Vous êtes sur la page 1sur 13

06/08/2015

Artigo02

DataGramaZeroRevistadeCinciadaInformaov.3n.4ago/02ARTIGO02

IntelignciaCompetitivaemOrganizaes:dado,informaoeconhecimento
CompetitiveIntelligenceinOrganizations:data,informationandknowledge
porMartaLgiaPomimValentim
Resumo:Oconjunto'dados,informaeseconhecimento'temsidoimportantefatordecompetitividade
emdiferentestiposdeorganizaes.Prospectar,filtraretransferiresseconjuntoessencialparaa
consolidaodoprocessodeintelignciacompetitivaorganizacional.Atravsdogerenciamentodesses
recursosinformacionaispodesesubsidiarvriasatividadesparaamelhoriacontnuadonegcioda
organizao.Opapeldoconjunto'dados,informaeseconhecimento'noprocessodeinteligncia
competitivafundamentalparaoaumentodaprodutividadeedaqualidadedaorganizao.Estabelecer
fluxosformaiseinformais,bemcomomapearereconhecerosdados,informaeseconhecimento
estruturados,estruturveisenoestruturadosparaonegciotambmsoaesquecontribuemparao
desenvolvimentodaintelignciacompetitivaorganizacional.
Palavraschave:IntelignciaCompetitivaGestodoConhecimentoGestodaInformaoFluxos
InformacionaisTransfernciadaInformao
Abstract:Thegroup'data,informationandknowledge'hasbeenimportantfactorofcompetitivenessin
differenttypesoforganizations.Toprospect,filterandtransferthatgroupisessentialtoconsolidatethe
processoforganizationalcompetitiveintelligence.Severalactivitiesthatreachthecontinuous
improvementoftheorganizationalbusinesscanbesubsidizedthroughthemanagementofthose
informationalresources.Theroleplayedbythegroup'data,informationandknowledge'intheprocessof
competitiveintelligenceisfundamentaltoincreasetheorganizationsproductivityandquality.To
establishformalandinformalflows,tomapoutandrecognizestructuredandnostructured'data,
informationandknowledge'forbusinessarealsoactionsthatcontributetothedevelopmentofthe
organizationalcompetitiveintelligence.
Keywords:CompetitiveIntelligenceKnowledgeManagementInformationManagementInformation
FlowsInformationTransfer

Asociedadedainformaotrazparadigmasdaeconomia,comoprodutividadee
qualidade,crianovoscaminhosparaodesenvolvimentoeexigeumanovaposturadiante
dasmudanassociais.Gerar,obtereaplicarconhecimentopassaaseritembsicopara
enfrentaressasmudanas.
Oquecaracterizaumasociedadecomo'sociedadedainformao'basicamentea
economiaaliceradanainformaoenatelemtica,ouseja,informao,comunicao,
telecomunicaoetecnologiasdainformao.Ainformao,aquientendidacomo
matriaprima,comoinsumobsicodoprocesso,acomunicao/telecomunicao
entendidacomomeio/veculodedisseminao/distribuioeastecnologiasda
informaoentendidascomoinfraestruturadearmazenagem,processamentoeacesso.
Asociedadedainformaoesuarelaocomaeconomiadeumpassedoatravsde
umasuperestruturadecomunicao,apoiadaemtecnologiasdainformaoe,omais
importante,oconhecimento,suagerao,armazenamentoedisseminao,ouseja,oque
sedenominaatualmentede'novaeconomia',aassociaodainformaoao
conhecimento,suaconectividadeeapropriaoeconmicaesocial.Almdisso,exige
dosdiferentessegmentoseconmicosumamudanasignificativanoprocessoprodutivoe
inovativo.
Ostermos'dado','informao'e'conhecimento',seroconceituadosnestemomento,uma
vezqueseconfundempelaproximidadedoseusignificado.
Otermo'dado'aparecemuitonaliteraturadareadeCinciadaInformaoede
http://www.dgz.org.br/ago02/Art_02.htm

1/13

06/08/2015

Artigo02

Informtica.definidoporMirandacomoumconjuntoderegistrosqualitativosou
quantitativosconhecidoqueorganizado,agrupado,categorizadoepadronizado
adequadamentetransformaseeminformao"(1999,p.285).
Otermo'informao'conceituadoporvriosautores,entreeles:Wurmanentendeque
essetermospodeseraplicado"aquiloquelevacompreenso(...)Oqueconstitui
informaoparaumapessoapodenopassardedadosparaoutra"(1995,p.43).Pez
Urdanetatambmdescreveoconceitodeinformaocomodadosoumatria
informacionalrelacionadaouestruturadademaneirapotencialmentesignificativa(apud
PonjunDante,1998,p.3).Damesmamaneira,Mirandaconceituainformaocomo
sendo"dadosorganizadosdemodosignificativo,sendosubsdiotiltomadade
deciso"(1999,p.285).
McGarryconsideraqueotermo'informao'possuiosseguintesatributos:
*"consideradacomoumquasesinnimodotermofato
*umreforodoquejseconhece
*aliberdadedeescolhaaoselecionarumamensagem
*amatriaprimadaqualseextraioconhecimento
*aquiloquepermutadocomomundoexteriorenoapenasrecebido
passivamente
*definidaemtermosdeseusefeitosnoreceptor
*algoquereduzaincertezaemdeterminadasituao"(1999,p.4).
ExplicamasautorasLastreseAlbaglique
"Informaoeconhecimentoestocorrelacionadosmasnososinnimos.
Tambmnecessriodistinguirdoistiposdeconhecimentos:os
conhecimentoscodificveisque,transformadoseminformaes,podemser
reproduzidos,estocados,transferidos,adquiridos,comercializadosetc.eos
conhecimentostcitos.Paraestesatransformaoemsinaisoucdigos
extremamentedifciljquesuanaturezaestassociadaaprocessosde
aprendizado,totalmentedependentesdecontextoseformasdeinterao
sociaisespecficas"(1999,p.30).
Mirandatambmdistinguetrsdiferentestiposdeconhecimentos:
*"conhecimentoexplcitooconjuntodeinformaesjelicitadasem
algumsuporte(livros,documentoetc.)equecaracterizaosaberdisponvel
sobretemaespecfico
*conhecimentotcitooacmulodesaberprticosobreumdeterminado
assunto,queagregaconvices,crenas,sentimentos,emoeseoutros
fatoresligadosexperinciaepersonalidadedequemdetm
*conhecimentoestratgicoacombinaodeconhecimentoexplcitoe
tcitoformadoapartirdasinformaesdeacompanhamento,agregandoseo
conhecimentodeespecialistas"(1999,p.287).
DavenportePrusakconceituamdado,informaoeconhecimento(Figura1).Contudo,
domaiornfaseaotermo'informao':"informao,almdomais,umtermoque
envolvetodosostrs,almdeservircomoconexoentreosdadosbrutoseo
conhecimentoquesepodeeventualmenteobter"(1998,p.18).

http://www.dgz.org.br/ago02/Art_02.htm

2/13

06/08/2015

Artigo02

Dados,InformaoeConhecimento
Dados

Informao

Conhecimento

Simplesobservaes
sobreoestadodo
mundo

Dadosdotadosde
relevnciaepropsito

Informaovaliosada
mentehumana
Incluireflexo,sntese,
contexto

Facilmente
estruturado
Facilmenteobtidopor
mquinas
Freqentemente
quantificado
Facilmente
transfervel

Requerunidadede
anlise
Exigeconsensoem
relaoaosignificado
Exige
necessariamentea
mediaohumana

Dedifcilestruturao
Dedifcilcapturaem
mquinas
Freqentementetcito
Dedifciltransferncia

FONTE:Davenport,Prusak1998p.18
Figura1

Osconceitossobredados,informaoeconhecimentoapresentadosanteriormentepor
DavenportePrusak,seroosadotadosnestetexto,isto,paraqueumdadoseja
consideradoinformao,necessariamenterequeralgumtipodeanlise,exigeum
consensodareaquantoaostermosadotadosemrelaoaoseusignificadoe,
finalizando,deveestaremsintoniacomopblicoaquesedestina.

InformaocomFatordeCompetitividadeOrganizacional
Asorganizaessoformadasportrsdiferentesambientes:oprimeiroestligadoao
prprioorganograma,isto,asinterrelaesentreasdiferentesunidadesdetrabalho
comodiretorias,gerncias,divises,departamentos,setores,seesetc.osegundoest
relacionadoaestruturaderecursoshumanos,isto,asrelaesentrepessoasdas
diferentesunidadesdetrabalhoe,oterceiroeltimo,compostopelaestrutura
informacional,ouseja,geraodedados,informaoeconhecimentopelosdois
ambientesanteriores.
Apartirdoreconhecimentodessestrsambientes(Figura2),podesemapearosfluxos
informaisdeinformaoexistentesnaorganizao,assimcomopodeseestabelecer
fluxosformaisdeinformaoparaconsumodaprpriaorganizao.

http://www.dgz.org.br/ago02/Art_02.htm

3/13

06/08/2015

Artigo02

Figura2

Aspessoasdasdiferentesunidadesdetrabalhoquecompemumaorganizaotm
necessidadededados,informaoeconhecimentoparadesenvolveremsuastarefas
cotidianas,bemcomoparatraaremestratgiasdeatuao.Portanto,dados,informaoe
conhecimentosoinsumosbsicosparaqueessasatividadesobtenhamresultados
satisfatriosouexcelentes.
Paragerenciaressesfluxosinformacionais,querformaisouinformais,necessrio
realizaralgumasaesintegradasobjetivandoprospectar,selecionar,filtrar,tratare
disseminartodooativoinformacionaleintelectualdaorganizao,incluindodesde
documentos,bancosebasesdedadosetc.,produzidosinternaeexternamente
organizaoatoconhecimentoindividualdosdiferentesatoresexistentesna
organizao.
importantesalientarqueosfluxosinformacionaisformaiseinformaisocorremtantono
ambienteinternoquantonoambienteexternoorganizaoeasaesintegradas
mencionadasnopargrafoanteriordevemserrealizadasnosdoisambientes.Desta
maneira,argumentaseaimportnciadaorganizaodefiniremseuorganogramauma
unidadedetrabalhoespecificamentevoltadaadesenvolveraeseatividadesgestoda
informao,gestodoconhecimentoouintelignciacompetitivanaorganizao.
Ostermos'gestodainformao','gestodoconhecimento'e'intelignciacompetitiva',
seroconceituadosnestemomento,umavezquetambmseconfundempelaproximidade
doseusignificado.
Gestodainformaopodeserdefinidacomotodasasaesrelacionadas"obtenoda
informaoadequada,naformacorreta,paraapessoaindicada,aumcustoadequado,no
tempooportuno,emlugarapropriado,paratomaradecisocorreta"(Woodmanapud
PonjuanDante,1998,p.135).
Paraexplicarmelhoroconceitodegestodainformao,aautoratrazadefiniode
'gestoderecursosdeinformao'como"oprocessodentrodosegmentodagestoda
informaoqueserveaointeressecorporativo".AGRIpersegueassociarainformao
parabenefciodaorganizaoemsuatotalidade,medianteaexplorao,desenvolvimento
http://www.dgz.org.br/ago02/Art_02.htm

4/13

06/08/2015

Artigo02

eotimizaodosrecursosdeinformao(BurkeHortonapudPonjunDante,1998,
p.136).
Gestodoconhecimentoum"conjuntodeestratgiasparacriar,adquirir,compartilhare
utilizarativosdeconhecimento,bemcomoestabelecerfluxosquegarantamainformao
necessrianotempoeformatoadequados,afimdeauxiliarnageraodeidias,soluo
deproblemasetomadadedeciso"(MachadoNeto,1998).
Barrosodefinegestodoconhecimentocomo"aartedecriarvaloralavancandoosativos
intangveisparaconseguirisso,precisosercapazdevisualizaraempresaapenasem
termosdeconhecimentoefluxosdeconhecimento"(1999,p.156).
Agestodoconhecimento"est,dessamaneira,intrinsecamenteligadacapacidadedas
empresasemutilizaremecombinaremasvriasfontesetiposdeconhecimento
organizacionalparadesenvolveremcompetnciasespecficasecapacidadeinovadora..."
(Terra,2000,p.70).
Adefiniodeintelignciacompetitivaestmuitoligadaanoodeprocesso,conforme
segue:"objetivaagregarvalorinformao,fortalecendoseucarterestratgico,
catalisando,assim,oprocessodecrescimentoorganizacional.Nessesentido,acoleta,
tratamento,anliseecontextualizaodeinformaopermitemageraodeprodutosde
inteligncia,quefacilitameotimizamatomadadedecisonombitotticoeestratgico"
(Canongia,1998,p.23).
Tysonafirmaqueintelignciacompetitiva"umprocessosistemticoquetransformabits
epartesdeinformaescompetitivasemconhecimentoestratgicoparaatomadade
deciso"(apudCosta&Silva,1999,p.2).
Intelignciacompetitivaum"conjuntodecapacidadesprpriasmobilizadasporuma
entidadelucrativa,destinadasaasseguraroacesso,capturar,interpretarepreparar
conhecimentoeinformaocomaltovaloragregadoparaapoiaratomadadedeciso
requeridapelodesenhoeexecuodesuaestratgiacompetitiva"(Cubillo,1997,p.261).
Ostrstermossomuitoprximoserelacionados,porquantoaaodeumincidenaao
dooutro.Existeclaramenteumahierarquizaoentreessestermos,almdissoas
tecnologiasdeinformaofazempartedessecontexto."Umsistemadeinformaespode
sercaracterizadocomoumatecnologiaintelectualporqueafetaaorganizaodasfunes
cognitivasdohomem:acoleta,oarmazenamentoeaanlisedeinformaesassimcomo
atividadesdepreviso,concepo,escolha,deciso"(Petrini,1998,p.14).Issopodeser
aplicadogestodainformao,nagestodoconhecimentoeintelignciacompetitiva.
Destaforma,pretendeseatravsdosconceitosanteriormenteapresentados,estabeleceras
relaesentreeleseproporumadefiniomaisintegradadosconceitos(Figura3):

GestodaInformao,GestodoConhecimento,IntelignciaCompetitiva
GestodaInformao

Gestodo
Conhecimento

IntelignciaCompetitiva

Foco:

Foco:

Foco:

Negcioda
Organizao

CapitalIntelectualda
Organizao

Estratgiasda
Organizao

Prospeco,

Desenvolvimentoda

Desenvolvimentoda

http://www.dgz.org.br/ago02/Art_02.htm

5/13

06/08/2015

Artigo02

seleoe
obtenoda
informao
Mapeamentoe
reconhecimento
dosfluxos
formaisde
informao
Tratamento,
anlisee
armazenamento
dainformao
utilizando
tecnologiasde
informao
Disseminaoe
mediaoda
informaoao
pblico
interessado
Criaoe
disponibilizao
deprodutose
serviosde
informao
Trabalha
essencialmentecomos
fluxosformaisde
informao

culturaorganizacional
voltadaaoconhecimento
Mapeamentoe
reconhecimentodos
fluxosinformaisde
informao
Tratamento,anlisee
agregaodevalors
informaesutilizando
tecnologiasde
informao
Transfernciado
conhecimentoou
socializaodo
conhecimentono
ambienteorganizacional
Criaoe
disponibilizaode
sistemasdeinformao
empresariaisdediferentes
naturezas

Trabalha
essencialmentecomos
fluxosinformaisde
informao

capacidadecriativado
capitalintelectualda
organizao
Prospeco,seleoe
filtragemde
informaes
estratgicasnosdois
fluxosinformacionais:
formaiseinformais
Agregaodevalors
informaes
prospectadas,
selecionadase
filtradas
Utilizaodesistema
deinformao
estratgicovoltado
tomadadedeciso
Criaoe
disponibilizaode
produtoseservios
especficostomada
dedeciso

Trabalhacomosdois
fluxosdeinformao:
formaiseinformais

Figura3

Arelaoentreostrsconceitosexisteenatural,umavezquedados,informaoe
conhecimentosoinsumosbsicosparaostrsmodelos.Oquemudaacomplexidade
dasaesdespendidas.Agestodainformaotrabalhanombitodoconhecimento
explcito,ouseja,sodadoseinformaesquejestoconsolidadosemalgumtipode
veculodecomunicao,comoexemplopodesecitardesdeolivroimpressoatarede
Internet.
Nocasodagestodoconhecimento,acomplexidadeestnainserodoconhecimento
tcitonesseuniverso,ouseja,umoumaisindivduosdaorganizaofornecemsuas
experincias,crenas,sentimentos,vivncias,valoresetc.
Finalizando,aintelignciacompetitivaestligadaaoconceitodeprocessocontnuo,sua
maiorcomplexidadeestnofatodeestabelecerrelaeseconexesdeformaagerar
intelignciaparaaorganizao,namedidaemquecriaestratgiasparacenriosfuturose
possibilitatomadasdedecisodemaneiramaisseguraeassertiva.

InformaocomoInsumoBsicoparaasAtividadesdaOrganizao
Asorganizaesproduzemeutilizamdados,informaeseconhecimentodediferentes
http://www.dgz.org.br/ago02/Art_02.htm

6/13

06/08/2015

Artigo02

naturezase,utilizamtambm,dados,informaeseconhecimentoproduzidos
externamenteorganizaoquepossibilitamummelhordesempenhonomercadoemque
atuam.Dentreelespodesecitar:
a)Estratgicos:subsidiamatomadadedecisodaaltaadministraoe
possibilitamaosanalistasestratgicosdefiniremparaaorganizao,as
diretrizes,aspolticas,osprogramas,aslinhasdeatuao,asprioridades,os
indicadoresdedesempenho,osplanoseplanejamentos,ouseja,oscenrios
futuros,amissoeasmetas,aatuaonasociedadeeaimagem
institucional
b)Mercado:possibilitamaltaadministrao,bemcomoreacomercial
perceberoportunidadesdenegciostantonomercadonacionalquantono
mercadointernacional
c)Financeiros:viabilizamaosprofissionaisdareafinanceiraprocessarem
estudosdecustos,lucros,riscosecontroles
d)Comerciais:subsidiamareacomercialnaexportaoe/ouimportaode
materiais,produtoseservios,bemcomosubsidiamareajurdicaem
relaolegislaodopasnoqualestabeleceseatransaocomercial
e)Estatsticos:subsidiamasreasestratgica,financeira,comercialede
P&D,identificandoemtermospercentuaise/ounumricosquestesligadas
aonegciodaorganizaocomo:ndicesdeexportao,importao,
demandaserestriesdemercado,ndiceseconmicos,poderaquisitivo,
PIB,ndicededesemprego,balanacomercial,ndicesdeinvestimentosetc.
f)DeGesto:atendemasnecessidadesdosgerenteseexecutivosda
organizaonoplanejamentoegerenciamentodeprojetos,nogerenciamento
depessoasesituaesdiversas
g)Tecnolgicos:subsidiamareadeP&Dnodesenvolvimentodeprodutos,
materiaiseprocessostecnolgicos,bemcomomonitoramaconcorrncia
quantoasinovaesdeprodutos,materiaiseprocessos
h)Gerais:disseminadosatodasasreasdaorganizao,possibilitandoaos
profissionaisumaatualizaoconstante,comoporexemplo:notcias,fatose
acontecimentosetc.
i)Cinzentas:dequalquernatureza,paraqualquerreaecomqualquer
finalidadedeuso,quenosodetectadosembuscasformaisdeinformao,
comoporexemplo:colgioinvisvel,memriadepessoas,documentos
confidenciaisdedifcilacesso,corredoresinformaiseletrnicos(Internet),
etc.
Asunidadesdetrabalhoqueatuamdiretamentecomagestodainformao,gestodo
conhecimentoouintelignciacompetitiva,trabalhamcomessasdiferentesnaturezas
informacionaiseasencontramdetrsformasdiferentes(Figura4):

http://www.dgz.org.br/ago02/Art_02.htm

7/13

06/08/2015

Artigo02

Figura4

Osdados,informaeseconhecimentoestruturadossoaquelesacessadosdentrooufora
daorganizaoepodemserentendidoscomoaquelesquecompembancosebasesde
dadosinternoseexternos,redesdecomunicaocomoInternet,intranet's,publicaes
impressasetc.
Dados,informaeseconhecimentoestruturveisbasicamentesoaquelesproduzidos
pelosdiversossetoresdaorganizao,pormsemseleo,tratamentoeacesso.Como
exemplopodesecitar:cartesdevisita,colgioinvisvel,notafiscal,atendimentoao
consumidor,entreoutros.
Dados,informaeseconhecimentonoestruturadossoaquelesproduzidos
externamenteorganizao,pormsemfiltragemetratamento.Algunsexemplos:
informaesveiculadasnamdia,maisespecificamenteTVerdio,boatos,
acontecimentossociaisepolticos.
Aintelignciacompetitivanecessitateromapeamentoeaprospecodedados,
informaeseconhecimentoproduzidosinternamenteeexternamenteorganizao,
conhecerprofundamenteaspessoaschavedaorganizaoindependentementedecargos,
assimcomoaspessoasestratgicasforadaorganizao,saberquaissetores/instituies
participamdosfluxosinformacionais,formaiseinformais,tantonoambienteinterno
quantoexternoorganizao,estarsensveisasnecessidadesinformacionaisdosclientes
internoseexternos,visandoelaborarprodutoseserviosinformacionaisdequalidadee
direcionlosdeformaadequadae,finalmentediminuirostressinformacionalda
organizao.Todasessasaesvisam,portanto,criarumacultura
informacional/intelectualnaorganizao.
Osdados,informaeseconhecimentoprospectadossobreempresas,produtos,
mercados,materiais,processos,meioambiente,tecnologia,pessoas,poltica,economia,
finanas,comrcioetc.,tmafinalidadededarmaiorseguranasdireesperseguidas
pelaorganizao.Agregarvalorfundamentalparaqueoprocessodeinteligncia
competitivadaorganizao,sejaefetivo.Porisso,osservioseprodutosdevemser
personalizadosaopblicousurio.Umaoutraquestoimportanteparaainteligncia
http://www.dgz.org.br/ago02/Art_02.htm

8/13

06/08/2015

Artigo02

competitivaavalidadedosdados,informaeseconhecimento,isto,realmenteeles
respondemasperguntascrticasdonegciodaorganizaoquantoaconsistnciae
confiabilidade,utilidadeeobsolescnciae,finalmenteaconfidencialidadeexigida.
Oprocessodeintelignciacompetitivaorganizacionaldeveseguirsetepassosparaseu
funcionamentocontnuo.Soeles:
1.Identificaros"nichos"deintelignciainternoseexternosorganizao
2.Prospectar,AcessareColetarosdados,informaeseconhecimento
produzidosinternamenteeexternamenteorganizao
3.SelecionareFiltrarosdados,informaeseconhecimentorelevantespara
aspessoaseparaaorganizao
4.TratareAgregarValoraosdados,informaeseconhecimentomapeados
efiltrados,buscandolinguagensdeinteraousurio/sistema
5.ArmazenaratravsdeTecnologiasdeInformaoosdados,informaese
conhecimentotratados,buscandoqualidadeesegurana
6.Disseminaretransferirosdados,informaeseconhecimentoatravsde
servioseprodutosdealtovaloragregadoparaodesenvolvimento
competitivoeinteligentedaspessoasedaorganizao
7.Criarmecanismosdefeedbackdageraodenovosdados,informaese
conhecimentoparaaretroalimentaodosistema.
Omodeloproposto(Figura5)mostradeformageraloprocessodainteligncia
competitivaqueaorganizaodevegerenciarparaobtercompetitividadeempresarial.A
intelignciacompetitivapossibilitaodesenvolvimentodaorganizaodeformacontnua
nummercadocadavezmaisagressivo.

Figura5
http://www.dgz.org.br/ago02/Art_02.htm

9/13

06/08/2015

Artigo02

Dados,informaoeconhecimento,conformejmencionadoanteriormente,so
matriasprimasparaoprocessodeintelignciacompetitiva.Atravsdelapossvel
estabelecerumaculturaorganizacionalbaseadaeminformaoeconhecimento,visando
maiorflexibilidadedeatuaonomercado,assimcomomaiorcapacidadedecriaoe
geraodetecnologia,ouseja,maiorcompetitividade.Intelignciacompetitivasero
grandediferencialdasorganizaesparaessenovomilnio.

RefernciasBibliogrficas
ALMEIDA,F.C.de.Dosaberintelectualaoconhecimentoao.Disponvelem:
<http://www.hottopos.com/convenit4/fernalme.htm>.Acessoem:22demar.2001.
BARROSO,A.C.deO.,GOMES,E.B.P."Tentandoentenderagestodo
conhecimento".RevistadeAdministraoPblica,RiodeJaneiro,v.22,n.2,p.14770,
mar./abr.1999.
BEUREN,I.M.Gerenciamentodainformao:umrecursoestratgiconoprocessode
gestoempresarial.SoPaulo:EditoraAtlas,1998.
BIO,S.R.Sistemasdeinformao:umenfoquegerencial.SoPaulo:Atlas,1996.183p.
BORGES,M.E.N."Ainformaocomorecursogerencialdasorganizaesna
sociedadedoconhecimento".CinciadaInformao,Braslia,v.24,n.2,p.181188,
maio/ago.1995.
________,CARVALHO,N.G.deM."Produtoseserviosdeinformaoparanegcios
noBrasil:caractersticas".CinciadaInformao,Braslia,v.27,n.1,p.7681,jan./abr.
1998.
BRAGA,A."Agestodainformao".MilleniumInternet,Viseu,n.19,jun.2000.
Disponvelem:<http://www.ipv.pt/millenium/19_arq1.htm>.Acessoem:15demar.
2001.
CANONGIA,C."Sistemadeinteligncia:usodainformaoparadinamizao,inovao
ecompetitividade".In:SIMPSIOINTERNACIONALDEPROPRIEDADE
INTELECTUAL,INFORMAOETICA,1,1998,Florianpolis,Anaiseletrnicos...
Florianpolis:UFSC,1998.Disponvelem:
<http://www.ciberetica.iaccess.com.br/anais/doc/claudiacanongia.doc>.Acessoem:08de
mar.2001.
COSTA,M.D.,SILVA,I.A.da."Intelignciacompetitiva:umaabordagemsobrea
coletadeinformaespublicadas".Informao&Sociedade,JooPessoa,v.9,n.1,1999.
Disponvelem:<http://www.informaoesociedade.ufpb/919901.html>.Acessoem:08
demar.2001.
COUTINHO,L.,FERRAZ,J.C.(Coord.).Estudodacompetitividadedaindstria
brasileira.3.ed.Campinas:PapirusEditoradaUNICAMP,1995.510p.
CUBILLO,J."Lainteligenciaempresarialenlaspequeasymedianasempresas
competitivasdeAmricaLatina:algunasreflexiones".CinciadaInformao,Braslia,
v.26,n.3,p.235242,set./dez.1997.
DAVENPORT,T.,PRUSAK,L.Conhecimentoempresarial.RiodeJaneiro:Campus,
http://www.dgz.org.br/ago02/Art_02.htm

10/13

06/08/2015

Artigo02

1999.237p.
________,________.Ecologiadainformao:porquesatecnologianobastaparao
sucessonaeradainformao.SoPaulo:Futura,1998.316p.
DRUCKER,P."Asinformaesdequeosexecutivosnecessitamhoje".In:
Administrandotemposdegrandesmudanas.SoPaulo:Pioneira,1995.p.7589
FROTA,M.N.,FROTA,M.H.A.Acessoinformao:estratgiaparaa
competitividade.Braslia:CNPq/IBICT,FBB,1994.188p.
JANUZZI,C.A.S.C.,MONTALLI,K.M.L."Informaotecnolgicaeparanegcios
noBrasil:introduoaumadiscussoconceitual".CinciadaInformao,Braslia,v.28,
n.1,p.2836,jan./abr.1999.
KRUGLIANSKAS,I.Tornandoapequenaemdiaempresacompetitiva.SoPaulo:
IEG,1996.152p.
LASTRES,H.M.M.,ALBAGLI,S.(Org.).Informaoeglobalizaonaerado
conhecimento.RiodeJaneiro:Campus,1999.318p.
LESCA,H.,ALMEIDA,F.C."Administraoestratgicadainformao".Revistade
Administrao,SoPaulo,b.29,n.3,p.6675,jul./set.1994.
LESCA,H.,FREITAS,H.CUNHAJR.,M.V.M.da."Comodarsensotils
informaesdispersaseaesdosdirigentes:oproblemacrucialdainteligncia
competitivaatravsdaconstruodeum"PUZZLE"('quebracabea')(r)".Revista
EletrnicadeAdministrao,PortoAlegre,v.2,n.2,edion.3.Disponvelem:
<http://read.adm.ufrgs.br/read03/artigo/freitas.htm>.Acessoem:14demar.2001.
MACHADONETO,N.R."Gestodeconhecimentocomodiferencialcompetitivo".
SEMINRIOGERENCIAMENTODAINFORMAONOSETORPBLICOE
PRIVADO,4,1998,Braslia.Anais...Braslia:Linker,1998.
MCGARRY,K.Ocontextodinmicodainformao.Braslia:BriquetdeLemos,1999.
206p.
MIRANDA,R.C.daR."Ousodainformaonaformulaodeaesestratgicaspelas
empresas".CinciadaInformao,Braslia,v.28,n.3,p.284290,set./dez.1999.
MONTALLI,K.M.L.,CAMPELLO,B.dosS."Fontesdeinformaosobrecompanhias
eprodutosindustriais:umarevisodeliteratura".CinciadaInformao,Braslia,v.26,
n.3,p.321326,set./dez.1997.
NONAKA,I.,TAKEUCHI,H.Criaodeconhecimentonaempresa.RiodeJaneiro:
Campus,1997.
PETRINI,M."Sistemasdeinformaes,intelignciaecriatividade".READRevista
EletrnicadeAdministrao,PortoAlegre,v.4,n.1,jul.1998.Disponvelem:
<http://read.adm.ufrgs.br/read08/artigo/maira.htm.>.Acessoem:14demar.2001.
PONJUNDANTE,G.Gestindeinformacinenlasorganizaciones:principios,
conceptosyaplicaciones.Santiago:CECAPI,1998.222p.
PORTER,M.E.Avantagemcompetitivadasnaes.RiodeJaneiro:Campus,1993.
897p.
http://www.dgz.org.br/ago02/Art_02.htm

11/13

06/08/2015

Artigo02

POZZEBON,M.,FREITAS,H.M.R.de,PETRINI,M."Pelaintegraodainteligncia
competitivanosEnterpriseInformationSystem(EIS)".CinciadaInformao,Braslia,
v.26,n.3,p.243254,set./dez.1997.
SANTOS,R.N.M.dos."Sistemasdeinformaesestratgicasparaavitalidadeda
empresa".CinciadaInformao,Braslia,v.25,n.1,p.1214,jan./abr.1996.
SETZER,V.W."Dado,informao,conhecimentoecompetncia".DataGramaZero
RevistadeCinciadaInformao,RiodeJaneiro,n.0,dez.1999.Disponvelem:
<http://www.dgz.org.br/dez99/Art_01.htm>.Acessoem:15demar.2001.
SILVA,E.O."Enfoqueconceptualdelainteligenciaorganizacionalenalgunasfuentes
deinformacin.Aplicacinenlaindustriabiofarmacutica".CienciasdelaInformacin,
Habana,Cuba,v.29,n.4,p.3546,dic.1998.
________."Lainteligenciaorganizacionalenlaindustriabiofarmacutica".Cinciada
Informao,Braslia,v.28,n.1,p.5966,jan./abr.1999.
STEWART,T.A.CapitalIntelectual:anovavantagemcompetitivadasempresas.Rio
deJaneiro:EditoraCampus,1998.
TARAPANOFF,K.etal."Sociedadedainformaoeintelignciaemunidadesde
informao".CinciadaInformao,Braslia,v.29,n.3,p.91100,set./dez.2000.
TERRA,J.C.C.Gestodoconhecimento:ograndedesafioempresarial.SoPaulo:
NegcioEditora,2000.283p.
VALENTIM,M.L.P.Ocustodainformaotecnolgica.SoPaulo:PolisAPB,1997.
91p.ColeoPalavraChave,8)
________."Omercadodeinformaobrasileiro".Informao&Informao,Londrina,
v.5,n.1,p.3542,jan./jun.2000.
XAVIER,R.deA.P.Capitalintelectual:administraodoconhecimentocomorecurso
estratgicoparaprofissionaiseempresas.SoPaulo:STS,1998.126p.
WHITELEY,R.Aempresatotalmentevoltadaparaocliente.RiodeJaneiro:Campus,
1999.263p.
WURMAN,R.S.Ansiedadedeinformao:comotransformarinformaoem
compreenso.5.ed.SoPaulo:CulturaEditores,1995.380p.

Sobreaautora/AbouttheAuthor:
MartaLgiaPomimValentim
valentim@uel.br
DoutoraemCinciadaInformaoeDocumentaopelaECA/USP
ProfessoradaUniversidadeEstadualdeLondrina
RuaEuclidesdaCunha,491
86070500LondrinaPR
Tel.:(0xx43)3272684

http://www.dgz.org.br/ago02/Art_02.htm

12/13

06/08/2015

Artigo02

http://www.dgz.org.br/ago02/Art_02.htm

13/13

Vous aimerez peut-être aussi