiti.
llic
miidus
autoni
qnamvis conimiinis sil por hoc qiiod ponitur in quaUbol scionlia, tamon sccundum se cohsideratus et non iinmixtus
quoddam pcr
sciontiis, esi
se distinctum
ab omnibus aliis. Et hoc modo considoralus liic modus, potest esse subjoclum
sciontia', et sciontia
in (|iia
accipiondo
currere
admirativus eorum
per
scientia'
communo quod
ost
fil
quoddam
communis modus
hoc
homo
ot
siciit
lamon
speciaUs
scientia
observari necossc
ost,
dt^
susponditur ad inquisitionom,
ah oo quod
est
notitiam. El sic
ti
natura quidem
arte, ol
usu
tionem:
incijiit
Victoriuus ojilimo
siciit et
Et
iiuitalur.
sicnt
porfocti ot iHini
liil
tiiliuin
iii
bonum cognoscendum
naliira osl
a(Uiibilam.
somiiiarium
est
qui
in
|iorlicilur
Id
ol
oniiii
iinpeiToctum
in jKiloiilia oxislcns.
est, el
qnasi
om
maUoum:
sivo
cijiia
quoddam
jiostoa
ot
no-
jier
cst, (juod
passio-
parlos etj>rin-
eflicitur
scionliii
le
Invostigatio eniiii,
invosligans ignolum
sj)ociaio
quae.
'
nitio
cujus
esse^
sjiociiilis,
ciijus
et
usus
igitur jiatot,
quod logica
gouoiiililor (Uc-
do qiia
iiiim- csl
tractandum.
unius
ciunposilivus
forma cum
ost
CAPLT
Ulruin
II.
et
jor intollocliiiu
alia
vorum
reputat inutiles.
cialiumsciontiarum, sicut
neshal)et ot ditroronlias
iiiijierfeclus
in
animo jjonunt
ot iUi boni ofliciuntur
animo pouontos, jior conqjrelionsionem jirincijiiorum aiTis et scienti;o
(|iiidain voro tam orronoi siint, quod ni-
dicit
Sod
jior
taUum
lalia in
nisi
iiidiliis osl.
Qui-
talibus sunt
modi non
(piodaiiimodojior naluram)
in
naturam,
ut
h'cliiah'S suiil
omnes
et
dicit Jlesiodus
stdam ualiiram
jior
to faliiili fabriciinlur.
enini natura
artcs
scientia;.
dani
sic
omnes
sunt
perfecta}
tum,
oniin
dicit,
modum
tahs
autem
porficitur
ct
tiunen usus
scioiilia
per
el
ipsoesl:
ouiiidoiu
quia
est,
inquisitionem comparat
Iliiiic
autoiii scioiiliain
(jiii
modiis
ost
jiar-
^cg;
es^?'i
so{jliit<
tci
'
AviOE^.NA, In priiiciiiio
sii;i"
logic;o.
lio
DE PJLEnrCABlLIIU
LlBEIl
teni
esse
ceiites
philosophife (imtendiiiit,
non
phi;e, scilicet
sivc
(lisciplinahilcin,
ct pi-oplciMpiid
(liflinitio
mcdiuin
diccns
sit in
scien-
suiit
cqiia
(piod
et diflinilio
tri|diciter,
mulatione
ligihilem,
molu
ct
magnitudo
cundum
numerus
ct
essentiam,
in materia
sit
motu,
et
;
nec secunduni
materiam sensihilcm
quod piiiIos(jphia non Inihcat
partes essentiales,
dicere videtur
'.
sicut
et
lam
cum
gica
-encralilcr
dict;i
mddus
Non crgovenire
phia;est.
|.liiloso-
vidctiir
;id
(,'st
iii
Ilaiic
auleiii
alii
quidam
di-
dicta, qu;e
pofest.
Et
cum
iiostrpe sint
causae scientiie, et
non nos
pofest de
iilis
esse scientia
quod dc
'
Aristotele.-.,
lii
6.
qti;o
ikui
sunt a
smit
;i
Eorum
in oiiiiiil.us.
ii,,|.is,
mus causa
(
iijiis
coruin, qu;e
llnis
i[iiod iK.l.is
iK.n
verum, sod
est
l.dnum
mihis
ii
sii-
sunt
h(.nuiii,
Similiter i"itur
ost.
aliciiius [iliil(jsi.plti;o
erit
iiitentid
c(.m-
[>rclicii(lci-c vcriliiteiii
cjiis ([ui.d in
iK.l.is
jdiih,-
qu;e sunt,
oa
;tli-
Ea autem
i-itur
c,ius;ttis,
csl, sccuiiduiii
et inteliectum.
teni|.liilionom sunt
iiiuin
ojiinioncm
HeiiiKpiilur
phi-
sophia contincri.
ilo
osl.
a natura
sciontia por
iiiitein ipiio
cipi;i
soqucrefur,
,
eorum h;ihetur
priiicipiisc;msanlihus essenti;nii et esso
eornm in natura, quaj non nisi per con-
Aristotolcs
nohis
e.\
aliter
;i
Ircs
;thsur(ltim
potest esse
essc
iiisi
tpiia
scitiir
quod de entihus
vidcfiir
ossendi
id (pi(.(l
(pidd
sicut
concipiat
caus;B
et
non scitur
secundum id quod ost, sed putius sciretursocundum id ipiod non ost. Et sic
lalso modo scireliir omne
quod scitur,
et
suinus
quoiihetscihili principia
iii
tia,
tciligenfia' |.cilicitur.
metaphvsicain
et
Cuin cnim
sci('nfia C(>iileniplaliv;i,
partcs pliiluso-
physicam, matheMiatirani
eo sivc (livinam.
quid
di-
THArT.
S,
corum
([uoruiu cogiiitid
lit
c(,iii-
in
no-
incogniloriim.
Eiit igitur
di;
intonliono
Adhuc
aitleni
(jund aj.iid
hiijus
signum dicunl,
Peri|.aleticos philosophia
in
jdiysiciim
scilicel
iivnoralilcr dicliim, ot
naluraleni et disciplinalom
Ethicam aulcin
contincf
ef nidiiiisticam
nisi
et civilom.
(p.x.
com.
>.
i^vueritlein,
Kalionaion
et
ct (li\inani.
(juic
iii
se
rocononiicam
autom generalem
Kalio.
D. ALB.
:\[Ar..
liones
modo:c[uodpermullageneraprobationum
3Ianifestum
lit, ut in sequenti ostendetur.
j^ars est
aliqua
logica
est igitur, quod
tionem,
qufe coniproliendit
Raiio.
^Yji^yp
autem
maxime de
tunc hoc
in philosophia in
quo
sine
eiit,
intentione philosopliiie
ni)-e
inten-
aliquid est de
si
tione philosophi
nuUus
aliquam deve-
logicain
hoc
perfcctam potcst
nullus ignoti
variatur scientia,
ratiocinationis
modus. Si enim
scienili
est,
erit alia
vel
communibus,
cedit ex [u-obaljilibus
in
inveniuntur,
pluriluis
erit
pars
tjute
alia
ex causis essentialibus
noto ad ignoti nolitiam. Yidetur ergo \oo-icam prfficipue esse de inlentione pliilo-
(jua;
telis
videntur
'
referunt. I)i-
nun
et
alia
procedere,
sophi.T.
erit ;ilia
vocatur teutativa
([utv
de omnibus
Itorum autem
]U'iu ponil
et
sic
facile est
aliis inlelligere.
sunt, ralio-l^es'
dicta
(lua^
omnes
quod
singularibus propriis
cxislenlis, sive in
ritatis qualitercuiiii|ur
vel opecognosceiiliiuis
se sive in nohis
ci])ia
rantibus, vocanl
phil()S()|)liiaiii.
I''.l
sic fri-
vole contendunt non ad idcm siihiu rclcrcnles inlcnlionem. Infructuosaetiam Jiu)us contenlio, quia
(k'
propositum.
Est igitur logica una partium philosogeneraliter dicta', qua" omnis ad-
coaciusio.
piis
cunduni quod
jMulta
qiia'
tertio
enim secundum
separata suul
motu
;i
verila-
stanti;i,
secundiiin (iiniu
comprehendere eani ex
|)ro-
admiralur. IToc
priis principiis ejus fpioil
Quoniocio
logica varijilur. e'. est
ri;iiur.e.
es
^.jijiii
varialiir
gj,j^,j^ji.^^,
secundiim uniuscujusque
pioprictatem.
i
Sicut
enim
..
in
in essentia'
suai principiis
incorruptil)ilia sunt
cundum Platonem
sunt
fornuilia,
quod
])ro]itcr
iiicoii'ii])lil)iri;i
lali;i
reali
secundum
dilVusiouis
(|ua'
iiiedium in demonslra-
(liversilalem
ncis
'
logiciB.
AviCENN.^, lu priucipio"sua3
talia
et
ingenerabilia
hoc
rciiiiii
modo
se-
])rincipia
iiig('Uerabili;i et
l'lalo
esse dicit. Lt
secundum accidens,
boc est,
esse quod habent in
generatis et corruptis. Acceptio autem
rei secundum esse quod Iiabet in sup|)ohoc non
erit
nisi
secundum
silis, cril
philosophia
(
a materia
multitudo, el
uuihis, idcntitas,
diversilas,el alia
si
et
lanuMi
sunt esse
(!t
quod habenl in
autem se-
secundo in csse
ldii;p
mulliplex.
una
autem procedit
delectationem
futis facientibus
abominationem,
ratio
generalis pars
logica?
erit
ex
philosopliiff.
3.
OHD. PR.ED.
liabcrc
(juod habent in
])ossunt
illis.
secundum
esse
"="
t'sl
secundum omnes
modos sunt
istos tres
jtotcsl
sic
triuni pbib^-
lem. Et hoc
est
qiiaHler so
ilhi(l,
vcl
modorum
ad
sine
istorum
(juolibet
THACr.
quo
in nulla
scienlia
Quoad boc
2.
ali([uid sciri
est
tanlum
re,
non
etiam neces-
omne quod
intendimus
saria est ad
scire
dicit
se conjungant,
bus principiis
el
quoliliel scibili
dissercndum
iijno-
test
quod
di
]irout
habent esse
anima, accidentia
in
tuni.
Ex
erit
quo
nolum
comjirebendilur,
dus nisi
est
is
scicnliam
modum
qui qu;crit
sciiulis illius
qui
mo-
non po-
quia
quibus ;irgumentis de
invcuien-
ter (juid.
rcmovetnr ab ipso
sccundum enim
bunc modum devenitur de uno in alterum. Hoc ii;itur modo loiiica est dc iu-
juslibot
scientia babitus
ct
utUUule
Summe autem
litas
ad
(juod
tcl
nolum
liat
Iriuic facultatem.
lius in Topicis
',
logica
notum, pa-
nuUa pbilosophia
in
lieri
et utilis est
Ex quo enim
aliquid
Est enim, ut
scilicet
quam topicam
'
BoETics,
1.
Iii
quod concludi
quid
et qualiter
Cum enim
ex quibus
et
qualibus
concludendum
((st.
conclusionc
docet philosopliia
Non
quajrendum
intcnditur.
Adhnc concludere
gica.
ergo tantum
nisi
tautum
utilis
lo-
est ot ad-
ut dicit,
distriliuitur
scientiam
iuvcnieudi,
ciunt
Gr;Bci
vocaverunt
quam
et
Grajci anah'-
lop. cap.
scientia cu-
conclusionis, oportet
est id
Boehoc est,
Latini
cupaverunt.
modum
scienliam judicandi,
ticam,
sit
sciat
nulla
dicit
ratio disserendi,
qu;c in du;is,
partes,
per illum
scibilis inveni;itur.
quod
doc-
logica-
est ut
diulecllcie.
necessaria
_
)so-logica philosopbije.
dus
quod modus
dicit
CAPUT m.
iJe
Etiam Aristotcles
Const;it
Top. in
I.
Je difTerentiis
se
scire
quia ncsciunt
qualiter
beant.
^
Cf.
Hoc
I
D. ALB.
adc])-
sit
Adhnc
jam
cut
sui
neseiens logicani,
anteni
diximus,
su[ira
nesciat
sciti
etsi
ali([nid
scire
I']st
cum raliunem
eliam
prima
docel
p]iilosoi)hia
esl (ut in
Aristoteles
ralionem
ijui
cit
sciti
exponere. Xes-
nescit
aulemexjionere sui
')
]ii)lesl,
rationc^m, qui
sciti
esl
;iuleni
actnni,
lioc
conteni[il;itivuin
ril
qii;e
;i(l
attiiigitur
t;isiis (([u;e
[iroceih [lolest
lum
gica
non lauliim
eliam
iililis esl,
Adlmc anlem
an
.Manih^s-
hor
lo-
sed m^cessaria
ost
li;oc
[ler lioc
phan-
suiit) liberat,
omnihus
om-
igitur cousideranda
scientia.
hc
IV.
(|uchI ju-
dc sitOjcclu ?
(.11111
conlem-
\'eiiilur
[lor
nolum ad
o|)()rtel li('cess;iri(i
(|Uod Iogic;i
oiiiui
eo
iiolum
])er
sil
de
[ler
liii-
(jiKid
igiioli scieiilia
de ignoto
(|U()(I
do-
ignoli noliliam,
[i]iiloso[)liiam.
eliani
sciontia a
inlus
[lolesl
i|U(ia(i
imjK.-dita^
nec eliani
quando qna'siliiminvenilur,sciri
inveutum vel non inveiilum sil.
quam
ot [)er
recipit
videntur et non
r.AlM
jam
qua^-
idi[isum
actum non
Ha-c enim
lelix
i|)se
actus,
(i[ierati(mis.
existimalin \(d
dnm
felicitatis
hqiica'
qnihus inteih'ctns
quod
dijudicare
j;iiii
nilius. l*r;e
unius ad alterum,
et
contemplaturinvenlum^ l*atet
pr;e onmihus utilis est
h'licit;iteni ha>c scieiitia, siiiequa non
coiiclusio. ([iiod
tudines
intelleclum
rit
qiiod
habentem litteram.
Tahs etiam neque sunm neque aherins
deprehendit errorejii. (]iiia non hahet hahitnm per ([uem dijuthcel utrum recte
sciat (juod scil, vel non recte.
Adlmc autem [ler hoc ([uod invenieiidi quodhbet scitum scieutia esl|ier iiahi-
secundum
est,
o[)tim8e
perfoctissimum
liominis
aniinte
[liirlis
notum
iii
oflicitur.
lum
([iiod
dijudicatur an
csl,
principia scilum
sit)
recte
[ler
necessaria ad
sua
omiiem
teiii
iieiii
Inler s|iecies
cens scilum in
([ueiitia'
([lue
siiiit
liguris
iii
conse([uenliaruin syllogisticarum
principia realia ejns
in causas
qnod
immedialas
converliliilos
conclusionein
cnm
:
oo
et
iiiodis
et
:
et
in
sequitiir sicut
esseuliales
et
per
'
Cf.
Mflaiiliys. Icx.
Cf.
Topicoruiii,
'
I.
(liim
iioli
caji.
su;n logica''.
iguiiliiiii (le
igiioli
scieiilia.
;iiileiii ;trguiiieiil;itioiiis[ir;i'-
(,'l
Non onim
qui-
de syl-
per syllogismnm.
liiipi-oliiilur
loyisiiiuiii
ad
logismo
[liirlibus svllogismi
delormiinmtes commuiio subjoctum logic;o secuiidum iil quotl esl subjecliim [)rincip;ile.
'
ciip. 2.
iii
Uulitaa
lionum
sicut
-,
hominis secundum
i'elicil;is
omniljus
in
si-
sc liahet ad srilnm
et
ad aHinilibram
r.ilidiiis
tns.
el
;ili
essi^
[iroiiter
scclalur Scot. in 2
(]ua:sl.
universaliuni.
Um\\{
cursus sj'Uogisticus
non
est nisi
uiiiversalitcr accepto
versali
non
esse
scienliis
niullis
PR.EDICABILIIUS, TllACr.
1)K
ab uniquoil
in
ut in
poterit,
cet
cncurdialem, lioc
iii
iulerius
qui ex signis,
cst sui
loijicus ct
omni
Aristoteles, det
dicit
ut
quffisituni est.
scientiai
sit
nibus in onmi
opoitet
ut de subjecto, ([uod
om-
appHcabile
est.
ffi([ualiter
est, sicut in
iiinotum
(|uod
invenire
quajrimns
siugulaiibus
iu
syUogismus,
sit
ab Antiquis
logicis ([ute
iii
quid
scriptai sunt,
et
qualiter,
et
ex quibus
tur idein
lugicam inter[)rctan-
scrniocinah.'m,
logicain generalera
dicenles
scr-
et
ilieloi'icam, et eara
Et
ticam.
poeticam,
gramniaticain,
contineri
signativus
Quam
i|)sum.
cenna
'
significat
ret,
si
lirarct
([uodfalsuin
est.
signi-
Significationera
institueutis.
Non
seipsum
et
Bamascenus, quod
'
AvicENNA, In
Et
in
duo
si-
sic
homo
ad
dicit
dividitur,scili-
potcst
Avicenna;, Alfaiabii
et
ct
et iioii
(juia
non
iiroccdcrc
'
ratum
Propter quod
est.
cum
quod nolum
est, Iugica3
per argumentaliunem
(]uia
quod
logici in-
tciilio sit
eflicilur
id
intcnditur.
quamvis
dcsignet ali([ui(l apud intellcctum simpliceni, tamen lidcui uun iacil au aliijuid
sisit vel non sil, quia non aliquid csse
venitur
autem
Non
cssc.
gnificat vel non
ad notiliam ignoti nisi per aliqnid, quod
de ignuto lidem facit,quod ita sit vel non
sit. Sermo igitur incoraplcxus non potest
scrnio incumplexus
Adhuc
de ignoto
([uod
tur incomplexus
nisi
non assumitur
cumplcxi,
sermonis
lugico
cst
quod
Scriiio igi-
pars
intellcctus
est
compositi dcsignativus.
Ainplius serino couqilexus in co (juod
coni[)Iexus
non
esse
coinplexus
caret
est,
si
nec
signillcat
esse
vel
rcm
esse vel
et sic oratio
non
essc signili-
rem
non
Scrmo
esse vel
nun
csse
siguili-
quod cnuntiativus csl, non cst instrumenluni per (juod logicus consc^iuatur id
Algazelis. Vide
quod
Ocat
(secundum quod
intelligendo
quia conceptus
sermone designativo
siuc
est.
ad sc
per accidcns,
iiioiie
augelus
([ui
tivus est,
scrnKuiein
est,
disposituni, ct in euin
uuntius,
cordis
mente
iii
(juud
et
Avicennam incap.
Algazelem in cap.
2.
3 sua; logica!
ALI'..
I).
jihkI
inl('ii(lil.
lujc quoil
vus
est.
autciu
iM(|('in
-MAd.
(UI).
jht
sionc
iacit
Ari^umeniaiio
trumenluin
i:iiur
Logica aulcm
est.
({uod uteus
loyicus
i^^cucralis
Sulljcclo,
(1(3
]MU'
vcuit
sciculiaui
iu
uotuui.
iyuotijj.M'
ius-
loi^ici
Arijuuientalio
niodo
uiuii-
tur seraio-
quod cx
coiuplcx;o
jiiiinl
(jui;i
sjiicaces,
luiii id,
cl lides,
Ikjc niliil
Avicenme
scilicet, Alfarabii.
Al-
ct
jjoetica, et rhclorica, et
kigica.
modus
conslructionum
cl
simjjlicis
comjiositi
et
vocalnr
ea qu;e
(iiMiiiuiatica jiroul
iullc-
iulellectus
comjjlexe
desi-
eo
luo nnllius
csset
si
sa
11(111
soluin lidcs
ijisius
inslrumculi,
ji;irs
lit
scrniiinc
jiij;iciis
de iucoynilo,
ex noto arj^uitur
ncin ;iryuiuciili.
cuiii
(|uii(l
uoliti;i
comjilexio-
jier
Pro|ilcr
jicr
iili-
ci-o
;illcriim
du-
con
sideratur.
Jliiius
lum
uoii |ir(i|ilcr
utiliir. cl
aiilciii
(|icr
i|uod
ijuod
csl,
|iroli,ili(i
igiioli
sci|isiiiii.
iio-
sciculi;i
;icci|iiliir)
jiroiil csl
rcs cxlra
jiroul
csl
iiolio
(ju;ed;ini
Non autem
scentis.
jirout
noscciilis
;iuiiii;uii
est
res
tum
esl
j)ercij)it
animam
vas
ter.
ill;ili\;i
hc
quod ignolum
sic
modo
rocc
<li'
Divisio
iil
iio-
iyiioti
noscenlis
rei iu
.\viccnii;i ct
(licuiit
snnt
cro
nolnm
csl,
V(d bilsiim
sil.
conijilcxuiu
voces
perfecta
uiodo
signiHcali-
non
ali-
coniprelicn-
incom-
|ii-i'
sil,
Cie.
(iiKcrilur
Isl;e
;iii
jiotcst
(]uid sil.
vcrum
iiisi
iiiiii-
vel fiilsum
iirguincntii-
jicr
Una qnidcm
vcriim
(loiii|ilcxum ;iulcni,
diriliiilioucui.
lioncm,
nou
Sciri ;iiilcui
([110
logi- Dua
jiartes
ut doceantnr princi|il;i
rei diflinilio, cl
vi(lc;itur csse el
non
sit.
doccatur
qu;c iion,
jirolirliir
vcl falsitas.
1^1
ul
(jiuc
cl (ju;e
birKuicm
'fe'"f
iiul P'*"
eoiii
dc
lo(jiuc
jiolcst
sit
(jiucrilur iin
(jiio
(Ic
com|irclien-
dcvcnirc
111
coiiijilcxuni.
V(!r;i
;di(]uo
per
A^'
iji-
c^l.
iilcxiim.
sit
i|isi
diclum
jirinci|ii;i
it;i
ciiiui
.\lliir;i-
cx inlcnlionc
jiiiii ;iiitc
doccrc
iiitendit
jicr id (juod
iii
itla-
sius. Sicul
gicii
ad
ciliiin,
si
.sii/iiificante
si-
Dico aulcni
c|
vociiius
V.
(/iri.sioNf logicie, et
ilisiiis. rl
intelhsctus jicricchi
;ininia
in
facil uotiti;iin
extra
^icccjilii,
autcm
aliis
CAPUT
scriuonc
seij)-
jier
;iri;uiueulii-
biiis, iiccijiicnda
lurjiroul cst
Nolum
De
de suhjecto.
ut
sigualiviis
Solus aulcm
De
tcs ijisius,
lcudil.
scienti;c
brutum animal,
inessent houiini.
in
cnini lio-
cognoscendi jirincipia
jiriiii;i
quia
est fiomini
perccjitibilis
jier (jiiod
notum
(|uid
ejus
accipitur
sciculi;i
et natura3
Utuntur
no-
efliciatur
cst qn;ei'ere
jier se
ojiiis
lioc facicnte.
unde
igiioti
quolibct aliquid
scd
suflicit,
Et haic
xionniu
pli<'iter
non
argumcutatione perfecte
est
non
sl;itiiu
generale. Et ideo
iuiluc
gazelis.
ca, rhetori-
cx (juo
tia,
Quomodo
1'ILED.
argumcn-
cnuutialionis
(locc;ilur
vcritas
illius
;id
argu-
liguiam
LIBEK DE PH.EDICAUIIJMI
seu oomple-
ol iiioiluiu. cl (|uii'laliuiiein
xionein
cl
ilucealur cjusileni
iil
mentationis materia.
!*]t
arj^u-
ut doceatur quiB
sil
TIUCT.
S.
!)
ad
placitum,
quod
et
iii
anti-
Alfarabius
^dt^S-'
(juinque modisdisliiixorunt.
slgniVicaifvae
Et ut doceantur cauteho quibus opponens vel rospondens por aliquam occasionem impedialur vol cominoveatur a
Primo quidem et priiicipaliter diclio signilical id ad quod priiiia insliluliiuie signilicaro osl iiisliluta, ul lioiiio hominem,
el dtmiiis donium, et sic do aJiis. Socun(lo iiiodo signilicare dicitur quml ox con-
apparentiam aliquam
eo (juod
veram
habet, sed
non
existeiitiam
non
quidein
liabet.
por-
divertat
ah
ipsa.
Sed prima
liaiuiu jiarliiiin
tiquis tradita
pervenit.
iioii
Avicenna
tamen
pervenisse.Dicil
Antiquis
bebant.
siias parlos
non
tio
dicuut
ad Arabos noii
causaiii
erroris fuisse
Quodautem quidam
fiivolum est
fmiendi
An-
Aristoleles inph'-
tradidisse Aristotelem
riiin,
paitoin
Aifaraliius
ot
ali
vel ad uos
osl,
oliam
llaiic
vol
'
non
illiid
insil ut diftinitio.
dicunt hanc
sexto Topico-
oniinqiXirtom dif-
ibi
sed docet
tradidit,
nare probleina
in
toriul-
quid
ipio quteritur
Adiiuc autcm
quidam
alii
cam, et Aiislulidem
septimo el txiiwo jj/inia; p/ulosopkix :
sed Iioe absurduin est. Aristotelos onim
ibi
docet qu;e
siiit
uuum
physica,
et
el
qualitor
et
non multa,
Sed qualiter
quie
ot
difdiiioiido
sil
difil-
diffinitio
est
hujusmodi.
talia
lospondolur
fundamentum cl
quudlibet totum integrale
ad
doinus
jiarictem,
sigiiilical
sic
et
significat
modo quando
tionem ipsius
sicut
si
Irrluiii esl,
si
Quarlo quando
terius, sicul
signilical rationalc.
reducilur,
quod accidons
sulijocliim,
ficat
Et ad
nasiim, et
album
et
moduin
liiiin'
el passio sigiii-
sicut siinus
sicut
al-
signilical
significat corpus
oppositum
ot
lul
disgregatio albi
lioiioin ni"-ri,
gidi
ot
et
signilicat
signilicat
molum
conlro
lioc
si-
aggrega-
molus ad centrum
reiidi scientia
opposilionom,
oppositum
cadera hujusmodi. Et
poiiiiiol
ut
signilicat
significat
fri-
calidi,
ad logicam
logica ost
disse-
(lii il
Gratia
communibus
siderat de
hiijiis
non
si-
etiam con-
vocibus in-
et
complexis.
non ad piiinani jdiilosophiain. Patet igitur, quod hiec pars nonduiu adnos pervenit.
Suut
el
harum
partiuin subdivi-
de quibus
'
in
intelleclu
in nolitiam ignoti
gratia
ol
rei
etiani voci
accidunt voci
Comjjlexio aulem
accidunt
horum
consi-
diffinire.
pliilosopliia;,
rei
est
non
intuitivus.
Talis
enim
intellectus
aliuiii,
significatur
ad
complexa,
incomple.xa.
iO
D. ALB.
(^oiiipositum
est sol
d(!signari
non
xa
sicLit
ambulal,
vox
quid.
jusmodi.
potest,
incom-
et id
non
titudine
de intenlioiK^- tutius
rejiugnat
ratione quin
et
eptangulum
eptangulum se-
ponimus.
si
nihil esse
cundum actum,
secundum
tainen
aptitu-
cum
sicut
nomen
quod iniponitur
tio,
multis, sive
caliili
forma
illa
universale, sive
aliquod
tum,
iiicui
Ai/co. et
nomen
etiam
si
composi-
sit
quod nnius
cum|ilexa
Quod
unius simplicis
rei
ho-
de
simjilicis
dictiu
est, iii-
gnificant de
nomeu
rei
esl.
inlenlione
datiis,
niliil
tolius
nominati
si-
lem
cum
homo amhulai
cimus,
mo,
et ha'c dictio
di-
Noinen ap-
accidentiumcollectionem quaiu
ifnilicanie
convenire
nisi uni
jiolcsl. et
rialur.
quae ex pa-
hico nativitatis, et
et
non
aliis lniiiisiiiudi,
El hoc dupliciter
lit
acI
enim
lit
/loc /igniim,
1110
est et
llcanl de inlehtione
accideii-
sit
commune
substantialis,
talis, sive
vel dic-
forma communi-
miiiis intenlione.
hoc
ciiiiii
esse aliud.
(iiiihidiit.
^Vdliiic
aiitem
vox secundum
proprium. ierliir
(iiuerit in-
haliet
Adhuc
re-
(|liu(1
pellativuin
et
_{rompiexa
PR.ED.
0710.
accijdl
ali alia
incomiiiexa
MAG.
quod
iul(dlectu
tur) vice
signilicaliva esl
vox
dictio sive
arliculala,
e.x
refertur ad
hoc quod
est in
iiuliim
licel
etiam
([ua'dain
i|tsius sit
siili
sensu
et
et
iiilclleclu.
Hoctius,
Universaie
nrest^u-.hus
mociis.
quod eslin
I'^t
quod
uiiiversale esl
niudis, sciiicet id
pliires,
homo
ila
el
inlelli-
quud
in eis,
est tribus
estjiclu in pluri-
(jiiod
jier iialuraui et
dum
ut
accipitur ah
o'''"'' iiiguhire
lius,
eis,
cst
tijtiim
ralionem
in singulis
et id (juod aclu
esse in pluribus,
'
Cf.
siciil lioc
Pciilicr, cap.
Scilicet nolione.
1.
commune quod
men autem
pitui'
Pruiiu-
iKjiuinis
su[ij)onendo acci-
in
cum
jiarlici[)ium
el
\ciliuiii.
sup[iletione
dicandu
sujijilet
viccm verbi
homo
vel
[ira'-
sicut
humu
cum
//,
autem partes
indcclinabilcs sine
si
nisi
homo
addatur
ut
non
intelligitur
in (juo sit, ut in
domo.VA sinon
est in,
Cr.
Pliys.
le.\.
el
si
coni. 49.
dicatur, Iiomo
Propri
vel snig
re 4ui
jimolio
vcl
con-
iui advcrsct
,i(l(laliii-
(liiatiir, Ikiiiki
si
erijti, nisi
(livcrsis
ad
iu scquciilibiis
stautia
est
ei
subjicitur.Tdem
(b^.nto
quod
ciii
jiroiioilio-
dicitiir
sub-
arKjnid ciitis
i^st
quia est
entis
allirmatiir uiii.
disjiositio entis.
mensura
quia est
et
de
primo
secundario, quia
subslantiam
et
iiiiiini
luiLcbitur, siguiliciitivuiu
csse
s(^cuiidiiiii
jicr rcsjicctiim
11
Aiialogia
Et hoc, ut
dicit Joaun(;s
fit
inliiis
nioiiis.
n'
iii-
;a.
^a,
>.et
siijnilicativa'
...
est
inlcllcclu
per notuiii,
qu;e(laiu
portionata, fju.e
(jua'(laiii
a'(jui-
nium
particijiantium
eam
est
respectus
ct
///yc// jiaiticipatiir
individuis
ijiso.
nomina
secundum substaueo quod instituens nomina illa
unius
tiam
ejusdcm
et
instituendo
jeclum, ut ens
mcdiciis
a tali
ab
proportione
divcrsivoca, (jii.edam
sit
[latur
dis, scilicet
efliciens
vero
qua'(lam
in logica sua,
uni-
iila-
scienliam ignoti
([u;erentis
ad
iii
Damasccnus
rei
divei'sis
rei
j)idj)rielatii)us
et
lil
triiius iiki-
perimenta imilans
et
uon secundum
in
ojicih!
medicandi,
eam
qua'
in ijiso sit
artem medicina- et medicus dicitur instrumentum medicinae per quod lit mcdi:
siciit
vel aliud
projiortionc cjusdem,
sanum qnod
jiriucijialiter cousistit
in a'(jualitale
coniplcxionis
dem
embotum,
tertio
liiijusniodi
sanitatem,
conscrvaulc
iu
cl in
auimaliiiiii,
eaiii-
iii
loco sicut in
i'o-
aliis. l[a'C
au-
et articulala',
fuit allectus,
laina
i;la-
sarum reruni
projirietatibus institiicndo
fuit alfectns,
tutionem
nolum
lumus
sccundiiiii
aflicit
cortilicarl qua^rit
onini
([uain
est
eo tjuod una
venta
qute
diversis
in
tamen
tionem
projirietas
est iu
iliis,
aliis
perlincnl doctrina'
ut caiiis,
'
Cf.
Et
Perilierm. cap.
lia;c
erit
Dr parti'
tioneiii.
.VlljerLi
in
om-
VI.
jiiiii, cl ile
ejiisque peccatis,
ac de niodis
(li/ linitionis.
3.
consueliKjo D.
ad illuiniuationem
".
(.AITT
jjer
Yo-
instituentem
non
est
univoca
de ignoto.
secundum consueludinem
babcinus. omnia quantum
iii
Quinque
suntrequisi-
ad verarn dinini-
sita
tioncm.
12
1).
piT diflinitii)nem
quod
aliud
aliquid
vel
nisi
diflinltiuiuMU
quinque.
corruptioncs.
quincjue
el
substan-
quod omnes
nitio dicitur id
ti.-e
in
quia
difli-
iines essen-
fmiti,
potentiam,
essentiam,
tale,
quod
sit
cognoscere difllnitum
potestate
tantia,
esse difli-
non
iiari
Quintum
ralionalia,
Per bocautemquod
niistius et Apuleius.
mobile voluiilarie
aliis
dicitur,
separatur
ali
pliantasia sunt
et
ad motum. Et bocestprimum.
Secunduiii
docet in
J/e/a/ihi/.sicis
ferentia
(iu;e
aiileiii est
sil
totam
cuiii
')
quod ullima
difliiiito
ilifliiiiliiuiem
:
esse con-
ad
acluiii,
ad delerminaiis,
et
|((isila,
iiiultis
uiodis
boiiuni
lit
sicut
ita
iii
qiiibus
malum
Pylhagoras^.
cit
sol cst
(iit
notitia essenr
iiiiiiiia.
dillinili
sicut
si
dicam,
(liiit
lida.
sit
non
convcrliliilis
reuliam
csse
iii
iiltimaiii
(bfliiiili
nisi
tii
cl
sic
ullinia dif-
si
:
iiun
iii
liiiic ijisa
pcr dilTc-
jiius suiit,
dctcrminaiitur ad
pnlciitia
sciliir
uec quid-
pcr ea scien-
iioii
iiili.
Terlium jieccalum
[iiiiiaiilur
iii
esl
difliiiitiiiuc
si
(iiKe
iiKinlinale
jionuntur
ma
Notum
cauKii, iiHiIiim
i:i-
Bomim
est
ex hiteyra
qiiod
'
est elTatum
au-
tia iiuiversali,
aliis
iii
causa,
et
sicut
cerlili-
et
et
ex una re
aniina-
lotum
cl
siciit
cl
faciunt talem
cat difrmitum.
pra'cc(lciilia (jua3
potentia projiiiupia
sicut
quod xcic
diflinilionem,
liiiiuii csl
facit
vcrum nomen
et sic
diflinitive considerala
ttir
(liiiid
tum ad
usque ad
(Oiiverlibilis,
in ratione.
deleruiiiiatum
diain
(pKeralur
la,
(pii
tialis
at-
non haberet. Et per hoc hadiflinitio, cjuod est unum et non niulsicut motus est unus et non multus,
esl a prima potentia per viam me-
dif-
veitibilem
non
aliler
(juia
est, si jier
(ipiod Aristolides
in potes-
autein,
tingeret a iine
lict
et substaiitiam,
notum
et nisi sit
gnosci.
in subs-
non potest per divisionem ipsius vediflinitio ejus quod (juicritur co-
tate,
(liflinitionis
cst,
substantia et
notum
prima potentia
et in
tionis ignoti
i't
in
a. 4
ad
3)
Oiiili-
Lonum
UBER DE
cnim actus
sic
PR.EniCABirjBrS, TRACT.
prfpcedon'
significaretiir
con-
quo est
potentia et actus. In omnibus enim talibus potentia immediate pi\Tcedit actum
in aliquo esse diffiniti, in
tinu-it
ideo per talem diffiuitionem csse (sicut est) diffiniti non declararetur. Et buet
jus
exempbnn,
mo
sicut
si
quod
(pnnl prinuiiu
slantia el potestate.Et
los
cum
quia
est idein,
per ignotius
aaque ignolum,
aiil
per
aul
illo,
diflinitur per id
aut
quod non
id
(lo
non
ccrti-
quod
sic
id
in sul)-
tmu- modis
pcr
ibilur in infinitum.
esl,
nolum
notum
13
slabit,
Quarlum peccatuiu
diffiniens sit non per
se
diffinitur res
debet esse
quod triangu-
cst
eiiim
I
rectis,
:
potest
si ex arcubus
composita figura triangula. Alia oliaiu
de causa peccat dicta diffinitio qiiia jio-
sit
quod non est essontiale diffiuili. Ilabere cnim tros angukis ceqiios duobiis
rectis,
non est essentiale constiluens
nit
trianguium rectiliuoiim, sed estpassio essontiamdiffiniti consequens. Aliud exemplum cjusdem (et est convcniontius isto
contrarium,
ffique
sil
quid
albedo, el
sit
ejus
quod
non totum
linitio
de 00 quod ost
autem ipiod
est ignotius
mam,
quam
ignotior est
substantiam
ignis per
De eo quod
quod non potest co-
et difliuitioncin.
id
qui
difliuit
exempUim
sol est
diem.
Cum enim
soHs
super
C(uislat
per
culi, et
liouom, hoc
dies
sit
nostrum
quod illuminatio
difliiiituin
faciens
mora lumiuis
bemispbferium
orit
si
]ilana
dio
ilbj
est,
diffinit
(\me
simiHima
'. De
exemplum
manifcstum
in sequentibus erit
iiiferius
quod
dicitur) est,
est,
dicatur
sic
una
circulus
punctum
est,
quo omnes
in
me-
linciB
ad
conlinuuin
cavenda,
si
tificari diffinitum.
Sunt tamon ali?e quffidam notificationos, non pr(ipri;e diffinitiones, data?. aliquando por matoriam, aliipando jior ef-
diei cognoscitiir
nia
tinitiouos dici
Cf. Tract.
ligura
nilio,
'
est
circumforoullam producl;e
ot
men-
facit
de relatione, cap.
9.
Ut
iiifra
sunt, dif-
^'"
'!'<"'
itio-
nuni.
14
1).
cumquc
lioc
autom
notificationes. Reducantiii'
modo, quod
simplex accipitur,
ma potentia
non
matei^ia
ut matoria
ipsa est
seil proiit
])ii-
secundum quod
in ipsa est
sentialis inchoata, et in
jam formaes-
quapotestate for-
id qiiod
quod
sed quoad
(?slcognoscitur per id
non
lem
sinipHcitcr,
in sequentibus erit
gumentationihus
homo
rationali
tum
dicatur. (piod
si
ex corpore
est constitLLtiis
aiiima
et
animatumsensibile
quodaniLnatiiin sen-
ex cujus potentia
sibile est,
et
ne producitur rationale. Et
inchoatio-
ad
redit
sic
animal,
est
])ih^
animatuin aniina
el
ra-
tionali est
si
dicalur, qiiod
homo
exit
aii
lioiiii-
aclii, cl poteiitia
sen-
seiisihile in actu, el
])o-
secundo
tenlia rationalc.
genere
ex
qiia> est
el
ilillrrculia.
Oinnis aulcni
alia
inciiin|ilcxi ilrclara-
non
talia connnniiia.
non
siml
qiiia
de
dicil
'.
sed
illis
de])et
(jiiia
])er
li;ec
maximam
cognoscendum
sive
el
ne ajitiUuHne j^rocednnl,
'
AitisTOTELEs,
com.
11.
Iii
quandocuni(]ue
decUi-
siint niiijoris
nomen
quani ipsum
lationis
vel
dictio
non
fjuainvis
modo
aliquo
Et
quod
qtuerit,
logici
qu;e a
et
et
princijiia dare
per se cognitis
deveniat in cognilioneiu
(juaM'untur
inci|)iat
corum qua>
inliniluiu-. I'riiicij)ia
iu
tiir
j)cr
iMiiin
de
magni
qu;i'
liis
mis (Miim
oriunliir Hiictus
scmini-
scicntiarum
jiositis
jiri-
ciliirquid jiolcntia
sil
iu ij)sis.
quod
ri;i
eli;im
Kl
ij)s;i
jniina
naturain cognitioni
co-
CDUJeclans.
ad incomplexicognitionem, per
jjrincijiiis
incoguila
stultus
cognos-
jicr qiiiid
quajsito
igilur regulas
'raliuni
jiotest
id
;i!)jicil
guoscerc potest de
(!st
(piuil ([u;erilnr.
est qui
cere
declarant id
(juia,
qu;e
taincn
perfecte certiiicent,
jiroj)-
Boetius.
dif-
est
CAIM
acciden-
jiropria,
Arislolides
r Vll.
Dc
partc
ile
l<iijic;e
qua
cerlificatur quieslio
couiple.ro el
de iwcessilale lolius
quod
accidenliiim
logiae, el
conferunt
certificantes
svllogismus.
couvcrliliilia
;iccidenlalia
iiarteni
in accipiendo notitiam
TaHs au-
\)er
li(M'i
iulclli^ilur (jnnd
(]ULi(l acciilriilia
cognilio
Alilcr
i|isuin.
lit
eam
de esseulia
ellicicus, eril
acciqita caiisa
tio tjuiB
quam
prius
est posterius,
;td
enim
de ipsius natuet
]iriiiui lilu-ii
ideo substan-
ilc nitiiiKi,
lcx.
Si(iil
"
iinli
lloc iilcni
ipiarli.
111
lugiiLis
luibctur
dociMis
qucercre
instrumcndiflini-
t
pere, inveut;e sunt Ctvutcue ttentatoris,
in
et
sic
do-
syllogismum qui
strunientum.
est
illius
proprium
in-
et
meutatiouum.
priucipia sylloijismi, et
ipsum.
uuMitationum forma.
secundum
ista
lialict trac-
dividuntur
et
multiplicautur.
est dillVrenlia
acci[)i
faisuni. Et ideo
accipi
esl
Sed
tantum
scieu-
propter
enim constituere
gismuni eategorieum,
et
syllo-
svllogismumliv-
in hisperlicitur
uiu'
opus logieum
qu;e ora-
ad
Et idco tales
aliud.
Diony-
scientise a
vocautur discursiv;c
sio
non
lioc essc
discipliua^. i\on
visl
per accideus. Et
unura
Ordo autcm
cidens.
est prioris
sccuiidum naturain
rioris
postc-
et
et esse
ct sic
niodum
[irai-
Uni-
est scientia
colligere,
cuim opus
est
ordinare, couqioncre, ct
resolvere
et
sunt
in aceipiendo scientiam
nem
inventi est,
quod
resolvitur aut iu
hoc
([110(1
sunl
eaus;!! (jjus
(|uod se-
Nc
quo opere
iiat
ea
([u;e C(jllccta
uoto ad ignotum
quando proccdit
quorum
notilia
(si
ad acccptioncm
dummodosciat
scicnti;c,
dc
([uiluis suf-
ll;e
^-
^-
,.
nci-aliler liaheiit
,.
ge- Modus
i-
sciluli
sciemiam
variatur se-
incorapie-
I',
xo vel couiptexo. Et
hocj;iiu ;iulenos deI
cundum
nialeriam
in qua qu^erilur scienlia.
ila
syltogismus esl
siciit
rlilTinilio est
scienti;uii
ins-
inconqjlexi,
instiiimentuin acquirendi
scientiam complexi.
^
Cf.
Periherni. cap.
4.
ac-
quii-endi
i-i
dc quolihet
di scienliiuu
1
autcra
;ilio,
""
logicae.
qii;e ]i;tl)itudo
Nei^essitas
parlis
illius
quali-
et
jam diximus in aul(di;ii)itis, ad inveniendum scilicet, el judicaudum. luven^^^ autem esse non {)otest, uisi per hal)iut
lit,
""
%'tm-
tantum veri
gismorum.
arguiueu-
talioneiu.
quia scieutia
' tenlaliva.
vcriuu vel
^.
tio,
in-
ut
est,
s^llogisuiiuu
et (ju;e
Quare
venta sit
sopiiisiie:!
in (|ua [)0ui
test
([iiihus
non
liat
princi])ia
et
materiam
i[)sius, et [)artes, et
tare logicus,
clenchis.
et
qu;e cireumstant
tia,
impe-
ticis
ea qua> ad
cumstaut,
ea
....
Adhuc autem ne
secun-
accipialiu' notitia
(luui difliuitionem, et
ct
illius
lum quo
tionem
(locol
',
lo
16
lerminavit .Ufaiabius.
motlus
Ilic tanieii
in scrmoci-
tionum signiricanlium
tam
atlcndit
quam
in floxionc
(jupc dic-
modum
conjunctione
in
qucB ex
lictis et
imagina!io7ie
ncm,
vi'l
odium.
I']t
vel
ap|M'liluni,
mulceat audilum, ut
alitor est
in-
amorem,
in orationc
vel
cantu
ut provoccliir
facilius
provocet. El
do-
ad [iiTsnadcniiiiin indiccm,
ail
quo
rhetoricos tam
cjus dc
dc-
et longo, ul
cimt copiam
ncm
moverc
abominatio-
torum heroicorum, ct
utitur modulato bi-cvi
sumenslocos
pcrsuadenilo,
etiam in couqncslione
riLED,
I).
qiiain
bus
ct cthicis, in qiiilHis
laudabilc
virtute
lil
tcr in nocossariis et
siicntia^
qua?
dcmnnstrationuin.
non
siciit
in
et
snnt
pby-
bujnsmodi scicn-
nicrumantiii. ct aliis
tiis.
Talibns igitiirrt
liis
bitis,
|inlcst
c\
positiim
dam
cii
vi'l
orit
quod ])cr
acccptum
notum
sc
ul
qiKcdaiii aulciii
et accusatione.
Et
nota,
sit
in quilitis unlla
sermo-
domonstrantibus,
conjcclautilius
aliter in
sicut
so nota.
siiiit
snnt
notiiin.
iii
acccjila
in scientiis
est vel
Qure-
quilmsdam
ali
aliis
ul
coujecturalibus,