A NARRATIVA MEDIEVAL

Como poca histrica, a Idade Media abrangue o perodo comprendido

entre o ano 476, data da cada do Imperio romano de Occidente, e 1453, ano da
cada de Constantinopla en mans dos turcos. O nome de Idade Media dronllo,
no sculo xv, os humanistas do Renacemento, que a consideraban como unha
poca intermedia (ignorante e escura) entre a Antigidade e o movemento
renacentista, que arrinca xa nese mesmo sculo xv.

CONTEXTO XERAL
Os feitos histrico-culturais de maior transcendencia son o triunfo do cristianismo (coa
conseguinte influencia da Igrexa na esfera cultural), as invasins dos pobos brbaros e o
xurdimento do feudalismo como sistema econmico e social.
A base do sistema feudal eran as relacins de dependencia entre seores e vasalos: os
seores feudais, ricos e poderosos, estaban obrigados a protexer os seus vasalos, e estes, a
cambio, deban obedecer en todo e estar sometido sa vontade.
A pertenza a un estamento ou outro determinbaa o nacemento: nacase nobre ou
nacase plebeo. Por outra banda, a maiora da xente era iletrada, o cal explica, entre outras cousas,
que boa parte da literatura medieval sexa de tradicin oral.
Esta situacin empezou a cambiar a partir do sculo XII. Co desenvolvemento do
comercio e dunha primitiva industria aparecen os burgos ou cidades e unha nova clase social, a
burguesa (habitantes dos burgos). Esta burguesa, de mentalidade e costumes mis
mundanos, est mis preocupada polo benestar material e a prosperidade econmica que polas
cuestins espirituais.
O latn, contina sendo a lingua cultural e de prestixio en Europa, pero pouco a pouco as
linguas vulgares (as linguas romances) van desprazndoo no uso escrito e literario nun proceso que
culminar no Renacemento. Nacen tamn, na Idade Media, as linguas xermnicas: ingls,
alemn, dans, noruegus, sueco, etctera.

A PICA MEDIEVAL
A pica medieval frmana sobre todo os cantares de xesta, poemas narrativos que
relatan as xestas ou fazaas de heroes histricos ou lendarios. Estes poemas eran cantados
polos xograres e transmitanse oralmente. Sobre un fondo histrico moi leve, sobreponse a ficcin
literaria. Non son obras de autores individuais senn creacins colectivas (engdense, qutanse e
reelabranse pasaxes de acordo co gusto do pblico).
CANTARES DE XESTA
1. PICA FRANCESA

En Francia, a pica cntrase no chamado ciclo carolinxio. Os poemas do ciclo carolinxio

refrense ao emperador Carlomagno e aos seus cabaleiros. O mis famoso de todos o Chanson de Roland
(Cantar de Roldn) de autor annimo, escrito no sculo XI, tres sculos despois dos feitos nos que se
inspira: a derrota de Carlomagno no enclave pirenaico de Roncesvalles a mans dun exrcito rabe e a morte
do cabaleiro Roldn, traizoado por Ganeln.
CHANSON DE ROLAND
No poema, Carlomagno, que conquistou xa toda Espaa ags Zaragoza, enva a esta cidade a Ganeln para negociar
co rei mouro Marsilio.
Ganeln, non obstante, que se sentiu ofendido por Roldn, sobrio de Carlomagno, pacta con Marsilio a
traizn. Xa de volta a Francia, os rabes atacan o
exrcito francs. Roldn, a punto de morrer, toca o seu olifante para previr a
Carlomagno. Cando este chega, o nico que atopa o campo de batalla cheo de
cadveres. Entn o sol detense para dar
tempo a que os francos alcancen e derroten as tropas rabes de Marsilio. Alda, prometida de Roldn, morre ao coecer o trxico
fin
do cabaleiro.

2. PICA XERMNICA E NRDICA

Na literatura dos pobos xermanos, a pica comeza coas narracins mitolxicas escandinavas, as

sagas, recitadas por uns xograres chamados escaldas. As lendas e a mitoloxa dos pobos nrdicos estn
recollidas nos Edda.
Relacionado con esta poesa nrdica atpase o clebre poema de Os Nibelungos, epopea escrita en
alemn cara ao ano 1200.

OS NIBELUNGOS
Nela nrranse as fazaas e a morte de Sigfrido, invulnerable en todo o seu corpo por baarse no sangue dun dragn (coa
nica excepcin dunha parte das costas en
que unha folla cada dunha rbore impedira que o sangue lle tocase a pel). Sigfrido
namrase da
princesa Krimilda, e, para conseguir a sa man, ten que axudar ao rei a conquistar
o amor de Brunilda, a raa de
Islandia, que somete aos seus pretendentes a duras probas. Sigfrido consgueo volvndose invisible. Anos despois, Krimilda descobre a Brunilda
o
engano de que foi obxecto e
esta se vinga facendo que un guerreiro mate a Sigfrido ferndoo no seu nico punto vulnerable.
Krimilda, casada logo con Atila, rei dos hunos, vingar posteriormente a morte de Sigfrido.

O S P O E M A S C A B A L E I R E S C O S ( N OV E L A S C O RT E S S )
Denomnase as a unha serie de narracins cultas en verso o protagonista das cales adoita ser
un cabaleiro que se enfronta a grandes perigos e aventuras co propsito de alcanzar a fama, a perfeccin
moral ou o amor dunha dama.
Os poemas cabaleirescos supoen, de feito, o comezo da novela, que vn ocupar o lugar da epopea
clsica.
Estas primeiras novelas pertencen a un tipo de narracins denominados romans da materia
de Bretaa (porque a accin transcorre en Gran Bretaa ou na Bretaa francesa) ou ciclo artrico,
porque a corte do mtico rei Arts a que constite o centro destas aventuras cabaleirescas.
O punto de partida do ciclo artrico, parte da posible existencia anterior de tradicins e lendas
clticas, constiteo unha obra en latn de Godofredo de Monmouth, a Historia Regum Britanniae
(Historia dos reis de Bretaa), escrita en 1136, na que xa aparece Arturo ou Arts.
En 1155 o poeta Robert Wace traduciu a obra de Godofredo de Monmouth ao francs en
pareados octoslabos, traducin coecida co nome de Roman de Brut (Novela de Bruto), na que,
como elemento engadido, se fai referencia mesa redonda en que sentaban os cabaleiros de corte
de rei Arts. Anda que disfrazada de historia (o pblico tomou como histricos e non como criaturas de
ficcin personaxes como Lancelot ou Perceval), a traducin de Wace pode ser considerada a
mis antiga novela artrica ou da materia de Bretaa.
O rei Arturo (ou Arts) aparece na literatura como o monarca ideal. Si se sabe con certeza que
non houbo en Inglaterra ningn rei con ese nome, polo que todo parece indicar que a sa historia provn da
mitoloxa celta ou que se construu a partir da vida dalgn caudillo guerreiro bretn.
O tema central das obras do ciclo artrico a busca do ''Santo Grial', o cliz no que se supoa que
bebera Xesucristo na ltima cea e ao que se atribuan poderes mxicos e curativos. Este cliz sera levado,
segundo a lenda, a Inglaterra, e o rei Arturo, a instancias do sabio Merln, mandara os seus cabaleiros a
buscalo.
A lenda por excelencia do ciclo artrico a dos amores de Tristn e Iseo, obra de colaboracin de
varios poetas que narra os amores de Tristn e a bela Iseo. Este amor xorde ao beber por equivocacin un
filtro mxico. Ao final, Iseo expira sobre o cadver de Tristn, que morrera de dor.
A culminacin do ciclo artrico levada a cabo por Chrtien de Troyes (sculo XII) cuxas obras
mis importantes son: Erec, O cabaleiro do len, O cabaleiro da carreta e O conto do Grial, sobre a busca por
parte de Perceval do clice marabilloso que usou Cristo na derradeira cea cos discpulos.

NARRACINS EN VERSO E PROSA

A) CONTOS E NARRACINS EN VERSO
Boa parte da literatura medieval compoase para ser recitada en pblico (algo lxico nunha
sociedade na que ler unha gran maiora non saba nin nin escribir). Por iso, os autores, algns deles
annimos, que concibiron as sas obras cun fin didctico, moralizante ou crtico, escolleron a msica
do verso como forma de chegar xente.
1. LITERATURA FRANCESA

Destacan:

Os fabliaux son breves contos en verso, de carcter cmico e satrico, con argumentos sinxelos e
personaxes elementais e populares: o labrador e a sa muller, o estudante pcaro, o clrigo aforrn, o rico
avarento, etc.
O Roman de Renart un extenso poema composto por unha vintena de narracins en verso,
escritas durante os sculos XII, XIII e XIV. Os protagonistas son animais (especialmente un raposo, Renart) que
actan, falan e pensan como o home. Deste xeito, sen intencin moralizadora, senn con esprito xocoso e
de diversin, ofrcese unha visin satrica e burlona da sociedade francesa deses sculos. Trtase, pois,
dunha especie de epopea entre animais, parodia s veces dos cantares de xesta.
O Roman do Rose un extenso poema de carcter didctico e alegrico, unha das obras de
maior xito da literatura medieval. Consta de das partes. A primeira, atribuda a Guillaume de Lorris, foi
escrita entre 1220 e 1235, e presenta unha visin do amor na que se fonden a tradicin trobadoresca do
amor corts e a influencia de Ovidio. A segunda parte, a mis extensa, foi escrita por Jean de Meung
entre 1269 e 1278.
2. LITERATURA INGLESA

O autor mis importante Geoffrey Chaucer (1340-1400). Traduciu ao ingls o Roman de la

Rose e residiu en Italia onde coeceu as obras de Dante, Petraca e Boccaccio, que deixaron nel unha fonda
pegada. Foi o introdutor do pensamento e a literatura humanstica en Inglaterra.
A sa obra principal Contos de Canterbury .
CONTOS DE CANTERBURY
Trtase dunha narracin en verso composta por unha serie de contos relatados por trinta peregrinos que se dirixen tumba de san
Toms Becket en Canterbury.
Estes peregrinos, pertencentes a distintas clases sociais, hospdanse na Pousada do Tabardo, e o hostaleiro compromtese a
premiar cunha comida ao que narre o mellor conto.

Escxritos en versos hendecaslabos, presntanse relatos de variada procedencia -exemplos

medievais, de tema artrico, fbulas, etc. que reflicten a realidade social da poca.
Expresan unha visin vitalista do mundo, prxima do Renacemento que se avecia: as ganas de rir e a
importancia dada ao dieiro poderan considerarse como algns dos trazos mis significativos desta nova
mentalidade. A diferenza do marco convencional e estilizado dos contos do Decamerm, os dos Contos de
Canterbury teen s veces mis interese e vivacidade que os contos mesmos. Un dos mritos do libro a
diversidade coloquial con que Chaucer caracteriza os seus personaxes, desde o ton mis elevado,
correspondente ao cabaleiro, ata o mis baixo do labrego.
B) CONTOS E NARRACINS EN PROSA

O principal prosista medieval sen dbida o italiano Giovanni Boccaccio, a obra do

cal anuncia xa as ideas do Renacemento.
Amigo de Petrarca, Giovanni Boccaccio (1313-1375), un dos primeiros humanistas italianos,
e pioneiro, polo tanto, do esprito renacentista. Como humanista, escribiu en latn algns tratados
pertencentes ao xnero biogrfico. Compuxo tamn poesa, pero a sa faceta mis importante a de
narrador.
Creador da prosa italiana, escribiu varias novelas (entre elas, Fiammetta, reflexo da sa paixn
amorosa por Maria d 'Aquino) e unha stira contra as mulleres, con abundantes descricins de
costumes populares: Corbaccio, chamado tamn Labirinto de amor.
A obra fundamental de Boccaccio o Decamern.
DECAMERN
unha coleccin de cen contos relatados por dez narradores -sete damas e tres cabaleiros- durante os dez das (iso significa o ttulo:
'dez das') que pasan refuxiados nunha casa de campo prxima a Florencia, fuxindo da peste que asolaba esa cidade en 1348. Para
distraerse, acordan entre eles que cada un conte un conto cada da.

O Decamern foi moi ben acollido entre a burguesa emerxente do Trecento xa que non se inserta en
nobres tradicins, senn na realidade coti das cidades italis cheas de vitalidade e puxanza. O mundo
varipinto claramemnte bifronte: trxico e cmico, corts e vulgar que se plasma tamn no dobre xogo
estilstico entre o humilde e o sublime, sen descartar as discretas aparicins do sobrenatural e o mxico.