POJCIE PRAWA RZECZOWEGO

Prawo rzeczowe jest jednym z dziaw prawa cywilnego. Obejmuje ono zesp norm prawnych
regulujcych instytucj wasnoci oraz niektre inne formy korzystania z rzeczy. W zakres prawa
rzeczowego wchodz przede wszystkim normy regulujce prawo wasnoci, bdce podstawowym
prawem rzeczowym ( normy reguluj tre i wykonywanie prawa wasnoci, sposoby jego nabycia i
utraty, jego ochron itp.), oraz normy regulujce inne prawa rzeczowe. Innymi prawami
rzeczowymi jest uytkowanie wieczyste oraz s nimi ograniczone prawa rzeczowe, stanowice
grup praw, zwanych prawami na rzeczy cudzej.
Normy prawa rzeczowego zawarte s przede wszystkim w ksidze drugiej kodeksu cywilnego.
Ponadto rdami prawa rzeczowego s rwnie inne akty normatywne, z ktrych najwiksze
znaczenie ma ustawa o ksigach wieczystych i hipotece.
Prawo rzeczowe reguluje stosunki, z ktrych wynikaj prawa podmiotowe o charakterze
bezwzgldnym, dotyczce rzeczy. Prawa podmiotowe bezwzgldne to takie prawa, ktrym
odpowiada obowizek cicy nie na oznaczonej osobie, lecz na caym otoczeniu uprawnionego. S
one wic skuteczne nie wzgldem oznaczonej osoby, lecz wobec wszystkich. Na wszystkich bowiem
spoczywa obowizek powstrzymywania si od dziaa mogcych naruszy prawo podmiotowe
uprawnionego. Rodzaje praw rzeczowych s cile okrelone w kodeksie cywilnym, tote strony nie
mog na przykad w umowie ustanowi nowych, nie przewidzianych przepisami praw rzeczowych.
WASNO
Wasno jest kategori zarwno ekonomiczn, jak i prawn. W sensie ekonomicznym wasno
okrelana jest jako stosunek do dbr materialnych, obejmujcy wszelkie formy przynalenoci tych
dbr do poszczeglnych osb. Prawo wasnoci stanowi form takiej przynalenoci uregulowan
przez prawo. Poniewa wasno i prawo wasnoci stanowi dwie strony tego samego zjawiska, w
naukach prawnych prawo wasnoci bywa czsto skrtowo zwane wasnoci.
Instytucja prawa wasnoci jest najdoniolejsz instytucj prawa rzeczowego. Spord wszystkich
praw rzeczowych prawo wasnoci daje wacicielowi najszersze uprawnienia. Inne prawa rzeczowe
daj uprawnionemu z reguy jedynie wycinek praw, jakie przysuguj wacicielowi i nie s prawami
do rzeczy wasnej, lecz prawami do rzeczy cudzej.
Okrelajc tre prawa wasnoci kodeks cywilny stanowi, e: W granicach okrelonych przez
ustawy i zasady wspycia spoecznego waciciel moe, z wyczeniem innych osb, korzysta z
rzeczy zgodnie ze spoeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczeglnoci moe
pobiera poytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach moe rozporzdza rzecz. Z
podanego przepisu wynika, e prawo wasnoci daje wacicielowi mono korzystania z rzeczy z
wyczeniem innych osb i rozporzdzania ni w granicach okrelonych: przepisami prawa,
zasadami wspycia spoecznego, spoeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa.
Na prawo wasnoci skada si wiele uprawnie waciciela. Tradycyjnie uwaa si, e wacicielowi
przysuguj uprawnienia wadania, korzystania, uywania i rozporzdzania rzecz. Uprawnienia te
nie wyczerpuj jednak prawa wasnoci, w wypadku bowiem ograniczenia waciciela w
poszczeglnych uprawnieniach, pozbawienia go ktregokolwiek z nich, a nawet przejciowo
wszystkich wymienionych uprawnie ( np. gdy waciciel zgubi rzecz) moe on mimo wszystko by
nadal wacicielem rzeczy.
WSPWASNO
Wasno tej samej rzeczy przysugiwa moe niepodzielnie kilku osobom. Mwimy wtedy o
wspwasnoci. Kodeks cywilny wyrnia dwa rodzaje wspwasnoci: wspwasno czn oraz
wspwasno w czciach uamkowych.
Wspwasno czna jest zawsze powizana z okrelonym stosunkiem osobistym, ktry stanowi
jej podstaw i bez ktrego wspwasno ta istnie nie moe. Stosuje si do niej przepisy
regulujce podstawowy stosunek, z ktrego wspwasno ta wynika. Na przykad kodeks rodzinny
i opiekuczy reguluje wspwasno wynikajc ze wsplnoci majtkowej pomidzy maonkami.
Jest to wspwasno czna, ktrej podstaw jest wsplno majtkowa maonkw.
Przy wspwasnoci cznej udziay strony w rzeczy wsplnej nie s oznaczone. Wspwaciciele
nie mog wic rozporzdza swymi udziaami w rzeczy wsplnej, nie mog take da ( z
nielicznymi wyjtkami) zniesienia wspwasnoci cznej, dopki istnieje stosunek osobisty,
stanowicy jej podstaw. Na przykad wspwasno czna maonkw ustaje z chwil ustania
maestwa.
Wspwasno w czciach uamkowych polega na tym, e w rzeczy wsplnej kady z
wspwacicieli ma swj udzia oznaczony uamkiem (np. , 1/5, 1/10). Udzia ten ma charakter
abstrakcyjny w tym sensie, e okrelony jest jedynie uamkiem caoci. Faktyczna konkretyzacja
udziau nastpi moe jedynie w wypadku zniesienia wspwasnoci.

Przy wspwasnoci w czciach uamkowych kady z wspwacicieli moe rozporzdza swoim

udziaem bez zgody pozostaych wspwacicieli. Kady ze wspwacicieli jest obowizany do
wspdziaania w zarzdzie rzecz wspln. Do czynnoci zwykego zarzdu rzecz wspln
potrzebna jest zgoda wikszoci wspwacicieli. Do rozporzdzania rzecz wspln oraz do innych
czynnoci, ktre przekraczaj zakres zwykego zarzdu, potrzebna jest zgoda wszystkich
wspwacicieli. Poszczeglni wspwaciciele s uprawnieni do wspposiadania rzeczy wsplnej i
korzystania z niej w przypadajcym im zakresie. Zniesienie wspwasnoci moe nastpi w drodze
porozumienia wspwacicieli oraz na mocy orzeczenia sdu. Kademu z wspwacicieli
przysuguje roszczenie o zniesienie wspwasnoci. Roszczenie takie nie ulega przedawnieniu.
NABYCIE WASNOCI
Nabycie prawa wasnoci nastpi moe w rny sposb, np. na podstawie umowy sprzeday,
darowizny, w drodze zasiedzenia, w drodze spadkobrania. Niekiedy nabycie prawa wasnoci
nastpuje, mimo e prawo to nie przysugiwao uprzednio nikomu ( np. przy zawaszczeniu rzeczy
niczyjej). Najczciej jednak nabywane prawo wasnoci przysugiwao komu innemu. W tych
wypadkach nabycie prawa wasnoci przez jeden podmiot wie si z jego utrat przez inny
podmiot, tote sposoby nabycia prawa wasnoci s zwykle rwnoczenie sposobami jego utraty
przez inny podmiot.
Nabycie prawa wasnoci moe by pierwotne albo pochodne.
Nabycie pierwotne nastpuje niezalenie od praw poprzednika. Midzy prawami uprzedniego
waciciela a prawami nabywcy nie ma wic cigoci, nie ma nastpstwa prawnego. Pierwotnym
sposobem nabycia prawa wasnoci moe by jego nabycie przez zasiedzenie ( tj. nabycie prawa
wasnoci przez tego, kto rzecz wada tak jak waciciel, przez czas okrelony w przepisach),
wywaszczenie, znalezienie.
Nabycie pochodne charakteryzuje si cigoci praw poprzedniego waciciela i osoby nabywajcej
prawo wasnoci. Uzalenione jest ono od istnienia praw poprzednika. Przy nabyciu pochodnym
nabywca nie moe uzyska wicej praw ni mia poprzedni waciciel. Oznacza to, e nabywca
nabywa prawo wasnoci w takim rozmiarze, w jakim mia je poprzednik, a wic ze wszystkimi
obcieniami ( np. hipotecznymi) i ograniczeniami. Nabycie pochodne nastpi moe na podstawie
umowy ( m.in. sprzeday, darowizny, zamiany) lub na podstawie spadkobrania.
OCHRONA WASNOCI
Prawa podmiotowe chronione s w ten sposb, e kady, czyje prawo jest naruszone lub nawet
tylko zagroone, moe zwrci si do odpowiedniego organu pastwowego ( np. sdu) o ochron
swego prawa. Rwnie i prawo wasnoci jako prawo podmiotowe podlega takiej ochronie.
Ochronie prawa wasnoci su dwa roszczenia: roszczenie windykacyjne i roszczenie negatoryjne.
Podstaw wystpienia z roszczeniem windykacyjnym jest takie naruszenie prawa wasnoci, ktre
pozbawio waciciela wadania rzecz ( np. kto zabra jego rzecz). Treci tego roszczenia jest
danie waciciela wydania mu rzeczy od osoby, ktra ni wada bez podstawy prawnej.
Roszczenie negatoryjne przysuguje wacicielowi przeciwko osobie, ktra narusza jego prawo
wasnoci w inny sposb ni przez pozbawienie go wadania rzecz ( np. kto bezprawnie skaduje
rzeczy na posiadoci waciciela). Treci tego roszczenia jest danie przywrcenia stanu
zgodnego z prawem i zaniechania narusze.
Roszczenia windykacyjne i negatoryjne dochodzone s w postpowaniu sdowym. Powdztwa, za
pomoc ktrych waciciele dochodz tych roszcze, nosz nazw powdztw windykacyjnych i
negatoryjnych.