Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
fan o X.P en um en vez de en arum: agricolum por agricolarum, caelicolum por caelicolarum.
Hai nomes que s teen plural: divitiae,arum.Hai nomes da primeira que para diferenciarse do
masculino fan o D.P e o Ab.P. en abus fronte a is: cum deis et deabus;
cum filiis et filiabus.
SEGUNDA DELCINACIN: Agns nomes rematados en ius fan o V.S. en i; en vez de en ie; fili por
filie; Iuli por Iulie. Aparece un X.P. um fronte a orum, con nomes que teen r-: nostrum liberum
por nostrorum liberorum; o nome vir e compostos: virum, triumvirum; nomes largos:
consanguineum por consanguineorum, e numerais: ducentum equitum por ducentorum equitum.
Hai nomes que s teen plural: castra, castrorum:N, pl
LOCATIVO: un antigo caso indoeuropeo, desaparecido en latn que s existe en algns nomes comns
e en nomes propios de cidades e de illas da 1 e2 declinacins. Adopta a forma ae (1) e -i (2).
Tradcese por un C.C. de lugar onde: Romae: en Roma; domi:na casa, Tarenti: en Tarento.
TERCEIRA DECLINACIN
1-Temas en consoante ou imparislabos: hai que ter en conta a consoante coa que remata a raz:
-a: OCLUSIVA: Para substantivos masculinos e femininos.
labial: -B,-P+S=BS, PS: princeps,urbs
dental: -D,-T+S=S: pes, civitas
gutural: -G,-C+S=X: dux, rex
Os substantivos neutros deixan a consoante tal cual:caput, capitis; se remata en das consoantes
desaparece a ltima cor, cordis; lac,lactis.
-b: LQUIDA: -L,-R non reciben nada e quedan tal cual no nominativo: sol,fur. Se a raz remata en das
consoantes perde a ltima: mel,mellis; far, farris.
-c: NASAIS: -M so hai hiems, hiemis:F
-N:hai das variantes -O(N)na que o -N desaparece no nominativo homo,hominis: leo,leonis:,-EN
que non perden o N; case todos rematan en -men e son neutros: flumen,nomen. (sanguis,sanguinis)
-d:SILBANTE:-S, non reciben nada no nominativo e no resto dos casos por rotacismo este -S pasa a R-.
pectus,pectoris. Hai que diferencialos dos temas en -R.
2-Temas en -i ou parislabos: Os masculinos e femininos teen as seguintes terminacins: -IS:canis,is;
-ES: fames,is;-ER: imber,imbris. Os neutros converten o -I en -E: mare,maris; os que rematan en -ALI, ou
-ARI perden o -I animal, calcar. (estas tres palabras fan o Ab.S. en i ) (En poesa: Ac.s-IM, Ac.pl.-IS)
3-Temas mixtos:normalmente monoslabos rematados en das consoante; teen forma impar e
declinacin par: mens,mentis/urbs,urbis/ars,artis.
CUARTA DECLINACIN: Algunhas palabras empregan ubus fronte a ibus; para diferenciarse de
palabras da 3 declinacin: Arcubus (arcus,us) fronte a arcibus (arx,arcis); partubus( partus,us) fronte
a partibus (pars,partis)
ADXECTIVOS: GRAOS.
Grao positivo:1 tipo: bonus,a,um/pulcher,-chra,-chrum.
2tipo: brevis,e/ felix,felicis/ vetus, veteris/ acer, acris, acre.
O adxe. ou pron. en Neu. Pl. aparece as veces substantivado sobre todo cando indica cantidade:
multa, pauca, etc., tradcese en sing. ou en pl. con cousas: moito ou moitas cousas:
Cognosco multa quae dicis
Grao superlativo:
- engdese o sufixo -issimus,a,um raz do adxectivo: longissimus,a,um; prudentissimus, a, um.
- engdese o sufixo -rimus,a,um, cando a raz do adxectivo remata er -r-: miser-rimus,a,um.
- engdese o sufixo -limus,a,um, cando a raz do adxectivo remata en -l-: facil-limus,a,um.
Tu es sapientissimus.
Tu es sapientissimus omnium.
Grao comparativo:a: combinacin de adverbios
-Igualdade: tam...quam: tu es tam altus quam ego. Homo est tam prudens quam mulier.
-Inferioridade: minus...quam. Tu es minus altus quam ego. Homo est minus prudens quam mulier.
1
-Superiorid:a: magis...quam: tu es magis altus quam ego. Homo est magis prudens quam mulier.
b: engdese o sufixo -ior(para masculino e femenino),-ius(para neutro) raz do adxectivo. Con estes
sufixos o segundo trmino vai en Ab. se non aparece quam e no mesmo caso que o primeiro trmino
cando aparece quam. Hostilius ferocior Romulo fuit. Hostilius ferocior quam Romulus fuit. Video
columbam pulchriorem quam aquilam. Tu es altior me.
ADVERBIOS DE MODO FORMADOS SOBRE ADXECTIVOS. (rematan en mente)
1-Adese o sufixo -e: clarus,a,um: clare; pulcher,-chra,-chrum: pulchre
adxectivos en grao superlativo:certissime, liberrime, prudentissime.
2-Adese o sufixo -ter/-iter :brevis,e:breviter, felix, felicis: feliciter
3-Este tipo de adverbios no grao comparativo de superioridade adopta a forma do comparativo
neutro:certius (mis certamente) prudentius (mis prudentemente). (non concerta co sustantivo)
PRONOMES.
Excepto o pronome persoal de 2 persoa ningn pronome ten o caso vocativo.
PERSOAIS E POSESIVOS:
a- A 1 e 2 persoas cando funcionan como suxeito non se expresan normalmente.
b- Ab. nese as veces preposicin cum posposta: mecum, tecum, secum, nobiscum, vobiscum.
c- Presentan as veces formas reforzadas: egomet, tibimet, semet (eu mesmo), formas reduplicadas: meme,
tete e sobre todo sese ( o mesmo significado),suapte, suamet (o seu proprio)
d- se/suus refrense suxeito da oracin: stultus se laudat. Dux suos milites laudat. Stultus eum
laudat. Dux milites eius laudat.
Sen embargo con frecuencia nas oracins subordinadas non se refire suxeito da O.S. que pertence
senon da oracin principal.
Caesar dicit se esse cosulem.
Caesar dicit eum esse consulem.
Cervus cornua sua in aqua vidit et eorum pulchritudinem laudavit.
DEMOSTRATIVO. HIC, HAEC, HOC: este
ISTE,ISTA,ISTUD: ese pode ser peiorativo: Venio nunc ad istius studium.
ILLE,ILLA, ILLUD: aquel, ten valor enftico: Hannibal, ille dux.
FRICOS E ENFTICOS:
IS,EA,ID:Tradcese por: a:demostrativo:Caesar id factum ex suis hospitibus cognovit.
b:pron.persoal de 3 persoa: Caesar in fines Treverorum pervenit. Ei ad eum legatos mittunt.
c:Aquel: Cando antecedente do relativo: Is, qui se laudat, stultus est.
IDEM, EADEM, IDEM: Expresa de maneira enftica a identidade:Eidem homines de eisdem rebus
non eandem sententiam habent.
IPSE, IPSA, IPSUM: Define unha persoa ou cousa con intensidade e exclusin: Dux ipse venit.
RELATIVO: Despois de punto ou punto e coma tradcese por un demostrativo: este.... Quo tempore
-QUI,QUAE, QUOD: Que, o que, a que, quen, cuxo,cal.
-Relativos indefinidos: quicumque, quaecumque, quodcumque: calquera que, todo o que.
Quisquis, quidquid/ quicquid (non hai femenino):calquera que, todo o que.
Uter,utra,utrum:(so hai singular) un dos dous que, aquel dos dous que. Utrum vides, amicus meus est.
Utercumque,utracumque,utrumcumque: calquera que, calquera dos dous que.
Qualiscumque,qualecumque:calquera que.
-As oracins de relativo van referidas a un concepto da oracin principal (antecedente).
-O relativo concerta co antecedente en xnero e nmero:
2
-Se os antecedentes son varios na concordancia de xnero de forma xeral igual galego.
- Se o relativo se refire como antecedente a unha oracin enteira, adopta o xnero neutro
singular.Inimicos nostros diligere debemus, quod difficillimum est.
- As veces por razns de claridade o antecedente repitese dentro da oracin de relativo e vai no
mesmo caso que este. Erant itinera duo..........., quibus itineribus domo Helvetii exire poterant.
INTERROGATIVOS:
QUIS, QUAE, QUID: Quis ad ostium pulsat?. Quid dicis?
Quisnam/quinam, quaenam,quodnam/quidnam: Quen, que.
Ecquis/ecqui, ecqua/ecquae,ecquod/edquid: Acaso algun, acaso algo
Numquis, numqua/numquae, numquid: Acaso algun, acaso algo.
UTER, UTRA,UTRUM: cal dos dous. (hai pl.)
INDEFINIDOS:
ALIQUIS, ALIQUA/ALIQUAE, ALIQUOD/ ALIQUID : N.e Ac.p.neutro aliqua.
O pronome sempre enclitico ( dicir sin ali-) tras si, ne, num e cum: si quis veniret....
Quispian,quaepiam,quodpiam/quidpiam: algun, algo.
QUIDAM, QUAEDAM, QUODDAM/ QUIDDAM: certo, un tal
QUISQUAM,QUAEQUAM,QUIDQUAM/QUICQUAM: algun, algo (en oracins negativas)
Quivis, quaevis, quodvis: calquera.
QUISQUE, QUAEQUE, QUODQUE/ QUIDQUE: cada un.
Unusquisque,unaquaeque,unumquodque/unumquidque: (decli.ambos) cada un.
UTERQUE, UTRAQUE, UTRUMQUE: un e outro, os dous (sin. e pl.)
USO DO DICCIONARIO
1-Sustantivos e adxectivos:
-Buscar a palabra tal cual.
-Polas desinencias buscar o N.sing. da declinacin a que pertence cando da 1,2.4 e 5.(neutros en -a)
-Se a palabra da terceira declinacin hai que ter en conta unha serie de cambios fonticos:
1-fixarse na posibilidade de que sexa paraslaba:N.sing. en -is, -er, -es.
2-Se non aparece como parislaba hai que separar a desinencia para saber cal a consoante final
da raz:
a:oclusiva:b,p +s= bs,ps-- urbs,urbis; princeps,principis.
:d, t +s= s--pes,pedis; virtus,virtutis.
:g,c +s= x--rex,regis; dux,ducis.
b:lquidas:r,l quedan igual: victor,victoris; sol,solis.
c:nasal:m+s= ms-- hiems, hiemis
:n aparecen rematadas en -o ou en -men:homo, hominis; flumen, fluminis.
d:silbante:s( ou -r por rotacsmo)
pectus, pectoris, honos (honor), honoris.
Cando hai moitas diferencias hai que buscar o X.Sing.
Adxectivos: Se de tres terminacins hai que buscalos sempre polo nominativo. Se se declina pola
terceira declinacin igual que se fora un sustantivo: is,e ou ben polo N.sing. e o X. sing.
Os pronomes sempre hai que buscalos polo nominativo .
2-Verbos:
- No diccionario aparece sempre na 1 persoa do singular do presente de indicativo.
-O nmero indica a conxugacin que pertence por iso suprmese a 2 pers. do sing. e o Inf. de pres.
-Os verbos da 1 e 4 que non teen enunciados teen un tema de perfecto e de supino regulares. Na 2 e
3 indcase sempre e tamen nos verbos da 1 e 4 que teen cambios (do, vincio)- Un (guin) indica que non existe ese tema: sum,es, esse,fui, -.
- Para saber a que verbo pertence unha determinada forma verbal hai que coecer ben os morfemas
temporais e as desinencias.
1-saber se tema de presente ou de perfecto polos morfemas.
3
VERBOS
2:DESINENCIAS
normais
pret.perf
1-MORFEMAS
Tema
- 1
T.perfecto
--------------
--
-------BA------
-ERA-
B(I/U) 1, 2
E
de presente
A/E 3 4
A
-234
-------RE------
M/O
S
T
MUS
TIS
NT
-ER(I)-ERI-
I
ISTI
IT
IMUS
ISTIS
ERUNT/ ERE
Pasivas
R/OR
RIS/RE
TUR
MUR
MINI
NTUR
SUM
PASIVO
Ama
mone
Lege
audi
es
-re
Amate
monete
legite
audite
este
-mini
Algns bislabos da 3 conxugacin perden o -E final no imperativo.pres. act.: dic, duc, fac.
3-FORMAS CONTRACTAS DO PERFECTO:Os verbos que fan o perfecto en -VI teen nos tempos
deste tema formas contractas lado de formas plenas. Nestas formas pode desaparecer:
-VI-, -VE-, -V-1:ama(vi)sti, ama(ve)runt.
-2:dele(vi)ssem, dele(ve)ram.
-3:no(vi)sti, no(ve)runt.
-4:audi(vi)sti, audi(v)eram, audi(v)it.
4-VERBOS DEPONENTES: Teen forma pasiva e significado activo. Conxgase todo el en pasiva
ags:part.de pres act.(sequens) e de futu.acti (secuturus), o xerundio (sequendum,i,o,o) e o supino
(secutum).
5-VERBOS SEMIDEPONENTES: Son s deponentes nos tempos de perfecto: fido,fissus sum:3
semidep.
6-VERBOS DEPOENTES PASIVOS:Teen forma activa e significado pasivo:exsulare (ser
desterrado), vapulare (ser azoutado)
7- VERBOS IRREGULARES:
-A:Sum e compostos: ABSUM, ADSUM, DESUM, INSUM, INTERSUM, OBSUM,PRAESUM,
PROSUM, SUBSUM,SUPERSUM e POSSUM,POTES,POSSE,POTUI:poder,POT-ante vocal e
POS- ante -sPresente
pret.imp
fut.impe
pre.sub.
pre.imp.Sub
Tema de perf.
Pos-sum
Pot-eram
pot-ero
pos-sim
possem
potu-..
potes
Poteras
poteris
possis
posses
potest
Poterat
poterit
possit
posset
possumus
Poteramus
poterimus
possimus
possemus
potestis
Poteratis
poteritis
possitis
possetis
possunt
Poterant
poterunt
possint
possent
-B: EO,is,ire,i(v)i,itum e compostos:ABEO,ADEO,ANTEEO,CIRCUMEO,COEO, EXEO,INEO,INTEREO, PEREO, PRAETEREO,
PRODEO, REDEO, SUBEO, TRANSEO.
presente
pret.imp
fut.impe
pres.sub
pret.impe
ipera.pre
Eo
ibam
Ibo
eam
irem
...
is
ibas
ibis
eas
ires
i
it
ibat
ibit
eat
iret
...
imus
ibamus
ibimus
eamus
iremus
...
itis
ibatis
ibitis
eatis
iretis
ite
eunt
ibant
ibunt
eant
irent
...
xerundio:eundum,i,o,o; xerundivo: eundus,a,um;part.pres: iens,euntis.
malo
mavis
mavult
malumus
mavultis
malunt
malebam
malebas
malebat
malebamus
malebatis
malebant
malam
males
malet
malemus
maletis
malent
pre sub
feram
feras
ferat
feramus
feratis
ferant
SUBXUNTIVO
velim
nolim
velis
nolis
velit
nolit
velimus
nolimus
velitis
nolitis
velint
nolint
vellem
nollem
velles
nolles
vellet
nollet
vellemus
nollemus
velletis
nolletis
vellent
nollent
pre.imp.S
ferrem
ferres
ferret
ferremus
ferretis
ferrent
malim
malis
malit
malimus
malitis
malint
mallem
malles
mallet
mallemus
malletis
mallent
IMPERATI
....
noli
....
....
nolite
....
impera.pres
........
fer
.....
...
ferte
......
-E:VERBOS DEFECTIVOS:
-E-1: Non teen tdolos tempos:aio,ais,ait,aiunt// aiebam,aiebas... //ait.
inquam,inquis,inquit,inquiunt// inquiebat// inquies,inquiet//inquisti,inquit.
-E-2: S teen tempos de perfecto: Odi, Memini, Coepi. Duo consules pro uno rege coepere
-E-3: Verbos impersoais:pluit, miseret, pudet, piget, paenitet,taedet, licet, decet, accidit,praestat, etc. S
teen terceiras persoas.
PARTICULAS POLIVALENTES.
1-CUM: a/ preposcin de ab. con{mecum,tecum,secum,quocum,etc}
b/conxuncin: cum.....tum non so.....senn tamn
Ille cum veritatem amabat, tum falsum contemnebat.
b-1:Cum + IND:Temporal :cando:Cum Caesar in Galliam venit, ibi factiones duae erant.
Cum primum: tan pronto como
b-2:Cum + SUB:
:causal: xa que, posto que: (prese. ou perfec.) Cum dicas falsa, ire nolo.
:temporal-causal (CUM HISTRICO) (impe ou plus.)Trad :- xerundio, ao + infinitifo, como +
subxuntivo. (cando/porque) Cum germani id viderent, equitatum miserunt. Cum hostis urbem
cepisset eam delevit.Cum Athenis essem, audiebam Ciceronem frequenter.
: Valor concesivo: normalmente aparece tamen na principal: Socrates, cum facile educi e
custodia posset, tamen noluit.
2-UT/(NE: final e completiva s con SUB.):
a: ut + IND. (ut adverbio cando non ten verbo: como)(ne...quidem:nen sequera) ne nomen quidem
cognitum erat
5
ACTIVO
PASIVO
AMARE
MONERE
REGERE
AUDIRE
AMAVISSE
MONUISSE
REXISSE
AUDIVISSE
AMARI
MONERI
REGI
AUDIRI
AMATUM,AM,UM}(ESSE)
AMATOS,AS,A }(ESSE)
RECTUM,AM,UM}(ESSE)
RECTOS,AS,A }(ESSE)
AMATURUM,AM,UM}(ESSE)
AMATUROS,AS,A }(ESSE)
AUDITURUM,AM,UM}(ESSE)
AUDITUROS,AS,A }(ESSE)
AMATUM IRI
MONITUM IRI
RECTUM IRI
AUDITUM IRI
PARTICIPIOS:
unha forma verbal que participa de categorias gramaticais do adxectivo e do verbo; polo tanto concerta
co sustantivo (caso, xnero e nmero) e pode levar complementos verbais.
TIPOS:-pres.acti.:-ns,-nt- indica simultaneidade.
-pasad.pasi.:-tus,a,um/-sus,a,um. indica anterioridade.
-futur.acti.:-turus,a,um/-surus,a,um: indica posterioridade.
PRESENTE
P.Pres.
ACTIVO
AMANS,AMANTIS
MONENS,MONENTIS
REGENS,REGENTIS
AUDIENS,AUDIENTIS
AMATUS,A,UM
MONITUS,A,UM
RECTUS,A,UM
AUDITUS,A,UM
PASADO
P.P.P.
FUTURO
P.Fut.
PASIVO
AMATURUS,A,UM
MONITURUS,A,UM
RECTURUS,A,UM
AUDITURUS,A,UM
O mis frecuente que este tipo estea precedido por unha preposicin:
Post/ ante Christum natum,..ab urbe condita 11,..post reges exactos 4 , ..Ab expulsis regibus 1
Oppida ab Hannibale in Italiam veniente capiebantur. Galli a Caesare fugati in silvas venerunt. Condita
urbe, Romulus haec fecit. Duce capto, germani se dederunt. Id erit, vivis nobis. Caesar Tarentum
profectus, illic castra posuit. Saguntini fame victi ab hannibale capiuntur. Homines orationem tuam
audituri amici sunt. Hannibal metu consulum venientium se recepit. Metelo et Furio consulibus, bellum
fuit.
XERUNDIO E XERUNDIVO
1:Morfoloxa: -ndXERUNDIVO
N.
V.
Ac.
X.
D.
Ab.
SINGULAR
AMANDUS,A,UM
AMANDE,A,UM
AMANDUM,AM,UM
AMANDI,AE,I
AMANDO,AE,O
AMANDO,A,O
PLURAL
AMANDI,AE,A
AMANDI,AE,A
AMANDOS,AS,A
AMANDORUM,ARUM,ORUM
AMANDIS,IS,IS
AMANDIS,IS,IS
Ac
X.
D.
Ab.
XERUNDIO
AMANDUM
AMANDI
AMANDO
AMANDO
2:Traduccin:
XERUNDIO: un sustantivo verbal activo.Non concerta; tradcese por INF.
-Ac: sempre con preposicin, as mis frecuentes son in,ad (a, para)( finalidade)
Hortor te ad legendum :animote a ler. Non est locus ad tergiversandum
-X: (dependendendo de causa ou gratia indica finalidade). Cupido discendi: desexo de aprender.Caesar
hostibus potestatem pugnandi dedit. Amicos salutandi causa frequentans.
-D:Normalmente rexido por un adxectivo.
Canes apti natando sunt:Os cans son bos para nadar.Erat locus pugnando idoneus.
-Ab:Con ou sen preposicin (Infi. ou Xerundio ao traducir)
Is militem exercendo magis quam puniendo correxit. Ille fuit liber (in) consulendo futurum
XERUNDIVO: un adxectivo verbal pasivo; sempre concerta con un sustantivo (pronome) en caso,
xnero e nmero. Tamn chamado parti. de futuro pasivo. Construccins.
-a:Predicativo: co verbo sum ( chamada conxugacin perifrstica pasiva). Pode levar un complemento
axente sempre en dativo(sen prep.). Tradcese indicando obligacin e pasividade.
Virtus colenda est (mihi).
Mihi amanda est patria.
A virtude ha de ser/ ten que ser / debe de ser cultivada (por nin).
-b:Predicativo referido CD.:Aparece dependendo de verbos principais que significan dar:dare, tradere,
mittere; indica finalidade. (PARA + INF)
Faustulus uxori pueros educandos dedit:Faustulus entregou muller os nenos para educalos.
Dux militibus urbem diripiendam tradidit. (pasi : urbs a duce militibus diripienda tradita est.)
-c:Atributivo dun sustantivo en caso distinto nominativo; tradcese por infinitivo e o substantivo co que
concerta como C.D.
Cupidus litterarum discendarum: desexoso de aprendelas letras.
Venio ad pacem petendam. (ad/in +Xdivo significa a ou para)
SUPINO
-Sustantivo verbal; tradcese por infinitivo: Hai dous tipos
-UM:Depen de normalmente de verbos principais de movemento:
Eo lusum. Caesar equitatum misit pabulatum.
9
-U: Dependede adxectivos:facilis, difficilis, iucundus, gratus, miserabilis, turpis, fas, nefas: suavis
auditu: agradable de oir.:facilius hoc est dictu quam factu. Nefas visu.
PERIFRASTICA
-Activa:-turus,a,um/surus,a,um + sum: vou a, teo que, debo de
-Pasiva:-ndus,a,um + sum: (o D. o C.Axente)vou ser, teo que ser, debo de ser. O Xdivo. concerta co
Sux. (N. ou Ac. cando un INF)
Bellum scripturus sum. Oppidum oppugnaturus erat. Virtus colenda est mihi.
Hoc mihi faciendum est. ( o tempo est marcado polo verbo sum )
Manlius, propter suspicionem regni appetendi, necatus est. Caesar multis causis statuit Rhenum sibi
transeundum esse. Pythagoras Babilonem ad perdiscendos siderum motus profectus est. Rex legatos
Romam miserat foedus et amicitiam petitum. Bellum scripturus sum quod Romani cum Iugurtha, rege
Numidarum, gessit. Milites censebant nocturna proelia vitanda esse Caesari.Ille cum legionibus suis ex
Gallia Romam perventurus erat. Ego cum his non comparandus sum. Dies erat bonus comitiis habendis.
Caesar ad exploranda loca proficiscitur. Caesar signum pugnandi dedit. Plato iuventuti legendus est.
CASOS LATINOS
NOMINATIVO:
-Suxeito./-Atributo.
-Predicativo:
a:Verbos que significan estado, duracin e aparariencia: fieri, evadere, manere, videri: Nemo
inmortalis fit. Caesar victor evasit.
b:Verbos pasivos:ser xulgado:putari, duci, haberi, iudicari, existimari. Ser dito:dici,
appellari, nominari,vocari. Ser elexido: creari, eligi,constitui.
Atticus bonus pater habitus est.
Consules creantur Caesar et Servilius.
Iustitia erga parentes pietas nominatur.
10
: Hai un CD. e outro C.C.de lugar. Aparece con verbos que significan: facer pasar, pasar outro
lado:traducere, transportare: Caesar exercitum Rhenum traducit.
c:ACUSATIVO ADVERBIAL: Funciona coma compl. circunstancial
1-Ac. de extensin: (s palabras que indican espacio ou tempo)
:no espacio:indica a dimensin, espacio recorrido ou distancia.Hasta sex pedes longa. Silva
patebat milia passuum. Decem milia passuum progressi sunt. Villa a mari mille passus aberat.
:no tempo: Pugnaverunt quinque horas.
2-Ac. de relacin: indican a parte directamente afectada pola accin verbal; aparece con pouca
frecuencia nos poetas. Normalmente acompaa s P.P.P.Hannibal femur ictus cecidit.Umeros pelle
indutus
3- Ac. de direccin. Vai con verbos de movemento. Leva normalmente as preposicin in ou ad
pero cos nomes dalgunhas cidades, illas e algns comns(rus, domum) van sen preposicins:
Eo Romam, venio domum, IN FIDEM.7. IN AMICITIAM.1.. IN DEDITIONEM 5 ACCIPERE
XENITIVO:
A:Complemento dun sustantivo:
A-1:Xenitivo posesivo: Domus Caesaris.Sobreentndese o sustantivo do que depende o
xenitivo:Hasdrubal (filius) Gisgonis. Ad (templum ) Castoris.
A-2:Xenitivo partitivo:indica o todo do que se toma unha parte. Acervus pecuniae.
-con adxectivos neutros que indican cantidade: Multum pecuniae. Nihil praemii.
-con comparativos, superlativos, ordinais e pronomes:
Maior fratrum.
Sapientissimus Graecorum. Ultimus regum. Quis vestrum?.
-con adverbios de lugar: Ubi gentium?. Nusquam terrarum.
A-3:Xenitivo explicativo: Arbor fici. Virtus iustitiae.
A-4:Xenitivo de cualidade: acompaado normalmente dun adxectivo:
Vir magni consilii. Turris ingentis altitudinis.
B: Xenitivo complemento de verbos.
B-1:Xenitivo de cualidade e posesivo:co verbo sum e outros verbos predicativos.Domus quae
Pompei fuerat, empta est ab Antonio. Clasis erat trecentarum navium.
Se leva infinitivo o verbo sum tradcese por: ser propio de: Sapientis est tempori cedere.
Magistri est docere pueros.
B-2:Xenitivo de precio e estima:con verbos que significan estimar, apreciar:aestimare, facere,
putare, ducere, habere sanse xenitivos que indican cantidade: magni, pluris, permagni, parvi,
minoris, minimi, tanti. Laelius voluptatem parvi ducebat. Omnes te magni faciunt.
B-3:Xenitivo de referencia: con verbos xudiciais: accusare, condemnare, damnare, absolvere.
Miltiades proditionis accusatus est.Capitis damnare.
B-4:Xenitivo de obxecto: Algns verbos poen en xenitivo o seu complemento.
11
A-2:Ablativo de orixe; con verbos que significan nacer:nascor, natus, ortus, genitus: Erat Iove
natus.
A-3:Ablativo de separacin: con verbos, adxectivos e adverbios que expresan unha idea de
separacin:
Aristides expulsus est patria. Cura homines somno privat. Miserum est amicis carere.
A-4:Ablativo comparativo: Petrus altior Antonio est.
B: Ab. instrumental:
B-1: Ablativo de instrumento: co que se realiza unha accin: Cornibus tauri se tutantur.
:Con verbos que significan cubrir, vestir, alimentar,etc: Homines filios pellibus vestiunt.
:Con verbos que significan abundar, llenar:abundare, complere: Syracusae abundabant signis
tabulisque.
:Os verbos depoentes:fruor, fungor, utor, nitor, potior e vescor levan un complemento en Ab.:
Fruor vita.
Fungor munere.
Utor gladio.
Vesceris lacte.
B-2:Ablativo axente cas preposicin a,ab se unha persoa ou cousa personificada;sen prepos.se
unha cousa.Hannibal a Scipione victus est.
B-3: Ablativo de modo:modo de facer algo:Amicitiam magna fide colit.
B-4:Ablativo de cualidade:Caesar fuisse traditur excelsa statura,colore candido, nigris oculis.
B-5:Ablativo de compaia:leva normalmente a preposicin cum. Cum patribus profectus sum.
Omnibus copiis profectus est.
B-6:Ablativo de causa: Hostes metu oppidum deseruerunt. Aetate ad bellum inutiles.
Fame interire.
C: Ablativo locativo: no espacio e no tempo:Athenis sum hieme. Die septimo erit in Hispania.
Ademais destes tres tipos est o xa coecido Ab. absoluto.
ORACIONS INTERROGATIVAS DIRECTAS
A: simple: 1- pregntase por un elemento da oracin.
2- pregntase por toda unha oracin.
1: leva un pronome ou adverbio interrogativo:Ubi sum? quo vadis? Quis es?
2: en latn cando a pregunta non se refire a un elemento da oracin (suxeito, complementos)
sanse unha serie de particulas:
-ne:(encltica, nese a palabra da frase sobre a que recae a interrogacin). sase cando
descoecemo-la resposta:fecistine quod tibi mandatum erat? venitne Cicecro?
nonne:acaso non; cando esperamos que a resposta sexa positiva:
nonne hoc manifestum est?
nonne venit Cicero?
num: acaso; cando esperamos unha resposta negativa.num insanis?
B: doble:ponse a particula utrum, -ne ou ningunha no primeiro membro e a particula an (ou) no
segundo membro; e annon (ou non) se negativa: Utrum id verum an falsum est?.
Verumne id est an falsum?.Verum id an falsum est?.Idne est verum, annon?
13
ORACIONS XUSTAPOSTAS
Son aquelas que estn unidas sen conxuncins. As preposicins teen o mesmo nivel sintctico: veni,
vidi, vici.
ORACIONS COORDINADAS
As conxuncins coordinadas sempre unen palabras, sintagmas ou oracins iguais(sustan. con sustan.;
verbos con verbos; etc.)
1-Copulativas:et, ac, atque, -que:e //nec, neque, neve, neu:nin, e non.
illi erant et tu cum illis eras.
- Poden ser redundantes as conxuncins:et tu et ego imus.
-et as veces equivale a un adverbio: tamn. Veniet et mater eius.
-neque...neque: nin...nin
-correlacins: -et...et:por unha parte..por outra: et ducis caede et ultionis libidine incitati.
-cum...tum:non so..se non tamn;por unha parte.. por outra: Cum hostes vicisti tum pacem consecutus
es.
-non solum...sed(etiam)// non tantum...sed(etiam)// non modo...sed(etiam): non so..se non tamn:
non (solum / tantum/ modo) publicas sed etiam privatas iniurias ultus est.
2-Disxuntivas:aut, vel, -ve, sive, seu. ou, ou ben.
aut vincere aut mori. Vel particeps, vel minister consiliorum tuorum. Flebo ridebove.
3-Adversativas:sed, at, verum, autem, vero (estas das non encabezan nunca a frase adversativa).pero,
senn, mais,..:non moriar sed vivam. A nullo videbatur, ipse autem omnia videbat.
4-Causais ou explicativas.:nam, namque, enim(nunca a principio de frase),etenim (pois, en efecto, xa
que).Caesar enim rediens ex Gallia victor coepit poscere alterum consulatum.
Omnes certabant, nam victoribus magni honores a civibus tribuuntur.
5-Conclusivas ou ilativas:indican o efecto ou consecuencia dunha afirmacin anterior. ergo, igitur,
itaque: as pois, por tanto; quare, quamobrem: por iso, polo que.
Cogito ergo sum. Romae servi durius habentur, itaque saepe rebelabant.
Cum omnia mihi tempora sunt misera, tum, cum scribo ad vos, conficior lacrimis.Possum reliqua
nec cogitare nec scribere.Orator animos saepe in hilaritatem risumve convertat.Odium vel
precibus mitigari potest vel deponi.Est philosophi habere non errantem et vagam; sed stabilem
certamque sententiam.Illa iniusta bella sunt, nam bellum iustum nullum geri potest. Cogitabant
romanos non solum itinerum causa sed etiam perpetuae possessionis culmina occupare. Tam
paratus ad dimicandum animus hostium fuit ut non modo ad insignia accomodanda, sed etiam ad
galeas induendas tempus defuerit.
ORACIONS SUBORDINADAS SUBSTANTIVAS OU COMPLETIVAS
Son aquelas que fan a funcin de C.D.,Sux. da oracin principal. Hay catro tipos.
1-Oracins de infinitivo.
2-Oracins con subx.coas conxuncins:ut,ne,quominus,quin.
3-Oracins con indi. (ou subx.) coa conxuncin:quod.
4-Oracins interrogativas indirectas.
1-Oracins de infinitivo: Para traducilas anteponse a conxuncin que, tmase como suxeito o Ac. e
pasase o infinitivo tempo persoal que corresponda.(Inf.Pres--simultaneo;Inf.Pas--anterioridade;
Inf.Fut--posterioridade).
14
quominus:en calquera dos dous casos anteriores: quid obstat, quominus sis beatus?. Nihil
obstat quominus sis beatus.
3- Conxuncin quod con indicativo. (pouscas veces con subx)
A: traducida por: que, o que, o feito de que.
1-Con verbos de acontecemento:accidit, evenit: accidit, quod milites fugerant.
Con estes verbos impersoais a completiva fai funcin de Sux.
2-Con verbos que significan pasar por alto, engadir, omitir:praetereo, addo, omitto. A
completiva fai a funcin de OD.:Praetereo quod tunc exul erat.
B: traducida por: polo que, polo que se refire o feito de que, en canto a que.
1-Con verbos de sentimento:doleo, gaudeo, laetor, miror, indignor:Gaudeo quod vales//gaudeo te
valere(valor proximo causal
2-Con verbos de censurar, alabar e felicitar:vituperare, accusare, irasci, laudare, gratulari:
vitupero (te) quod non veritatem semper dicis.
C:Valor explicativo cando explica un demostrativo da oracin principal:
Id tibi vitium maximum est, quod nimis tardus es. Hoc uno praestamus feris, quod colloquimur
inter nos. Me una haec res torquet, quod non Pompeium secutus sim.
4-Interrogativas indirectas. Dependen de verbos ou expresins de : decir, preguntar, saber. En
latn van en subx.
1- Pregntase por un elemento da oracin:Nescio quid agatis. Nescio quo me vertam.
2-pregntase pola totalidade da oracin: introducida polas partculas:num, -ne, e con menos
frecuencia nonne, an: Videamus rectene iudicaveris.
Dubito an venerit.
Dic mihi, num venerit.
3-Interrogativa indirecta doble:( as partculas son as mesmas que na interro. direct. Doble).
Quaero utrum veniat annon.
Quaero utrum veniat an maneat.
ORACIONS DE RELATIVO.
(O relativo despois dun punto ou punto e coma equivale a un demostrativo).
O relativo concorda co antecedente en xnero e n.
Pdese sobreentender o antecedente:ignavi non sunt, qui fugiunt. (traducir o relatativo con artigo)
Modos verbais da oracin de relativo:
1-indicat. cando se limitan a determinar ou calificar seu antecedente.
Qui, quae vult, dicit, quae non vult, audiet.
2-subxunt. A: cando equivale a unha oracin circunstancial,
B: cando resultado dunha atraccin modal, cando a oracin de relativo depende dunha oracin
que ten o seu verbo en infinitivo ou ben en subxuntivo.
-A: Cando van co verbo en subxuntivo e equivalen a unha oracin subordinada poden ter varios valores:
1-relativas finais: Missi sunt delecti cum Leonida,qui( ut ii) Thermopilas occuparent.
2- Relativas consecutivas. E frecuente que na oracin do antecedente exista un elemento correlativo
como:talis, tantus, is, tam, sic, ita, etc.: Non is sum qui mortis periculo terrear.
3- relativas causais. Amo amicum, qui me amet.
16
4-Relativas concesivas: Con frecuencia leva na oracin principal a particula tamen.:Socrates, qui e
carcere educi posset, tamen noluit.
5-Relativas condicionais:Con este valor o pronome relativo pode representar tdolos matices da oracin
condicional, e por tanto empregar o verbo en indi.ou subx.:Qui legibus non pareat, poenam non
effugiet. Qui videret urbem, captam esse diceret.
B: Dependente de oracins de infinitivo ou de verbo en subxuntivo:
Vir bonus est is,qui prodest,quibus potest, et qui nocet nemini.
Dicimus eum bonum virum esse, qui prosit, quibus possit, et qui noceat nemini.
ORACIONS SUBORDINADAS ADVERBIAIS
-FINAIS
TEMPORAIS
COMPARATIVAS
-CONSECUTIVAS
CONDICIONAIS
(modais)
-CAUSAIS
CONCESIVAS
(lugar)
ORACIONS FINAIS:O modo verbal sempre o subxuntivo. As conxuncins son:
ut:para que, a fin de que:edere debes ut vivas,non vivere ut edas.
quo:para que, se na oracin aparece un comparativo: agrum eis dedit, quo locus ibi spatiorior fieret.
Nihil occasionum praetermittens, quo opulentiores eos clarioresque praestaret.
ne:negacin de ut:captivus fugit, ne necaretur.
-Outros xiros que expresan finalidade.
a- relativo con subxuntivo con valor final.
b- a preposicin ad/in+Xdio.en Ac.Eo Romam ad/in videndum fratres meos
""
ad/in+Xdivo.enAc.Eo Romam ad/in videndos fratres meos
c-Xdio.ou Xdivo. en Xenitivo rexidos polas preposicins pospostas: causa, gratia.
Germani belli inferendi causa/gratia Rhenum transierunt. Amicos salutandi causa frequentans.
Ego videndi urbem causa/gratia Romam veni. Videndae urbis causa/gratia Romam veni.
d- verbos de movemento con supino: Legati Romam venerunt auxilium postulatum. Una legio
frumentatum est missa.
e- Algunha vez o participio de futuro (-urus) Uso frecuente cando o verbo principal de movemento.
Visurus urbem novam venio.
ORACIONS CONSECUTIVAS: Indican a consecuencia do dito na oracin principal. O modo verbal
empregado o subxuntivo. As conxuncins son: ut: que,ut non: que non. Na oracin principal hai case
sempre un pronome ou adverbio en correlacin con esta conxuncin: is, talis,tantus:tal, tan.Ita,sic:asi,
de tal modo.Tan, adeo:tan Eo, usque eo:ata tal punto.Tantopere: con tal empeo.
Erat adeo bonus ut omnes eum laudarent. Nullus liber est tam malus, ut non aliqua parte prosit.
ORACIONS CAUSAIS: Indican a causa que explica o feito enunciado na oracin principal.
- Emprega o indicativo cando a causa exprsase como real e obxectiva.As conxuncins neste caso
son:quod,quia,quoniam,quando.
17
Dux milites pro castris collocavit, quod hostes appropinquabant. Quoniam id cupis, proficiscar.
- Emprega o subxuntivo cando a causa exprsase como subxectiva, leva as conxuncins:cum, quod.:
Socrates accusatus est, quod corrumperet iuventutem.
Hostes fugerunt cum sustinere romanorum impetus non possent.
-Causais negativas: non quo, non quod:non porque. Van en subxuntivo porque negan a causa:
Dico hoc, non quo mihi veniat in dubium tua fides. (non)
ORACIONS TEMPORAIS.Indican o tempo no que se realiza a oracin principal. Van con maior
frecuencia con verbos en modo indicativo, mais en diversos casos usan o subxuntivo. Indican segn o
modo matices de realidade, repeticin ou ben de causalidade, duda e intencionalidade. Conxuncins:
-con indicativo:ut, ubi:cando. Ut primum, cum primum, ubi primum: tan pronto como, logo que.
Simul, simul ac, statim ac:simultaneamente, tan pronto como, asi que. Postquam, posteaquam:despois
de que.
-con subxuntivo ou indicativo: cum:como (sub) cando(indi).
antequam, priusquam, ante quam, prius quam:antes que.
dum, donec, quoad:ata que (sub) mentras (indi).
Ut primum tuba signum datum est, milites ad arma concurrerunt. Postquam toga indutus
processit Cincinnatus, dictatorem eum legati salutant. Zenonem,cum Athenis essem, audiebam
frecuenter. Iam castris appropinquabant, cum legionem cernunt. Memini Catonem anno
antequam mortuus est, mecum disserere.Dux, dum inter primores pugnat, vulneratus est.
Sustinebimus, dum subsidium submittatur.
ORACIONS CONDICIONAIS:Nexos:si:se, si non:se non,si minus:se non, nisi:a non ser que, excepto
se, a menos que. (en subxuntivo hai que usar o condicional/potencial na principal)
Hay tres tipos de oracins condicionais:
- Real:O modo da subordinada o indicativo en calquera dos seus tempos, o da principal o indicativo
anque pode empregarse tamn o subxuntivo e o imperativo:
Si hoc credis, erras. Si hoc credis, errabis. Si vis pacem para bellum.
Cras si pecuniam habebo, tibi dabo. Abeant, si parere legibus non possunt.
-Posible:Considrase s posibel a realidade da condicin e por tanto tamn posibel a consecuencia. O
verbo tanto na principal como na subordinada van en subxuntivo (presente ou pret.perf.)
Si hoc credas erres. Cras si pecuniam habeam, tibi dem.
-Irreal:Considera a condicin irreal ou imposibel e por tanto tamn considera imposibel a consecuencia.
O verbo tanto na principal como na subordinada vai en subxuntivo (pret.imperf. referido presente e
plusc.perf. referido pasado):Si hoc crederes, errares. Si hoc credidisses, erravisses.
Heri si pecuniam habuissem, tibi dedissem.
ORACIONS CONCESIVAS:Opoen unha obxeccin enunciado na oracin principal. Van co modo
indicativo ou subxuntivo segn a conxuncin empregada. Hai moitas excepcins segn o valor que esa
obceccin sexa:real(indi),posibel ou irreal(subxun).
-etsi, tametsi etiamsi(ind.ou subx).
etiamsi nolint,cogam. Tametsi non quaeris, docebo. Sunt qui, quod sentiunt, etsi optimum sit,
18
19