Louis Armstrong

Moje ycie w Orleanie

Satchmo: My Life In New Orleans
Przeoy Stefan Zondek

Rozdzia I
Kiedy przyszedem na wiat w 1900 roku, mj ojciec Willie Armstrong i matka May
Ann lub jak j nazywano - Mayann mieszkali na maej uliczce o nazwie James Alley
w przeludnionej dzielnicy Nowego Orleanu zwanej Back oTown. Dzielnica ta jest jedn
z czterech wielkich czci miasta, pozostae to Uptown, Downtown i Front oTown. Kada
z tych dzielnic ma swj specyficzny koloryt.
James Alley - a nie Jane Alley, jak j niektrzy nazywaj - znajdowaa si w samym
sercu Battlefieldu nazywanego tak, bo mieszkao tam mnstwo awanturnikw, dla ktrych
bjki, a nawet strzelanina byy chlebem powszednim. W domach tej krtkiej uliczki, wcinitej pomidzy dwie przecznice Gravier Street i Perdido Street, stoczonych byo tyle ludzi, e
a trudno to sobie wyobrazi. Obok ludzi bogobojnych mieszkali tu szulerzy, kanciarze,
drobni alfonsi, zodzieje i prostytutki, byo te zatrzsienie dzieci. Wok licznych barw,
szynkw i spelunek kryy kobiety lekkich obyczajw, wabic klientw do swoich klitek.
Mayann opowiadaa mi, e tej nocy, kiedy si urodziem, na naszej ulicy bya wielka
strzelanina, w czasie ktrej dwch facetw pozabijao si nawzajem. Byo to Czwartego Lipca - wito to obchodzone jest w Nowym Orleanie bardzo uroczycie, a w taki dzie wszystko
jest moliwe. Prawie wszyscy strzelaj wtedy na wiwat z pistoletw, rewolwerw oraz ze
wszystkiego, co tylko nadaje si do strzelania.
W tym czasie moi rodzice mieszkali razem z moj babk Josephine Armstrong (wie,
Panie, nad jej dusz), ale nie pozostali z ni dugo. Kcili si z sob bez przerwy, a w kocu
- stao si. Matka wyprowadzia si, zostawiajc mnie u babki, a ojciec odszed w swoj stron, aby y z inn kobiet.
Matka zamieszkaa na rogu Liberty Street i Perdido Street, w okolicy penej tanich
prostytutek, ktrych zarobki nie umyway si do dochodw ich koleanek po fachu ze Storyville - synnej dzielnicy czerwonych wiate. Trudno mi powiedzie, czy matka miaa
z nimi co wsplnego; jeli tak, to musiaa to dobrze przede mn ukrywa. Jedno jest pewne:
wszyscy - od ludzi najbardziej bogobojnych po najgorszych obuzw - odnosili si do niej
z najwikszym szacunkiem. A ona zawsze serdecznie wszystkich pozdrawiaa i patrzya ludziom prosto w oczy.
Nigdy te nikomu nie zazdrocia. Wydaje mi si, e te cechy po niej odziedziczyem.
Kiedy miaem rok, ojciec zacz pracowa w fabryce terpentyny, znajdujcej si do
daleko od James Alley, i pozosta tam a do swojej mierci w 1933 roku. By w tej fabryce

tak dugo, e sta si jej nieodczn czci, i zdoby sobie w kocu tak pozycj, e sam
mg przyjmowa i zwalnia z pracy kolorowych robotnikw, ktrymi kierowa. Od kiedy
rodzice si rozeszli, nie widziaem go a do czasu, kiedy byem ju cakiem duy. Dugo nie
widziaem si rwnie z Mayann.
Babka posaa mnie do szkoy. Zarabiaa praniem i prasowaniem. Kiedy pomagaem
jej odnosi upran bielizn do domw biaych klientw, dawaa mi piciocentwk. Ale si
wtedy czuem bogaty! W dni wolne od nauki babka braa mnie ze sob do domw biaych,
gdzie sprztaa i praa. W czasie gdy ona pracowaa, ja bawiem si na podwrku z biaymi
chopcami. Ile razy bawilimy si w chowanego, zawsze ja byem tym, ktry si chowa,
i zawsze ci sprytni biali chopcy mnie znajdywali. Nie mogem si z tym w aden sposb pogodzi. Dlatego cigle czy byem w domu, czy w szkole - marzyem tylko o jednym: eby
babcia jak najszybciej znw posza pra i ebym mg znale takie miejsce, gdzie aden
z nich mnie nie znajdzie.
Kiedy w gorcy letni dzie bawiem si w najlepsze z tymi biaymi chopcami. Ja,
oczywicie, chowaem si. Wanie biegaem po rnych zakamarkach, kombinujc gorczkowo, gdzie by si tu ukry, gdy nagle zobaczyem babci schylon nad bali i piorc zawzicie. Jej szeroka luna spdnica z rozciciem wydaa mi si wietn kryjwk. Byskawicznie rzuciem si do niej i daem nura pod spdnic, zanim chopcy zdyli mnie zobaczy. Przez duszy czas syszaem, jak biegali tam i z powrotem, pytajc:
- Gdzie on si podzia?
Kiedy chcieli ju zrezygnowa z szukania, wystawiem gow spod spdnicy
i zawoaem:
- A kuku!
- A, jeste! Znalelimy ci! - wykrzyknli chopcy.
- Wcale nie - powiedziaem. - Nigdybycie - mnie nie znaleli, gdybym ne wystawi
gowy.
Od najmodszych lat zawsze bardzo kochaem babk. Ona to reszt swego ycia powicia wychowywaniu mnie i nauczaniu, jak odrnia dobro od za.
Kiedy tylko zrobiem co, co jej zdaniem zasugiwao na lanie, kazaa mi przynosi
rzg z duego starego drzewa rosncego na podwrzu.
- Jeste niedobry chopak! Czekaj, zaraz dostaniesz w skr!
Ze zami w oczach szedem do drzewa i wracaem z najmniejsz gazk, jak tylko
mogem znale.

Przewanie koczyo si na miechu i babka dawaa mi spokj. Czasem jednak, gdy

bya naprawd za, spuszczaa mi lanie za wszystkie przewinienia z ostatnich tygodni. Mayann musiaa odziedziczy po babce ten system, bo kiedy z ni pniej zamieszkaem, traktowaa mnie w ten sam sposb.
Bardzo dobrze pamitam rwnie moj prababk, ktra ya przeszo dziewidziesit
lat. Chyba po niej odziedziczyem swoj energi. Dzi, majc pidziesit cztery lata, czuj
si jak chopak, ktry dopiero co skoczy szko i rwie si do ycia z trbk w rku.
Wtedy jednak nie potrafibym odrni trbki od grzebienia. Chodziem regularnie do
kocioa, bo babka i prababka byy kobietami religijnymi, oprcz tego posyay mnie one do
szkoy i szkki niedzielnej. W kociele i w szkce niedzielnej duo piewaem - myl, e
stamtd wyniosem swoje umiejtnoci wokalne.
Uczestniczyem we wszystkim, co si dziao w szkole. Lubili mnie i uczniowie,
i nauczyciele, ale nigdy nie chciaem by pupilkiem. Od najmodszych lat zawsze byem sumienny we wszystkim, co robiem.
W kociele wkadaem serce w kad pie, ktr piewaem. Do dzisiaj jestem gboko wierzcy i chodz do kocioa, kiedy tylko mam okazj.
Po dwch latach ojciec zostawi kobiet, z ktr mieszka, i wrci do Mayann. Rezultatem bya moja siostra Beatrice, ktr potem przezwano Mama Lucy. Kiedy si urodzia,
mieszkaem jeszcze u babki i zobaczyem j dopiero majc pi lat.
Pewnego lata bya okropna susza. Nie padao od miesicy i w okolicy nie byo kropli
wody. W tych czasach na podwrkach trzymano due zbiorniki do apania deszczwki. Kiedy
w zbiornikach bya woda, nie brako jej dla nikogo, kto jej potrzebowa. Wtedy jednak zbiorniki byy puste i wszyscy mieszkacy James Alley latali za wod jak optani. Tym, co nas
uratowao, byy stajnie aresztu miejskiego, ktre mieciy si na rogu James Alley i Gravier
Street.
Byo tam duo wody i wonice pozwalali nam przetacza beczki po piwie i napenia
je.
Stajnie byy otoczone wielkim czworobokiem pomieszcze aresztu. Trzymano tam
skazanych na trzydzieci dni do szeciu miesicy. Winiw woono wielkimi wozami do
pracy przy sprztaniu miejskich placw. Tym, ktrzy wykonywali t prac, zmniejszano wyrok z trzydziestu do dziewitnastu dni. W tych czasach w Nowym Orleanie byo wiele duych
adnych koni, ktre zaprzgano do policyjnych wozw. Lubiem im si przyglda
i marzyem, e kiedy wsid na ktrego z nich, a wreszcie marzenie moje si spenio.
Ach, co to bya za frajda

Pewnego razu, kiedy wraz z ssiadami z James Alley poszedem po wod, przysza do
babki jedna znajoma Mayann, eby jej powiedzie, e matka jest bardzo chora i e znowu si
rozesza z ojcem. Matka nie wiedziaa, gdzie jest ojciec i czy do niej wrci.
Zostawi j sam z maym dzieckiem - moj siostr Beatrice (pniej Mama Lucy),
bez adnej opieki. Kobieta zapytaa babk, czy pozwoliaby mi zamieszka u matki i pomaga
jej. Babka, ktra bya bardzo dobra, od razu zgodzia si na to. Ze zami w oczach zacza
mnie ubiera do drogi.
- Naprawd ciko mi puszcza ci od siebie powiedziaa. - Bardzo si do ciebie przyzwyczaiam.
- I mnie al, babciu, e odchodz - odpowiedziaem ze cinitym gardem, - Ale na
pewno niedugo wrc. Bardzo ci kocham, babciu. Bya dla mnie taka dobra i mia
i nauczya mnie wszystkiego: jak dba o siebie, my si, czyci zby, ubiera si
i rozbiera, i jak si odnosi do starszych.
Poklepaa mnie po plecach, otara oczy sobie, a potem mnie. Na koniec popchna
mnie lekko okciem w stron drzwi. Nie wiedzielimy oboje, kiedy wrc.
Ale moja matka bya chora i babka uwaaa, e powinienem by przy niej.
Kobieta wzia mnie za rk i wolno wyszlimy z mieszkania babki. Kiedy znalazem
si na ulicy, nagle wybuchnem paczem. A do samego koca James Alley widziaem babci machajc mi rk na poegnanie. Skrcilimy za rg, eby doj do przystanku tramwajowego na Tulane Avenue, i znalelimy si przed aresztem. Stanem pochlipujc, gdy nagle
kobieta gwatownie obrcia mnie twarz, stron tego budynku.
- Suchaj no, Louis! - powiedziaa; - Jak nie przestaniesz w tej chwili paka, to zaprowadz ci do tego wizienia. Trzymaj tam zych ludzi. No, co?
Chyba nie chcesz i do nich?
- Och, nie, prosz pani.
Przestraszony widokiem ogromnego budynku, pomylaem sobie: Chyba lepiej jednak przesta paka. Nie znam tej kobiety - kto wie, moe naprawd to zrobi?.
Natychmiast przestaem paka. Nadjecha tramwaj i wsiedlimy.
To byo moje pierwsze dowiadczenie z Jimem Growem. Miaem dopiero pi lat
i nigdy dotd nie jechaem tramwajem. Wsiadem pierwszy i poszedem prosto na sam przd
wagonu, nie zauwaywszy napisw znajdujcych si po obu stronach na tyach siedze:
TYLKO DLA KOLOROWYCH. Mylc, e kobieta idzie za mn, usiadem na jednym
z przednich siedze. Ona jednak nie przysza i kiedy si odwrciem, eby zobaczy, co si

z ni stao, nie byo jej wida. Popatrzyem wzdu caego wozu a do koca i wreszcie zobaczyem, jak kiwa na mnie z przestrachem.
- Chod tu, may! - krzykna. - Siadaj, gdzie twoje miejsce!
Dosownie: Kuba Kruk - tytu pieni czarnych minstreli z koca XIX wieku, ktry
pniej sta si symbolem dyskryminacji rasowej Murzynw w Stanach Zjednoczonych
(przyp.tum.).
Mylaem, e mwi tak, bo jest na mnie za, wic pozostaem przekornie na miejscu.
Co mnie obchodzi, gdzie ona siedzi! Ale gdzie tam! Kobieta podesza i szarpniciem cigna mnie z siedzenia. Szybko pocigna mnie za rk i popchna na wolne miejsce z tyu
wagonu. Wtedy zobaczyem napisy na oparciach miejsc: TYLKO DLA KOLOROWYCH.
- Co tu pisze? - zapytaem.
- Nie gadaj tyle! Sied cicho, ty guptasie!
Z tymi napisami w nowoorleaskich tramwajach rnie bywao. My, kolorowi, mielimy nieraz sporo uciechy, gdy wsiadalimy tumnie do wagonu na terenach piknikowych albo
na Canal Street w niedzielny wieczr. Byo nas wtedy o wiele wicej ni biaych, wic automatycznie zajmowalimy cay wagon, siadajc tak daleko z przodu, jak si nam podobao.
Przyjemnie byo posiedzie czasem na przodzie wagonu. Czulimy si wtedy troch
waniejsi ni zwykle. Trudno powiedzie dlaczego, moe po prostu dlatego, e nie wolno
nam byo tam siada.
Kiedy tramwaj stan na rogu Tulane Avenue i Liberty Street, kobieta powiedziaa:
- No, Louis. Tutaj wysiadamy.
Wysiedlimy z tramwaju i spojrzaem wzdu Liberty Street. Jak okiem sign, przesuway si po niej w obie strony tumy ludzi. Wydaa mi si podobna do James Alley
i pomylaem sobie, e nie brakowaoby mi specjalnie tamtej ulicy, gdyby nie babcia. Tak
sobie mylaem, kiedy szlimy do domu gdzie mieszkaa Mayann - Miaa jeden pokj
w oficynie i w nim musiaa gotowa, pra, prasowa i pielgnowa moj ma siostrzyczk.
Moje pierwsze wraenie byo tak silne, e pamitam je dotd, jakby to byo wczoraj. Nie wiedziaem, co o tym wszystkim myle. Jedno, co wiedziaem, to to, e jestem znowu z mam
i e kocham j rwnie mocno jak babci. Patrzyem na moj biedn matk, ktra leaa chora,
bardzo chora... Ogarno mnie dziwnie uczucie i zachciao mi si znowu paka.
- Wic przyszede do matki? - zapytaa.
- Tak, mamo.
- Baam si, e babcia ci nie puci. Zdaj sobie spraw, e nie zrobiam dla ciebie tyle, ile powinnam. Ale, synu, mama to nadrobi. eby nie ten twj niedobry ojciec, wszystko

poszoby lepiej. Robiam, co mogam, ale zostaam sama jedna z tym malestwem. Ty, synu,
jeste jeszcze mody i cae ycie przed tob. Zapamitaj to sobie: kiedy kto jest chory, nikt
mu nic nie da. Dlatego musisz dba o swoje zdrowie. To waniejsze ni pienidze. Chc, eby mi przyrzek, e do koca ycia bdziesz przynajmniej raz w tygodniu bra na przeczyszczenie. Przyrzekasz?
- Tak, mamo - powiedziaem.
- Dobrze. Teraz podaj mi piguki z grnej szuflady w komodzie. S w pudeku
z napisem Draetki wglowe. Takie malutkie, czarne.
Wyglday jak Piguki wtrobiane Cartera, tylko e byy chyba trzykrotnie czarniejsze. Kiedy na yczenie matki poknem trzy takie piguki, kobieta, ktra mnie przywioza,
powiedziaa, e musi ju i.
- No, to masz ju swojego syna, a ja musz wraca do domu i zrobi mojemu staremu
kolacj.
Kiedy wysza, zapytaem mam, czy ma co dla mnie do zrobienia.
- Tak - powiedziaa. - Pod chodnikiem na pododze ley pidziesit centw. We je,
id do Zattermanna na Rampart Street, kup kawaek misa, funt czerwonej fasoli i funt ryu.
Potem zajd do piekarni Stahlea i kup dwa bochenki chleba za pi centw. I wracaj szybko,
synku.
To bya moja pierwsza wyprawa do miasta bez opieki babci i dumny byem, e matka
posaa mnie samego a na Rampart Street. Byem zdecydowany wypeni dokadnie jej polecenia.
Kiedy wyszedem z podwrka na ulic, zobaczyem kilku obszarpanych, zasmarkanych chopakw stojcych na chodniku. Powiedziaem im grzecznie cze.
Jak by nie byo, urodziem si na James Alley w do podejrzanej okolicy i stykaem
si ju z rnymi facetami. Ale tamtejsi chopcy nauczeni byli: przyzwoicie zachowywa si
i waciwie odnosi si do ludzi. Wszyscy mwili dzie dobry lub dobry wieczr, modlili
si przed jedzeniem i odmawiali wieczorny pacierz. Mylaem oczywicie, e wszdzie
chopcy s tak wychowani.
Kiedy zauwayli, jak czysto i porzdnie byem ubrany, otoczyli mnie wokoo.
- Ej, ty! Jeste maminsynek? - zapyta jeden z chopakw.
- Maminsynek? Co to znaczy? - zapytaem.
- Co? Wanie to, co ty jeste. Maminsynek!
- Nie rozumiem. O co ci chodzi?

Grony dryblas, ktrego nazywali Jednooki Bud zbliy si do mnie i obejrza moje
biae ubranko w stylu Lorda Fauntleroya z konierzykiem Buster Brown.
- Wic nie rozumiesz, co? A, to bardzo le!
Nabra w gar bota i rzuci je na moje biae ubranko, ktre tak lubiem, jedno
z dwch, jakie w ogle posiadaem. Brudni, umorusani chopcy miali si, kiedy staem tak
obryzgany botem, nie bardzo wiedzc, co robi. Byem mody i niedowiadczony, ale zdawaem sobie spraw, e szanse s nierwne i e gdybym rozpocz bjk, porzdnie bym oberwa.
- No, co, maminsynku! Nie podoba ci si? - zapyta Jednooki Bud.
- Nie, nie podoba mi si! - odpowiedziaem.
I zanim zdyem pomyle, co robi, zanim ktry z nich zdyby zareagowa, skoczyem na tego obuza i uderzyem go prosto w twarz. Ze strachu uderzyem go tak mocno, e
rozkrwawiem mu nos i wargi. Jego koledzy byli tak zaskoczeni moim czynem, e momentalnie dali nog, a jednooki Bud wraz z nimi. Byem zbyt oszoomiony, aby ich goni, a zreszt
nie miaem na to ochoty.
Baem si, e Mayann moga usysze cae zamieszanie i zaszkodzi sobie wstawaniem
z ka. Na szczcie nic nie syszaa, wic poszedem po sprawunki.
Kiedy wrciem, pokj matki peen by goci, by to tum kuzynw, ktrych w ogle
nie znaem. Isaac Miles, Aaron Miles, Jerry Miles, Willie Miles, Louisa Miles, Sarah Ann
Miles, Flora Miles (ktra bya wtedy jeszcze bardzo malutka) i wujek Ike Miles, wszyscy
czekali, eby zobaczy swego nowego kuzyna, jak o mnie mwili.
- Louis - powiedziaa matka - musisz pozna czonkw naszej rodziny.
Ojejku - pomylaem - to ci wszyscy ludzie s moimi kuzynami?.
Ojcem tych wszystkich dzieci by wujek Ike Miles.
ona mu umara i zostawia je na jego opiece i utrzymaniu. Trzeba powiedzie, e dobrze si z tego wywizywa. Pracowa na przystani przy wyadunku statkw. Nie bya to regularna praca i nie zarabia na niej zbyt wiele, ale jego dzieci miay zazwyczaj co je i nosiy
czyste koszule. Mieszka razem z nimi, w jednym pokoju, gdzie jako potrafi je wszystkie
upcha. Tyle, ile si zmiecio, spao w ku, a reszta na pododze. Poczciwy wujek Ike.
Gdyby nie on, nie wiem, co by byo ze mn i z Mam Lucy, bo kiedy Mayann nieraz potem
ponioso na miasto, potrafia nie wraca przez szereg dni. W takich wypadkach zawsze podrzucaa nas wujkowi Ikeowi.

W jego pokoju spaem midzy Aaronem i Isaakiem, a Mama Lucy midzy Flor
i Louis. Dzieci wujka byy za leniwe, eby zmywa talerze, wic jedlimy z blaszanych naczy, ktre przynosi wujek Ike.
Wszystkie talerze dzieci potuky, eby nie trzeba byo ich zmywa. Wujek Ike mia
z nimi naprawd cikie ycie. Byy to chyba najgorsze dzieciaki, jakie znaem, ale mimo to
jako razem dawalimy sobie rad.
Jak ju mwiem, matka zawsze pouczaa mnie i Mam Lucy o cudownym dziaaniu
rodkw przeczyszczajcych.
- Mae przeczyszczenie raz lub dwa razy na tydzie - mawiaa - usunie wszelkie dolegliwoci i zarazki, ktre nie wiadomo skd bior si w odku. Nie sta nas na jakiego lekarza za pidziesit centw czy dolara.
Za te pienidze gotowaa gary czerwonej fasoli z ryem, a system przeczyszczajcy
chroni nas od chorb. Jak wszystkie dzieci w tej czci Nowego Orleanu chodzilimy waciwie cay czas boso, wic od czasu do czasu wbija si nam w nog jaki gwd, drzazga
czy szko. Ale bylimy modzi, zdrowi i odporni jak diabli, wic takie drobiazgi jak szczkocisk szybko nam przechodziy.
Matka wraz z ssiadkami sza wtedy na tory kolejowe, skd przynosia koszyki dzikiej
rzeuchy. Gotowaa j tak dugo, a robia si papkowata, i okadaa ni skaleczenie. Bywao,
e po dwch, trzech godzinach takiej kuracji wyskakiwalimy z ek i biegali po ulicy jak
gdyby nigdy nic.
Gupi ma zawsze szczcie - mwi stare przysowie. A strach pomyle, jakie niebezpieczestwa czyhay na nas na kadym kroku. W naszej okolicy cigle burzono stare domy i budowano nowe i wszdzie peno byo zardzewiaych puszek, gwodzi, desek, potuczonych butelek i szyb. Lubilimy si bawi w tych domach, a najbardziej ulubion zabaw bya
wojna, o ktrej tyle byo wtedy w kinach.
Oczywicie, niewiele o wojnie wiedzielimy, ale mimo to wybieralimy spord siebie
oficerw rnej rangi. Jednooki Bud mianowa si generaem armii, a mnie wyznaczy na
szefa intendentury.
Kiedy go zapytaem, co mam robi, powiedzia, e jak kto zostanie ranny, to ja mam
i na pole bitwy i cign go.
Pewnego dnia, kiedy taszczyem rannego koleg z pola, oderwa si kawaek dachwki i wyldowa na mojej gowie. Uderzenie byo tak silne, e straciem przytomno
i pod wpywem szoku dostaem szczkocisku. Gdy odstawiono mnie do domu, Mayann
i Mama Lucy zwijay si jak w ukropie, zaparzajc rne zioa i korzenie, ktrymi okaday

mi gow. Potem day mi szklank Wody Pluto i pooyy do ka. Wypociem si zdrowo
przez ca noc, a rano jak gdyby nigdy nic poszedem do szkoy.

Rozdzia II
Po kilku tygodniach matka wyzdrowiaa i posza pracowa u jakich bogatych biaych
na Canal Street niedaleko miejskiego cmentarza City Park. Cieszyem si, widzc j znowu
zdrow, i zaczem zwraca uwag na to, co si wok mnie dziao, zwaszcza w okolicznych
knajpkach, cakiem innych ni te na James Alley, ktre miay tylko pianina. Na ulicach Liberty, Perdido, Franklina i Poydras na kadym rogu byy knajpki, w ktrych grywano na rnych
instrumentach. Na rogu naszej ulicy by sawny Funky Butt Hall, gdzie po raz pierwszy
usyszaem gr Buddy Boldena. Ten to mia zadcie!
Byo to z pewnoci bardzo interesujce ssiedztwo. Oczywicie my, dzieci, nie miaymy prawa wstpu do Funky Butt, ale mogymy sucha orkiestry z ulicy. W tych czasach naleao do tradycji, e kiedy miaa by zabawa, zespoy zawsze co najmniej przez p
godziny gray przed knajp, a dopiero pniej przenosiy si do rodka, do sali tanecznej. Robiono tak we wszystkich czciach miasta, aby przycign goci do lokalu, i na og
z dobrym skutkiem.
Ten Buddy Bolden d tak potnie, e czsto zastanawiaem si, czy kiedykolwiek
bd mia tyle siy w pucach, eby zagra na takim kornecie. Nie przecz, e Buddy Bolden
by wielkim muzykiem, ale myl, e gra zbyt gwatownie. Powiedziabym nawet, e nie gra
poprawnie. Zawsze w kocu dawa si ponie szalestwu. Moecie to sobie chyba wyobrazi.
Prawdziw muzyk mona byo usysze, kiedy Bunk Johnson gra na kornecie
z zespoem Eagle Band. Byem jeszcze may, ale potrafiem to odczu.
W zespole tym grali Bunk Johnson - kornet, Frankie Ducson - puzon, Bob Lyons bas, Henry Zeno - perkusja, Bill Humphrey - klarnet, Dandy
Lewis - wiolonczela.
Suchajc tych chopcw, syszao si prawdziw muzyk. Oczywicie, najwiksz
saw cieszy si Buddy Bolden, ale ja ju jako may chopiec wyczuwaem subtelnoci, nawet w muzyce.
Krlem wszystkich muzykw by Joe Oliver, najwspanialszy trbacz, jaki kiedykolwiek gra w Nowym Orleanie. Mia on tylko jednego rywala Bunka Johnsona, i to tylko jeli
chodzi o ton. Nikt nie mia tego ognia i takiej kondycji jak Joe. Nikt w jazzie nie stworzy te
tyle muzyki co on. Prawie wszystko, co mamy obecnie w muzyce wartociowego, zawdziczamy jemu. To dlatego dano mu przydomek King, na ktry w peni zasuy. Kiedy gra

w Lincoln Gardens w Chicago, ze wszystkich stron wiata zjedali si muzycy, aby go

posucha, i na kadym z nich robi wielkie wraenie.
Kiedy zobaczyem go po raz pierwszy, byem jeszcze smarkaczem, a jednak to, co mi
wtedy powiedzia, byo mi milsze ni wszystko, cokolwiek usyszaem od rnych osobistoci
muzycznych.

Oczywicie, majc pi lat, nie graem jeszcze na trbce, ale byo co w tym instrumencie, co mnie pocigao. Kiedy byem w kociele albo gdy jako drugoliniowy towarzyszyem orkiestrom dtym na paradach, zaczem dokadnie przysuchiwa si rnym instrumentom i zwraca uwag na to, co i jak na nich grano. Wanie tak nauczyem si dostrzega
rnice pomidzy Buddy Boldenem, Kin1 Second line - dos. druga linia. Tak nazywano
wszystkich towarzyszcych orkiestrom dtym w czasie parad oraz przy innych okazjach.
giem Oliverem i Bunkiem Johnsonem. Z tych trzech trbaczy Bunk Johnson mia najpikniejszy ton, najwiksz wyobrani i najsubtelniejsze wyczucie frazy.
Obecnie wszyscy uwaaj, e to Bunk uczy mnie gry na trbce, bo mj ton jest troch
podobny do jego tonu. Ale to wszystko, co mamy ze sob wsplnego.
Dla mnie ton Joe Olivera by wcale nie gorszy od Bunka. A jak Oliver mia skal, jaki by twrczy!
To wanie on stworzy wiele spord najsynniejszych obecnie fraz i wyznaczy kierunki dalszego rozwoju muzyki. Jak ju mwiem, Bolden by troch za szorstki i jego gra nie
moga mnie wzruszy.
Nastpni po Oliverze i Bunku byli mody Kreol Buddy Petit i Joe Johnson. Obaj grali
na kornecie i obaj, niestety, poumierali modo. Szkoda, e tak mao ludzi ich syszao.
Mayann zapisaa mnie do Fisk School na rogu ulic Franklina i Perdido. Byem pojtny
i pilny, wic nie zabawiem dugo w przedszkolu i szybko znalazem si w drugiej klasie. Potrafiem ju czyta gazet starszym ssiadom, ktrzy pomagali mamie w wychowywaniu
mnie. Kiedy troch podrosem, zaczem sprzedawa gazety, aby pomc matce zwiza koniec z kocem. Od starszych chopcw szybko nauczyem si sztuki dostawania napiwkw.
Kiedy nie biegalimy z gazetami, gralimy na drobniaki w koci, w oczko lub jak inn gr.
Wkrtce staem si pierwszorzdnym graczem i dawaem sobie rad z innymi chopakami.
Bywao, e wracaem wieczorem do domu z kieszeniami penymi jedno-, picio i dziesiciocentwek. Czasem trafiay si nawet dwudziestopiciocentwki. Mielimy wtedy
z matk i siostr pienidze na niezbdne sprawunki.

Par razy kupiem nawet matce now sukienk, a sobie krtkie spodenki w sklepie na
Rampart Street.
Oczywicie, nie mogem kupi sobie butw, ale to nie byo wane, bo i tak zawsze
chodzilimy na bosaka.
Zamiast koszuli miaem dug niebiesk bawenian bluz, a pod spodem spodnie na
szelkach.
Zanim zaznaem szczcia posiadania spodni kupionych w sklepie, nosiem spodnie
swoich ojczymw zawinite od dou, tak e wyglday jak pumpy. Mayann miaa tych ojczymw tylu, e nie narzekaem na brak spodni. Wystarczyo, ebym j na chwil spuci
z oka, a ju zjawia si nowy tatu.
Niektrzy z nich byli fajnymi facetami, ale zdarzay si te typy spod ciemnej gwiazdy, jak na przykad Albert. Slim by niewiele lepszy, ale Albert by najgorszy ze wszystkich.
Pewnego dnia Albert wraz z moj matk siedzieli na brzegu starego kanau koo Galves Street, kcc si o co, a ja bawiem si w pobliu. Nagle wrzasn Ty czarna suko!, i trzasn
j pici w twarz tak, e wpada do wody.
A potem wsta i poszed, nie obejrzawszy si nawet za siebie. O Jezu, co si wtedy ze
mn dziao! Mayann krzyczaa w wodzie z twarz ca we krwi, a ja darem si wniebogosy
o pomoc. Nadbiegli jacy ludzie i wycignli j, ale co ja przeyem! Nigdy nie przebacz
temu czowiekowi i jeli go kiedykolwiek spotkam, nie ujdzie mi ywy. Od tamtego czasu
bywaem wiele razy w Nowym Orleanie, ale nigdy go nie widziaem. Moi starzy znajomi
mwi, e ju nie yje.
Najfajniejszym z moich ojczymw (pamitam ich co najmniej szeciu) by Gabe. Nie
by tak wyksztacony ani tak cwany jak inni, ale mia zdrowy rozsdek, a to wanie wtedy
ceniem. Bardzo go lubiem. Ojczym Slim te by niezy, ale za duo pi.
Potrafi jednego dnia by miy, a na drugi dzie bi Mayann. Nigdy jednak nie zrobiby tego przy mnie.
Miaem cigle w pamici t awantur z ojczymem Albertem i zawsze stanbym
w obronie matki, gdyby kto podnis na ni rk.
Za czasw Slima byem ju dosy duym chopakiem. Wtedy koo nas codziennie
zdarzay si jakie bjki; biy si obuzy, biy si prostytutki, a nawet dzieci. W naszej dzielnicy wci jakie domy byy w rozbirce, wic zawsze pod rk znalaza si kupa cegie.
Kiedy tylko dwaj faceci o co si poprztykali, pdzili do najbliszego rumowiska i zaczynali
rzuca w siebie cegami. Przygldajc si tym bijatykom, my, chopcy, szybko zaczlimy je
naladowa.

Ktrego ranka o dziesitej pomidzy Slimem i Mayann wybucha awantura. Bjka

toczya si na Gravier, a potem na Franklin Street. Slim i Mayann - cigle si tukc - przetoczyli si przez ca Franklin Street, a wreszcie dotarli do knajpy Kida Browna, gdzie wanie
sprztano i drzwi byy otwarte. Podczas gdy oni miotali si po barze, wok pianina i po parkiecie, pewien mj przyjaciel, zwany Cocaine Buddy, przybieg po mnie; wychodziem wtedy
na du przerw.
- Szybko, Dipper (to byo moje przezwisko, skr od Dippermouth z utworu Dippermouth Blues)zawoa. - Jaki facet bije twoj matk!
Rzuciem ksiki i popdziem. Gdy znalazem si przy barze Kida Browna, tamci
wytaczali si wanie z powrotem na ulic.
- Zostaw moj matk! Zostaw moj matk! - krzyknem.
Kiedy Slim nie zareagowa, zawitaa mi myl Cegy! Nie mina minuta, jak zaczem obrzuca go cegami, a nie zmarnowaem ani jednej. I baseballista Satchel Paige nie byby bardziej celny.
- Uciekaj, bo jak ci Slim dorwie...! - krzyczeli ludzie.
Ale nic mi ju nie grozio. Jedna cega tak rbna go w bok, e a zgi si we dwoje.
Nie w gowie mu ju byo biec za kimkolwiek. Dosta boleci i trzeba go byo zabra do pobliskiego Szpitala Miosierdzia. Nigdy wicej nie widziaem Slima na oczy.
Potrafi on niele gra bluesa, ale poza tym nie mielimy z sob nic wsplnego. Waciwie, to jego styl mi si specjalnie nie podoba.
Im stawaem si wikszy, tym uwaniej obserwowaem wszystko i wszystkich
w okolicy ulic Liberty i Perdido. Lubiem bardzo tych wszystkich ludzi i oni mnie lubili. Zarwno ci dobrzy, jak i ci li uwaali, e May Louis (tak o mnie mwili) jest O.K. Znaem
swoje miejsce, kadego uszanowaem i nigdy nie byem niegrzeczny czy arogancki. Tego
nauczyy mnie Mayann i babka. Oczywicie, mj ojciec nie mia czasu nauczy mnie czegokolwiek; zbyt by zajty uganianiem si za dziwkami.
Mj rodzony ojciec by eleganckim, wysokim, przystojnym i dobrze zbudowanym
mczyzn. Babki mdlay na jego widok, gdy jako wielki marszaek przemaszerowywa
w pochodzie Towarzystwa Masoskiego. Byem bardzo dumny, widzc go w galowym stroju
i cylindrze, przepasanego pikn wstg. Tak, z mojego taty by kawa chopa!
A przynajmniej tak mi si wydawao w dziecistwie, kiedy patrzyem, jak kroczy dumny jak
paw na czele defilady.
Ojczym Tom, kiedy y z Mayann, pracowa w Hotelu De Soto na rogu Barrone
i Perdido. Przynosi stamtd wiele smacznych kskw, ktre zostaway na obsugiwanych

przez niego stoach. Mayann przygotowywaa mi z nich pierwszorzdne drugie niadania,

ktre braem ze sob do szkoy, gdy praca zatrzymywaa j cay dzie poza domem. Kiedy
wyjmowaem te wspaniaoci na szkolnym podwrzu, wszystkie dzieciaki zbieray si wok
mnie jak zgodniae wilki i nie daway mi spokoju tak dugo, dopki nie dowiedziay si, co
przyniosem i najlepsze befsztyki, kotlety, kawaki kurczaka, jajka czy inne smaczne rzeczy.
Pewnego dnia, kiedy jadem niadanie, otaczajce mnie tumnie dzieciaki nagle si
rozstpiy i rozbiegy na wszystkie strony. Zdziwiony podniosem gow i zobaczyem Jednookiego Buda na czele jego bandy, tego samego, z ktrym miaem starcie, kiedy mama posaa
mnie pierwszy raz do sklepu na Rampart Street. Nie dajc nic pozna po sobie, e si boj,
czekaem, a si zbli. Mylaem, e znajd si w opaach, a tymczasem jeden z nich powita
mnie grzecznie.
- Cze, Dipper.
- Cze, chopcy - odpowiedziaem, ukrywajc zdenerwowanie. - Chcecie co na zb?
Rzucili si na moje niadanie, jakby z tydzie nic nie jedli. Nie przejmowaem si
tym. Cho to byy nicponie, byem zadowolony, e im zrobiem przyjemno. Zostali pniej
moimi dobrymi kolegami i nigdy wicej mnie nie napastowali. Mao tego pilnowali, eby
mnie nikt inny nie zaczepia. A nieze z nich byy obuzy. Jeszcze dzi, kiedy pomyl, e
wzili mnie za jednego ze swoich, diabelnie chce mi si mia.
Kierowniczk naszej szkoy bya poczciwa Mrs.
Martin, ktra wraz ze swym mem wietnie j prowadzia. Wszyscy w okolicy bardzo ich lubili. Rodzin mieli liczn, a dwaj ich synowie byli dobrymi i bardzo popularnymi
muzykami. Henry Martin by perkusist w synnym zespole Kida Ory, ktry Mrs.
Cole angaowaa na swoje zabawy na wieym powietrzu. Urzdzaa je dwa, trzy razy
w tygodniu i kiedy graa orkiestra Kida Ory, nie mona si byo tam wcisn. Kootchy Martin
by wietnym pianist, a jego ojciec gra piknie na skrzypcach. Tego ostatniego nie pamitam zbyt dobrze, bo znik z Nowego Orleanu, kiedy byem jeszcze may. By zamieszany
w wielk afer wycigow w East Saint Louis, po ktrej such o nim zagin.
Moim koleg by Walter Martin. Poznaem go bardzo dobrze, kiedy pracowalimy razem w dobrych starych czasach, gdy krloway w miecie knajpki zwane honky-tonky.
Walter by fajnym facetem i mia najmilsze pod socem usposobienie.
Mrs. Martin miaa trzy pikne crki o jasnej skrze Kreolki Orleani, Alice
i Wilhelmin. Dwie starsze wyszy za m. Ja kochaem si w Wilhelminie, ale umara, biedactwo, zanim odwayem si jej o tym powiedzie. Bya tak dobra i mia, e miaa tum
wielbicieli. Mj kompleks niszoci sprawi, e nie czuem si jej godny. Oddabym wszyst-

ko, aby mc j jeszcze raz zobaczy. Gdy umiechaa si do mnie, cay wiat si rozjania.
Stara Mrs. Martin jeszcze yje i jest bardzo ruchliwa jak na swoje osiemdziesit lat. Niech j
Bg ma w swojej opiece.
Dla kadego nieszcznika, ktry zastuka do jej drzwi, znajdowaa sowa pociechy,
a dla zgodniaego yk strawy.
Naprzeciwko naszego domu by koci Ojca Cozy.
Pastor ten by najpopularniejszym kaznodziej w okolicy, a jego kazania przycigay
rwnie ludzi z innych dzielnic. Pamitam jeszcze ten wieczr, gdy mama wzia mnie do
jego kocioa. Ojciec Cozy zapala si coraz bardziej, a wreszcie wpad w trans.
Wkrtce cay koci rozkoysa si. Mama w ekstazie wypchna mnie z awki, zacza krzycze i kiwa si w przd i w ty. Bya tg kobiet i potrzeba byo szeciu najsilniejszych braci, eby j unieruchomi i uspokoi. Byem wtedy jeszcze dzieckiem i nic
z tego nie kapowaem. miaem si gupio, lecz kiedy wrcilimy do domu, mama mnie
skrzyczaa.
- Ty may guptasie! - woaa. - Jak moesz si mia, widzc, e si nawracam?
Po tym zajciu mama naprawd staa si religijna.
Widziaem jej chrzest w Missisipi, gdzie zanurzali j w wodzie tyle razy, e ju si baem, e si utopi.
Chrzest zrobi swoje i Mayanm do koca ycia pozostaa religijna.
Kiedy sprzedawaem gazety, braem je od fajnego biaego chopaka imieniem Charles,
ktry by ze cztery lata starszy ode mnie. Mia o mnie dobre mniemanie i czsto rozmawia ze
mn o yciu i dawa mi praktyczne rady i wskazwki. Powiedziaem mu o ulicznym kwartecie, w ktrym piewaem, i o tym, ile forsy uzbieralimy nieraz do czapki. By zmartwiony
tym, e w moim wieku chodziem do dzielnicy czerwonych wiate piewa dla prostytutek
i alfonsw. Wytumaczyem mu, e mona tam byo wicej zarobi i e tamtejsi ludzie przepadali za naszym piewem. To go przekonao. Gazety do sprzedania braem od niego nadal,
a do chwili gdy zostaem aresztowany w Nowy Rok za bieganie ze starym pistoletem, ktry
jeden z moich ojczymw mia schowany w domu.

Rozdzia III
W Nowym Orleanie radonie obchodzony jest cay okres od Boego Narodzenia do
Nowego Roku. Urzdza si pochody z pochodniami i puszcza sztuczne ognie. W tamtych
czasach modna bya rwnie strzelanina; strzelalimy z czego popado - z pistoletu czy strzelby, aby goniej. Oczywicie, oficjalnie nie wolno nam byo posiada broni, wic musielimy
mie oko na policj, eby nas nie zwina za jej noszenie. Taki wanie los spotka mnie, lecz
waciwie dziki temu nauczyem si gra na trbce.
Ten pistolet, kaliber 38, znalazem na dnie cedrowego kufra Mayann. Ona naturalnie
nic nie wiedziaa o tym, e wziem go z sob tamtego wieczora, gdy szedem piewa.
Ale najpierw musz wyjani, co robi nasz kwartet, aby przycign publiczno. Zaczynalimy swoj tras od przejcia wzdu Rampart Street midzy Perdido i Gravier. Przodem szed pierwszy gos i tenor, a za nim baryton i bas. piewajc, co popado, wdrowalimy ulicami, dopki kto nas nie zatrzyma, aby mu zapiewa par piosenek. Potem nadstawialimy czapki, a pod koniec wieczoru dzielilimy si tym, co nazbieralimy. Zazwyczaj dla
kadego przypadaa cakiem nieza, jak na nasze moliwoci, sumka. Wtedy leciaem do domu jak na skrzydach i rzucaem mamie na kolana swoj cz.
May Mack, pierwszy gos w naszym kwartecie, zosta potem jednym z najlepszych
perkusistw w Nowym Orleanie. Wielkonosy Sidney piewa basem.
Rudy Happy Bolton by naszym barytonem. Happy by te perkusist i najwikszym
showmanem bbnw - wszyscy nowoorleascy weterani to potwierdz. Ja byem tenorem.
piewajc, trzymaem do za uchem i poruszaem ustami na boki; piknie to brzmiao. Jako
mody chopiec miaem wysoki gos; tak byo a do czasu wyjcia z poprawczaka, w ktrym
wkrtce miano mnie zamkn.
Szlimy jak zwykle wzdu Rampart Street, nie zajmujc si niczym innym oprcz
piewu, gdy nagle po drugiej stronie ulicy jaki chopak niespodziewanie wycign may
stary szeciostrzaowy pistolet i wygarn z niego: du-du-du-du-du-du.
- Poka mu, Dipper! - krzyknli moi chopcy.
Bez namysu wycignem rewolwer ojczyma zza pazuchy, podniosem go w gr
i wystrzeliem wszystkie naboje. Moja bro bya lepsza od tamtej i moje sze strzaw narobio znacznie wicej haasu. Chopak pooy uszy po sobie i umkn jak zajc. Pomialimy
si i piewajc poszlimy dalej.

Za chwil, jeszcze na Rampart Street, naadowaem znowu bro i zaczem strzela

w powietrze ku wielkiej uciesze moich towarzyszy. Wanie wystrzeliem swj ostatni lepy
nabj, kiedy poczuem na sobie z tyu par silnych ramion. Wieczr by do chodny, ale na
mnie uderzyy sidme poty. Koledzy momentalnie zwiali, zostawiajc mnie samego.
Obejrzaem si i zobaczyem wysokiego biaego tajniaka, ktry mnie obserwowa, jak
strzelaem. O rany! Zaczem paka i prosi na wszelkie sposoby.
- Prosz pana, niech mnie pan nie aresztuje... Ju nigdy tego nie zrobi... Prosz pana... Niech pan mnie puci do mamy... Ju nigdy...
Ale nic nie pomogo. Tajniak mnie nie puci, tylko odprowadzi do Sdu dla Nieletnich. Tam zamknito mnie w celi, gdzie spakany i zgnbiony zasnem na twardej pryczy.
Rano ogarn mnie strach. Co si ze mn stanie? Gdzie mnie wsadz? Nie miaem pojcia, co
to jest zakad poprawczy. Jak dugo bd musia tam siedzie? Czy to powane przestpstwo strzela z pistoletu na ulicy? O Boe! W gowie krcio mi si od rnych myli i w aden
sposb nie mogem si uspokoi. Byem przeraony, bardziej przeraony ni wtedy, gdy Jack
Johnson znokautowa Jima Jeffriesa. Tamtego dnia szedem po swoj porcj gazet do Charliego, ktry zatrudnia oprcz mnie take wielu innych kolorowych chopakw.
Na Canal Street zobaczyem tum kolorowych chopcw, ktrzy jak zwariowani pdzili w moj stron.
Zapytaem jednego z nich, co si stao.
- Lepiej zwiewaj, bracie! - wysapa i pocign mnie za sob. - Jack Johnson znokautowa Jima Jeffriesa! Biae chopaki s wcieke i chc si na nas odegra.
Nie musia mi tego dwa razy powtarza. Popdziem co si w nogach i minem
wszystkich. Umiaem szybko biega, wic gdy gromada uciekajcych chopcw dobiega do
naszej ulicy, ja siedziaem sobie bezpiecznie w domu i wygldaem przez okno. Nastpnego
dnia byo ju spokojnie.
Ale wrmy do celi, w ktrej przesiedziaem ca noc za to strzelanie. O dziesitej rano zazgrzyta klucz w zamku i w drzwiach stan jaki czowiek z pkiem kluczy.
- Louis Armstrong? - zapyta.
- Tak, prosz pana:.
- Chod ze mn, pjdziesz do Zakadu Poprawczego dla Kolorowych chopcw.
Na podwrzu czeka ju wz z bud, podobny do tych, ktrymi przewoono aresztantw, zaprzony w dwa dobrze utrzymane konie. Drzwi z maym zakratowanym okienkiem
zatrzasny si i wz ruszy, wiozc mnie wraz z gromad innych chopakw zatrzymanych
za to samo co ja.

Zakad Poprawczy by to stary budynek, ktry na pewno suy dawniej do innych celw. Znajdowa si on za miastem, naprzeciw wielkiej mlecznej farmy, gdzie byo mnstwo
krw, bykw i cielakw, a take troch koni. Niektre zwierzta jady, inne brykay wokoo,
jakby chciay pokaza wszystkim, jak im jest dobrze. Przecitny frajer powiedziaby na pewno, e te zwierzta musiay powariowa, skoro tak biegaj; co do mnie - to myl, e chciay
w ten sposb wyrazi swoj rado i zadowolenie.
Kiedy wraz z innymi chopakami wyszedem z wozu, pierwsze, co zauwayem, to by
szpaler duych drzew przed budynkiem. W powietrzu unosi si pikny zapach.
- Co to za kwiaty tak piknie pachn? - zapytaem.
- Banksje - odpowiedzia kto.
Ogromnie polubiem zapach tych kwiatw; mgbym je wcha bez koca.
Mieszkacy poprawczaka wanie jedli lunch. Przeszlimy dugim korytarzem do sali
jadalnej, gdzie chopcy siedzcy w dugich rzdach jedli fasol z cynowych talerzy. Powitali
mnie formuk dla przybyszw: Witaj, nowy kolego. Witaj w nowym domu. Byem zbyt
przygnbiony, aby odpowiedzie.
Usiadem na kocu stou, podsunito mi talerz z fasol. Kiedy indziej nic by mnie
pewnie nie powstrzymao od walnicia tak fasol o ziemi. Tym razem jednak odsunem j
tylko od siebie. Tak byo przez par dni. Opiekunowie: pastwo Jones, Mr. Alexander i Mr.
Peter Davis, widzieli, e nie jadem posikw, ale nic nie mwili. Czwartego dnia byem tak
wygodniay, e pierwszy znalazem si przy stole. Mr. Jones i jego koledzy wybuchnli
miechem. Umiechnem si niewyranie. Ich humor wcale mi si nie udziela; nie byo mi
do miechu.
Wszyscy opiekunowie byli kolorowi. Mr. Jones, mody czowiek, ktry do niedawna
suy w kawalerii, codziennie rano na dziedzicu urzdza nam wiczenia. Uczylimy si
wada broni, uywajc drewnianych karabinw.
Mr. Alexander uczy chopcw stolarki, ogrodnictwa i rozpalania obozowych ognisk.
Mr. Peter Davis uczy muzyki i piewu. Kady chopiec mia prawo wybra sobie zajcie,
ktre go interesowao.
Mnie, oczywicie, cigno do Mr. Davisa i jego muzyki. Muzyk miaem we krwi z tym si ju urodziem. Niestety, na pocztku stosunki midzy nim a mn nie ukaday si
najlepiej, bo Mr. Davisowi nie podobaa si okolica, z ktrej pochodziem. Uwaa on, e
najgorsze obuzy pochodz wanie z ulic Liberty i Perdido, gdzie peno byo podejrzanych
knajp, ciemnych typw i prostytutek. Poza tym moja szkoa miaa z reputacj. Mr. Davis
by zdania, e skoro wychowywaem si w tak zym otoczeniu, sam te jestem pewnie nic

niewart. Od samego pocztku traktowa mnie ostro, trzymaem si wic od niego z daleka.
Raz, kiedy zamaem jaki bahy przepis, dostaem pitnacie porzdnych ap. Od tej pory
przez duszy czas bardzo si go baem.
Nasze ycie byo regulowane sygnaami trbki.
Dwik sygnawki budzi nas rano, zagania wieczorem do ka i woa na posiki.
Ten ostatni sygna by dla nas najprzyjemniejszy. Niezalenie od tego, czy cinalimy drzewa
mil od domu, czy na dziedzicu palilimy ognisko pod wielkim kotem, aby wygotowa
swoj brudn bielizn, kiedy zabrzmia sygna na posiek, lecielimy do stowki, jakby ziemia palia si nam pod nogami. Zazdrociem chopcu grajcemu na sygnawce, bo najczciej ze wszystkich mia do czynienia z instrumentem.
Kiedy orkiestra wiczya z Mr. Davisem, ktry by dobrym instruktorem, przysuchiwaem si pilnie, nie miaem jednak miaoci zbliy si do nich, chocia mnie strasznie cigno. Baem si, e Mr. Davis mnie wykrzyczy albo da mi po apie. Byem przekonany, e
mnie nienawidzi, wic siedziaem gdzie w kcie i z wielk przyjemnoci przysuchiwaem
si orkiestrze.
Ta maa dta orkiestra bya bardzo dobra, a Mr.
Davis nauczy chopakw gra po trosze muzyki kadego rodzaju. Nigdy nie prbowaem gra na kornecie, ale zawsze, kiedy tylko przysuchiwaem si temu zespoowi, przypominali mi si Joe Oliver, Buddy Bolden i Bunk Johnson. Miaem straszn ochot nauczy
si gra na kornecie, ale Mr. Davis mnie nienawidzi, a poza tym nie wiedziaem, jak dugo
bd mnie trzyma w poprawczaku. Sdzia skaza mnie na czas nieokrelony, co znaczyo, e
bd musia siedzie tak dugo, dopki on sam mnie nie wypuci albo jaka wana biaa osoba nie porczy za mnie, moj matk i ojca. Tylko w taki sposb mgbym si std szybko
wydosta. Miaem wic duo czasu, aby sucha zespou i marzy o grze na kornecie.
Wreszcie dziki Mr. Jonesowi dostaem si na nauk piewu. Moim pierwszym nauczycielem bya Miss Spriggins. Potem przeniesiono mnie do Mrs. Vigne, ktra uczya starsze
klasy.
Czas pyn i nienawi Mr. Davisa do mnie zacza wygasa. Od czasu do czasu czuem na sobie jego spojrzenie. Odwracaem wtedy wzrok, ale on spoglda na mnie znowu
z umiechem aprobaty, od ktrego robio mi si ciepo na sercu. Odtd kiedy tylko Mr. Davis
przemwi lub umiechn si do mnie, czuem si szczliwy. Boe, c to bya za rado!
Zaczynaem przyzwyczaja si do poprawczaka i zdajc sobie spraw, e pozostan tam przez
duszy czas, czuem, e musz take przystosowa si do ycia w nim. Tak te si stao.

Mino sze miesicy. Siedzielimy wanie przy kolacji zoonej z ciemnej melasy
i wielkiej pajdy chleba, ktra smakowaa mi wtedy nie mniej ni domowy obiad z kurczaka.
Mielimy ju wsta od stou, kiedy Mr. Davis zbliy si wolno i stan przy mnie.
- Louisie Armstrongu - powiedzia - czy chciaby gra w naszej orkiestrze dtej?
Oniemiaem; byem tak zaskoczony, e nie potrafiem wykrztusi sowa odpowiedzi.
Powtrzy pytanie, aby si upewni, czy zrozumiaem, o co mu chodzi.
- Louisie Armstrongu, pytam, czy chciaby gra w naszej orkiestrze dtej?
- Oczywicie, e chciabym, Mr. Davis... Oczywicie, e chciabym - wyjkaem.
Poklepa mnie po plecach i powiedzia:
- Umyj si i przyjd na prb.
Myjc si nie byem w stanie myle o niczym innym jak tylko o szczciu, ktre
mnie spotkao: nareszcie bd mia okazj gra na kornecie. Mydo dostao mi si do oczu, ale
nie zwracaem na to uwagi. Mylaem o tym, co powiedz chopaki z naszej paczki, kiedy
zobacz, jak id ulic dmuchajc w kornet. Wyobraaem ju sobie, e gram rwnie potnie
i jestem rwnie wytrzymay co Bunk, Jo czy Bolden. Skoczyem mycie i pobiegem na prb.
- Jestem, Mr. Davis!
Ku mojemu zdziwieniu wrczy mi tamburyn - t mieszn zabawk przypominajc
miniaturowy bben, w ktr uderza si palcami. A wic tak miay si skoczy moje cudowne
marzenia! Nie powiedziaem jednak ani sowa. Wziem tamburyn i zaczem wybija na nim
rytm utworu, ktry graa orkiestra. Mr. Davisowi tak bardzo si to podobao, e natychmiast
przesadzi mnie do bbnw. Musia si zorientowa, e miaem to poczucie rytmu, ktrego
szuka.
Zesp gra At the Animals Ball, bardzo wtedy popularn melodi, w ktrej perkusja
miaa break.
Kiedy przyszed waciwy moment, zagraem t wstawk tak zgrabnie, e chopcy
krzyknli: Brawo, Louis Armstrong!, a Mr. Davis skin gow z uznaniem. Niczego wicej
nie byo mi potrzeba; dla kadego chopaka, ktry chcia zosta muzykiem, jego aprobata bya
najwaniejsza.
- Bardzo dobrze, Louis - powiedzia. - Ale ja potrzebuj alcisty. Moe by sprbowa?
- Wszystko, co tylko pan sobie yczy, Mr. Davis! - odpowiedziaem z penym przekonaniem.

Wrczy mi alt. piewaem kilka lat i instynkt podpowiedzia mi, e alt gra
w orkiestrze tak sam rol jak baryton czy tenor w kwartecie. Zagraem wic swoj parti na
alcie bardzo dobrze.
Kiedy prba si skoczya, sygnawka wezwaa nas na spoczynek. Chopcy ustawili
si w rzdzie i przy dwikach orkiestry pomaszerowali do sypialni. Tam moglimy rozmawia do dziewitej, kiedy gaszono wiato i obowizywaa cisza nocna, a wszyscy musieli i
spa. Mimo to rozmawialimy sobie dalej szeptem, uwaajc, eby nie zwrci na siebie
uwagi opiekunw, ktrzy spali na parterze w pobliu pastwa Jones. Nielicho by si nam dostao, gdyby nasze gone gadanie sprowadzio kogo z nich na gr.
Rano, gdy sygnawka zagraa pobudk, wyskakiwalimy z ek, starajc si ubra
jak najszybciej. Oni wiedzieli, ile na to trzeba czasu, mieli przecie praktyk. Jeli kto si
spni, musia mie odpowiednie usprawiedliwienie, w przeciwnym razie dostawa po apie.
Prba ucieczki z poprawczaka nie miaa sensu.
.Wszyscy, ktrzy prbowali, zostali zapani przed upywem tygodnia. Pewnej nocy,
kiedy spalimy, jeden chopak spuci si z okna po kilku zwizanych przecieradach. Wysmarowa si cay tuszczem, aby mc si przecisn przez drewniane sztachety wok budynku, i znik. Nikt z nas nie rozumia, jak mu si to udao, i balimy si strasznie, e dostaniemy baty za rzekom pomoc w ucieczce.
Ale nic takiego si nie stao. Jedno, co powiedzieli, to:
- On niedugo wrci.
I mieli racj. Zapano go i przywieziono przed upywem tygodnia. By strasznie brudny i zaniedbany, bo spa po rnych opuszczonych domach i w ogle, gdzie popado, a ywi
si tylko tym, co udao mu si zwdzi. Zapaa go policja i trafi znowu do Sdu dla Nieletnich.
Pierwszego dnia po powrocie nikt nie powiedzia mu ani sowa. Zastanawialimy si
wszyscy, co si z nim stanie; przypuszczalimy jednak, e nielicho dadz mu w ko. Kiedy
trbacz odegra wieczorny sygna i zaczlimy przygotowywa si do spania, wychowawcy
odczekali, a wszyscy si rozbior i bd chcieli wkada piamy.
W tym momencie Mr. Jones krzykn.
- Stop, chopcy!
Potem spojrza na uciekiniera.
- Wszyscy wkada piamy, oprcz niego. On uciek i musi to odpokutowa.
Zaczlimy wszyscy paka, ale na nic si to nie zdao. Mr. Jones wezwa do pomocy
czterech najsilniejszych chopakw. Dwm z nich kaza trzyma zbiega za nogi, a dwm za

rce, tak e mg on tylko rusza poladkami. W te goe, kurczce si poladki Mr. Jones
wlepi mu sto pi batw. Wszyscy chopcy si darli, ale im goniej krzyczelimy, tym mocniej uderza. To byo okropne patrze na cierpienia tego chopaka. Przez przeszo dwa tygodnie nie mg usi.
Widziaem jeszcze kilku gupcw, ktrzy prbowali ucieka, ale po tym, co si stao
z tym pierwszym chopakiem, straciem na to ochot.
Pewnego dnia wycigalimy z torw kolejowych stare podkady, ktre kolej daa nam
na opa. Do niesienia kadego podkadu potrzeba byo dwch chopcw. W naszej grupie by
osiemnastoletni chopak z maego miasteczka Houma w stanie Luizjana.
Po tym, jak kaleczy pikny angielski jzyk, mona byo od razu pozna, e pochodzi
z dziury zabitej deskami. Od nazwy jego rodzinnej miejscowoci nazywalimy go Houma.
Wracalimy wanie do Zakadu, do ktrego mielimy okoo jednej mili. By midzy
nami Willie Davis, chopak w wieku 18-19 lat, ktry by najszybszym biegaczem w caym
poprawczaku. Tylko dure mgby si z nim mierzy. Ale Houma nie wiedzia, jak dobrym
biegaczem by Davis.
Na jakie p mili od Zakadu usyszelimy stuk upadajcego podkadu i zanim zdalimy sobie spraw z tego, co si stao, zobaczylimy Houm pdzcego wzdu drogi. Wybra
jednak zy kierunek.
Przebieg ju chyba ze sto jardw, gdy zobaczy go Mr. Alexander i zawoa do Willie
Davisa:
- ap go, Willie!
Willie ruszy za Houm jak byskawica, a my stalimy z otwartymi ustami, zastanawiajc si, czy go dogoni. Houma przypieszy troch, gdy zobaczy, e Willie go goni, ale
dla takiego asa nie by on rwnorzdnym partnerem, i Willie wkrtce go dopad.
I tu wielka niespodzianka.
Willie zapa Houm za rami, zatrzyma go i powiedzia:
- No, bracie. Zawracaj.
A na to Houma:
- Co jest? Ja do nigdzie nie lecia.
Po dostaniu piciuset batw Houma ju nigdy wicej nie prbowa ucieka. W kocu
jacy wani biali, u ktrych pracowali rodzice Houmy, przysali po niego. Zosta zwolniony
za porczeniem i powdrowa parowcem do domu. Mielimy kup miechu z jego: Ja do
nigdzie nie lecia.

Z biegiem czasu zaczem by najpopularniejszym chopakiem w Zakadzie. Widzc,

jak Mr. Davis mnie lubi i ile powica mi czasu i uwagi, chopcy jeszcze yczliwiej
i przyjaniej odnosili si do mnie.
Pewnego dnia przyjechali rodzice chopaka, ktry grywa na sygnawce. Uzyskali jego zwolnienie i zabrali go do domu. Gdy tylko odjecha, Mr. Davis poleci mi zaj jego
miejsce. Wziem trbk i od razu zaczem j czyci a do poysku. Mj poprzednik nigdy
tego nie robi; blacha bya brudna i zaniedziaa. Urosem w oczach chopakw, kiedy zobaczyli w moich rkach czysty, byszczcy instrument zamiast dawnego brudasa.
Czuem si naprawd dumny z tego stanowiska.
Stawaem wyprostowany jak wieca, nonszalancko podnosiem sygnawk do ust
i wydobywaem z niej agodne tony. Wszystko wokoo si wtedy dla mnie odmieniao. Zadowolony z mojego tonu, Mr. Davis da mi kornet i nauczy mnie gra Home, Sweet Home.
Byem w sidmym niebie. Mylaem, e ni, widzc, jak speniaj si moje marzenia.
Codziennie wiczyem pilnie to, co mi Mr. Davis zada. Byem ju taki dobry na kornecie, e pewnego dnia powiedzia:
- Louis, bdziesz kierownikiem orkiestry.
Z radoci podskoczyem do gry i pobiegem do sali jadalnej powiedzie chopcom
radosn nowin.
Wszyscy cieszyli si razem ze mn. Teraz byem ju nie tylko muzykiem, ale
i liderem! Bd mia okazj wyj z orkiestr do miasta i zobaczy Mayann i chopakw
z Liberty i Perdido. Nasz orkiestr czsto brano do grania na prywatnych piknikach, nierzadko poczonych z pochodami po ulicach Nowego Orleanu, jakie odbyway si we wszystkich
czciach miasta: Uptown, Back oTown, Front oTown Downtown. Grywaa ona nieraz
rwnie w naszych popularnych orodkach letniskowych, takich jak West End czy Spanish
Fort, a take w Milenburg i Little Woods.
Uniformy orkiestry skaday si z dugich biaych spodni noszonych jak pumpy, czarnych pciennych pantofli, czy te - jak si je dzi nazywa - teniswek, niebieskich kurtek
z cienkiej gabardyny, czarnych poczoch i czapek z czarno-biaym otokiem, w ktrych modzi muzycy prezentowali si bardzo dobrze. Ja, jako lider, dostaem kremowe spodnie, brzowe poczochy i teniswki oraz kremow czapk.
W tamtych czasach niektre kluby towarzyskie urzdzay caodzienne pochody. Poniewa znane orkiestry, skadajce si przewanie ze starszych muzykw, utyskiway na tak
wyczerpujce zajcie, czonkowie klubu brali nas.
- Ci chopcy bd chtnie maszerowa cay dzie bez adnych narzeka - mwili.

I mieli racj. Paradowanie ulicami miasta tak nas cieszyo, e niewane byo, jak dugo ani jak daleko bdziemy maszerowa. Kiedy zaangaowa nas Klub Towarzyski Karuzela, maszerowalimy ca drog do Carrolton odlegego o jakie 25 mil. Grajc bez wytchnienia, rozkoszowalimy si kadym krokiem wdrwki.
Kiedy pierwszy raz maszerowalimy przez moj rodzinn dzielnic, wszyscy wylegli
na ulic, eby nas zobaczy. Wszystkie prostytutki, alfonsy, szulerzy, zodzieje i ebracy stali
na chodnikach, czekajc na orkiestr, bo wiedzieli, e gra w niej Dipper syn Mayann. Nie
nio im si jednak, e gram na kornecie, a w dodatku tak dobrze. Pobiegli obudzi mam,
ktra spaa po nocnej pracy, eby przysza mnie zobaczy. Potem zapytali Mr. Davisa, czy
mog da mi troch pienidzy. Skin przyzwalajco gow, nie spodziewajc si zbyt duej
sumy. Ale nie zna tego beztroskiego towarzystwa. Dali mi tyle forsy, e musiaem poyczy
czapek od kilku chopakw, aby j pomieci. Ta suma wystarczya na kupno nowych uniformw i instrumentw dla caej orkiestry. Nasze dotychczasowe instrumenty byy ju stare
i mocno sfatygowane.
Od tego czasu moja popularno w poprawczaku wzrosa jeszcze bardziej, a Mr.
Davis da mi przepustk do miasta, abym mg odwiedzi Mayann.
On oraz pastwo Jones wyczuli pewnie, e to najlepszy sposb okazania mi wdzicznoci.
Raz poszlimy gra na pikniku u jednych biaych w Spanish Fort niedaleko West Endu. Na tych piknikach, urzdzanych w kad sobot, gray przewanie orkiestry smyczkowe,
a czasem marszowe.
Kiedy wszystkie orkiestry byy ju zajte, brano nas.
Tego dnia postanowilimy wykpa si podczas przerwy, gdy dom, w ktrym gralimy, znajdowa si nad sam wod. Pywalimy i mialimy si, gdy nagle Jimmyemu spady kpielwki. Kiedy w najwikszym popiechu zaczlimy ich szuka w wodzie, jeden
z biaych zdj fuzj z wieszaka na ganku. Wycelowa j w Jimmyego, rozpaczliwie szamoczcego si z kpielwkami, i krzykn:
- Ty czarny sukinsynu, zakryj swoj czarn dup, bo strzel!
Zesztywnielimy ze strachu, ale biay i jego towarzystwo wybuchnli miechem, uwaajc to za wspaniay art. Ju do koca dnia czulimy si tak kiepsko, e zostawilimy nawet
cz spaghetti i piwa, ktre nam podali podczas swojego posiku. A byo to dobre jedzenie!
Mwic o miesznych przypadkach, nigdy nie zapomn kawau, jaki zrobi nam Red
Sun. Trafi on do poprawczaka za zodziejstwo, ktre byo jego mani; krad wszystko, co nie
byo przybite gwodziami. Zanim ja si tam znalazem, zdy odsiedzie ju ze dwa czy trzy

wyroki. Zwalniano go, a po dwch, trzech miesicach zjawia si znowu, skazany za kradzie.
Po odsiedzeniu szeciu miesicy w trakcie mojego pobytu w Zakadzie zosta warunkowo
zwolniony przez sdziego. Miny trzy miesice, a Red Sun wci jeszcze buja na wolnoci.
Pomylelimy sobie, e nareszcie zeszed ze zej drogi, i waciwie o nim zapomnielimy.
Pewnego razu, kiedy Mr. Jones wiczy z nami musztr przed budynkiem Zakadu,
zobaczylimy kogo jadcego drog na piknym koniu. Zaczlimy si zastanawia, kto to
moe by. Mr. Jones przerwa wiczenia i razem z nami obserwowa zbliajcego si jedca.
Ku naszemu zdziwieniu by to Red Sun. Jecha na oklep. Otoczylimy go, wykrzykujc, jak
bardzo cieszymy si, widzc go w tak dobrej formie, podziwialimy te jego konia.
- Skd wzie tego wspaniaego konia, Red? - zapyta Mr. Jones.
Red, ktry - by bardzo brzydki, umiechn si bogo.
- Dostaem tak dobr robot, e mogem go kupi. Jak wam si podoba?
Wszyscy wraz z Mr. Jonesem zachwycalimy si koniem, a Redowi duma rozsadzaa
piersi.
Spdzi u nas cay dzie, pozwalajc kademu z nas pojedzi troch na koniu. Ale
mielimy frajd! Red zosta na kolacji, tak jak i ja to robiem w pniejszych latach, a kiedy
zatrbiem na capstrzyk, poegna si z nami i dosiad swojego fajnego konia.
- Wkrtce si zobaczymy - powiedzia i odjecha jak Samotny Jedziec.
Tego dnia a do pnej nocy Red Sun by tematem naszych rozmw. Zasypiajc, mylelimy sobie, jak zrobi karier.
Nastpnego dnia po kolacji, wygldajc przez okno, zobaczylimy, jak Mr. Alexander,
ktry zazwyczaj jedzi do Sdu dla Nieletnich po delikwentw, prowadzi nowego wychowanka do biura. Mr.
Jonesa. Zastanawialimy si, kto to moe by, a by to - jak pragn zdrowia - wanie
Red Sun, aresztowany za kradzie konia.
Widziaem wielu biednych chopcw przywoonych do Zakadu. Raz przywieziono
dwch malcw znalezionych na ulicy w Nowym Orleanie, ktrych gowy i ubrania roiy si
od wszy. Na podwrzu za domem sta ogromny kocio, ktry suy do gotowania naszej
brudnej bielizny. Ci dwaj byli w takim stanie, e musielimy ogoli im gowy i wrzuci ich
ubrania do ognia pod kotem.
W naszym poprawczaku bardzo dbano o czysto, a wszystko, co si z tym wizao,
musielimy robi sami. Tam wanie nauczyem si szorowa podogi, pra, prasowa, gotowa, sa ka oraz wykonywa inne prace domowe. Pierwsz rzecz, jak robilimy kade-

mu nowicjuszowi, by porzdny prysznic oraz dokadne ogldziny gowy i ciaa w obawie

przed wprowadzeniem do Zakadu jakiego robactwa. Codziennie te kady musia przej
kontrol czystoci.
Jeli czyje ubranie nie byo w naleytym porzdku, wtedy wywoywano go z szeregu
i musia natychmiast usun braki. Raz w tygodniu na porannym apelu dostawalimy na przeczyszczenie i rzadko ktry z chopcw chorowa. Ten nasz poprawczak przypomina bardziej
orodek zdrowotny czy internat ni wizienie. Uprawialimy rne rodzaje sportu i wielu
z nas wyroso na pierwszorzdnych baseballistw, pywakw oraz muzykw. Tak wic
w sumie z wdzicznoci wspominam dni spdzone w Zakadzie Poprawczym dla Kolorowych Chopcw.

Rozdzia IV
Miaem czternacie lat, kiedy opuciem Zakad.
Mj ojciec, ktry wci jeszcze pracowa w fabryce terpentyny, namwi swojego szefa, eby porozmawia z sdzi Wilsonem. Wypuszczono mnie pod warunkiem, e zamieszkam z ojcem i macoch. Przyjechali po mnie w pikny czerwcowy wieczr przesycony zapachem kwitncych banksji. Ach, jak ja lubiem ten zapach! W ciche niedzielne wieczory, kiedy
leaem w ku, suchajc Freddie Kepparda grajcego wraz ze swoim zespoem jazzowym
u bogatych biaych niecae p mili od Zakadu, napywaa do mnie wo tych cudownych
kwiatw.
Kiedy ojciec i macocha przyjechali, aby mnie wzi do siebie do domu, pomylaem,
co te mnie czeka. Pierwsze, co przyszo mi do gowy, to to, e ju nie bd mg sucha
Freddie Kepparda. To by dobry kornecista, mia pikny ton i wyjtkow kondycj. Mia swj
wasny styl. Oczywicie najlepszy ze wszystkich by ton Bunka Johnsona, Freddie jednak
mia swoje triki, ktre zawsze mnie ciekawiy i bawiy. Kiedy gra na pochodach, mia zwyczaj zakrywa palce chustk do nosa, aeby inni kornecici nie mogli podpatrzy jego zagrywek. Wydawao mi si to troch gupie, ale e to by Freddie, wic wszystkim si to podobao. Nie ma co mwi, mia talent.
Te wieczory, kiedy lec w ku suchaem kornetu Freddieego i wdychaem zapach
kwitncych banksji, byy naprawd rajem dla chopaka w moim wieku. Nie mogem pogodzi
si z myl, e dla mnie to si ju skoczyo.
Zastanawiaem si, co by powiedzia ojciec, gdybym go poprosi o pozostawienie
mnie w Zakadzie.
Przecie waciwie nigdy z nim nie mieszkaem i nie znaem wcale jego nowej ony.
Jaka ona jest?
Czy bdzie nam z sob dobrze? Jakie ma usposobienie? Tu, w Zakadzie, byo mi dobrze. Wszyscy bardzo mnie lubili i ja ich te. Czy mieszkajc u ojca, mgbym dalej widywa
Mayann i Mam Lucy, ktre przyjeday mnie odwiedza trzy razy w tygodniu? Ojciec nie
odwiedzi mnie ani razu. A co z chopcami, a nawet - opiekunami? Wszyscy mieli smutne
twarze, widzc, e odjedam, a ja czuem si podobnie.
Kiedy pakowano moje rzeczy, nasz zesp gra jak nigdy przedtem. Zagraem z nimi
kilka numerw, aby pokaza ojcu, co potrafi. By dumny z moich postpw i powiedzia, e
powinienem nadal muzykowa.

Mrs. Jones na odchodne pocaowaa mnie, a ja ucisnem rce wszystkim chopcom,

a take Mr.
Jonesowi, Mr. Davisowi i Mr. Alexandrowi. Czuem si nieszczliwy, kiedy opucilimy Zakad i skierowalimy si do City Park Avenue, aby tam wsi do tramwaju idcego
w stron miasta.
Ojciec z macoch mieszkali na rogu Miro Street i Poydras Street, w samym sercu Battlefieldu, znanego mi ju z wczesnego dziecistwa. Byli szczliwym maestwem i mieli
dwch chopcw, Willieego i Henryego. Niebawem przekonaem si, e Gertruda, moja
macocha, jest bardzo dobr kobiet i e traktuje mnie tak, jakbym by jej rodzonym dzieckiem. Za samo to bd j zawsze kocha. Take Henry by sympatycznym chopakiem. Zawsze by dla mnie bardzo miy i szybko zostalimy przyjacimi. Za to jego starszy brat by tak
okropny, e wprost trudno to sobie wyobrazi. Naumylnie robi, co mg, eby tylko komu
dokuczy.
Po pewnym czasie rodzice, ktrzy oboje pracowali, zauwayli, e umiem gotowa,
a zwaszcza dobrze przyrzdza fasol. Zadowoleni z tego, zostawiali mnie wic z obydwoma
chopcami, abym im przygotowywa posiki. Byem z nich najstarszy, wic rodzice myleli,
e ci dwaj bd mnie sucha. Henry rzeczywicie sucha, ale Willie? By takim strasznym
kamczuchem, e czasami miaem ochot wywali mu na gow cay garnek fasoli. Wiedzia
dobrze, e rodzice wierzyli w co najmniej poow jego kamstw, i co wicej - niezbyt go za
nie karali.
Ktrego dnia zrobi co tak okropnego, e nic na wiecie nie mogo mnie powstrzyma od dania mu w gb. Uderzenie byo mocne i porzdnie go zabolao. Baem si, e powie
o tym tacie Willie i mamie Gertrudzie, kiedy wrc, a ci odel mnie z powrotem do poprawczaka. Jednak ten may ajdak nie pisn ani sowa. Widocznie musia sobie zdawa spraw
z tego, e zawini i zasuy sobie na to, co dosta.
Kiedy po raz pierwszy zaczem wiczy na kornecie, obaj chopcy miali si jak wariaci. Jednak z biegiem czasu zaczli si przysuchiwa i robi mi rne uwagi, jak to dzieciaki. Zaczlimy si nawzajem rozumie. Chopcy roli strasznie szybko, a im byli wiksi, tym
wicej jedli. Wkrtce przekonaem si, jacy potrafili by aroczni, i nauczyem si dba
o wasny odek. Kiedy ugotowaem wielki gar fasoli z ryem na wieprzowych nogach, potrafili sprztn wiksz cz, zanim ja zdyem usi do stou. W yciu nie widziaem,
eby kto umia oprnia talerze tak szybko jak Willie.
Wkrtce jednak znalazem na nich sposb. Skoro tylko skoczyem gotowa, staraem
si napeni wasny odek, a dopiero pniej specjalnym dzwonkiem wzywaem chopcw

bawicych si na podwrku. Raz Willie zapyta mnie, dlaczego z nimi nie jem. Powiedziaem,
e musiaem prbowa potraw podczas gotowania i straciem przez to apetyt.
Przeknli gadko to kamstwo.
W trakcie mojego pobytu u taty Willieego i mamy Gertrudy przysza na wiat moja
przyrodnia siostra Gertruda. Wkrtce potem opuciem ich, bo ojciec doszed do wniosku, e
jego zarobki wystarczaj zaledwie na utrzymanie trojga dzieci, ktre mia z macoch.
W tamtych czasach zwykli robotnicy mao zarabiali i chocia oboje - ojciec i mama Gertruda
pracowali, z trudem udawao im si zwiza koniec z kocem.
Pewnego wieczora przysza moja rodzona matka i miaa z ojcem dusz rozmow.
Kiedy ju zabieraa si do odejcia, ojciec zapyta:
- Louis, chciaby i do swojej matki?
Gdy to usyszaem, poczuem wielk rado, ale nie chciaem mu tego okaza. Robi
dla mnie, co mg, kiedy mieszkaem z nim, Gertrud i chopcami. Byem im bardzo
wdziczny za utrzymanie i yczliwo.
- Dobrze, tato. Kocham i ciebie, i Mayann i bd czsto przychodzi ci odwiedzi.
- To dobry dzieciak - powiedzia ojciec do Mayann, umiechajc si i poklepujc mnie
po ramieniu.
- No chyba! - odpowiedziaa. I poszlimy w stron Liberty i Perdido, do moich starych
ktw.
Nastpnego dnia obudziem si wczenie, w dobrym humorze i poszedem szuka
swoich starych kumpli z chru, ze szkoy i w ogle wszystkich znajomych chopakw.
Pierwszym, ktrego spotkaem, by Cocaine Buddy Martin, ktrego siostr Bell uwaaem dawniej za swoj sympati. Bardzo wyrs i nosi ju dugie spodnie. Pracowa u Joe
Segretty, ktry prowadzi co poredniego midzy sklepem spoywczym, saloonem i honkytonkiem.
Cicho podszedem do niego z tyu - wanie zamiata po caej nocy knajp - i zakryem
mu oczy.
- Zgadnij, kto to?
Nie mg zgadn. A kiedy zdjem mu rce z oczu, rykn radonie:
- Dipper! Chopie, ale ci dugo nie byo!
Nie wiedzia, e ju dawno wyszedem z Zakadu Poprawczego i mieszkaem u ojca
i macochy, gotujc jedzenie swoim przyrodnim braciom.
- To fajnie - powiedzia Cocaine Buddy. - Bo wygldao na to, e ci ju nigdy z tego
poprawczaka nie wypuszcz.

Rozemielimy si, a potem zapytaem go, co sycha.

- Aha, dobrze, e mi si to przypomniao. Ty grasz na kornecie, nie? Tak si ten twj
instrument nazywa?
- Tak, gram na kornecie, Buddy. Ale nie wiem, czy jestem na tyle dobry, eby gra
w zawodowym zespole.
- Myl, e grasz wystarczajco dobrze, jak na t prac, o ktrej myl.
Zapytaem go, co ma na myli.
- To wanie tu - powiedzia, wskazujc na knajp po drugiej stronie ulicy. - Waciciel nazywa si Henry Ponce. To jeden z najobrotniejszych biznesmenw w dzielnicy czerwonych wiate, ktry nikogo si nie boi. Wanie potrzebuje dobrego kornecisty. Jeli
chcesz si zaczepi, to ja ci to zaatwi. Wystarczy, eby woy dugie spodnie i zacz gra
bluesa dla prostytutek, ktre krc si tu przez ca noc. One maj w poczochach kup forsy
dla swoich alfonsw. Jak im zagrasz bluesa, to bd ci pieszczotliwie nazywa, stawia ci
drinki i dawa napiwki.
Pomylaem o Mayann i Mamie Lucy, ktre bardzo potrzeboway pomocy,
i powiedziaem:
- Sprbuj, Buddy. Zobacz, czy uda ci si zaatwi mi to granie.
To dziwne, ale Buddy nie powiedzia mi, e Henry Ponce i Joe Segretta byli miertelnymi wrogami.
Segretta by Wochem, Ponce - Francuzem; obaj mieli kup forsy i robili grube interesy. Byli to ludzie bez skrupuw i kady z nich stara si przewyszy drugiego pod kadym
wzgldem.
Buddy zaatwi mi t prac, a po jakich szeciu miesicach mojego grania u Poncea
stosunki midzy tymi dwoma biaymi stay si bardzo napite. Nigdy jednak nie wiedziaem,
co byo powodem tej nienawici.
W soboty knajpa bya czynna ca noc i w niedziel nie wychodziem stamtd wczeniej jak o dziesitej, jedenastej rano. Pijacy byli hojni, a napiwki - jak to w tamtych czasach due. Zbieraem sporo forsy. Rankiem zjadaem porzdne niadanie przygotowane przez
Mayann, ktre zawsze zabieraem z sob. Unikaem w ten sposb wydatku na kosztowny
lunch w jadodajniach. Mayann mwia, e posiki, ktre tam daj, nie s warte pienidzy,
ktre si za nie paci, i miaa racj.
Byem mody, silny i ambitny i staraem si jak najwicej zarobi, aby pomc Mayann
i Mamie Lucy. Kiedy zadomowiem si u Henry Poncea, postaraem si jeszcze o drug prac - rozwoziem w dzie wgiel. Koczyem gra o czwartej rano, biegem wtedy do domu,

eby si par godzin przespa, a potem szedem do C. A. Andrews Coal Company na rogu
Ferret i Perdido, dwie przecznice od mojej knajpy. Od sidmej rano do pitej po poudniu
rozwoziem wgiel (za pitnacie centw od wozu).
Bardzo lubiem t prac. Miaem pitnacie lat, ale czuem si prawdziwym mczyzn, kiedy wrzucaem szufl ton wgla na swj wz. Jako mody chopak nie mogem rozwie wicej ni pi adunkw na dzie. Ale i to byo co; siedemdziesit centw zarobione
w dzie plus dolar dwadziecia pi i napiwki w knajpie. Waciciele innych knajp zaczli si
o mnie licytowa. Nareszcie poczuem si kim! Ale nie miaem zamiaru zrezygnowa ze
swojego mua i wozu wglowego.
Jednym z powodw mojego zamiowania do rozwoenia wgla by mj przybrany tata,. Mr. Gabe.
By on starym wyg w Andrews Coal Company i wanie on zaatwi mi t prac; lubiem go najbardziej ze wszystkich swoich ojczymw. Jedzi wozem zaprzonym w dwa muy i dostawa trzydzieci centw od wozu, dwa razy tyle co ja. Zna rne sztuczki i potrafi
rozwie dziewi, dziesi a czasem nawet wicej adunkw dziennie. Nauczy mnie adowa wz tak, aby si za bardzo nie zmczy.
W tamtych czasach dobrze byo mie jak sta prac, bo w kadej chwili gliny mogy zamkn knajp. Miabym wtedy w dalszym cigu jaki stay zarobek.
Knajp, w ktrej graem, rzeczywicie niedugo zamknito. Waciwie dopiero wtedy
zdaem sobie spraw, e istnieje wojna midzy Joe Segrett i Henry Poncem. By niedzielny
poranek i wszyscy ju wyszli z wyjtkiem mojego przystojnego szefa i mnie. Wychodzilimy
razem i Ponce mwi o jakim bluesie, ktrego nasz zesp gra tej nocy. To mnie zdziwio,
bo nie miaem pojcia, e w ogle zwraca na to uwag. Wyszedem na ulic, a Ponce stan
w drzwiach i rozmawialimy jeszcze jaki czas. Po jakich dziesiciu minutach zauwayem
nagle kilku kolorowych facetw, ktrzy zawsze si krcili koo knajpy Joe Segretty, a teraz
stali na rogu przed sklepem Gaspera, naprzeciwko lokali Segretty i Poncea. Byy to podejrzane typy, ludzie Segretty, ktrzy szykowali si na Poncea. Ale Ponce, cho sam niezy rzezimieszek, nie dostrzeg niebezpieczestwa. Ja te nie. Nagle zobaczyem, jak jeden z tych
ludzi wycign rewolwer i skierowa go w nasz stron. Wystrzeli dwa razy i popdzi do
najbliszego rogu, na skrzyowanie Howard i Perdido. Zanim zdyem si poapa, co si
dzieje, reszta facetw te zacza strzela.
- Niech mnie krew zaleje! - krzykn Ponce, kiedy wyprnili magazynki i zaczli
ucieka. Te czarne dranie do mnie strzelaj!

Wyszarpn rewolwer zza pazuchy i ruszy za nimi. Kiedy dobieg do skrzyowania

Howard i Perdido, usyszaem sze kolejnych wystrzaw. Ja staem bez ruchu od momentu,
gdy tamci zaczli strzela do Poncea. Widzc, e stoj jak skamieniay, przygodni widzowie
popieszyli do mnie.
- Trafili ci? - pytali. - Jeste ranny?
Nie zdyem odpowiedzie, bo padem zemdlony.
Ich pytania uwiadomiy mi, w jakim byem niebezpieczestwie. Wydao mi si, e
zostaem trafiony pierwszym strzaem.
Kiedy przyszedem do siebie, od strony Howard i Perdido sycha byo jeszcze strzay
i krzyki tamtych. Nie byli rwnymi partnerami dla Poncea, strzela celnie i trafi kadego
z nich. Kiedy skoczy strzela, wrci do swojego saloonu, pomrukujc z wciekoci
i klnc pod nosem.
Trzech napastnikw wzito do Szpitala Miosierdzia, a mnie ludzie odprowadzili do
Mayann. Dostaem szoku, ktry przeszed mi dopiero po kilku dniach.
Po tym starciu tamci dali spokj Henry Ponceowi; uznali go za twardego faceta. Pracowaem dalej w jego knajpie, ale cay czas miaem si na bacznoci, liczc si z tym, e
w kadej chwili moe co wyskoczy. Jednak nic si ju nie stao, a wreszcie podczas jednej
z kampanii wyborczych zamknito wszystkie honky-tonki w tej okolicy. Henry Ponce, jak
reszta wacicieli podobnych knajp, mieli najszczersz ch otworzy na nowo swoje przybytki, gdy tylko sytuacja bdzie bardziej sprzyjajca, ale nacisk wadz trwa tak dugo, e
Ponce si zniechci i przenis si do rdmiecia.

Rozdzia V
Henry Ponce otworzy chyba potem sklep z msk galanteri czy jaki inny przyzwoity interes. W kadym bd razie nie mg ju mnie zatrudnia i wicej go nie zobaczyem.
Wszyscy go aowalimy, bo to by dobry i wspaniaomylny czowiek; sam nieraz widziaem, jak zatrzymywa si na ulicy, eby da troch pienidzy jakiemu obdartemu biedakowi.
Co takiego nieczsto si wtedy na Poudniu zdarzao.
Oczywicie po zamkniciu knajpy Poncea dalej rozwoziem wgiel. Wracaem teraz
wczenie do domu i wysypiaem si jak naley. Czsto jednak po zjedzeniu kolacji wkadaem swoje szyte na miar dugie spodnie, ktre dziki oszczdnemu noszeniu starczyy mi na
dugi czas. Szlimy wtedy z Isaakiem Smoothem na obchd okolicznych knajp, obserwujc
ludzi i miejc si z pijakw. Obsuga dawaa im spokj, jeli zasypiali pod cian, ale tych,
ktrzy si przewracali lub zaczynali rozrabia, szybko wyrzucano z lokalu. Lubilimy przyglda si nie tylko temu, ale take prostytutkom, ktre czsto kciy si i biy do upadego
o swoich alfonsw.
Isaac Smooth lub Ike, jak go nazywalimy, by razem ze mn w poprawczaku i gra
rwnie w tamtejszej orkiestrze. By bardzo przystojnym chopcem i wiele dziwek miao na
niego oko. Jednak i on, i ja balimy si tych kobiet. Matki ostrzegay nas przed nimi, a sprawy
seksu zbytnio nas nie pocigay. Bylimy ciekawi ycia, ale przede wszystkim interesowaa
nas muzyka. Zawsze wyszukiwalimy nowych pianistw, ktrzy w grze pokazywali co nowego, wasnego. Ci faceci, wrd ktrych trafiay si i prawdziwe talenty, byli to czsto robotnicy pracujcy przy regulacji Missisipi. Siada taki przy pianinie i sadzi takiego bluesa,
jakiego nigdy w yciu nie syszae. Kiedy udao si nam z Ikem znale takiego gocia, bylimy najszczliwszymi chopakami w Nowym Orleanie.
Najbardziej popularna bya knajpa na rogu Gravier i Branklin, i tam wanie widziaem bjk midzy dwiema prostytutkami, ktrej nigdy w yciu nie zapomn. Poszo o jednego
alfonsa, a pobiy si o niego Mary Jack the Bear i dziewczyna, ktr nazw Deborah. Mary
Jack znana bya we wszystkich spelunkach jako najwiksza awanturnica, a adniutka Deborah
bya zwyk sympatyczn dziewczyn wieo po maturze. Nie wiem, skd pochodzia, ale na
pewno bya atrakcyjna. Zakochaa si w alfonsie Mary Jack, a ten posa j na ulic.
Deborah zgodzia si na to, bo bya w nim tak samo zakochana jak Mary Jack. Deborah nigdy nie syszaa o swojej rywalce i nie wiedziaa, e miay wsplnego alfonsa. Mary

Jack te o niej nie wiedziaa a do tej ddystej nocy sylwestrowej, prawie pod sam koniec
zabawy.
Obie byy troch podpite, kiedy si spotkay w knajpie, gdzie ten typek pi z Deborah.
Mary Jack zacza od gonych zjadliwych uwag.
- Jedna suka, ktra tu siedzi w barze, chodzi z moim chopem. Oddaje mu wszystk
fors, ktr zarabia, a on przynosi j prosto do mnie.
Deborah nie zareagowaa na t zaczepk. Mary Jack rzucia mocniejsz wizank, ale
to rwnie nie dao rezultatu. Wtedy podesza do Deborah, obrcia j gwatownie twarz do
siebie, spojrzaa jej w oczy i rzucia:
- Syszysz, suko, do ciebie mwi!
Deborah bya zwyczajn mi i bardzo agodn dziewczyn.
- Przepraszam pani - powiedziaa. - Co pani mwia?
- Syszaa, co mwiam. Dobrze wiesz, o co chodzi. Jak nie zostawisz mojego chopa
w spokoju, to pokroj ci na kawaki. On ci potrzebuje tylko po to, eby mu dawaa fors.
Mylisz, idiotko, e to dlatego, e jeste taka adna, co?! Ju ja ci urzdz t pikn twarzyczk.
- On mi powiedzia, e zerwa z tob - powiedziaa spokojnie Deborah. - A pienidze,
ktre mi daje, pochodz chyba od twoich klientw.
Wszyscy obecni ucichli i znieruchomieli w oczekiwaniu. Mary Jack byskawicznie
chlusna swoim drinkiem prosto w twarz Deborah, a ta rwnie szybko odpowiedziaa jej tym
samym. Skoczyy do siebie i zaczy si szamota i tarza po pododze, dopki ich ludzie nie
rozdzielili. Mary Jack ogarna si i ruszya do wyjcia.
- Ty suko, zaczekam na ciebie na ulicy! - powiedziaa od drzwi.
- O. K., suko - odpowiedziaa maa, niemiaa Deborah.
Wok knajpy zebra si tum ludzi, ktrzy czekali, eby zobaczy, co si stanie. P
godziny pniej wysza Deborah. Kiedy tylko przekroczya prg knajpy, Mary Jack byskawicznie wycigna wielki n o dugim ostrzu. Skoczya na Deborah i zacza harata jej
twarz. Deborah wycigna taki sam n i ruszya na Mary Jack. Tum gapiw by tak przeraony, e nikt nie odway si podej do walczcych. Wszystkie ciosy mierzone byy w twarz,
a za kadym razem, gdy jedna z nich trafiaa drug, ludzie krzyczeli:
- O Jezu!
Po jakiej p godzinie obie pady na chodnik, cae zalane krwi. W kocu karetka zabraa je do Szpitala Miosierdzia. Mary Jack the Bear wkrtce umara, ale Deborah yje do

dzi. Jej twarz jest jednak poznaczona jak mapa. Mieszkacy tej okolicy na dugo zapamitali
t najkrwawsz z bjek.
Inna z dziwek, rwnie dobrze wtedy znana w okolicznych knajpach, nosia peruk,
pod ktr ukrywaa swoje krtsze jeszcze ni u mczyzny wosy.
Ta wanie peruka staa si przyczyn jej klski.
Awanturnica rzucia si kiedy na jedn z nowicjuszek w ich fachu i chciaa j pobi.
W trakcie bjki, gdy zaczy szarpa si za wosy, zaatakowana cigna jej z gowy peruk
i rzucia na podog.
Ryk miechu, jaki si wtedy rozleg, cakiem j wykoczy. Od tego czasu daa nowicjuszce spokj. Po latach dowiedziaem si, e staa si pobona i porzucia wystpne ycie.
Byo jeszcze wtedy w naszej dzielnicy wiele ciekawych postaci, takich jak Black Benny, Cocaine Buddy, Nicodemus, Slippers, Red Cornelius, Aaron Harris i George Bokog. Byy to prawdziwe typy spod ciemnej gwiazdy.
Nicodemus by wytrawnym hazardzist i jednym z najlepszych tancerzy, jakich kiedykolwiek widziaem. By to szpetny facet o monstrualnych wargach, ktry taczy jazz na
swj wasny dziwaczny sposb, robic przy tym tak komiczne miny, e wprawia w zachwyt
cae towarzystwo z knajpy na rogu Gravier i Franklina. Kiedy znudzia mu si gra w karty,
przychodzi na parkiet i kaza nam gra jaki szybki kawaek. apa wtedy najfajniejsz spord obecnych babek i puszcza si w rytm twostepa, swingujc po caym parkiecie. Naprzeciwko knajpy mieciy si sd, areszt, komisariat i kostnica. Po pnocy dyurni sdziowie,
urzdnicy i policjanci pieszyli wprost do knajpy popatrze na taniec Nicodemusa. Zawsze
dawali mu due napiwki.
Szed wtedy do tylnej sali i zaczyna hazardowa si na nowo.
Nicodemus mia awanturnicz natur i gotw by bi si o byle co. By czarny jak wgiel i nosi duy n, ktrym dobrze umia si posugiwa. Nie byo dla niego silnych, bali si
go wszyscy cwaniacy z wyjtkiem Black Bennyego.
Benny by cakiem inny od tych wszystkich ciemnych typw, ktrych znaem. Dobrze
gra na wielkim bbnie w orkiestrach marszowych, bardzo dobrze gra te na werblu. Nalea
do tych, ktrzy grywali wtedy rwnoczenie na werblu i wielkim bbnie w zespoach muzykujcych na platformach.
Benny by wietnym perkusist, jednym z najlepszych w Nowym Orleanie.
By take bardzo yczliwy dla muzykw. Kiedy ktry z nas wpad w tarapaty, Benny
zawsze pieszy mu z pomoc. W biedzie zawsze mona byo na niego liczy. Raz, kiedy
wiz wgiel swoim furgonem (pracowa u Andrewsa, tak jak i ja), zobaczy, e kilku wyrost-

kw bije jakie dzieci. Momentalnie zeskoczy z wozu i da tym drgalom niez nauczk.
Kiedy indziej Benny wda si w bjk ze straakami. Na pewno daby sobie z nimi rad, gdyby jeden z nich nie zaszed go niepostrzeenie od tyu i nie oguszy uderzeniem dyszla. To
by jedyny sposb, eby Bennyego pokona.
Kiedy miaem kilkanacie lat, Benny by dwudziestoszecioletnim przystojnym mczyzn o gadkiej ciemnej skrze, silnym ciele i gorcym sercu.
Nikomu nie wchodzi w drog, ale biedny by ten, kto sprbowa z nim zadrze. Pewnego wieczora, gdy gra w karty w tylnej sali knajpy, midzy nim a Nicodemusem wybuch
spr. Nicodemus nie mia przy sobie swojego wielkiego noa, a Benny te by bez broni.
Rozpalony ktni, Nicodemus wyskoczy zza stou i pobieg do domu po rewolwer. Wszyscy
zaczli namawia Bennyego, eby si ulotni, zanim Nicodemus wrci.

- Do diaba z nim - odpowiedzia Benny. Wcale si go nie boj.

I zamiast lecie do domu po rewolwer, jak to zrobi Nicodemus, Benny wyszed i w
maej alejce za lokalem czeka na swego uzbrojonego przeciwnika.
Idc alejk, potkn si o kawaek oowianej rurki dugoci okoo czterech stp
i gruboci dobrej kiebasy. Kiedy uj j w rk, poczu, e wanie co takiego byo mu potrzebne, aby sprawi Nicowi niespodziank. Kiedy Nico nadbieg ulic i ju mia wpa do
knajpy, Benny skoczy na niego i znokautowa go jednym uderzeniem rurki.
Jedno, co mona powiedzie o tych wszystkich wczesnych bjkach, to to, e byy
zawsze swojego rodzaju fair playem, bez podych podstpw. Zwycia, kto by mocniejszy
czy odwaniejszy.
Bywalcy knajpy lubili i Bennyego, i Nica. Kiedy Benny powali Nica, chopcy
w tylnej sali wycignli z kieszeni Nica rewolwer i schowali, by policja nie dowiedziaa si,
e mia go przy sobie, gdy zosta zaatakowany. Policjanci, oczywicie, szukali tej broni, ale
jej nie znaleli. Taka bya solidarno Nie chcielimy, eby gliny mieszay si w nasze spory,
potrafilimy rozstrzyga je sami.
Nicodemusowi zostaa na pamitk paskudna szrama na szczce od silnego uderzenia
Black Bennyego. Mia j jeszcze, gdy zobaczyem go wiele lat pniej, grajc w znanej tawernie w Calumot City w pobliu Chicago.
Ju jako mody chopak uwaaem, e Black Benny jest najlepszy ze wszystkich grajcych na wielkim bbnie w marszowych orkiestrach Nowego Orleanu. I do dzisiaj uwaam,
e by jednym z najlepszych perkusistw, jacy kiedykolwiek grywali na ulicach tego miasta.

Gliny dobrze znay i lubiy Bennyego: nigdy nie by bity, tak jak inni aresztowani.
Kiedy odsiadywa wyrok w Parish Prison, komendant wizienia zwalnia go do grania na pogrzebach z nasz orkiestr marszow. Gdy pogrzeb si koczy, Benny wraca do ciupy jak
gdyby nigdy nic. Cigno si to latami, cho Benny nigdy nie siedzia duej ni trzydzieci
dni z rzdu. Nigdy te nie trafia do wizienia za kradzie, przyczyn zawsze byy jakie
drobne wykroczenia - zakcenie porzdku, bjki czy pobicie swojej ony Nelly. Kiedy nie
siedzia w wizieniu, to przebywa przewanie w szpitalu, gdzie liza si z obrae, zadanych
mu przez maonk.
Z Nelly bya twarda sztuka. Ta maa, przystojna kobietka o czekoladowej skrze nie
baa si nikogo, a gdy ona i Benny zaczynali si bi, przypominali dwie piy mechaniczne
w akcji. Pewnego dnia Benny gra w orkiestrze marszowej na defiladzie. Musia pokci si
z Nelly rano przed wyjciem z domu.
Kiedy pochd przechodzi przez nasz ulic, tych dwoje zauwayo si i zaczo wyzywa. Ale jakimi wyrazami! Pewnie nawet nie potrafiliby ich napisa.
Wreszcie Black Benny zatrzyma si i odczepi bben od paska wok szyi. Nelly ruszya ku niemu po kamiennym supku uoonym w poprzek rynsztoka, penego brudnej deszczowej wody. Benny, biegnc do niej, zapa za koniec supka i unis go, tak, e Nelly
chlupna w boto, a nastpnie spuci go jej na plecy.
Nikt nie przypuszcza, e Nelly jeszcze si podniesie. Ale nie znali Nelly. Poderwaa
si natychmiast, wycigna n zza poczochy i ruszya na Bennyego, obrzucajc go najgorszymi przeklestwami. Benny zacz ucieka, ale ona, biegnc tu za nim, pokrajaa mu
poladki dosownie w plasterki. Oboje wyldowali w szpitalu. Kiedy stamtd wyszli, poszli
razem do domu, umiechajc si do siebie, jak gdyby nic si nie stao.
Mniej wicej w tym samym czasie Mama Lucy wyjechaa do jakiego miasta na Florydzie, gdzie duy tartak potrzebowa wielu rk do pracy, aby sprosta licznym zamwieniom. Firma zamiecia ogoszenie w nowoorleaskiej gazecie Item, ktr sprzedawaem.
Niewykwalifikowani robotnicy mogli zarobi o wiele wicej w tamtych okolicach ni
w Nowym Orleanie. Mama Lucy bya wrd tych setek ludzi, ktrzy tam pojechali. Przebywaa na Florydzie tak dugo, e w kocu zaczem myle, e ju nigdy nie zobacz swojej
kochanej siostry.
Gdy Mama Lucy wyjedaa, obie z kuzynk Flor miay po kilkanacie lat. Przyjaniy si ze sob i wszdzie chodziy razem, wic Flora po jej wyjedzie czua si osamotniona. Potem przyczya si do innej paczki swoich rwieniczek, ktre nie miay tego dowiadczenia co Flora i Mama Lucy. Obie przecie wychoway si w samym sercu dzielnicy knajp

i spelunek, znay dobrze ich bywalcw i wiedziay, jakie prowadzili ycie, nieatwo wic byo
je oszuka. Byy troch mniej atwowierne ni przecitne nastolatki i bez wiedzy rodzicw
robiy to wszystko, na co miay ochot.
Odkd zacza si wczy z nowymi koleankami, Flora wpada w tarapaty. Przyczyn by pewien starszy biay facet, ktry lubi sprowadza sobie kolorowe dziewczyny do swojej rudery. Nie musz wam chyba tego szczegowo tumaczy.
Tak wic moja kuzynka Flora Miles zasza w ci. Byem jeszcze szczeniakiem i ani
ja, ani reszta z nas nie wiedziaa, co z tym pocz. Flora robia si coraz grubsza, a wreszcie
pojawi si adny, may i tusty chopczyk. Flora nazwaa go Clarence. Kiedy koleanki Flory
zobaczyy, co przytrafio si jej, a take paru innym modym dziewczynom, pad na nie blady
strach i zaczy przesiadywa w domu przy rodzicach.
Wszyscy namawiali ojca Flory, Ikea Milesa, eby wystpi o aresztowanie ojca Clarencea. Nie miao to jednak sensu. On by biay. Gdybymy sprbowali to zrobi, sdzia wyrzuciby nas wszystkich wraz z dzieckiem na ulic. Postanowilimy wic co innego. Jedynym
rozsdnym wyjciem byo, ebym ja podj si opieki nad Clarencem. Zrobiem to, ale wierzcie mi - nie byo to dla mnie atwe.
Caa moja rodzina ya zawsze w biedzie, a gdy urodzi si Clarence, ja byem jedynym, ktry moliwie zarabia. Nie byy to kokosy, ale moja sytuacja bya o wiele lepsza ni
reszty rodziny. Sprzedawaem gazety, a prcz tego grywaem dorywczo na kornecie. Kiedy to
nie wystarczao, chodziem do dzielnicy Front oTown, gdzie znajdowao si wiele hurtowni.
Sortowano tam ziemniaki, cebul, kapust, kurczaki, indyki i wszelkiego rodzaju produkty
sprzedawane pniej hotelom i restauracjom.
Zepsute produkty wyrzucano do wielkich beczek, ktre wystawione na chodnik, wywoone byy nastpnie przez mieciarki. Przed ich przyjazdem grzebaem w beczkach, wycigajc z nich najlepsze kski, jak nadpsute kurczaki, indyki, kaczki, gsi itp. W domu wycinalimy zepsute kawaki, gotowalimy dokadnie pozostae, dobre czci, a potem przybieralimy je adnie i ukadalimy w koszyku.
Wyglday bardzo apetycznie; sprzedawalimy je rnym restauracjom za tyle, ile
waciciel nam dawa. Na og pacono nam niele, a cz zapaty stanowio kilka sandwiczw i jaki dobry posiek.
Podobnie robilimy z ziemniakami - wycinalimy zepsute czci, sprzedajc reszt po
sze centw za worek. Oczywicie, za drb pacili lepiej.
Wydawao nam si, e wybieramy z tych beczek z odpadkami wszystko, co tylko nadawao si do uytku, ale kiedy mieciarki przyjeday na wysypisko w Silver City, czeka

tam ju tum kolorowych biedakw z pogrzebaczami. Grzebic w mieciach, znajdowali czasem cae kotlety wieprzowe, nie spleniae bochenki chleba, star odzie i inne rzeczy, ktre
im si przydaway. Nieraz sam szedem za tymi wozami na wysypisko w nadziei, e znajd
co przydatnego dla nas do domu lub na sprzeda. To by jeden ze sposobw, w jaki pomagaem rodzinie utrzymywa maego Clarencea.
Z biegiem lat coraz bardziej si do niego przywizywaem. Flora przeczuwaa chyba,
e niedugo umrze, bo na krtko przed swoj mierci nadaa mu nazwisko Clarence Armstrong i powierzya go mojej opiece. May te bardzo si do mnie przywiza. Umiecha si
tak rozkosznie, e mogem bawi si z nim caymi godzinami.
Przed mierci Flora mieszkaa ze swoj siostr, a moj kuzynk, Sar Ann, bardzo
weso mod kobiet o wielkim sercu, ktra zrobiaby wszystko, co w jej mocy, aby czowieka uszczliwi. Przyjania si z moj matk i obie chodziy po rnych takich miejscach,
gdzie my, dzieci, baybymy si nawet wcibi nosa.
Od dnia urodzin Clarencea Flora czua si bardzo le. Tego dnia przeylimy straszliwy huragan, jeden z najpotniejszych w historii Nowego Orleanu. Ofiar pado wiele domw, ludzi i zwierzt. Tysice ludzi znalazo si bez dachu nad gow.
Wracaem wanie do domu, gdy nagle zerwaa si wcieka wichura z deszczem.
Gwatowne podmuchy wiatru zryway z domw dachwki i rzucay je na ulic. Miaem
szczcie, e wyszedem z tego cao, bo dachwki paday gsto i zabiy wielu ludzi.
Kiedy w kocu dotarem do domu, byem przemoczony do suchej nitki i strasznie wyczerpany. Mayann i Sarah Ann byy miertelnie przeraone, e huragan mg mnie zabi. A ja
pdziem jak szalony w obawie, czy wichura nie zdmuchna mojego domu wraz z rodzin.
Kiedy wbiegem do mieszkania, przypadem do matki i Sarah Ann i objem je ramionami.
Gdy si tak do nich tuliem, mj wzrok pad na nasze jedyne ko, na ktrym sypiaem wraz
z matk i siostr. Teraz lea na nim may Clarence i na ten widok opuciy mnie wszystkie
ponure myli.
Nastpny dzie by pikny i soneczny; a ludzie znw zaczli si umiecha. W caym
miecie byo jednak wiele ofiar; ten tydzie mia rekordow ilo pogrzebw. Joe Oliver,
Bunk Johnson, Freddie Keppard i Henry Allen, ktrzy grali na trbkach w orkiestrach marszowych, zarobili kup forsy grajc na pogrzebach czonkw l masoskich, ktrzy zginli
w czasie huraganu.
Jestem pewien, e urodzenie Clarencea i szok spowodowany huraganem przyczyniy
si do mierci Flory. Na Poudniu, zwaszcza w tamtych czasach, nieatwo byo o doktora,
a ju diabelnie trudno byo o pienidze na jego opacenie. Nie moglimy sobie pozwoli na

doktora, bo wizyta kosztowaa dwa dolary, a my potrzebowalimy tych pienidzy na jedzenie.

Oczywicie, zrobilimy wszystko, co byo w naszej mocy, aby pomc Florze, ale te moliwoci byy za mae. Szpital Miosierdzia by tak przeadowany, e cz pacjentw leaa na
podwrzu.
Mama Lucy, bardzo jeszcze wtedy modziutka, przyjechaa z Florydy pomc nam
przy pogrzebie Flory. Pomagaa, jak moga, w przygotowaniu jedzenia i w innych sprawach,
ale pienidzy przywioza niewiele. Bya tam zwyk robotnic, a takim niewiele pacili. Nikt
z caej naszej rodziny nie mia adnego zawodu, wszyscy pracowalimy na dniwk. Jak gboko sign w histori naszej rodziny, nie wiadomo mi, aeby ktokolwiek mia chocia
odrobin szkolnej wiedzy.
Mama Lucy i Sarah Ann miay due poczucie humoru. Kochaem je obie. Wszyscy
troje ciko borykalimy si z losem niemal przez cae nasze ycie, mimo to chtnie przeybym to wszystko jeszcze raz od nowa. Mayann za pitnacie centw potrafia przyrzdza tak
smakowite potrawy, e na samo ich wspomnienie cieknie mi linka. Nieraz posyaa mnie na
plac Poydras po rybie gowy za pitnacie centw i robia wielki garnek cubie yon, ktre podawaa z sosem pomidorowym i ugotowanym na sypko ryem. Oberalimy si tym do granic
moliwoci. Jej kreolska gsta zupa gumbo bya najlepsza na wiecie. A jak gotowaa kapust z ryem! O czerwonej fasoli z ryem mog powiedzie jedynie tylko tyle, e jest to potrawa mojego ycia.
Mayann nauczya nas oboje przyrzdza swoje najlepsze potrawy. Jej jumbalaya bya
wprost cudowna. Jest to mieszanina kiebasy, krewetek, ostryg i krabw z ryem, przyprawiona sosem pomidorowym. Palce liza! I jeli ktokolwiek, prbujc jumbalayi ugotowanej
przez Mayann, nie potwierdziby tego, to nie nazywam si Louis Satchmo Daniel Armstrong.
Skoro ju mowa o jedzeniu, to przypominaj mi si czasy, kiedy zmywaem naczynia
w restauracji Thompsona na rogu Canal Street i Rampart Street.
Mogem wtedy je tyle ciastek, pczkw i lodw, ile tylko chciaem. To byo dobre
przez dwa tygodnie, a potem tak mi si te sodkoci znudziy, e sam ich widok przyprawia
mnie o mdoci. Odszedem wic stamtd i wrciem do mojej starej pracy w skadzie wglowym Andrewsa. Wtedy wanie napisaem bluesa o wglowym wozie, Coal Cart Blues, ktry
nagraem szereg lat pniej.
Byem bardzo zadowolony, e znw wrciem do tej roboty, grywajc prcz tego od
czasu do czasu na potacwkach, piknikach, pogrzebach i witecznych pochodach. Zarabiaem cakiem niele. Waciwie, jak na swj wiek, to naprawd dobrze. Cigle jeszcze sprawiao mi satysfakcj, e pracowaem w skadzie wgla razem ze starymi wyjadaczami.

W czasie lunchu przysiadaem si do nich z kuflem piwa za dziesi centw

i skromnym sandwiczem.
Przewanie po prostu przysuchiwaem si temu, co mwili, a gdy czasem wtrciem
swoje trzy grosze, to ju sam fakt, e mnie suchali, sprawia mi wielkie zadowolenie.
Od najmodszych lat zawsze byem bystrym obserwatorem ycia. Zauwayem wic,
e moi koledzy mieli swoje prostytutki, ktre na nich pracoway. Nie przynosio im to wielkich pienidzy, ale dawao pewien presti. Nie chciaem by gorszy, wic przygadaem sobie
jedn tak cizi. Nie bya to adna pikno, ale robia due pienidze, a przynajmniej mnie
si tak wtedy wydawao. Byem jeszcze wtedy kompletnym todziobem, jeli chodzi
o kobiety, zwaszcza gdy w gr wchodzia taka, co zarabiaa dla mnie na ulicy. Bya niska,
kudata i miaa wystajce zby. Nie chc jej tu wcale, omiesza; najwaniejsze przecie, to
jaka jest sama kobieta, a nie jej wygld. Nie traktowaem jej serio, jak zreszt adnej innej
kobiety. Zawsze byem po uszy zatopiony w mojej muzyce i adna kobieta na wiecie nie
byaby w stanie tego zmieni. Do dzisiaj trbka wci pozostaje u mnie na pierwszym miejscu.
Moja cizia bya zazdrosna, ale ja nie zwracaem na to uwagi. Pewnego dnia zadaa,
abym poszed do jej domu i spdzi z ni noc.
- Ani myl zostawia Mayann i Mam Lucy, choby nawet przez jedn noc. Nigdy
dotd tego nie robiem i nie zamierzam zrobi teraz. Mayann i Mama Lucy nie przywyky do
tego.
- Do cholery! - powiedziaa. - Jeste ju dorosy chopak. Chod i zosta u mnie.
- Nie!
Nim zorientowaem si, co zamierza zrobi, wycigna n i skoczya na mnie. Nie
by to taki wielki n, jaki nosia Mary Jack the Bear czy Deborah, ale zwyky scyzoryk. Wbia mi go w lewe rami, a krew pocieka po koszuli.
Baem si powiedzie o tym Mayann, ale sama od razu zauwaya krew na koszuli
i wpada we wcieko.
- Kto ci to zrobi? Kto ci to zrobi? - krzyczaa, potrzsajc mn:
- No... Moja cizia...
- Ach, tak! To ona!
- Tak.
- Jakim prawem ci zrania?

Przestraszony, opowiedziaem jej wszystko. Z Mayann nie byo artw w takich sprawach. Gdy tylko usyszaa, jak to byo, odepchna mnie i jak strzaa pobiega do domu
dziewczyny.
Tamta miaa wanie ka si spa, kiedy Mayann zacza wali w jej drzwi. Skoro
tylko otworzya, Mayann zapaa j za gardo.
- Za co uderzya noem mojego syna? - krzykna.
I zanim tamta zdya cokolwiek odpowiedzie, Mayann przewrcia j na podog
i zacza dusi.
Matka bya du, siln kobiet i byaby j zadusia na mier, gdyby nie Black Benny
i kilku jeszcze innych facetw, ktrzy pocigajc piwo, grali w karty w pobliskiej knajpie.
Benny bardzo dobrze zna Mayann, bo gra ze mn na wielu pogrzebach.
- Nie du jej, Mayann! - krzykn Benny, wpadajc do mieszkania. - Ona ju nigdy
wicej tego nie zrobi.
Mayann zwolnia ucisk.
- eby mi si wicej nie czepiaa mojego chopaka! - powiedziaa. - Jeste dla niego
za stara.
On nie chcia ci urazi, ale nie ma chci ci wicej oglda.
Miaa racj. Kiedy si przekonaem, e moja cizia jest tak sam awanturnic jak Mary Jack the Bear, przestraszyem si jej.

Rozdzia VI
Arthur Brown by jednym z moich szkolnych towarzyszy zabaw. By to przystojny,
spokojny chopak.
Mia dobre maniery, a dziewczyny traktowa w taki sposb, e wprost za nim szalay.
Podziwiaem go za jego chodny stosunek do nich. Chodzi z dziewczyn, ktra miaa bardzo
sprytnego braciszka. Powiedziabym nawet, e zbyt sprytnego - zawsze bawi si rewolwerem
albo noem. Nie zwracalimy na niego wikszej uwagi, a tu pewnego dnia, gdy czyci pistolet, wycelowa w Arthura Browna i powiedzia:
- Strzelam!
I rzeczywicie pocign za cyngiel; bro bya niestety naadowana i Arthur pad na
ziemi z kul w gowie.
To byo straszne. Wszyscy bylimy tak wstrznici, e nawet chopcy pakali.
Kiedy chowano Arthura, zorganizowalimy skadk i wynajlimy orkiestr dt, eby
graa na jego pogrzebie. liczne dziewczyny z caego miasta:
Uptown, Downtown, Front o Town i Back o Town, z ktrymi Arthur kiedy chodzi,
przyszy na pogrzeb i kada z nich pakaa. My, chopcy, same nastolatki, nielimy trumn
kolegi. Wynajta przez nas orkiestra bya najlepsza z tych, jakie kiedykolwiek syszaem. Bya to Onward Brass Band z Joe Kingiem Oliverem i Emmanuelem Perezem na kornetach.
Wysoki szczupy Eddy Jackson d w tub. Kiepski tubista w dtej orkiestrze moe utrudni
gr wszystkim pozostaym muzykom, ale Eddy Jackson naprawd potrafi gra na tym instrumencie i idealnie nadawa si do Onward Brass Band. Najlepszy ze wszystkich by Black
Benny grajcy na wielkim bbnie. To naprawd dua strata, e nie usyszao go wicej ludzi;
zanim zgin z rki prostytutki.
To byy naprawd smutne chwile, kiedy ciao Arthura Browna nielimy z kocioa na
pobliski cmentarz, a Onward Brass Band graa marsza aobnego. Wszyscy pakali, ja te.
Black Benny uderza mikko w duy bben, a Babe Mathews podoy pod spryny werbla
chusteczk, aby stumi jego brzmienie. Kiedy trumn spuszczano do grobu, orkiestra zagraa
Nearer My God to Thee.
Wszyscy chopcy nioscy trumn: Cocaine Buddy, Little Head Lucas, Egg Head Papa,
Harry Tennisen i ja, mielimy na sobie swoje najciemniejsze ubrania - przewanie niebieskie
garnitury. Troch pniej w tym samym roku Harryego Tennisena zabia dziwka wczca
si po knajpach, powszechnie nazywana Sister Pop. Jej alfons, Pop, by znanym specem od

hazardowej gry cotch. Pop nie wiedzia nic o ich romansie a do chwili, gdy Sister Pop zabia Harryego strzaem w gow z wielkiego rewolweru. Lucas i Cocaine Buddy umarli pniej mierci naturaln - na grulic.
Na pogrzebach w Nowym Orleanie atmosfera smutku trwa dopty, dopki trumna nie
zostanie spuszczona do grobu, a pastor nie wypowie sakramentalnego: Z prochu powsta
i w proch si obrcisz. Kiedy zmary znajdzie si ju sze stp pod ziemi, orkiestra rozpoczyna jedn z tych starych skocznych melodii w rodzaju Didnt He RambZe i wszystkich
uczestnikw pogrzebu opuszcza przygnbienie. Zwaszcza jeli ostatni chorus gra w wysokim
rejestrze King Oliver - jak to miao miejsce wtedy.
W miar rozgrzewania si orkiestry wszyscy obecni zaczynaj si koysa,
a zwaszcza ci, ktrzy przyczaj si do orszaku pogrzebowego po drodze.
Tworz oni tak zwan second line (drug lini); moe nalee do niej kady przechodzie majcy ochot posucha muzyki. Przyciga ich specyficzna atmosfera, jaka towarzyszy tym pogrzebom, a prcz tego maj ochot zobaczy, co si bdzie dziao.
Niektrzy id tylko przez par ulic, inni nie odstpuj orkiestry a do zakoczenia caej ceremonii.
Czasem zwoki bywaj wystawione na widok publiczny i wtedy czuwaj przy nich zazwyczaj bliscy zmarego. Rodzina zmarego przez ca noc podaje kaw, ser i kruche ciasteczka, aby ci, ktrzy przychodz piewa hymny przy zwokach, mogli posila si do woli.
Chodziem czsto na takie czuwania i nieraz rozpoczynaem piewa jaki hymn. Kiedy ju
wszyscy przyczyli si do piewu, wykradaem si po cichu do kuchni i opychaem si serem
i ciastkami, zapijajc to kaw. Bardzo mi to zawsze smakowao. Moe dlatego, e wszystko
byo za darmo; kosztowao mnie to tylko jedn pie, a raczej hymn.
Znaem pewnego faceta, ktry chodzi na kade czuwanie w miecie, niezalenie od
tego, kim by zmary. W jaki dziwny sposb zawsze potrafi on znale dom aobny, szed
tam bez wzgldu na pogod i rozpoczyna hymn. Kiedy podrosem ju na tyle, by gra
w orkiestrze dtej z takimi wytrawnymi muzykami, jak: Joe Oliver, Roy Palmer, Sam Dutrey
i jego brat Honore, Oscar Celestin, Oak Gasper, Buddy Petit, Kid Ory, Mutt Carey i jego brat
Jack, zaczem czciej dostrzega tego osobnika. Raz zobaczyem go w kociele. Mia tak
smutny wyraz twarzy, jakby za chwil mia si rozpaka.
Ubranie mia na sobie nie najlepsze, a spodnie cakiem nie pasoway do marynarki.
Imponowa mi jednak tym, e mimo wszystko prezentowa si bardzo dobrze. Ubranie byo
starannie wyprasowane, a buty wyczyszczone do poysku. W kocu dowiedziaem si, co to
za jeden - nazywano go Sweet Child.

Przez pewien czas pogrzeby byy dla mnie jedyn okazj grania na kornecie. Wybucha wojna i wszystkie sale taneczne i teatry w Nowym Orleanie byy zamknite. Zgodnie
z obowizujcym zarzdzeniem mobilizacyjnym kady musia pracowa lub walczy. Miaem wielk ochot zacign si do wojska, ale brano tam tylko mczyzn w wieku od dwudziestu jeden do dwudziestu piciu lat, a ja miaem dopiero siedemnacie. Prbowaem si
dosta do marynarki, ale sprawdzili moj metryk urodzenia i odesali mnie z kwitkiem. Nie
traciem jednak nadziei i wreszcie w jednym urzdzie poborowym jaki onierz kaza mi si
zgosi za rok. Powiedzia, e jeli wojna potrwa jeszcze do tego czasu, to bd mia okazj
wzi do niewoli niemieckiego kajzera i zdoby olbrzymi nagrod. To by dopiero byo fajnie! - mylaem sobie. Wzi do niewoli kajzera i wygra wojn!. Wierzcie mi, nie mogem si doczeka tego dnia.
Poniewa nie miaem okazji gra na kornecie, chwytaem si rnych prac dorywczych. Przez jaki czas pracowaem w porcie przy rozadunku bananw, a tu raz z wizki,
ktr niosem do punktu kontroli, wyskoczy wielki szczur. Rzuciem wizk i zaczem
ucieka. Kontroler woa za mn, ebym wrci i odebra zapat, ale ja zatrzymaem si nie
wczeniej a w domu. Od tego czasu obchodziem te owoce z daleka. Nie ruszybym banana,
nawet gdybym mia umrze z godu. A pamitam, jak bardzo je przedtem lubiem. Gdy kontroler na mnie nie patrzy, potrafiem sam zaatwi mniejsz dojrza wizk.
Zawsze, gdy moja sytuacja si pogarszaa, pozostawao mi jeszcze - dziki dobremu
Gabeowi rozwoenie wgla. Naprawd lubiem Gabea i nieraz dokuczaem Mayann.
- Mamo, wiesz co? - zaczynaem. - Tata Gabe to najlepszy ojczym, jakiego miaem.
Najlepszy z caej tej armii.
Mayann chichotaa i mwia:
- Nie gadaj gupot, ty Fatty OButler.
Byy to czasy, kiedy aktor filmowy Fatty Arbuckle by u szczytu sawy i cieszy si
wielk popularnoci w Nowym Orleanie. Mayann nigdy nie nauczya si poprawnie wymawia jego nazwiska. Mnie jednak brzmienie tej przekrconej wersji tak si podobao, e nigdy
jej nie poprawiaem, gdy nazywaa mnie Fatty OButler.
Postanowiem, e pozostan w skadzie wgla z ojczymem Gabem tak dugo, jak dugo nie uda mi si znale jakiego lepszego, a przede wszystkim lejszego zajcia. Przerzucanie wgla opat i rozwoenie go przez cay boy dzie byo cik prac i czsto strasznie
bolay mnie krzye. Tak wic, kiedy tylko dowiedziaem si o czym mniej mczcym, pdziem tam co si w nogach.

Praca, ktrej podjem si wraz z Morrisem Karnoffskym, bya lejsza, wic trzymaem si jej przez duszy czas. Morris jedzi swoim furgonem przez dzielnic czerwonych
wiate - Storyville, sprzedajc wgiel, tak zwany twardy, po pi centw za wiadro. Jednym z powodw, dla ktrych jedziem z Karnoffskym, byo to, e dziki temu mogem
przebywa w Storyville, chocia nosiem jeszcze krtkie portki. Poniewa pracowaem razem
z dorosym mczyzn, gliny daway mi wity spokj.
W przeciwnym wypadku niele wygarbowaliby mi skr, widzc, e si tam ptam.
Byli pod tym wzgldem bardzo surowi w stosunku do modych i Fatty - ang. grubas. Bya
to zapewne aluzja do tuszy Louisa (przyp. tum.). chopakw i nie mam im tego za ze. Pokus
tam byo wiele i mniej rozsdni chopcy na pewno popadliby w tarapaty.
Dla mnie nie byy to rzeczy cakiem nowe. Dziecistwo upyno mi w ssiedztwie
honky-tonkw na Liberty i Perdido, gdzie dziao si prawie to samo, co w Storyville, z tym
tylko, e dziewczyny byy tasze. W mojej dzielnicy nie stay one w drzwiach swoich klitek
ubrane w eleganck jedwabn bielizn, jak te ze Storyville. Bielizn miay podobn, ale bya
ona schowana pod normalnym ubiorem. Nasze dziwki przesiadyway na schodach
i pokrzykiway na przechodzcych kochasiw.
Przez cay czas musiay jednak uwaa na gliny, bo tutaj nie wolno im byo robi takich sztuczek jak tamtym ze Storyville. Tam byo centrum biznesu.
Mona byo dobrze zje, posucha dobrej muzyki i zabawi si.
Wszystkie te klitki w Storyville miay mae kominki. Kiedy przejeda nasz furgon,
dziewczyny woay na Morrisa, eby jego chopak przynis im wgla. Zanosiem im, ile
chciay, a one przewanie prosiy mnie jeszcze o rozpalenie ognia lub podoenie wgla. Kiedy to robiem, nie mogem si powstrzyma, by nie spoglda na nie ukradkiem, i zawsze
oblewaem si wtedy zimnym potem. Nigdy nie odwayem si nic powiedzie, ale miaem
dobre oczy i wykorzystywaem to. Mylaem sobie te, e niektre z tych piknych modych
kobiet stojcych w drzwiach swoich klitek powinny by w domu z rodzicami.
Najwiksz atrakcj podczas tych bezkarnych wypraw do Storyville by dla mnie kabaret Pete Lali, gdzie gra zesp Joe Olivera i gdzie sam Oliwer grzmia na swym kornecie.
Nie byo takiego; co mgby si z nim mierzy. Gra z nim wtedy Harry Zeno, najsynniejszy
w tym czasie perkusista Nowego Orleanu. Najbardziej imponowao mi u Zena to, e bez
wzgldu na to, w jakim stopniu oddawa si uciechom ycia, nigdy nie pozwala, aby przeszkadzay mu one w pracy zawodowej. Tego wanie powinni nauczy si rwnie dzisiejsi
muzycy. Nie byo rzeczy, ktra mogaby stan midzy Harrym Zeno i jego bbnami.

W zespole Joe Olivera byli jeszcze inni muzycy, ktrych nazwiska stay si legend.
Nigdy nie bdzie na wiecie godnych ich nastpcw, mwi to z rk na sercu. A byli to: gitarzysta Buddy Christian, ktry grywa rwnie na pianinie, puzonista Zue Robertson, klarnecista Jimmy Noone, basista Bob Lyons i oczywicie grajcy na kornecie Joe Oliver. To by najlepszy ze wszystkich zespow jazzowych, ktre gray w Nowym Orleanie w latach 1910-17.
Harry Zeno umar na pocztku 1917 roku i mia najwikszy pogrzeb ze wszystkich
zmarych muzykw. Oczywicie by tam te Sweet Child, ktry piewa hymny, tak jakby
i on by czonkiem loy masoskiej Zena. Onward Brass Band egna zmarego najpikniejszymi marszami aobnymi.
Wkrtce po mierci Zena zaczto mwi o zamkniciu Storyville. Grupa marynarzy
na przepustce wmieszaa si w bjk, w czasie ktrej dwaj z nich zostali zabici. Wtedy marynarka wydaa wojn Storyville i chocia byem jeszcze mody, poczuem, e koniec jest bliski. Policja rozpocza obawy we wszystkich domach schadzek i kabaretach. Zamknito
wszystkich alfonsw i szulerw, ktrzy przesiadywali w knajpie Twenty-Five, podczas gdy
ich cizie uprawiay swoje rzemioso.
aosny to by widok, kiedy wadze usuway ze Storyville tych wszystkich ludzi.
Przypominali tum uchodcw. Niektrzy z nich spdzili w tej dzielnicy swoje najlepsze lata,
a inni dopiero teraz po raz pierwszy zetknli si z normalnym yciem. Nigdy nie widziaem
tyle paczu i rwetesu co wtedy. Wszyscy alfonsi - oprcz kilku uprzywilejowanych musieli i
do pracy albo szli pod klucz.
W Storyville powoli dochodzio do gosu nowe pokolenie. Ja i moi koledzy zaczlimy si rozglda za nowymi atrakcjami, takimi jak wasny zesp jazzowy, kwartet wokalny
czy inne formy dziaalnoci muzycznej.
Razem z Joe Lindseyem stworzylimy ma orkiestr. Joe by bardzo dobrym perkusist, a Morris French dobrze gra na puzonie. Z pocztku by troch niemiay, ale szybko pomoglimy mu to przezwyciy. Drugim - niemiaym czonkiem zespou by klarnecista
Louis Prevost, ale kiedy ju zaczyna gra, c to bya za gra! Nie mielimy w zespole pianina. Byo nas szeciu: kornet, klarnet, puzon, perkusja, bas i gitara, a kiedy nasza szstka zaczynaa swingowa, to mona byoby przysic, e sycha zesp Kida Ory czy Olivera.
Ory i Oliver wsplnymi siami utworzyli jeden z najlepszych zespow jazzowych, jakie kiedykolwiek gray w Nowym Orleanie. Czsto grywali jedc na platformie
i reklamujc jaki bal czy inne imprezy rozrywkowe. Czasem zdarzao si, e spotykali na
jakim rogu ulicy platform z konkurencyjnym zespoem, wtedy Joe i Kid Ory stawiali
wszystko na jedn kart. Wydmuchiwali z siebie ca t wspania, wciek muzyk, ktra

w nich siedziaa, a towarzyszcy im tum wpada w sza. Kiedy drugi zesp poczu ju, e
lepiej dla niego bdzie przerwa ten muzyczny pojedynek i rusza do nastpnego skrzyowania, Kid Ory gra na puzonie krtk melodyjk, ktra sprawiaa, e otaczajcy ich tum wybucha gonym miechem. Jelibycie kiedy spotkali Kida, to moecie go spyta o tytu tej
melodii, bo ja nie omiel si go tu przytoczy. By to triumfalny sygna oznaczajcy klsk
przeciwnika.
Zawsze wydawaa mi si bardzo mieszna i was pewnie te by rozmieszya.
Kid wiedzia, jak bardzo Joe Oliver mnie ceni.
Wiedzia te, e Oliver pomimo swej sawy nigdy nie zrobiby nic, aby mnie publicznie poniy. Czsto, gdy nasz zesp jedzi na platformie po miecie, reklamujc jak imprez, niespodziewanie natykalimy si na zesp Oryego i Olivera. W takich wypadkach Joe
kaza mi wstawa, eby si upewni, e tam jestem, i mc zrezygnowa z ataku. Widzc
mnie, wstawa z miejsca, gra kilka krtkich utworw i rusza w innym kierunku.
Pewnego dnia, gdy reklamowalimy jaki bal, nadzialimy si na zesp Olivera. Czuem si tego dnia do kiepsko i zapomniaem podnie si z siedzenia. Ale dostalimy wtedy cigi! Nie obyo si te bez tej poegnalnej melodyjki zagranej przez Kida Ory, kiedy
opuszczalimy plac boju. Tum szala z radoci. Czulimy si okropnie, ale przyjlimy klsk
z umiechem, bo nie byo innego zespou, ktry mgby nas pokona. My, modzi, bylimy
najpowaniejszymi rywalami orkiestry Olivera.
Spotkaem si z Joe Oliverem tego samego dnia wieczorem.
- Czemu, do diaba, nie wstae? - zapyta, zanim zdyem otworzy usta.
- Papo Joe, trudno, sam sobie jestem winien.
Obiecuj, ju nigdy wicej tego nie zrobi.
Skoczyo si na miechu, a potem Joe postawi mi butelk piwa. By to dla mnie zaszczyt, bo Papa Joe by czowiekiem oszczdnym i nieczsto fundowa komu drinka. Dla
mnie jednak gotw by zrobi wszystko, eby mi sprawi przyjemno.
W tym czasie nie znaem jeszcze innych wietnych muzykw, takich jak: Jelly Roll
Morton, Freddie Keppard, Jimmy Powlow, Bab Frank, Bill Johnson, Sugar Johnny, Tony
Jackson, George Fields i Eddy Atkins. Wszyscy oni opucili Nowy Orlean na dugo przed
zamkniciem dzielnicy czerwonych wiate przez dowdztwo marynarki i wadze. Oczywicie, wikszo z nich poznaem pniej, ale wtedy moim wzorem by Papa Joe Oliver, wie,
Panie, nad jego dusz. Czsto wyrczaem w rnych czynnociach jego on, Stell Oliver,
a Joe odpaca mi si, uczc mnie gry na kornecie. Niczego bardziej nie pragnem. Moj am-

bicj byo gra tak jak on. Do dzi uwaam, e gdyby nie Joe Oliver, jazz nie staby si tym,
czym jest obecnie. To by wielki twrca.
Mrs. Oliver rwnie przywizaa si do mnie i traktowaa mnie jak wasnego syna.
Miaa dziecko z pierwszego maestwa, crk Ruby, ktr pamitam jeszcze jako ma
dziewczynk. Teraz Ruby jest matk i sama ma crk, ktra niedugo wyjdzie za m.
Jedn z najwspanialszych rzeczy, jak zrobi dla mnie Joe Oliver w moich modych latach, byo to, e podarowa mi swj stary sfatygowany kornet, na ktrym gra przez dugie
lata. Bardzo ceniem ten instrument i pilnowaem go jak oka w gowie.
Graem na nim przez cay szereg lat, zanim byem w stanie sprawi sobie nowy.
Kornety byy wtedy duo tasze ni dzisiaj, ale i tak kosztoway okoo szedziesiciu
piciu dolarw. A na tak sum mg si zdoby tylko bardzo dobrze zarabiajcy muzyk. Pamitam, jak tacy pierwszorzdni muzycy, jak Hamp Benson, Kid Ory, Zoo French, George
Brashere, Joe Petit, a take wielu innych, z ktrymi graem, nie posiadali si z radoci, kiedy
mogli zdoby si na nowy instrument. Zachowywali si wtedy tak, jakby odbierali cadillaca
najnowszego typu.
Ja kupiem swj pierwszy fabrycznie nowy kornet na raty, na zasadzie spat troch
teraz, troch pniej. Ale gdy tylko mj wierzyciel mnie zapa i upomina si o troch teraz, mwiem mu:
- Dam wam wszystkim troch pniej, bo niech mnie szlag trafi, jeli mog wam da
troch teraz.
Kiedy przychodzi okres zastoju w pogrzebach, pochodach, tacach, piknikach
i innych imprezach, kornecici czsto zastawiali swoje instrumenty. Ja rwnie kilka razy
zanosiem swj kornet do lombardu, aby uzyska troch forsy. Raz zrobiem to po to, aby
mie za co gra w karty i mc przebywa w towarzystwie synnych hazardzistw oraz innych
niebieskich ptakw.
Nigdy nie przestan kocha Joe Olivera. Zawsze by gotw popieszy mi na ratunek,
gdy potrzebowaem czyjej rady, lub pomc mi w jakiej trudnej yciowej sytuacji. Tak te
byo, gdy poznaem dziewczyn imieniem Irene, ktra wanie przybya z Memphis w stanie
Tennessee i nie znaa nikogo w Nowym Orleanie. Irene wpada w sida szulera z mojej dzielnicy, ktrego nazywano Cheeky Black, i miaa z nim cikie ycie. Zagldaa czsto do honky-tonku, gdzie graem w trzyosobowym zespole - ja na kornecie, Boogus na pianinie,
a Sonny Garbee na perkusji.

Koo czwartej-pitej rano okoliczne dziwki koczyy swoje nocne polowanie na klientw i przychodziy do naszej knajpy. Prosiy, eby gra im fajne bluesy, stawiay nam wtedy
drinki, kupoway papierosy i wszystko, na co tylko mielimy ochot.
Zauwayem, e wszystkie dobrze si bawi oprcz Irene. Raz podczas przerwy zaczem z ni rozmawia i wtedy opowiedziaa mi ca swoj histori.
Cheeky Black zabiera jej co do centa wszystkie zarobione pienidze; ju od dwch
dni nic nie jada.
Bya cakiem obdarta. Wtedy odezwao si moje mikkie serce. Zarabiaem dolara
i dwadziecia pi centw za wieczr. Byo to - jak na tamte czasy dobre wynagrodzenie,
oczywicie jeli je dostawaem, bo w niektre dni nam pacili, a w inne nie.
Oddawaem Irene wikszo swoich zarobkw a do chwili, gdy stana na nogi.
Trwao to dotd, dopki Irene nie uwolnia si od Cheeky Blacka. Wtedy moga zrobi
tylko jedn rzecz: przej pod moj opiek. Nie miaem adnego dowiadczenia z kobietami;
ona nauczya mnie wszystkiego.
Pokochalimy si bardzo. Moja matka pocztkowo nic o tym nie wiedziaa, ale kiedy
si ju dowiedziaa, nie sprzeciwiaa si. Przy swoim dowiadczeniu yciowym uwaaa, e
jestem dostatecznie dorosy, aby y wasnym yciem i sam o sobie decydowa. Zamieszkaem z Irene i ylimy razem jak m i ona. Nagle pewnego dnia powanie zachorowaa. Jej
organizm, ogromnie osabiony poprzednim trybem ycia, teraz nie potrafi oprze si atakujcej go chorobie. Biedna dziewczyna! Miaa dwadziecia jeden lat, a ja wanie skoczyem
siedemnacie. Nie miaem pojcia, co robi ani jak jej pomc.
Najgorsze przyszo, kiedy zaczy j atakowa ble odka. Co noc jczaa tak
strasznie, e o mao nie zwariowaem. Byem zrozpaczony, lecz wtedy wanie spotkaem
mego dobrego ducha, Joe Olivera.
Wpadem na niego, idc na targ Poydras Market, eby kupi rybich gw i ugotowa
Irene cubie yon, tak jak mnie nauczya Mayann. Papa Joe szed gra na pogrzebie.
- Hello, may! Co sycha? - zapyta.
- Nic - odpowiedziaem smutno.
Potem opowiedziaem mu o chorobie Irene i o tym, jak j bardzo kocham.
- Potrzebujesz pienidzy na doktora? O to ci chodzi? - zapyta od razu. - Zagraj za
mnie przez dwie noce u Pete Lali.
Zarabia tam duo pienidzy - ptora dolara za noc. Przez dwie noce mogem zarobi
dostatecznie duo, aby opaci bardzo dobrego doktora i uly Irene w jej cierpieniach.
Oczywicie strasznie chciaem zarobi te pienidze, ktrych tak bardzo potrzebowaem, cie-

szyem si rwnie, e znw bd mg pogra sobie na kornecie. Ju dosy dugo go nie

uywaem.
- Papo Joe - powiedziaem - jestem ci bardzo wdziczny, ale nie wydaje mi si, ebym
potrafi ci zastpi.
Joe pomyla przez chwil i rzek:
- No, no! Tylko bez ceregieli! Id i zagraj za mnie. A jakby Pete Lala mia jakie wtpliwoci, to powiedz mu, e to ja ci przysaem.
Cho bardzo potrzebowaem tych pienidzy, strasznie si baem. Joe by tak znaczn
figur w Storyville, e Pete Lala na pewno nie zgodzi si, aby na jego miejscu zagra kto tak
zupenie nieznany jak ja. Ju widziaem, jak mi to mwi.
Poszedem tam nastpnego wieczora, ale zanim zdyem otworzy futera kornetu,
ktem oka zauwayem nadchodzcego Pete Lal. Milczc, zajem swoje miejsce na podium.
- Gdzie jest Joe? - zapyta Pete.
- Przysa mnie, ebym go zastpi - odpowiedziaem nerwowo.
Ku mojemu wielkiemu zdziwieniu Pete Lala pozwoli mi gra tej nocy. Jednake co
pi minut, cignc swoj drewnian nog, podchodzi do podium znajdujcego si na samym
kocu kabaretu.
- Chopcze - mwi - wsad no dumik w swoj trb.
Nie miaem zielonego pojcia, o co mu chodzio, dopiero pod sam koniec wieczoru
domyliem si, e chcia, abym gra z tumikiem. Po skoczonym graniu powiedzia mi, ebym wicej nie przychodzi.
Opowiedziaem wszystko Papie Joe, a on mimo to zapaci mi za dwie noce. Wiedzia,
jak bardzo potrzebuj tych pienidzy, a poza tym tak wanie postpowa z kadym, kogo
naprawd lubi.
Joe przesta gra u Pete Lali, odkd wyszo zarzdzenie, e w soboty lokale
w Storyville maj by zamknite, a sobota to najlepszy dzie tygodnia.
Rozgldajc si za nowymi moliwociami, wpad kiedy odwiedzi mnie i Irene;
ugotowalimy wtedy na jego cze garnek smacznego gumbo. Irene bya ju zdrowa i znowu
bylimy szczliwi.
Rok 1917 by dla mnie punktem zwrotnym. Joe Lindsey opuci zesp. Znalaz sobie
kobiet, ktra nakonia go do zerwania z nami. Wygldao na to, e sam Joe niewiele mia do
powiedzenia na ten temat; ta kobieta podja decyzj za niego. Tak czy inaczej - ten drobny
incydent spowodowa, e nasz zespolik rozlecia si i przez duszy czas nie widywaem pozostaych chopcw, nie liczc rzadkich spotka z ktrym z nich na przypadkowych gra-

niach. Natomiast Joe Lindseya, ktry by moim serdecznym przyjacielem, nie spotkaem bardzo dugo.
Kiedy go znowu zobaczyem, by prywatnym szoferem i prowadzi wielki wz
o potnym silniku.
Wyglda fantastycznie! W midzyczasie duo mwio si o tym, jak to Joe porzuci
nasz zesp i zerwa nasz przyja, odchodzc z tamt kobiet.
Tumaczyem wszystkim, e Joe wcale si ze mn nie porni, e jestemy prawdziwymi przyjacimi od czasw dziecistwa i pozostaniemy nimi do koca ycia.
Seefus - bo tak nazywalimy Joego, kiedy by jednym z nas, ubogich muzykw - mia
szczcie.
Wszystko skoczyo si dla niego dobrze, ale sprawdzio si jeszcze raz stare powiedzenie, e nie wszystko zoto, co si wieci. Seefus mia wiele zgryzoty z tamt kobiet. Po
pierwsze - bya dla niego za stara, o wiele za stara! Uwaaem, e Irene bya troch za stara
dla mnie, ale on pobi mnie na gow - zwiza si prawie z babci. I na dodatek jeszcze si
z ni oeni! Boe, co on przez ni przeszed! Wkrtce po lubie rzucia go bez skrupuw.
Joe strasznie cierpia z powodu zranionej dumy i prbowa nawet popeni samobjstwo podcinajc sobie gardo brzytw. Widzc, co si przytrafio Joemu, powiedziaem Irene,
e poniewa wesza ju na prost drog, powinna znale sobie jakiego starszego towarzysza
ycia. Byem tak pochonity moim kornetem, e nie mgbym by dla niej dobrym partnerem. Podobaa jej si moja szczero i powiedziaa, e nigdy nie przestanie mnie kocha.
Potem pojechaem do miasteczka Houma w stanie Luizjana - skd pochodzi tamten
chopak, ktrego w poprawczaku nazywalimy Houma - aby tam gra w maym zespole,
ktrym kierowa przedsibiorca nazwiskiem Bonds. By on dla mnie tak miy, e pozostaem
duej, ni planowaem. Upyno bardzo wiele czasu, zanim znw zobaczyem Irene i Joe
Lindseya, chocia czsto o nich obojgu mylaem.
W Nowym Orleanie niewiele si zmienio podczas mojej nieobecnoci. Nadal spotykaem w swojej dzielnicy star Mrs. Magg, ktra wychowywaa prawie wszystkie okoliczne
dzieci. Ona i nauczycielka Mrs.
Martin byy przedstawicielkami dawnych czasw w naszej okolicy. Trzeci osob bya Mrs. Laura, ktrej nazwiska nie znam, bo nigdy nie przywizywalimy wagi do tego, aby
wiedzie, jak nazywaj si nasi znajomi - ale ktr wspominam z wdzicznoci. Kiedy jedna
z tych trzech kobiet spuszczaa nam lanie, nie bieglimy nigdy do rodzicw, aby si poskary, bo na pewno dostalibymy od nich drugie. Mrs. Magg chyba jeszcze yje.
Po powrocie z Houma musiaem opowiedzie Mrs.

Magg o wszystkim, co zdarzyo si w cigu tych kilku tygodni, kiedy tam byem. Mr.
Bond paci mi ; tam tygodniwk i stoowaem si w jadodajni, ktr prowadzi w swoim
domu. Mia mi on; bardzo smakowaa mi przyrzdzana przez ni fasola szparagowa, ktr
na Pnocy nazywaj lima beans. Najwiksz uciech w Houma sprawiao nam granie na
podmiejskich zabawach. Kiedy sala bya wypeniona do poowy, wychylaem si przez okno
i graem na kornecie. Wtedy tum zaczyna napywa do sali. W ten sposb dawaem im zna,
e tego wieczoru bdzie prawdziwa zabawa. Kiedy tum zapeni ju sal, nasz may zesp
ochoczo rusza.. do ataku.
Byem mody i postrzelony, otrzymawszy wic tygodniowe wynagrodzenie, pdziem
prosto do domu gry i w przecigu dwch godzin zgrywaem si do ostatniego centa. Kiedy
wracaem do Mayann, podstawiaa mi talerz z jakim fajnym jedzeniem, a ja napychajc si
przyrzekaem sobie nigdy wicej nie opuszcza domu. Nie ma co, gdzie bym si nie znalaz,
zawsze pamitaem kuchni Mayann.
Pewnego dnia jednemu chopakowi z naszej ulicy wpad do gowy fantastyczny pomys, aby uciec z domu i pojecha do pracy na plantacji trzciny cukrowej. Dotarlimy towarowym pocigiem do Harrihan, mniej wicej trzydzieci mil od Nowego Orleanu. Zaczynaem odczuwa prawdziwy gd, a im bardziej byem godny, tym wicej mylaem;...
o smacznych klopsikach i spaghetti, ktre Mayann przygotowywaa rano, kiedy wyruszalimy. Postanowiem zrezygnowa z caego przedsiwzicia.
- Suchajcie, chopcy - powiedziaem. - Przykro mi, ale to wszystko nie ma sensu. Po
co mamy porzuca rodzinny dom i dobre jedzenie i wczy si po kraju bez pienidzy? Ja
wracam do matki najblisz towarwk.
I wierzcie mi, e tak zrobiem. Kiedy znalazem si w domu, Mayann nawet nie wiedziaa, e wracam z wyprawy na plantacje trzciny cukrowej.
- Synu - powiedziaa - przyszede w sam czas na kolacj.
Westchnem z ulg. Postanowiem wtedy, e ju nigdy wicej nie opuszcz domu,
chyba e wezwie mnie Papa Joe Oliver. I postanowienia dotrzymaem.
Nie chc, aby kto pomyla, e pozuj na witego. Mam wady jak kady czowiek,
jednak zawsze staraem si y uczciwie. Byem zdecydowany gra swoj muzyk bez
wzgldu na wszystko, i aby to osign, musiaem rezygnowa z wielu przyjemnoci. Okoliczni chopcy czsto chodzili do ogrodu Mrs.
Cole w Uptown, gdzie grywa Kid Ory. Ci chopcy stroili si w eleganckie ubrania.
Nie miaem tyle pienidzy co oni i nie mogem si tak stroi, wic wybiem sobie z gowy

Kida Ory. Chodzilimy za to nieraz z Mayann i Mam Lucy na tanie przedstawienia i te dobrze si bawilimy.

Rozdzia VII
Chwytaem si rnych dodatkowych zaj, aby jako zwiza koniec z kocem
i pomc Mayann i Mamie Lucy. Na przykad jedziem ze zbieraczem mieci Lorenzo. By to
bardzo wesoy go, nie paci mi duo, ale ile mielimy uciechy, jedc tak po caym miecie i zbierajc szmaty, koci i butelki - zarwno od bogaczy, jak i od biedakw!
Lorenzo mia star trbk z blachy, ktrej uywa bez ustnika, i naprawd potrafi na
niej wygra melodi, i to nawet z uczuciem. Bya to jedna z tych dugich blaszanych trbek
z drewnianym ustnikiem, ktre ludzie kupowali, aby dmucha w nie podczas obchodw wit
Boego Narodzenia i Nowego Roku. Z prawdziwym zdumieniem suchaem, jak wygrywa na
niej swj sygna, wywabiajc ludzi z domw i podwrek. Wrd wyrzuconych rzeczy nieraz
mona byo znale co przydatnego, na przykad ubranie lub czci garderoby, ktre pasoway na mnie jak ula. Raz Lorenzo kupi cae ubranie od jakich biaych na Charles Street,
ktre odstpi mi bez zarobku. Nie bya to dua suma, a jaki byem elegancki!
Zadowolony, e szybko pojem, o co chodzi w tej pracy, Lorenzo pozwala czasem,
abym sam odwozi plon caodziennych zbiorw do skadu, gdzie wszystko waono. Lubiem
to zajcie. Jedna tylko rzecz zawsze mnie dziwia u niego. Zarabiajc tyle pienidzy, nigdy
nie doprowadzi swoich zbw do porzdku. Brakowao mu co drugiego zba, wic gdy usysza co miesznego, wyglda tak, jakby mia si dwa razy szerzej ni inni ludzie. Nie odwayem si jednak zwrci mu na to uwagi, bo nie chciaem, aby starsi uwaali mnie za bezczelnego. Ceniem i lubiem Lorenza i chtnie przeybym jeszcze raz te dni, ktre z nim spdziem. Kiedy byem z nim, czuem, e jestem w swoim ywiole. Suchaem jak urzeczony
tego, co mwi o muzyce, a gdy gra z pasj na swojej starej pogitej blaszanej trbce, wydawao mi si, e siedz obok dobrego kornecisty.
Sprzedawca pasztecikw, Santiago, chodzc ulicami z duym koszem na ramieniu,
gra na sygnawce, aby zwrci na siebie uwag przechodniw. Potrafi rwnie swingowa
na tym instrumencie, tak samo zreszt sprzedawca wafli jedcy po miecie duym wozem,
na ktrym zamontowany by piec kuchenny. Gdy zagra swj sygna, klienci zbiegali si
tumnie; czasem spotykali go wygodniali karciarze wracajcy do domu po caonocnym hazardowaniu si i ani rusz nie pozwalali mu jecha dalej.
Jako chopiec czerpaem inspiracj do swojej muzyki z wielu rde, dostarczali mi jej
rni ludzie i rne instrumenty. Zawsze kochaem muzyk i nie miao dla mnie znaczenia,
kto i na jakim instrumencie j gra, jeli bya dobra. Lubiem na przykad sucha kapitalnej

muzyki barowych kwartetw. Faceci ci zasiadali w saloonie, zamawiali dzbanek zimnego

piwa, ktry puszczali dookoa kolejk, i piewali jak wariaci. Czuem si naprawd kim, gdy
mogem przyczy si do nich, piewa wraz z nimi i pociga z dzbanka. Miaem dopiero
kilkanacie lat, a ci znacznie starsi ode mnie gocie pozwalali mi przyczy si do siebie,
a nawet - daj im, Boe, zdrowie za to! - piewa parti prowadzc. Ju wtedy uwaali, e
jako piewak ragtime w mam to co, co teraz jest konieczne dla wspczesnego piewu
swingowego.
W tych piewach na rogu ulicy lub w saloonie bra udzia rwnie Black Benny, jeli
nie by zajty hazardem, graniem na bbnie czy uganianiem si za dziewczynami. Warto byo
sysze jego solidny barowy tenor, kiedy piewa Sweet Adeline albo Mr.
Jefferson Lord - Play that Barber-Shop Chord.
Trzeba byo jednak mie na niego oko, jak zaczyna kry dzbanek z piwem. Bywao, e gdy zebraa si grupka facetw, wszyscy razem nie mieli wicej jak dziesi centw.
Naturalnie, caa forsa sza na duy cynowy dzbanek lodowatego piwa. Byo tak zimne, e nikt
nie by w stanie przekn wicej jak trzy yki naraz. Nikt, oprcz Black Bennyego.
Jeli ju kto popeni t omyk i jemu pierwszemu poda piwo, Benny przykada je
do ust i byo tylko wida jego jabko Adama poruszajce si w gr i w d jak perpetuum
mobile, czemu towarzyszy regularny gulgot. Po pewnym czasie z westchnieniem odejmowa
dzban od ust, ociera pian rkawem koszuli i grzecznie podawa naczynie ssiadowi, jak
gdyby byo tam jeszcze mnstwo piwa. Ale dzban by pusty - Black Benny wla je a do
ostatniej kropli w swoj przepastn gardziel.
Black Benny mia takie swoje sposoby, e prawie wszystko uchodzio mu bezkarnie.
Rzadko miewa pienidze, bo grajc z lepszymi od siebie karciarzami, zazwyczaj przegrywa
wszystko, co mia, a jeszcze to i owo musia zastawi w lombardzie. Kiedy umiechno si
do niego szczcie, wykupywa z lombardu swoje najlepsze ubranie i stawia drinka kademu,
kto by w zasigu jego wzroku. Wtedy dopiero bra si za dzbanek! Ale najpierw pocigali
sobie wszyscy pozostali. Nie chcielimy ryzykowa nawet wtedy, gdy Benny fundowa piwo.
Podejrzewalimy, e zrobiby tak samo jak ten go, ktry kupi torb pomaraczy dla chorego przyjaciela w szpitalu i zjad je sam, siedzc przy jego ku.
Gdy wrciem z Houma, zastaem nieweso sytuacj. Wojna z niemieckim kajzerem
coraz bardziej dawaa si we znaki, a na domiar zego nawiedzia Nowy Orlean epidemia grypy. Wszyscy na ni chorowali oprcz mnie, a to dlatego, e ja zawsze braem na przeczyszczenie. Robiem to co tydzie i dziki temu omijay mnie wszelkie choroby.

Ju wygldao na to, e wadze cofn zakaz gromadzenia si w miejscach publicznych, dziki czemu znw moglibymy gra, przyszy jednak nowe zarzdzenia, i to jeszcze
surowsze, ni byy dotychczas.
Zmusio mnie to do chwytania kadej dorywczej pracy, jaka tylko mi si nawina.
Poniewa wszyscy chorowali na gryp, musiaem nie tylko pracowa, ale take by lekarzem
dla rodziny i przyjaci. Nie chc si chwali, ale niele ich kurowaem.
W kocu znalazem stae granie w knajpie prowadzonej przez Wocha nazwiskiem
Henry Matranga.
Jego lokal nie zosta zamknity jak tamte w Storyville, bo by trzeciej kategorii. Mogem tam gra duo bluesw dla tanich prostytutek i szulerw, przynajmniej do chwili, kiedy
wreszcie i Matranga musia zamkn swj interes.
Henry Matranga by bardzo elegancki i lubi wesoe ycie. Traktowa wszystkich dobrze i kolorowi bywalcy jego lokalu bardzo go lubili. Moja matka pracowaa u niego w domu,
kilka przecznic od restauracji, a ja chodziem j tam odwiedza. Kiedy trafiem na posiek,
sadzali mnie w kuchni, stawiali przede mn talerz smacznego woskiego spaghetti i z przyjemnoci patrzyli, jak jadem.
Matranga nie zajmowa si specjalnie swoimi klientami. Wiedzc, jak uczuleni byli
moi pobratymcy na cige pokrzykiwanie i rzdzenie si biaych, pozostawia utrzymywanie
porzdku Slippersowi, ktry by wykidaj.
W okresie kiedy tam graem, widziaem kilka powanych bjek. W ktr sobot wybucha strzelanina pomidzy Slippersem a facetem z ekipy do regulacji rzeki. Ci robotnicy
dostawali wypat w sobot wieczorem, wtedy upijali si i wyruszali do miasta, prosto do
knajpy, w ktrej graem. Slippers mia tward pi. Nie zaczepi nikogo, ale nie daj Boe,
eby kto z nim zadar albo wszcz awantur w lokalu Matrangi.
Ten go od regulacji rzeki przegra wtedy w tylnej sali wszystkie pienidze. Slippers
obserwowa go, kiedy prbowa zabiera ludziom pienidze, a take odebra swoj przegran
facetowi trzymajcemu bank. Wykidajo najpierw mu perswadowa, ale tamten nie przestawa
si awanturowa. W kocu Slippers chwyci go za spodnie i wyrzuci na chodnik. Gracze
zgromadzeni wok stou zapomnieli powiedzie Slippersowi, e facet ma bro. Znalazszy
si za drzwiami, tamten wycign wielki rewolwer i odda na olep trzy strzay. Slippers jednak take umia szybko chwyta za bro. Przestrzeli awanturnikowi nog. Wzili go do szpitala, a stamtd do aresztu.

Kiedy wybucha ta strzelanina, my, muzycy z zespou, strasznie si przerazilimy. Podium znajdowao si blisko drzwi. Pianista Boogus zblad jak papier, a perkusista Garbee wyjka, poruszajc grubymi wargami:
- C-c-c-co to?
- Nic - odpowiedziaem, cho sam nie mniej byem przeraony.
Waciwie miaem racj, nic powanego si nie stao. Rannego odwieli do szpitala,
a okoo czwartej rano jak zwykle zaczy ciga dziewczyny po swojej nocnej pracy. Stawiay nam drinki, a my gralimy wszystkie stare dobre bluesy. Wkrtce wszyscy zapomnieli
o caym zajciu.
Jedno, co mi si podobao u tych wszystkich typkw z czasw mojej modoci
w Nowym Orleanie, to to, e lubili oni dobr muzyk. Slippersowi tak bardzo podobaa si
moja gra, e namwi Matrang, eby wanie mnie przyj na miejsce kornecisty, ktry odszed. Tamten by cakiem niezym muzykiem i Matranga mia pewne wtpliwoci, czy ja
bd w stanie go zastpi. Kiedy przyszedem pierwszy raz do pracy, Slippers siedzia ju
w moim rogu i robi wszystko, eby doda mi otuchy.
- Posuchaj tego chopaka - mwi do Matrangi. - Posuchaj tylko, jak ten may sukinsyn dmie w t przepirk!
Tak wanie Slippers nazywa mj kornet przez cay okres mojego grania u Matrangi.
Czasem, gdy zaczynalimy si naprawd rozgrzewa, Slippers przylatywa z sali gier i woa:
- Posuchajcie tylko, jak ten may sukinsyn dmie w t przepirk!
Potem zwraca si do mnie:
- Chopcze, jeli dalej bdziesz tak gra, to bdziesz najlepszy na tej przepirce na caym wiecie.
Wspomnisz moje sowa.
Takie pochway z ust Slippersa wbijay mnie w dum. Zna si on na muzyce i nie lubi szafowa komplementami.
Slippers i Black Benny mieli najlepsze pici w caej okolicy. Zawsze byli gotowi do
uczciwej walki. Ale gdyby kto prbowa z nimi jakich sztuczek czy nieczystych chwytw,
o, bracie, wtedy apali, co popado. Kiedy zmuszono ich do tego, nie przebierali w rodkach.
Bardzo mi si u nich podobao to, e nigdy nie bili si midzy sob.
Przecznic dalej od knajpy Matrangi byy dwa inne honky-tonki, ale my, modzi,
rzadko do nich zagldalimy, bo krciy si tam rne typy spod ciemnej gwiazdy, a ju
zwaszcza w knajpie Spanola.

Cigle pod drzwi podjedaa karetka pogotowia, aby zabra jakiego gocia do szpitala. Czasem zamiast karetki zajeda wz policyjny, aby odwie do kostnicy kogo zastrzelonego lub zakutego noem.
My, chopcy, unikalimy tego miejsca. Tu obok bya knajpa Savocasa. Chodzilimy
tam po wypat, kiedy pracowalimy na nabrzeu przy wyadunku bananw. Czasem przy
duym statku pracowao si cay dzie, czasem ca noc. Po skoczeniu rozadunku bieglimy
do Savocasa i ustawialimy si na chodniku w kolejce po zapat. Potem wielu facetw szo
do rodka i przegrywao w sali gier cay zarobek. Ja nie mogem sobie na to pozwoli, bo byem jedyn materialn podpor Mayann, Mamy Lucy i mojego zaadoptowanego syna Clarencea. Robiem co mogem, aby zawsze mieli co woy do ust.
Clarence bardzo lubi malank. Kiedy w okolicy rozlega si gos sprzedawcy, Clarence budzi si i mwi:
- Tata, pan z malank idzie!
Clarence mia ju blisko dwa lata i by bardzo miym dzieckiem. Strasznie si do mnie
przywiza, a poniewa ja zawsze przepadaem za dziemi, byo nam wic z sob bardzo dobrze. Ten chopiec gra wan rol w moim yciu.
Mrs. Laura miaa wzek z daniami barowymi przed knajp Henry Matrangi. Kiedy
amatorzy nocnego ycia mieli ju do alkoholu, ktry by wtedy o wiele mocniejszy ni dzisiejsze soczki, ustawiali si grzecznie w kolejce przed jej lad i arli jak winie. My, muzycy, jedlimy na kredyt, pacc w kocu tygodnia. Mrs. Laura zarabiaa sporo pienidzy, ale jej
m, ktry by od niej duo modszy, traci je na inne kobiety. Jego ona nie odznaczaa si
urod, ale umiaa cieszy si yciem, a to byo najwaniejsze.
W tym okresie pracowaem take przez jaki czas jako pomocnik rozwoziciela mleka,
ktrym by bardzo fajny biay chopak. By dla mnie bardzo uprzejmy i stara si uatwi mi
prac, jak tylko mg.
Nasza trasa biega przez West End i orodki letniskowe w Spanish Fort, a musielimy
dostarczy mleko bardzo wczenie rano. Drogi, ktrymi jedzilimy byy pokryte ubit przez
koa miazg z muszli ostryg.
Pewnego niedzielnego poranka usiowaem wskoczy na wz, kiedy ju ruszy, ale
noga zelizgna mi si ze stopnia i dostaa si pod koo, ktre wgnioto mi stop
w potuczone muszle. Wz by ciko zaadowany, wic koo powanie zranio mi duy palec, a w ran powbijay si drobne, ostre skorupki.
Strasznie mnie to bolao, wic mj szef zawiz mnie do Szpitala Miosierdzia, odlegego o kilka mil od Nowego Orleanu.

Mylaem, e wyzion ducha, kiedy w szpitalu wycigali mi z palca kawaki muszli.

Gdy lekarze dowiedzieli si, e wypadek zdarzy si na wozie nalecym do firmy Cloverland
Company, zapytali mnie, czy mam zamiar wystpi o odszkodowanie.
- O, nie! - powiedziaem. - Nie mog tego zrobi mojemu szefowi. Poza tym to nie bya jego wina.
Kiedy przyszedem do domu z obandaowan nog, Mayann zemdlaa. Zawsze tak reagowaa, gdy jej Louisowi przytrafio si co zego. Oczywicie wszyscy ssiedzi usiowali
namwi j, abym wystpi o odszkodowanie, ale ona bya nieugita.
- Jeli mj syn mwi, e nie, to nie - odpowiadaa.
Gdybym wystpi o odszkodowanie, dostabym prawdopodobnie piset dolarw, ale
nie mylaem o pienidzach. Mylaem jedynie o tym, aby jak najszybciej wyzdrowie. Poza
tym to nie bya wina mojego szefa, a on zawsze by dla mnie bardzo dobry. Palec si wygoi,
a szef i tak da mi upominek.
W tydzie pniej inny chopak jedcy na drugim wozie mia podobny wypadek, ale
wcale nie tak powany, no, nawet w przyblieniu nie tak powany jak mj. Tamten by spryciarzem, wic wystpi o odszkodowanie. Jeli jednak dosta cokolwiek z sumy, ktr udao
mu si wyprocesowa od firmy, to i tak mia due szczcie. Zazwyczaj wiksz cz kadego odszkodowania bior adwokaci.
To typowe dla Poudnia.
Chopcy pracujcy jako pomocnicy przy rozwoeniu mleka dostawali tygodniowe
wypaty w pitki okoo dziesitej rano. Po wyjciu z mleczarni skrcalimy za najbliszy rg
i zaczynalimy gra w koci. Nie dostaem nic za wypadek, ale w tej grze na og dopisywao
mi szczcie. Przychodziem do domu z kieszeniami wypchanymi fors, a w kocu Mayann
si przestraszya.
- Chopcze, skd na Boga bierzesz te wszystkie pienidze? - zapytaa.
Musiaem si przyzna, aby nie mylaa, e kradn. Byem pewny, e Mayann spuci
mi za to granie tgie baty, ale pomyliem si.
- Synu - powiedziaa tylko - strze si hazardu. Chyba pamitasz, jak trudno byo nam
z tat przekona sdziego, eby wypuci ci z poprawczaka.
- Tak, mamo - odpowiedziaem i poszedem na Canal Street kupi jakie fajne ciuchy
dla matki, siostry i maego Clarencea. Kupiem take sobie krtkie spodnie. Nie starczyo mi
pienidzy na buty, wic chodziem nadal boso. Ale i tak najwaniejsze dla mnie byy nowe
spodnie i nowa bluza.

Po wypadku przy rozwoeniu mleka pracowaem jeszcze dugo w tej firmie. Jednak
interesy szy coraz gorzej, a wreszcie mj szef i ja zostalimy zwolnieni. Miaem powane
trudnoci ze znalezieniem jakiegokolwiek zajcia, dopki nie otwarto nowej wielkiej rzdowej firmy na rogu ulic Poland i Dauphine. Rzd potrzebowa tylu robotnikw, e sprowadzono ich tysice statkami z Porto Rico. Jake ci biedacy wygldali! Wikszo z nich bya prawie bez ubrania, a niektrzy chodzili boso, tak jak chopcy z mojej dzielnicy. Chtnie z nimi
pracowalimy, mimo e pozwalali sobie patrze na nas z gry, jako na kolorowych. Nie zwracalimy na to uwagi i udawao si nam utrzymywa z nimi cakiem dobre stosunki.
Z dum nosiem swj ty okrgy znaczek identyfikacyjny, niezbdny przy wchodzeniu i wychodzeniu na ulic. Mona sobie wyobrazi, jak cikie to byy czasy, skoro podobnej pracy musiao si ima wielu muzykw. Wrd nich by te Kid Oryz zawodu ciela,
i to cakiem niezy. Cieszyem si ze spotkania z nim, a take innymi chopcami i przyjemnie
mi byo z nimi pracowa. Ku mojemu zdziwieniu natknem si tam rwnie na kumpla z lat
dziecinnych, Joe Lindseya. Bylimy tak szczliwi, e znw jestemy razem, jak wtedy, gdy
gralimy wsplnie w naszym zespole. W czasie przerwy na lunch siadywalimy sobie na balach przygotowanych do wbicia kafarem i nie moglimy si do nagada. Joe opowiada mi
o kobiecie, dla ktrej opuci nasz zesp, o yciu z ni i o tym, jak w kocu porzucia go dla
starszego i bardziej dowiadczonego mczyzny, omal to Joego nie wykoczyo.
Ja opowiadaem mu o Irene i o sobie, i o naszym rozsdnym rozstaniu. Ona - nic mi
nie mwic wrcia do Cheeky Blacka. Joe mia dobry ubaw, kiedy mu opowiedziaem,
w jaki sposb dowiedziaem si o tym.
Po powrocie z Houma spotkaem kiedy Irene, ktra zaprosia mnie do swojego
mieszkania. Nie omieszkaem zapyta, czy ma kogo innego.
- Nie, skde. Nikogo! - odpowiedziaa.
Poczuem si wic zupenie bezpiecznie, idc do jej pokoju. Zaczyna nas ju morzy
sen, kiedy usyszaem koatk u drzwi. Irene omal nie wyskoczya ze skry.
- Kto tam? - zapytaa.
Nie przejem si tym zbytnio, mylc, e to tylko kto znajomy. Koatanie powtrzyo si.
- Kto tam? - zapytaa Irene goniej.
- Cheeky Black!
Zaczem szybko myle. Cheeky by obuzem. W tamtych czasach, gdy babka powiedziaa, e jest w towarzystwie, pukajcy do drzwi powinien odej.

Tu jednak byo inaczej. Drzwi byy przeze mnie osobicie starannie zamknite na
klucz, ale kiedy Cheeky waln w nie z rozpdu, otworzyy si na ocie, jak gdyby wcale nie
byy zamknite.
Cheeky wpad do rodka wymachujc brzytw, a Irene z przeraliwym krzykiem wyskoczya z ka. Wymijajc Cheekyego, wybiega z piskiem prawie nago na ulic, a on popdzi za ni, wywijajc brzytw. Usyszaem na zewntrz krzyki Irene i gosy ludzi, ktrzy
usiowali uspokoi Cheekyego i krzyczeli:
- Zostaw j! Zostaw j!!!
W tym czasie ja szamotaem si ze swoim ubraniem, chcc jak najszybciej si stamtd
wydosta.
Mylaem tylko o jednym: Cheeky Black! Co ze mn bdzie, kiedy on wrci?.
Wreszcie zdoaem si ubra na tyle, eby mc popdzi do domu, do Mayann. Kiedy bez
tchu prawie wpadem do mieszkania, powiedziaa:.
- Oho! Widz, e bye w domu jakiego mczyzny z jego pani! Co? Bdzie to dla
ciebie zdaje si nieza nauczka?
- Och, mamo! Wierz mi, ju nigdy wicej tego nie zrobi!
Mayann zamiewaa si do rozpuku. Nie obawiaa si nikogo i mnie take nie kazaa
si martwi. Obiecaa zaagodzi spraw z Cheeky Blackiem. Waciwie byem przecie niewinny. Irene nie powinna bya zaprasza mnie do siebie, skoro ya z nim.
Kiedy Joe Lindsey nacieszy si ju do syta t histori, powiedziaem mu, e ju nigdy
wicej nie chc widzie Irene na oczy. Nigdy te jej nie ujrzaem.
Gdy skoczya si ta rzdowa praca, dostaem dobre zajcie w firmie zajmujcej si
wyburzaniem i rozbirk starych domw. Atrakcj tej pracy byo to, e zawsze miao si nadziej znale jaki skarb ukryty w tym domu przed laty i zapomniany. Chopaki, z ktrymi
pracowaem, opowiadali mi o rnych szczliwych przypadkach znalezienia pienidzy
i biuterii. Waliem omem z pasj, peen nadziei, e przyjdzie ta chwila, kiedy bd mg
krzykn kumplom: Patrzcie, co znalazem!. Nadzorca powiedzia nam, zanim jeszcze rozpoczlimy roboty:
- Co kto znajdzie, to jego.
Pracowaem ciko, ale nigdy niczego nie znalazem. Burzenie domw to niebezpieczne zajcie; czsto zdarzay si przy tym miertelne wypadki. Kiedy raz o mao co nie
przywalia mnie ciana z cegy, postanowiem nie czeka duej na znalezienie ukrytego skarbu i rzuciem t robot.

Potem zaczem pracowa ze starym Smoothem, tat Isaaca Smootha. Przez duszy
czas byem wraz z Isaakiem pomocnikiem jego ojca, ktry mieszka w innej czci miasta,
zwanej Irish Channel. Nie lubiem chodzi do domu starego Smootha z obawy, e mgbym
si tam natkn na jakich awanturniczych Irlandczykw, bywalcw okolicznych saloonw
Smooth by tynkarzem; pomagalimy mu tynkowa wielki budynek w pobliu tych zakadw,
gdzie jako dzieci wybieralimy z pojemnikw zdatne do jedzenia odpadki. Pod opiek starego
Smootha nie musielimy si ju nikogo ba.
Ike mia liczne siostry. Jedna z nich, Eva, prowadzia elegancki dom z pokojami do
wynajcia i znaa wiele ciekawych historii ze starych dobrych czasw w Storyville. Ike lubi
Ev najbardziej ze wszystkich swoich sistr, a jej m Tom by jednym z najlepszych graczy
w cotcha w Nowym Orleanie. A to nie byle co, bo cotch jest tward gr. Fascynowaa mnie
ona do tego stopnia, e kiedy tylko mogem wygrzeba par groszy, zasiadaem do gry
z czwrk wytrawnych hazardzistw, ktrzy znali t gr na wylot. Ci chopcy czytali w mojej
twarzy jak w ksice; kiedy tylko dostaem dobr kart, zdradzaem si umiechem. Mimo to
bardzo mnie ta gra pocigaa.

Rozdzia VIII
Na pocztku 1918 roku epidemia grypy zacza wreszcie wygasa, a Stany Zjednoczone wziy si powanie za kajzera i jego chopcw. Ostatni pobr obejmowa mczyzn od
osiemnastego do czterdziestego pitego roku ycia, wic zgosiem si do komisji poborowej.
Majc kart powoania w kieszeni, poczuem si dumny; byem gotowy w kadej chwili i
na wojn i walczy za Wuja Sama lub gra dla niego.
Ktrego wieczoru w tym okresie, gdy tak czekaem, e co si stanie, wpadem do
knajpy Henry Matrangi na piwo. Muzyki ani tacw nie byo, ale bar by czynny, a przy ladzie gadao sobie kilku starszych facetw. Ledwie zdyem powiedzie Hello! do Matrangi, gdy do lokalu wkroczy kapitan Jackson - najzoliwszy z funkcjonariuszy miejscowej
policji.
- Wszyscy stan w szeregu - zakomenderowa. - Szukamy facetw, ktrzy napadli na
czowieka na Rampart Street.
Prbowalimy mu tumaczy, e jestemy niewinni, ale on kaza swoim ludziom zamkn nas wszystkich w miejscowym areszcie. Przed uwizieniem zdyem tylko przekaza
Mayann wiadomo: Bior mnie do aresztu. Szukaj kogo, kto mgby mnie std wydosta.
Nie zostalimy zarejestrowani od razu, tylko trzymano nas do czasu przesuchania
w duej celi wraz z winiami majcymi wieloletnie wyroki, ktrzy czekali na wysanie
w gr Missisipi. Byli midzy nimi ludzie z wyrokami na czterdzieci, a nawet pidziesit
lat, faceci tacy jak Dirty Dog, Steel Arm Johnny, Budow Albert Mitchel czy Channey. Wikszo z nich stanowili Kreole z Sidmej Dzielnicy, z ktrej pochodzi mj klarnecista Barney
Bigard.
Znaem tych facetw z czasw, gdy przychodzili do Trzeciej Dzielnicy, gdzie mieszkalimy, i pamitam, jak Black Benny mwi im, eby nie zaczynali si awanturowa, bo ich
wyrzuci z lokalu. Brali sobie do serca to ostrzeenie, bo wiedzieli, e Black Benny nie artuje.
Ach, ten Benny!
Zdawaem sobie spraw, e aden z tych wszystkich uwizionych drani nie jest
w stanie mi pomc. Najgorszy z nich by jednak szef grupy Sore Dick. By to niski, czarny
jak wgiel facet o atletycznej budowie, ktrego spojrzenie mwio kademu nowemu przybyszowi, e on, Sore Dick, jest tu bossem i wszyscy musz go sucha. Przekonaem si o tym
bardzo szybko. Ju pierwszego dnia, gdy chciaem si przywita z jednym z aresztantw, ktrego znaem z ulicy, kto dgn mnie nagle w plecy trzonkiem mioty. Gdy odwrciem si,

zobaczyem Sore Dicka patrzcego na mnie bez sowa. Domyliem si od razu, e lepiej bdzie wzi si za miot, ktr trzyma. Jak si pniej dowiedziaem, kady nowy musia
zamie cel, czy to byo potrzebne, czy nie. W ten sposb przyjmuje si nowych, zanim zaczn odsiadywa swj wyrok.
Siedzc w areszcie, nie wiedziaem o tym, e Matranga poleci swojemu prawnikowi
wszcz starania o wypuszczenie nas wszystkich na sowo. Nie musiaem nawet stawa
w sdzie. Byo to zreszt zgodne z wczesnym systemem. Kiedy tylko zatrzymano grup facetw w domu gry czy w saloonie, kady waciciel wiedzia, jakie spryny poruszy, aby
ich uwolni z aresztu.
Tak czy inaczej - nigdy nie zapomn tego, co przeyem podczas mego krtkiego pobytu wrd skazanych na dugoletnie wizienie.
To mieszna rzecz, jak smutne momenty potrafi si w yciu przeplata z radosnymi.
Nastpnego dnia po moim wyjciu z aresztu obchodzono Mardi Gras. To wielkie wito
w Nowym Orleanie, zwaszcza dla Klubu Zuluskiego. Kady czonek Klubu paraduje
w komicznym przebraniu, naladujcym burleskowo jak synn osob. Krl Zulusw,
rwnie w maskaradowym kostiumie, jedzie z szecioma innymi Zulusami na platformie,
rozdajc wszystkim na pamitk orzechy kokosowe. Czonkowie maszeruj w takt skocznej
muzyki orkiestr dtych, a Krl, siedzc na tronie, pozdrawia wiwatujce tumy. Mr. Jamke,
dostawca wiru i piasku, zaprasza co roku Krla wraz z jego wit, a take wszystkich Zulusw, do swojego biura na szampana.
Robi tak zawsze - jak daleko sign pamici, a w moich czasach wielu czonkw
Klubu take pracowao u niego.
Kiedy wpadem na ten pochd i usyszaem dobr muzyk, od razu zapomniaem
o Sore Dicku i o wiziennych murach. Wtedy wikszo czonkw Klubu Zulusw mieszkaa
w okolicach Liberty i Perdido..., ale teraz, gdy Mardi Gras sta si tak sawny, e z caej Ameryki zjedaj si ludzie, aby zobaczy ten pochd - do Klubu nale doktorzy, prawnicy
i inne wane osobistoci z caego miasta. Pniej powsta take damski Klub Zulusek. Marzeniem mego ycia, tak jak i kadego chopaka z mojej okolicy - byo zosta Krlem Zulusw.
Nastpnego dnia po Mardi Gras wybierany jest nowy Krl na cay nastpny rok.
Garfield Carter, czyli Papa Gar - jak go nazywalimy, stpa najdumniej ze wszystkich; mia on odwag parodiowa kapitana Jacksona.
Paradowa w przebraniu Kapitana Policji zulu1 Odpowiednik polskich ostatkw,
lecz obchodzony bardziej uroczycie. sw. Tum rycza z radoci, gdy Papa Gar kroczy; jezdni z uczernion twarz i grubymi, pomalowanymi na biao wargami.

Krlem Zulusw by wtedy Monk Story, rwnie barwna posta Nowego Orleanu.
Ludzie pokadali si ze miechu, suchajc jego opowieci, a kiedy mwi, by bardzo podobny do aktora Mortimera Snerda, nie dorwnywa mu jednak urod. Monk by wtedy naprawd
wietny jako Krl Zulusw. W kocu i moje marzenie, aby zosta Krlem, spenio si,
i wprost nie mog doczeka si chwili, kiedy znowu bd mg wcieli si w t posta.
Tamtego roku w czasie Mardi Gras Johnny Keeling, jeden z najfajniejszych chopakw w naszej okolicy, narazi si obuzom ze rdmiecia. Jak zwykle z pomoc popieszy
mu Black Benny i wycign chopaka z opresji, rozganiajc tamtych facetw kijem na cztery
wiatry. Kiedy Benny by w pobliu, lepiej byo, eby nikt nie zaczyna z chopakami z naszej
dzielnicy. Oczywicie Benny trafi do aresztu za ten swj wyczyn, ale jemu byo to obojtne.
I tak wypuszczali go zawsze, kiedy tylko trafio mu si jakie granie. Wtedy te - zaraz na
drugi dzie Bunk Johnson poszed do komendanta aresztu i poprosi o wypoyczenie Bennyego, eby zagra na pogrzebie z zespoem Eagle Band Frankie Dusena. Po zakoczeniu
ceremonii Benny powrci do aresztu, pobrzkujc w kieszeni zarobion fors.
Sore Dick nigdy nie rzuci mu mioty pod nogi; gdyby to zrobi, pewnie trzeba by byo
budowa nowy areszt.
Ktrego razu Bennyemu dopisao szczcie. Gra wtedy w karty u Savocasa,
a partnerami jego byli:
George Bohog, Red Cornelius, Black Mannie Hubbard, Sun Murray, Ben Harding
i Aaron Harris.
Bohog prowadzi parti cotcha i cho wcieky by na Bennyego, ktry stale wygrywa, nic nie mwi.
Isaiah Hubbard, brat Mannieego, sta opierajc si o barier wok stou
i przypatrywa si grze. Nigdy nie lubi Bennyego i zawsze, kiedy tylko mia ku temu okazj,
ublia mu. Benny, ktry zwykle stara si unikn awantury, gdy tylko to byo moliwe,
i teraz ignorowa Isaiaha - tym bardziej e tamten te by dobry w walce na pici. By to jedyny facet, ktrego obraliwe uwagi na temat swego obszarpanego ubrania Benny tolerowa.
Sam Isaiah mia waciwie wszystko: pienidze, ubrania i najlepiej zarabiajce kobiety.
Isaiah by bardzo czarny, z obfitym wsem i zawsze nosi przy sobie duy pistolet,
o czym wiedziay nawet gliny. Tego dnia czuo si, e awantura wisi w powietrzu. Kiedy
Benny zakoczy gr, poszed do kasy wymieni etony na pienidze. W knajpie zrobio si
cicho jak w kociele i wtedy odezwa si Isaiah.

- Ty czarny bydlaku - powiedzia do Bennyego. - Wygrae ca fors, wic moesz

teraz wykupi swoje ubranie z lombardu. Moe wreszcie przestaniesz wieci swoj obdart
dup po ulicy.
Benny zatrzyma si i podszed prosto do Isaiaha.
- Nie podoba mi si ta uwaga - powiedzia.
A poza tym, to mam ju dosy tych twoich gupich docinkw. Jeli masz co przeciwko mnie, to gadaj od razu. Moemy wszystko zaatwi tu na miejscu.
- Nie podobasz mi si - odpowiedzia Isaiah. I to od dawna.
Mwic to, zamierzy si na Bennyego, ale ten nie da si zaskoczy; wiedzia co
nieco o boksie i niejedn bjk mia ju na swoim koncie. Zrobi wic unik i wypuci prawy
sierpowy, ktry posa Isaiaha na podog. Widzc, co si dzieje, ludzie zaczli przesuwa si
ku wyjciu, w kadej chwili gotowi do ucieczki. Zostali jednak, gdy przekonali si, e bdzie
to uczciwa walka na pici, ktra dawaa przewag Bennyemu. Tamci walczyli jak dwaj wyszkoleni bokserzy i nikt nie odway si interweniowa. W kocu Benny posa przeciwnikowi cios, w ktry woy ca si, a mia jej niemao. Isaiah pad na wznak i straci przytomno. Nikt nie powiedzia ani sowa, kiedy Benny chowa pienidze do kieszeni, a po policzkach cieky mu zy.
- Dziki Bogu, e wreszcie mam to ju za sob powiedzia. - Ten czowiek przeladowa mnie od lat. Czuem, e kiedy dojdzie do tego, cho nigdy nie wiedziaem, kiedy. Ale
kiedy ju przyszo do tego, wiedziaem, e to si dzi musi rozstrzygn.
I wyszed.
Nikt si nie odezwa i nikt nie pody za Bennym, kiedy ten szed ulic Perdido,
krzyczc na cay gos:
- Dziki Bogu! Nareszcie udao mi si zaatwi porachunki z Isaiahem Hubbardem!
Po tym zajciu Benny i Isaiah spotykali si czsto, ale nigdy ju nie doszo midzy
nimi do starcia.
Biedny Benny zawsze wpada w jakie tarapaty.
Kiedy wygra dostateczn sum na wykupienie swojego ubrania, poszed do lombardu, gdzie ju prawie rok leay: elegancki brzowy garnitur w cienkie biae prki, brzowe
buty od Edwina Clappsa, brzowy kapelusz typu Stetson i rowa koszula z piknym krawatem. Jak on w tym adnie wyglda!
Cieszylimy si wszyscy, widzc go znowu tak dobrze ubranego. Byo wanie po
wielkiej ulewie; Ulice pene byy bota, a woda wystpujca z przepenionych kanaw pyna rynsztokami, wydzielajc straszliwy odr.

W tamtych czasach puste beczki po piwie wytaczano z knajp na chodnik, skd zabierane byy do browaru. Okoliczni faceci lubili przysiadywa na nich na pogawdk. Benny,
ucieszony odebraniem swojego ubrania z lombardu, siedzia wanie z kumplami na beczkach, kiedy podszed do niego gliniarz i kaza mu i z sob na posterunek na przesuchanie.
Ten glina, ktrego przysali po Bennyego, by jednym z najstarszych w oddziale.
Przerwa on Bennyemu akurat w samym rodku jednego z jego kapitalnych kawaw, ktre
Benny tak lubi opowiada.
- Benny - powiedzia - komendant wzywa ci na komisariat.
- Czowieku! - odrzek Benny. - Nie miaem na sobie tego ubrania chyba z rok. Nie
masz co prbowa wsadzi mnie dzi do puda, ani ty, ani nikt inny. Dzisiaj nie dam si tam
nikomu zaprowadzi!
Nikomu! Kapujesz?
Glina nie da za wygran.
- Czowieku! Powiedziaem ci ju - powtrzy Benny - nikomu nie dam si zaprowadzi do puda! Nikomu! Zrozumiano?
Wtedy stary policjant szybko zapa Bennyego za spodnie i zawoa:
- Jeste aresztowany!
Benny zerwa si z beczki i pobieg jezdni na drug stron z policjantem uczepionym
jego spodni.
Bieg tak szybko, e tamten nie mg za nim nady, wreszcie polizgn si, straci
rwnowag i upad gow w boto. Benny stan po drugiej stronie ulicy i obserwowa podnoszcego si policjanta, ktrego twarz bya tak ubocona, e wyglda jak komik grajcy Murzyna.
- Mwiem ci ju, e dzisiaj nie id do puda! - krzykn do niego Benny i poszed
w swoj stron.
W tydzie pniej Benny sam zgosi si na komisariat. Opowiedzia komendantowi
o zajciu i o tym, co powiedzia policjantowi. Komendantowi bardzo spodobaa si ta mieszna historia.
Pierwszy pistolet, jaki miaem w yciu, dostaem wanie od Black Bennyego.
W okresie witecznym, to jest od Boego Narodzenia do Nowego Roku, kiedy wszyscy
strzelali na wiwat i rzucali petardy, robi wraz ze swoimi kumplami obchd po okolicy.
Widzc na ulicy dzieciaka strzelajcego z pistoletu, Benny podchodzi do niego z tyu
i przystawia mu luf do plecw.
- Daj no to, kole!

Chopaki zawsze oddaway bro. Widziaem, jak Benny chodzi z caym koszem rnego rodzaju pistoletw, ktre sprzedawa po kadej cenie, jak mu oferowano, to by typ!
W 1918 roku moja sytuacja zacza si zmienia. przez jaki czas zastpowaem Sweet Childa jako chopiec na posyki w saloonie na rogu koo mojego domu w Trzeciej Dzielnicy. Lubiem by bell boyem. Caa moja praca polegaa na spacerowaniu po ssiednich ulicach i wypatrywaniu dziewczyn lekkich obyczajw, ktre od czasu do czasu wychylay si
przez okno i woay mnie.
- Bell boy! - krzyczaa dziewczyna.
- Ta-ak! - odpowiadaem.
- Przynie mi p dzbanka.
P dzbanka piwa kosztowao pi centw, cay dziesi. Jeli kto kupowa wtedy cay dzbanek, to bya to prawdziwa uczta. Nawet za pitk dostawao si tyle, e przewanie
kupujcy musia zaprosi do pomocy jakiego ssiada.
Podobao mi si to zajcie, bo dawao mi okazj do wchodzenia do mieszka tych
dziewczyn i obserwowania, co si tam dzieje. Bywao nieraz, e gdy ktrej z nich nie starczao na p dzbanka, to kupowaem jej piwo z napiwkw, ktre sam dostawaem.
Te babki zawsze byy dla mnie mie. Jednak los chcia, e Sweet Child wkrtce powrci do swej pracy i nigdy potem ju jej nie opuszcza.
Musiaem wrci do rozwoenia wgla. Ojczym Gabe ucieszy si, widzc mnie znowu, a ja te byem zadowolony, e znw bd z nim pracowa. Wiele razy staraem si nakoni Mayann, aby z powrotem wzia Gabea do siebie, ale na prno. Po prostu go nie lubia.
Ale ja uwaaem go - i dotychczas go uwaam - za najlepszego z moich ojczymw. Kiedy
tylko byem w potrzebie, zawsze mogem dosta od niego wier dolara. Inni moi tatusiowie to byy straszne sknerusy. Ale c, nie mogem kierowa yciem Mayann.
Kiedy pracowaem w skadzie wgla, w honky-tonku synnego skoczka spadochronowego Kida Browna, znajdujcym si na rogu Gravier i Franklina, zacz gra mody chopak
z dzielnicy kreolskiej, Sidney Bechet. Kiedy po raz pierwszy usyszaem jego gr na klarnecie, nie mogem wyj z podziwu.
Szybko odkryem, jaki by wszechstronny. Na pochodzie w Dniu Pracy maszerowao
tyle orkiestr, e zatrudnieni w nich byli dosownie wszyscy muzycy.
Dziwnym trafem Bechet by wolny. Henry Allen, ojciec Reda Allena, przyjecha
z Algiers wraz ze swoim zespoem gra na zamwienie jednej z l masoskich, ale brakowao mu kornecisty. Kiedy zespoy zbieray si przed Odd Fellows Hall, stary Allen zauway

Becheta. Musia wiedzie, e ten gra dobrze rwnie na kornecie, bo kaza mu i poyczy
kornet do synnego basisty Boba Lyonsa.
Bechet przyczy si do zespou Allena i gra jak diabli przez cay pochd. Podziwiaem jego gr na kornecie cay dzie. Nie byo w Nowym Orleanie kornecisty, ktry by gra
tak jak on. Ile w tej grze byo uczucia, ile serca! aden trbacz w miecie nie dorwnywa mu
pod tym wzgldem.
Wielkim przeyciem byo dla mnie wsplne granie z Sidneyem Bechetem, kiedy reklamowalimy walk boksersk o jak wielk stawk. Zapomniaem ju, kto mia walczy,
ale pamitam, e graem z wielkim Bechetem. Nasz zespolik skada si wtedy zaledwie
z trzech muzykw: klarnecisty, kornecisty i perkusisty. Potem dowiedziaem si, e Bechet
powdrowa na Pnoc, a jeszcze pniej, e wyjecha do Parya, gdzie cieszy si - i cieszy
do dzisiaj - wielk popularnoci.

Rozdzia IX
Mniej wicej w poowie lata 1918 Joe Oliver dosta od Mrs. Major z Chicago ofert
staego grania w jej lokalu Lincoln Gardens. Wyjedajc zabra ze sob klarnecist Jimmie
Noonea.
W tym czasie znowu rozwoziem wgiel, ale zrobiem sobie wolne, eby mc ich odprowadzi na stacj. Na stacji by ju Kid Ory z reszt ich wsplnego zespou. Poegnanie
byo raczej smutne. Wyjedajcy naprawd nie mieli ochoty opuszcza Nowego Orleanu i ja
czuem, e rozlatuje si stara dobrana paczka. Ale w naszym fachu zawsze si myli, e czeka
nas jeszcze co lepszego.
Kiedy pocig ruszy, poszedem peronem w stron wyjcia z dworca, chcc wrci do
swojego furgonu - czekao mnie jeszcze rozwiezienie duego adunku wgla, gdy wtem usyszaem woanie Kida Ory:
- Grasz jeszcze na tym kornecie?
Podbiegem do niego. Ory powiedzia, e duo sysza o Maym Louisie. (Tak wanie
mnie nazywali, gdy byem kilkunastolatkiem: byem may i powszechnie lubiany.)
- Hm... - nastawiem uszu.
Kiedy chopcy z zespou - mwi Kid dalej upewnili si, e Joe Oliver wyjeda, poradzili mu, eby wzi na jego miejsce Maego Louisa. Kid na pocztku mia pewne wtpliwoci, ale rozgldnwszy si po miecie, zadecydowa, e wanie mnie wemie na prb,
abym zastpi wielkiego kornecist. Kaza mi si umy i przyj na granie jeszcze tego samego wieczora.
C to by dla mnie za wstrzs! Pomyle tylko - uznano, e jestem godny zastpi
Joe Olivera w najlepszej orkiestrze w miecie! Nie mogem doczeka si chwili, kiedy zobacz Mayann i bd mg podzieli si z ni t wspania wiadomoci.
Przysporzyem jej ju tyle zmartwie, e teraz chciaem lecie do niej jak na skrzydach.
To przecie wanie ona zachcaa mnie zawsze do grania na kornecie, wiedzc, czym
dla mnie jest muzyka.
Nie mogem do niej zadzwoni, bo w naszych domach nie mielimy wtedy telefonw
- tylko cholerni bogacze mogli sobie na to pozwoli, a gdzie nam byo do nich.

Wcale natomiast nie paliem si, eby opowiedzie o swoim sukcesie Mamie Lucy,
ktra czsto bywaa w stosunku do mnie zoliwa. Jak choby tej nocy, kiedy pierwszy raz
w yciu graem za pienidze.
Waciwie bya to raczej ebranina ni granie i zarobiem wtedy tylko pitnacie centw. Mimo to dumny byem, przynoszc matce do domu te pienidze. Lucy syszaa, jak mwiem do matki:
- Mamo, to mj zarobek za wczorajsz i dzisiejsz noc. Gralimy za same napiwki i na
kadego z nas przypado tylko po pitnacie centw.
Siostra obudzia si z gbokiego snu i powiedziaa:
- Hi! Hi! Wydmuchiwa z siebie puca za pitnacie centw?
Mylaem, e j zabij. Mama musiaa nas wtedy rozdziela, eby zapobiec powanej
bjce.
Kiedy wic dostaem t pierwsz wspania propozycj od Kida Ory, pobiegem z tym
najpierw do matki, a nie do siostry. Pozwoliem, eby Lucy dowiedziaa si o tym sama.
A gdy pniej zacza mnie entuzjastycznie wychwala, powiedziaem niedbale:
- Dzikuj, maa.
Dobre, co? Ale w zasadzie byem zadowolony, e tak si obie ucieszyy. Pierwszej
nocy, gdy graem z zespoem Kida Ory; chopcy - syszc, jak grzmi na kornecie - byli tak
zdziwieni, e sami ledwo mogli gra. Nie miaem wcale tremy. Robiem wszystko dokadnie
tak samo, jak to syszaem u Joe Olivera. W kadym razie staraem si wszystko naladowa
jak najlepiej. Owinem sobie nawet szyj duym rcznikiem, kiedy zesp gra na balu
w Economy Hall. Bya to pierwsza rzecz, jak zawsze robi Joe - owija sobie rcznik kpielowy wok szyi i odpina pod spodem konierzyk, aby mc swobodnie gra.
Poniewa czsto suchaem Joego w okresie, kiedy gra z Kidem Ory, znaem prawie
cay repertuar zespou, przynajmniej ze suchu. Opanowaem ju swj instrument bardzo dobrze i miaem wietne ucho.
Chwytaem wic wszystko w lot.
Kid Ory by tak miy i yczliwy i mia tyle cierpliwoci, e ju ta pierwsza noc wsplnego grania bya dla mnie prawdziw przyjemnoci. Nie miaem nic innego do roboty jak
tylko d ile tchu w piersiach.
Wierzcie mi - to byy naprawd pikne chwile!
Po tym pierwszym graniu z Kidem wszedem w rodowisko muzyczne. Zaczem by
popularny zarwno wrd mionikw taca, jak i wrd muzykw. Wszyscy muzycy przy-

chodzili nas posucha i angaowali mnie do swoich zespow w dni, kiedy nie graem
z Kidem Ory.
Szo mi wietnie, a do tego wieczoru, kiedy najadem si najwikszego strachu
w swoim yciu.
Miaem wtedy zastpi kornecist w bardzo dobrym Silver Leaf Band. Wszyscy
czonkowie zespou grali swoje partie z nut. Na klarnecie gra Sam Dutrey, brat puzonisty
Honore Dutreya. Sam by jednym z najlepszych klarnecistw w miecie. (Zajmowa si rwnie strzyeniem wosw.) Mia do pretensjonalny sposb bycia, wskutek czego na pierwszy rzut oka mogo si wydawa, e jest zarozumialcem, ale w gruncie rzeczy by to wesoy
i dobroduszny facet, ktry ogromnie lubi kaway. Ja, niestety, nic o tym nie wiedziaem.
Tego wieczoru, gdy miaem zastpowa kornecist, przyszedem troch wczeniej,
aby si jako do tego przygotowa, bo majc gra z nieznanym zespoem, chciaem unikn
ewentualnych niespodzianek. Czonkowie zespou schodzili si pojedynczo i na pitnacie
minut przed rozpoczciem grania wikszo z nich bya ju na miejscu. Sam Dutrey przyszed
ostatni. Widziaem go wtedy po raz pierwszy w yciu. Wanie rozgrzewalimy si
i stroilimy instrumenty, kiedy Sam wszed na podium.
Przywita si z chopcami, a potem skierowa wzrok na mnie.
- A c to, u diaba, za jeden? Zjedaj std, may! - rykn. A mia niezy gos.
Byem naprawd przeraony.
- Tak, prosz pana - powiedziaem i zaczem pakowa kornet.
Wtedy odezwa si jeden z muzykw:
- Sam, zostaw maego w spokoju. On gra dzisiaj za Willyego. I przedstawi mnie Samowi.
Sam rozemia si:
- Ja tylko artowaem, synu.
- Tak, prosz pana - odpowiedziaem znowu.
W wirze caonocnej pracy zapomniaem jako o tym przykrym wydarzeniu, ale waciwie na dugo pozostao mi ono w pamici. Obecnie nieraz spotykam Sama Dutreya
i zamiewamy si do ez, wspominajc tamt histori.
Zarwno Sam, jak i Honore byli mistrzami swoich instrumentw. Trudno sobie wyobrazi pikniejszy ton puzonu od tego, jaki mia Honore Dutrey. Na yciu jego zaciy jednak
wypadek, ktry mu si przydarzy podczas suby w marynarce. Pewnego dnia zasn
w prochowni okrtowej i zatru si tak silnie, e potem przez wiele lat cierpia na astm.
Ta dolegliwo porzdnie dawaa mu si we znaki i nieraz przeszkadzaa w grze.

Kiedy w 1926 roku graem ze swoim zespoem w Chicago u Joe Glasera, mojego
obecnego impresaria, Dutrey gra z nami na puzonie. Radzi sobie wietnie we wszystkich
utworach z wyjtkiem Irish Medley, w ktrym blacha miaa dusze zakoczenie w grnym
rejestrze. Wanie wtedy Dutrey chowa si za scen i wtryskiwa sobie rozpylaczem do nosa
swj specyfik. Potem wraca i mwi:
- No, jedziemy!
Powiadam wam, nigdy w yciu nie syszaem ju tak wspaniale i mocno brzmicego
puzonu. Do Honore Dutreya wrc jeszcze pniej.
Chciabym take wspomnie o wielu innych muzykach, zwaszcza o tych, z ktrymi
grywaem lub z ktrymi miaem do czynienia od czasu do czasu.
W sumie przeyem wspaniale dni, grajc z nimi.
Byy wrd nich nieze typy, a kiedy ju ja mwi typy, to byy to naprawd typy!
Graem z wieloma spord najlepszych muzykw wiata, jazzowych i klasycznych. Niech
Pan Bg ma ich wszystkich w swojej opiece!
Chocia grywaem z zespoem Kida Ory, to i tak kady z nas mia jak dzienn prac.
Na wiecie trwaa jeszcze wojna i obowizywaa zasada: Pracuj albo walcz! Poniewa byem za mody, eby walczy, rozwoziem nadal wgiel swoim furgonem. Poza graniem na
kornecie rozwoenie wgla wydawao mi si jedynym przyjemnym zajciem. Moe to ze
wzgldu na tych wszystkich fajnych starszych facetw, z ktrymi si tam stykaem.
Kid Ory nalea do tych, ktrzy mieli najlepsze grania, zwaszcza u bogatych biaych.
Grajc w takim eleganckim miejscu, jak na przykad Country Club, zarabialimy wicej,
a podczas przerw organizatorzy pilnowali, eby zesp dosta obfity i smaczny posiek, taki
jak wszyscy gocie. Z czasem perkusista i ja weszlimy w komityw z czarn sub i odtd
zawsze miaem dosy jedzenia, eby zabra co do domu dla Mayann i Mamy Lucy.
Muzycy czytajcy nuty, tak jak ci z zespou Robchaux, uwaali, e my, zesp Kida
Ory, jestemy dobrzy, ale tylko razem. Pewnego razu ci mdrale mieli jakie granie na pogrzebie, ale wikszo z nich bya w dzie zajta. Zaangaowali wic kilku chopcw
z zespou Kida Ory, w tym take i mnie. W dniu pogrzebu muzycy zebrali si w sali, skd
mia wyruszy pochd do domu zmarego. Kid Ory i ja zauwaylimy, e ci zarozumialcy
wyranie patrz na nas z gry. Prawdopodobnie nie wydawalimy si im wystarczajco dobrzy, aby gra ich marsze.
Trciem Kida okciem, pytajc wzrokiem, czy to zauway. Ory skin potakujco
gow.

Doszlimy do domu zmarego, grajc marsza w rednim tempie. Gralimy z nut, ktre
nam dali, i to, o wiele swobodniej od nich. Tamci jednak dalej si do nas nie odzywali.
Wyniesiono trumn z domu i ruszylimy w stron cmentarza, grajc wolne marsze aobne. Na cmentarzu, gdy ciao zoono ju do grobu i przebrzmiao tremolo werbla, orkiestra
zacza gra marsza ragtimeowego, ktry wymaga swingowania. Ci starzy ramole zupenie
nie mogli sobie z tym poradzi.
Wtedy my, chopcy Kida Ory, przejlimy prowadzenie utworu i doprowadzilimy go
zwycisko do koca.
Jak by nie byo, mielimy to najlepsze ze wszystkich dowiadcze - swingowanie caym zespoem! Trzeba byo sysze, jak to brzmiao!
Second line - ci obszarpani faceci chodzcy na parady i pogrzeby, aby posucha muzyki, byli tak zachwyceni naszym graniem, e zmusili nas do bisowania. Co takiego nieczsto si zdarza na ulicznych paradach.
Wkroczylimy do sali, swingujc ostatni numer Panama. Pamitaem, jak Joe Oliver
gra ostatni chorus w grnym rejestrze, wic wziem gr i signem tamtych tonw. Wtedy
tum oszala.
Po takim zakoczeniu ci z pocztku tak nadci muzycy od razu zmienili swj stosunek
do nas. Poklepywali nas po plecach i nie odstpowali ani na krok. Pniej angaowali nas
jeszcze wiele razy.
Nic dziwnego, udowodnilimy im przecie, e czytania nut moe nauczy si kady
muzyk, ale nie wszyscy potrafi swingowa. To bya dla nich dobra nauczka.
Pniej wielokrotnie namawiali nas, ebymy przeszli do ich orkiestry, ale ja przyrzekem ju Celestinowi (jednemu z najlepszych kornecistw i kierownikowi Tuxedo Brass
Band), e przejd do niego na miejsce Sidneya Desvignea, te dobrego i interesujcego kornecisty. Osobicie uwaam, e Tuxedo Brass Band Celestina to bya najlepsza tego typu orkiestra w miecie od czasw Onward Brass Band z Emmanuelem Perezem i Joe Oliverem
w sekcji kornetw. C to by za zesp! Po wyjedzie Joe Olivera do Chicago Tuxedo Brass
Band obsugiwa wszystkie pogrzeby i parady.
O Papie Celestinie opowiem jeszcze pniej.
Z Lady, mulic, ktr dotd powoziem, poegnaem si 11 listopada 1918 roku,
w dniu, kiedy Stany Zjednoczone wraz z aliantami podpisay zawieszenie broni z pobit armi niemieckiego kajzera.
Tego dnia o 11-tej rano wyadowywaem wgiel przed restauracj Fabachera na St.
Charles Street, jednej z najelegantszych restauracji w miecie. Wnosiem wanie wgiel i pot

la si ze mnie ciurkiem, gdy usyszaem warkot jadcych po St. Charles Street samochodw
z poprzywizywanymi wielkimi blaszanymi puszkami, ktre podskakiway po bruku, czynic
straszliwy haas. Kiedy przejechao ju kilka takich samochodw, ogarna mnie ciekawo.
- Czemu oni wszyscy robi taki rwetes? - zapytaem stojcego obok mczyzny.
- Ciesz si z zakoczenia wojny - odpowiedzia.
Gdy to usyszaem, stanem jak raony piorunem. Chyba wrzuciem jeszcze ze trzy
szufle wgla na taczki, gdy nagle pomylaem: Koniec wojny!
A ja si tu wygupiam z tym muem. Ech!.
Rzuciem szufl, powoli woyem marynark, popatrzyem na Lady, mwic: Trzymaj si, stara!
Bo chyba si ju wicej nie zobaczymy - i daem drapaka, zostawiajc mua, wz
z wglem i wszystko, co si z tym czyo. Nigdy ju do tego nie wrciem.
Pobiegem prosto do domu. Mayann, zobaczywszy, e przyszedem wczeniej ni
zwykle, zapytaa, czy co si stao. Czy mam jakie kopoty?
- Nie, mamo! - odpowiedziaem. - Ale skoczya si wojna, a ja raz na zawsze skoczyem z rozwoeniem wgla. Teraz mog gra swoj muzyk, jak chc i kiedy chc!
Ju nastpnego dnia zapony wszystkie wiata.
Otwarto rwnie wszystkie lokale. Miasto znowu odzyskao swj dawny urok; Canal
Street i inne ulice jarzyy si wiatami. Matranga namawia mnie, ebym znowu gra w jego
knajpie, ale trafi nie w por. Ja liczyem na co lepszego, zwaszcza odkd Kid Ory da mi
szans grania muzyki, ktr naprawd chciaem gra. A bya to muzyka rnorodna - od jazzu
do walcw.
Wtedy Kid Ory mia naprawd duo grania. Zacz nawet urzdza wasne potacwki w kady poniedziaek w eleganckim Economy Hall. Poniedziakowe wieczorki nie byy
jeszcze w Nowym Orleanie zbyt popularne, wic nieczsto dostawalimy na ten dzie prac
w innych miejscach. Ale zabawy Kida Ory cieszyy si takim powodzeniem, e kontynuowa
je przez szereg miesicy, zarobi na nich kup forsy, a i nam niele paci.
Sobotnie noce take mielimy czsto wolne, wic graem wtedy w Gretna, po drugiej
stronie rzeki, w knajpie Brick House. Byo to mae miasteczko koo Algiers, gdzie mieszka
Red Allen. Zarabialimy tam niele, dostajc sute napiwki od pijanych goci, prostytutek,
alfonsw i szulerw.
Wok tej knajpy krciy si jednak rne bardzo podejrzane typy i trzeba si byo
strzec, eby nie dosta noem midzy ebra albo zza wga kulk w plecy.

Mielimy trzyosobowy zesp i musielimy gra duo bluesw, aby zadowoli tamtejsze cry nocy, ktre zarabiay sporo grosza, sprzedajc si szybko i tanio.
Brick House by pooony przy samym wale ochronnym koo przystani promu do
Jackson Avenue. Kiedy po graniu w Brick House wracaem do domu tramwajem z Jackson
Avenue, miaem zawsze porzdnego pietra, bo o tak wczesnej porze spotykao si niewielu
ludzi. Przewanie tylko kilku pijakw, biaych i kolorowych. Bardzo czsto przedstawiciele
tych dwu ras wygldali tak, jakby gotowi byli rzuci si na siebie o byle gupstwo. Co takiego w tamtej okolicy w obecnoci tylko kilku pikw (ciemnoskrych) mogo si smutno
skoczy.
Nawet gdybymy my, kolorowi, mieli racj, przybye na miejsce gliny porozmawiayby z nami na pewno najpierw za pomoc paek, a dopiero potem zaczyby zadawa pytania.
Pewnego razu, gdy wracaem nad ranem z Gretna w niewielkim gronie ciemnoskrych
pasaerw, na awce przy burcie promu siedziaa w pestk zalana Murzynka w rednim wieku. Chopcy okrtowi szorowali pokad, wic byo lisko. Gdy prom mia ju odbi,
w ostatniej chwili po trapie wbiega starsza biaa kobieta. Nie wiedzc, e pokad jest mokry,
polizna si i o mao nie upada. W tym momencie kolorowa kobieta podniosa si, popatrzya na bia i powiedziaa:
- Palec Boy!
To by jeden z tych gronych momentw.
Ale Opatrzno musiaa tej nocy czuwa nad nami, kolorowymi, bo nic si nie stao.
Do dzi si temu dziwi. Widziaem tam zajcia wynikajce z bahszych powodw.
Louis Armstrong pozna swoj pierwsz on w Brick House. Ale zanim wam opowiem, jak poznaem Daisy Parker, chc jeszcze ostatni raz wrci wspomnieniem do tamtych
starych dobrych czasw Storyville.
Na przykad dotychczas nie powiedziaem jeszcze nic o Lulu White! Biedna Lulu
White! Co to bya za kobieta!
Podziwiaem j jeszcze jako may chopiec - nie dlatego, e obracaa si w krgach
wielkiego interesu, ale dlatego, e potrafia zrobi tak wielki interes ze swojego Mahogany
Hall. Tak nazywa si dom, ktry prowadzia w Storyville. By to dom publiczny, do ktrego
zjedali si bogaci biali biznesmeni i plantatorzy z caego Poudnia i gdzie tracili kup forsy.
Lulu miaa najwspanialsze diamenty, jakie tylko mona sobie wyobrazi, najpikniejsze futra... a take najpikniejsze Kreolki, ktre na ni pracoway...

U Lulu szampan pyn jak woda. Jeli kto zamwiby tam sobie butelk piwa, popatrzono by na niego jak na raroga, a potem moe nawet by je i podano, ale go na pewno aowaby, e nie zamwi szampana.
Jerry Roll Morton zarobi grube pienidze, grajc w jednym z salonw Lulu White.
Lecz oczywicie, gdy marynarka i wadze dobray si do Storyville, Lulu take musiaa zwin swj interes. Miaa ju wtedy dosy oszczdnoci, eby zarzuci t profesj do
koca ycia. Ale ona bya jedn z tych wielu znanych mi wacicielek domw schadzek, ktrym zawsze byo mao, nigdy nie daway za wygran i zawsze chciay robi szybko due pienidze, bez wzgldu na zwikszajc si presj wadz.
Burmistrz Martin Behrman pozby si ich ze Storyville w przecigu kilku dni. Lulu
White przeniosa si z North Basin Street 325 na Bienville Street
1200 i zacza prbowa szczcia w nowym domu.
To by wanie jej bd, e usiowaa prowadzi dalej swj interes, przeciwstawiajc
si prawu - utracia w ten sposb cae swoje oszczdnoci, diamenty, biuteri i w ogle
wszystko.
Pamitam detektywa Harry Gregsona, ktry jej si porzdnie dobra do skry. By to
twardy facet - jeszcze yje. Znaem wszystkich tajniakw w Storyville - Hessela, Fasta, Maila, Gregsona i innych - poznaem ich, kiedy jako chopak woziem wgiel do tych wszystkich
domw, gdzie dziewczyny stay przy wejciach i swoimi sztuczkami wabiy przechodzcych
mczyzn.
Storyville dostarczyo mi tyle rnych przey!
Na kadym rogu syszao si tam muzyk. I to jak muzyk! Tak, jakiej zawsze pragnem sucha. To wanie rekompensowao mi moje niskie zarobki, mono przebywania
w Storyville. Miao si wraenie, e wszystkie te zespoy strzelaj w siebie nawzajem gorcymi riffami. A Joe Oliver! Wsuchiwaem si w dwik jego trbki jak urzeczony...
Storyville! I ci wszyscy wspaniali trbacze - Joe Oliver, Bunk Johnson - wtedy
u szczytu sawy, Emmanuel Perez, Buddy Petit, Joe Johnson, ktry by naprawd wietnym
muzykiem i wielka szkoda, e nie pozostawi adnych nagra.
Zauwayem, e Joe Johnson i Buddy Petit mieli identyczny styl. Zreszt fantastyczny! Waciwie wszyscy trbacze i kornecici grajcy za moich modych lat w Nowym Orleanie to byy po prostu diaby wcielone! C wicej mgbym o nich powiedzie.
Mogli d w trbk godzinami bez przerwy.
Ale gruby Joe Oliver by najsilniejszy i najbardziej twrczy. A Bunk Johnson mia
najpikniejszy ton. Nikt nie mg si z nim rwna, chocia wszyscy mieli przecie dobry

ton. To bya pierwsza rzecz, ktrej uczy mnie Mr. Peter Davis w Zakadzie Poprawczym dla
Kolorowych Chopcw. Ton mwi. - Muzyk, ktry ma ton, moe gra kad muzyk,
i klasyczn, i ragtime!
Wydawao si, e wszyscy jakby si zmwili, aby zmusi Lulu White do porzucenia
jej procederu i wejcia na uczciw drog. Ale ona bya uparta.
Jedzia swoim powozem z murzyskim stangretem, dopki tylko moga. Jednak prawo, z ktrym walczya, szarpao j jak pies, a w kocu powalio.
Przykro byo patrze, jak poknli jej fortun, dom, meble, mnstwo biuterii, sowem
- wszystko.
Tak, Lulu si skoczya, ale nazwa Mahogany Hall na Basin Street bdzie ya
wiecznie. Tak samo jak Basin Street.

Rozdzia X
Brick House w Gretna w stanie Luizjana...
To bya najbardziej podejrzana spelunka, w jakiej kiedykolwiek graem. W kady sobotni wieczr zbierali si tu robotnicy pracujcy przy regulacji rzeki i targowali si
z dziewczynami, ktre snuy si po parkiecie i wok baru. Ci faceci lubili popi, a kiedy ju
byli pijani, tukli si, a drzazgi leciay.
Butelki raz po raz przelatyway z impetem nad naszym podium, a pistolety i noe te
nierzadko byy w robocie. Ale ja tak si cieszyem, e mam nareszcie swoje miejsce, gdzie
mog gra na kornecie, e si tym caym baaganem w ogle nie przejmowaem.
Kiedy zauwayem, e jedna z dziewczyn spoglda na mnie w szczeglny sposb.
Powtarzao si to chyba przez trzy kolejne sobotnie noce. Graem sobie dalej, ale zaczem
odwzajemnia jej spojrzenia. Ta cizia to bya Daisy Parker.
Oczywicie, co do niej - sprawa bya prosta.
A dla mnie bya to po prostu kolejna wpadka, tak wanie nazywalimy wtedy wszelkie flirty. Mwio si w takim wypadku: Ta dama ma na ciebie oko - i zainteresowany
z dum wypina pier.
Tak to w kadym razie wygldao przy moim pierwszym zetkniciu z Daisy, dopki
nie znalazem si z ni w jednym z pokojw na pitrze w Brick House. Kiedy wymienia
cen, ktra nie bya zbyt wysoka jak na tamte czasy, zaproponowaem spotkanie po zakoczeniu pracy, Zgodzia si, a ja odszedem, mylc: Hm... Cakiem fajna kreolska babka.
Nie wiedziaem jeszcze, co mnie czeka!
Naturalnie, po skoczonym graniu pobiegem jak strzaa na gr, a Daisy przeprosia
swoje towarzystwo i przysza do mnie. Poniewa oboje bylimy ju po pracy, pozostalimy
w pokoju od pitej rano a do pnego popoudnia.
Pierwsz rzecz, jak zauwayem tej nocy, kiedy znalazem si z Daisy sam na sam chocia nic nie mwiem, bo nie chciaem wprost wierzy wasnym oczom - bya para
sztucznych bioder, czyli specjalnych poduszek, ktre nosia dla poprawienia figury
i zdejmowaa przed pjciem do ka..
Pomylaem sobie: Hmm, tak mi wpada w oko ta cizia z t swoj figur, a tu taki pas
ratunkowy.

Ale zanim zdyem cokolwiek powiedzie, popieszya z wyjanieniami. Powiedziaa

mi, e jest zbyt szczupa, nie way nawet sto funtw, i tylko ta chudo skonia j do takiego
poprawiania figury.
Przy jej urodzie, mimo tej poprawki, i tak bya dla mnie nader pontna. Przyzwyczaiem si wic do tego, a z czasem zaczo mi nawet sprawia przyjemno przygldanie si
jej, kiedy wkadaa to na siebie.
Po tym pierwszym spotkaniu przyszy nastpne, a po pewnym czasie oboje z Daisy
pokochalimy si gorco.
Miaa dwadziecia jeden lat, a ja osiemnacie.
Byem w niej tak zabujany, e nie zapytaem jej o to, o co zazwyczaj pytaem kad
cizi na pocztku, czy ma starego - tak nazywalimy nielubnego, staego partnera. Dopiero grubo pniej dowiedziaem si, dlaczego Daisy nie powiedziaa mi o perkusicie, ktry
grywa w innej knajpie w Gretna, podczas gdy ona pracowaa w Brick House; bo tu,
w Brick House, klienci lepiej pacili.
Mieszkaa z tym perkusist w Freetown, osadzie pooonej midzy Gretna a Algiers.
Poniewa cigle prosia, abym odwiedzi j w domu ktrego popoudnia, przypuszczaem, e
mieszka sama, tak jak wiele innych dziewczyn jej zawodu, z ktrymi miaem do czynienia.
Ich alfonsi wstpowali do nich tylko po pienidze oraz po dowody przywizania i wracali do
swoich kawalerskich mieszka lub do domu, do swoich on i dzieci.
Kiedy Kid Ory podpisa kontrakt na sobotnie grania w New Orleans Country Club,
gdzie bawio si bogate towarzystwo, porzuciem Brick House, i to jeszcze szybciej, ni
zostawiem mulic Lady w dzie zawieszenia broni. W rezultacie nie widziaem Daisy przez
cay miesic, rozmawiaem z ni tylko od czasu do czasu przez telefon. Ona nie wiedziaa
nawet, jak trafi na nowoorleask stron rzeki, bo cae swoje ycie spdzia w Gretna
i innych maych miasteczkach Luizjany.
Pragnem si z ni spotka tak bardzo - zreszt ona ze mn te - e zdecydowaem si
pewnego popoudnia woy swoje najlepsze ubranie. By to mj jedyny garnitur, tote bardzo o niego dbaem, czyszczc cigle i prasujc. Byo koo drugiej po poudniu, kiedy zaczem si szykowa do wyjcia.
Mayann, z ktr jeszcze wtedy mieszkaem, spytaa:
- Gdzie to idziesz, synu? Taki wywieony i elegancki...?
- Ee tam, nic specjalnego, mamo - odpowiedziaem. - Po prostu zachciao mi si woy odwitny garnitur.

Zachichotaa i posza do kuchni, zamiesza w garnku czerwon fasol z ryem, ktra

wspaniale pachniaa. Kiedy poczuem ten aromat, o mao co si nie rozmyliem.
Byo chyba wp do czwartej, kiedy znalazem si w Freetown. Autobus, ktrym jechaem z Gretna, stawa nieca mil od domu Daisy. Trafienie na miejsce nie sprawio mi
trudnoci, bo bya to podmiejska osada, gdzie przewanie wszyscy si znaj.
Mieszkaa w czteropokojowym domku z pokojami w amfiladzie. Stojc we frontowych drzwiach, mona byo sign wzrokiem a do kuchni, ktra znajdowaa si na samym
kocu. Domek by stary, pokoje sabo owietlone, a ganek zmurszay.
Zapukaem i po chwili w drzwiach pojawia si umiechnita Daisy. Wprowadzia
mnie do pokoju, a kiedy tylko drzwi zamkny si za nami, wymienilimy dugi pocaunek.
Wzia ode mnie kapelusz i pooya go na swojej staromodnej maszynie do szycia. Potem
usiada mi na kolanach. Bylimy ju naprawd rozgrzani pocaunkami, gdy nagle kto zastuka do drzwi.
- Kto tam? - zapytaa podniecona Daisy.
Okazao si, e by to jej stary, ktry - ku mojemu zdziwieniu - wiedzia o naszym
romansie od chwili mojego pierwszego spotkania z Daisy.
Otworzy mocnym uderzeniem drzwi i wszed do pokoju. Daisy zeskoczya mi z kolan
i ucieka do drugiego pokoju, a on pobieg za ni.
Przez gow przelatywao mi tysice myli. A przede wszystkim przypomniaem sobie
zajcie z Irene i Cheeky Blackiem.
Po chwili usyszaem, jak co upado na podog.
Tak, to bya Daisy. Wymierzy jej tak silny cios, e pada nieprzytomna bez jednego
sowa czy jku.
Wtedy zaczo mi si naprawd pieszy. Znalezienie kapelusza, ktry Daisy pooya
po prostu na maszynie, trwao - jak mi si zdawao - strasznie dugo, nawet nie zdyem
woy go na gow.
Przez cay czas wyobraaem sobie, co mnie za chwil spotka.
Wreszcie udao mi si wybiec z domu, zanim tamten wrci, ale przez cay czas, kiedy
gnaem do autobusu, trzymaem kapelusz w rku. Waciwie woyem go na gow dopiero
wtedy, gdy bezpieczny znalazem si na promie do Nowego Orleanu. Tak wic, ju jako mody chopak odkryem, e szybciej biegnie si z kapeluszem w rku ni na gowie.
Kiedy znalazem si na promie, westchnem gboko i pomylaem: No! Znowu ta
sama historia, ale ju nigdy wicej.

Wtedy przypomniao mi si, e tak samo przyrzekaem sobie, kiedy Cheeky Black
zapa mnie z Irene. Tym razem jednak moje postanowienie byo niewzruszone.
Znalazszy si w domu z Mayann, byem jeszcze mocno podniecony. Dooyem jednak wszelkich stara, aby tego nie okaza. Matka i tak niemao miaa zmartwie z Mam Lucy i ze mn, bo atwo wpadalimy w tarapaty. Kiedy usiadem do kolacji i wziem do ust
pierwsz yk fasoli z ryem, od razu zapomniaem o caej aferze.
Po tym zajciu nie widziaem si z Daisy prawie miesic. Postanowiem zrezygnowa
z tej niebezpiecznej znajomoci. Mayann nic o niej nie wiedziaa; z rnych powodw nie
powiedziabym jej o niej.
I waciwie po co miaem mwi, skoro zdecydowaem si z ni zerwa.
Upyno troch czasu, a tu pewnego dnia kt to idzie ulic Liberty i Perdido, rozpytujc o mnie?
Daisy! Byem naprawd zdziwiony, dowiedziawszy si, e mnie szuka. Poniewa
ukrywaa przede mn, e ma faceta, nie przypuszczaem, e moe jej na mnie zalee. Mylaem sobie, e byem dla niej po prostu pewnego rodzaju rozrywk.
Zaniemwiem, kiedy zobaczywszy mnie stojcego na rogu ze starszymi facetami,
ktrzy wanie wrcili z pracy w skadach wgla, podbiega i zacza caowa mnie ze zami
w oczach:
- Kochany, byam tak samotna, smutna i nieszczliwa, e nie mogam ju duej tego
znie.
Musiaam si z tob zobaczy.
Faceci, z ktrymi staem, obserwowali t scen ze zdziwieniem:
- No, no, Dipper! Takiej fajnej dziewczynie zama serce. Musiae si, chopie, niele
spisa.
Wtedy zawitao mi w gowie, e to pewna przyjemno mc tak na odmian poudawa wanego przy nich, z adn babk, ktra si do mnie klei.
Opanowaem si i zapytaem j:
- Hmm, skd... Jak trafia na t stron rzeki, kochanie?
Opowiedziaa mi o swoim kuzynie, ktry pokaza jej drog, jadc do pracy na Canal
Street.
Poszlimy do hotelu Kida Greena na rogu Rampart i Lafayette i wynajlimy tam pokj na jedn dob, eby mc z sob swobodnie pomwi.
Kid Green by kiedy synnym bokserem, znanym w caych Stanach Zjednoczonych.
Walczy wtedy bardzo dobrze, ale potem wycofa si z zaoszczdzon sum pienidzy. Jego

hotel by cakiem przyzwoity, nie adne tam luksusy, ale wygodny. Bylimy dobrymi kumplami i kiedy tylko przyszedem tam z dziewczyn, zawsze znalaz si dla mnie pokj bez
wzgldu na ilo goci. Kid Green by znany z noszenia bardzo modnych w tamtych czasach
krawatw typu stock, szytych z materiaw koszulowych lub jedwabiu i wizanych na
wielki wze.
By w tej dziedzinie niezrwnany. Wszystkie zby mia zote, a w jednym z nich, na
przodzie, wprawiony mia wielki diament, tak samo jak Jelly Roll Morton. Mia w ustach tyle
zota, e nazywano go Klondike; kiedy si umiechn, zoty blask bi od niego na kilka
mil.
Podczas pobytu z Daisy w hotelu Kida Greena miaem okazj bliej j pozna. Nie
powiedziabym o niej pikna, ale gupia; bya cakiem roztropna i wiedziaa, jak zarobi
pienidze. Bya jednak bardzo zazdrosna. Doszedem do wniosku, e w dziecistwie, ktre
spdzia na wsi, musiaa by strasznie rozpieszczana przez rodzicw, ktrzy pewnie pozwalali
jej zawsze robi to, na co miaa ochot.
Kiedy tylko chciaa, chodzia na wagary, i w rezultacie nie zdobya adnego zawodu
ani adnego wyksztacenia, nie skoczya nawet tych paru klas, ktre miay na og proste
dzieci. Pniej przekonaem si, e nie umiaa nawet czyta ani pisa. Miaa za to niezwyky
dar do ktni i bijatyk.
Ale jak to bywa z dwojgiem zakochanych - wszelkie objawy ujemnych cech charakteru, nawet najbardziej nieprzyjemnych, roztapiaj si w mioci.
Tak wic, kiedy upewniem si, e kocham Daisy, przestaem walczy z sob
i poddaem si temu rozkosznemu uczuciu, jakie dla niej ywiem. A uczucie to byo naprawd silne. I tak to si stao...
Po opuszczeniu hotelu poszlimy prosto do City Hall, gdzie mieci si urzd stanu
cywilnego, i wzilimy lub. I wtedy wybucha bomba.
Zanim zdylimy wyj z tego gmachu, ju po caej naszej okolicy rozniosa si ta
wiadomo. Starsze panie: Mrs. Magg, Mrs. Laura, Mrs. Martin, byy oczywicie zaskoczone,
ale one byy mi zawsze yczliwe. Jednak inni znajomi z ssiedztwa, zwaszcza stare plotkary,
pobiegy prosto do Mayann i dokuczay jej pytaniami:
- I ty pozwolisz mu si eni z t kurw?
Ale Mayann (wie, Panie, nad jej dusz!) odpowiedziaa im spokojnie, wzruszajc
tylko ramionami:
- No, c! Mj syn ma prawo sam uoy sobie ycie. Jeli kocha t kobiet na tyle,
eby si z ni oeni, to jego sprawa i pobogosawi ich oboje.

Zrobi te wszystko, co w mojej mocy, eby ona bya szczliwa.

Syszc tak odpowied, ludzie, ktrzy zbiegli si do naszego domu, zaczli si rozchodzi, bo w duchu uwaali, e matka ma racj.
Kiedy wyszlimy z City Hall, Daisy wsiada do tramwaju i pojechaa do Freetown
spakowa swoje rzeczy. Ja wrciem do domu.
Po drodze spotkaem Black Bennyego, ktry sta na rogu w wojskowym mundurze.
Cho wojna si ju skoczya, Benny cigle jeszcze by w wojsku, oczekujc demobilizacji.
By sierantem i mia prawo komenderowa niszymi rang. Wanie mija go inny onierz,
szeregowiec, ktry w cywilu nalea do tych snobw, co to nieraz wyywali si na Bennym.
Benny odczeka, a onierz si z nim zrwna, i wtedy wrzasn:
- BACZNO!!!
Facet stan na baczno i sta tak z rk przy daszku, podczas gdy Benny zrobi sobie
rundk wok caego czworoboku domw. Gdy wrci, zakomenderowa: Spocznij!, i go
odszed z wciek min. Nie omieli si jednak zaprotestowa, bo Benny by to chop na
schwa, moecie mi wierzy!
Po powrocie do domu mielimy z Mayann szczer rozmow. Zacza od pytania:
- Synu, czy jeste pewien, e kochasz t dziewczyn?
- Nigdy w yciu, mamo, nie byem niczego bardziej pewny ni tego, e kocham Daisy.
Jestem przekonany, e jest to kobieta dla mnie.
- Ale syszaam - cigna Mayann - e ona nic si nie uczya.
- A co to ma za znaczenie, mamo - odrzekem - skoro si kochamy. No, pomyl, przecie ja sam nie zaszedem dalej jak do pitej klasy. Ale poniewa mam troch wrodzonego
zdrowego rozsdku i umiejtno obcowania z ludmi, to mi to w yciu w zupenoci wystarczy. Mamo, przecie nieraz sama tak mwia. I jak dotychczas to niele sobie radz. No,
powiedz, nie mam racji?
Mayann wzruszya ramionami:
- Chyba masz racj, synu. Musisz przyprowadzi tu swoj on. Chciaabym j pozna
- dodaa po chwili.
Z bijcym sercem, lecz i z ogromn ulg powiedziaem:
- Och, dzikuj ci, mamo!
Wanie jej potwierdzenie byo mi potrzebne. Niewiele si przejmowaem tym, co
mwili inni.

Uciskaem i ucaowaem mocno moj kochan mam i pobiegem prosto do Daisy.

Zaniosem jej dobr wiadomo, a ona strasznie si ucieszya, e Mayann zaakceptowaa nasze maestwo pomimo tego, co mwiy wszystkie stare plotkary z okolicy.
Przez miesic, a moe nawet duej spotykalimy si z Daisy w hotelach i rnych innych miejscach, bo nie mielimy pienidzy na wasny kt. Wreszcie pewnego dnia znalelimy dwupokojowe mieszkanko nad warsztatem tapicerskim na ulicy Melpomeny, do daleko
od centrum Nowego Orleanu. Nie byo to nic nadzwyczajnego. Wchodzio si do nas po zewntrznych schodach, co byo po prostu okropne, kiedy pada deszcz. Pitrzce si obok zway mieci, wyrzucane tam od wiekw przez tapicera i mieszkacw oficyny, dziaay na mnie
przygnbiajco, kiedy wracaem noc z pracy. Ale mielimy wreszcie swj wasny kt,
w ktrym moglimy si czu swobodnie, dlatego z radoci urzdzalimy si, jak mona byo
najlepiej. Mieszkanie z przodu i z tyu otoczone byo gankami. Nazywalimy je galeryjkami, bo wtedy nie znalimy jeszcze sowa ganek. Mieszkalimy na drugim pitrze i nasza
galeryjka bya ju troch pochya ze staroci; podczas deszczu woda laa si z niej strumieniem.
Pewnego dnia, kiedy lao jak diabli, siedzielimy z Daisy we frontowym pokoju, suchajc na fonografie Victrola - bylimy z niego bardzo dumni z nowych pyt zespou Original
Dixieland Jazz Band, ktre wanie kupiem. Byy tam nagrane Livery Stable Blues oraz
pierwsza pytowa wersja Tiger Rag - midzy nami mwic do dzisiaj najlepsza.
Mieszka wtedy z nami Clarence, nielubny syn mojej kuzynki Flory Miles. Mia wtedy okoo trzech lat i nosi jeszcze sukienki. Wszyscy mali chopcy w naszych stronach nosili
sukienki, dopki cakiem nie wyroli. Jak wszystkie dzieci Clarence lubi wdrowa po domu.
Tego deszczowego dnia - z nieba lay si po prostu strumienie wody - bawi si zabawkami,
ktre mu kupiem. By w drugim pokoju, sucym nam za kuchni, i niepostrzeenie wyszed
na tylny ganek - prosto na ten straszny deszcz.
Suchalimy z Daisy pyt, gdy nagle rozleg si przeraliwy krzyk Clarencea. Pobieglimy do tylnych drzwi, aby zobaczy, co si stao. Byem prawdziwie przeraony, gdy
syszaem cigle jego krzyk, a nie widziaem go na tylnym ganku. Spojrzaem w d
i zobaczyem Clarencea wdrapujcego si na schody. Trzyma si za gwk i zanosi od
paczu. Okazao si, e may zelizn si z mokrego ganku i spad na podwrko. Przecitne
dziecko na pewno przypacioby taki upadek yciem, ale dla niego skoczyo si to tylko zahamowaniem rozwoju.
Ten wypadek zaciy na caym yciu Clarencea.

Byem z nim u najlepszych lekarzy; wszyscy zgodnie twierdzili, e ten upadek spowodowa u chopca cofnicie si w rozwoju umysowym o cztery lata w stosunku do przecitnego dziecka.
Kiedy podrs, zapisywaem go do rnych szk.
By te w katolickiej szkole; trzymali go tam przez kilka miesicy, a potem odesali do
domu, potwierdzajc opini lekarzy. To cige wczenie Clarencea po rnych instytucjach
tak mi obrzydo, e postanowiem sam zaj si jego nauk.
Poniewa chopiec mia od dziecistwa nerwowe usposobienie i nigdy nie by w stanie
pracowa i zarabia na ycie, postanowiem ograniczy t edukacj do wpojenia mu pewnych
zasad potrzebnych w yciu i w obcowaniu z ludmi. Udao mi si nauczy go uprzejmoci,
szacunku dla innych, a take kierowania si zdrowym rozsdkiem. Zawsze te znalazem kogo, komu mogem powierzy opiek nad chopcem, kiedy wyjedaem lub szedem do pracy. Muzycy, aktorzy, waciwie wszyscy, ktrym kiedykolwiek przedstawiem Clarencea, od
razu zaczynali go lubi. Chopiec nigdy nie by sassy, jak mawialimy w Nowym Orleanie.
W tym okresie, jeli nie graem z Kidem Ory na pogrzebach, paradach albo na platformie reklamujcej jak imprez, to krciem si na nabrzeu kanau, gdzie przybijay szkunery z wglem drzewnym. Razem z innymi modymi chopakami czekaem, a wyadowano
due kaway wgla i zapakowano je do wielkich jutowych workw. Wtedy kupowalimy odrzucone na bok mae kawaki wgla, wynosilimy je rwnie w duych jutowych workach,
a potem przeadowywalimy je do wiader i sprzedawalimy po domach po pi centw za
wiadro. Tak wanie zarabiaem na ycie, kiedy polubiem Daisy.
Taki handel wglem drzewnym by - naturalnie - brudn robot. Miaem cigle brudne
rce i umorusan twarz i przewanie wygldaem jak Al Jolson, kiedy pada na kolana
i piewa Mammy.
Ale ta praca oraz granie zapewniay mi w sumie dobre utrzymanie.
Kiedy midzy mn a Daisy wybuchaa ktnia - strasznie tego nie lubiem - wsadzaem ubranie swoje i Clarencea do worka od wgla i przenosilimy si obaj do matki
z zamiarem pozostania tam na zawsze. Zwykle po jakich dwch tygodniach przychodzia
Daisy. Usprawiedliwiaa si na rne sposoby, obiecujc, e ju nigdy wicej nie bdzie wyprowadza mnie z rwnowagi i da mi spokojnie gra na trbce.
Kiedy umar jeden z czonkw Klubu Tammany, do ktrego sam naleaem. Pogrzeb
mia wyruszy z domu na rogu Liberty i Perdido. Wszyscy czonkowie Klubu musieli mie na
sobie czarne lub bardzo ciemne ubrania. Szczliwie zdyem wykupi z lombardu swj
czarny garnitur. Zastawianie rzeczy byo wtedy wrd nas bardzo popularne. Kiedy tylko kt-

remu facetowi zabrako pienidzy, od razu zanosi co do lombardu. W wieo wykupionym

garniturze wygldaem tego dnia jak milioner.
W ssiedztwie mojego rodzinnego domu mieszkaa Rella Martin, babka, z ktr kiedy chodziem. Daisy w jaki sposb dowiedziaa si o niej. Nic mi o tym nie powiedziaa, ale
domyliem si, e co jej ley na wtrobie, bo za kadym razem, kiedy tylko wracaem do
domu choby o p godziny pniej, ni powinienem, robia mi piekieln awantur. Wyprowadzao mnie to z rwnowagi i zazwyczaj wybuchaa wtedy midzy nami wielka ktnia
z rnymi wyzwiskami.
W dniu pogrzebu, kiedy zwoki znajdoway si jeszcze w kociele, staem na rogu
i rozmawiaem z Rell i ze swoim starym przyjacielem jeszcze z czasw szkolnych, ktrego
nazywano Little Head.
Przez cay ranek pada deszcz, wic z rynsztokw przelewaa si woda, a ulice byy
pene bota. Miaem na gowie nowiutki kapelusz typu Stetson (taki jak w pieni St. James
Infirmary) elegancki czarny garnitur i nowe lakierki. Moecie mi wierzy, e byem szykownym facetem.
Gadalimy sobie we troje o byle czym, czekajc na wyprowadzenie zwok. Ja byem
jednym z tych, ktrzy mieli nie trumn zmarego towarzysza.
Nagle nieoczekiwanie zobaczyem Daisy idc w naszym kierunku. Ojej, teraz bdzie draka - pomylaem sobie.
- Ludzie - powiedziaem. - Idzie tu Daisy!
Wszyscy wiedzieli, jak zazdrosna bya moja ona.
Rella uwaaa, e lepiej bdzie, gdy zostaniemy sami we dwch, i odesza. Kiedy Daisy zbliya si, aden z nas nie odezwa si do niej ani sowem; ona te milczaa. Nagle wycigna brzytw i zacza przeklina. Odskoczyem od niej i zaczem ucieka.
Miaem szybki start i wykorzystaem t umiejtno.
Kiedy przeskakiwaem przez rynsztok, spad mi z gowy kapelusz, mj ulubiony John
B. Stetson.
Taki kapelusz by wtedy szczytem elegancji; kosztowa mnie sporo wysiku i dugo
musiaem oszczdza, aby mc go kupi. Little Head prbowa go podnie, ale Daisy podbiega do niego i zamachna si brzytw na jego tyln cz ciaa, wic zwia rwnie szybko
jak ja.
Daisy bya tak wcieka, e zapaa mj kapelusz i zacza ci go na kawaki. O rany,
jak mnie to rozwcieczyo! Ju miaem wrci i rozprawi si z ni, ale koledzy z Klubu przytrzymali mnie, przekonujc, e nie mam teraz szans.

- Chopie, opanuj si! Ona ma brzytw, a ty nie masz nawet scyzoryka!

Tymczasem Daisy skoczya kroi mj kapelusz i zacza oddala si w stron domu.
Pieniem si z wciekoci, lecz posuchaem rady chopakw i pozwoliem jej odej. Ale
Bg mi wiadkiem - nie miaem zamiaru puci jej tego pazem!
Wanie wtedy rozlegy si guche uderzenia wielkiego bbna i czonkowie Klubu zaczli wychodzi z kocioa. Za chwil orkiestra zagraa Nearer My God to Thee i ruszylimy
w stron cmentarza. Maszerujc (w kapeluszu kolegi zamiast mojego pokrajanego), przez
cay czas mylaem tylko o tym, co zrobia mi Daisy, i to w obecnoci moich kolegw, czonkw Klubu Tammany. Cmentarz znajdowa si niedaleko ulicy, na ktrej oboje z Daisy
mieszkalimy. Kiedy pochowano zmarego, nie czekaem na kolegw, aby pomaszerowa
razem z nimi do Klubu.
Byem taki zy na Daisy, e poszedem prosto do domu.
Daisy nie byo w mieszkaniu. Siedziaa w oknie u swojej przyjaciki, majc pod rk
z dziesi cegie. Ale ja o tym nie wiedziaem. Ju miaem woy klucz do zamka, gdy jedna
z cegie Daisy uderzya w nasze drzwi. To mnie przerazio. Odwrciem si, eby zobaczy,
skd lec te cegy, i zdumiony, zobaczyem Daisy, ktra klnc rzucaa je szybko w moim kierunku. Nie pozostawao mi do roboty nic innego, jak tylko uchyla si, dopki nie wyczerpie
si jej zapas cegie. Kiedy to si stao, pobiega w d schodami, aby zaatakowa mnie
z bliska.
Schyliem si szybko po jedn z cegie, ktrymi we mnie rzucaa. Zrobiem zamach
z podniesieniem prawej nogi - jak w baseballu - i rzuciem. Cega trafia Daisy prosto
w brzuch. Zgia si we dwoje i zacza przeraliwie krzycze:
- Zabie mnie! Zabie mnie!
Nie wiem, co jeszcze krzyczaa, bo nie czekaem na dalszy cig. Kto zadzwoni na
policj (jak to zwykle w takich wypadkach), zawiadamiajc, e mczyzna bije si z kobiet.
Waciwie to ten kto mia racj.
Usyszawszy dzwonek wozu policyjnego, pobiegem do tylnego ogrodzenia
i przesadziem je tak szybko, e nawet go nie dotknem. Syszaem tylko gwizdki policjantw i ich wystrzay w powietrze, kiedy prbowali mnie - zatrzyma. To jednak nie zbio mnie
z tropu. Uciekem jak przepirka w proso.
Kiedy patrolowi policyjnemu wezwanemu do bijcej si pary udaje si uj tylko jedno z partnerw, bior zatrzyman osob do aresztu. To wanie przytrafio si Daisy. Mimo
jej krzykw, wrzaskw i przeklestw, gliny zacigny j do wozu. Awanturowaa si z nimi
straszliwie. Kiedy usiowali wcign j do rodka, kopna jednego z nich w podbrdek. Ten

tak si wciek na ni, e uderzy j pak po jej chytrej kreolskiej gwce. Rozcita gowa
zacza strasznie krwawi. Na posterunku Daisy nie omielia si jednak poskary komendantowi, bo ten sam glina zaczaiby si na ni po wypuszczeniu jej z aresztu i poczstowaby
j tym samym. Tak to sobie poczynay nowoorleaskie gliny.
Daisy bya sprytna. Idc do aresztu, pakaa jak niewinne dzieci, pomimo tego
wszystkiego, co narozrabiaa. Jak to kobieta.
Tymczasem dogoniem swj klubowy orszak pogrzebowy, poyczyem drugi kapelusz
od kolegi, bdcego tylko obserwatorem pochodu, zapominajc w cakiem o tamtym, ktry
Daisy pocia na kawaki.
A w tamtych czasach facet noszcy Stetsona uchodzi za grub ryb. My, modzi muzycy, musielimy caymi miesicami oszczdza, aby mc kupi sobie taki kapelusz za pitnacie dolarw. Jednak pragnienie posiadania go byo tak silne, e odkadalimy kade dziesi centw, ktre udao si nam zaoszczdzi a i tak nie kady chopak osiga wreszcie w
cel swoich marze. Tym, ktrzy wpacali cz nalenoci, reszt regulujc ratami, nieraz
przed samym kocem spaty zabrako pienidzy; wtedy kapelusz trafia do innego nabywcy.
Teraz chyba rozumiecie, dlaczego byem taki wcieky na Daisy za to, co zrobia. Ale jak ju
mwiem, szybko o tym zapomniaem, gdy tylko usyszaem orkiestr grajc pikne aobne
marsze. Te dte orkiestry potrafiy je gra z takim uczuciem, e a chwytao za serce.
Wracaem z cmentarza wraz z orszakiem aobnym, gdy podbieg do mnie jaki facet
i wrczy mi kartk od Daisy, ktra bya na posterunku i jeszcze nie wpisano jej do rejestru
aresztowanych. Ten facet musia nalee do uprzywilejowanych winiw, bo nikt inny by
si tak szybko tego nie dowiedzia.
Jak ju wyjaniem na przykadzie Black Bennyego, taki uprzywilejowany wizie
mg wychodzi do miasta, kiedy tylko chcia, mg te zarabia pienidze i zaatwia sprawy
innym aresztowanym.
Daem temu chopakowi dwa dolary, a on mi powiedzia, e Daisy nie jest jeszcze zarejestrowana. Mimo zoci, jak do niej miaem, od razu zmikem. Przekazaem Daisy przez
posaca wiadomo, eby si nie martwia, e nadal j kocham i wszystko jej przebaczyem.
Na szczcie pracowaem wtedy przy rozadunku statkw i mj boss bardzo mnie lubi.
Wiedziaem, e jeli go poprosz o wydobycie Daisy z aresztu, zrobi to szybciej, ni
bym zdy policzy do dziesiciu. Kiedy tylko pogrzeb si skoczy, oddaem koledze Stetsona, podzikowaem mu i kopnem si do sklepu spoywczego w pobliu naszego domu.
Zawsze korzystalimy z tamtejszego telefonu.

Byem w askach u tego sklepikarza. Miao to dla mnie bardzo due znaczenie gwnie dlatego, e stwarzao mi moliwo korzystania z jego telefonu i otrzymywania za jego
porednictwem wiadomoci z miasta, a najwaniejsze ze wszystkiego byo to, e dawa mi
duo na kredyt. Wszystkie moje zaproszenia do grania otrzymywaem wanie przez ten telefon; Tony Anderson, Mr. Gaspar, Matranga czy Segretta nigdy o mnie nie zapominali. Wida
std, e bez wzgldu na to, jak nieprzyjazny moe si wydawa biay, zawsze znajdzie si
jaki czarny sukinsyn, za ktrym on przepada i do ktrego jest przywizany jak do wasnego krewnego.
Kiedy zadzwoniem na statek do swojego szefa, ten od razu zatelefonowa na posterunek i uzyska zwolnienie Daisy za porczeniem. Oczywicie po szedem po ni i czekaem
tam, aby j zabra do domu. Gdy wysza, zauwayem, e troch kuleje na lew nog.
W pierwszej chwili ucieszya si na mj widok i pocaowalimy si na zgod. Wyru szylimy
w stron linii ognia, gdzie obrzucia mnie tyloma cegami (dziki Bogu, e bya takim kiepskim strzelcem).
Im bliej bylimy domu, tym bardziej zaczynaa sobie przypomina o naszej bjce.
Widziaem po jej minie, e robia si coraz bardziej za. Nie mwiem jednak ani sowa. Ale
Daisy nie bya w stanie ju duej udawa. Nagle wybuchna i zacza obrzuca mnie najgorszymi wyzwiskami. Stwierdzia, e zrobiem z niej kalek i e si na mnie zemci, nawet jeli
by to mia by ostatni uczynek w jej yciu.
Bardzo mnie to zaskoczyo, zwaszcza, e zaczynaem ju myle, e wszystko jest
w porzdku i topr wojenny zosta ju na dobre zakopany! Co wicej nasze rachunki byy
prawie wyrwnane. Pokrajaa mi przecie kapelusz i rzucia si z brzytw na mnie i mojego
przyjaciela, a kiedy wrciem do domu, zacza obrzuca mnie cegami i wszystkim, co tylko
wpado jej w rce.
Gdy wic w tramwaju Daisy zacza napastowa mnie znowu, pomylaem sobie:
No, chopcze, przy gotuj si na kolejn niemi scen. Na kade jej wyzwisko odpowiadaem podobnym, a prcz tego dorzuciem jeszcze kilka mocniejszych jako lag niappe. Tak
wanie - bdc dziemi - nazywalimy dowody wdzicznoci otrzymywane od sklepikarzy,
kiedy przychodzilimy regulowa dugi rodzicw za wzite na kredyt towary. Dawano nam
wtedy herbatniki w ksztacie zwierzt czy rne inne nie drogie smakoyki; sklepikarz, ktry
dawa nam najlepsze lagniappe, miewa zazwyczaj od nas, dzieci, najlepsze utargi.
Tramwaj dojecha do skrzyowania ulic Melpomeny i Driad, niedaleko naszego domu,
a my wci jeszcze kcilimy si jak diabli. W drodze do domu natknlimy si na policjanta
patrolujcego okolic.

Na szczcie zna mnie z mojego grania w zespole Kida Ory na licznych benefisach
w rnych czciach miasta, wic zamiast wsadzi nas z powrotem do ciupy, puci nas wolno.
- Dippermouth! - zwrci si do mnie, uywajc mojego pseudonimu. - We ty lepiej
on do domu, zanim spotka was inny policjant i oboje was zaaresztuje.
Zrobio mi si bardzo mio. Jeden z najsurowszych policjantw w miecie wyrazi mi
swoje uznanie.
Zamiast poczstowa mnie pak po gowie - jak to byo w zwyczajach policji - udzieli mi dobrej rady i ochroni nas.
Kiedy tylko znalelimy si z Daisy w naszym dwupokojowym mieszkaniu, postanowiem szczerze z ni porozmawia i wyoy - jak si to mwi - karty na st.
- Posuchaj, kochanie - zaczem - tak dalej by nie moe. Jestem muzykiem, a nie
bokserem, a ty za kadym razem, kiedy tylko si na mnie rozzocisz, robisz wszystko, eby
mi rozbi wargi. Dziki Bogu - dotychczas zawsze udawao mi si tego jako unikn. Ale
mam ju tego wszystkiego dosy.
Najlepiej dla mnie i dla ciebie bdzie, jeli si poegnamy.
- O nie! Nie zostawiaj mnie! - wybuchna paczem Daisy. - Wiesz przecie, e ci
kocham! Wanie dlatego jestem taka zazdrosna!
Jak ju mwiem, Daisy nie miaa adnego wyksztacenia, a ignorant i nieuk zawsze
bdzie zazdrosny, zy i nienawistny. Kady medal ma dwie strony, ale ignorant nie potrafi
zrozumie nawet jednej. Daisy doprowadzao czsto do wciekoci ju samo to, e szeptaem
komu co do ucha.
- Ja wiem, e mwisz o mnie, bo na mnie patrzysz - mwia.
Straszne, no nie? Tylko dlatego, e tak dobrze j rozumiaem, potrafiem wytrzyma
z ni cztery lata tortur i szczcia - na zmian.
Czowiek musi mie troch wiedzy, inaczej cigle bdzie wpada w tarapaty. Daisy
nigdy nie wzia do rki gazety, nie mwic ju o innej lekturze. Na szczcie bya kobiet,
i to adn babk. A przecie zawsze najbardziej liczy si wanie uroda, i ju mniej wane jest
to, czy kobieta jest gupia czy nie.
Pogodzilimy si wic i teraz i cignlimy jeszcze troch wsplnie ten ciki wzek.
Graem w tym czasie duo na pogrzebach w zespole Tuxedo Brass Band. Kierowa
nim cudowny trbacz i wspaniay muzyk - Oscar (Zost) Celestin By on rwnie jednym
z najfajniejszych facetw, jakich kiedykolwiek widzia Nowy Orlean. Graem w tej orkiestrze
jako drugi trbacz. W tym samym czasie mj serdeczny przyjaciel, Maurice Durand, gra

w Excelsior Brass Band - rwnie pierwszorzdnym zespole. Liderem i pierwszym kornecist

by tam Old Man Mauret, ktry prowadzi swoich muzykw, jak by to by zastp aniow.
Wszyscy jego chopcy dzielnie mu w tym pomagali. Nie byli podobni do muzykw
w dzisiejszych zespoach, ktrzy graj, bo musz, i wciekaj si, e musz sucha lidera.
Maurice i pozostali chopcy z zespow Celestina i Maureta byli cakiem inni. Maurice
i ja - obaj wwczas modzi muzycy - gralimy zazwyczaj na paradach i pogrzebach w dwch
rnych orkiestrach. Wiele razy go spotykaem i widziaem, jaka u Maureta bya pierwszorzdna dyscyplina i jaki szacunek mieli dla niego czonkowie zespou. Tak samo muzycy Celestina lubili swego szefa.
Mwic o pierwszorzdnych orkiestrach marszowych nie mog pomin tej, ktra bya najlepsza z najlepszych - Onward Brass Band. To byo niezapomniane przeycie, kiedy
w Dniu wita Pracy albo w czasie jakiej innej uroczystoci wielki King Oliver z Uptown
i stary mistrz Emmanuel Perez maszerowali na czele zespou grajc Panam, Te wspaniae
momenty stoj mi tak ywo w pamici, e po tylu latach niczego bardziej bym nie pragn,
jak mc znowu to wszystko powspomina razem z Mauricem, ktry mieszka obecnie w San
Francisco.

Rozdzia XI
W tym czasie zaczynaem ju sobie zyskiwa popularno w moim kochanym rodzinnym miecie. Miaem szereg propozycji, aby opuci zesp Kida Ory, ale przez jaki czas
opieraem si tym pokusom.
Pewnego dnia przyszed do mnie kierownik zespou, rudy Fate Marable, ktry od
przeszo szesnastu lat gra na wycieczkowym parostatku Sydney. By wietnym pianist;
gra take na maych organach parowych, zainstalowanych na grnym pokadzie statku. Kiedy Sydney mia wyruszy w kolejny ksiycowy rejs w gr Missisipi, Fate zasiada do
tego instrumentu i gra, a si pokad trzs. To by naprawd doskonay muzyk.
Kiedy zaproponowa mi przyczenie si do jego orkiestry, z radoci przyjem t
ofert. Oznaczaa ona wielki skok w mojej karierze, bo jego muzycy musieli umie wietnie
czyta nuty. Chopcy Kida Ory tego nie potrafili. Pniej odkryem, e w zespole Marablea
byo nie mniej jazzowych znakomitoci ni u Kida, a byli oni lepsi, bo umieli czyta nuty
i improwizowa. Ludzie Marablea mieli te szerszy repertuar, grali wszystko - a do najnowszych przebojw wcznie, bo potrafili gra a vista.
Zesp Kida Ory umia szybko chwyta melodi, a kiedy ju j opanowa, nikt nie zagra jej lepiej.
Ale ja chciaem czego wicej ni ciga improwizacja, bo muzyka nie ogranicza si
przecie do jednego stylu. Wstpiem wic bez namysu do orkiestry na Sydney.
Na melofonie gra tam David Jones. Ten znakomity muzyk o mikkim, agodnym tonie i wielkich zdolnociach improwizacyjnych przyby do orkiestry z wdrownej trupy widowiskowej, ktra przyjechaa do Nowego Orleanu. Wymieniam go specjalnie, bo to wanie on
w czasie wolnym pomidzy rejsami zadawa sobie tak wiele trudu, uczc mnie czytania nut.
Robiem szybkie postpy. Brat Jones - jak go pniej nazywaem - nauczy mnie rytmicznego
podziau nut, tak e mogem poradzi sobie z kad now aranacj, ktr dawa nam Fate.
Nie musiaem ju siedzie z kornetem w rku i czeka, a Joe Howard zagra melodi, eby j
po nim powtrzy. Oczywicie umiaem szybko przyswoi sobie melodi, bo miaem wywiczone ucho, troch te czytaem nuty, ale nie w takim stopniu, jak to byo potrzebne
w zespole Fate Marablea.
Fate wiedzia o tym, kiedy bra mnie do siebie, ale podoba mu si dwik mojego
kornetu, a take i to, e wszystko w lot chwytaem. To mu wystarczyo. Bdc wietnym
i dowiadczonym muzykiem, wiedzia, e przebywajc wrd muzykw grajcych z nut, au-

tomatycznie sam si tego naucz. I rzeczywicie - po jakim czasie graem od razu wszystko,
co przede mn pooy. Fate by typem lidera, ktry lubi zaskakiwa swoich muzykw trudnymi utworami. Niejednokrotnie zapoznawa si ze swoj parti, kiedy czonkowie zespou
wychodzili na papierosa. Opanowywa j do perfekcji, a potem stuka nog w podog
i mwi:
- No, chopcy, macie tu swoje partie.
A kiedy ju rozda nuty, stuka znowu:
- Zaczynamy!
Wszyscy wtedy wychodzilimy ze skry, eby tylko naleycie zagra swj aran, ktry po raz pierwszy widzielimy na oczy. Kiedy opanowalimy po pewnym czasie swoje partie, Fate umia swoj na pami. To mnie zawsze zdumiewao. Fate traktowa muzyk bardzo
powanie. Nikt nie mg si z nim rwna w graniu trudnej muzyki. Wszyscy nowoorleascy
muzycy ywili dla niego szacunek. Fate mia za sob stare dobre czasy w Storyville, kiedy to
grywa w cotcha z alfonsami i szulerami w domu gry Twenty-five i uczestniczy w licznych
jam sessions z takimi sawnymi pianistami, jak: Jelly Roll Morton, Tony Jackson, Calvin
Jackson, Udell Wilson, Arthur Camel, Frankie Heinze, Boogus, Laurence Williams, Buddy
Christian, Wilhelmina Bart Wynn, Edna Frances, a take z wieloma innymi znakomitociami.
Zawsze wychodzi z tych spotka obronn rk.
Fate mia specjalne metody postpowania ze swoimi muzykami. Kiedy ktry z nas
si pomyli lub le zagra swoj parti w jakim utworze, kwitowa to milczeniem. Dopiero na
drugi dzie, gdy wszyscy myleli ju, e tamto zostao zapomniane, i gdy winowajca zjawia
si z potnym kacem po ostatniej nocy, Fate kad przed nim kiepsko zagran parti i kaza
wykona j solo przed pozostaymi czonkami orkiestry. Wierzcie mi, e taki wystp przed
wszystkimi kolegami nie nalea do przyjemnoci, jeli danego fragmentu nie potrafio si
dobrze zagra; nazywalimy taki przypadek Waterloo. W ten sposb Fate zmusza swoich
ludzi do odpowiedniego wypoczynku po pracy, aby nastpnego wieczora mieli nienagann
kondycj do grania. Sporo si wtedy nauczyem i do dzi uwaam, e jest to dobre podejcie
psychologiczne.
Kiedy nadszed czas odjazdu parowca Sydney z Nowego Orleanu, Fate podszed
mnie bardzo dyplomatycznie. Wiedzia, e nigdy dotd nie wyjedaem z rodzinnego miasta,
nie liczc takich pobliskich miasteczek w stanie Luizjana, jak Houma, West Wego, La Blaste
(skd pochodzi Kid Ory), oraz kilku innych podobnych miejscowoci. Jednak strasznie
chcia, ebym wyjecha z jego zespoem.

Starsi muzycy, dla ktrych May Louis by boyszczem, powiedzieli mu, eby nie
marnowa czasu, prbujc nakoni mnie do wyjazdu, on jednak mia swoje sposoby. Wiedzia, jak wietnie si czuj w jego wspaniaej orkiestrze, grajc muzyk, z jak si nigdy dotd nie zetknem, i przeywajc rzeczy, o ktrych marzyem jako ambitny mody chopak.
Zrobi mnie wic solist swego zespou. Do dzi sysz te wielkie brawa, jakie dostawaem od
pasaerw statku.
Majc pomoc Davida Jonesa w czytaniu nut i wymagajcego lidera w osobie Fatea,
nie miaem ju wtedy ochoty opuci orkiestry, cho byem w niej waciwie dopiero na prb. Wszystko ukadao mi si tak dobrze; e gdy Fate zapyta mnie, czy wyjad, odpowiedziaem tak, i to tak szybko, e nie chcia wprost wasnym uszom uwierzy.
Po powrocie statku z nocnego ksiycowego rejsu, pobiegem z nowin do Daisy,
sdzc, e ucieszy j mj sukces. Ale ona spojrzaa na mnie z takim oburzeniem, jakby mylaa, e chc wyjecha z Nowego Orleanu tylko po to, eby si od niej uwolni.
Poczuem si tak, jakby kto wyla na mnie kube zimnej wody. Mimo to opowiadaem dalej o tym szczliwym dla mnie trafie, ona za spojrzaa na mnie z wymuszonym
umiechem i niechtnie pocaowaa mnie w policzek.
- Wyjedziesz i zostawisz mnie sam. Tak? - zapytaa.
- Daisy, kochanie, posuchaj! To moja wielka szansa, by osign to, o czym marzyem przez cae ycie. Jeli odrzuc teraz t ofert, tak jak to robiem z innymi, to ugrzzn tu
na cae ycie bez adnych widokw.
Potem dorzuciem jeszcze, e do kadego los tylko raz si umiecha - jak mwi stare porzekado.
I wtedy twarz dziewczyny rozjania si.
- Zrozumiaam, kochany.
Pocaowaa mnie mocno, tym razem szczerze, i wszystko dobrze si skoczyo.
Byem wtedy jeszcze za mody, eby dokadnie zna warunki pracy na statku. Kiedy
dopynlimy do Saint Louis, dowiedziaem si, e mogem zabra Daisy ze sob.
Przed samym wyjazdem poszedem z ni na Canal Street na zakupy za zaliczk, ktr
dostaem na konto mojej przyszej pensji. Co podobnego zdarzyo mi si po raz pierwszy
w yciu. Jedyne pienidze, jakie nam, muzykom, wypacano kiedykolwiek z gry, to byy
zadatki na jednorazowe grania.
A osob, ktra dostawaa te pienidze, by przedsibiorca podpisujcy w naszym
imieniu umow lub kierownik naszego zespoliku. Ja osobicie nigdy nie podpisywaem adnej z tych umw. Zajmowa si tym nasz perkusista Joe Lindsey, on te przechowywa nasze

zaliczki. Pozostali czonkowie zespou nie byli na tyle zorientowani, aby na to zwraca uwag. Perspektywa grania ulubionej muzyki tak bardzo nas cieszya, e po prostu nic innego si
nie liczyo.
Dowiadywalimy si o zadatkach tylko wtedy, gdy mielimy za duo zamwie na jeden dzie i nie bylimy w stanie ich wszystkich wykona. Wtedy przychodzili ludzie
i dopominali si o zwrot pienidzy. A my jak gupcy spieszylimy z pomoc Joemu, zobowizujc si wykona t prac innego dnia. W Nowym Orleanie tak zazwyczaj podchodzio si
do tych rzeczy. Poczwszy od sawnych liderw, takich jak Buddy Bolden, Joe Oliver, Bunk;
Johnson, Freddie Keppard i Emmanuel Perez, a skoczywszy na moich rwienikach - wszyscy w ten sam sposb zaatwiali sprawy finansowe.
To wanie by jeden z tych powodw, dla ktrych nigdy nie staraem si zosta kierownikiem zespou; zwizane to byo z cigym wykcaniem si o jakie drobne sumy pienidzy. A ja chciaem po prostu mc spokojnie gra na trbce, tak jak to robi teraz.
Zawsze wiedziaem, e lider musi dba nie tylko o zadowolenie odbiorcw muzyki,
ale rwnie o wpywy kasowe.
Kiedy zostaem czonkiem orkiestry Marablea, w jej skad wchodzili oprcz Fatea,
Joe Howarda i mnie: Baby Dodds - perkusja, George (Pops)
Foster - kontrabas, David Jones - melofon, Johnny St. Cyr, banjo, Boyd Atkins skrzypce, i jeszcze jeden muzyk, ktrego nazwiska zapomniaem. Kady mody chopak pragncy uczy si muzyki byby zadowolony z gry w takim towarzystwie, a ju zwaszcza
wziwszy pod uwag, jak trudno byoby nam paci za prywatn nauk. Nasi rodzice rzadko
mogli zdoby si na to, by paci po pidziesit centw za jedn lekcj. ycie w Nowym
Orleanie nie byo w tych czasach atwe; bylimy szczliwi, kiedy mielimy co je, a c
dopiero mwi o takim luksusie, jak prywatne lekcje. Tylko mio do muzyki, ktr mielimy we krwi, bya rdem naszej wytrwaoci.
Wacicielami przedsibiorstwa eglugowego Streckfus Steam Boats byo czterech
braci Streckfusw: Vern, Roy, Johnny i Joe. Najstarszy z nich, kapitan Joe, by najwaniejsz
osob w caym interesie. Nikt co do tego nie mia wtpliwoci. Wszyscy bracia byli fajnymi
facetami i traktowali nas bardzo dobrze. Z pocztku wydawao mi si, e wszyscy boj si
surowego kapitana Joe. Nasuchaem si tylu opowiada o tym, jaki to on jest zy, e z trudem
opanowywaem strach, grajc po raz pierwszy na pokadzie parowca Sydney. Wkrtce
przekonaem si, e nie taki diabe straszny, jak go maluj. Joe wymaga jednak od wszystkich przestrzegania dyscypliny. Gdy syszelimy, e wchodzi na pokad, wszyscy - nie wyczajc muzykw - rzucali si do porzdkw na statku. Nasza muzyka bardzo mu si podobaa;

czsto stawa obok podium, a widzc, jak swingujemy, umiecha si, chichota i zamawia
u nas swoje ulubione melodie. Grajc je, niekiedy bliscy bylimy przesady, aby tylko mu dogodzi.
Najwiksz przyjemno sprawiao kapitanowi Joemu obserwowanie naszego perkusisty Baby Doddsa, ktry wybijajc gone uderzenia na krawdzi werbla, porusza si tak, jakby taczy shimmy. Niemal wszyscy ludzie znajdujcy si na pokadzie przystawali, aby na
niego popatrze. Nawet kiedy ju przestaem gra na statku, kapitan Joe przychodzi nieraz
wraz z ca rodzin, aby posucha mojej gry na trbce.
Kapitan Vern swoim umiechem i wygldem przypomina mi mojego ulubionego komika filmowego Stana Laurela. Kiedy spotkalimy si po raz pierwszy, spojrza na mnie z tak
yczliwym umiechem, e wydao mi si nagle, jakbym go zna przez cae ycie, i to uczucie
zostao mi do koca pracy na statku. Statki linii Streckfusw daway wielu pracujcym na
nich ludziom dobre utrzymanie.
W ostatnim tygodniu pobytu w Nowym Orleanie, kiedy przygotowywalimy si do
wyruszenia w gr rzeki do Saint Louis, poznaem fajnego modego biaego chopaka
o nazwisku Jack Teagarden. Przyjecha do naszego miasta z Houston w Teksasie, gdzie gra
w zespole Pecka Kellyego. Gdy pierwszy raz usyszaem Teagardena na puzonie, dostaem
z wraenia gsiej skrki; nigdy w yciu nie syszaem czego rwnie piknego. Jack pozna
si ze wszystkimi chopcami z naszej orkiestry, a take z kapitanem Joe, ktry jako wielki
mionik muzyki chtnie zawiera znajomo z kadym dobrym muzykiem, czsto zapraszajc go do grania na ktrym ze swoich statkw. Na pokadach jego parowcw gociy niektre
spord najlepszych biaych zespow, a take wielu wietnych kolorowych instrumentalistw.
Po tym pierwszym spotkaniu z Jackiem Teagardenem nie widziaem si z nim przez
wiele lat, ale zawsze z zainteresowaniem ledziem jego karier i jego stay rozwj. Od chwili
naszego poznania czya nas zawsze przyja i pokrewiestwo muzyczne.
Wreszcie wszystko byo ju gotowe do podry, opuciem wic moje kochane miasto
rodzinne, aby podrowa od miasta do miasta w gr i w d leniwej rzeki Missisipi, grajc
na kornecie. Orkiestra Fate Marablea pooya spore zasugi w przeamywaniu pewnych barier rasowych wzdu biegu Missisipi. W wikszoci miast, do ktrych przybija nasz statek,
a zwaszcza w tych mniejszych, bylimy pierwszym kolorowym zespoem, jaki widziano.
Biali mieszkacy nie byli przyzwyczajeni do widoku czarnych chopcw grajcych dla nich
wietn muzyk do taca. Z pocztku w trakcie grania czsto spotykay nas rne przykroci
i nieraz musielimy wysuchiwa zoliwych uwag. Poniewa wikszo z nas pochodzia

z Poudnia, bylimy przyzwyczajeni do tego rodzaju gadaniny, swingowalimy wic dalej, jak
gdyby nic si nie stao. I zazwyczaj jeszcze przed kocem wieczoru stawalimy si ich ulubiecami.
Nie byo koca pochwaom i probom o ponowne odwiedziny.
Nigdy nie zapomn dnia, kiedy pojechaem z Nowego Orleanu do Saint Louis pocigiem, aby przyczy si tam do zespou na statku Saint Paul.
Pierwszy raz w yciu odbywaem tak dug podr kolej. Ani ja, ani moja ona
i matka nie mielimy pojcia, ile czasu taka podr moe potrwa. Mayann daa mi na drog
lunch, ktry skada si z ogromnego sandwicza z ryb i duego soika zielonych oliwek. Tym
samym pocigiem co ja jecha nasz melofonista David Jones. By on jednym z tych zarozumiaych facetw, ktrzy myl, e pozjadali wszystkie rozumy. Widzia, jaki byem niedowiadczony, ale nie kiwn nawet palcem, aby uatwi mi t podr. By znacznie starszy ode
mnie, z wdrownymi trupami widowiskowymi i cyrkami podrowa ju wtedy, kiedy ja nosiem krtkie spodenki.
Po przybyciu do Galesburga w stanie Illinois musielimy si przesi do innego pocigu, a ja miaem rce pene gratw, ktre z sob wiozem. Prcz kornetu miaem star
zniszczon walizk, ktra wygldaa tak, jak gdyby pamitaa czasy prezydenta Waszyngtona.
Do tej torby (jak wwczas nazywalimy walizk) Mayann zapakowaa wszystkie moje rzeczy, ktre trzymaem u niej z powodu czstych ktni z Daisy. Walizka bya tak bardzo wypchana, e nie starczyo w niej ju miejsca nawet na soik oliwek. Musiaem go wic nie
razem z sandwiczem w jednej rce, a kornet i walizk w drugiej.
To bya podr!
Konduktor przechodzi wzdu pocigu i woa:
- Galesburg! Wysiada!
Dodawa do tego soczyste wizanki, ktre jednak nie robiy na mnie najmniejszego
wraenia; dopiero kiedy krzykn: Przesiadka do Saint Louis!, postawiem uszy jak zajc.
Zapaem wszystkie swoje rzeczy z takim przejciem, e nie zauwayem, jak rozlunia si zakrtka od soika z oliwkami, mimo to jednak udao mi si jako wysi wraz
z caym adunkiem. Peron zatoczony by ludmi pieszcymi w rnych kierunkach. Davidowi Jonesowi polecono, aby si mn opiekowa w czasie podry, ale on wcale tego nie robi; by po prostu znudzony. Zachowywa si w stosunku do mnie tak, jakbym by jednym
z owych nieznajomych kolorowych chopakw. W kadym razie chcia, aby takie wraenie
odnieli ludzie na stacji. Nagle zza zakrtu wyoni si pocig, ktry pdzi - jak mi si wydawao - z ogromn prdkoci. Jeden z pasaerw, biegnc, aby zaj wygodne miejsce,

wpad na mnie i wytrci mi z rki oliwki. Soik rozbi si w drobny mak, a oliwki potoczyy
si po caym peronie. David Jones momentalnie odszed ode mnie, nawet nie ogldajc si za
siebie. Szkoda mi byo tych smacznych oliwek, ale gdy koniec kocw znalazem si
w pocigu, w rce wci jeszcze trzymaem sandwicza z ryb. Przynajmniej to udao mi si
ocali.
Zaczynaem mie ju dosy pana Jonesa, wic podszedem do niego i powiedziaem
mu, co o nim myl, e za bardzo zadziera nosa i tak dalej. I nie odezwaem si do niego wicej a do samego Saint Louis. A tam wanie on sta si obiektem wesooci. Byo naprawd
zimno, a on mia na sobie jedynie letni paszcz oraz somkowy kapelusz! Kiedy usyszaem
ten wybuch miechu, jaki rozleg si na widok Davida Jonesa wysiadajcego w tym stroju
z pocigu, sam o mao co nie pkem ze miechu.
Ale jego kopot by powaniejszy od moich oliwek, tak e w kocu zaczem mu
wspczu. Chocia jako czowiek o duym dowiadczeniu powinien by jednak przewidzie,
e moe by zimno. O to, e si z niego miaem, nie mg mie do mnie pretensji choby
dlatego, e przedtem sam si nieadnie zachowa w stosunku do mnie. Pniej zaprzyjanilimy si i wtedy wanie zacz mnie uczy czytania nut.
Kiedy wieczorem przybylimy do Saint Louis, byem zdumiony widokiem wielu wysokich budynkw, jakich nie byo w moim rodzinnym miecie. Nie mogem sobie wyobrazi,
do czego one wszystkie mog suy. Strasznie mi si chciao kogo o to zapyta, ale baem
si wyj na durnia z powodu wasnej naiwnoci. W kocu zdobyem si na odwag
i spytaem o to Fate Marablea, gdy bylimy w drodze do hotelu.
- Oj, chopcze - powiedzia Fate - nie rbe z siebie takiego frajera.
Pomylaem wtedy, e chyba jednak lepiej bym zrobi, trzymajc jzyk za zbami, tak
jak mi to od pocztku mwio przeczucie.

Rozdzia XII
W miar upywu czasu zaczynaem by we wszystkim coraz bardziej oblatany. Niejednego na temat ycia i ludzi dowiedziaem si grajc w koci z kelnerami, majtkami pokadowymi, muzykami oraz innymi amatorami hazardu. Bywao, e od razu po zejciu z podium
zaczynalimy gr i gralimy przez ca noc, a czasem nawet przez cay dzie a do nastpnego wieczora. Wiele razy zdarzao mi si wygra, ale przewanie przegrywaem. Kelnerzy,
majtkowie i muzycy byli w grach hazardowych starymi wygami. Chocia nie lubiem przegrywa, tak samo jak kady inny grajcy na pienidze, jednak nie przeywaem tak mocno
swoich klsk jak niektrzy bardziej ode mnie dowiadczeni gracze, bo nie byem przyzwyczajony do staego posiadania wikszej czy nawet i mniejszej gotwki.
Kiedy wypacano nam fors, nie wiedziaem, co za ni kupi, nabywaem wic mnstwo tanich drobiazgw po pi i dziesi centw, aeby po przyjedzie do Nowego Orleanu
rozda je dzieciakom z naszej dzielnicy. Nie musiaem ju martwi si o Daisy i matk - obie
miay dobr prac. Moja siostra Beatrice bya na Florydzie z mem, ktry pracowa
w tartaku, wic jej take nie musiaem nic posya. yem wic od wypaty do wypaty, szastajc pienidzmi na prawo i lewo, i uwaaem si za najszczliwszego modego muzyka na
wiecie.
Kiedy wstpiem do orkiestry Fatea, wayem tylko sto czterdzieci funtw. Kiedy
jednak po duszym okresie swawolnego ycia zaatakowao mnie przezibienie. Zapytaem
wtedy Davida Jonesa, jakie lekarstwo by mi radzi.
- Kup butelk Emulsji Scotta i zaywaj regularnie, dopki wszystkiego nie wypijesz.
Posuchaem jego rady iw przecigu tygodnia utyem tak bardzo, e po powrocie do
Nowego Orleanu musiaem sobie kupi spodnie jak na grubasa.
Od tego czasu nigdy ju nie powrciem do tamtej koguciej wagi. Przezibienie,
oczywicie, te mi przeszo.
W trakcie jednej z caodziennych wycieczek na parowcu Saint Paul zdarzy si zabawny przypadek. Statek zatoczony by po brzegi pasaerami, a zesp swingowa jak diabli.
Bylimy wanie w poowie drogi midzy Alton i Quincy, kiedy jaki biay chopiec zaoy
si z koleg, e skoczy ze statku do rzeki, i naprawd skoczy. Widzc to, majtkowie zaczli
woa:
- Czowiek za burt! Czowiek za burt!

Wszyscy rzucili si do burty, a to spowodowao, e statek przechyli si niebezpiecznie na jedn stron. Ludzie nie bardzo wiedzieli co si naprawd stao, zaczli wic biega po
statku i krzycze. Wybucha prawdziwa panika. My, muzycy, pozostalimy na podium, grajc
w najlepsze, kiedy podbieg kapitan i zawoa:
- Grajcie dalej! Grajcie dalej!
Gralimy wic Tiger Rag, dmc co si w pucach, dopki wikszo ludzi si nie
uspokoia.
Chopak by dobrym pywakiem i mia ju niedaleko do brzegu, kiedy kapitan wysa
po niego szalup. Tamten nie chcia jednak wraca i zaoga odzi dobrze musiaa przyoy
si do wiose, aby go dogoni. Pasaerowie znowu rzucili si do burty, chcc zobaczy wycig, a statek znw si przechyli.
- Grajcie dalej! Grajcie dalej! - nie przestawa krzycze kapitan.
W kocu chopak znalaz si z powrotem na pokadzie i zosta wzity pod klucz. Kapitan i zaoga chcieli spuci mu lanie, ale doszli do wniosku, e to jeszcze dziecko, i oddali go
policji, kiedy tylko statek przyby do Saint Louis.
Podczas tych rejsw na pokadzie czsto wybuchay bjki. Wtedy zaoga staraa si
zaprowadzi porzdek. Czonkowie orkiestry nigdy si do tego nie wtrcali. Bylimy kolorowi i wiedzielimy, co to dla nas oznacza. Nie wolno nam byo w adnym wypadku miesza
si z biaymi gomi. Bylimy po to, eby gra dla nich dobr muzyk, i to wszystko.
Jednak wszyscy lubili nas i nasz muzyk i traktowali nas po krlewsku. Ja oraz kilku
innych muzykw z zespou Marablea pochodzcych z Poudnia rozumielimy to wszystko
i nigdy nie mielimy o to pretensji. Zawsze lubiem swoich biaych znajomych, a oni nigdy
nie skpili mi dowodw sympatii dla mnie i dla mojej muzyki. Nigdy nie spotykay mnie pod
tym wzgldem adne przykroci, a tylko szacunek i uznanie: Wielokrotnie biali znajomi zapraszali mnie i moich kolegw do swoich domw na poczstunek, nierzadko skadajcy si
z najlepszych da i najwykwintniejszych trunkw, o jakich mona sobie byo tylko zamarzy,
ale jakich nie bybym w stanie sam sobie kupi.
Miaem szczcie pracowa z muzykami, ktrzy nie pili za duo podczas pracy; takie
picie moe sta si przyczyn wielu kopotw. Po raz pierwszy przekonaem si o tym jeszcze
jako bardzo mody chopak, gdy zaczem gra w knajpach. Nie miaem wtedy pojcia, jak
paskudnie moe si czowiek czu po caonocnej popijawie. Miaem siedemnacie lat, gdy
ktrego dnia kumple przynieli mnie do domu do Mayann pijanego jak bela. Nie robia mi
adnych wymwek, cho byem cakiem wykoczony. Owizaa mi gow rcznikiem

z lodem i pooya mnie do ka. Potem daa mi na przeczyszczenie, a chopakom kazaa i

do domu.
- To lekarstwo dobrze mu zrobi. Kiedy rano zje porzdne niadanie, bdzie jak nowo
narodzony - powiedziaa.
I rzeczywicie tak byo.
Moja matka zawsze potrafia kademu szybko pomc w najpowaniejszych dolegliwociach. Pochodzia z miasteczka Butte w stanie Luizjana. Jej rodzice byli niewolnikami,
a ona sama klepaa bied przez cae ycie. Musiaa wic nauczy si radzi sobie sama
w najtrudniejszych sytuacjach. Mj ojciec by prostym robotnikiem, ktry przez cae swoje
ycie niczego si nie dorobi. Rodzicw Mayann nie sta byo na lekarza, wic gdy ktre
z dzieci zachorowao, zbierali zioa na torach kolejowych, gotowali je i dawali choremu
dziecku do picia lub nacierali je wywarem. Moecie mi wierzy - taka kuracja dziaaa wprost
magicznie. Chory dzieciak migiem przychodzi do siebie i by zdrw jak ryba.
Fakt, e Mayann zobaczya mnie pijanego, wprawi mnie w takie zakopotanie, e
usprawiedliwiaem si po sto razy.
- Mj synu - powiedziaa na to - musisz sam decydowa o wasnym yciu. Bdziesz
musia i przez wiat zupenie sam. Powiniene wic dowiadczy wszystkiego, eby mc
oceni, co dobre, a co ze. Nie mog ci tego nauczy, sam musisz to zdoby. Bo nikt inny na
wiecie nie jest w stanie osdzi lepiej ni ty, co jest dla ciebie dobre. Nie miaabym odwagi
krzycze na ciebie za tych par kieliszkw. Ja, twoja matka, pij zawsze, kiedy tylko mam na
to ochot. I nieraz te niezgorzej sobie pocign. Ale umiem zachowa umiar, tak e nie koczy si to chorob.
Potem pouczya mnie, jak powinienem postpowa, kiedy znowu bd mia ochot si
napi. Nie kazaa mi obiecywa, e ju nigdy nie bd pi; na takie postanowienia byem jeszcze za mody.
- Sam siebie jeszcze nie znasz, synu - dodaa. Nie wiesz jeszcze, czego bdziesz
w yciu chcia.
Ej. Powiem ci co. Moe bymy si wybrali ktrego wieczoru na wdrwk po okolicznych knajpach? Pokazaabym ci wtedy, jak mona napi si i naprawd dobrze si zabawi.
- To by byo bardzo fajne, mamo - ucieszyem si. - To by byo po prostu cudowne
mc wybra si z tob na tak weso wypraw.
Poczuem si jak prawdziwy mczyzna, ktry wybiera si z dam do najelegantszych
lokali

w naszej

dzielnicy,

do

honky-tonkw.

Przez

cay

tydzie

oczekiwaem

z niecierpliwoci na swj wolny wieczr, kiedy to bd mg wybra si z Mayann na planowany wypad.

Wreszcie nadszed ten dzie, a ja miaem kiesze pen forsy. Dostawalimy mnstwo
napiwkw od dobrze prosperujcych prostytutek, ktre przychodziy do naszej knajpy
i zamawiay rne melodie dla siebie i swoich staych klientw. Czasem te dziewczyny daway nam pienidze bez specjalnych powodw. Cizie lubiy, jak ich faceci wydawali pienidze,
bo i tak nie mogy wycign od nich naraz caej tej forsy dla siebie, a do nas czuy sympati.
Rozpoczlimy swoj wypraw z Mayann od knajpy Savocasa na rogu Saratoga
i Poydras. Byo to miejsce spotka, a take wypat dla robotnikw pracujcych w porcie
rzecznym przy rozadunku bananw. Wiele razy staem tam w kolejce po swoj wypat
i wiele razy szedem prosto stamtd do stou gry, gdzie przegrywaem wszystkie pienidze.
Ale nie przejmowaem si tym; chciaem przebywa w towarzystwie starszych facetw - sympatycznych kanciarzy, alfonsw i muzykw. Lubiem te ich jzyk.
Knajpka Savocasa bya znana jako jedna z najbardziej podejrzanych spelunek na
wiecie, ale mnie, ktry wychowaem si w tej dzielnicy, wcale ta reputacja nie przeraaa.
Wszyscy bywalcy tego lokalu znali dobrze moj matk i mnie. Mayann praa i prasowaa bielizn przesiadujcych tam dziewczyn oraz ich kompanw, otrzymujc za to dobr zapat.
W sobotnie wieczory ci faceci lubili wkada specjalne niebieskie bluzy i spodnie
z szelkami, co bardzo przypominao kombinezon. Uwaali, e ten strj przynosi szczcie
im, a take ich dziwkom. Wybierajc si w kurs dziewczyny wkaday na siebie bardzo krtkie sukienki i najlepsze jedwabne poczochy. Demonstroway w ten sposb swoje zgrabne,
dugie nogi. Wszystkie przewanie lubiy mnie, bo byem mody, rezolutny i umiaem gra
bluesa w ich gucie. Kiedy udawao im si zarobi wicej forsy, przychodziy nad ranem do
knajpy i kieroway si prosto w stron podium. Zauwaywszy je ktem oka, mrugaem do
pianisty Boogusa i perkusisty Garbeeego, eby si nastawili na dobre napiwki. Boogus zaczyna wtedy jakiego starego fajnego bluesa, a dziewczyny a piszczay z zachwytu.
Gdy tylko schodzilimy z podium na krtk przerw, zawsze ktra z obecnych
dziewczyn mwia do mnie:
- Chod no tu, ty liczny sukinsynku, i usid mi na kolanach!
Uh! Moecie sobie wyobrazi, jakie to robio wraenie na takim smarkaczu, jakim ja
wtedy byem.
Z wielkiego podniecenia pot wystpowa mi na czoo. Jestem za mody, eby zadowoli tak wyrafinowan kobiet - mylaem sobie. Ona zawsze moe mie kogo lepszego
ni ja. Dlaczego czepia si wanie mnie? Moe przecie mie najlepszych alfonsw

(zawsze miaem kompleks niszoci w stosunku do alfonsw).

Zawsze te baem si dziwek, majc w pamici t, ktra wycigna niespodziewanie
n i zrania mnie w rami. One jednak dalej na mnie nastaway. Musz si przyzna, e od
czasu do czasu - mimo obaw nie mogem oprze si pokusie i ulegaem co powabniejszym.
Powrmy jednak do tego wieczora, kiedy z Mayann wybralimy si, by troch si
zabawi. Od Savocasa poszlimy na rg do knajpy Spanola. Ledwie weszlimy, a ju wszyscy
zaczli si z nami wita.
- Gdzie ty si podziewasz? - pytali Mayann. To mio znw ci zobaczy.
A potem zakrzyknli:
- Matka z synem robi dzi rund po knajpach!
Powinno to nam wszystkim przynie szczcie!
- Daj mi kart za dwadziecia dolarw! - woa znany karciarz do trzymajcego bank. Czuj, e mi si dzi cholernie powiedzie!
Tego wieczora nie mielimy oboje okazji wyda zbyt duo pienidzy. Kto tylko mg,
stawia nam whisky. Pierwszy raz mieli okazj widzie nas razem.
Przez cay czas Mayann pouczaa mnie, jak naley pi. Suchaem uwanie, bo chciaem jak najwicej wynie z tej lekcji. W lokalu mojego szefa, Henry Matrangi, on sam postawi nam kolejk.
- Ma pani fajnego syna - powiedzia do Mayann. - Wszyscy, ktrzy tu przychodz,
bardzo go lubi. I jestemy pewni, e kiedy bdzie wietnym muzykiem. Ma do tego serce.
Mayann wypia z dum pier.
- Bogu dziki - rzeka. - Nigdy nie byam w stanie da synowi przyzwoitego wyksztacenia, na jakie zasugiwa. Zawsze wiedziaam, e ma talent.
Nie mogam jednak zrobi nic wicej, jak tylko modli si do Wszechmogcego, eby
nim kierowa i pomaga mu. I moje modlitwy zostay wysuchane.
Bg w niebie widzi, jaka jestem dumna z mojego chopaka. Dzikuj te panu, Mr.
Matranga, e przyj go pan do pracy w swoim lokalu, wiedzc, e nie ma on odpowiedniego
dowiadczenia. By pan dla niego wyrozumiay i Bg to panu wynagrodzi. Bd o panu pamitaa przy kadym wieczornym pacierzu. Przy takiej pomocy i yczliwoci was wszystkich
Louis na pewno do czego dojdzie.
W tym momencie wszed do baru wykidajo Slippers i wrzasn:
- Hello, Mayann! Jak pragn zdrowia! Co ty tu dzisiaj robisz?
Kiedy Mayann powiedziaa mu, e robimy razem rund po knajpach, stwierdzi, e
czego tak fajnego dawno ju nie widzia, i upar si, ebymy razem z nim wypili kolejk.

Oboje z matk mielimy ju wtedy niele w gowach, a nie odwiedzilimy jeszcze

nawet poowy zaplanowanych knajp. Bylimy jednak zdecydowani obej je wszystkie; taka
bya umowa i nie mielimy zamiaru z niej si wycofywa. Czulimy si wietnie wrd ludzi,
ktrzy nas lubili i mwili naszym jzykiem. Wiedzielimy, e jestemy wrd swoich, i tylko
to si liczyo. Przestao nas obchodzi ycie toczce si na zewntrz knajpy.
Slippers, ktry powinien by ju w sali gier, eby mie oko na podejrzanych goci, zosta z nami w barze. Musia przecie opowiedzie Mayann, jaki dobry byem na tej przepirce.
- Mayann, ten twj chopak naprawd powinien pojecha na Pnoc i gra tam
z fajnymi dciakami.
- Dzikuj, Slippers! - powiedziaa Mayann, wychylajc kolejnego drinka i lekko si
zacinajc. Dzikuj, Slippers. Wiesz... jestem dumna z tego chopca. On jest dla mnie wszystkim. On i jego siostra, Mama Lucy. Oczywicie ich niegodziwy ojciec nigdy nie zrobi nic
dobrego dla swych dzieci tylko ich ojczymowie. Dobrze, e miay przynajmniej dobrych ojczymw; inaczej - nie wiem, co by te dwa dzieciaki zrobiy.
Mayann wychylia nastpnego drinka, a w tym samym momencie kto krzykn z sali
gier:
- Slippers! Slippers! Chod no tu szybko! Jest tu taki jeden obcy, co nie chce odda
przegranych pienidzy!
Slippers jednym susem znalaz si w tylnej sali.
W mgnieniu oka zapa faceta za portki i zataszczy go do drzwi wyjciowych. Potem
kopn go w tyek i powiedzia:
- Wypieprzaj std, ty czarny sukinsynu! I niech ci tu wicej moje oczy nie widz!
I po krzyku. Nikt nie mia odwagi zacz ze Slippersem. Umia si dobrze posugiwa
pistoletem i piciami. Potrafi walczy w sposb uczciwy albo te ne przebierajc
w rodkach - zalenie od tego, jaki rodzaj walki wybra delikwent. Ale by najlepszym facetem, jakiego kiedykolwiek Pan Bg stworzy. Kochaem go, jakby by moim rodzonym ojcem. Kiedy byem w pobliu takich facetw jak Slippers czy Black Benny, czuem si bezpiecznie.
Ju samo przebywanie w ich towarzystwie sprawiao mi wielk frajd.
Kiedy tamten go znalaz si ju za drzwiami, dokoczylimy swoich drinkw.
A waciwie to prbowalimy ich dokoczy, ale one ustawiay si do nas po prostu
w kolejce. Poegnalimy si wreszcie z Matrang i znajomymi i powdrowalimy sobie weso-

o do knajpy Joe Segretty na rogu Liberty i Perdido - ulicy, ktra staa si tak sawna, e a
Duke Ellington powici jej jeden ze swoich utworw.
U Segretty mona byo dosta ekstrakt rumu Jamajka po pitnacie centw za butelk. Wszyscy to zamawiali, dodajc okoo p szklanki wody, wic my z Mayann te tak zrobilimy. Po wypiciu takiego drinka stao si co, czego zreszt od razu mona si byo spodziewa - po prostu cio nas z ng.
Zauwayem, e oczy Mayann robi si szklane, mimo to pytaa mnie co chwila:
- Dobrze si czujesz, synu?
- No chyba! wietnie si bawi, mamo!
- Jak bdziesz chcia i do domu, to powiedz tylko, a zaraz si urywamy.
Ja jednak wci czuem si wiey jak nowo narodzone dzieci. Trzymaem si tego
dnia, jak gdyby alkohol w ogle na mnie nie dziaa. Bylimy z matk ju po dwch butelkach
Jamajki, kiedy naprawd zaczo robi si pno. Widziaem, e matka jest ju niele zalana, ale nie chciaem i do domu, nie wstpiwszy przedtem do lokalu Henry Poncea po drugiej stronie ulicy. By to - jak ju wiecie - ten przystojny Francuz z dawnych dobrych czasw
Storyville i rywal Joe Segretty. Joe wolaby pewnie spotka na ulicy tygrysa ni Henry Poncea.
Henry Ponce darzy mnie sympati, a ja take bardzo go lubiem. Z wielk przyjemnoci ogldaem te wszystkie pikne kobiety o wszelkich moliwych odcieniach skry, ktre
przychodziy do Trzeciej Dzielnicy specjalnie po to, eby si z nim zobaczy. Oczywicie nie
podobaa im si okolica, w ktrej Henry osiad po wysiedleniu ze Storyville, ale kochay si
w nim. Te kobiety daway nam due napiwki, kiedy gralimy ich ulubone melodie. Nie ma
co - z Poncea by kawa chopa! Nalea do tych, co to mao mwi, a duo robi.
Kiedy tylko przekroczylimy prg jego knajpy, od razu mnie zobaczy i wybieg zza
baru, aby si ze mn przywita. Przedstawiem mu Mayann, ktrej nie zna.
- Ogromnie mi mio pani pozna - powiedzia. - Jest pani matk naprawd dobrego
chopca.
Jest dobrze wychowany, pracuje z wielkim zapaem i nigdy nie miaem z nim najmniejszego kopotu. Naprawd bardzo si ciesz, e pani poznaem. Pani syn jest ambitny
i zaley mu na tym, eby do czego doj. Przygldaem mu si uwanie, kiedy pracowa
u mnie i gra od smej wieczorem do czwartej rano. Wiedziaem, e caymi dniami pracowa
wtedy w skadzie wgla, i zupenie nie mogem zrozumie, jak on potrafi to wszystko wytrzyma. Chc, eby pani wiedziaa, e on myli powanie o swojej przyszoci.

Barman przynis nam kolejk i oczywicie nie wylalimy tego za konierz. Potem
trzyosobowy zesp, ktry zacz pracowa tam po nas, zagra jaki skoczny kawaek, a ja
zataczyem z Mayann. Zauwayem wtedy, e ziewa, ale nie powiedziaem ani sowa.
Po skoczonym tacu wrcilimy do stolika dopi swoje drinki, a potem wstalimy,
chcc ju i do domu. Mayann ruszya w kierunku Henry Ponce a, aby si z nim poegna.
Nogi jednak zupenie odmwiy jej posuszestwa, tak e po kilku zaledwie krokach pada
plackiem na podog. Nie zdajc sobie sprawy z tego, e jestem rwnie dobry jak ona, popieszyem j podnie, ale gdy tylko si schyliem, wycignem si jak dugi obok niej. Wszyscy wybuchnli miechem. Matka miaa poczucie humoru, ktre nie opuszczao jej niezalenie od tego, czy bya trzewa czy pijana, wic przyczya si do oglnej wesooci. I wszyscy
zaczlimy zrywa boki ze miechu.
Ojczym Gabe sta na rogu po drugiej stronie ulicy, koo knajpy Joe Segretty. Nie zasta nikogo w domu, wic zacz nas szuka po okolicy, dopki kto nie skierowa go do Poncea. Kiedy zobaczy, co si z nami stao, przybieg ze miechem i pomg si nam podnie.
Stara si, jak umia, doprowadzi do porzdku kapelusz i wosy Mayann, po czym skierowa
si z nami do drzwi, umiechajc si do wszystkich obecnych. Po drodze przystan, aby ucisn rk Henry Ponceowi i powiedzie mu, e uwaa go za szlachetnego czowieka. Podzikowa mu za to, e da mi szans grania w jego lokalu, cho korzystniejsze byoby dla
niego zatrudnienie starszego muzyka. Ponce odpowiedzia, e starszy muzyk nie miaby tego,
co miaem ja, mody chopak, to znaczy szczeroci i twrczego talentu, ktry na pewno zostanie kiedy szeroko doceniony. Gabe nie rozumia tych wielkich sw, ale podzikowa jeszcze
raz Ponceowi i wyszed podtrzymujc nas oboje mocnymi ramionami.
Kiedy wyruszylimy w stron domu znajdujcego si tylko o jedn przecznic dalej,
zaczynao ju wita i ulica bya prawie pusta. Zataczalimy si potnie, pocigajc za sob
Gabea z jednej strony chodnika na drug. Nieliczni przechodnie, na nasz widok, musieli sobie pewnie pomyle, e Gabe jest nie mniej pijany ni Mayann i ja. On jednak potraktowa
ca spraw zupenie zwyczajnie.
- Synu - powiedziaa nazajutrz Mayann - teraz jestem pewna, e wiesz ju, jak pi.
Sdzc po wczorajszej nocy, potrafisz ju radzi sobie sam.
A ja ju teraz wiem to, co chciaam wiedzie. Gdyby co si ze mn stao, sam daby
sobie rad.
Poczuem si bardzo dumny z siebie.
Opowiedziaem o tej swojej wyprawie z matk w zwizku z tym, co mwiem
o muzykach, ktrzy nie upijaj si podczas pracy. Teraz opowiem o przykrym wypadku, jaki

zdarzy si pewnej letniej nocy na statku Saint Paul w niewielkim miecie w stanie Iowa.
Pywalimy od szeregu dni w gr i w d rzeki, grajc co noc gdzie indziej. Do tej miejscowoci przybilimy do wczenie, jeszcze za dnia, dziki czemu moglimy zej na brzeg
i rozejrze si troch po miecie. Co takiego rzadko si nam zdarzao; zazwyczaj po zakoczeniu kadego ksiycowego rejsu odpywalimy i przez cay dzie bylimy w drodze.
Tego wanie dnia Baby Dodds spotka swoich starych kumpli, ktrzy zaprowadzili go
do pewnego domu, gdzie alkohol la si strumieniami. Baby zapomnia, e ma tej nocy gra,
i wypi o wiele za duo. Wszyscy, ktrzy go znali, wiedzieli, e kiedy Baby zacz pi, to nie
byo na niego sposobu, nie liczc oczywicie takich, ktrych si nie stosuje wobec tych, ktrych si lubi.
Baby przyby na statek z opnieniem, ale to by dopiero pocztek. Kiedy wszed na
podium, zacz kiwa si nad bbnami na oczach tumu biaych goci przybyych na zabaw.
Aby zatrze przykre wraenie, Fate Marable natychmiast rozpocz utwr.
Dlimy co si w pucach, chcc zaguszy potknicia Doddsa, ktry strasznie obciga tempo. Wszyscy chopcy byli wciekli, ale prbowali ratowa sytuacj. W kocu Baby
poczu si obraony i zacz gono wyzywa nas od czarnych bkartw. Dla nas to nie miao
wikszego znaczenia, ale syszeli to wszyscy gocie, a to ju bya inna sprawa.
Fate zarzdzi przerw, ktr zazwyczaj spdzalimy na rufie, przygldajc si spienionej wodzie zostajcej za statkiem. Teraz zawoa Doddsa i prbowa z nim porozmawia.
Uwaa, e lepiej bdzie, jak on sam sprbuje go uspokoi, zamiast eby si w to wtrca jaki
biay. Jednak nic z tego nie wyszo. Baby coraz goniej krzycza i coraz wicej przeklina.
Wtedy ja wkroczyem do akcji. Byem bliskim przyjacielem Babyego i nie raz udao mi si
go ju uspokoi podczas innych awantur. Byem pewny, e jeli sprbuj odcign go na
bok i pogada z nim, to posucha mnie. Uchronioby go to od nieprzyjemnoci przynajmniej
do koca imprezy.
Baby wanie odgraa si, e rbnie kogo w nos, kiedy podszedem do niego.
- Baby, przesta mwi takie rzeczy - zaczem go uspokaja. - Przecie nie uderzyby nikogo, no nie?
- A eby wiedzia, e tak, do cholery! - odpowiedzia.
- Mnie by przecie nie uderzy, prawda? - zapytaem, oczekujc zaprzeczenia.
- Rbn i ciebie, i bossa - usyszaem jednak w odpowiedzi.
No, c, tego ju byo za wiele. Wycofaem si i usiadem w kcie, a Baby dalej
wcieka si i kl jak diabli. Naraz podszed do niego wysoki i krzepki kapitan Johnny
Streckfus i poprosi go grzecznie, aby przesta kl, bo suchaj tego wszystkie kobiety

i dzieci na pokadzie. Ku mojemu zdziwieniu Baby powiedzia mu, dokd ma pj i co ma

zrobi. Boe, miej Babyego w swojej opiece! - pomylaem.
Kapitan Johnny chwyci go za szyj swoimi silnymi rkami i zacz dusi, a Baby
poczerwienia na twarzy.
Dodds, ktry tak si na nas rzuca, teraz sta si potulny jak baranek. To by okropny
widok. Zimny pot wystpi na nas, kiedy obserwowalimy t scen, ale aden z nas nie powiedzia: Niech pan go przestanie dusi!, nikt nie poprosi o lito dla niego. Bylimy zbyt
napici i za bardzo wciekli na Babyego, aby si za nim wstawia. Kapitan Johnny puci go
dopiero wtedy, gdy ten pad na kolana i zemdla.
Musielimy wrci na podium i gra bez Doddsa.
Pniej Fate podszed do kapitana i poprosi go o wybaczenie nam tego incydentu.
Wreszcie, dziki Bogu, jako si ta noc skoczya, a wraz z ni take ta najgorsza
i najprzykrzejsza pijacka scena, jak kiedykolwiek widziaem. Ale teraz, kiedy spotykamy si
z Doddsem, obaj si z tego wydarzenia miejemy.
Praca na statku, z tymi znakomitymi muzykami bya dla mnie cennym dowiadczeniem. Od jednych nauczyem si nowych sposobw grania, dziki innym ustrzegem si przed
zymi nawykami. Na przykad David Jones godowa przez cae lato, gdy gralimy na Saint
Paul. Oszczdza a do przesady, a wszystkie pienidze wysya na farm na Poudnie, gdzie
jego krewni i najemni robotnicy uprawiali dla niego bawen, gospodarujc, jak im na to pozwalay jego oszczdnoci. Potrafi je codziennie jabko zamiast dobrego gorcego posiku.
A jaki by tego rezultat? Zanim bawena dojrzaa, zniszczyy j szkodniki. Nie zdy nawet
obejrze swojej farmy, kiedy dosta telegram z zawiadomieniem, e wszystko szlag trafi. Po
tym wypadku David Jones spdza kad przerw, stojc oparty o burt, patrzc w wod
i rozmylajc o straconej forsie. Czsto mwiem do Fate Marablea:
- Fate, miej oko na Davida Jonesa. On w kadej chwili moe skoczy do wody.
Ten przypadek przekona mnie, e nie warto oszczdza na odku. Nigdy, od dziecka, nie miaem ochoty robi samemu sobie na zo, czyli jak to si mwi - na zo twarzy
obcina sobie nos. I uwaam, e to jest suszne. Prawdopodobnie nigdy nie bd bogaty, ale
za to bd gruby.
Nigdy nie odmawiaem sobie rzeczy, ktre uwaaem za naprawd konieczne, ale te
wiele jest rzeczy, o ktre nigdy nie zabiegaem, na przykad nigdy nie pragnem mie szafy
penej garniturw. Widziaem facetw, ktrzy mieli po dwadziecia pi czy trzydzieci ubra
naraz, i jaki by z tego poytek?

Zanim zdyli je wszystkie cho troch ponosi, przewanie byy ju zjedzone przez
mole. Ja mam tyle ubra, ile potrzebuj, wczajc w to stroje do wystpw. Ale zawsze podawaem rk potrzebujcym pomocy, kiedy tylko mogem, a przewanie mogem. I tak bd
robi zawsze do koca ycia, a y bd chyba bardzo dugo, powyej setki.
Po tym pierwszym rejsie do Saint Louis popynlimy w gr rzeki do Davenport
w stanie Iowa, gdzie wszystkie statki Streckfusw zawijay na zim. Tam wanie poznaem
wielkiego Bixa Beiderbeckea, geniusza kornetu. Znali go i podziwiali muzycy caego wiata.
Bix zdoby wielk saw, a my wszyscy traktowalimy go jak boga. Na jego widok rozjaniay si nam twarze, a widywalimy go, niestety, nieczsto.
Pod koniec pierwszego sezonu na Saint Paul ostatni raz gralimy w Saint Louis na
ksiycowym rejsie dla kolorowych. Statek by wypeniony po brzegi. Podczas rejsu nagle
wybucha na pokadzie sprzeczka i jakie podejrzane typy z przedmiecia wycigny rewolwery. O Boe! Nigdy nie widziaem naraz tylu kolorowych ludzi ogarnitych panik. Wyglda na to, e bdzie jeszcze gorzej ni wtedy, kiedy tamten chopak wyskoczy za burt pomylaem sobie. Tak samo jak wtedy kapitan kaza nam nie przerywa grania, a ja znowu
zaczem si rozglda, ktrdy by tu uciec. To bya naprawd gorca noc, ale w kocu statek
bezpiecznie przybi do brzegu i tylko paru pasaerw odnioso obraenia.
Gdy skoczylimy gra, poszlimy do swojego hotelu na przedmieciu. Po drodze syszelimy, jak stojcy na rogach ulic faceci przechwalali si tym, e wywoali awantur na
statku. Mj Boe - pomylaem - moe to i dla nich wielka uciecha, ale co do mnie, to cakiem inaczej wyobraam sobie dobr zabaw.
W hotelu Grand Central w St. Louis byem bardzo popularny. Jako najmodszy
czonek orkiestry Fate Marablea, w dodatku samotny, wzbudzaem wielkie zainteresowanie
wrd eskiej czci obsugi hotelowej. Czuem si jak amant, kiedy dziewczyny kciy si
midzy sob, wykrzykujc: Ja go pierwsza zobaczyam! lub To mj facet!, i tym podobne
bujdy. Za bardzo interesowaem si muzyk, eby zwraca uwag na takie bahe sprawy;
przynajmniej w wikszoci wypadkw.

Rozdzia XIII
Kiedy zakoczylimy sezon w Davenport w stanie Iowa, kapitan Joe Streckfus wypaci kademu z nas sum, ktra uzbieraa si z piciu dolarw odkadanych co tydzie przy
wypacie. By to niezy grosz, zwaszcza dla takiego jak ja mokosa, nie przyzwyczajonego do
wikszych wpyww gotwki. Wracaem wic do Nowego Orleanu z kup forsy. Bracia
Streckfus wypacili nam te pienidze na podr powrotn oraz na jedzenie w drodze. To byli
naprawd fajni ludzie. Pracujc u nich, z kadym rokiem coraz bardziej czuem si jakby
czonkiem ich rodziny.
Gdy znalazem si ju w Nowym Orleanie, pierwsze kroki skierowaem na rg Liberty
i Perdido, gdzie spdziem tyle czasu, zanim trafia mi si praca w zespole Fate Marablea.
A pierwsz napotkan osob by Black Benny stojcy w saloonie Joe Segretty przy barze
wraz z kilkoma starymi wygami z okolicy.
- Niech mnie szlag trafi - powiedzia, kiedy wszedem - jeli to nie jest nasz Dipper!
Nie spuszcza ze mnie wzroku, kiedy podchodziem do baru.
- Chod no tu, ty sukinsynku! Bye na Pnocy i dmuchae tam w t swoj trb, co?
Musisz by teraz niele nadziany!
Chcia przez to powiedzie, e mam pewnie duo pienidzy. Poprosi mnie, ebym mu
postawi drinka, a kime ja byem, aby mc odmwi postawienia drinka wspaniaemu Black
Bennyemu? Zreszt nikt mu nigdy tego nie odmwi. Kiedy barman nala drinki, zauwayem, e wszyscy inni te pozamawiali. Rzuciem dwudziestodolarowy banknot, eby zapaci
za ca kolejk, co razem wynioso okoo szeciu-siedmiu dolarw. Black Benny szybko sign po wydan przez barmana reszt i powiedzia:
- Ja to bior!
Umiechnem si szeroko. C innego mogem zrobi? Benny potrzebowa tych pienidzy i koniec.
A ja lubiem go tak, e nie miaem nic przeciwko temu. Jednak jestem pewien, e
gdyby tak obcesowo nie zagarn tych pienidzy, dabym mu duo wicej. Mylaem o tym
ju w pocigu, jadc z Saint Louis. Ale poniewa Benny zrobi to w ten sposb, rozmyliem
si. Uwaaem, e powinien potraktowa mnie jak mczyzn, i nie spodoba mi si sposb,
w jaki mnie nacign. Nie miaem zamiaru rzuca si na niego o tych par dolarw. To by
byo tak, jakbym chcia woy gow do paszczy lwa. Skorzystaem jednak z nadarzajcej si
okazji i jak mogem najszybciej z niesmakiem opuciem lokal.

Kiedy dotarem do domu, Daisy czekaa ju na mnie z wielkim garnkiem czerwonej

fasoli z ryem i z pocaunkami, ktre mi bardzo zasmakoway. Potem musiaem usi
i opowiedzie jej wszystko o swojej podry - jaka bya przyjemna, jak wszyscy mnie lubili
i jak bardzo podobaa im si moja muzyka. Daisy suchaa tego z przyjemnoci i z zaciekawieniem i wci byo jej mao. Przez cay czas mylaem sobie: Ach, eby Daisy zawsze
bya dla mnie taka mia jak dzi. Jakie ycie byoby pikne, gdybymy si ju nigdy nie kcili, nie tukli i nie burzyli naszego ogniska domowego zaoonego z takim trudem.
Tak bardzo cieszylimy si tym swoim spotkaniem po tak dugiej przerwie, e pocaunkom nie byo koca. Nie widziaem jej przez sze miesicy i w ogle po raz pierwszy
byem tak dugo poza domem. Nawet kiedy mieszkaem u matki, nie wyjedaem nigdy tak
daleko, cho nieraz przyjmowaem propozycje grania na trbce w rnych miejscowociach.
Oczywicie, w tamtych czasach niewiele wiedzielimy o trbkach. Waciwie wszyscy gralimy na kornetach. Tylko due orkiestry grajce w teatrach miay trbaczy w sekcji blachy.
To mieszne, ale wszyscy wtedy mylelimy, e aby gra na trbce, trzeba skoczy
konserwatorium albo by wielk figur. Dugie lata nawet nie prbowaem gra na tym instrumencie.
Po kilku dniach spdzonych razem z Daisy w domu Mayann oczywicie zaprosia nas
do siebie na wsplny obiad. Miaa by te moja siostra i Clarence. Dla Mayann by to nie lada
problem. Poniewa wychowywaa ca nasz trjk, wiedziaa, jakie mamy wilcze apetyty.
eby nakarmi t swoj szaracz - jak nas nazywaa - musiaa nastawi oprcz duego
garnka jeszcze may. Ale wczeniej trzeba byo i na ulic Rampart i pokombinowa, jak by
tu kupi najwicej za niewielkie pienidze, ktrymi dysponowaa.
W sklepie spoywczym Zattermanna Mayann kupia funt czerwonej fasoli, funt ryu,
duy plaster tustego boczku i wielk czerwon cebul. W piekarni Stahlea za pi centw
dostaa dwa bochenki czerstwego chleba. Upitrasia to wszystko razem, i mwi wam, kiedy
szedem na obiad, czuem te zapachy ju od samego rogu ulicy. Mayann naprawd umiaa
gotowa.
Gdy usiedlimy do stou razem - ja, Mama Lucy i Clarence, potrzebowalimy duo
miejsca dla okci, aby sobie wzajemnie nie przeszkadza. Po dwch repetach musiaem wsta
od stou, aby si nie rozchorowa. Clarence mia apetyt, jaki rzadko si u dzieci zdarza. Ja
sam, kiedy byem may, kontentowaem si chlebem z masem albo po prostu pajd suchego
chleba - nie przywizywaem duej wagi do tego, co jem. Ale Clarence by inny; miaem
z nim wiele uciechy, kiedy siadalimy razem do stou.
- No, synu - powiedziaem wtedy u Mayann dzi na pewno zjem wicej od ciebie.

- O.K., tato.
I tak rozpoczlimy nasz stay wycig. Clarence wysforowa si daleko do przodu.
Mama Lucy niele si sprawiaa, ale z Clarenceem oboje nie mielimy si co mierzy.
A matka staa z boku i patrzya na nas z dum. Strasznie lubia patrzy na nas, jak si opychamy. Dlatego tak ciko pracowaa u biaych sprztajc, piorc, prasujc i opiekujc si ich
dziemi.
Kiedy nie graem na statku, zwykle chwytaem si rnych dorywczych prac. W roku
1921, ostatnim roku mojego grania na statku, zaczem grywa w kabarecie Toma Andersona
na Rampart, midzy ulicami Canal i Iberville. To bya naprawd wietna praca. Do Andersona przychodzili sami najbogatsi faceci grajcy na wycigach. Przepuszczali u niego mnstwo
pienidzy i dawali nam duo napiwkw, zamawiajc kawaki dla siebie i swoich kociakw.
Czsto zamawiali obfite dania i ledwo co je napoczynali. Byem w dobrych stosunkach
z kolorowymi kelnerami, wic czsto, kiedy tylko mijali podium, odnoszc do kuchni nie
zjedzone dania czy jakie atrakcyjne resztki, spogldali znaczco na mnie, a ja mrugaem, e
rozumiem, o co chodzi.
W czasie przerwy szedem prosto do kuchni, gdzie czekao ju na mnie doskonae jedzenie. Ach, c to byy za dania! Najlepsze steki, kotlety, kurczaki, przepirki i wiele innych
bardzo drogich potraw.
Czuem si ogromnie wany, zjadajc te wszystkie wspaniaoci, na ktre normalnie
na pewno nie byoby mnie sta w tamtych czasach, a moe nawet i teraz.
Kierownikiem naszego czteroosobowego zespou grajcego u Andersona by Paul
Dominguez, wspaniay kreolski muzyk i z pewnoci jeden z najlepszych skrzypkw
w tamtych czasach. Powiedziabym nawet; e by troch nowoczeniejszy od innych.
A mielimy wtedy w Nowym Orleanie wielu bardzo dobrych muzykw. Naleeli do nich: A.
J. Piron, Peter Boeage, John Robechaux i Emile Bigard - wuj naszego klarnecisty Barneya
Bigarda. By jeszcze Jimmy Paalow, ktry w roku 1915, kiedy my jeszcze nosilimy krtkie
portki, opuci Nowy Orlean wraz z zespoem Creole Jazz Band Freddie Kepparda. By to
pierwszy nowoorleaski zesp, ktry zrobi karier poza swoim miastem. Oczywicie byo
jeszcze wielu innych dobrych skrzypkw, ale wedug mnie Paul Dominguez by najlepszy
i wietnie

mi si z nim pracowao.

By

sympatycznym i wyrozumiaym liderem

w przeciwiestwie do innych kierownikw zespow, zoliwych i zawistnych, z ktrymi pracowaem w rnych okresach.
W kabarecie Toma Andersona mielimy ustawion z przodu na podium du skarbonk, do ktrej zamawiajcy utwory gocie wrzucali co nieceo za kadym razem, gdy za-

mawiali sobie jaki kawaek Przynosio nam to wicej forsy ni nasza regularna pensja. Anderson nieczsto bywa w swoim lokalu, na co dzie urzdowa tam prowadzcy jego interesy
George Delsa. Przypomina on Costello z duetu Abbott i Costello.
W kwartecie Paula Domingueza na perkusji gra Albert Frances, na fortepianie jego
ona - Edna, i ja na kornecie. Kiedy Edna zasza w ci, zastpia j Wilhelmina Bert Wynn.
Obie byy lepsze od wielu mczyzn grajcych na tym instrumencie, ktrych spotykaem
w cigu minionych lat.
Moe zyskaem, a moe straciem duo forsy, nie wykazujc zainteresowania wycigami. Wielu rekinw z tej brany nieraz proponowao mi obstawienie w moim imieniu dokeja czy konia jako rewan za zagranie im jakiego kawaka. Ale ja byem zbyt pochonity
muzyk, eby prbowa szczcia na torze wycigowym. Dzikowaem im wic uprzejmie,
a w czasie gry szybko zapominaem o caej sprawie.
W tym samym okresie, kiedy graem u Toma Andersona, dziaay w Nowym Orleanie
rwnie inne podobne lokale rozrywkowe: The Cadillac, The Pup czy lokal Butsy Fernandeza. We wszystkich rozbrzmiewaa dobra muzyka. A kiedy Tom Anderson zamkn swj
interes na czas remontu, wzi mnie do siebie Zutty Singleton, ktry gra w lokalu Fernandeza
wraz ze wietnym pianist Udellem Wilsonm. Powstao w ten sposb prawdziwie ogniste
trio, a nasza gra zacza przyciga innych muzykw, ktrzy przychodzili do nas co noc po
zakoczeniu swojej pracy. Wikszo z nich przyczaa si do nas w trakcie grania, jak na
dzisiejszych jam sessions.
Nigdy nie zapomn tej nocy, kiedy wpad do nas Baby Dodds, ktry wanie dopiero
co wrci z duszego objazdu. Przedstawilimy go naszemu bossowi Butsyemu, ktry by
najwikszym elegantem w Nowym Orleanie i zawoanym tancerzem. Kiedy nawet zdoby
nagrod Rudolfa Valentino za jaki taniec, gdy w czasie tourne po Stanach Zjednoczonych
aktor ten zjecha do naszego miasta. Tamtego wieczora Butsy zrobi na kobietach takie wraenie, e wszystkie na niego leciay. Uwaam zreszt, e by to jeden z najmilszych ludzi pod
socem. Nie ujmujc nic Joe Glaserowi, ktry by - i nadal jest - najsympatyczniejszym kierownikiem, z jakim kiedykolwiek wsppracowaem.
A wracajc do Baby Doddsa, to postanowi on tamtej nocy zagra z nami na bbnach
Zuttyego.
Kupno tych bbnw kosztowao ich waciciela sporo wysiku. Kiedy Baby zasiad
z nami i zacz gra, wali tak mocno i wyprawia takie rne sztuczki, e zanim zdylimy
si zorientowa, przedziurawi jeden z bbnw na wylot. Nigdy nie widziaem, eby Zutty by
tak wcieky, a Baby powiedzia tylko:

- Przepraszam.
Kiedy koczylimy granie, Baby i Zutty byli bliscy bjki. Cho nienawidz wtrca
si w takie sprawy, tutaj musiaem stan midzy nimi. Lubiem ich obu, a zwaszcza
Zuttyego, i nie chciaem, eby mu si co stao. Nie dlatego, eby sam nie mg sobie da
rady; po prostu nie chciaem, eby ci dwaj si bili.
Od tej pory Zutty i Baby odnosili si ju do siebie inaczej. Zutty i caa reszta naszego
zespou uwaalimy, e Baby le postpi. Tak sawny muzyk powinien gra na bbnach troch subtelniej.
Gralimy z Zuttym u Butsyego a do chwili, kiedy jego lokal zacz podupada. Powtrzya si jeszcze raz znana historia: im sabszy ruch w interesie, tym nisze pace. Wytrzymywalimy obniki, jak dugo si dao, a w kocu odeszlimy.
Rok 1921 nie by dla mnie najlepszy. Podczas ostatniego sezonu na statku odoyem
jednak troch pienidzy i dziki temu, grajc dorywczo na defiladach, pogrzebach i piknikach
dla biaych, finansowo dawaem sobie niele rad, dopki nie nadarzya si okazja podjcia
jakiej godziwej staej pracy..
Pod sam koniec roku 1921 zostaem staym, penoprawnym czonkiem orkiestry Tuxedo Brass Band kierowanej przez trbacza Celestina. Wtedy poczuem si naprawd kim.
Wkrtce spenio si te jedno z moich najwikszych pragnie - gra drugi kornet obok wielkiego Joe Olivera, ktry zyska sobie przydomek King po swoich triumfalnych wystpach
w Chicago w 1918 roku.
Tuxedo Brass Band to bya prawdziwa rado i dla oka, i dla ucha. Szkoda, e nie byo
jeszcze wtedy magnetofonw ani kamer filmowych i nie mona byo uwieczni tych chopcw w akcji. Zreszt gdyby nawet byy, nie sta nas byo na to, eby je kupi. Caa forsa, jak
zarabialimy, sza na utrzymanie.
Zostawszy czonkiem Tuxedo Brass Band, czuem si tak dumny, jakbym trafi do
Johna Fhilipa Sousy, czy do Artura Pryora. To byo prawdziwe przeycie, kiedy rozdawano
nam nuty na sztywnych kartonach, eby mona byo z nich gra w czasie marszu. Dokadaem wszelkich stara, aeby swoj parti zagra dokadnie co do nuty. Kada pomyka odbieraa mi humor na cay dzie. Celestin szybko zauway mj ywy stosunek do muzyki
i potrafi to doceni. Kiedy uwaa, e jaki fragment utworu moe sprawi mi trudno, podchodzi do mnie i pyta:
- No, jak tam, synu? W porzdku? Dasz sobie rad?

Bya to powana zachta dla mnie, modego chopaka bez wikszego dowiadczenia
w tego rodzaju muzyce. Do dzi czuj wdziczno dla Papy Celestina i wszystkich czonkw
orkiestry, ktrzy byli dla mnie zawsze bardzo mili.
W Tuxedo Brass Band mielimy takie same uniformy jak czonkowie Onward Brass
Band: biae czapki z czarnym otokiem, niebieskie koszule, biae spodnie i brzowe buty. Kiedy Onward Brass Band si rozleciaa, nasze akcje poszy w gr. Tamci byli przecie naszymi
najgroniejszymi konkurentami, inne orkiestry nie byy w stanie nam zagrozi.
Bdc czonkiem najlepszej dtej orkiestry w miecie, miaem okazj zetkn si ze
wszystkimi najwybitniejszymi muzykami. Jednym z nich by Alphons Picou, najlepszy klarnecista Nowego Orleanu.
Zaadaptowa on parti fletu piccolo w High Society na klarnet i od tej pory kady
klarnecista gra w tym utworze jego solo. Do mistrzw klarnetu naleeli te: Lorenzo Tio,
Sidney Bechet, Sidney Desvigne, Sam Dutrey, Wade Whaley i modziutki Jim Williams. Jim,
niestety, umar bardzo modo i wiat straci w ten sposb wielkiego muzyka. To samo mona
powiedzie o przedwczenie zmarym Rappolo. Inni wielcy klarnecici tamtych czasw to:
Bill Humphrey, Johnny Dodds, Jimmy Noone i Albert Nicholas. Barney Bigard pojawi si nieco pniej, ale uwaam go rwnie za jednego z najlepszych.
Mwic o dobrych muzykach tamtych czasw, nie mog nie wspomnie o Lawrence
Deweyu. Obecnie wycofa si on ju waciwie z czynnego ycia muzycznego i osiad
w Lafayette w stanie Luizjana, ale od czasu do czasu jeszcze grywa. Kiedy wiele gra
z niezrwnanym Bunkiem Johnsonem. wietnymi klarnecistami byli rwnie Louis Warner
i Charlie McCurtis.
Bez wzgldu na to, jak dugo bd y i z iloma muzykami bd jeszcze gra, nie spotkam nigdy lepszych od tych, ktrych wymieniem. Miaem okazj dobrze ich pozna. Zarwno ci starsi, jak i ci modsi - wszyscy wkadali serce w swoj muzyk.
Modsi muzycy tamtych czasw, tacy jak na przykad ja, traktowali muzyk daleko
powaniej ni obecna modzie. Przewaga tamtych nad pocztkujcymi muzykami dnia dzisiejszego jest tak wielka, e uniemoliwia jakiekolwiek porwnania. Wemy na przykad takiego George Backeta, ktry gra na maym kornecie Es w Excelsior Brass Band. Grujcy
nad ca orkiestr dwik tego instrumentu sycha byo o par ulic dalej. Kiedy tak
z uczuciem gra gos prowadzcy wraz z innymi kornetami, ale o oktaw wyej, suchajcym
zy cisny si do oczu.
Byo jeszcze wielu innych dobrych klarnecistw, ktrych naleaoby wymieni, ale po
tylu latach nie pamitam ju ich nazwisk. Byem bardzo mody, kiedy grywaem z nimi, i nie

przywizywaem wtedy duej wagi do tego, jak si kto naprawd nazywa. Witajc i egnajc
si uywalimy pseudonimw:
Gate, Face, Gizzard. Spotykalimy si na przypadkowych imprezach i grao si nam
z sob tak dobrze, jak bymy pracowali w takim skadzie od miesicy.
W tym samym 1921 roku Daisy zaadoptowaa ma dziewczynk o nazwisku Wila
Mae Wilson. Mieszkalimy wtedy od niedawna w czci miasta zamieszkaej przez biaych,
na rogu Saint Charles i Clio, w oficynie domu biaej rodziny, u ktrej Daisy pracowaa. Droga
do naszego domku wioda alejk na tyach posesji, wic czsto, wracajc z pracy nad ranem,
baem si, e mog zosta wzity za zodzieja.
I tak te si kiedy stao. Wracaem z grania o czwartej rano. Kiedy wysiadem
z tramwaju i skierowaem si w stron naszej alejki, zobaczyem idcego w moim kierunku
starszego biaego faceta. Szed wzdu ogrodzenia. Ju miaem wej na nasz alejk, gdy
zauwayem, e stary przyglda mi si podejrzliwie, co mnie wic tkno, eby nie i dalej,
tylko poczeka na niego. Kiedy zbliy si na tyle, e ju mia mnie min, odezwaem si:
- Prosz pana, pan pewnie myli, e ja mam jakie podejrzane zamiary. Chc, eby
pan wiedzia, e ja tutaj mieszkam. Moja ona pracuje tu u biaej rodziny i mieszkamy na ich
posesji. Pomylaem sobie, e lepiej bdzie to panu powiedzie, eby pan niepotrzebnie nie
zaczyna jakich historii.
- Dobrze, e mi to powiedziae - odpar ramol - bo jestem tu strem nocnym i nie
pamitam, ebym ci kiedykolwiek widzia w tej okolicy.
Ale teraz wszystko w porzdku. Moesz i dalej.
Bd w przyszoci na ciebie uwaa.

Mg sobie tego zaoszczdzi. Pobiegem do domu i natychmiast zbudziem Daisy

i Wil Mae z gbokiego snu, oznajmiajc im, e musimy si rano wyprowadzi. Potem opowiedziaem Daisy o caym zajciu. Zaraz rano wypowiedziaa prac i znalelimy sobie trzypokojowe mieszkanie na rogu ulic Saratoga i Erato.
Trzynastoletniej rezolutnej Wili Mae byo wszystko jedno, dokd si przenosimy.
Wane byo tylko to, e bierzemy j ze sob. Jej matka przywioza j oraz jej siostr Violet
z maego miasteczka w stanie Luizjana. Violet, ktra miaa wtedy czternacie lat, umara bardzo modo. Wila Mae pozostaa z Daisy, kiedy w 1922 wyjechaem na Pnoc, aby przyczy
si do orkiestry Kinga Olivera grajcej w chicagowskim Lincoln Gardens. Wyrosa na
pikn dziewczyn i zanim zorientowalimy si, co si wici, wysza za m za chopaka
imieniem Sibley i urodzia syna, ktrego nazwaa Archie.

Ludzie w Nowym Orleanie pamitali mnie jako ojca chrzestnego Wili Mae, a kiedy jej
syn podrs na tyle, e wszystko rozumia, pokocha mnie tak jak swoj matk. Wtedy zostaem rwnie jego chrzestnym. Zacz nawet ze wzgldu na mnie gra na trbce i zmieni sobie nazwisko na Archie Armstrong.
Daisy tak polubia Wil Mae, e a si dziwiem, bo nigdy nie przywizywaa si
zbytnio do nikogo.
Czsto nawet odczuwaem to na sobie. Ale kochaa mnie, a ja j, i to wystarczao. Jestem te prawie pewny, e bya mi wierna przez cay okres naszego poycia. Kiedy wyjechaem do Chicago, bylimy skceni i wtedy nie obchodzio mnie ju, z kim si spotyka. Pniej
dowiedziaem si, e paraduje po Nowym Orleanie z moim koleg z czasw dziecistwa,
Shotsem Madisonem. On rwnie dobrze gra na kornecie, wic wszyscy mwili, e Daisy
zakochuje si wycznie w kornecistach. No, c. Wybraa sobie nie najgorszy instrument.
Moja siostra Mama Lucy wyjechaa do maej osady tartacznej na Florydzie, gdzie pracowaa przez dugie lata ze swoim towarzyszem ycia. Prowadzili tam niewielki lokal z grami
hazardowymi i zarabiali kup forsy. Wiele razy miaem ochot poprosi ich o may zastrzyk
finansowy, ale nigdy tego nie zrobiem. Zawsze wiedziaem, e krewni - ile by nie zarabiali
pienidzy - nigdy nie maj ich za duo. Jak mwi Pismo wite - lepiej jest dawa ni bra.
Zawsze odczuwaem prawdziw rado, dajc mojej rodzinie tyle pienidzy, ile tylko mogem, ale strasznie nie lubiem prosi ich o jakkolwiek pomoc. W porwnaniu z innymi miaem troch szczcia, jeli chodzi o zarabianie pienidzy.
W pocztkach swojej dziaalnoci muzycznej nie zarabiaem oczywicie zbyt wiele,
ale i tak troch wicej ni inni chopcy, ktrzy nie mieli adnego zawodu.
Wszyscy w naszej dzielnicy byli troch przestraszeni, gdy dowiedzieli si, e Lucy
prowadzi gry hazardowe, w ktrych zazwyczaj uczestnicz podejrzane typy. Mwiem im
jednak, e nie ma co si o ni martwi. Mama Lucy nie baa si takich goci. Miaa zawsze
przy sobie dugi n i potrafiaby sobie da rad z kadym, kto tylko sprbowaby jakich
niecnych sztuczek.
Tylko z dwiema kobietami, ktre prawie nigdy nie rozstaway si z noem, czuem si
zawsze cakowicie bezpieczny: ze swoj siostr Mam Lucy i ze swoj on Daisy. To dziwne, ale przy caej swojej porywczoci i zapalczywoci, Daisy nigdy nie rzucia si na mnie
z noem. Oczywicie, wielokrotnie miewalimy pojedynki na cegy, ale to stanowio po prostu cz nowoorleaskiej tradycji, z ktr byem oswojony od dziecka. Dostatecznie dobrze
umiaem robi uniki, aby nie da si trafi. A Daisy potrafiaby zada bobu faszowanymi

rzutami ceg nawet takiemu zawodnikowi, jak Don Newcomb. Ale pomimo wszystko kochaem j nadal, tak jak swj kornet.
W ostatniej wielkiej paradzie, jak widziaem w Nowym Orleanie, wziy udzia
wszystkie najliczniejsze i najbardziej znane Kluby Pomocy Spoecznej i Rozrywki. Kady
klub stara si przewyszy pozostae, wic byo naprawd na co popatrze.
W defiladzie uczestniczyy kluby: The Bulls, The Hobgoblins, The Zulus, The Tammanys, The Young Men Twenties (klub Zutty Singletona), The Merry-Go-Rounds, The Deweys, The Tulane Club, The Young Men Vidalias, The Money Wasters, The Jolly Boys, The
Turtles, The Original Swells, The San Jacintos, The Autocrats, The Frans Sa Mee Club, The
Cooperatives, The Economys, The Odd Fellows, The Masons, The Knights of Pythias (moja
loa) i The Diamond Svells z dzielnicy Irish Channel.
Towarzyszcy pochodowi drugoliniowcy bali si zapuszcza w to niebezpieczne
przedmiecie nad samym brzegiem rzeki. Mieszkajcy tam Irlandczycy byli strasznymi awanturnikami, a i tamtejsi kolorowi byli niewiele lepsi. Kto wybiera si tam z pochodem, mg
wrci z wasn gow pod pach.
Widok tych wszystkich defilujcych klubw by cudownym i niepowtarzalnym przeyciem. Wszyscy ich czonkowie mieli na sobie galowe stroje, a z ramion spyway im pikne
jedwabne wstki, co w sumie dawao wspaniay widok. Defilad otwierali adiutanci
w galowych strojach jadcy na piknych koniach, ktrych by poprzybierane byy wstkami.
Za nimi podaa orkiestra dta grajca marsze tak ognicie i z takim swingiem, e a
wszyscy skakali z radoci. Za orkiestr maszerowali czonkowie klubu, byli w biaych mikkich kapeluszach, biaych koszulach z najlepszego jedwabiu i mohairowych spodniach. Cho
mieszkaem w Nowym Orleanie od urodzenia, za kadym razem, kiedy defilowa ktry
z tych klubw, potrafiem im towarzyszy nawet przez cay dzie. Noszc kornet Joe Oliverowi czy Bunkowi Johnsonowi, dostawaem dostatecznie duo jedzenia, aby nie czu godu
przez ca defilad.
Podczas takiej caodziennej parady robiono liczne przystanki, tak zwane punches,
w domach czonkw danego klubu znajdujcych si na trasie, gdzie na maszerujcych czekay
ju sandwicze, zimne piwo i oczywicie - mnstwo whisky. To ostatnie jeszcze mnie wtedy
nie interesowao. Pragnem tylko, aby mi pozwolono i cay czas z pochodem.
Kiedy paradoway wszystkie kluby, na obejrzenie ich trzeba byo prawie caego dnia,
ale patrzenie nigdy nikomu by si nie znudzio. A najwiksz atrakcj by Black Benny - jedyny muzyk i w ogle jedyny mczyzna, ktry nie ba si odwiedza wszystkich najniebezpieczniejszych zaktkw miasta, czy to by Irish Channel, Back oTown czy kreolska cz

Sidmej Dzielnicy. Nie ustpowa najwikszym zabijakom i nikt nie miaby odwagi go zaczepi; kiedy szed do innej dzielnicy gra na bbnach czy taczy, zawsze i wszdzie traktowano go z najwikszym szacunkiem.
W 1922 roku ja sam staem si tak popularny - dziki graniu w zespole Kida Ory i w
Tuxedo Brass Band - e mogem i do dowolnej czci Nowego Orleanu bez obawy, e mnie
kto zaczepi. Wszyscy mnie lubili i chcieli sucha mojej gry, nawet najgorsze dranie. A im
wikszymi byli draniami, tym bardziej dziaa na nich dwik mojej trbki, podobnie jak na
tamtych fajnych cwaniakw w czasach honky-tonkw.
Joe Oliver opuci Nowy Orlean w 1918 roku i teraz ju mu si w Chicago wietnie
powodzio. Wci przysya mi listy i telegramy z propozycj, abym przyjecha do niego
i zosta drugim kornecist w jego orkiestrze. Czuem, e byby to dla mnie istny raj.
Postanowiem ju sobie, e nie opuszcz Nowego Orleanu, chyba e na wezwanie
Kinga. Dla nikogo innego nie podjbym tego ryzyka. Zbyt wiele razy widziaem moich modych kolegw wyjedajcych z rodzinnego miasta i wracajcych w poaowania godnym
stanie. Czsto rodzice musieli im posya pienidze na powrt do domu. Po spdzeniu wspaniaych trzech lat na statkach wycieczkowych kursujcych po Missisipi nie odwaybym si
wyjecha z jakim nieznajomym, ktry mgby zostawi mnie na lodzie albo wpdzi
w jakie tarapaty. Fate Marable i bracia Streckfus sprawili, e nie musiaem i nie miaem
ochoty ryzykowa jakiej wyprawy na olep.
Po zaatwieniu wszystkich swoich spraw przyjem definitywnie propozycj Joego.
W dniu wyjazdu do Chicago, 8 sierpnia 1922 roku, graem na pogrzebie w Algiers. By to
pogrzeb ojca Eddie Vincenta, bardzo dobrego puzonisty. Kiedy wyniesiono zwoki z domu,
zagralimy hymn Free as a Bird, a gralimy z takim uczuciem, e wszyscy mieli zy w oczach.
Chopcy z Tuxedo Brass Band i z zespou Celestina robili, co mogli, eby wyperswadowa mi wyjazd do Chicago. Mwili, e Joe Oliver jest amistrajkiem i znajduje si na czarnej licie zwizku zawodowego muzykw. Powiedziaem im na to, e ceni Joego i mam do
niego zaufanie. Nie obchodzio mnie, co robi on i jego muzycy. Wane byo to, e mnie wezwa. Niewiele jeszcze wtedy wiedziaem o dziaalnoci zwizku muzykw, bo w Nowym
Orleanie go nie byo, wic nie miaem zielonego pojcia, co moe znaczy ta czarna lista.
Kiedy pogrzeb si skoczy, pobiegem do domu, spakowaem swoje nieliczne manatki i popieszyem na Illinois Central Station, aby zapa pocig odchodzcy o sidmej wieczorem do Miasta Wiatrw.
Caa orkiestra przysza na dworzec, aby mnie poegna i yczy mi powodzenia. Waciwie cieszyli si z mojej szansy wypynicia na szersze wody, ale nie byli zachwyceni tym,

e bd drugim kornecist po Joe Oliverze. Uwaali, e jestem dostatecznie dobry, aby gra
samodzielnie. Ja jednak traktowaem jako wielki awans to, e bd gra obok muzyka o takim
prestiu, jak Joe Oliver.
Miaem wraenie, e cay Nowy Orlean zebra si na peronie, aby mi yczy szczcia. Przyszy nawet starsze panie z naszej dzielnicy, ktre waciwie wychowyway mnie,
gdy byem dzieckiem. Ucaoway mnie na poegnanie i poprzykaday chusteczki do oczu,
aby ukry zy.
Kiedy pocig wjecha na peron, chopcy z obsugi wagonw pulmanowskich
i restauracyjnego od razu mnie rozpoznali, pamitajc mnie z grania na platformach jedcych po miecie, kiedy reklamowalimy bale. Zaczli do mnie pokrzykiwa:
- Gdzie jedziesz, Dipper?
- Masz szczcie, ty czarny nygusie - powiedzia jeden z facetw - e jedziesz na Pnoc gra z naszym Kogutem.
Bya to aluzja do katarakty, ktr Joe mia na jednym oku. obuzy dokuczay mu czasem na ten temat, a on si wcieka i rwa si do bjki. Ale co by mu z tego przyszo? Gdyby
wdawa si czsto w jakie bijatyki, mogoby si to dla niego skoczy utrat zdrowego oka.
Kiedy konduktor zawoa: Prosz wsiada! - krzyknem do tych facetw:
- Cze, chopaki! Jad do Chicago! Bd gra z Pap Joe, ktry zawsze by dla mnie
wzorem!

Rozdzia XIV
W pocigu znalazem wolne miejsce obok pewnej pani, ktra jechaa z trojgiem dzieci
i bya niele zaprowiantowana, to znaczy wzia ze sob na drog wielki koszyk apetycznych
pieczonych kurczakw, takich jakie robi zwykle na Poudniu. Ta ilo starczyaby jej i jej
dzieciom nie tylko do Chicago, ale i do Kalifornii, gdyby zechciaa a tam pojecha.
Szybko

pochonem

sandwicza

z ryb,

przygotowanego

przez

Mayann,

a jednoczenie amam sobie gow, jak by si tu przymwi do ssiadki o kawaek smacznego pieczonego kurczaka. W tamtych czasach w wagonach restauracyjnych nie wolno byo,
przebywa kolorowym, zwaszcza w Galilei (to jest na Poudniu). Kolorowi wybierajcy si
na Pnoc zabierali wic z sob w podr niemal wszystko - oprcz pieca kuchennego.
Na szczcie ta pani mnie poznaa. Powiedziaa, e zna Mayann i e te jedzie do Chicago. Zaczlimy rozmawia o czekajcym nas spotkaniu z wielkim miastem i wkrtce zaprzyjanilimy si. Przez ca podr wietnie mi si powodzio i jadem jak krl.
Dopiero gdy konduktor, idc wzdu pocigu, zacz gono woa: Nastpna stacja
Chicago! - poczuem nagle, e jakie dziwne dreszcze raz po raz przebiegaj mi po krzyu.
Pierwsza myl, jaka przysza mi do gowy, to: Ciekawe, czy Papa Joe czeka na mnie na stacji?. Spodziewa si, e przyjad rannym pocigiem, ale nie zdyem, bo zagraem jeszcze
na pogrzebie, eby przywie ze sob do Chicago troch forsy.
Kiedy pocig wjeda na peron, stanem przy oknie i ze wszystkich si wytyem
wzrok. Kady, kto by wtedy na mnie popatrzy, poznaby z atwoci, e ma przed sob chopaka z prowincji. Miaem wielk nadziej, e Joe Oliver bdzie na dworcu.
Nic mnie nie obchodzili wszyscy inni ludzie. Do szczcia potrzebna mi bya tylko
jedna rzecz: zobaczy Joego.
Gdy konduktor zawoa: Prosz wysiada; pocig dalej nie jedzie! - wszyscy wstali
z miejsc jak na komend. Na peronie nie byo ladu Joego, nie zobaczyem go rwnie
w poczekalni, do ktrej wszedem po dugich schodach.
Na widok tumu ludzi czekajcych na takswk przez gow zaczo mi przebiega tysice myli.
Byo wp do dwunastej w nocy. Wszyscy kolorowi pasaerowie z Nowego Orleanu
wraz z t pani od kurczakw wsiadali do takswek lub do samochodw swoich krewnych.
Odjedajc, egnali si ze mn i yczyli powodzenia w Chicago. Machajc im na poegnanie, mylaem sobie: Hm, nie przypuszczam, eby mi si to miasto spodobao...

Po jakim czasie stwierdziem, e zostaem przed dworcem sam jeden. A im duej

staem, tym bardziej zaczynaem si niepokoi. Staem tak ju chyba z p godziny, kiedy
podszed do mnie policjant.
Musia obserwowa mnie od duszego czasu i zauway pewnie, e czuj si obco
w tym miecie i z niepokojem kogo oczekuj.
- Szukasz kogo? - zapyta.
- Tak, prosz pana.
- Mog ci w czym pomc?
- Przyjechaem z Nowego Orleanu w stanie Luizjana - powiedziaem. - Jestem kornecist i mam si przyczy do zespou Joe Olivers Jazz Band.
Policjant umiechn si do mnie szeroko.
- Aha, to ty jeste tym modym czowiekiem, ktry ma gra z Kingiem Oliverem
w Lincoln Gardens - ucieszy si.
- Tak, prosz pana.
Naraz zdaem sobie spraw, e powiedzia King Oliver. W Nowym Orleanie by on po
prostu Joe Oliverem.;
Byem tak spragniony widoku Joego, e ten nowy jego przydomek nie poruszy mnie
specjalnie. Kiedy opowiedziaem policjantowi, e King Oliver mia na mnie czeka na dworcu, ten poinformowa mnie:
- King Oliver przyszed tu po ciebie na wczeniejszy pocig, ale ty nim nie przyjechae. Potem musia i do pracy, ale prosi nas, eby zwrci na, ciebie uwag, gdyby przyjecha tym pocigiem.
Potem przywoa takswk i powiedzia kierowcy:
- Niech pan zawiezie tego chopca do tego lokalu, gdzie gra King Oliver.
Takswkarz woy moje bagae do wozu i pojechalimy w stron dzielnicy South Side.
Kiedy tylko otworzyem drzwi wejciowe do Lincoln Garden; usyszaem zesp
Joego grajcy ze swingiem jedn z tych starych dobrych dixielandowych melodii. Wierzcie
mi, byem prawdziwie poruszony ich gr. Warto byo przyjeda, aby to usysze. Troch si
jednak baem wej do rodka. Przez moment zawahaem si nawet, czy powinienem to zrobi. Zaczem si te zastanawia, czy w ogle potrafi gra z tak wietn orkiestr. Wszedem jednak, a w miar, jak zbliaem si do nich, zesp zdawa si coraz bardziej rozgrzewa.

Lokal Lincoln Gardens mieci si na rogu Trzydziestej Pierwszej Alei i Cottage

Grove Avenue. Mia pikn fasad; a nad drzwiami wejciowymi znajdowa si okazay daszek. Sala bya tak dua, e ju mylaem, e nigdy nie dojd do orkiestry. Lokal by zatoczony, wic Joe i jego muzycy zobaczyli mnie dopiero wtedy, gdy znalazem si tu przy samym podium.
Wtedy zrobi si szum. Chopcy skoczyli na rwne nogi i zaczli woa:
- Przyjecha! Przyjecha!
Joe Oliver zdj lew nog ze spluwaczki, na ktrej j zazwyczaj trzyma w czasie
grania. Mia wasn spluwaczk, poniewa cigle u tyto.
- Chwileczk, niech no mu si przyjrz - powiedzia do muzykw. - Nie widziaem tego maego wczykija od lat.
W Nowym Orleanie zawsze nazywa mnie wczykijem, gdy przychodzi do honkytonku, w ktrym graem, aby mnie odwiedzi.
Joe zacz mnie wypytywa, co porabiaem od chwili, gdy w roku 1918 opuci Nowy
Orlean wraz z Jimmy Noonem. Z wielkim zadowoleniem przyj wiadomo, e uznano mnie
za dostatecznie dobrego muzyka, aby przyj mnie na staego czonka Tuxedo Brass Band,
i e - graem na statku.
- No, synku! Jestem z ciebie naprawd dumny - owiadczy Joe. - Widz, e obracae
si w niezym towarzystwie, od czasu kiedy si ostatni raz widzielimy.
Po jego minie mona byo jednak pozna, e nie jest jeszcze cakiem pewny, czy jestem wystarczajco dobry, aby gra z nim i jego muzykami. Nie mwi jednak o swoich wtpliwociach, powiedzia tylko:
- Usid sobie, synu. My musimy gra. Dobrze bdzie, jak sobie tu posiedzisz
i posuchasz, bo jutro wieczorem zaczynasz prac.
- Tak jest - odpowiedziaem.
Po zakoczeniu grania Joe zabra mnie do siebie do domu, ktry znajdowa si bardzo
blisko, o jedn przecznic od Lincoln Gardens. Mrs. Stella Oliver ktra zawsze mnie lubia,
ucieszya si na mj widok, a mnie te byo bardzo mio znowu j spotka.
Mieszkaa z nimi rwnie Ruby, crka Mrs. Stelli z poprzedniego maestwa. Stanowili szczliw rodzin, ktra przyja mnie do swego grona.
Mrs. Stella powiedziaa, e musz zje z nimi kolacj, na co chtnie przystaem.
Z Joem jado mi si przyjemnie - naturalnie i bez adnych ceremonii.
Dostalimy du porcj czerwonej fasoli z ryem, p bochenka chleba i dzbanek lodowatej lemoniady.

Tymczasem robio si coraz pniej, wic Mrs.

Stella powiedziaa Joemu, e czas ju, aby odwie mnie do zarezerwowanego dla
mnie pokoju w hoteli; ku na South Wabash Avenue 3412, prowadzonego przez ich znajom
imieniem Filo. Kiedy jechalimy; takswk, Joe powiedzia mi, e bd mia pokj i wasn
azienk.
- azienk? Wasn azienk? Co to jest wasna azienka? - zapytaem.
- Suchaj no, ty wczykiju - odpowiedzia Joe, patrzc na mnie z pewnym rozbawieniem - nie bd takim cholernym guptasem!
Pewnie zapomnia, e i on te musia zadawa to samo pytanie, kiedy przyjecha tu
pierwszy raz z Nowego Orleanu. W naszej dzielnicy nigdy nie syszelimy o czym takim jak
wanna, a c dopiero wasna azienka. Kiedy Joe skoczy ochrzania mnie za moje pytanie,
przypomniaem mu, jak to dawniej kpalimy si na podwrku w baliach lub szaflikach. Cigle jeszcze pamitam to mycie w blaszanej balii. Aby by naprawd czystym, trzeba byo
siada na brzegu balii i my si od szyi do pasa, a dopiero potem wstawao si i myo reszt
ciaa.
Papa Joe mia dobr zabaw, kiedy mu to opowiedziaem.
Filo chyba ju na nas czekaa, bo od razu, gdy tylko zadzwonilimy, podesza do
drzwi. Bya przystojn Kreolk w rednim wieku. Z twarzy jej mona byo wyczyta dobro,
a jej gos dziaa uspokajajco.
- Czy to mj domownik? - zapytaa.
- Tak - odpowiedzia Joe - to nasz Dippermouth.
Filo od razu poinformowaa mnie, e mj pokj jest na grze. Nie mogem si doczeka chwili, kiedy tam pjd i zobacz t swoj wasn azienk. Musiaem to jednak odoy
na pniej, bo usiedlimy we trjk i zaczlimy wspomina stare dobre czasy w Nowym
Orleanie, jak daleko kade z nas mogo sign pamici. Filo opucia Nowy Orlean prawie
dziesi lat wczeniej ode mnie i przybya do Chicago jeszcze wczeniej ni Joe Oliver.
Nastpnego dnia Filo przygotowaa mi niadanie, a bya, jak wszystkie Kreolki,
wietn kuchark. Po niadaniu poszedem do siebie na gr, wziem gorc kpiel w swojej
wasnej wannie, po czym ubraem si i poszedem na may spacer, aby zobaczy, jak wyglda
miasto.
Szedem tak bez celu, niczym si nie przejmujc, i wszystko dookoa bardzo mi si
podobao. Przy caym szacunku dla mego rodzinnego miasta musiaem przyzna, e kada
z mijanych ulic bya bez porwnania adniejsza ni ulice w Nowym Orleanie.
Gdy wrciem do domu, Filo ju czekaa na mnie z zastawionym stoem.

- Id umy rce - powiedziaa agodnie - a potem przychod zje te wszystkie dobre

rzeczy.
A byy tam prawie wszystkie smaczne kreolskie potrawy, jakie znaem.
Po tym posiku poszedem na gr, aby si ogoli, wykpa i przespa troch. Moi mistrzowie powtarzali mi od najmodszych lat, e sen ma duy wpyw na jako muzyki. Muzyk
nie

jest

w stanie

pokaza

swoich

wszystkich

moliwoci,

jeli

jest

zmczony

i podenerwowany.
Kiedy si obudziem i zaczem si ubiera, do pokoju wesza Filo.
- Zjade co prawda porzdny obiad - powiedziaa - ale teraz musisz si jeszcze troch
posili, bo masz przed sob kup dmuchania w t swoj trb.
Nie miaem nic przeciwko temu. Na dole dostaem sandwicza z ananasem posypanym
cukrem. Palce liza! Zjadem go i wyruszyem do Lincoln Gardens na moje pierwsze granie.
Miaem na sobie mj befsztyk - tak nazywaem swj stary sfatygowany smoking.
By on oczywicie starannie pocerowany i wyprasowany, tak e nie byo wida, jaki jest stary,
chyba e kto przyjrzaby mu si z bliska i zauwayby tu i wdzie cery. Tak czy owak - uwaaem, e wygldam bardzo szykownie.
Punktualnie o wp do dziewitej zajechaa przed dom Filo takswka. Filo zamwia
j, bo bya przejta nie mniej ode mnie i chciaa, eby w dzie mojego debiutu z Kingiem
wszystko poszo jak najlepiej. Jedn z najzabawniejszych rzeczy w wiecie muzyki i show
biznesu jest to, e niezalenie, jak dugo wykonuje si swj zawd, kady pierwszy wystp
w nowym miejscu sprawia, e czowiek czuje si tak, jakby w odku fruway mu mae motylki.
Pierwszymi osobami, na jakie si natknem w dugim korytarzu prowadzcym do podium, byli Mrs. Major - biaa wacicielka Lincoln Gardens i Red Bud - ciemnoskry kierownik lokalu. Potem spotkaem Kinga Jonesa, niskiego osobnika o potnym gosie, ktry
sycha byo w caej okolicy, kiedy jego waciciel peni funkcje mistrza ceremonii. (Jones
zachowywa si tak, jak gdyby nie by kolorowy, ale zdradzaa go jego kiepska angielszczyzna.)
Kiedy dotarem do podium, zobaczyem Kinga Olivera i jego chopcw palcych papierosy przed rozpoczciem pierwszej serii utworw i czekajcych na mnie. Sala zapeniaa
si najlepszymi muzykami ze rdmiecia. Byli wrd nich biay as trbki Louis Panico
i gony Isham Jones z tego samego zespou.

Byem prawdziwie poruszony, zajmujc miejsce wrd takich wspaniaych muzykw,

jak: Johnny i Baby Doddsowie, Honore Dutrey, Bill Johnson, Lil Hardin i sam mistrz Joe.
Cieszyem si, e znowu gram z Baby Doddsem; z przyjemnoci dowiedziaem si, e przesta pi na umr i zabra si powanie do muzyki. By nadal niezrwnanym perkusist i z
pewnoci jego grze zawdziczaem w duej mierze swoje ogniste sola grane tej nocy.
Johnny Dodds by wspaniaym klarnecist, a jego wariacje brzmiay mikko
i precyzyjnie. Jego hobby stanowi baseball; by kibicem druyny White Sox.
Kupowaem z nim do spki Daily News - on bra do czytania wyniki baseballowe,
a ja reszt gazety.
Basista Bill Johnson zainteresowa mnie od pierwszego wieczoru w Gardens. By on
jednym z czonkw synnego Creole Jazz Band i jako jeden z pierwszych przyby na Pnoc,
aby tu robi muzyczn karier. Mia on rysy, a nawet i gos biaego chopaka z Poudnia. Odznacza si te wielkim poczuciem humoru.
Dutrey mia take wspaniae poczucie humoru, a prcz tego pogodne usposobienie.
Dobrze pamitaem, jak to bdc chopcem, chodziem caymi dniami za nim i za Joe Oliverem podczas defilad w Nowym Orleanie. Po zwolnieniu z marynarki Dutrey wyjecha do Chicago, gdzie przyczy si do zespou Olivera na kilka tygodni przed moim przyjazdem.
Cigle jeszcze gra piknie na puzonie, ale powanie dawaa mu si we znaki astma.
Kiedy mia do zagrania trudne solo, zawsze przedtem szed za kulisy i wtryskiwa sobie do
nosa swj specyfik. Wtedy potrafi poruszy najwikszych znawcw, bo d w puzon z si
sonia. Zawsze mnie tym zadziwia.
Lil Hardin bya jak na kobiet doskona pianistk. Zadziwia mnie tej nocy wybijaniem czterech beatw w takcie. Byem zaskoczony tym spotkaniem z kobiet, ktra po wygoszeniu poegnalnej mowy w imieniu absolwentw Fisk University, wzia si, za granie
jazzu i robia to z takim powodzeniem.
Zdobywaa umiejtnoci muzyczne przy takich asach, jak Joe Oliver, Freddie Keppard, Sugar Johnny, Lawrence Dewey, Tany Johnson, oraz innych wielkich pionierach
z Nowego Orleanu. Gdyby tych asw nie spotkaa, wyszaby pewnie za jakiego wanego;
polityka lub zarabiaaby na ycie graniem muzyki klasycznej. Pniej odkryem, e Lil grywaa po zakoczeniu pracy w Lincoln Gardens take w Idleweise Gardens. Zastanawiaem si, kiedy w takim ukadzie miaa czas na spanie. Wiedziaem, e muzycy w Nowym Orleanie potrafili tak robi, ale jak na kobiet, to nie byo to lekkie ycie.
Tego pierwszego wieczoru w Lincoln Gardens kiedy zagralimy pierwsz nut, od
razu wiedziaem, e wszystko ukada si dla mnie pomylnie. Kiedy Papa Joe zacz d

w swj kornet, poczuem si jak za dawnych lat. Pierwszy numer poszed tak dobrze, e musielimy bisowa. To wanie wtedy wypracowalimy sobie z Joem system grania breakw
w duecie. Nie musielimy ich zapisywa. Od lat byem tak osuchany z jego muzyk i tak
z ni oswojony, e potrafiem pody za jego lini melodyczn w uamek sekundy po nim.
Nikt nie mg zrozumie, jak mymy to robili, ale dla nas byo to atwe i trzymalimy si tego
przez cay wieczr.
Nie zagraem adnego sola prawie do koca wieczoru. Nie prbowaem wybija si
ponad Pap Joego, bo uwaaem, e cae uznanie wyraane nam obu naley si tylko jemu.
On potrafiby zagra za nas obydwu. Graem przy nim drugi gos i ani przez chwil nie miaem zamiaru wysuwa si na pierwszy plan, aby gupio komu zaimponowa.
Tego pierwszego wieczoru kady numer wychodzi nam nadzwyczajnie. Specjalnym
powodzeniem cieszy si utwr Eccentric, w ktrym Joe gra mnstwo breakw. Rozpoczyna
solo czterotaktowym wstpem, potem wchodzi zesp. Nastpnie znowu sam gra czterotaktowy break. Pod koniec utworu w ostatnim chorusie Joe i Bill Johnson odgrywali may show.
Joe naladowa na kornecie pacz maego dziecka, a Bill Johnson na kontrabasie udawa piastunk uciszajc dziecko wysokim gosem. Kiedy Joe zaczyna paka na kornecie,
Bill wpada w to wysok nut kontrabasu, jak gdyby mwic: Nie pacz, may! W kocu
ten charakterystyczny dialog przeradza si w krzykliwy pojedynek midzy piastunk
i dzieckiem, a numer koczy si gonym miechem i brawami.
Po zakoczeniu showu zaczlimy gra do taca, a gocie zewszd zaczli woa:
- Dajcie pogra maemu!
Mieli na myli mnie. Cudowny Joe pozwoli mi zagra bluesa po swojemu. Byem
w sidmym niebie.
Papa Joe by tak uradowany, e gra o p godziny duej, ni powinien. Chopcy ze
rdmiecia zostali do samego koca i przyszli za kulisy pogada z nami, gdy pakowalimy
instrumenty. Pogratulowali Joemu jego muzyki i tego, e sprowadzi mnie z Nowego Orleanu.
Byem tak szczliwy, e nie wiedziaem, co mam z sob zrobi.
To by mj wielki dzie. Byem na Pnocy ze sawnymi muzykami. Graem ze swoim
idolem, Krlem Joe Oliverem. Nareszcie speniy si marzenia mojego dziecistwa.

Kalendarium ycia Armstronga

May Louis 1900 urodzi si w Nowym Orleanie
1908-13 roznosiciel gazet, piewak ulicznych kwartetw
1914-15 pobyt w zakadzie poprawczym. Pierwsze lekcje gry na kornecie

1916-17 mieciarz, wglarz, chopiec na posyki, mleczarz, tragarz, muzykant

w nocnych knajpach
1918 wystpy z zespoem Kida Ory
1919-22 solista na parostatkach kursujcych po Missisipi. W Tuxedo Brass Band
Oscara Celestina
1922-24 wyjazd do Chicago - King Oliver Creole Jazz Band;; pierwsze nagrania
Wielki Satchmo
1924 Nowy Jork - w zespole Fletchera Hendersona.
Maestwo z Lil Hardin
1925 powrt do Chicago - w orkiestrach Erskine Tatea i Carrolla Dickersona
1926-27 Louis Armstrongs Hot Five i Hot Seven
1929 wystpy na Broadwayu w rewii Hot Chocolates
1932-35 pierwsze podre do Europy
1936 Hollywood - pierwszy film Pennies from Heaven
1944 wielki koncert jazzowy w Metropolitan Opera House w Nowym Jorku
1948-58 podre po wiecie z zespoem All Stars; nagrania pytowe, filmy
1958 festiwal w Newport - wielki triumf Satchma
1960-71 wystpy estradowe i rewiowe, podre po wiecie, film
1971 zmar w Nowym Jorku.