-

' .

. _

I,

- ::1....-_ "I . _ __~I __

VIr

, _

J' -

"

... EPOHA SEOBE NARODA

.."

-;;;: ..

?--, ..

Dinamika hisroriiskog zbivanja na osvitu srednjeg vijeka odrazuje se nesumniivo i u slozenorn urn] etnickom stvaranju epohe zvane seoba naroda. Ona obuhvata u. jugoistncnoj Evropi vremenski raspon ad kraja IV vijeka do u IX viiek, Provala nomadskih ratnika ]2;'

Azii d d .. "," -H 1'_ '1''' 37··..... d b · ~ b b kih · "'k'il ii.. '

- lJe poe .ommacuom Ii uma poxrenuia Je •. )., go I', .••. uncu at arsktn erruckrn ssupina,

prvensrveno germanske, ali i sarrnatske pripadnosti, na Crnom morn. i u Karpatsko] kotlini, prouzroeivsi pad Zapadnorirnskog Carstva (476" g.) .. Hunska prevlast ubrzo nesta]e ·U Podunavliu (453:,. gr), a tada se pojavliuju :na historijskoj pozornici ~ da spomenemo samo glavne --- Istocnogotski, gepidski i Iangobardski narodi sa manje Hi vise uspiesnim nastojanjern da stvore drzavne organizacije ill Podunavlju i u Italiji, zapravo u latentnom odmieravaniu snaga i povremenom sukobliavanju sa moci Istocnorimskog Carstva, odnosno Bizanta od. \III vijeka dalie (tada je car Heraklije uvea grCki iezik kao sluzbeni), Nove azijske plemenske sknpine nomada-ratnika 'pod dominaciiom Avara nadolaze u jugoistocnu Evropu u nekoliko valova, i to vee' u drugoj polovini VI vijeka (567 ~ g.) za prvoga avarskog kaganata, podj armivsi ostatke Gepida i ratujuci .ofenzivno sa Bizan tom do u VII viiek (opsada Carigrada 626" g.), To je i vrijeme seobe Iuznih Slavens, koja je historijski povezana sa kracom Hi. dtLZO,m. avarskom prisutnoscu na danasniem teritoriju jugosfavije. U' kasnom VII viieku stizu u Karpatsku kotlinu ponovo Avari, koncentriraiuci se, bez Kutrigura,· samo nn. tlo Panonske nizine u drugogi avarskom kaganaru sa tezistem u "III

+ r., .t, ..;( dii 1 B 11' k I k":1· x'I'" B"

V1Jth,U; na istocnom t neru na ',tans, .og poruotosa ispreciu su im s,e nasuprot Bizantn vee

u VII vijeku pridosli Bugari. Avarska vlast prestaje na panonskorn tlu tek oko 8.00 .. god" kada se pocinju forrnirati prve drzavne organizacije Slav-ena, koii su primili krscanstvo diielorn iz Bizantskog Carstva, a dijelom ad tada Bizantu nepriiateljske franacke drzave putem Italije,

Treba ukazati jos j ria ovo: svi barbarski dosliaci, ,pocevsi od provale Huna, naisli su

" d·'11 XI.. .. ... ' .. "~"''V " • l' • kih

na stares J e. 1 'a~o stanovmstvo, man; e tu vise romaruzirano, pogotovu na tru nmssi ".

provincija, koje su obuhvatale sav danasnji teritorij jugoslavije, izuzevsi Backu, tada naselienu sarmatskim jazigima. Vecinorn 3U spomenuti pridosli narodi, ostavivsi same po-' negdie tragove materijalne kulture, nesrali sa. tog teritorija; jedino su Slaveni uspjeli traino

k I ... .;.. ., b ,. .,.... k "' ..... ..l·l Xf,,· di 1 "'Y'kj

ga 0 ornzrran 1 namemuti sle: I"· arern jezicno cao superstrat starosrecn acsom, '. neiom etnicki

heterogenom stanovnisrvu, koje predstavlja, zapravo, etnicki supstrat. Ovoliko ovdje samo skiciranih cinjenica valja imati u vidu kao historiiski okvir arheoloskim spomenicima karasreristicnlm za navedenu epohu prije i nepcsredno poslije dolaska Slavens.

--- --

,Anticki svijet V do VII vijeka bio ie u previranju, jer se' njegova drustvena :i kulturna struktura mijenjala, Kasnoanticka civilizacija dozivjela je svoje opadanje, narocito u podunavskim kraievima na podrucju rimskog limesa, dok 8~ u primorskom jadranskom pojasu

~ (' bani .' S-'" i 1 drzati x,.,, - •• .

1 u vecim urt arum centnma na cavi uspjeia 0.: .rzan 'U nesto cjelovitijem obliku do U vrijerne

avarske najezde, Barbarski ,do.sljaci zatekli 31.1 na tlu rimskih provinciia tekovine rirnske gradske civilizacij e: urbane i ruralne cj eline, razvijeno gradevinarstvo u kamenu i oped samnostvom arhitektonskih oblika, ceste, mostove, akvedukte, grobnu arhitekturu, larinsko i grcko pismo itd. Spomenici arhitekture iz vremena seobe naroda na teritoriju Jugoslav~ije imaju vecinom izrazitc kasnoantieko obiljezje, napose u urbanim naseljima, kao sto su npl_r" Salona, Narona, Doclea, Emona, Celeia, Poetovio, Siscia, Mursa, Sirmium Singidunum i dr., cdnosno i rancbizantske znaeaike, kao npr, Naissus, Prima Iustiniana, Ulpiana, Sto bi :i dr, Zivot ie- u tim gradovima tra] a'o sve do pod kraj VI i pceetka VII vijeka, kada su ih razorili Avari sa Slavenirna. U rimskoj provinciji DUID12Cij,i, napose na podruciu da-

. .

nasnie Bosne, Hercegovine i Dahnatinske zagore, postoji niz skromno gradenih stare-

krscanskih sakralnih spomenika, i LO bazilika VI vijeka, koie sadrze Iinearno tretirarru skulpruru sa spljosreno radenim reljefima i sl, (npr, Zenica, Breza, Dabravina, Klobuk, Duvno, Dikovaca, Otok kod Sinia i dr.), Ta j'e rustificirana umjetnost odraz periferij:e i starosiedilackog negda ilirskog donekle romaniziranog stanovnistva, koje [e doslo do izrazaja u V] vijeku, ri, u vrijeme raspadanja rimske moci, U domacoj se literaturi nailazi doduse ria znatna razilazenja oko datiranja rib spomenika (pomislja se :i ria pojavu 'runa na polustupu u bazilici ·kod Breze), pa citav ta] doduse znacajan ali dijelorn jos -spomi kompleks spomenika skulpture u baziiikama .nece ovdje biti prikazan .. To iSiCQ vriiedi i za arhitektonske spomenike, jer oni nisu specificni za seobu naroda, vee pripadaju temi 0 kasnoantiekoi umietnosti. Takoder Eufrazijeva bazilika u Porecu iz Vl vijeka, sakralni spomenik til Istri cuven po svojim mozaicima ravenatskog kruga, TI,e ulazi u podrucje oVr teme.

Z . '" b d x. ~ '. .. d: ~ ~ " (- 1

a umj etnost seo ,-_ ~ narpc a veoma S~, znacajru ,proLZVO; 1 srtne 'urn} etnosn :,»' es arts

,

rnineurse), t], umjetnog -obrta, koji se ponaivise manifestiraiu u prilozima iz grobova, i

to prven stveno 11 metaln im izradevin ama nakita i drugih ukrasnih oblika a predsta vlj'aju: . specificnu kulturnu bastinu te epohe, c_ .. : 'inp~emn{),j lil€:!an~ri r,azliR:qJ e~ _se FI~~likG sldi ~s~ih '(aza: ,koj,e kratko rekapituliramo: filigranski stil primjeniuju barbarski narodi U prvome dodiru sa antickorn civilizacijom vee u rimsko carsko dobalCII-IV iiiek27~ra~vlillLem .pl~ilneriit~ kovin,e_ ~rr~luiama i zicom, primijenivsi uz to u IVi Y v,Heku iskucavanje srebrnog lima, a, kasniie l·t utiskivanie matricom, Tada se poceo razvijati tzv peliliromni stir i tzv ~

.' - I

rovaseni ukrt1,8' ,:'50~5_50'i Za polihromiju su znacaini bljestavi efekti postignuf tila gani ern,

'poluffiag9'g kamenja, ponaivise crvene boje (almandin) iii staklene paste na zlatnu p'od~

Iogu. Ta] ie stil udomacen na 'Crnoln m.onl (odakle SU, ga prenijeli u Evropu Huni, Alani i G'oti), ali i na istocnom ,Mediteranu (Sirija~ odakle je dosegao u Italiiu). l{,ovaseni ukras_ (motivi viticaS-to-8' '-iralni i 'l1g1ato~, ·eomelri j. sk i) [e zapadnorlmska . provincija Ina tehnika IV' vi:,eka~ koja se ad V' '~~i;:eka pocela p'fimjenjivatizabH-rbarsk1inmn;Idt·~ Kasnije stilske kombi:nacij,~ filigrana, polihromije :i rovasenja mogu se pratiti u VI viieku u Italiji za vladanja Istocnih Gota i Langobarda i dalje u VII vi:"e'KJl na u1e,rovin,skom, i anglosaksonskom nakitu. 2ivotinj:ski stilevi i ornament pletenioe - :550--800) ':,/ pori] eklo zivotiI).j ske ornamentike :je u Azi ji, aU su na genn,ansku o,rnamentilru sec'be n aroda n,eposred.hO u,c" ~caIi kasn'o',rims.ki barbarizi:nmi motivi ,zviJe;ri,~ c..esti 'pratioci rovasenog' uk,'rasa~ 'Tzv., _zv:·e.rinji stil I znacaj an je, po apstrak,mo"":kaotiCki obUkovanim glavama i dij.ei-()vima tij' eIa 'zvj era· ,.i, a 'prosirio se u VI vfeku sa. s:kandina,vsKQ-anglo::niksonskog' p-rostora p:O Sr-eooj,oj Evropi i u .l~lgobardskoj Italrm..), .dj:e mll s:e pridruZio'~u2noevrO', ,ski ··-',Q.riv ''-:. ,e1tej~~, koja je is:tis.-

~. '). 7 ;(.~ '. T" d L • _., .I., ~ t '. it ula -ranH i m.otiV- vi'tice. .' Od t-e mJl eSav.iIle n astao i: e tzv,. zVJ\erit1_~~; i stH. I I 0 bili eie-n n10ti virna

t.1. l"faU.H:t~ca: sa pmtfJ'arSH.1m p'nVJB$!f:!Q,rJ1J .:ir~atO"2 el.I ) }.

crveno staklo., 1lalaz; ,pripada z~mkom grobu tijeIa bez no-gu isprepletenih u, 'vidu pletenice u neknliko. varijan;ata, 'primijenjen u rHzlicitim,

43l191)7 11ekt'Qpale Kranf. Drug,a polovina 'VI tehnikam,a na. m;etalu,. U Skandinaviji razvij;a s,e kasni veo-ma a._ps:traktn,o kompon.irani 'Vij'eka. Pro-rn:j,fJ"t kar~:ke 4,~7 em:. Ljubl.}anaJi Narodui

preple.,t ,z,ivotinjsJeog ornam,entaj, tzv,. Z"vjermj-i sill III (VIII vijek), koji je dielovao Sa,lno na,

I -.....

i~ -c-,

I c> ~ f

'Gi ~\.

1/\

/'

~~u- ' .... .qr ~~. ~, . ;r<;'~-l

__....-

__ ,0;0 __ • __

....... ,--- I"""""

umjetnost Vikinga, ali nije utjecao u VIII i IX viieku na stilsko stvaranje karolinskog kruga, uvjetovano pretezno insularnim (anglo s aks on sk im i irskim) kao i mediteranim

impulsima. .

Spornenute stilske faze cdrzavaju se djelornicno i na grobnoj ostavstini seobe naroda sa teritorija [ugoslavije, ovisnoi 0 njegovom geografskom polozaju i 0 dielovan]u historijskih cim.benlka 11a tom tiu. ~i'I!s:-tansk" stil rnanifestira se cesce dakako vee' na carsko-rimskom

i na kasnoanticko-ranobizantskom nakiru sa antickih nalazista, ponekad u kornbinaciii,

sa 0 blicima barbarskog ukusa, a tra J e dalj e kroz y"j ekove, bizantskim djelovanjem u rna-

S ovno j primjeni uta. slavenskom :n akitu ~

Pb'1ilifnmira. te zastupljena sa oba njoj svojstvena stlls:1i~ smiera, prvi sa yidHivom

2!L~

zlattlonl podlogoll4 ier su celije sa ulozenim _all?1andinom (bilo konveksno bilo plosno

bruseniIn) smj estelle na odstojan iima, te drngi sa ,gusto naniz.anim" celijama za (vecinorn plosno brusene) almandine, &0 p.?~ivaiu svu podlogu - nazvan takoder »erfevrerie cloisonnee«. Prvim smierom 'Ukrasavale BU se i kasnoanticke izradevine po ukusu barbarizirane antike vee u IV viieku, Reprezentativan primjer predstavlja [edan ad raskosno

radel)ihparadnih slj.~q1ova iz Ber~asova u SriJem'u, ukrasen raznoboinim uloscima staklene Crte,g'.a poglaf.),lj'a V paste. Kao izrazita ~ejaya mode AtHmli. vremena, upotreba polihromiie znacaina je, pored,,~. Huna, za ,IGo:te i druge germanske narode, a gotskim posredstvom preuzeo je taj cmomorski

... ~ uk '" ~'K' k k ]" d .. 1 .,' V" .... Ji' ~ 'Pjfk" k

Stl~ usrasavama iz : ,_arpat~r·:,e I or me u orugoj poicvau v VIJetUi, 1 merovms usrug,

i\.rb'eoloske nalaze obiljezene polihromnim stilomvrazasute strom Iugoslavije, moguce je kronoloski i radionicki opre.d~jelitt Najraniii je nalaz par okova ad kor,fca maca, .po stilu mazda jo~ iz crnomorskih radionica, iz vrernena hunske dorninacije, tj prije sredine V vijeka, a potjece sa utvrde rimskog limesa u Zmajevcu, 12' V vijeka postoji j'08 nekolicina

I • • r---a' . . I!' .' '.

polihromnih nalaza u Podunavlju i Pomoravlju, koji su po svo] prilici ostavsrina Istocnih Sl. 1.51

Gota prij~ n] ihova pohoda u Italiju .. Ostali nalazi sa. polihromiiom su iz VI vijek.a." 'uglavnom ~_ irnportirani iz Ita.lije,) gdje sa se kasnorimske radionice (poznaiud 'W istocnomediteransku

1: ku t hn iku) ~ d .. T d:' ik d "1 'b' , r , .r, ..)'. k 11

zrataresu te uuku I za via anra I eo tonka po esue potreoama 1 -L8KUSU istocnogotskog via-

dajuceg sloja, Odande je ocigledno importiran Gepidirna u Potisje preko Sriiema (prije

535+ g.) luksuzno radeni prsten i.z Srpskog Krstura; iz istih radionica potj.ec!e·_i polihromni Sl. 152 nakit u pojedinim istocnogotskim grobovima unutar provinciie Dalmacije, Par fibula u

PO'L. l l j;" ~X" • • •

c. _. touta tucna .sa rooasemm ornamentom Vtt~te'

. I 1·" b I N d'

. ",.' ".' ~ ' • ..r:J:(.;:I" ..•. • ",-' -. ••• '. .• . '. ' .. ' •.• -'.1 , •• ~ ."

t mean, ra.,.lJcLl,a:na 5re': ro sa p{JJ~: a,tom~ '. a .ej1~a

.. k b OTl·· L d G 'It' - S

u eens . om: gtt}, u 'U ",. 'pum . .." noa racanice'" .. ire-

d" 'VI' ' .. k D '''''. 12 3 P ..' M-

. ina . ..... .. V1,.}e· .Q" ..u.8,. ,"~' ,.. cmr. ,'nJcina_, .'.u2.ei

K' . M h'"

os ova. :! .. ,'et() ue

I h

' , II ii' '

A/Co\. J' -c: tjl ~" CA 2· Po .1,,: ... ~~~'jJ·:""'O?}. ,.', .f - 7,.,. , h 5:' .' !t- ' . c I' ''_' ''''"--7 . '~. ': '

L' I: ~-!&- -' ~ ,5 ,/?' ~ .... , ,~, je V"O',l\' ."

J -, ~. ~,I 'roo'\; ., .. , C

. . ,

. ,

147

, .

-.: _:_''_;--:.~-:;:..:~-: I~'::'''' _ .• - ........

, 'V': t; .. ....1·· .. • ,. VI I 'r- ,. I'~X · ,. ek ,. 1! k' . - ie k ~' · '~k

umjetnost A ·LKmga, ad n'IJe uuecae u· . i -.» VI)" ':u na stus ,,0 stvaranje xarotmskog

k .. ....~,.' ] .. ( 1 , .. 1 .. ,.... ki '.' ·T·,.. • ) k "'. d . ~

sruga, uvjerovano pretezno msuiarmm .ang osaksons rrm 1 trss .. irm xao 1 mediterannn

irnpulsima,

Spomenute stilske faze o drzavaiu se dielornicno i na grobno] ostavstini seobe naroda sa teritoriia jugoslavije, ovisnoi 0 njegovom geografskom polozaju i 0 djelovanju his t:orij skih cimbenika na tom .. tlu .. Filigranski stil manifestira se c~es'c:e dakako vee na carsko-rimskom ' i na kasnoanticko-ranobizantskom nakitu sa. antiekih nalazista, ponekad u kornbin aciji

blici b b k uk . d '~'. kr .' ...... 1... b' i : 1 . d" 1 •

sa 0 ucirna : .arars,"og-' 'usa) a trate . a~.Je . ' .. ;-OZ vJCl:'.ove; »zanrs {un I' _Je.JLOVilllJem u ma:-

sovno] primjeni na slavenskorn nakitu,

P- I" hromi '. I' b..·· 't k ~ ;0 • dl · .,

'0 mromua je zastup 'Jena. sa ooa njo) svojstvena St1! S ra SIUJera, prvi sa vunnvom

'1' -'. nod 1'" , ," ' ." ,'. '" -. ~'" ,1, "~,~ '-. -1 ,- , ..... , , , ~ ,', ,i[ ,', ' d' , ... ''', ", ('b' .. ~- kF"-' ''f k '.' , b '~l" . I'V .

ziamom POI, ogom jer su cenje sa U ozemrn a man mom ',,'hOOl1ve,;SllO ,,1 Q piosno

brus im) "...... dstoi ,.' druz: · " A 1"· (' ".'

ruserurm sm: estelle na 0' tsto jan J ima, te '. rugi sa gusto namzamm \.._e rjama za ' .. vecinom

1.... b ... .. 1 di .... kri '. d'l' ..... 1.. der sorfi · 1·

p, .osno misenej a imancune, sto 'po rn vaJ U svu po .iogu __ , nazvan taxocer »orrevrene C ':01-

, p" .. ukras '~' · k a )(_k · devi uk barbari

sonnee«. ,'rvnn smjerorn I .. rasavaie su se 1 l!aSnoantl!.;:·e izra evine po .isusu barbari-

zirane antike vee u IV- vijeku, Reprezenrativan primjer predstavlja [edan od raskosno radenih paradnih sljelnova iz Berkesova u Srijemu, ukrasen raznoboinim uloscima staklene 'paste.' , Kao izrazita pojava mode Atilina vremena, upotreba polihromije znacajna je~, pored Huna, za Gote i druge germanske narode, a gotskim posredstvom prenzeo ie ta] crnomorski

~l ukr 'j(, • ,', K' '11,.. k tl" d · lovi ~ 'y ~" ~ ~ .' .... ki k

Stl '_'1:. '·asava.nJa lZ _ '., arpatsse ,:0" me u .. ·· .. rugO) .pOOVlnl ' .... vneka 1. merovinskr krug.

Arheoloske nalaze obUje.zene polihromnim stilom, razasute sirom [ugoslaviie moguce

.. kr '1 ski i di '·.x1 .. !' dii I" ,. N'" ' .. ~ · 1 k d kori .

ie .> .onOlL.O~:.1 1 ra lonl~ opre lje rti, ~: arranni Je na az par osova 0<, konca maca, po stilu

'J d ~.X • kih d" '... 1, k d " ~., , ~ · .. V

mozc a JO~: iz crnomors ,ro:.' rae iomca, .lZ vremena nunsxe , .. ommacne, t};, prtje sredine ,.

Iieka ,', .. r.; ........ '," itvrd "'~"--'" .koa Ii "':," - Z"'" I', .,,',', Ie V'-: viieka - .. ,".~ ',,~ aekolicins

VI}:} a ponece sa urvr e rnnskog imesa u zmajevcu .. ,Z .'. v!Jea. poston J9s D·O rcma

polihromnih nalaza u Podnnavlju i P'omnrav[j'U; ko]i '5ll po svo] prilici ostavstina Istocnlh

G t ~. iih h d 1'- '1'·' 0'" 'Ii" ..... 1'.. 1"''1, '" " VI · iek '

c 'a pnje :n,j1.;9va pone ta u ta lJU. 11._stC]'.~ naiazr sa po .inromuom su lZ v ·'{1l····· .a}. uglavnorn

importirani iz Italije, gdje su se kasnorimske radionice (poznajuci tu isrocnom.editerans.ku

I'· k hni 1:.. ) 1 d ,I l' "Ii d ik d '" b · uk .'.X- -

Z atarsi u tel' '1 .. uai •. ' za viae anja ' eoc onka p10 aesue potre oama i ,,_.,~. usu istocnogotskog vla-

~ ,0 A; l' Od de i ....... I d" 4, G ·d~ p" .. k' "'

r1aJu,~eg 8',ola" : /,. rul e Je: OCi_g, e, no rrnp,ortlran '. epi im,a u .,otlsJe .pre'., 0 S.rlJe'ma (pr1.je

535'. g;.) lliksuznn radeni prste.n jz S:rpskog Krstura.; iz istih ra.,won,ica pot.ieee i polHuomni lakit 'il pajedinim istoCnogotskim grohovima unu,tar provincije' Dalrpiaci.je,. ,Par fibula u

..:-:_- - -~····~-I __ o: __ •• _o So _._

C v I l' V '.,rt:e'.z' a .pogav.j.a ,"

s: 1,,'5''-1''

:. :li.. .': _'.'

Sl 1 2

'" ,"5,

147

148

Sl. 1'60 obliku ptica grabilica (sokola) sa ulozenim almandinima iz langobardskog groba nekrc

u Kraniu blizi se rnerovinskom stvaraniu, Polihrornija ~:e u.tjecala Pia razlicite obli1(e~ens~\ nakita, npr, ria luksuzne prirnjetke nausniee sa poliedrom (zlato i aimandin) kasricantick. porijekla, _ adene ad kasnoan ti~ih zlatara ad usum barbarorum vee u V viieku sa traj anjen i u 'lI vijeku, Najkasniji su primierci iz druge polovine 'VI viieka iz jednog bogatog groba neKropo.Ie II Kraniu mozda starosiedilacke etnicke pripadnosti .. Nekolicina nnlaza polihromijom ukrasenog nakita ·V·-VI vijeka ne hi se smiela povezati sa germanskom prisut-

noscu, jer su to krizevi sa ulozenim almandinima, bile na prsteniu bilo kao priviesci (npr, .iz istocnorirnskog groba u Gorniem Turbetu), koji su is to en om ed iter an skog, a ne crnomorskog obiliez]a.

~ V~01l1a znacaina kornponenta u umietnickom stvaranju seobe naroda [e oblikovanie

i ukrasavanie fibula kao karakteristicnog nakita ponaivise na .zensk.oj nosnji, Nle·du tzv. .. lucnim fibulama najstariji su oblici radeni od iskucanog srebrnog lima, a razvili su se od starij ih lucnih fibula sa povf enorn nozicom pretezno u em omorskim i transilvanskim krajevima .. U Podunavlju se susrece znatan broj limenih fibula razlieite velicine, a narocito

SL 153 se isticu veliki primjerci na panonskom tlu u drugo] polovini V' vi] eka, obicno u parovima 'U istocnogotskim zenskim grobovima .. Pod utjecajem zapadnorirnskog rovasenog stila primjenjivali su se .cesce na tim srebrnirn limenim fibulama rovaseni ukrasi .. Na tlu rimskih provinciia postojala [e [aka tradicija znalackog umiieca t.ehnike rO'y~,sen.ja me:tala, koja se

1'· 'Ii!' ,. 1" d ~ k t·, ukr ... · ih k - e; ¢ ;;zn=;d ··h v .. ,

zrcau u cestim na 3ZlIDa.' orsta kva .netno " .asenu osova, l'.OPCfl i urugin iikras.a, pretezno

8:1. 155~ 1.74 kasnocarskog vremena sa. m.o ti vim a, sp:iraie" 'trokuta i rombOV3. Te 8U radionice u nerazorenim rimskim gradSkhn centrima u jugoslaviii, lao Ata suSalon~.) Sirmium, Siscia, Poetovio, Emona itd., nastavile sa proizvodniom nakita ukrasenog revaseniem u 'V viieku, ali U obliku i stUn podesenom zahtjevirna hunskih i germanskih dosliaka - narucitelia, Spiralno-viticasti is'til rovasenja na. metalnom nakitu seobe naroda V vijeka ·dje:,ov.ao je zapravo sa. panonskcg tla rra cmomorsse radioniee, pa su tamosnli primjerci rovasenog nakita seobe naroda nesto mladi; ~ ·eollletrij sko-l1gjati InQti vi. rov.asenj a. ~u .'kao~ za :.£d~a .!!~4~ia. k~!}'!l"" anticke radionieke basrme priblizno istovremeni u 'l vijeku .kako u Pcdunavliu tako t na .."

. . ;==a- ---= f'«±aJd --= r . .• )

~n;' m~·rui"""Navedeni rnotivi rovasenja cesto su zastupljeni na nakitu druge polovine

V vi; eka 'U Karpatskoj kotlini sa arheoloski znacajnim nalazima u jugoslaviji, ":, ~llr ls"tQGD.o ~ st. 154 gO[SKl _ ~;0ula. iz Zemlflla QG ·:;oz~lac~e~0g Sr€bFa r;iJedak j'~ j.·J:ilujer siedinjav.an~·a 'dID·iika fi:OuJ· , 06 ~t~t1mog {hull. iZIad'enib tefiji~l~H:n 'lije,;nmja" teo g~e(ffi.eitrij-sKQ~U; lato'g stil~ ro\'tg.§en.ja.

Sl. 158 Fibule iz Sremske l\1itrovice ukrasene su pretezno spiralnim ornamentom rovasenja, kornbiniranim dielomicno sa geometrijsko-uglatim rovasenirn motivima i uz to ulozenim alrnandinima, kao odrazom stila polihromije na tim raskosno ukrasenim primjercima nakita, U VI vijeku dozivljava ornament rovasenja izviesnu dekadansu, sto.razabiremc npr. na istocno-

Sl. 1'62 gotsko] lucno] fibuli iz nekropole u Kranju iako se ·lada j os nailazi na veom a, kvaliterno rovasene primierke fibula, kao s:to je ana iz germanskog 'zenskog groba sa. veoma bogatirn

Crte,g' c prilozima u Ulpiani kod Gracanice, proizvod panonskih zlatarskih radionica u \71 viieku za npotrebu Langobarda prije njihova odlaska u Italiju (568 ... g.), Tehnika rovasen]a sa spornenutim motivima traie i poslije Vl viieka, 8.10 vrijedi i za polihromni 8 til" a niihovo djelovanie na ukrasavanje metala ocituje se napose na merovinsko-karolinskorn stvaranju u Evropi, kao i na -. zlatarstvu kasnijih epoha .i stilova kroz srednji vijek,

U umietnosti seobe naroda osobito zna.ca.jnu. ulogu imaju prikazi z1v.otinJa, izvedeni u razlieitirn stilskim oblicirna 1. tehnikama. Lucne fibiile :zavrsav81ju se cesta gla.va.ma .zivotlllja) koj,e su tako stiHzir~e da .predstavljaju Jedv~f 'odredivi zo.am~rfn~i o'bHk.. G V· 1fijveku~ u ~.om,l~ks.:Q hllflskeg i ist.~cn:ogr;rtsk:Qg um,'f;ttH,}-o:j6)tt~nfjg 02 :: .. 'a oseb\1~ j:e ulotkv kuk e a ... ·

-~,ikttde) pl!imiJ~:jeE. na l1~itu crno:nili6i~og' i in unav:sl~e'g .~orif~~" zasm·pljenag na limtiekim l€lKa!:ftelima ]A Jug:g:slaviji s.a,· dvade.se __ ptitn·· er.ak~;" Spo,menut-a. Ornl1fl)J!n.tika tz.v ~

'zvjermjeg .stila I i sti:1.a II .javlj-a se na. t.eritoriju Jugoslavije p,erife.m,o:l' i t.011on,ekad 'na Ia:n-

gooerds.kom n,aki~ u Kr~js.kQf· '" V l'e T S'I<1~ /-1. /.. .......... ~ '"7F .. "_

,~.. oJ· " .. " . ~, 11 " ,£. I ~

pone kt.Ad ",0. L "'"i/a6nfAAifc., lA l< ·y",.,j~'kQj··

,_, r: ' > p" .""",

IV' 0.. j. ". C 'rt .x b

I' / " '1' ez .

('o.lth'.y - /<"qa.nj{6 s~ )." .

. "., .,

Ptica grabilica je naprotiv veoma offill; eni moti- .. , koii primjenjuju razlicite etnicke

kid .... kom trai "S ..... k 0.. k' I' . B lk

s supine U uuzem vremenssom trajanju, cam 010tlV je azijs -e og pornesra, preuzet narsa : anu,

k ... t, J • ... ~1' '. • .... 1:... '. . ds d k ih '... A" ~ ·

. ako posredstvom antickog svneta, td.l\O 1 posredstvom noma .IS1 ~. strujanja . trnnog vre-

mena s.a, Crnoga 010ra. Smisa.0 j'-~ magiena sHllboiilia, povezana sa samanistickirn vjero~vanjenl. N&jirnpre.sivllijri nacin prikaza orla pa:nnijenjen je na velikim masivnim kopcanla q;el1- skQg' pojasa, ukrssenirn tehnikem rovasenia i ulagania ah1:handina ill stakla, Radionicko srediste au je Kerc na Croom rnpm, u '\'1 vijeku d\Qs,egli ""8U jugoslavensko Podunavlje kao rrakit Gepid.a~ a pojedinaeno dopirn i dalje u Eyropu .. Cesta. ie pojava primjena rnotiva manjih glava price. grabilica na sHcn.im istocnogotskim Kopcama~. na lucnim fibulama, na fibulama U 0 bliku slova ))S(~; ove }}S (~ fi bule izvedene u razlici tim tehnikama, cesto sa ukra-

1._ di 1 ... : .... 'l .. ,. J' 1· .. · .. '..... .. L" b dl

som RlJu.J[,ID _ i rna, germanssa SUo nakrt u " ugos aVlj 1 ponajvise vezan HZ pnsustvo . ango arc a

'VI viieka .. Za razliku ad fuven.ih gotskih orlovskih fibula (u Italiii, Francusko] i S.paniji)~. Jugoslav·jj'u su dosegle kao merovinski import male tzv. sokolske fibule u upotrebi Langobarda \7T vijeka,

~I.Gtiv· ptice grabilice, ken i nekih drugih zivotinja, primjenjivao se kao umjetnicki

d k ... t..,f-· . ~'. K" ""l' • ~c'; i .. l... b akreni 1"·' ..... :1........ "'}'

, e! cor takoaer 1 na 011JZJU, .:. araktensucan Je uxras na oas rerum poziacenrm trakama S je ...

::! mova seobe naroda Iuksuzne izrade, i to cesro u kombinaciii sa motivom ribe ~oju .. ptica - kljuje, Ovi dragocjeni sljemovi, razasuti po Evropi za vladania Istocnih Gota u Italiji, zastuplieni su u vise primieraka na jadranskorn poiasu Jugolslavije (Narona, Salona) u prvoj

1 ,.. VI . ~ ..;.1~ • d d' k' d B' . ~ '. d · kn"" k b . d .... 1 ...

. po OVllH .'. vijeka, a jecan na ·en .: :'0: .-ataj'nlce prrpa ao je :l>"' ezevs .orn groou gepu ssog

.... .~.~ ... , ., .. 1 id k l' ., S···.. C' · ... 67 ) 8 1.. ·

.- ratnika, zakopanog vJ erojatno II vnjeme S oma gepl' S : e vlastr 'U . rijemu roo : ~ g'. . jemovi

0' 1" 'tTI .". k' A d dasni ·"'1"··' 1- liii

ovog tipa nastan S:U U \f. vnesu, prema opcem r osaoasnjem rmsnenju vjerojatno u Italiji,

1- - . _

nesumniivo u radionicama sa izrazitom rnediteranom tradicijom umjetnickog izrazavanja,

gdje su se izradivali pretezno za geramansku upotrebu sve do dolaska Langobarda u Italiju (568 .. g.). S obzirom na nainoviie takve nalaze u Dalmaciji, lako je rnoguce da su se· oni

~ di .~ · dni dioni S'" ~ .. il'" N ..

. izradrvau 1.1 sroc mm raciontcama u .' atom I:]l ~:. aronr,

-_. di 'd' 0, k 1 'h ek '. b da I I' • ........ •

Znat'an u - jei. u stvaranm kurturnrn t . sovma vremena seo _e naro una 0 .Je VIse 111

manje romanizirano etnicki heterogeno starosjedilacko stanovnistvo, koje se uspjelo odrzati u tom n . emimom zbivaniu sve do dolaska Avara i Slavens u poodmaklom VI viieku, Ono

.. bil il'- iza el k ... l..···~ k ako i ··X'j!... k'l 1- b ... .. · ~

_l.e 1.;1.0. nos [ ac .OJlZa e emenatacxako pratstorusl e tako 1. anticke .. ntturne basnne, te ie in-

ft-It ~. . 'd·. t· .'. '. - .. k . dosliak -' '" d .... '- ~. iielo form ~ .,.... ",:" ih .. -' It· ........ '1. ... , 1 ..... ",,11.- - ',.. . .... dn ;'. ..

'. nral.o s avens e .' O'S }a e: ,1 .. opruu,Je,,:.' :to' I. lranJU Dll.: -ave mal er11wn,e ~u ,ture u sred .'Je.m

vijeku .... Novija istraaivanja su pokazala da tnnoga groblj'a \11 i VII vijeka sa svojim kuitur-, nim inventaronl :na ,811.pskom i predalpskom tIu; u Istri, na podru.cju rims.kih pr;ovincija DaJmacij:e.,., 'Panonije.~ Iviezij:e itd.; .pt.ipadaju to'm dom.acem zivlju. NjeIn]U valja pripisati.

d.. 'd .. b T ~ 1,.· 'k 1" Tr , ......... 1 .. , K" k .

znatan ]0 prO:lzvo:.;a ulnJetnog 0 'rta ve,l.!,l(e ne.ropo_.e '". VlJ,aZa U .. ·.·ranJu.;. n81oJe.m se

ocitufu kako ant1.cki taka: i stariji sirvivaH utnjen1ickng izraza. Z·.animljiv primj'er fe kostani ·cesalj iz iste nekropole, ukras·en likovnom scenom.~ na k.ojoj je p.rikaz zivotinje stiIs1~J s:rodan

.... , . .. • ¥ .• .,.. 'k' '. "ki' h fl' b 1 · 0, ."!;! d 1 k' .. ... k · · .. .....

naCU1U tretJlranja ZlvotmJa stJ'as.nnan1:t.Ic: :' .-. ··u, a, a taJ l.rna 'Jos .: a,e '0 starlJl ::oflJen 'U plosno

d · ~ .. );,11". k' ~ ~. k ; 00' .. 1TI1"1 ... k' (' l,:t ..... '. ..

:ra. .e:na). plLastiC! r)tra,~o-:-.1m.erlJS ?'e~f ptlpa·,'.:.ostt .y.... v11e,'''a stare f~r,e 'npr .. ap. illt:a ZlvotlnJe

zlatn og n ah"rza iz .D·alja na Dooavu). I{a:snoanrick.a tradicij a nci,gledna j' e.' na fibuli u, obliku

k .... ,;:. k · b ~ d · d . ..r:." d" '. .. I' 1"'" . ,.

pauna staro rsL.an.s;. og snn I .Ol,n., ra· ,.eno'} u .. ' Om,[h . .:1m .ta-llOll1cama Sleverne .. ta1Ll~'e;. a otk.]~l-

'venoj u n:ekropoli sto.rosJedilaCkog stan.ovnisPll3 .kasno,g VI i ranog VII vijeka na .Pristavi

~; -..1 iJ i.' ~ il •. - i. ~ .... J', iii L~'

u Bl€du .. P'rolz.vodl. radl0nlc~ autoh,t,ono,g pucanS'tva u VI 1 VII Vl.JekU SU;, HZ, ostalo., 1. kval1-

le:tni primjer~ci ziatarstva.) m.e·du . .koJima su karakteristicne :n,3wnice sa kosariconl n, nizu varijan.ata oblika, c:esto zastupljene u. spomenutoj bledskoj ne1cropoli. Dosad su ustanovl;ena bar~m 'tri njihov8 radionicka zarLsta.; kao modni proizvod tog vremena on€ su bite u upotrebi

k d'·,· .... k i...... "'~" . .

0.'·. s'[arosJeddao~og stanovnlstvu, a preuzele all, lh .1 geJ'111.anske. emlCke skupHle.

;edna ad komponenata. slozenog unljetniCko,g stva:ranja 'U vrijem,e seobe narodn ocituje se i 11 osobitos.tima.. Inetalnih u.kra.snih izra,devin{1 p'ovezanih sa seobrun luznih Slovena u P·odun.avlje· i .naBalkanski poluotok, .kao i 'U. ostavstini Avara u, okviru prvoga i drugogu avar= skag kaganata ... f.ucne ~l'5ule 8a~aN';,sefkom mage u pbflku a:llti&oJ;t~)lm~;tfne ·QoF.',azinej nQs,enJ:~'

...

St. 150j 175 Sl. 16.1'

S1. 1'59

8'7 1'6':,0:"

,J,. " .",.:"

st. 157, 156

1\ T' ,;t.,.~ • • • . ... • . .

e. J. ~'.a~U,,)f.Gl.c.a sa Pl''[.''Oj' es f1!'om' Z'7)) e.'z doltkog oblika,

s:reb'rQ i ,g-r a r-tulaclJa.. lVadena u k:~1.ezevskom grobl~ hod s.ela C a.daVI:ce.K -r'ai VI ~. poletaA V ll1Jt"jtfta,. V'l;~'. 5)<7 etn .. Zagreb] A'rheolo§k£ 11lUz.ej

Sl.. 163

C: '''''-/: rtez :

149

Sf. J66

st. 1'64" 165

Crt Y e I,:,ez "

si 16"·,'7' 1':·6';8'

" ',,':' J' ".,'.'

si. 169~ 172j, 170' st. .171

st., 173

I.; ~J ,.

,~, 'CAlI ,/Ir; ,n I' ~ 'CA..

1'2 ,> f 'CA, 7"' e

I' '." ,

V?'"' ' I If.<- e

81: 1',' '7"'4":

•• 1 • { '.

:g>0jea:jiia .' :O,~': :g.gyez:n~u se' sa g;la~ima VI i li11 vijeka kao niihovim nosiccima, a. PI

, ~!" "ki' bl .;f£" ... '1~ " ~ ,';'ll'"~·;t. , .... :l, ¥'''' ~ ~... d""

stav'lJa:Ju .cm.o-, :~·'·'IS('· e : 1 '. ~ens:~og ~;~ta. ilast>m~g_u,tmnusB~llm rau~le'mGama .~Q'~' \I{,ee~.~t

k ~ 'l(l ... "'1t,. 1.-.1 !'l,.. 'L:. d 1: ' 'R ~ d '.

aSfi@antlCld1.'l X'e.l~!l1:~a Oc~Fa;: e mit tal . .asprostranjene SU 0 1 Dnjepra preko Podunavlj.

do 'U Pomoravlje; od priblizno 12 primjeraka poznatih u jugoslaviji naireprezentativniii je onaj iz Velesnice, @~e' fibu:l~ pavezuju s.e, sa PQla;y""Qm 'tzv.. ma~' .:··"ov.s:kog ilwtnog stnJ~)

~:'''l''' ..... ~ . ". vb'· k " '.. A ~ ... "il,..,...... '\ ;;:;ll" T''''ff; ~ .•

{),'Ulhl}€ZeoQ5_ ~onJa¥!se .sre ·tt11In ,:v,a 'ltetnun tZ,raueVlnama tilA0uer ':;' Iau10n1.C~ 'U, l, ... u\rapill,

utjecanog ranoblzantskim stvaranjem U2 primjese nomadskih elemenata. Bogati nalazi ove nakitne skupine rasprostranjeni su preko Dnjestra i Karpatske kotline do U Podravinu,

di .. k d r...A""",·' tkri , d d + k · ~ "LL., l, ... "'li:,,. ih 'i ..... 1 ..

g Je Ie ,0" Cauavlce otkrtvena jedna 0'. narmar antmjin !ukSuznl.". garrntura 'taAva- sre ...

, . i V' II .'., :1... N" '. ., ~ _ , ~ 'V' .... ~ ..

brnog nakira ranog .. , vuesa, c>.akJt martinovskog stila gubi se II ',<III vijeku, jediao S~

d ..., .' .... '. .. d 1!:~';' · ~ k d d v 1 .. _ ,.~" 1~ ,. ,.." eli" !

o. rzao tip nausnica sa ZVJez .. O uarn jJtlV,J,eS_'om] ',0 tuse 'U sxromnuoj i}evanoJ izran u

slavenskim grobovirna do 'U XI vijek.

U prvome avar,skom kaganaru kasneg VI i VII vijeka znaca,j:ni su uktasi pojasa i konjske orme U obliku j'ezicaca, okova i sl., ponaivise ad lima otiskivanog matrieom sa jakim siilskim utjecajern ranobizantskog stvaranja i imp'or.tlma zlatnog ~tikitif. j zlatnog novca iz Bi ... zanta, ,koJi je davao ,.l~varin1a· tribut u vrernenu od cara Mauricij.a Tiberija do cara 1<,On:-

.' IV P U" J 1 "~.' ........ ..t;. ak '" '11 .• B .';::1... • • B '. ~

st'antlna '. ~ogonata..· .. ', : ugos .aVIJl su ces""J ev, III nalazi U I. aCA0J 1 1 anatu, npr. orraj lZ

N 'T}'!', .... , .... -P' di 1';' :;;:;r ... _· V' II iiek ..... ,rX.. '.i! i '. ,

~,vog kneaevea.u onegore se na umemm usrasima '..... v1l ' ,a o:p~a JOS 1 vanram orna-

· '" - - "1 I :x 1-:;,. ... G-' ""d ~,...g,l~: -1;:~·· '('ttl'··' ~;... "".

mena zVlermJ eg stua u; m,ogt!l..,e .sao 'utjecal .•. ,epl.ls .i~~O:I1 ,mlZe 11 'V:;J!i,1: VlltJ{u mrjenja

1,...' d k k .... ' .'.... "{ TIl' I' ",," ku ...... ' '" d' .'

se u o~ viru .. rugoga avars '. og xaganara, sa tezistem 'U, vau VIJe su, nacm izrac e urnjetnog

b ' .. · .... A .. '" x ., 11' .' '..'. ~ 'hnik-' 1 '. M' '"

o rta npicnog za /,·,.vare, npr. jezicaca .Jl osova POJ3S8.; pnmjenjuje se ten . ~ a njevanta, a .

. " : II '. tfo '-I~' II'~ du .' 'I! 'I !II Ii ~ ." ~h '''1. m ki - '

oblici i mas! SU Vise poo uqecaiem srednjoazijski I:! nomadskih 1Il crnomors fh sarrnatsko-

-helenistickih motiva dok bizantski utjecaji i importi nedostaiu, Cesta je pojava prikaz

.. :c: b b ,",," .. b 00·' ih '''. ki b ~ blik M jk' '41'

grnona, norte zrvotmja, vegetaounir ornamenara, a 'tl,ietl 8U oseouino oomcovaru pnxazi

Ijudske figure, kao sto se to razabire na zanimljivom jeziccu, iz Panceva.

N'ak'ofl sloma avarske prevlasti 'U Podunavlju u ratovima .sa Karlom Velikim oko 8.00'"

d bi '~... ., 1 '.. I'X'" k h ~ izradevlna.s ," A

. go ., ,gu' '1 se tioAo·m prvepo ovine I:,: vuesa sav ~ onzont izra evma, sto se povezuru sa Ava-

'" k a, '" ~ ., '. b ·'1..... ih ik ". b 1" 5 (.,

rima .. .ao tvonocnna 1 nOS10Clma~ 0.1 jezerur spomenutom ornament. com Jl onncrma •. npr,

k '.. ik i k .. ) P "m:' dn'~ C'. ,. ~ hori . 1...""1' ""

o OVI remenja, opreme ratnr sa r konja), rosijeo :,}a raza n3lZVOJa u tom . ionzontu oeujezena

" "I' 'B~ · k '''.. ~ M' k .. k' "1 ~ . r -

je tzv, sn·.orn::J.u,truc~,. . '.oJl le lZ,:," oravs ' e utJecao !.la, p'anonsl 0 to .1 ostaVIO sVOle .tragov,e

D,a_ nekoliko loludite-ta u sjev~rn,oj JugoslavijL IZao protu:teza, Bizanru dJeiuje.lada franaCka.

dr",. Ii' ~ ~ .... k" · k 1 k ] .' vk "." · j:( .. fil '.

. zava." ne Sall10 po ','tiC J" nego I,ll. rurno" putem .. :at'o.llns .e nm~e1l10St1} 6to s~ ill " . .tr1.ra

na ana podrucja koja su dosi.a pod 'v,ecu, iIi olanju fran a Cku, ovisnost u kasnom, VIII i pogoto"\,11 U IX '\lijeku,. N'a tlu JugQslavije. se ti utjeca.ji oc~tuju, prvenstveno ,na ja.dranskom po~ jas'u, gdj,e se ukIstaju sa djelovaniem izv~ jadransko-bizantske 'umfetnosti U ,gradovima

"~-. " k }7 d.,.,l k '. '. ...,' hi' -:~"r k" ik' 1 ,0 "').i'

dauiJlatll1Sog temata., :~ao ,:' ;'we ,:.0 naJrepIezentanvnlll ar, ltrcl\tons 1 spomen.... ,lstlce .se

poznata crkva Sv" Donat u, Zadru iz ranog IX vijek.a" 'cij'i sa rlo·crt podudara. sa 't[ocrr.oln, ka-

. . lin'· J::k' ..' d ' . A· h ',' . .,.' · dn'·' . , .i ... ·k':r· .' .' ' '" 't", ' ",_ ~ • ,.,.'~,.. 'cl', " ·rt' b"'~ '7 '" t-c.k·e,,· . . ':k': 'r-, '. 'V' ,'!' ,"~ ".~ ····k _

TO.' ~,e rotun: e u .,,1 enu, a zaje .. " Ie.1 protolip un le,~pU!Kf' _OC 1 'L48iIlto,e cr"ve '. Vll'e:~

,..., V"" R' ~ J' d" ,." ~ "",'To.. k l~ "'1 .' · '.' k d'" +. .. S,.·

San' ttale II ,I' a V'e.ill. e~ UIs.tvenl prU11J e'lilK rane ,'uro,~ 111;8 {e 'um} 'etn OStl J't~; ':'-a· n:onlC~ :rz; " tare

V l" • d'" E'·' ... Jr· '1 k b'·l"' ... '. '. d' I' + '-VI"I'I' ~' .. -,;11 ........ ,

r~lk:e, }e.ina saeuvBlla U .WOpI. tt:ck.va. sti s.og, o'lle:Z)iat :JlZ. ruge po ovme I. V1J~"

." 'k H' k" d '"kr; "~ ~ i"

,8tO j'e dospjela u daImatins.:.u :~rvats:,n kao tm:port povo,Om procesa .. ts'tljianlZacIJe za

IT la V 11k'" '1, .... 11.,.. '" ~,_ '. ., ~ dn' • y' • T "1 '. k 1'.... Cd:

. :\..~r.. ",e ,:: og. 'MO Gna mla u, it\Olll,POZl.Cl p sro'.· ostJ,. sa CUVefllOl, aSl,QVlffi ,: a ezem,:, .8,-

tir.aniin 777 g.)~ ipak je .za razliku od ,ni-ega,. koj'i _ie nastao pod, ,jakim, utJecajem insulame

• .' !If • k • .. ~J,.., . dO"" 'k,;""j,t,.. hnik" . '''{ ~ . ak ~

umJetnostl; ,ran.(~n.a ,prema uzornna . ·.asnoantlue tra· .. lC1Je) . ii&O te.·, _~"e rovasenwa t··o 1.

.motiva uglato=geom,etrijskih . sa kasn,oantic·kih ,pojasnih kop eft ~

'Na slavensku rnaterijalnu ku]turu ka.snijeg \711I i IX vijeka .nesunlllj.ivo je dj-elova:[a.

k .. ~'xk ,.,'... v,t .' x "tu'" .. '. "'''''' '. . "'" t~h '""~'" . '. . ... 'Ii' "·b··~ik·'· c-·,-, :~ 111": . .... .- .. ' "~:;i .

arOlm~ ""a un]JeOl,Qst, -81 0 se OLl. I J~ na n lZU preuze, l el'emena ~a o· ',.K.',·a ~ ,{rasa ponaJ v we

. ~ t.· V I!' (' 'b · '.' B' k + • k d 1"7 ..... ") d ,I, , " "h'

rnskos.ne oprenle ra011lt\::) 1 OfUZ]a I' gro',OV] lZ<'lS ~.upl'e. ,.,:0.., l:->oJl,UUl:" pore,', lUlpann:anl.

prin1jetaka umjetnog obrta (npr, srebrni relikvijari iz 'Nina)r S d.ruge st]'t~·ne ,pak, Sluvenisu,. napose na obali Jadrana od !(,otora do I<ika, imaH pred 8obom zi~u kasnoantiCk,u civilizaciju t'Oltlanizirnnog dOlnace.:g stanovnisrvH,~ koja. je do danas ostavila tragove u nizu

- - --

.... --r_',_~~=---= ...... ---_~_=---~'= ...... ·. ....... ' .. _ .. __ .I_lii~ ...... ~==~·~!2!!!!i~-ft!!:2iJiik=!L.=.!O'======>g37l1:1n_W;;~;Iiiliir._ili··liirW.·iii~iiii--ii·IiiiWiii··"'ii·--ii·.ii.'.·--'·iiii·--_ .•..••

spomenika VII i pogotovu VITI vijeka (npr, kameni spomenici: ciborij i krstionica u Kotoru, sarkofag Ivana Ravenjanina u Spliru, ukrasni luk u Sucurcu, reljef kriza -u Sv, En .... . ferniji na Rabu, kapiteli u Kosljunu na Krku i dr., te srebrni relikvijar sa Lopuda), Iz sjleverne Italije prodire u kasnom \T1I1 vijeku kao sastavni dio sakralne arhitekture kamena

1· . to·.,. +. . . ']1.' ··t··1· 1 k " t, . ... '!:l; ill x: .' d IX" .~ .... ~ (. . r' k sti .. '., + -, 'N: .r :', . r.· . ···k·;!"· 8"00 r.) d ·1: '.,

p etei na .P'.as 1{8!} .·oJa .pocevs1. 0 - .~:, Vl~el'a.. np'drs lonIca 1Z I.rna. 0··0 ". . g ... , .. ' aije

d· ... " '1 ~ k' di din" k ,., k ,. firmi ~'·f ... ,

'u . 0l11aCml . (leSarS '~lnl ra: -, lonlcam:a na ' .. (1 .•. latins 'r om 1 istarss :om tru a: .. rmrra. re.glo.naillU

d ' "k "" b ,~ """. · ·

pre ,rOl1.1aI11C·"U urruetnost U mnogoorojmrn sacuvamm sp omen 1 cim a,

Slaveni su cd preostalog antickog sviieta preuzeli tekovine obrtnicke proizvodnje,

,.' . . ..1;.... . ~., ." . bl!.1'~·· k ,.' " .. t ke . " t :" In' ·c · k tltu . '.' b M'~ .. ,., .. '~' 1J. ~ ~;~ :i<.": ":. t· ., '<r,. ,- t....'.. .. tsk .. ··

a prCKo n~·e ], 0 : JLJt...eaS110an le. e rna. er1.Ja _ Ie. U . turne . asnne, l.ll\JlJUC1V;jl lS . ..acne: ulzan . e

i zapadne karolinske utjecaje, sto Je u manie ili vise transformiranom obliku bila podloga razvoja kasniiih regionalnih slavenskih kulrurnih skupina na teritoriju danasnie [ugosla-

,1'" d S"OO' .31 d 1" T' ~ ~" - .. ih d·.... ih .. .,.. l' kil d

V],Je 0' ~".' .... '. goo. ua Je:~' .. 0 je 'VT1Jeme stvaranja prvin r rzavmr orgamzacna is avensic :1 naroda,

bili '.... ih no - £.. d l' do' dr ·Xl e- · I.. "'k .. !d'

o 1 jezem ~ pojavorn ranoga 'euuauzrna, oanosno preo: omanicse umretnosti, 'O)i3. vremensk

"i..... 1" kvi + " b d

1 sac rZ3J1no pre; azi o '. v ir urru etnostr seot e naroaa,

.... ),. "l ... x • • 'k :r...." L l"k -

1" J. ~ QUJ·.;tu.cQ, sa pn.V} est tom f(OsanCle U oou .- U Cf . .'!]e. au~

drlk:e~, srebro .. Nadena u zenskm~~l grobu 256 nehropole u Bledu Pr ~· e ta.'l)t;' K' :;"'QI',,; 'VI" P""!:::"t'ak·

,.'.I ... ·.:·_·_ .... ~ : .'-,:~! ... ',.-t. '''/''L~' ,"~ ·,·v'~Vt[.··,

VII vlieka V£s 3·2 am Liubliana Na trodni "",...J'{.["".","

. .... ;;t .. ,. ""'"'}: ...• :;l.!*v_j ..... ·•· j .. e-e- .. '" ''''.J.' (··n .. ...;;.~J

151

.NALJ.~ZISTA 1Z EPOHE S.EOBE NAAODA

I l~:oeto1.Ji'o ~ Ptu] 2' RZfn£k Rod Celia,

.3 ·C~rniun~ ---.". Kranj ,.._._ Na lajhu 4 .Bled ~ Pn"sltr.ua

5' I drija - Podmel fIC

6 .P'£nque.ntUf11 ,""'__'" Bus et, ,Brei ac 7 G'el.ega hod N (Jv£grad a

8 Brkac kod Mot,o'lnma

.9 Pola Pula

.10 Zagreb ~ Kruge, Sl'eniev Q'C::J! 'Velika Gorica!)

[Samobor .

1 J Siscia ~ Sisak

~ .. -1 IJ 1 p" 'j!:.. S-l' .

12 G;a(.ia~v~ca I-e.od " . :0 dr a os ",(1 '. <!lUne

13 Mursa - Os~iekJ Biielo Brdo, Teut()burc.i~um~,

Dati

14 Cibalae' -=-, Vfnko'uci'

1.5' Vukooa», IC(}rnaCUJr~: ~ SOlin,,· Cuccium: _ J 10k J 6 ,A d M£!iar,e.·? - Batina; A.d N oV(U t -, Zma~

jeoac, B.eU Mal'Uz'S'lir", B'alki MonoJt~r" Kolut 17' Suboti'c.a.y Nadrljan

18 Srpski Kr Slur J' it-Ja..jdan, N ov.l F:nd BfJClC;, Caka",

M-' k'"

_ osrin

19 Mali /dioJj KulaJ ,Zm~iev'o) Vr,D-as

20 S elenca _,. Neitin, Stemsk~·' KaTlo'lN::i~R,()ifJi~~e

•

~,

..,

2 J S'lrln-lum _, Sremska Mitrooica, ,Bassianae ~ Donj£ Petrooci, V.o//Ul

22 ,B eograd, B'cuaJrdca; .Jakovo'-,Kar1nad£n:t T aU:rn'~

. Z 0- ·k· n,'" Koui

7ium ~ emun, [,,'rO',(:, ,Cl.} ,.l!;-'-,ancevo_, '. o.Vln

2 3 ,iWa~~gttJn'~ ,Dubr'a,vlca~"O~>aJie ~ :ViminaciiJrn.- K rj_

~ I..dD'" S· D

stotac k01 .' r02 areoca, .apa]a na . Dunauu

24 Pontes -=- Kostol, ICa:pu,t Bovis? ~ 'Velesn-ica )5 Naissus ~ JViJ.

26 Ulpi:ana - Gracanica hod Priitine

27 Prima lwtiJ1~'aria -- [Caricin Grad kod Le'hana 28 Stobi --.,. Gradsk.() Rod SkoPia

.29 'Vin.icar~i Rod ~t't{JV()g Velesa

30 Lychr.l£dos ----." Qhr£d" Rado.liste hod Strug«

31 D,ocfea~, Duklia hod -Tilag't"(uia, .

32 iVa-rona'~ Vid kod Merko'1}ica

13 Han Potoci kod ,lvlostar,a

34' ,S ar.aiev'O~ Raj lavac...,.Mihalie'l;o:t·6~~ Bre.z,a

j 5 Pecim.ka RikaJ Gornie Turbe - ,kod Tra,'Vn{ka",

R'akoocani hod t)rije.dol'a

3'6 K. .. .u (. A" d' l.. ;; T- -- ;J' P [I B" ~ k ..

:. run <' irauoes . ~'1u!num:.)} ·:ao..no,_ ~S':'upiJa.~

,Undi>;r} hod Drniia

37 Smrdelii hod Skrtldi'na

38 Salona. ---=- SGHn~ SiHi~. Stara Vrlika ~ kod .SpUta

-~ -~--.

!!!!!!I------lIiIiiiil!!lililiiii .... lIIIIIIl_iiiIII-IIIII!!!!!i!!i!!!!!!!!!!!! ....... ,,_. ....... ~_~~_~~~_~~ ---- -..;_~, ~~_~_..:., ~ .. _ ",. ,.,._,_. _

1.5'0

-,

15 J Q,R,OV£:5 a korica maca iz ,Z rnaj evca, Z agr,e.b,~ ,Arh.leolo~~ki 'muzej

152 Prs.t(B'jl £z Srpskog K'1. stura. ,NcnJi Sad;

Vo,iv'{)aans k£ muse]

1.53 F£b'ula lucn(.{. iz flak'a. Zagreb_, .l1:rheo1oJk£ 1TIUZ'e}

J 54 .Pibula Iucna :z Zemuna. Z'agneb) Arheolos.ki iJ~UZ sj'

J 55 O'ar'n itura pojasa 2 'tiJ" S olina. .Split, .11 'l'he,oIo .. U~.f,i m'UE ei

. ~1'l.1,"~! I" " __

':~'~""7

Ii" •

. ' ..•• _ '~I~ • _, ....

1$1

154

F

--

------~=~_=~== __ .... .:..L" ,,_: ..... ,:,- ,_

_ ... ~._ .. _~ ..__ .... ..... "' __ .-r--'~I"""':""-''"-.'-''~'"'-O'i'''''

..-.... __ ~;;......t; ~~='-=~"'. r-I-~~: .... ~"":_:'

......;;;. ........ _---_._---_..1-_. --

- .

.s'"i;Heln.~ detalj' sf. Ij7

S lie m kcrrucnqg oblil~a iz B atajnice. Zagrcb, Arl: colo Jik £ musej

Sremske llvfitrovice. SremllAuz,ej Sr,erna

Fibula '£(; obh'ku. slooa ~S~ iz Kranja, ,Lju'~~ana:J Narodni muzej'

Pibule u. obiiku pdce grabilic.e £z ]{ranj'a. r'b'" N. d:' .

~JUlJanaJ ~: aroam n1UZ~j

-----"!~------- ........... -~--~ .. --~-

r

~57

IU

.'

158

J'.6! ]('op/Ja.. sa poj'as 1,Z Kranj' a " J~iubljm'U.l.;. .

1 ..... ~ ",J~",; m", 'U' ' ...... ,4·;

r l) L.t ~ "':"~1 .' _ ~'Iil";J'

.

1HUZe)

16] Fibula ,tJ,' obliJwu ptice-pauna ie Bleda~. staue. Ljubljana,., Narodm l11;uzq

164 Narukoica is i5:adavi:clJ" Zagreb" Arheo) l11.UZX;.?]

165 Jez'ic(lc' iz ,Cadavica. Zagreb, Arhe()loj:k~' tn 166 .r/l:bul a b (bl a. is: V cles nice. Beogra d J' N ar,j

•

lrrUZC'J

16? J.a z£ca'c!t uhTaS~1i: pr C,li /(3 t om, i'z ,No1.}og Kneiie Kikinda, j\I,(p~odlJl' mueej

168 Jez.ic,~c sa- biljni':~1:t ornament.om i nUHu~g"·:CJ~ is: i~{J"V(j'!J Kneiieuca. Kihinda, Narodni m

169 Ohou S,{,Z; grifonom is: ·'Voike. Beograd, n)(l~li nnJzej

110 JI.)Zi-Ca~c. SCl -nun.ivm}"'l. snnoue loze is Dn~J~a;., gr,ab:J A'rh~olQJ1?i tnuz~

I? J J eZl:ca;c; sa tri aruropomovfne scene ,tz 1 ceva.. Pan Cef_:,1 o, N arodni, muse]

J 72 Jezi'cac sa scenom borbe zivO"tl~ly-a i OnlGt tom uitice iz V {)ike,. Beograd, j\lar.oibti" 111

. I

.......

. ~ ....

.-_ 'r

-.

: ....... . ~

.:.~~

f .. ~

I···

.-:--::

-{3

I ~-N

'r .... . _~

r ... ~

v.-: _L_.;:.

I· ......

.... -~~;

.. :' ~:~ ~

~.-' .. :

,-I.

;., ..

.

. ..

J .:

_.

' .

. . . ~

l """9:' .ll'" ~,.;

174 KopcC1", sa r.~ iotieom 'ro~nba i trobuta iz S a lin a .

Spii t, A rheol()fhi n1.:t~Z'ei

I "15 () ken) hopt. e s.(l orloos kant. glaf)()tn ~ nepoznato tla:lo.zi.fte.. Beograd, Narodni muzej

160

1.50

Oko'V Ropes sa ori()'1)skom glauom, srebro sa pozlaunn. Crnomorski imporl nakita iz gepithkog

.... k' L.' • ·Vr-·· .. · D'" 0'0

zemog grooa ;U' Kooinu, : 1 ·vJ)ek., '. ue, 10~'

em, Vrs a C:;. N Q'r'lJdn.i. m'uz.ej

1'51

Ok " k· .i l- ,. l' · l' d . .

..' OVl sa' 'ortCa :maca", par, zuurussm t a.·man .. ~~:ni

~·l··r. ····.If"·.r A' "]'

u ce i) amaj tlpu;nt ~a· ma~eVe :. tumog, Vternena

ukraiene lul?Suzno po.Uhromni'n1: stilom. ]:;ladeni 'U

Z· D... ~. V "" 1. DO' .... 4 9

. rnaJevcu. Proa ,PCU()V.i1Ul. ." v~JeJ,a. . '·lI;Zi 'J': em.

Zagreb) A1Jwoloski muse}

152 Prsten, zlato i almandini, pr£mierak 1uk:suznog kZ;rJazonitaJ~~g na.kit a po.lihrt;mnog slii a, 2.en.ski na'hit importiran iz istrDlnogo.t$.ke. Italije . u Potisje. Nader; u gep.id:sk·om grobu u Srps.ko'ln Krsturu, Proa polooina V J v~Jek'a. Pro.mier 2J5 i 1~1' em .. N~Yvi Sed, V()j",!~dans.-ki muzej

}-3 .:):

.: - I

· .. 154 Fibula lUella,. lij"e:v'ano srebro sa poelatom, _g,£O'"

:J m$tr-iis.ki rO'l},Qseni ,ornament) degmeri1.~an.a zivoti1!.i'-

-, sha gl ava na z.a::vrs.e.tk:u noge thule. Tipl·can

.. nak..i t - zenske noJnjg·, Q~t·a. N ad'enau £s.lOeno.g'OI.·-

u. shom g-robu u Zemunu. Drugt: polooina V vfj.eka"

:r. Duz. 16J3 em. Z ~greb)' Ar heel olk£ mueej

...

155 Gamitura poiasa ka:rtuJ.ctfi'sk:e' oJici:rske nofnit; JIGS ud£ Sa od kopc.e. i dva okooa, sv~ bronca li.,fw(lnt:1.::J ukr aiena rouaienim po.naivfJ,(J spira bdrn orna,mentom, dj£J~'mictw vege'~abi':ln'£m i ammalnim

... , )';, . r .!J S :1" i·V·· k D ..

til·"UV.tm:a.. Naaena u '··o,~;tnu., .. < ·Wje:',. .' LtlZ ..

.1 7~ j' em. 8,pl#;, Arhe'o,loIki rnuz,ej

156 S{i.eln·, detaij sf, 157.~ Gcon£ dio; bakar pozladetz.> sa scenom antit.etic1UJ pr£kcz&an£h doiju p·t·£c.a grabilica i rib om medu ni£ma ~ ok.ol:O :r)!1:o,r·£v.i krliusri

157 Sl;"ern ~cm£lnag obl.il~a konstruiran od celir£u.kraJene'); poslacene ba.ktene masione t·r:a-kej uezane tla »rhu eakouicama na ploci'cf.l sa iebocinom ; st~p1iine medu ,r; ~'a kama is puniene zfll} eznim, i'(eHkras 6'11:i1'1'1 ploiama ; ceo-ni obruc ,obl()zen bah:r.r:nitn limom, obraena ploia ad po·z.lacenog bahra. N aden u gepidshom kneze.v'skom gr'o.bu 'U Bal'aj'tri'ci,. Sred-ina

v,' I "".;';,'nb.n v~·,. J!i'1'{ff;m"" 2"() 6· .... - oromier 1:"~ ... ~ ... ,t7

. .: U~ilc.;{."LW'I. " Ji~1I Il':;;J~'''' L4 " ,I"J . ~~/"[llj .~:-"":··Ib-i'''·V ~J' L..1~V.rj;.iJ.5:

- ·L.:ru~"" 1'9' 8 cm'- d' Ir' it. .. - ~1' or 1 ~ 3.

00 ~Cy. . 'i~' im, .~l/Z.. oorazne peace . .:J,._. em:

Zagreb, Ar.heoio'§ki muzej

itd

o Fibule i'uc.ne.." par OJ #;j'evaniO srebro sa poxlatom,

nielom ~' almtmdinima. B,oga..t£ r.avaJe.ni uhras ~~ st£li.':z.ir'Qt1,,£ f.ivot~"niskB glave. Naden« u Sr,e.m$koj Mitrovici' u .zenSk[l'Jl1: geptthkll'm: £U £s.tocnogots'kom gro/):u.. Kasni V viiek:. Du.i. 15;)1 (;In. Sreff.~ska AtH t f.o.vic a.:!. M uZt!j' Srsma

J59' P:i'bula. U obli'ku slova. ~S(tj sa-stoii" ss od .dv.£j'~ glave .pt£c.Q: gra·b£lic..a rJl'iien!."£ranin U p:rol.usmietuJ

,or'Dn.ca i alma'J.Jd£n,. Ff8ule U ob.HklJ. slrJva .f>S(~ vuku. s.voi kor(l en sa Is toka., a zmsk'l" $U ger'1Yi'an:s-ki nak(t. V I £ ranijeg VII 'lJ'iieka, Pr:£p'acia lango~'a'J'dsk,()m gr(Jbu 96/1904 llekropo/e u J<.l'aniu . . Druga potavina, V-l f)ijt,'ka~ Najv,eii pro.mj';;.r

2.J 5 em. LjublJana:, N ar-o.dni muzei .

OPIS lLUSTRA.CIJA

.162 FibuJa .liICtlt!, lijevana brm2ca sa tragom paz late, 'ultras rovaStn. ]S'tocnogotski zenski tuz.;"'i"r. italske proizvodnjt. Nadena u, nenropali' u .Kranju .. Prua polovin:a VI 't.;ij.eka:. £mi, ,8j3 em. LiUbliana~ N arodni muzej

I 63 Fibula u. tJbliku ptice-pauna, #it1~·.aru1.. bronc-a:.

Donekle realislicki' prikasan paun hao hasnoantir5k£ k~rJ6ansk£ simbol ~ evid,e';'tan primier na.k£t a au tohtonog ram'an£zi:ra.rwg s tetnovni's toa. N adena u i,e.ns hom grobu 252 nekropole U. Bledu- Pr£S&'(1..fJl+. Kra} V.I.,. pocerak V I I 'tJijeka.. D.uZ. 6 em. .Liue-, ljana, Narodni m,uzej"

164 N arUkf},ic,rjj kompliR'ovane zl atarsk« izvedbe", srebro j na rozeti st aklena pas ta. Luksusno ·izraden naki: tsu, mar-.t£novske skuptneJ.> proisoeden u z kuarskim radionicama na Crnom 'tn.OTU, .N 'adena u knd'ev!i'~()m: grobu kod sela Cad'avice. K1>aJ' V I, pole'! ak· V.l.l 'V~~jt:k{J,. Ve·I.., o.bt"Uca ,5 X 6~8 em. .Z agrtJ.b~ A rhe'olarki mueej

165 Jeztcac.·· .sa o.t:name.n'·om·· ap' straktn« ., 'Z" ., .

. . •.... " .' ..•. ' .. ' ,;I.. _ . ' "". ,J'I.. uJ--l I~V SII.·J,·,lZZ·rane

kompozicije ii'v.Qlinjskog' motiua u pa..rQ.v£:m·a~ srebrni lim: S!uzio je hao ukras poi as a. fCltn£ka-nomada, Naden u kneze.'V-skorn grobfJ .hod Ga-' dat: ic e.'. Kraj 'V 1~ poletak V.I [ v..tiel~a. Duz. 11

ern" Zagrd», Arlvs.o/.osk£ muze] .

166 Fibula .lul.n.a, pli.tk(J) rouasenie, uhralena. degeneriranim fivod~i:skim g I acoma, hj'.evan.o sr ebro. Nalaz ie crnomorski import, a predst.avlj'tl. po veUlin£ £ ki6mosti [edan ad najrepreeentathmiiit» Pt%·n.~jeraka lulrn:h fibula p'f.ip£rla:nih doJ:asku Slc~ena. .N ad,en u V elesni c.£ , .. - R a.n;ij:i V 1.1 vij'ek, Duz',;, 13 em. Beograd, N asodni rnuzej'

J.6B Je'z£lclC', ukr'tden hilj 'Him ornament.o.mJ ;glatni liH1~ .po .sre-d£ni 'Vidl/iv gtck£ nW'nogram A.rethu (vier~iatnlJ vla.m:ikoo), b£zantJk£ ·£rnpor!... Na'den

fl' l.. -<Ii-t-'Io k . '1r'I, 'I:., N' K

'"", aV·Q'rS.H:O.fH ·,onJat:l~c.~om _gl'OdU U 1.. ,~,(jm .' ·····,ti.e~

ie'tN:U', Kf'ai 'V 1:1 poceta'lr. V.I I viie.k,{l+ Dul. 6 Cffj, ,Klk£l1da.~ Jla:todni muze}

.169 0 kDV ,Sa r.eljefno raa.ent"m grijotlotn.' U ,g'on:j:ftm le-tvrttutom dl;ie.lu:J b,.'fevano ,s,rebro. Tipi~an r8-'

kv£zit nob·if e ,(f.'tJ'w.skO;g ratnika. .N (uien. u grobu 2 nekropole u. ·Voiki. V I 11 vije'k~ VJ"s., 4,3 em .. Beograd, .Nar'odn£ m'W!~j'

170 Jezic.ac~ sa Qbje strane ukra.sen ie'tinako motioom vinove ZO$,8j. lij ev,ana bronca. Dio garniture p,oias,a ava'r';skog ra,mO:uJ. l\Tad,eu :ti Datiu (obal:a Dunaua], ViI] 'a.~~ek,. Dus. 19)1 em. Zagre.b" Arheol()sk~i mu.zej

J 7 1 Jezicac ukrasen sa tri antropomorfne scene. .: gort, .£ po sredini /Jrt'k:azan iahac sa plaitom nat ant.a.s.tiC'n.oj i£vOlJnj£, iudu ely ii rukama sa V1"a.tJ a dolj"e siitna.. I£gur-a hud.~~: ea Vt"'a·, p tic u» Ui£lV(lna . bronca, V eoma r-ij:e.'dak i' 1Jf'I,;r::rcaian prhnjer auars ke umjemosti, N aden u Panceeu. VI J 1 :vije.h. Dui: 9' em. Panieuo, Narodni mu.zei

• ._ •• _Io. ---d I: ••• _ ...... '"" ...... _J •• _~, I'iIIII:~a.. -_._ •. ...,

-.. -_. - .. ----- ...... _._-.-

,..-

1'73 Kadionica; U/erfJ'arto srebro, diielom poetai« J(l. 'yov.aJenj:em_ f. tl1.'elJr.aniem. Kadionica ( 't.~znurra ~a.,kr,e.na. ko~k'ul(l) 'v£si na tri Ianca od isprepletene srebrne '"z:t"cei spfJfe.na u ev01 sa· 3 kraka~ koji' Z,G--

II r .;. ~I'" ... 'r "io' ... • • •

v~~fa.vaju .st#t.zn-amm: z1:(J0't..~nls:ktm gla,varl'lQ.., :Je--.

,d£n-Jl"[h$n~ pr£mjera'k .kad£ons~ce nastale u radiorzicama

,. . "'k · ':I!:.. l" "k ]:. 1 iL

UJ1'1}e.mfC·.;pg .stvaranJel' k'ara.tn'!,·.og xtl. tu.rnog· x~~

ga N···:q:·~"ii<·a' u S'" t~~r.y,: V: .... r'-~~· [selo C·' :'::O:!'1 t; ~ ...... '», Sre-

~, .. 1o+'U.~fil.. '"" .. " ....... ~r 1lJ,) r "jII1r~ ~~I.'U _-.~\C.~,lll'~~ • ",I ~

dina VII I: v,&:ek{f'. V-£s. hadionice 6.j2 em, dtci. ,lanc'Q. 28 [em. SpUt; Institu: za nacionalnu arheolo.gz,/u

174 Kopc.a sa rooaienim ornamentom uJ~-()tnpom"ra-' nih m'(Jlti~a romba i trQku[,{l;;,. lfie7:)~na. bro'Hca. Prip.adala rfimkom: ofidr skom p'Dias.u", 1'1 adena u Solinu,. I V t!V~ek.. Du.z.. .9 em. Split), A rhe.olo..lki·

•

muzeJ'

175 'Okov' hop,clt sa orl.ov.skam glacom, bronca f.~U slabo srebro sa tr,~,oi!ima. p.oSJlate. Zenski naki.'&·

k . d+ N" 1 .....

crnomors e prot.Z'V.() mj«. ,"'., epoznato n'Q 'azas u u

Srb£ji. VI rtJ.~iek." Dul .. 10 em. Beograd, N'arodni

,

nt"UZf';-

..:

.'

- .. ~ - , _._. -~-~.~-..,.."....----- ........... , .......

~-'