05-0 A

3. Discriminolie
Uit De Morgen von17lO112O06z

De Vloomse regering goot 79.5 miljoen Euro uittrekken om meer mensen oon het werk te krijgen. Veruit hel meeste geld
wordt gebruikt om ouderen longer oon het werk te houden. Bv zol de RVA voor elke vocoture werklozen moeten
voorslellen oon de werkgevers die ouder z'rjn don 55 joor, von ollochtone ofkomst zijn of een orlceidshondicop hebben.
Doornoost zullen werkgevers voor het in dienst nemen von ouderen een premie krijgen tussen 400 en 1000 Euro/moond
(voor mox. '12 moonden) Extro geld is er ook voorzelforgonisoties von ollochtonen, stortbonen voor jongeren,
loopboonbegeleiding,.., (JM)

zqlde Vlsomse Overheid de discrfminqlie beslrljden? (cursus)

wetgeving: mootregels moet in een wet gegoten worden, en dus bindend
positieve octie: concrefe groepen worden gestimuleerd, wordt een voordeel oon verbonden; tijdelijke mootregelen

3.2. Volgens welke konolen

weerboqrheid: bv von ollochtonen wordt de zelforgqnisotie finoncieel gestimuleerd ikv orbeid.

Voorlichting: niet duidelijk (focus op octies

finoncieel)

Voorbeeldfunce: idem
3.3. Hoe evslueer je deze moolregelen? Wol vind je positief/negolief eroon?
mentoliteitsw'rjziging is ermee niet verholpen: geen

volkuil: is tdelk en kon dus gesTopt worden no

finoncile sleun

oondocht oon voorlichting: motregelen moeten

ollemoolsomen ingezet worden - don meest
effeclieve om

volkuilvon positieve octie: ene groep steunen

{ouderen} is voor ondere groepen ev nodeel
fiongeren)

qon en geef je motivotie (t mogelijkheid per bewering): enkel punten le verdienen

indien beiden correcl n!

l.

. Kruis

BEWERING

JUIST

NIET

REDEN

05-0 A

JUIST

De orgumenten rond notuurlijke slovernljwerden opnieuw

qebruikt door Sepulvedo in 'het dilemmq von Vollodolid'
Tylor en Morgon woren de eente met hun ideen over de
ontwikkeling von cultuur in stodia

Verwijst noor oristoteles

X
X

Lucretius Beschrijft ook stodio von wildheid

noor beschoving zools in evolutionistische
visie.

De benaming 'lndiaan' is een voorbeeld van taalkundig

X
etnocentrisme
ln de ME is er geen enkele etnografische belangstelling:
beelden werden enkelgebruikt om morele lessen uit te
trekken
Het onbekende wordt in de voorgeschiedenis dikwijls
X
beschreven in termen von het bekende, vondoor vervormde
informotie

Zie Columbus

Orosius: 'geschiedenis tegen de heidenen'

bevat etnografische beschrijving van vele
volkeren. Marco oolo reizen e verhalen
Men gebruikt oudere info en eelden om zich
op te boseren zodot de reoliteit niet meer
gezien wordt;of met bep doelstellingen info

vezomelen
Onderscheid tussen rossen komt moor oqn bod b'rjde ideen
von Linnoeus
Krtiek op de eigen cultuur goot dikwijls somen met
X
omqekeerd efnocentrisme
Tvlor was de voorloper van het historicisme
Tacitus schrijft zijn 'Germania'vanuit een omgekeerd
X
etnocentrisme
'leder noemt barbaarsheid wat niet tot zijn gewoontes
behoort.' ls een voorbeeld van omgekeerd etnocentrisme

Zie ook plinische rossen; in ME polygenese

Andere cultuur wordt ols beter ollernotef

oezien
Boas
Als edel natuurvolk worden zij tov de
decadente Romeinse beschavinq qesteld
Cultuurrelativist

05-0 A

4. Vodq:
4.1. Woorom werd Congo door Koning leopold overgedrogen oqn de Belgische sloot en bleef deze geen persoonlljk

bezitvon de konlng?

4.2. Wqt z'ljn de symbolen vqn cultuur:

Geef er 3:

4.3. Woorom ls de benoming 'lndloon' een voorbeeld von llngulisch elnocenhisme'?

Columbus dacht dat hij geland was op een eiland voor de kust van OosAzie en hij gaf de bewoners de naam "indios" Deze naam
leeft nu nog alt'tjd voort als : De indianen.
Daardoor negeer hij de oorspronkelijke bewoners en cultuur. Voor hem is Amerika een leeg continent, zonder werkelijke bewoners,
dat geschikt is om door Europeanen te worden bevolkt en waar men best wat beschaving bij brengt

05 A

4.4.

ttie

is Morgon?

1818-1881
n van de grondleggers van de antropologie in de wereld.

Was vooralgelnspireerd door zijn kennis van de lrokezen.

Geef 4 von zijn reolisolles:

ZIE PG 48

Ontwikkelde de eerste wettenschappelijke theorie over aard en

ontwikkeling van veruantschapssystemen in de wereld en de
gelijkaardigheid van benaming ervan.

Via vergelijking wou hij bewijzen dat alle indianen een

gemeenschappelijke oorsprong hadden in Azi

Maakte een reconstructie van de geschiedenis van de wereld en

deelde culturen verder in voens stadia.

Eerste wetenschappelijke beschrijving en monografie over een

indiaanse starn. Pleitte voor de rechten van de indianen.

4.5. Wol ls neo'rqclsme

Subtiele en intellectualistische vorm van racisme. Beweert geen waardeoordeel te vellen over rassen/culturen maar pleit voor de
homogeniteit ervan. Diverse volkeren zouden wel naast, maar niet met elkaar kunnen leven. Dus miskent het feit dat de
wereldgeschiedenis n groot verhaalis van ontrnoetingen, beihvloeding, conflict, opgaan in en samengaan van diverse cultuur-en
bevolkingsgroepen.

Wtorom zeggen we dot hel evolulionlsme geen'roclsllsche'slromlng is?

Men ging er van uit dat de mensheid n was. Er waren dus geen verschillende rassen. Ze richtten zich naar het besfuderen van
cultuurproces, gingen verschillen niet linken aan biologische{ntellectuele mogelijkheden of aan voorbestemdheid. Men
ontkoppelde duidelijk de mogelijkheden va mensen en cultuurrealisaties: primitieven waren geen minderwaardige mensen, enkel
nog niet ver genoeg in hun evolutie.

2009-10 A

l.
l.l.

Anlropologie
Wot is cullurele onkopologie?

Antropologie= wetenschoppelijke studie vqn mensen, zowel biologisch ols culturele in om het even welke tijdsperiode
of ploots op de wereld.
Culturele ontropologie = sfudie hedendoogse culturen.
1.2. Antropologie is het producl von hel kolonolisme. Akkoord of niet? Beorgumenteer.

okkoord, koloniolisme werd voorgesteld ols gel'rjke ruil: orbeid/rijkdom in ruilvoor beschoving de ontropologie deel
deze opvolting ols wos het don moor dot ze de visie dot ook de mens gevolueerd wos von primitief
noor beschoving deelde. en met hoor ondeaoek een wetenschoppelijke verkloring doorvoor opstelde
mei die gegevens kon mef gerichter overgoon toi de opvoeding en onlwikkeling
noor de beschoving
1.3. De hedendoqgse omschdjving vqn de onhopologie is hel resultoql von een verqndere vlsle erop in de ioren '50.
Geef oon wql men von don of ols voorwsorden stelde om von onlropologle le kunnen spreken. Leg elke voonroorde
genoeg uit.
Holistische kljk
Vergelijken intercu lturele

Veldwerk of concreet moteriool

Vezomelen: etnogrofie

vergelijkingen
Dit droogt
begr'rjpen

bijloi hei beter

Von de betekenis von het mens zijn

Een cultuur of somenleving moei je kunnen

zien ols een geheel. Dit betekent dot je
zowel economisch sociool en poliliek ols
ideologische fenomeen bekijkt in
historische context

2009-10 A

1.4.. Woorom zijn deze voorwoorden nodig om qqn goede onlropologie te kunnen doen? Geef min 3 orgumenlen.

Elnogrofie

is

beperkt

Aniropologie is een middelom

vroogstukken von hedendoogse
somenlevingen oon te pokken

Essentie?

1.5. Ging Poul Julien (cf vldeo geloond in de les) volgens deze voorwoorden le werk ols onhopoloog? Geef minimum 2
orEumenlen Yoor ie slondpunt.

2009-10 A

2. Voorgeschiedenis:
2.1. Vul oqn: zel bij elk kernidee of omschriiving de outeur (in kolom 1) en kies een type ingesteldheld die bij de
kolom 3
Wie (sloot voor deze uilsprook/idee)?
Kernidee of omschrijvlng.
Wot (kles uilvolgende rii wot posl blj de
omschdjving ult kolom 2: elnocenlrisme,
cullureel relolvlsme, omgekeerd
elnocenhlsme)
'olle mensen zouden hun eigen levensw'rjze Cultureel relotivisme
Herodotes
kiezen ols men hen vroogi noor de beste
moniervon leven.'
Aristoteles
'leder noemt borboqrsheid wot niet tot zijn Etnocentrisme
gewoontes behoorf.'
Los Cosos

Thodore de Bry

Tociius

Lucretius
Plinius

de Oudere

Benodrukte de idee von wezenlijke

gelijkheid en eenheid tussen mensen
Anderen ziin qeen sloven von noture
Ooit wos er een oorspronkel'rjke toestond
von de mensheid {of is er nog ergens en
elderslwoorin olles qoed wos,
Schreef een soort etnogrofie woorb'rjde
Germonen geieoliseerd worden, en
teoeliik ols wlden vooroesteld worden.
Schreef een soort ontwikkelingsleer von de
mensheid en evolutie noor de beschoving.

Cultuur relotivisme

Geeft gedetolleerde beschr'rjvingen von

ondere mensen ols monsterlljke wezens die
fot lono in de Middeleeuwen doorleven.

etnocentrisme

Omgekeerd etnocentrisme
Omgekeerd etnocentrisme
Etnocentrisme en omgekeerd
etnocentrisme

2009-t0 A

2.2.|n de Renqissqnce is er sproke von verruiming vqn beelden terwijlwe tegelijk kunnen spreken von een "geeslelifke
biiziendheid". Wql bedoelen we doqrmee?
Venuimng beelden: Columbus en Vespucci vormden
De geestelijke bijziendheid wordt gevormd doordot
mensen zeer geinteresseerd woren in reisverholen. Zo
bepoolde beelden over onderen vonuit hun
Vespuccizog
londen
heeft
Thodore De Bry een werk gemookt over gebieden.
etnocentrisme.
dot bepoolde
een
geheelvreemde.
Hierin gebruikte hijgrovures. Ze beelden olles buiten hun
cultuur onders of. Bv. Brozilionen ols holfnookte wilden.
Los Cosos wos een omgekeerde entnocentris. Hij
Froschoucer stelde indionen nqokt, ols ksnnibolen,
John
geloofdde in de indionen en verdedigde hen.
met
en
een losbondige seksuoliteit voor.
2.3. ln de Middeleeuwen loopl de scheidingslijn tussen 'wij' en 'zij'doorheen de elgen culluur. Wol bedoelen we

doormee?
Wijzij tegenstelling is tussen de heidenen en de christenen. Uw
buurmon kon bv op de brondstopel eindigen omdot hjniet
christen wos,

2.4. Wot zouden de oozoken kunnen ziJn von dergeliike beeldvormlng ln de Mlddeleeuwen? Geef er 2.

De meerderheid von de bevolking wos onolfobeet.

Ze geloofden in Mythische beelden zools de 'wilde

mon'
De wereld is vrijrecent geschopen en kon nooit
door mensen begrepen worden. Dit mookte
ondezoek en studie zinloos dus woren de
godsgeleerden er die verdere interpretotie von de
teksen deden.

De verschuiving noor I religie

Door de ofbrokkelingen werden mensen onzeker
wot mookte dot zezochten noor een geloof en dus
een mochtige persoon in wie ze konden geloven en

verlrouwen.

2009-t0 A

3. Beeldvorming:
3.1 Geef de luisle omschrliving vqn volgende begrlppen:

Elnocenlrlsme
De opvottingen, gewoonten en wqorden von de eigen groep zjn beter don die von ondere groepen.

Omgekeerd elnocenlrisme
Westerlingen zijn vervreemd en kunnen veel leren von notuur volkeren. Men k'ljkt op een ideolistische monier noor een
ondere cultuur en deze wordt de norm en de westerse cultuur wordt verworpen (gedeeltelijke of geheel)

Vb: vereenzelvig von westerse milieu beweging met ecologische visie von de indionen. Men ploots hier de primitieve
cultuur tegen de moderne industrile mqotschoppjdie zeer on ecologisch is
Cullureel relqllvisme:

Andere culturen zien ols een ondere monier von leven die evenveel bestoonsrechl heeft ols de eigen vorm von leven.

2009-10 A

ondezoek ln de USA blkt dqt de zrvqrten minder long noor school g<rqn, slechter presteren op school, minder
snel oon werk geroken,... De conclusle dooruil is drl hel zwqrle rqs minder intelligent is dqn het blqnke ros. Klopt
dit/niet? + wtlqrom wel/niet
3.2.Ut

3.3.Welk soorl rqcisme llgl hier oon de grondslog?

2009-t0 A

4. Vorio: duid de juisle ontwoord(en) oon, een foul= -0,5

4.t.Wol is oolyoenese:
0 huwel'rjk buiten de eigen groep
0 gemeenschoppelijke ofstomming uit Adqm en Evo
0 huwelijk met 1 portner
0 huwelijk von een mon met meerdere vrouwen tegetijk
0 olle mensen zijn onisioon uit n gemeenschoppelljk poor
0 olle mensen ziin uit een verschillende voorouder ontstoon en vormen een oport ros
4.2.Wsl ziin de proktijken von een culluur:
0 verinding iussen de verschillende logen von cultuur
0 de contexl von een cultuur
0 inbedding von hondelingen in de woorden en normen
0 oonpqssino oon een veronderde context
4.3. Woorom is de benomlng 'lndioqn' een voorbeeld von llngui'stisch elnocenhisme'?
0 de eigen noomgeving door de lndionen zelf
0 een vezqmelnoom voor bepoolde stqmmen gebruiken
0 Columbus docht dot hijin lndio gelond wos en gof doorom deze noom
0 werd in de etnogrofie toegekend om ze te kunnen onderscheiden
0 een noom geven oon een groep olsof ze dit zelf niet gedoon heben
4.4. Culluurschok

0 komt enkelvoor bijreilgen, niet bijondezoekers

0 ziet men enkel bij ontropologen en mensen de werken in een oon hen vreemde cultuur
0 komt zowel bij een heenreis ols een terugkeer voor.
0 komt enkelvoor bij mensen die vqn elders bijons komen wonen
0 kon zowel bij een tjdel'rjke ols een definilieve verhuis noor een ondere cultuur voorkomen
0 kon noor een oositief. neooef of neutrool evenwicht evolueren
4.5. Woorom zeggen we dol hel evolulionigme geen'rocisllsche' shoming ls?
0
0
0
0

men pleit voor de homogeniteit von cultuur

men ziei toch biologische verschillen moor spreekt niet von rossen
men plooht mensen op een culturele evolulielijn
men zietverschillen tussen mensen ols eigen oon de ontwikkelingsfose von de culluur

2009-t0 A

5. Algemeen:
5.1. De visie von de oclion onlhropology sleltduidelijke venrochlingen oqn de
Leveren von inlchten en betrokkenen hun
levensomstondigheden fe kunnen verbeteren.

onhopologle.leg uit

Doordot de mensen zelf inzicht krijgen in hun eigen moniervon

leven tegenover de buitenwereld, kunnen ze trqchten zichzelf
te verbeteren,

5.2. ln welke von beide slromingen vind Je zelf dqt de voorwoorden (cf ook vroog 1.3.) von
bod komen? Argumenleer!

de onlropologie

meest oon

Koloniolisme pg 4

5.3. Wot vind ie zelf hel nut, de toqk von de loegeposle cullurele onlropologie de dog von vondoog?

/og-1

5.4. Geef voor de 4 elemenlen ull de ui- vorm vcrn culluur (cursus) lelkens 2 concrele voorbeelden uit de

video'De Joden von

Antwerpen'.
l. Symbolen
Koker oon de deur
Dovidster

De Menoro (joodse kondeloor)

2. Helden

Abrohom

Robbijn

3.Riluelen
Besnijdenis
Bor Mswq

4. Woorden

Thoro bestuderen

Kosjer (vb: geen bloed in het vlees)

Kuisheid {vb biimenshuotie een bloed nemen}

5. . Kruis oon en geef je molivotie (l mogelijkheid per bewering)

JUIST

BEWERING

Herodotos kunnen we in het koder von de cursus bek'rjken ols

n vqn de voorlopers von de oniropologie
De orgumenten rond notuurlijke slovernijwerden opnieuw
gebrukt door Sepulvedo in 'het dilemmo von Vollodolid'
Tylor en Morgon zijn in ideen schotplichtig

oon Lucretius

De benoming 'lndioon' is een voorbeeld von toolkundig

Etnocentrisme

ME is er geen enkele etnogrofische belongstelling:

beelden werden enkel gebruikl om morele lessen uit te
ln de

trekken
Het onbekende wordt in de voorgeschiedenis dikw'tjls
beschreven in termen von het bekende, vondoor vervormde
informotie
Onderscheid tussen rossen komt moor oqn bod blj de ideen
von Linnoeus
Los Cosos kloogt de hondelswijze in de kolonies oon, moor
niet de'conquisto' zelf.

op de eigen cultuur goot dikwijls somen met

om gekeerd etnocentrisme
Kritiek

Tylorwos de voorlopervon het historicisme

NIET J

REDEN

/20

. Armcholr onlhropologlsls:
0 Voorlopers in lingui'stische ontropologie

0 Diegenen die moteriqol oonbrochten voor onlropologen

0 Moqkten vergelijkende studies op bosis von moteriool von onderen
0 Nieuwe lichtng ondezoekers, onder leiding von F. Boos
0 Antropologen ten t'$de von evolutionisten
7. Antropologlsch onderzoek stoot voor:
0 lndividuoliteit von de ondezoeker
0 Observotie in interoctie
0 Duidelijk onderzoeksontwerp, probleemstelling, hypolhese

0 Feiten worden gemookt in een proces von kennisvorming ipv vezomeld

124

4. Welke omschrijving is de juiste? Weeg goed qf indien er

n, meerdere of geen correcl
NB: olle

is.

ontwoorden oonduiden wordi niet ols foul ontwoord gerekend!

1. Elnogrofisch heden:

0
0
0
0

Het voorstellen von etnogrofie in hedendoogse theorien

Het voorstellen von gemeenschoppen ols bevroren in tijd en ruimte
Het voorstellen von gemeenschoppen vonuit een etnocenlrische visie
Een mogelijk nodeelvon porticiperende observotie

2. Culluur ls een systeem:

0 Cultuur kent belongentegenstellingen
0 Culuur is een min of meer geintegreerd geheel
0 Culluur is het product von mensel'rjke interoclie

0 De overlevingsstrotegien von een groep worden doorgegeven

3. Morgon:
0 Stelde dot vooruitgong subjectief is
0 Wordt de voder von de ontropologie genoemd
0 Ontwikkelde de eerste theorie over de ontwikkeling von
ve rwo

tsc h o pssys te m e n

0 Goot mee in de oonpossingsideologie

4. Elnocentrlsme ls:
0 Een fenomeen von ontwikkelde volkeren (universeel)
0 De overgong tot rocisme (niet oltijd)
0 Gedrog dot een groep kwetst, benodeelt. (discriminote)
0 Altd een gevolg von te weinig contocten met ondere culluren (meestol)
0 Benodrukt de geldigheid von de eigen levenswijze
0 Leidt tol inzicht in ondere culturen
0 Versterkt de identificolie von het individu met de groep
5. Monogenese
0 Opvotling dot olle rossen te herleiden zijn tot de creqtie von Adom en Evo
0 Opvotting die ervon uitgoot dot de verschillende rossen op oorde ieder

onofhonkelijk von elkoor onlstoon zijn.

dot er in de soort von de 'Home Sopiens' een
verdeling te moken is in omericonus, europoeus, osioticus en ofer.
0 Opvotting die ervon uitgoot dot monnen een huwel'rjk kunnen oongoon
met verschillende vrouwen
0 Opvotting die ervon uitgoot

2. 'We kunnen de onlropologle ook hel klnd noemen von

hel koloniqlisme':

2.1.

Wot belekent dlt?

2.2. Woqrln herken Je nog restqnfen von deze vlsle dle meespelen ln
conloclen lussen culturen?

/1s

overzcht
Wanneer aal je werk gewerkt
B

t2

Wat gedaan, door wie?

Problemen, opmerkinBh,..

hiedenis

1.1. Bespreek de essentie von hel elnocenlrisme von Columbus

Rellgieus elnocenlrlsme

Cullureel elnocenhlsme

Hlj ziet zlchzelf ols de uilvoerder von

Hij beschrlfft de lndiqnen voqk in

negolief lermen: ze zljn nookt, ze

het Goddelflk plon: h[ wll het

Chrislendom over de verschlllende
culluren heen verspreiden.

nguislisch/loolkundlg etnocenlrlsme

Hel ls olsof hlj een nog

moogdelljk wereld betreedt die

hij mentoolveroverd door hel
geven vqn nleuwe nqmen.
Hlerdoor negeerl hii de
oorspronkelijke bewoners en
hun oorspronkelfike culluur.

hebben geen wellen, ze hebben geen

bezil, etc.

dochl dot hli gelcnd wss op

een ellqnd voor de kusl von
Oost-Azl en gof de bewoners
de noom'lndos' deze noom
leefl nu nog voor* 'De
lndionen'.
Hr

1.2. Geef de omschriiving von elnocenhlsme

Je vlndt je elgen cultuur beler don de qndere culluren en gebrulkl deze don ook ols moolslof om onder culturen

le

bekijken.

1.3. Rond beeldvorming sloot

dql 'Men {de Europeoon ten tijde von de Renoissonce ) weel wol men zol zien voorqleer men het

voor de eersle keer ziet.' Wqt wordt doormee bedoeld?

Heelveelvon de beelden worden opnieuw gereproduceerd in een ondere conlexl. Ook beschrffi men de 'ondere' ollijd op
dezelfde negotieve monier.

Welke ingesteldheid/ingesleldheden heefl de Monloigne? Leg uit qhv een voorbeeld.

Omgekeerd elnocentrisch
Cullureel relolivislisch
Elnocenlrisch
1.4.

Een bekende uilsprqqk von hem ls:

'de borboor dqt ziin wi zelf in de ogen
vqn crnderen, het perspecllef wisselt '

Hlermee wil h zeggen dot een culluur

slleen moor kon en mog bekeken
worden vonut en door zichzelf.

Hij ideoliseerl de lndiqqn en slell deze

ler conhosl voor oon hel decqdenl

Europo.

2. Cultuur
2.l.Geef de omschriivins von cultuur
hei geheel von gemeenschoppelijke verworvenheden en woorden, kennis en inzicht op het vlok von het geestelijk en zedelijk
leven.

2,2, Geel een concreet voorbeeld (ult de video 'de Joden von Anlwerpen') bij elke eigenschop von culluur. Moliveer woorom
deze biielkoor horen.
molivolie
Voorbeeld
Eisenschoppen: cultuur:
Door hun religieuze overfuiging vormen
De religieuze overtuiging
ls een systeem
Joden een systeem. Door hun geloof
drogen ze bepoolde kleren, woorden
monnen besneden, moeten ze de
oeboden en verboden volgen, etc.
Door hun specifieke kledingsslijl kunnen ze
gevolg
leden
kledingsst'tjl
von interoctie tussen
Hun
ls hei
zich onderscheiden von de onderen. Alle
Joden drogen ook hetelfde, hierdoor
ontstoot er een bond tussen hen.
verboden
Thoro
Door dit oongeleerd te kr'rjgen weet men
in
de
Geboden
en
ls oongeleerd
wot ols 'normool' beschouwd wordl in
hun cultuur.
Kenl controdicties en inconsistenties

Bestoot

uii woorden en normen die

geldig zijn in die specifieke cultuur

Sommige Joden kijken wel televisie en er

zijn ook vroLrwen die er voor kiezen om te
goon werken i.p.v. een fomilie te stichten

oon dot geen elke culluur

homogeen is. ln iedere culluur zijn er
uitzonderingen.

Besnijdenis

ln deze cultuur is het de gewoonte doi

een jongen een poor dogen no zijn
geboorte besneden wordt, bij ons is dit
eerder een uitzondering don een regel

Dit toont

3. Anlro oolooie
3.1. Welke 3 zqken zijn belongrijk om von 'cullurele

veldwerk

onlropologie'le kunnen spreken?

Vergelijking

Holistische kijk

3.2. Toon oon dot Herodotos een goed cultureelonlropoloog wos. (3 orgumenten)

H'rjvergeleek de info die hij

H'rjwos geinteresseerd in de mens en

de wereld.

Hijging ler plekke.

meebrocht.

3.3. Wqorom is zijn etnocenlrlsche ingesleldheid nlel legengesleld oon deze

uongsp unlen?

Omdot hijzich bewust is von zijn eigen etnocentrisme en dot vqn onderen. h'rj beseft dot iedereen
de ideole culluur beschouwd. Hierdoor neemt hij een cultuur relqtivistisch stondpunt in.

3.4.

z'ljn

eigen cultuur ols

Ioon oqn dol Poul Jullen niel zo'n goede cullureel onlropoloog wos.

H'rjmookt een onderschedt in de mensen quo het verschil in bloedgroep en hij toont weinig respect voor de ondere
cultuur, hii loot de mensen een open donsje uitvoeren om zo oon te tonen dot z'rj nog veel dichter bij de bron (de oop)
stoon don ons.

3.5. Woorom zouden we hem bij de evolulionisten kunnen indelen?

(l orgumenf

Hljdeelt de mensen op in rossen.

4. Vorio
4.1. wot is polygenese

dot olle rossen te herleiden zijn tot de creotie von Adom en Evo
0 Opvottng die ervon uiigoot dot de verschillende rossen op oorde ieder onofhonkel'tjk von elkoor ontstoon zljn.
0 Opvolting die ervon uiigoot dot er in de soort von de 'Home Sopiens' een verdeling te moken is in omericonus, europoeus,
osioticus en ofer.
0 Opvotfing die ervon uitgoot dot monnen een verwonlschop kunnen oongoon met verschillende vrouwen
0 Opvotlino die ervon uitgoot dot vrouwen een verwontschop kunnen oonooon met verschillende vrouwen.
4.2. w ol zljn co nlemporory oncestors?
0 Opvotting

Leren door ondervinden en meeleven in een ondere cultuur

Antropologen die vergelijkend werk deden op grond von moterioolvon onderen
Eigenlijdse volkeren von ondere continenlen
Een subcultuur die bestudeerd wordt in gendustrioliseerde gebieden
0 Niet - Weslerse, schriftloze volkeren.
0
0
0
0

vroog qon een reclor in Cubo over de verhouding tussen de blonke en de zwqrte sludenlen, bleek dot hii de vroog nel
verslond. Hoe zou dit komen? (nb: het gool niet over een loolprobleem!)
4.3. Bii de

4,5. ls neo-rocisme:
0 Een vorm von rocisme met nodruk op culiurele superioriteit
0 Rocisme geboseerd op genelsch verschil
0 Rocisme von neonozi's
0 Een pleidooivoor de homogenieit von culturen

EX 06-07 18

l. . Kruis oon en geef ie molivotie (l mogeliikheid

JUIST

Herodotos ondezocht de oorsprong von de mens en

ondernom doorloe verschillende reizen

Het benoemen von de 'noluurljke slovern'rj' ols cotegorie is

een voorbeeld von ideologische legitimering von feiielijke

mochtsverhoudingen.
ln de ME wos er ook belongstelling en nieuwsgierigheid: men
zocht o.o. noor verkloringen en orgumenten voor
monooenese of polyqenese
De ofbeeldingen von Plinius worden populoir door de reizen
von Morco Polo
ln de ME worden de beelden von de Plinische rossen gebruikt
om o.o. morele lessen uit te trekken.

per bewering)
NIET
X

volkeren. Oozoken en omstondigheden von

feiten. probeerde beeld ie schetsen von de
diverse werelden die hij ontmoetle. mookte
oebruik von verqeliikingen & stelde rqgen
Zie Aristoteles

Zie Orosius

X
x

Veel kenmerken von de Plinische rossen

leefden voort in hei beeld von de wilde in de
middeleeuwen.

kooplieden bv brengen steeds correcte info

mee uii ondere culturen omdot ze er longer verblijven
Reizgers, of ook

Sepulvedo verw'rjst noor Aristoteles om de lndionen een

plools fe geven in de somenleving n om ze te kunnen
geruiken ols'werktuig'
Los Cosos zorgde voor een fundomentele verondering in
houding von meesler tov sloof:slovernijwerd vonof don
volledio ofoeschoft.
De benoming 'lndioon' is een voorbeeld von linguistisch
etnocentrisme

Hoe men 'de ondere'voorstelt is meestolverbonden met de

rele verhouding tussen groepen.

Omschr'rjving von gewoonten von deze

kloogde slovernij oon moor doordoorwerd

het niel ofgeschoft ...
Hij

Zie Columbus

X
X

EX 06-07 18

2.

Begrippen.

Lees volgend odvles:

' We moeten ons bewust worden van de gelijhwardigheid van lle ethsche systemen, vn hel recht van elk volk om volgens zin eigen morele
code m tradite te leven. '.' zo verklaarden antropologen als advies bij het opstellen van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens

2.1. Aon welk von volgende begrip kon ie de uitsprook vqn herboven verbinden ? Elnocentrisme
relolivisme - o m gekeerd elnocenhisme? Leg uit.

- cultureel

Cultureel relotivisme:Andere culturen hebben een qndere vorm von leven en hebben evenveel bestoonsrecht ols de
eigen vorm von leven. Anderen worden niet ols minderwoordig beschouwt.
De ideen opvottingen en gedrogingen von mensen moet je dus in hun eigen sociole culturele context bekijken.

2.2.Wol denk je von dit odvies? l{ot vind je positief (+ reden, ) negolief (+ reden}?
+

EX 06-07 1B
culluur zools geform uleerd in dit qdvles? Zoio,
een
von
ht
rec
een
dqn
wouw
overspelige
een
von
ls
2.3. seniging
wqorom; zo neen, wqorom niet?

Erz'tjn

grenzen von de eigen cultuur, doorbuitenzipze etnocentrisch'

Jo. Morele oordele zijn olleen geldig binnen de
rog"n olleen beoordeeld worden vonuil en door henzelf'
geen universele oordelen mogeljk. culturen kunnen

"n

visie?
2.4.7ovie dit odvles kunnen oo nvullen, onders formuleren,.... Vonultiouw

EX 06-07 18

3 Anlropologie
3.1. Wot zijn de yooryvqqrden om von onlropologie le kunnen spreken?

Veldwerk

Vergelljking

Holisme

3.2. Woorom zfin deze voorwoorden nodig? (min.3 orgumenten)

3.3. De visie von de oclion onthropology goot nog een slukie verder: leg uil wol z'rj belongrijk vinden:

3.4. ln welke von beide shomlngen vind je zelf dot de voonroorden von onlropologie meest oon bod komen?

Argumenleer!

EX 06-07 1B

CuJtuur

4.1. Geef de omschrijving von culluur

4.2. Wot denk je von volgende bewerlng bij het uidlogrom von Hofslede: "je eigen culluur leer je kennen von blnnen

noqr bullen. een ondere cultuur von builen noor blnnen. "Leg uil:

4.3. Assimilolie ligl zeer gevoelig bij de meesle Joodse mensen. Mel wol heefl dil volgens jou le moken?

4.4. lemond in de vldeo (Joden von Antwerpen) zegt'lk wil ols Jood kunnen leven mel miin eigen idenllleil. Dus
lntegrolie zle lk ols somenleven mt behoud von miJn eigen ldenllleil'.
Wot denk ie doorvon: wol vind ie posilief, wol neEoliel in deze visie? ls dit wenseliik, hoolboor,....?

EX 06-07 lB

5. Extrq vrqog yoor diegenen die niel qqn projecl deelnqmen:

5.t. Schets hel onlsloon von de onlropologie
Ziepg3l
5.2.

ols wetenschop.

Wqsromwordtvermeld in de cursus dof 'we de onlropologie ook het kind noemen von hel koloniolisme'?

5.3. Wqqr zie je volgens Jou de llnk onlropologie-koloniqllsme veronderen? (Geef voldoende uitleg om Je slondpunl

duidelifk te moken.)

5.4. wqt vind je zelf hel nul, de

loqk von de loegeposle cullurele onlropologie de dog von vondoog?

05-06 A

I Shomingen

(cursus)

t.t.Duld de conecle beweringen qon:

Evolutionisme:
0 Verwierp

de polygenese

0 Hod een sterk relotivistische involshoek

0 Wos gericht op de ontwikkeling von veldwerk
0 Zog de verscheidenheid von culluren niet
0 Specioliseerde zich in de ontwikkeling von begrippen in de ontropologie

Honteert een oonpossngsideologie

dot de geschiedenis von elk volk uniek is

0 Ziet een geschiedkundige verwontschop tussen olle volkeren
0 Deelde de mensen n rossen in, geboseerd op hun ontwikkelingsfose
0 Goot eryon uit

0 Wos niet rocistisch

1.2. 'Door de sfudle von prlmllleve volkeren kon hel Westen de elgen geschiedenls reconslrueren'

Deze bewering is ten dele woor omdot:

mens is n 'soort', heeft dus dezelfde behoeften,

en noden(bv voedsel, religie,... cf Kloos, p;...)leidt
lol herkenbore oplossingen

1.3. Conclusle: wol denk

ie zell?

Deze bewering

is

ten dele niei woor omdot:

- cultuurgeschiedenis elk volk is uniek; elke cultuur eigen

context-milieu-gedrog, dus: eigen evolutie, qnders

etnocentrische benodering (eindpunt is westen)

05-06 A

2. Antropologie (cursus + les)

2.1. Welke zqken zljn belongrilk om von'culturele

Veldwerk

onkopologie'le kunnen spreken?

Holisme

Vergelijking

2.2.loon oon dql Herodolos een goed cultureelonlropoloog wos.

- veldwerk: ging ter plaatste en noteerde anhnoorden, stelde vragen

h'rj

was niet etnocentrisch, hij mikte op universaliteit, verwierp geen enkele gewoonte omdat die onbelangrijk zou z,in

- hij maakte gebruik van de vergelijking

2.3. Woorom is zijn etnocenlrische ingesteldheid niet tegengesleld osn deze uitgongspunlen?
- Hij vond de Griekse cultuur in veelopzichten superieur, maar hijzei dat alle mensen hun eigen levenswijze zouden kiezen als
men hen vraagt naar de beste manier van leven.
Vooralop vlak van religie blijkt zijn tolerantie voor andere gewoonten duidelijk. Hij bestudeerde en vergeleek goden in
verschillende culturen. En zei dat alleen de namen verschilden maar da ze fundamentele overeenkomsten vertoonden en
uiteindelijk oorsprong hadden.
2.4. Toon qon dol Los Cosos nlel zo'n goede cullureel onlropoloog wqs.

ziet enkel overeenkomsten en geen verschillen

wil belongen von kolonisotie, kerstening vermengen

ideoliseert de lndiqnen (omgekeerd etnocentrisme)

gebruikf veel emolionele orgumenten (eigen ervoring en geen ofstond kunnen nemen)

Hoofdstuk 3: cultuur
Inleiding
Cultuur is belangrijkste onderdeel van antro. lngewikkeld concept waardoor het moeilijk is om te
beschrijven.
= studie van hedendaagse

culturen cultuur

is dus het onderzoekobject kader te definiren.

Definities; als we de definitie uitbreiden met "wat mensen doen of gedragsmatig"

Cultuur of beschaving, in de meeste brede etnografische zin, is het complexe geheel van kennis,
geloof, kunst, moraal, recht, gewoonte, en iedere ander vermogen of andere hebbelijkheden
waarmee de mens zich omringt als lid van de maatschappij.
Wat wilde tylor daarin benadrukken

o
o

Cultuur is aangeleerd, het zijn geen ntuurlijke eigenschapperr van de mens

Het is een complex geheel, een systeem
De kan alleen cultuur verwerven in context van een samenleving.

Cultuur is een breed begrip, dwz alle verworvenheden van de mens als sociaal wezen
behoren ertoe. Cultuur is niet een kenmerk van een beperkt aantal samenlevingen maar een
algemeen menselijk, geen natuurlijk, eigenschap

Tylor cultuur

een resultaat was van de menselijke vervulling en verwijst weinig naar constante

verandering, geschiedenis en complexteit. Het lijkt alsof dit een wetenschappeljk fenomeen is
(pinxten en de munter) wat dan weer een te hoog gegrepen doelstelling was.
Bijna elke antropoloog richt zich eerder op de cultuur als zijnde een soort bril. Waardoor een mens

kijkt om te weten wat van hem verwacht wordt(boas) een structuur(levi strauss), als een complex en
steeds veranderende geheel. Cultuur zit speciaal in elkaar.
Als we elementen niet goed zien

geen goede perspectief. Bijvoorbeeld hoed uit, respect of hoed

niet uit geen respect. Cultuur bepaalt ook een stukje van de identiteit van de mens.
Eenvoudgidefinitie: cultuur is alles wat mensen hebben, denken en doen als lid van een
gemeenschap.
hoe uitgebreider de defintie hoe mnder praktisch bruikbaar wordt.

Eiqenschappen

*^\

oas <^\\"^r'n\i"s->-

Cultuur omvat verschillende { al dan niet tastbarel aspecten:

o
o

Gedragsmatige: hoe mensen handelen en interageren

Cognitieve: opvattingen, waarden, ideen

Materile: cultuur wordt belichaamd in dingen die mensen maken

Cultuur is het gevolg van leerprocessen zowel bewuste als onbewuste

Verreweg het meeste gedrag van mensen is aangeleerd (bewust of onbewust) bij mensen is het
aantal aangeboren instinctieve gedragingen klein. ( niet geboren
wit staat symbool voor onschuld)

Alles mensen leren van de ervafinqen van voorAaande eneraties en bouwen eroo voort
Bv: de cultuur van een vissersvolk verschilt van de cultuur van mensen in de hooggendusftalseerde

samenleving. men spreekt van een enculturatieproces: het proces van cultuuroverdracht van de ene

generatie op de volgende binnen een samenleving op de volgende bnnen een samenleving. door dit
actief nterpreteren van cultuur zijn mensen enorm flexibel en wordt cultuur enorm gevarieerd.
Cultuur is e,qn superorqanische entiteit.

Een individu geboren en gevormd

wordt door een reeds bestaande cultuur

Deze cultuur zal ook voortbestaan na diens dood

Alle individuen maken de cultuur

Een individu kan bijdrage leveren, een invloed hebben op zijn/haar cultuur, al is deze maar

zchtbaar al deze invloed als het ware gedragen wordt door meer individuen, groep,

beweging
Geen enkef e.samenlevine is cultureel homogeen

bestaat niet zo iets als enkel maar de cultuur; er zijn verschillende telken variaties, groepen, tegen
groepen.
Er

Niet iedereen deelt n dezelfde mate de cultuur.

Er

zijn indivduele, gradaties of afwijkingen en elke

cultuur heeft zijn eigen inconsistenties en contradicties.( bijv. tussen overtuiging en wet en norm)
culturen daarom niet per definite harmonisch, ze zullen ook mede daardoor veranderen.
Cultuur is dvnamisch
ls bewegend iets en wordt opnieuw gecreerd. Op elke momenten zijn er processen van

interne veranderingen en vernieuwingen binnen een

gegeven cultuur of verandering komen van buiten uit o.a. via ontlenen zaken uit andere culturen. Bv;
migratie naar belgie; keuken, gewoonten
veranderingen, daarom steeds bewust.

Er zijn

Cultuur is een svsteem

Cultuur is geen onsamenhangend geheel mar en min of meer geinterpreteerd geheel, de delen zijn
onderling verbonden en hebben een betekenis in het geheel.

tot een soort van

bricolage: een soort van collage waarbij alle stukjes een beetjes van een cultuur worden gebruikt
Levi- strauss gaan er van uit dat de elementen van een cultuur samengevoegd zijn

voor dingen waar ze wss niet voor bedoeld waren. Maar die passen in een onderliggend patroon.
Gelaaedheid
Als we kijken naar cultuur hebben we de illusie dat we heel duidelijk zaken zien, deze kunnen

benoemen, het verschil aanduiden met onze eigen context en dit een verklaring kunnen geven

Symbohn
l'{clden
Ritu.lcn
Warden

Praktijkcn

Het ui.digrm vn HfsFd

Symbolen: de meest oppervlakkige kenmerken van een cultuur. Het zijn woorden en afbeeldngen let
een betekenis die alleen begrepen wordt door de leden van de cultuur
Helden: het zjn ideaaltypische personen die in een cultuur symboolwaarde hebben
Rituelen: zijn conventionele collectieve activiteiten zols groeten, recepties, of de oranjegekte in
Nederland
ln de kern van de diagram zit de waarden, datgene waar wij ons diepste wezens aan hechten,

waarden zijn verworven voorkeuren die vaak tot uiting komen in normen. Tolerantie en consensus
gelden n Nederland als waarden de onder meer hun uitdrukking vinden in allerlei normerende
wetgeving.
Praktijken: verbinden alle lagen van een cultuur en vormt het dagelijks kader van handelen waarbij
men in feite alle elementen samen zet gebruikt wordn

Stromingen
Het evolutionisme
Achtergrond

r
o
o

De 19 de eeuw met haar achtergrond van kolonisering( ontstaan 19dt eeuw)

lndustrileontwikkeling
Ontwikkeling van de wetenschappen in het teken van de positivistische traditie van
de 19d" eeuw.

De discussie die heerste over de mens als behorend

tot n soorten of tot

verschille nde soo rte n/verta kkingen.

ldee

Wat
doelgerichte, kwalitatieve ontwikkeling in cultuur
Gevolg: mens is verwant maar ongel'rjk; verwantschap tussen primitieve en
beschaafde volkeren (mens is n) en cultuur bestuderen op l tijdslijn
(diachronie)

antropologie = studie verleden om heden te begrijpen; primitieve verdwijnt

en sommigen zijn gedoemd te verdwijnen ; kolonisatie loont (want
beschaving volgt)

er bestaat een historische verwantschap tussen wilde en beschaafde volkeren

dus de mensheid is een en kan cognitief continum worden onderbracht

de uitingen van de mens kunnen in tijd en ruimte vergeleken worden

ontwikkeling van culturen verloopt van simpele vorm naar een complexe

de bedoelingen van deze uitgangspunten

men had de bedoeling om te komen tot een universele geschiedenis van de mensheid en de

cultuur. Culturele evolutie veronderstelt stadia die alle samenlevingen doorlopen.

Men stelde dus technologische ontwikkelingen voorop maar verbond daar evengoed de
evolutie aan van matrlneariteit naar patrilinariteit als zijnde een kwalitatieve veranderingen
bij verschillende groepen.
Door gebruik van deze theorie kon men makkelijk de kolonisatie handhaven.
Niet alle samenlevingen evolueren echter naar een complexer vormen. En aantal volkeren
bleken daartoe niet in staat. bijvoorbeeld de bewoners van Australi die leefden op een
manier die bijna identiek was aan de levenswijze van onze Europese voorouders.

Men bestudeerde de primitieve samenlevingen om het eigen verleden te kunne

reconstrueren.
Men verrichtte studie om de prmteve culturen, die door hun ondermaatse

ontwikkelingsniveau gedoemd waren te verdw'rjnen, te kunnen gebruiken als voorbeeld en

toch ook een stuk afschrikking.
Edward burnett tylor
Vader van antro.
Engelsman

Zijn uitgangspunt was dat het mensel'rjke ras psychisch een is.

Verruiming van cultuur proces van ontwikkeling, vorming, vooruitgang, van de

vermogens, en prestaties van het doen en denken van de menselijk soort.= etnocentrisch
omdat het een cultuurideaal uitdraagt dwz men gebruikt eurocentrische categorien en
maatstaven om andere culturen aan af te wegen, te ordenen en te rangschikken.

Dit cultuurbegrip paste natuurlijk perfect in de tijdsgeest en vormde ook de ideologie voor
het expansief kolonia lisme
De evolutie van de culturen

verliep langs 3 stadia; die tegelijk een niveau van vooruitgang

betekenden
Stadium van primitiviteit, stadium van barbaarsheid, stadium van beschaving.
De elementen om te onderscheiden

waren het gebruik van stenen wapens,...

Lewis Henry morgan

Morgan was voor geinspireerd door zijn kennis van de irokezen (de seneca) en wilde de
resten van een stervende culturen voor het nageslacht bewaren. Hij verzamelde daartoe
zoveel mogelijk gegevens over hun levenswijze, religie, taal, sociale organisatie en
verwa ntscha psve rhoudi nge n.
ln amerika groeide het besef dat ndanen aan het uitsterven waren en wilden materialen

van hen bewaren in musea, boeken, schilderijen,..

The league of the iroquois is de eerste wetenschappelijke beschrijving en monografie over
een indiaanse stam. Hij kwam op de rechten van de indianen. H'lj verwachtte dat de indianen
zouden geassimileerd worden in de Amerikaanse smeltkroes en dat de vooruitgang van de
beschaving onvermijdelijk is.

Morgan maakte ook een reconstructie van de geschiedenis van de wereld en deelde
culturen verder in volgende stadia, verder bouwend op het werk van tylor.

r
o

o
o
o
o
o

Wildheid: periode voor pottenbakken

lnferieur: plukken van wilde vruchten

Midden: visvangst
Superieur: pijlen boog
Barbarism: van pottenbakken tot ijzer

lnferieur: potten bakken (door vrouwen)

Midden: domesticatie van dieren en planten; verbouwen mai's
Superieur: ijzer, ijzeren materiaal
Civilization: fonetisch alfabet, geschreven doc, = begin van de staat

Verder maakte

h'rj

een reconstructie van de evolutie van de familie, van het huwelijk, van de

religie enz,..

0
Volstrekte promiscuiteit : ordeloze vermenging van de seksen

0
Her groepshuwelijk waarbij broeders en zusters huwden

$
De overgang van groepshuwelijk naar monogamie

$
Het monogame {officieel geregistreerde) huwelijk als hoogste vorm

de bedoelingen van deze uitgangspunten

men had de bedoeling om te komen tot een universele geschiedenis van de mensheid en de
cultuur. Culturele evolutie veronderstelt stadia die alle samenlevingen doorlopen.
Men stelde dus technologische ontwikkelingen voorop maar verbond daar evengoed de
evolutie aan van matrilineariteit naar patrilinariteit als zijnde een kwalitatieve veranderingen
b'rj

verschillende groepen.

Door gebruik van deze theorie kon men makkelijk de kolonisatie handhaven.

Niet alle samenlevingen evolueren echter naar een complexer vormen. En aantal volkeren
bleken daartoe niet in staat. b'rjvoorbeeld de bewoners van Australi die leefden op een
manier die bijna identiek was aan de levenswijze van onze Europese voorouders.
Men bestudeerde de primitieve samenlevingen om het eigen verleden te kunne
reconstrueren.
Men verrichtte studie om de primitieve culturen, die door hun ondermaatse
ontwikkelingsniveau gedoemd waren te verdwijnen, te kunnen gebruiken als voorbeeld en
toch ook een stuk afschrikking.
Edward burnett tylor
Vader van antro.
Engelsman

Zijn uitgangspunt was dat het menselijke ras psychisch een is.
Verruiming van cultuur proces van ontwikkeling, vorming, vooruitgang, van de
vermogens, en prestaties van het doen en denken van de mensel'rjk soort.= etnocentrisch
omdat het een cultuurideaal uitdraagt dwz men gebruikt eurocentrische categorien en
maatstaven om andere culturen aan af te wegen, te ordenen en te rangschikken.

Dit cultuurbegrip paste natuurlijk perfect in de tijdsgeest en vormde ook de ideologie voor
het expa nsief kolonia lisme
De evolutie van de culturen verliep langs 3 stadia; die tegelijk een niveau van vooruitgang

betekenden
Stadium van primitiviteit, stadium van barbaarsheid, stadium van beschaving
De elementen om te onderscheiden waren het gebruik van stenen wapens,...

Lewis Henry morgan

Morgan was voor geinspireerd door z'rjn kennis van de irokezen (de seneca) en wilde de
resten van een stervende culturen voor het nageslacht bewaren. Hij verzamelde daartoe
zoveel mogel'rjk gegevens over hun levenswijze, religie, taal, sociale organisatie en
ve rwa ntscha

psverhoudi ngen.

ln amerika groeide het besef dat indianen aan het uitsterven waren en wilden materialen
van hen bewaren in musea, boeken, schilderijen,..
The league of the iroquois is de eerste wetenschappel'rjke beschrijving en mongrafie over
een indiaanse stam. Hij kwam op de rechten van de indianen. Hij verwachtte dat de indianen
zouden geassimileerd worden in de Amerikaanse smeltkroes en dat de vooruitgang van de
beschaving onvermijde lijk is.

Morgan maakte ook een reconstructie van de geschiedenis van de wereld en deelde
culturen verder in volgende stadia, verder bouwend op het werk van tylor.

o
r
o
o
o
o
o
o

Wildheid: periode voor pottenbakken

lnferieur: plukken van wilde vruchten
Midden: visvangst
Superieur: p'rjlen boog
Barbarism: van pottenbakken tot ijzer

lnferieur: potten bakken (door vrouwen)

Midden: domesticatie van dieren en planten; verbouwen
Superieur: ijzer, ijzeren materiaal

mai's

Civilization: fonetisch alfabet, geschreven doc, = begin van de staat

Verder maakte hij een reconstructe van de evolutie van de familie, van het huwelijk, van de
religie enz,..

0
Volstrekte promiscuiteit : ordeloze vermenging van de seksen

0
Her groepshuwelijk waarbij broeders en zusters huwden

0
De overgang van groepshuwelijk naar monogamie

0
Het monogame (officieel geregistreerde) huwelijk als hoogste vorm

Enkel als de cultuur van het niveau van de civilisatie bereikt, wordt en de monogamie bereikt

Hij ontwikkelde de eerste wetenschappelijke theorie over de aard en ontwikkeling van

verwantschapsystemen in de wereld en vooral de gelijkaardighed van de benaming ervan. Hij

verzamelde daartoe info van overal in de wereld via vergelijkingen wou hij bewijzen dat alle indianen
een gemeenschappelijke oorsprong hadden in Azi in gebruik te zijn.
Kritieken

o
o

19d" eeuwse evolutionisme heeft veel kritiek gekregen.is een zeer simpele

interpretatie van
cultuur een eenzijdig, etnocentrisch. Tegenwoordig kijken mensen ook met die zelfde bril.
Het idee van kwalitatieve ontwikkeling lijkt zeer aantrekkelijk en men rangschikt culturen.
kritiek op de zeer onduidelijke veranderingen die er voor zorgden dat een cultuur van
het ene stadium naar de andere overging.: was dit door de mogelijkheden vn de mensen,
door de techniek, ontwikkeling van de moraal,.,.
Er was

Kritiek van de

kerk Darwin

Men heeft oog voor de veranderingsprocessen in samenlevingen maar men ziet

veranderingen in termen van een unlineaire of een gecombineerde evolutie ( de westerse

evolutie is de norm en veel elementen moeten gezamenlijk aanwezig zijn om van de

beschaving te kunnen spreken)
Door weinig onderzoek, gretigheid om een algemeen, wetenschappelijke kader te bieden het
men onvoldoende aandacht voor e verscheidenheid van culturen en had men de neiging om
culturen te bevriezen. ) kwalitatieve ordening (Darwin interpretatie)
Cultuur wordt benaderd als een wetenschappelijke fenomeen, waardoor evolutionisten
cultuuruitingen classificeerden en het evolutionisten een sterk etnocentrisch standpunt
innemen.: cultuurbegrip uitgebreid ; primitieve volkeren minder gevolueerd. Maar
westerse cultuur en samenleving verst is gevorderd in haar ontwikkeling.
Men heeft niet veel inzicht rrodig om de belangrijkste bron van dit vooroordeel terug te
vinden in ons menselijk verlangen om onszelf als het hoogtepunt van de geschiedenis van het
leven te zien. De mens die terecht en uit biologische noodzaak over de aarde heerst.

deze

fundamentele misvatting van de evolutie wordt sterk bekrachtigd door een van de meest
verspreidde gezaghebbende voorstellingen.: de 'gang' of 'ladder'van de evolutionaire
ontwikkeling. vb in crtoons odvertenties, prof handboeken- is een lineire opeenvolging van
de evoluerende wezens. De sequente kan globaal zijn, beginnend met een amaebe en
eindigend met een blonke man n een keurig pak

Biidragen; een algemene visie op "de mens"

a

waren geen verschillende rassen (zoals de kerk dat wel zei)bv geen zwart
ras was afkomstig van een andere voorouder. De evol.kwamen ook in aanvaring met de kerk
omdat ze het geschiedenisbeeld dat de theologie aanreikt verwierpen. Nl god heeft de mens
Mensheid is n.

Er

geschapen een deel is verder ontwikkeld!

o

Ze richtten zich, in navolging van de tijdsgeest naar het bestuderen van het cultuurproces,

gingen verschillen meestal niet linken aan biologische-intellectuele mogelijkheden of aan

voorbestemdheid. Met ontkoppelde duidelijk de mogelijkheden mensen die de

cultuurrealisatie: maw wren primitieven geen mindenruaardig mensen, enkel nog niet ver
genoeg in

evolutie engels lezen pagina 50

Het cultuurrelativisme

Achtergrond

Kritiek
evolutionisme . een visie die radicaal wilde breken met de sterke kolonialistische
gerichte visie van de evolutionisten.

1. Antro een andere manier van werken meegeven.

Om stil te staan bij de realiteit: onderzoek,

veldwerk en daaraan gekoppeld zinvolle conclusies of uitspraken over wat het hoe van een
cultuur, de antro ontwikkelen tot een empirische een waardevrije wetenschap als reactie op
het evolutionisme en diffusionisme.

2.

Zinvolle utspraken kunnen doen over cultuur/ mens en mensen en oog hebben voor de
diversiteit zoals ze zich aandient in de wereld en iet enkel voor de door het westen vertaalde
waarde die toegeschreven werd aan cultuur.

Men komt vanaf dan op voor genuanceerde visie op de mensheid en reageert op het
vanzelfsprekende westerse etnocentrisme. De bestrijding van het etnocentrisme zal vanaf dan ook
een essentieel component van de antropologische tradtie worden

ldee

levend, groeiend, evoluerend geheel. Maar er is

geen einddoel voorzien. Cultuur heeft een eigenheid, en enkel door dit te zien kan je als
Cultuur is een entiteit en bestaat dus op zich.

buitenstaander iets zien, eventueel begrijpen van die specifeke cultuur.

Essentie opvattingen enkel binnen de context van de cultuur kunnen bepaald worden en dus nooit
een universele waarheid kunnen vertonen. Dus een methode zoeken om een cultuur, diverse
culturen te leren kennen en dan een eventueel een uitspraak te doen.
Nadruk lig op objectiviteit tegengewicht op evolutionisme. Vooroordelen uitschakelen vanuit het
westerse bril en zich focussen op de totale context van een cultuur. Ze verzetten zich tegen

kwalitatieve comparatieve methode van de evolutionisten.

Franz Boaz ; historische particularisme

Wie:
Boas (Amerikaans historcisme): interesse in cultuur en haar omgeving (wat bepaalt cultuur)

Cultuur = geschiedenis, milieu, gedrag.

Geheelzien
Methode moet objectiever: kennis door grondige studie, dan 'algemene cultuurwetten'.

Onderzoek: inuit en kakiutl interesseerde in de eigenheid van de mensen , in combinatie met de

ongelofelijke mogelijkheden van de mensen om zich an te passen aan hun omgeving. Hij vind dat
we een cultuur moeten zien als een soort bril:
a

De antropologie eerst afzonderlijke culturen moesten onderzoeken en van elke cultuur apart

de geschiedenis moet reconstrueren.

a

Dat de cultuurgeschiedenis van elk volk uniek is: er zijn volgens hem geen algemene stadia

die door elke cultuur doorlopen worden

Veldwerk en de participerende observatie als methode de basis zijn van alle mogelijke kennis
en utspraken over andere culturen. Hij waarschuwde de veldwerkers om hun egen westerse

waarden en categorien niet te projecteren op de cultuur die ze beschreven.

Antro moet inductief tewerk gaan. pas na grondg onderzoek kan men mogelijk verbandverklaring zoeken. Mead registreert wat er is. vandaar hstorische methode: eerste
elementen bestuderen. ern nagaan of ze ook voorkomen in naburige culturen

De leefwijze van de bevolking moet als gentegreerd geheel zien worden: alle elementen van

een cultuur zijn onderling afhankelijk van elkaar en gentegreerd. Culturen moet je dus

opvatten als functionerende gehelen. En cultuur kon maar begrepen worden door de
elementen te plaatsen in de totale culturen context (holisme)
a

Aan anro doen hield dat men de betrekkelijkheid van de waarde van de westerse

samenleving leert begrijpen juist door de niet-westerse te leren kennen

Het individu cultuurgebonden was: de cultuur, de traditie heeft een grote macht over de
mens is zich daar meestal bewust van.

Kritieken

tot objectiviteit binnen de participerende observatie; deze eis is zowel onmogelijk als fout of
onjuist. Door die eis lijkt het alsof de antropoloog de cultuurbepaaldheid die hij bij anderen
De eis

opgemerkt zelf kan overstjgen en een waardevrije antro uitoefenen. ONMOGELUK!l!!

De hoeveelheid aan info te die verzameld werd en het gebrek aan 'inzichten' dat ermee opgedaan

werd: de indruk werd later gewekt dat er enkel aan verzameling van feiten gedaan werd maar niets

werd verklaard en gekaderd.

B'rjdragen
De grootste

verdiensten 'het relativeren' als invalshoek, de focus op cultuur als systeem, het

omschrijven van etnocentrisme

antropologen.

en proberen hanteren) blijven echt de kern van de invalshoek van

Beeldvorming

lnleidins
De wij-zij perspectief benaderen, vaan beeldvorming over theorievorming

tot handelen en utvoeren

rvan.

Theorievorming:
Racisme, gebruik

Ingeteldherd:
Etnocmtrime

makendvan
sttreotypen en
vooroordelen

Cultueel relativime
Omgekeerd eroentrisme

Gedrag:

Discriminarle

Ctnocentrisme
Sleutelbegrip in de antro door Boas.

==>het denkbeeld dat de opvattingen, gewoontn en waarden van de eigen groep beter zijn
dan die van de ndere groepen, warmee de opvattingen etc. van die andere groep

automtsch als afwijkend en inferieur beoordeeld worden.

One owns group is center,

other = rated to t
Men stelt de eigen cultuur hier centraal, als het centrum van de wereld en beschouwt ze als ideaal,
als de norm waaraan de andere culturen worden getoetst, de ander is vreemd. En krijgt tegelijk een
eerder negatieve bijklank.

dit leidt al vlug tot een wij-zij tegenstelling

voorbeeld toast kannibaal

de vleermuizen eten
Eigenschappen
a

Cohesie van de groep

versterken: Etnische conflicttheorie

Door benadrukkingen vn haar waarden en normen waardoor het individu zich kan
identificeren met de groep
Relatief onschuldg: Radicalisering en n 19d" eeuw grond voor kolonisate, enz.
Bij vrijwel elke groep. het blijft ook onschuldig wanneer er weinig contact is tussen groepen
van mensen uit andere culturele eenheden. Dwz dat er geen verdere actes ondernomen

worden om dt denkbeeld te benadrukken. levenbedregeigend gedrag (etnocentrisme van

de westerse culturen politiek,nationalisme;...) etnocentrisme kan aanleiding geven tot
vooroordelen en bijhorend gedrag. Daarenboven wordt discriminatie m.b.t alles wat cultuur
en afkomst gevoed is door een etnocentrisch beeldvorming. Wat niet wil zeggen dat elke

etnocentrische kk sws leidt tot discriminatie

Universeel karakter: Bantu, lnuit <+ eskimo, Japanners/Afrikanen +> Europeanen

Blanken zijn niet de enigen die etnocentrisch denken. het is een fenomeen van alles tijden en
van alle volkeren. Japanners vonden Europeanen vuil en ongemanierd.

Volledig uitsluitbaar
Opvoeding, identificatie met een groep zal altijd een voor een stuk zorgen dat er een zijgroep bestaat die onderscheiden is kan worden van de wij-groep. omwille van het behoud
van de interne cohesie van de groep, soms de nood om een zondebok te zoeken, kan dit niet

altijd vermeden worden

a

Referentiepunten: Contact nodig voor constante toets van referentie aangezien mens
product is van cultuur
Oordelen over een cultuur, het evalueren van een actie of een idee van een andere groep
worden constant gegeven. Geen enkel oordeel blijkt mogelijk zonder orintatie op de eigen
cultuur. Referentepunt blijkt steeds de eigen achtergrond te zijn.

Etniciteit, een valkuil

= invulling van dentiteit (veel aspecten als cultuur, gender, leeftijd,...) als VOORAL etnische
groep; wordt makkelijk gemanipuleerd, bij schaalvergroting, globalisering/ ls beproefd

middel van kolonisatie, manipulatie en controle (interne verdeeldheid = externe

verzwakking) ETNICITEIT GAAT OVER DE ETNICITEIT VAN EEN INDIVIDU lN EEN GROEP, VAN
GROEPEN TEN OPZICHTE VAN ELKAAR. ETNICEIT WORD IN DE ANTRO OP GELIJKAARDIGE

MANlER GEBRUIKT OM EEN GEVOEL VAN EENHEID OF SAAMHORIGHEID TE BENADRUKKEN

TUSSEN BEPAALDE GROEPEN.

LEZE? PAGINA 58

voorbeeld in nranda hutu en tuts

Cultureel relativisme
Dit betekent dat men andere culturen ziet als een vorm van leven die evenveel bestaansrecht heeft
als eigen vorm van leven. anderen worden niet als minderwaardig beschouwd en men vertrekt niet

vanuit eigen cultuur als centrum van waaruit al het betekenis krijgt. De ideen, opvattingen en
gedragingen van mensen moet je dus in hun eigen sociale en culturele context bekijken.
a

Als type stroming n als benadering van culturen

andere culturen = een andere vorm van leven (een variatie op zelfde thema) en mt
evenveel bestaansrecht als de eigen cultuur;
Gevolg visie: geen morele oordelen mogelijk, nuttig: enkel geldig binnen culturele grenzen
{Herskovits).

Verschillende antropologen wijzen op de verschillende manieren waarop dit relativisme kan ingevuld

worden. de basis indeling spreekt van een absoluut cultureel relativisme en een kritisch cultureel
relativisme.
Absoluut cultureel relativisme: geen enkel recht ander in vraag te stellen;
ziet als een cultuur die de totale zeggenschap en exclusiviteit krijgt over wat de "rorm" is in de

cultuur en wat de opvattingen zijn blijven strikt particulier, enkel behorend tot die specifieke cultuur.
Niemand heeft het recht dit idee in vraag te stellen. Dit ledt echter tot schrijnende toestanden
waarbij men tot een vorm van ethische relativisme zou kunnen komen waarbij alle moraliteit zoek is.
zo zou men in deze opvattingen de Holocaust moeten toelaten.

Kritisch cultureel relativisme:: vraag stellen wie aanvaardt wat en waarom in een cultuur;

toetssteen algemeen menselijke standaard

zou telkenmale de in vraag stellen wie de praktijken in de cultuur aanvaardt en waarom, en wie
erdoor kan geschaad worden of geholpen worden. hierbj gaat men ook telkens de norm van

bijvoorbeeld de mensrechten- of een algemeen aanvaarde, menselijke standaard nemen om

maatregelen die een cultuur kan nemen aan af te wegen.

Valkuilen

te snel accepteren, onzekerheid en schrik om te shockeren

Te sterk of absoluut relativisme : valkuilen van absoluut relativisme

Verhindert zch: in extreme vorm verhindert cultureel relativisme inzicht in andere culturen en
verhindert om uitspraken te doen die ene algemene visie op cultuur en samenleven kunnen zijn.;
waardevrij onderzoeken, vergelijken van culturen en cultuurelementen kan dus niet meer.

llet ethische relativisme leidt tot fataliteit van cultuurgebondenheid: door cultuur te laten isoleren
tot enkel de context van de cultuur zelf en geen vergelijking meer mogelijk te maken laat men de
specifieke cultuur als enige referentie gelden. Hierin zit de boodschap dat bv ons etnocentrisme niet
kan overwonnen worden, en dus altijd zo zal blijven omdat het'nu'eenmaalcultuur behoort.
Samenhang tussen gevestigd tussen "kolonialisme" en cultuurrelativisme: het gevestigd koloniaal
systeem had er alle belang bij om nheemse cultuur net te moderniseren en om te voorkomen dat ze
zich zouden proberen te bevrijden op de grond van westerse liberale of socialistische ideen.

Antropologen uit die tijd zijn er wel goeder trouw en waren oprecht in hun verdediging van de
belangen van de inheemse volkeren tegen de indringende westerse beschaving. Ze protesteerden
niet tegen de materile processen van uitbuiting en onderdrukking eigen aan het koloniaal en
kapitalistisch systeem. Men gebruikte hier cultuurrelativisme om bestaande machtsverhoudingen te
behouden. Lezen pagina 60
Het ethische relativisme leidt tot tolereren van o.a intolerantie : geen enkele agressivitet of
onverdraagzaamheid naar andere culturen veroordeeld kan worden bijvoorbeeld nazisme
Conservatisme: het ethisch relativisme leidt tot een conservatisme: 'kritisch thuis, conformist in de
vreemde' : levi strauss drukt die tegenspraak goed uit in zijn tristes tropiques:

Omgekeerd etnocentrsme

1.

Nostalgie naar de verleden, de tijd van vroeger waar alles nog goed was en de mens in

harmonie leefden met de natuur leefde met natuur in een pre-industrile samenleving.
(=terugkeer naar onze vroegere agrarische samenleving)

2.

Westerlingen zijn vervreemd en kunnen veel leren van natuurvolkeren over allerhande
gebruiken n gewoonten

3.

Wnr men andere culturen als beter, idealer gaat zien dan de westerse cultuur. We westerse
cultuur val negatief uit en wordt verworpen. bv: vereenzelviging van de westerse
milieubeweging met de ecologische visie van de indianen hieronder plaatsen. "de indiaan als
laatste hoop voor het westen dat tot ondergang gedoemd is" mn plaats de primitieve

cultuur tov de moderne cultuur. ln de antro komt dit nar voor bij aantal auteurs die de

primitieve cultuur als maatstaf nemen voor een kritiek op de moderne beschaving. Zij
proberen hiermee een antwoord te vinden op de vele tegenspraken en problemen die de
moderne wereld die met zich meebracht.
Andere cultuur als norm en referentie nemen
Waarom?
Nostalgie naar het verleden

Vervreemding

Racisme
a

ldeologische onderbouw, gebruikt ter verantwoording van ongelijke verdeling van goederen
en diensten'(Shadid)

Onderscheid maken n indelen op basis van herkenbare fysieke kenmerken = rassen

Uit antropologie en wetenschappelijke benadering van verschil
Bewijs (Boas en Levi-Strauss): er zijn geen raciale types,..
Bij ras lag de nadruk eerder op herkenbare fysieke kenmerken fysieke kenmerken van die groepen

van mensen onderscheiden van elkaar zoals bijvoorbeeld huidskleur. ln oorsprong is de definitie dan
ook de volgende.

erfelijke kenmerken die deze van andere groepen onderscheidt

en die onveranderd aan het nageslacht doorgegeven worden, mits de omstandigheden, die
aanleiding gaven tot die eigenschappen onveranderd bleven.
Een groep met een combinatie van

Verband gebracht aan de biologische rassentheorie die een beeld geeft aan alles mensenbeelden. ln

antro is dit dubieus. Ze zochten naar wet.bewijzen en indelngen voor de raciale categorien. Maar
nu biologsche verschillen net verklaren waarom mensen een bepaalde gedrag vertonen of cultureel
andere invullingen kiezen.
Boas zette de argumentatie voor de onzin van het bestaan van "rassen" en de zogenaamde
primitiviteit van de niet-westerse volkeren en culturen in gang, het is levis-struss die zijn

argumentatie helder bracht in het werk race en history;

1.

Er is geen wetenschappelijk bewijs voor een genetische correlatie tussen zogenaamd raciale

2.

types en morele of intellectuele van historische eigenschappen

De geobserveerde verschillen tussen groepen zijn het resultaat van culturele factoren, op
hun beurt het gevolg van historische ontwikkelingen.

3.

Culturele ontwikkeling vereist contact met andere culturen: echt gei'soleerde groepen
kennen een staat van relatieve culturele stagnatie

4.

Geen samenleving kan bestaan in de natuurtoestand. Een zogenaamd primitieve

samenleving met een lager technologische ontwikkelingsgraad heeft wel een hoge graagd
van culturele ontwikkelng of beschaving

5.

De hoge technologische ontwikkelingsgraad in het westen heeft te maken met en langere

geschiedenis dienaangaande en met cultuurcontact

6.

Onze oordelen over andere culturen zijn altijd bepaald door de waarden van onze eigen

cultuur en kunnen dus nooit absolute oordelen zijn.

Verschil racisme en discriminatie!!!! Bij racisme komt het erop neer dat men een houding heeff
waarbij men minderwaardigheid of meerwaardigheid toeschrijft an mensen op grond van
biologische of andere kenmerken die bepaalde groepen, rassen van elkaar zouden

onderscheiden. Dus theorie, denkbeeld en houding is racisme

Racisme nu
a

Culturele superiorteit als actuele vorm racisme: ontwikkeling als basis voor verschil

Biologischgelijkwaardigheid

Egen cultuur en beschaving veel meer ontwikkeld

Toch nog altijd sterke biologische ondertoon

Duidelijk etnocentrisme de eigen normen, waarden en opvattingen worden al

criterium als ultieme toetssteen gebruikt, en de vergelijkng valt altijd uit in de nadeel
van de anderen. Maar de norm wordt hier de gemeenschappelijke culturele standaard
en niet de uiterlijke kenmerken.

Neo- racisme

= subtiele en intellectualstische vorm

tolerantie (naast elkaar tgo met elkaar)

Beweert geen waarde-oordeel te vellen

Homogeniteit rassen en culturen

Men kan wel NAAST elkaar leven maar niet MET elkaar!

Ouderwets racisme in hedendaags jasje

Stereotypes
Het stereotypes als vereenvoudigde starre en dus onjuist weergave van de werkelijkheid ligt

vervolgens onwrikbaar vast. Geen slechte wil maar een gebrek aan info.
Stereotype=eigenschap/kenmerk van een persoon wordt ten onrechte toegekend aan alle leden
van de groep. het gat om een generalisatie, een veronderstelling t.a.v. persoon/groep. een
stereotype kan positief/neutraal/ negatief zijn maar wel aanleg van racsme. Bijvoorbeeld alle
japanners lijken op elkaar.

Vooroordelen
Van stereotypen naar vooroordelen

.
.
.

Onder omstandigheden evolutie: stereotypes

vooroordelen

racisme

Vooroordeel = negatief clich zigeuners zijn romantiek/ maar door verhalen stelen. Een
eenzijdige stereotype slaat dan om een negatief clich: het vooroordeel
Pars-pro-toto princpe: fenomeen dat men n negatieve ervaring veralgemeent tot alles wat
daarmee in verband te brengen is.

Stereotypes zijn onvolledige, starre beelden. Vooroordelen zitten vast geworteld in een
negatieve houding die het gedrag bepalen.
Kenmerken;

Met een irrele oorsprong: niet op feten gebaseerd.

Ze kunnen zowel positief als negatief zijn, al kennen we ze meestal onder een negatieve

vorm

Hebben altijd een emotionele, gevoelsmatige component. Gevoelvan superioriteit, afkeer..

gaan ermee gepaard

Discriminatie
Gedrag (uitspraken, handelingen)die een groep en leden ervan kwetsen, benadelen, achterstellen. Of

in positieve vorm,.. bevoordelen (=positieve discriminate) bij discrimnatie zitten we immers niet
meer op het niveau van ideen of houding, maar echt op niveu van concreet gedrag. Bijvoorbeeld
zwrte mogen niet meedoen met een bepaalde activiteit.
a

Gedrag dat een groep en leden ervan of individu kwetst, benadeelt, achterstelt OF

bevoordeelt, n aanzet tot

Verwijst dikwijls naar groep, rechten op terreinen van maatschappelijk leven w aangetast.
(NL}
a

Direct (mag niet in alle school) of indirect (sommige scholen zeer duur): bij beiden is doel
bepaalde groepen wel/niet toelaten;

Bedoeld (zie boven) of als gevolg (te smalle voetpaden voor rolstoelen)
Eindpunt opbouw negatieve beeldvorming
OF positieve discriminatie

De wet van 30

juli 1981 tot bestraffing van bepaalde door racisme of xenofobie ingegeven

daden, zoals gewijzigd door de wet van 10 mei 2007" p 64

Belgi heeft sinds 1981 een antiracismewet. De volledige naam van deze wet is "de wet

besraffing van bepaalde door racisme of xenofobie ingegeven daden".

tot

Meerdere malen werden er in het verleden al aanpassingen aan deze wet gedaan. Zo werd er
in 1994 een definitie van discriminatie toegevoegd n een specifiek artikel dat racisme op het
vlak van arbeid moest aanpakken. Door de wetswijziging van 20 januari 2003 werd onder
meer het woord 'ras' vervangen door het woord 'zogenaamd ras'.

Kenmerken discriminatie
Op de domeinen waar men een makkelijke toegang moet toe hebben zijn deze groepen niet

zichtbaar, waar men problemen dient aan te pakken en dergelijke zin deze groepen dan weer
ontvertegenwoordigt.
Bestriiden

wetgeving
via wetgeving kan mijn openlijke vormen van disc aanpakken en dit blijkt doeltreffend te zijn.

positieve actie of positieve disc

op bepaalde terreinen kan de overheid groepen meer kansen geven, al dan niet tijdelijk. Of kan ze
ook verplichten om een bepaald beleid te voeren. (bij aanwervingen)

Voorbeeldfuncties
Het is belangrijk in een samenleving dat vertegenwoordigers, zogenaamde 'gezaghebbende
personen' duidelijk een standpunt tegen discriminatie innemen. Daarmee de norm voor de anderen
gaan bepalen.

Voorlichting
Scholen, media duidelijk info te geven.

Zelforganisatie
Weerbaarheid van gediscrimineerde groepen verhogen door belangorganisaties mee helpen
oprichten , groepen de kansen te geven een eigen identteit terug te zoeken.

Overgangsrituelen

Wat is het: een biologisctr, universeel gegeven aanduiden en tegelijke culturele diversiteit een plaats
geven.

Mensen overal ter wereld blijken namelijk hun eigen gebruiken en rituelen te hebben ontwikkeld om
de scharniermomenten in hun levenscyclus in de verf te zetten, de zogenaamde rites de passages.
Overgangsrituelen benadrukken belangrijkste momenten in de unieke levensduur, volgens
grotendeels het ritme van de menselijke biologie, en zijn op die manierook fundamenteel verbonden
met die menselijk conditie.

Wat
De Belgische antropoloog Arnold Van Gennep folklorist. Was de eerste die om de formele markering

van de ene levensfase nr de andere an te duiden met de term overgngsrituelen. hij heeft het

over ceremonies die uitgevoerd worden bij bv geboorte, volwassen worden, huwelijk, dood. Ook bij
de andere bv de kalendergebeurtenissen spreekt mijn van overgangsrituelen.

Belangrijk: periode wordt duidelijk omgeschreven. Hoewel deze rituelen er vormelijk allemaal heel
anders zien, merkt hij op het feit dat ze worden gevierd een universeel gegeven is.
Schematische structuur;

De separatie- of prelmnale fase. De rituelen die plaatsvinden tijdens deze fase hebben

tot

doel het individu letterlijk te scheiden van zijn huidige leefwereld en levensfase. Men noemt
deze ook de decompositie van de persoon. (bv: intrede in een bepaalde groep, orde,
legerdienst is het typisch dat de betrokkenen niet meer herkenbaar zijn in hun oude
positie ( geschoren,habijt) AFZONDERINGSFASE

2.

De transitie- of liminale fase. Dit is een tussenfase, een soort nemandsland, waar het

individu zch kan voorbereiden op de fase die komt. De overgangsfase. De persoon wordt
ontkleed, soms letterlijk van vorige zijn. Bv: de totemisering in de scouts, mekkers, groentjes,
n

3.

erd s,... OVERGANGSFASE

De incorporatie- of postliminale fase. De ritueelen tijden deze fase zijn gericht op de

verwelkoming van het individu in een nieuwe levensfase, en vaak ook in andere sociale
groepen. OPNAMEFASE

Terminologie
Rituelen bestaan uit formeel of gestandaardiseerd gedrag, religieuze acties zijn cties die de
relatie tussen individu of groep en het AL tot onderwerp hebben. daarbij kan het AL een godheid
zijn, de natuur, krachten in het universum en dergelijke die een soort van een sacraal moment
kunnen toevoegen aan de gebeurtenis en zo een sociaal fenomeen met een sacrale omkadering
worden. bv een huwelijksplechtigheid s het zo dat sommige delen wel tot een sacrafale sfeer
behoren. Religieuze acties worden meestal op een respectvolle manier uitgevoerd.
stereotypering (herhaling van standaardacties door iedereen); symbolisch karakter van de acties
(bv brood

lichaam van)

Deze acties noemt men fundamentele stereotype (=meer dan gestandaardiseerd) handelingen:

uitgevoerd omdat dit een bepaalde gewoonte, 'nood'is

Functe

1". Zjn een geheel van gestandaardiseerde gedragingen van mensen om een bepaalde fase,
overgang in een mensenleven te markeren en de overgng naar een andere fase te

maken. ln de levensloop van een mens dienen zich in de loop van de ontwikkeling
veranderingen aan die op zich aanleiden geven tot zekerheid. pubers

2.

Momenten die collectief worden begeleid worden: men weet bijvoorbeeld niet tot wat
de dood van een bepaald persoon teweeg zal teweegbrengen in de samenleving. soms
kan dit een schokgolf teweeg brengen die grote veranderingen op maatschappelijk vlak
in gang zetten. (bv de dood van een koning ofeen geboorte van een konng)

3.

Overgangsmomenten zorgen ervoor dat de verhoudingen tussen individu en groep

vastgelegd wordt en dat men wordt opgenomen in een groep.

4.

Doorheen rituelen worden deze gebeurtenissen in een groter geheel geplaatst, waardoor
ze coherenter, begrijpelijk, en dus vaak ook draaglijk worden. we zouden kunnen zeggen

dat rituelen middelen zijn om bruuske veranderingen te plaatsen in een ruimer verhaal,
middelen tot symbolisering.

5.
6.

Gevoel van controle over zaken die in essentie niet ten controleren zijn,
De beleving en inrichting van rituelen blijft echter zeker niet beperkt

tot de religieuze

ervaring zoals wij ze in haar klassieke invulling benoemen.

7.

Vieren van overgangen de verhoudingen van mensen blootlegt, vernieuwt, in een

bepaalde groep en aldus nieuwe banden legt. Een soort verbinding voor de toekomst en
toekomstige uitdagingen.

8.

De veranderende werkelijkheid van een individu maar een individu als deel van een

groter geheel: de mens. ln de mens in haar totale betekens, als biologisch wezen die
overal dezelfde soort overgangen meemaakt.
rituelen enerzijds het menselijk zijn gaan geleiden. een
soort van troost, verwerking, zekerheid beden aan het individu die in transitie is, anderzijds
een set van handelingen biedt. die het geheel in goede banen moeten leiden. Rituelen die
ook aan een grote groep mensen bekend zijn. en dus zekerheden bieden n onzekere
periodes.
Dus eigenlijk kunnen we stellen dat

Rituelen zijn een serie handelingen die gezien worden als een gebruik of gewoontes en
bepaald zijn door achtergrond en cultuur.

Universeel

Uitingen van mens die in bepaalde omstandigheden herhaald worden.

Rituelen zijn heel belangrijk door het vertrouwde karakter van het ritueel
Het 'waarom' is niet voor alles van belang

Soorten
Klassieke leeftijdsgebonden

Geboorte, volwassen worden, huwelijk, dood. Ook de andere (leeftijdsgebonden) behoren tot de
overgangsrituelen: de overgang vn een bepaald statuut: werkende , net werkende, niet jager,..

Territoriale
Overgangsrituelen die te maken hebben met de overgang die men maakt tussen territoriale
gebieden.? (verhuizen, komen van een paus,) aantal formele dienen te vervullen om zich als een
groepslid te mogen aanschouwen.
Volgens gennep zijn deze ceremonies reeds vrij oud.

Contacten tussen de vreemden

Het fenomeen van de 'vreemde': groep en individuen of de komst van individuen en groepen in
een geheel. Of de contacten tussen vreemde groepen. Hier neemt men de contacten die
stammen hebben met elkaar, en de rituelen wrmee dit gepaard gaat als norm (gennep) wat
mensen doen op deze momenten gelijken op 3 fasen die we kennen/ wat mensen doen in

contacten: eten uitwisselen, erna samen zitten en drinken,... ook de verder uitwisseling van
omhelzingen, kussen en van een seksuele partner behoren hiertoe; kortom aanrakingen zjn hier
vrj belangrijk: elkaar aanraken, elkaars sacrale voorwerpen aanraken en/ of zien later nog
bepaalde functie als peterscha opnemen zijn hier de verder opbouw.
Kalendergebeurtenissen
Het aanbreken van seizoen en alle betekenissen die verwijzen naar het dagelijkse, dikwijls

economische leven.

lnitiatierituelen
Om lid worden van een bepaalde groep; een studentendoop,, bewijs van lidmaatschap van een
groep, deze behoren bij meest gekende overgangsrituelen omdat ze duidelijk aanwezig zijn.
Klassieke leeft ijdsgebonden overga ngsrituelen
Zie cursus!!!

De klassieke leeftijdsgebonden overangsrituelen

a

De geboorte

Volwassen worden

Huwelijk
a

Sterven en dood

=> Rond deze momenten richten mensen overal ter wereld rituelen in (universeel), die uiteraard wat
de vorm betreft kunnen verschillen (particulier).

Universele fasen
a

Afzonderingsfase: via rituelen scheidt men letterlijk en figuurlijk het individu van de
vertrouwde omgeving, omkleding en de groep gekenden. (afscheid van een levensfase:
separatie)
Overgangsfase: men bereidt het individu of de ganse groep voor op wat komt, op de nieuwe

fase. Men gaat over (transitie)

Opname: men wordt in de nieuwe groep opgenomen, men start een nieuwe fase.
(incorporatie)

Afzonderingsfase: huwelijk binnen de islam info vragen aan de omgeving over de kanditaat.
Salaat istighara. Smeekbede hulp vragen.
Overgangsfase: voorbereiden wat er zal komen. Bruiloft. Verloving. Ring. Bereiden hetgeen wat er
zal komen. Huweliiks briefjes uitdelen. Hennafeest.

Opname: meisje komt in een nieuwe groep.

Vraag 2: Eigenschappen Joden uit het boek

t.

Heterogeen
De orthodoxe Joden vallen uiteen in verschillende groeperingen. Ze verschillen van mening over de manier waarop het respect voor de

2.

wet toegepast moet worden in het concrete dagel'rjkse leven. P.LLg

Over generaties heen
De moeder geeft de Joodse identiteit door aan het kind, daarom staat de moeder centraal en moet zij de religieuze ceremonie

doormaken.P.Lzl

3.

Dynamisch

cultuur s constant in beweging. Vb. De keuze van een partner

Vroeger was het zeker dat de ouders een geschikte partner zochten voor hun zoonldochter, nu mogen ze hun partner zelf kiezen. Dit
door bijvoorbeeld jeugdgroepen, groepsreizen voor studenten, vriendenkringen, socioculturele verenigingen, enzovoort. p. 131
De Joodse

Vraag

De 3 fasen van een overgangsritueel met een concreet voorbeeld.

Overgangsritueel : Puberteitsritueel bij meisjes bij de Aboriginals p.289

Fase 1: Afzonderingsfase

Meisjes die voor de eerste keer menstrueren, worden afgezonderd. Het nieuws wordt verspreid door het dorp.
Fase 2: Overgangsfase

Wanneer alles n gereedheid is gebracht voor het puberteitsritueel, worden de mesjes klaargehouden voor de rituele ontmaagding. Ze worden achter een
scherm opgesteld en wachten hun beurt af. Ze worden ingesmeerd met vet en oker en worden dan ontmaagd. Vervolgens start de rituele coitus tussen elk
meisje en een reeks mannen. Na de coitus worden de meisjes opnieuw ingesmeerd met vet, oker en ontmaagdingsbloed, tot hun lichamen glimmen.
Fase 3: Opname

Het meisje behoort nu officieel tot de 'volwassenen'en mag vanaf nu huwen.

2.2. Gcet en concrecl voorbcald (ult dc vldeo 'de Joden von Antwerpen') bli clkc elgenschop vqn culfuur. Mollvecr woorom
dezc bll clkoqr horcn.
ElsenschqGn: culfu ur:
Voorbeeld
mollvolle
ls

een qsteem

De religieuze overtuiging

ls

het gevolg von interoctie tussen leden

Hun kledingstijl

ls

oongeleerd

Kent controdicties en inconsistenties

Bestooi uit woorden en normen die

geldig zijn in dle specifieke cultuur

Geboden en verboden in de Thoro

Door hun religieuze overtuiging vormen

Joden een systeem. Door hun geloof
drogen ze bepoolde kleren, worden
monnen besneden, moeten ze geboden
en wetten volgen
Door hun specifieke kledingstijl kunnen ze
zich onderscheiden von de onderen? Alle
joden drogen hetzelfde hierdoor ontstoot

een bond
Door dil oongeleerd te krijgen weet men
wot ols 'normool' beschouwd wordt in
hun cultuur

Sommige joden kijken wel tv en erzijn ook

vrouwen die ervoor kiezen om te goqn
werken

Dit toont oon dot geen elke cultuur

Besnijdenis

ln deze cultuur is het de gewoonte dot

een jongen een poor dogen no zijn

homogeen

is

geboorte besneden wordt