Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
WYMWNICIWO
Studio
Emka
Tytuł oryginału:
Awaken The Giant Within
Część druga
Sprawować kontrolę. System nadrzędny
Rozdział czternasty
Źródło wszystkiego: System Nadrzędny 421
Rozdział piętnasty PODZIĘKOWANIA
Wartos'ci życiowe: Twój osobisty kompas 445
Rozdział szesnasty Kiedy zaczynam rozmyślać nad ogromem tego projektu, przy
Reguły.-Jeśli jesteś nieoszczędny, oto wyjaśnienie dlaczego 483 pominam sobie sytuację, kiedy sławny baseballista wbiega na boisko
Rozdział siedemnasty w ostatnim kwadransie meczu, odbywa naradę z innymi graczami, pe
Odniesienia: Osnowa życia 518 wny siebie biegnie ku linii końcowej i rzutem na odległość pięćdzie
Rozdział osiemnasty sięciu jardów zdobywa zwycięską bramkę! Kibice wiwatują, trenerzy
Tożsamość: Klucz do rozwoju 543 są poruszeni, a baseballista z pełną radością rozkoszuje się chwałą
zwycięstwa. Był to jednakże wysiłek całego zespołu. Baseballista stał
Część trzecia się bohaterem w oczach ogółu, lecz w grze, jaką jest życie, jest wielu
Nowe życie w siedem dni uczestników zwycięstwa ukrytych za plecami bohaterów. Tak też było
Rozdział dziewiętnasty w przypadku tego projektu. Nigdy nie miałem problemów
Przeznaczenie emocjonalne.-Jedyny prawdziwy sukces 575 z przelaniem słów na papier, ale kiedy próbuję przelać nań uczucia,
Rozdział dwudziesty jakie żywię do tak wielu lojalnych i nadzwyczaj bezinteresownych
Przeznaczenie fizyczne: Więzienie cierpienia czy pałac członków mojej rodziny, przyjaciół i współpracowników, czuję zakło
przyjemności 580 potanie. Trudno mi tu sporządzić ich listę według jakiejś hierarchii,
Rozdział dwudziesty pierwszy ponieważ był to prawdziwie zespołowy wysiłek od samego początku.
Przeznaczenie w kontaktach z ludźmi: Dbaj o innych
i dziel się z nimi 595 Podziękowania składam:
Rozdział dwudziesty drugi Mojej żonie Becky, mojej mamie oraz czwórce moich dzieci:
Przeznaczenie finansowe: Małe kroki do małej Jairekowi, Joshowi, Jolie i Tylerowi. Wasza miłość stanowi o mojej
(lub wielkiej) fortuny 601 sile. Nie ma dla mnie nic ważniejszego.
Rozdział dwudziesty trzeci Moim asystentkom, Deenie Tuttle i Karen Risch, dwóm zadzi
Bądź' nieskazitelny: Twój kodeks zachowania 624 wiającym kobietom, pełnym siły i energii, które pozostały wierne
i przekonane do końca o tym, że to, co robimy, nie jest bez znaczenia,
Rozdział dwudziesty czwarty
631 nawet wtedy, kiedy oznaczało to cale noce spędzane z dala od mężów
Opanuj swój czas i swoje życie
i dzieci, podążanie za mną po całym kraju, zawsze z uśmiechem na
Rozdział dwudziesty piąty
twarzy i gotowością wspierania mnie. Książka ta nigdy nie zostałaby
Odpocznij i rozerwij się: Nawet Bóg siódmego dnia
ukończona bez ich niezachwianej wierności.
odpoczywał
Przedstawicielom oraz kierownictwu Field Sales za ich codzien
Część czwarta 636
ną pracą organizacyjną, dzięki której mogłem w spokoju przybywać
Lekcja przeznaczenia do zatłoczonych sal w miastach, gdzie odbywały się seminaria. Kon
Rozdział dwudziesty szósty sultantom z Personal Development, którzy pomogli mi udowodnić, że
Ostateczne wyzwanie: Co może zrobić jeden człowiek seminaria z wykorzystaniem wideo są lepsze. Dziękuję Wam za
odwagę i oddanie. Przedstawicielom Obsługi Klientów z Robbins
639
Research Internationa], którzy służąc swą inspiracją sprawiali, że
PODZIĘKOWANIA
PODZIĘKOWANIA
UWOLNIJ
które, rozbudzone i zaprzęgnięte do działania,
zrewolucjonizowałyby jego życie.
ORISON SWETT MARDEN
SWOJĄ SIŁĘ
Rozdział pierwszy
MARZENIA
O PRZEZNACZENIU
Człowiek konsekwentny wierzy w przeznaczenie,
człowiek kapryśny w przypadek.
BENJAMIN DISRAELI
sobie sprawę z faktu, że w tym włas'nie budynku zaledwie dwa został kiedyś uznany za „nadpobudliwego" i „niezdolnego do
naście lat wcześniej pracowałem jako odźwierny! nauki". Tymczasem zastosowanie prezentowanych w tej książce
W tamtych dniach martwiłem się, czy długo mój volkswa zasad KONTROLI STANÓW pozwoliło jej nie tylko odstawić
gen rocznik 1960 wytrzyma trzydziestominutową drogę do pra zaordynowaną przez lekarzy ritalinę, lecz również przenieść się
cy. Całe moje życie skupiało się na tym, jak przetrwać. Czułem do Kalifornii, gdzie jej syna poddano ponownym testom i uznano
się osamotniony i przestraszony. Tego dnia, kiedy w swoim he za geniusza! Szkoda, że nie widzieliście twarzy tej kobiety, kiedy
likopterze unosiłem się w powietrzu, pomyślałem: „Jakież zmia chwaliła się nową etykietką przyczepioną jej synowi!
ny może przynieść jedno dziesięciolecie." Pewien mężczyzna z dumą opowiadał, jak uwolnił się od
Dwanaście lat temu również i ja miałem marzenia, ale wyda kokainy za pomocą technik WARUNKOWANIA SUKCESU,
wało mi się wtedy, że nigdy się nie spełnią. Dziś jestem przekonany, o których przeczytasz na kartach tej książki. Małżeństwo dobrze
że wszystkie moje przeszłe niepowodzenia i frustracje stanowiły w rze po pięćdziesiątce zwierzało mi się, jak po piętnastu latach
czywistości podstawę wiedzy i zrozumienia, dzięki którym mogę się wspólnego pożycia balansowało na krawędzi rozwodu, dopóki
cieszyć obecnym poziomem mojego życia. nie dowiedziało się o WŁASNYCH ZASADACH. Pewien
Kontynuowałem lot na południe trasą prowadzącą wzdłuż handlowiec mówił z radością, że w ciągu zaledwie sześciu
wybrzeża. Dostrzegłem delfiny bawiące się wśród fal z amatora miesięcy jego zyski skoczyły z dwóch do dwunastu tysięcy do
mi surfingu. Wraz z moją żoną Becky uważamy wspomnienie larów, a jakiś przedsiębiorca krzyczał, że w ciągu osiemnastu
tego widoku za jeden z najcenniejszych skarbów, specjalny dar miesięcy zwiększył zyski firmy o ponad trzy miliony dzięki
od życia. Wreszcie dotarłem nad Irvine. Spojrzałem w dół zastosowaniu zasad WŁAŚCIWYCH PYTAŃ i KONTROLI
i trochę zmartwił mnie widok parkingu przy budynku, w którym EMOCJONALNEJ. Piękna młoda kobieta pokazywała mi swoje
miało się odbywać moje seminarium: mniej więcej na milę zdjęcie sprzed miesięcy, z radością podkreślając, że zrzuciła
dookoła zapchany był samochodami zaparkowanymi zderzak pięćdziesiąt dwa funty dzięki zastosowaniu zasady LEWA
przy zderzaku. RÓW ANIA, opisywanej szczegółowo w tej książce.
„Ładnie! Mam nadzieję, że cokolwiek tam się odbywa, pójdzie Emocje panujące na sali wzruszyły mnie tak bardzo, że po
szybko i ludzie, którzy przyjadą na spotkanie ze mną, będą mogli czątkowo nie byłem w stanie wydobyć z siebie nawet słowa.
dostać się do budynku" - pomyślałem. Kiedy patrzyłem na swoich słuchaczy i widziałem pięć tysięcy
Kiedy schodziłem do lądowania, przed moimi oczami roz uśmiechniętych, pełnych radości i miłości twarzy, w tej właśnie
toczył się zupełnie inny widok: tysiące ludzi powstrzymywanych chwili zrozumiałem, że moje marzenia SĄ JUZ rzeczywistoś
przez służby porządkowe przed wtargnięciem na lądowisko. cią! Cóż to za uczucie! Nie było cienia wątpliwości, że posiadam
I wtedy zacząłem rozumieć, co tak naprawdę się tam dzieje. Korek wiedzę, umiejętności, znajomość filozofii i strategii, które mo
uliczny spowodowali ludzie, którzy przyjechali tu na spotkanie ze gą pomóc każdemu z tych ludzi, mogą wzmocnić ich na tyle, by
mną! Spodziewaliśmy się około dwóch tysięcy uczestników, przedsięwzięli zmiany, których potrzebują i pragną! Przetoczyła
tymczasem stanąłem przed siedmiotysięcznym tłumem zebranym się przeze mnie prawdziwa burza uczuć i wspomnień. Przy
na widowni, która co najwyżej mogła pomieścić pięć tysięcy! pomniałem sobie, jak kilka lat wcześniej siedziałem samotnie
Kiedy z lądowiska przechodziłem na scenę, otaczały mnie setki w swojej malutkiej kawalerce w Venice w Kalifornii i płakałem,
ludzi, którzy chcieli mnie uściskać albo opowiedzieć o tym, jak słuchając słów piosenki Neila Diamonda / ara... / said... Do
moja praca zmieniła ich życie. skonale pamiętałem ogarniające mnie wtedy przekonanie, że
Historie, którymi dzielili się ze mną, były wręcz nieprawdo moje życie jest nic warte, a świat zewnętrzny całkowicie nade
podobne. Pewna kobieta przedstawiła mi swojego syna, który mną panuje.
18 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA I. MARZENIA O PRZEZNACZENIU 19
Przypomniałem też sobie moment, w którym zmieniło się Moje życie przez cały czas koncentrowało się wokół jednego
wszystko, kiedy powiedziałem sobie: „Dosyć tego! Wiem, że nurtującego pytania: Co jest przyczyną różnic w JAKOŚCI życia
stać mnie na więcej emocjonalnie, umysłowo i fizycznie." W tam ludzi? Jak to się dzieje, że często ludzie startujący z bardzo skro
tej właśnie chwili PODJĄŁEM DECYZJĘ, która miała całkowicie mnych pozycji, egzystujący w przerażająco złych warunkach
odmienić moje życie. Postanowiłem zmienić dosłownie każdy potrafią mimo wszystko stworzyć swoje życie tak, by inspirować
aspekt mojej egzystencji. Postanowiłem, że już nigdy więcej nie nim innych? I odwrotnie, dlaczego tak wielu ludzi przychodzących
zgodzę się na życie poniżej własnych możliwości. na świat w uprzywilejowanych warunkach, posiadających w zasięgu
Któż wtedy pomyślałby, że ta decyzja doprowadzi mnie do ręki wszystkie środki potrzebne do osiągnięcia sukcesu, doprowadza
tak wspaniałego i podniosłego momentu? się do marnego końca, nierzadko pełnego frustracji i uzależnień. Co
Podczas tamtego spotkania dałem z siebie wszystko i kiedy takiego z życia jednych czyni przykład, a z życia drugich ostrze
wyszedłem z sali, tłumy odprowadzały mnie na lądowisko. żenie? Jaki sekret tworzy pełną pasji, szczęścia i wdzięczności
Stwierdzenie, że byłem tym wszystkim poruszony do głębi, by egzystencję wielu, podczas gdy inni mogą sobie tylko powiedzieć:
łoby niedopowiedzeniem. Kiedy dziękowałem Stwórcy za te „Czy to już wszystko?"
wspaniałe dary, po policzku spłynęła mi łza, a gdy mój helikop Moja wielka, wspaniała obsesja zaczęła się od kilku pros
ter oderwał się od ziemi, aż musiałem się uszczypnąć. Czy to tych pytań: „Jak mogę przejąć kontrolę nad własnym życiem?
wszystko wydarzyło się naprawdę? Czy rzeczywiście jestem tym Co mogę zrobić dziś, teraz, w tej chwili, by zmienić moje życie,
samym facetem, który kilka lat temu walczył sam ze sobą, był by sobie i innym pomóc kształtować własne przeznaczenie? Jak
sfrustrowany i osamotniony, czuł się niezdolny do jakiegokolwiek mogę się rozwijać, dorastać, uczyć i co mam zrobić, by swoją
działania? Czy to naprawdę ja byłem za gruby, czy to ja wiedzą w przystępny sposób dzielić się z innymi?"
zastanawiałem się, czy uda mi się przetrwać? Jak chłopak taki Na bardzo wczesnym etapie życia zacząłem ufać, że zada
jak ja, który skończył tylko szkołę średnią, mógł doprowadzić niem każdego z nas jest wniesienie do losów świata czegoś uni
do tak radykalnej zmiany? kalnego, że w każdym z nas tkwi jakiś głęboko ukryty dar. Na
Odpowiedź jest prosta: nauczyłem się stosować zasadę, którą prawdę wierzę, że w każdym z nas spoczywa uśpiony olbrzym.
dzisiaj nazywam ZASADĄ KONCENTRACJI SIŁY. Większość Każdy z nas ma jakiś talent, jakiś dar, własny geniusz czekający
ludzi nie ma pojęcia, jak olbrzymie możliwości mogą się w nich tylko, by go odkryć. Może to być talent do muzyki lub plastyki,
samych ujawnić natychmiast po skupieniu całej uwagi na jednej, albo dar tworzenia specjalnych więzi z bliskimi, talent do handlu,
wybranej dziedzinie życia. Skupiona uwaga jest jak wiązka prowadzenia interesów, odkrywania wynalazków albo pre
laserowa, która może przeciąć wszystko, co staje na naszej drodze. dyspozycje do zawrotnej kariery zawodowej. Wierzę, że Stwórca
Jeśli konsekwentnie skupiamy się na wybranej dziedzinie życia, nie ma swoich wybrańców, że każdy z nas stanowi jakąś indy
potrafimy wypracować unikalne rozwiązania pozwalające nam widualność i każdemu dane są równe szanse doznania pełni
ją ulepszyć. Większość z nas przechodzi przez życie, nie decydując życia.
się na opanowanie czegokolwiek do perfekcji. Jestem przekonany, Już wiele lat temu postanowiłem, że najważniejszym w ży
że niepowodzenia większości ludzi spowodowane są tym, iż zbyt ciu będzie dla mnie poczynienie inwestycji w coś, co przetrwa
wielką wagę przykładają do rzeczy błahych. Wierzę, że jedną dłużej niż ja sam. Postanowiłem, że muszę jakoś przyczynić się
z najważniejszych życiowych umiejętności jest zrozumienie, do czegoś, co będzie żyło jeszcze długo po mojej śmierci.
dlaczego postępujemy w taki, a nie inny sposób. Co kształtuje Dziś dany mi jest niewiarygodny wręcz przywilej dzielenia
ludzkie zachowania? Odpowiedzi na to pytanie dają podstawę się odczuciami i przemyśleniami dosłownie z milionami ludzi za
do kształtowania własnego przeznaczenia. pośrednictwem moich książek, programów na taśmach wideo
I. MARZENIA O PRZEZNACZENIU 21
20 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
się tych przekonań, które nie pozwalają ci dotrzeć tam, gdzie chcesz dzamy się w nieproduktywne stany emocjonalne, zapominając
się znaleźć, i umocnić te, które już dobrze ci służą. Wreszcie, pomoże o niezliczonych wrodzonych talentach, które posiadamy. Zbyt wielu
ci wypracować strategie, które pozwolą ci szybciej, łatwiej i z większą z nas zdaje się na łaskę czynników zewnętrznych, na które nie mamy
klasą osiągnąć pożądane rezultaty. żadnego wpływu. Zamiast kontrolowania własnych uczuć i odczuć
Musisz sobie bowiem uświadomić, że w życiu wielu ludzi - które w całości pozostają w naszej dyspozycji - zdajemy się na
wie, co robić, ale tylko niewielu postępuje zgodnie ze swoją krótkotrwałe i doraźne rozwiązania i ustalenia. Jak bowiem inaczej
wiedzą. Nie wystarczy wiedzieć! Trzeba działać. Jeśli tylko mi na wytłumaczyć fakt, że choć w Stanach Zjednoczonych mieszka
to pozwolisz, za pośrednictwem tej książki stanę się twoim niespełna pięć procent populacji świata, rozchodzi się tu ponad
nauczycielem i opiekunem, twoim trenerem. pięćdziesiąt procent produkowanej na całym świecie kokainy? Albo
Jakie są zadania trenerów? Przede wszystkim dbają oni o swoich to, że na konsumpcję alkoholu przeznaczamy kwotę równą rocznemu
podopiecznych. Są to ludzie, którzy całymi latami zajmowali się budżetowi obronnemu naszego państwa, który sięga przecież
określoną dziedziną, wiedzą więc, jak najszybciej osiągnąć miliardów dolarów? Czy można inaczej wytłumaczyć fakt, że co
w niej dobre wyniki. Wykorzystując strategie, których uczy cię roku u piętnastu milionów Amerykanów rozpoznaje się depresję
twój trener, możesz szybko i radykalnie zmienić swoje działanie. psychiczną, a roczna wartość sprzedaży antydepresyjnego leku prozac
Bywa czasem tak, że trener nie mówi ci niczego nowego, a tylko wynosi pięćset milionów dolarów?
przypomina o czymś, o czym już wiesz, i nakłania cię, byś to
Dzięki tej książce odkryjesz, dlaczego postępujesz tak, jak
zrobił. Taką właśnie rolę, oczywiście za twoim przyzwoleniem,
postępujesz. Dowiesz się, co najczęściej uwalnia twoje emocje. Na
będę w naszych kontaktach pełnił za pośrednictwem kart tej
stępnie otrzymasz dokładne instrukcje, które pokażą ci, jak krok po
książki.
kroku rozpoznać, które z nich dodają ci sił, a które obezwładniają,
W jakich dziedzinach będę twoim trenerem? Będę ci mówił, i nauczysz się, jak je wszystkie spożytkować w sposób najlepszy dla
jak trwale poprawić jakość twojego życia. Wspólnie, dokładnie ciebie po to, aby emocje stały się nie przeszkodą, ale potężnym
(a nie po łebkach!) zastanowimy się nad sposobami opanowania narzędziem pomagającym ci jak najlepiej i jak najskuteczniej
do perfekcji pięciu dziedzin życia, które w moim przekonaniu są wykorzystać własne możliwości.
dla każdego z nas najważniejsze. Oto one.
2. Perfekcja fizyczna
1. Perfekcja emocjonalna Czy warto posiadać wszystko, o czym się kiedykolwiek marzy
Już opanowanie tej lekcji posunie cię znacznie do przodu na ło, i nie mieć przy tym zdrowia, by się tym cieszyć? Czy każdego
drodze do opanowania pozostałych czterech. Tylko pomyśl! Dla ranka budzisz się pełen energii i zdrowia, gotów radować się
czego chcesz schudnąć? Czy tylko po to, by pozbyć się nadmiaru nadchodzącym dniem? Czy też wstajesz, czując się równie
tłuszczu? A może ze względu na to, że czułbyś się lepiej, gdybyś zmęczony jak poprzedniego dnia, obolały i pełen niechęci do
stracił zbędne kilogramy, zyskałbyś więcej energii i witalności, zaczynania wszystkiego od początku? Czy twój obecny styl życia
stałbyś się atrakcyjniejszy dla innych, a przez to podniósłbyś przyczynia się do wspomnianych wyżej przerażających statystyk?
znacznie samoocenę i wiarę w siebie? DOSŁOWNIE WSZY Co drugi Amerykanin umiera na chorobę wieńcową, a co trze
STKO, CO ROBIMY, PODYKTOWANE JEST CHĘCIĄ ZMIA ci na raka. Jak mawiał żyjący w XVII wieku lekarz Thomas Mo-
NY NASZYCH ODCZUĆ. A mimo to tak niewielu z nas kiedykol ffet, „własnymi zębami kopiemy swój grób". Zaśmiecamy swój
wiek uczyło się, jak robić to szybko i skutecznie. To wręcz nie organizm tłustymi pokarmami bez żadnej wartości odżywczej.
prawdopodobne, jak często za pomocą własnego intelektu wpę- Trujemy się papierosami, alkoholem, lekarstwami i narkotykami,
26 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA I. MARZENIA O PRZEZNACZENIU 27
siedząc bezczynnie przed ekranem telewizora. Opanowanie drugiej osiągnąć coś więcej niż tylko wegetację w jesieni życia. I to już
lekcji pomoże ci przejąć kontrolę nad własnym zdrowiem. Dzięki teraz! Ponieważ mamy szczęście żyć w kraju kapitalistycznym,
temu będziesz nie tylko wyglądał, ale i czuł się zdrowo. Zyskasz leażdy z nas dysponuje możliwością urzeczywistniania swoich
świadomość KIEROWANIA własnym życiem, PANOWANIA marzeń. Mimo to większość z nas odczuwa ciągłą presję finansową
nad własnym ciałem, które zacznie emanować witalnością, co i wyobraża sobie, że posiadanie większych pieniędzy zmniej
pozwoli ci osiągnąć wyznaczone cele. szyłoby tę presję. Tymczasem to tylko kulturowo uwarunkowana
iluzja. Uwierz mi na słowo, że im więcej będziesz miał pieniędzy,
tym prawdopodobnie będziesz odczuwał większą presję. Roz
3. Perfekcja w kontaktach z innymi wiązaniem problemu nie jest ciągłe gonienie za bogactwem, ale
Poza opanowaniem własnych emocji i kontrolą zdrowia fizycznego, zmiana nastawienia i przekonań na temat pieniędzy. Bogactwo na
nie mógłbym chyba wskazać na rzecz ważniejszą niż panowanie nad leży postrzegać jako środek służący jakiemuś celowi, a nie cel
kontaktami z innymi ludźmi - w sferze uczuciowej i społecznej, sam w sobie i źródło szczęścia.
w interesach i rodzinie. Trzecia z prezentowanych w tej książce Aby zapewnić sobie dostatnią przyszłość, najpierw musisz
lekcji odkryje przed tobą sekrety, które pozwolą ci wypracować nauczyć się, jak zmienić wszystko to, co powoduje twoje
właściwe stosunki - przede wszystkim z samym sobą, a potem z in niedostatki. Później dowiesz się, jak kierować się zasadami,
nymi. Zaczniesz od zrozumienia, co jest dla ciebie najcenniejsze, przekonaniami i emocjami, które są niezbędne, aby korzystać
jakie są twoje oczekiwania, wedle jakich reguł prowadzisz grę % bogactwa, cieszyć się nim i ciągle je pomnażać. W końcu zde
zwaną życiem i jak wszystko to ma się do innych graczy. Później, finiujesz swoje cele i ukształtujesz marzenia, mając na uwadze
kiedy już opanujesz do perfekcji tę jakże ważną umiejętność, do osiągnięcie możliwie największego dostatku, co zapewni ci spokój
wiesz się, jak łączyć się z innymi na najwyższym możliwym po umysłu i uwolni od konieczności ciągłego wypatrywania
ziomie i jak w nagrodę doświadczyć czegoś, co wszyscy chcemy nastręczających się w życiu okazji.
przeżyć: poczucia współuczestniczenia, świadomości, że choć
trochę zmieniliśmy na lepsze życie innych ludzi. Przekonałem się,
że dla mnie największy potencjał stanowią kontakty z innymi, 5. Perfekcja w wykorzystaniu czasu
ponieważ dają mi dostęp do wszystkich źródeł, których potrzebuję. Stworzenie wielkiego dzieła wymaga czasu. Ilu z nas wie, jak
Opanowanie tej lekcji stworzy ci nieograniczone możliwości z niego korzystać? Nie mam tu na myśli oszczędnego gospoda
rozwoju i przyczyniania się do rozwoju innych ludzi. rowania czasem, by wypełnić go do maksimum. Chodzi mi
natomiast o wykorzystywanie czasu i manipulowanie nim tak,
aby stał się twoim sojusznikiem, a nie wrogiem. Temu właśnie ma
4. Perfekcja finansowa służyć piąta lekcja. Najpierw nauczysz się, jak krótkowzroczne
Większość Amerykanów zamartwia się śmiertelnie albo wręcz oceny mogą doprowadzić do długotrwałego cierpienia. Dowiesz
umiera przed sześćdziesiątym piątym rokiem życia. Zdecydowa się, jak podejmować prawdziwe decyzje i jak panować nad chęcią
nie nie jest to przyszłość, którą chcielibyśmy dla siebie widzieć, ciągłego dogadzania sobie, co pozwoli w pełni dojrzeć twoim
gdy patrzymy przed siebie i zastanawiamy się nad złotym wiekiem pomysłom i dziełom, a nawet tkwiącym w tobie potencjałom.
naszego życia. Jednak jak zmienić wspaniałe scenariusze naszych Następnie nauczysz się tworzyć strategie pozwalające na
marzeń w rzeczywistość bez przekonania, że zasługujemy sobie wykonanie własnej decyzji, zamienianie jej w rzeczywistość
na godziwe zabezpieczenie finansowe, i bez odpowiedniego planu, dzięki przemożnej chęci działania oraz cierpliwości, która pozwoli
który można wprowadzać w życie? Czwarta lekcja powie ci, jak Ci czekać na rezultaty. Zdobędziesz też umiejętność korygowania
28 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
I. MARZENIA O PRZEZNACZENIU 29
nie tylko twoje samopoczucie dzisiaj, ale też wpłyną na to, kim nościom przełamali krępujące ich ograniczenia dzięki podejmowaniu
staniesz się w końcu lat dziewięćdziesiątych. właściwych decyzji dotyczących ich dalszego życia. Stanowią oni
Czy w ciągu ostatnich dziesięciu lat twojego życia były mo przykład nieograniczonej potęgi ducha ludzkiego.
menty, w których inna decyzja całkowicie zmieniłaby twoje ży
cie, na lepsze albo na gorsze? Może na przykład podjąłeś jakąś
decyzję w sprawach zawodowych i ona właśnie odmieniła two
je życie? A może nie podjąłeś jakiejś decyzji? Być może w cią
gu tych dziesięciu lat postanowiłeś się ożenić albo rozwieść?
Może kupiłeś jakąś książkę lub kasetę, która wpłynęła na twoje
dalsze losy, albo też zapisałeś się na jakiś kurs? Może zde
cydowałeś się mieć dzieci albo odłożyć to na później w pogoni
za karierą zawodową? Może postanowiłeś inwestować w dom
albo w jakiś interes? Być może postanowiłeś zacząć uprawiać
jakiś sport albo przestać go uprawiać? Może rzuciłeś palenie?
Może wreszcie podjąłeś decyzję, by przeprowadzić się do innej
części kraju albo wyruszyć w podróż dookoła świata? W jaki
sposób wszystkie te decyzje doprowadziły cię do tego właśnie
miejsca w życiu, w którym obecnie się znajdujesz?
Czy w minionym dziesięcioleciu twego życia doświadczyłeś
uczuć tragedii i frustracji, czułeś się potraktowany niespra
wiedliwie i nie miałeś żadnej nadziei? Wiem, że z pewnością tak.
Cóż więc w tych sytuacjach zdecydowałeś? Czy postanowiłeś
zerwać krępujące cię więzy, czy też poddałeś się bez walki? Jak
decyzje te ukształtowały twoje obecne życie?
Całe moje życie zmieniło się dosłownie jednego dnia, a był za starzy, lub odwrotnie, za młodzi. Wszystkie te usprawiedli
to dzień, w którym zrobiłem coś więcej niż tylko ustalenie, co wienia to nic innego jak SYSTEM PRZEKONAŃ (SP)! One nie
chciałbym osiągnąć i kim chciałbym się stać. Tego dnia POD tylko nas ograniczają, ale wręcz nas niszczą!
JĄŁEM DECYZJĘ, DO CZEGO BĘDĘ W ŻYCIU DĄŻYŁ Wykorzystanie siły decyzji pozwala ci ominąć wszelkie
Z PEŁNĄ DETERMINACJĄ. A to nie to samo. możliwe usprawiedliwienia i zmienić dowolną, a nawet wszy
Pomyśl! Czy jest jakaś różnica między ZAINTERESOWA stkie dziedziny twojego życia W JEDNEJ CHWILI! Może zmienić
NIEM SIĘ czymś a POŚWIĘCENIEM SIĘ czemuś? Oczywiście, twoje kontakty z innymi, warunki pracy, poziom zdrowia fizyczne
że tak! Ileż to razy ludzie mówią: „Kurczę, CHCIAŁBYM mieć go, dochody i stan emocjonalny. Może sprawić, że jesteś szczę
więcej pieniędzy!", albo: „CHCIAŁBYM lepiej poznać problemy śliwy albo smutny, sfrustrowany albo podekscytowany, znie
moich dzieci!", albo: „Wiesz, ja naprawdę CHCIAŁBYM zmienić wolony okolicznościami albo nieustannie wyrażający własną
świat!" Tyle tylko, że tego typu stwierdzenia nie są wcale równo wolność. Wykorzystanie siły decyzji jest źródłem zmian zacho
znaczne z poświęceniem się czemuś, nie ma w nich determinacji. dzących w jednostce, w rodzinie, społeczności, narodzie, a nawet
Stanowią one jedynie określenie preferencji, a znaczą po prostu: w całym świecie.
„Jestem ZAINTERESOWANY tym, by coś się stało, jeśli oczy Kto dokonał wszystkich zmian, które zaszły w Europie
wiście nie będę musiał niczego w tym kierunku robić." To nie Wschodniej w ciągu ostatnich kilku lat? Ludzie, którzy tam mie
siła! To słabiutka modlitwa, wypowiedziana nawet bez wiary szkają, ludzie tacy jak ty i ja podjęli nowe decyzje, czego będą
w to, że zostanie wysłuchana. bronić, czemu się poświęcą, co jest, a co nie jest dla nich możliwe
Musisz zdecydować nie tylko o tym, do jakich będziesz dążył do zaakceptowania i czego nie będą już dłużej tolerować. Decyzje
rezultatów, ale również i jakim człowiekiem chcesz się stać. Gorbaczowa z pewnością pomogły posuwać się na tej drodze,
Mówiliśmy już w pierwszym rozdziale o tym, że musisz znaleźć ale determinacja Lecha Wałęsy i jego oddanie idei ciągłego
kryteria określające, co ma być dla ciebie możliwym do zaakcepto podwyższania standardów życiowych zbudowały drogę prowa
wania zachowaniem i czego powinieneś spodziewać się po tych, dzącą do olbrzymich zmian gospodarczych i politycznych.
którzy są ci bliscy. JEŚLI NIE WYZNACZYSZ SOBIE PODSTA Kiedy ludzie narzekają na swoją pracę, często zadaję im
WOWYCH STANDARDÓW RZECZY I WYDARZEŃ MOŻLI pytanie: „Dlaczego poszedłeś dziś do pracy?" Zwykle odpowia
WYCH DLA CIEBIE DO ZAAKCEPTOWANIA, BARDZO dają mi: „Bo musiałem." Ale ty zawsze powinieneś pamiętać o jed
ŁATWO ZEŚLIZGNIESZ SIĘ DO POZIOMU DZIAŁAŃ I ZA nym: w tym kraju nie ma dosłownie jednej rzeczy, którą musisz
CHOWAŃ ALBO JAKOŚCI ŻYCIA, KTÓRE SĄ ZNACZNIE robić. Ani jednej, to nie tutaj! Z pewnością NIE MUSISZ
PONIŻEJ TEGO, NA CO ZASŁUGUJESZ. Musisz wyznaczyć pracować w określonym miejscu i określonym czasie. Nie
sobie tę granicę i nie wolno ci nigdy jej przekraczać, bez względu w Ameryce! Nie musisz robić tego, co robiłeś przez ostatnie dzie
na to, co dzieje się w twoim życiu. Nawet jeśli wszystko się wali, sięć lat. Możesz zdecydować, by robić coś innego, coś nowego,
jeśli załamuje się giełda, jeśli opuszcza cię ukochana osoba, nikt i to już dziś. WŁAŚNIE W TEJ CHWILI MOŻESZ PODJĄĆ
nie chce cię wesprzeć, musisz pozostać wierny postanowieniu, że bę DECYZJĘ: wrócę do szkoły, nauczę się tańczyć albo śpiewać,
dziesz żyć na najwyższym możliwym poziomie. zacznę kontrolować swoje finanse, nauczę się latać helikopterem,
Niestety większość ludzi nigdy tego nie robi, ponieważ są wezmę się za swoją sylwetkę i wygląd, rozpocznę medytacje,
zbyt zajęci wyszukiwaniem sobie różnych usprawiedliwień i wy będę chodzić na bale, wybiorę się na obóz kosmiczny organi
mówek. Winę za to, że nie osiągnęli w życiu tego, co chcieli, po zowany przez NASA, nauczę się francuskiego, będę więcej czytał
noszą rodzice i złe wychowanie, brak możliwości i okazji rozwoju dzieciom, więcej czasu poświęcę na pracę w ogródku. Możesz
w młodości albo brak możliwości kształcenia się, albo to, że są nawet zdecydować, że polecisz na Fidżi, aby się tam osiedlić.
38 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA II. DECYZJE: DROGA KU POTĘDZE 39
JEŚLI NAPRAWDĘ COŚ POSTANOWISZ, POTRAFISZ nacja i wiara cichego i niepozornego człowieka, z wykształce
ZROBIĆ NIEMAL WSZYSTKO. Jeśli więc nie podoba ci się nia prawnika, a z przekonania pacyfisty, będzie na tyle potężna,
związek, w którym się obecnie znajdujesz, zdecyduj, by go zmie by zburzyć olbrzymie imperium? A przecież niezłomne posta
nić. Jeśli nie jesteś zadowolony ze swojej obecnej pracy, zmień ją. nowienie Mahatmy Gandhiego, by uwolnić Indie spod rządów
Jeśli nie jest ci dobrze z tym, co o sobie myślisz, zmień to. Jeśli brytyjskich, było jak beczułka prochu, której wybuch pociągnął
chcesz osiągnąć większą sprawność fizyczną, możesz to zmienić za sobą cały łańcuch wydarzeń na zawsze zmieniających układ
właśnie teraz. W jednej chwili możesz posłużyć się tą samą siłą, sił na świecie. Ludzie nie potrafili zrozumieć, w jaki sposób
która zmieniła bieg historii. ma zamiar osiągnąć swój cel, ale on nie pozostawił sobie
Napisałem tę książkę, by rzucić ci wyzwanie, by nakłonić żadnego wyboru poza konsekwentnym działaniem zgodnym
cię do ROZBUDZENIA DRZEMIĄCEJ W TOBIE POTĘGI z podjętą decyzją. Po prostu nie dopuszczał nawet żadnej innej
DECYZJI. Moim celem jest, BYŚ UPOMNIAŁ SIĘ O SWOJE ijiożliwości.
PRAWA DO NIEOGRANICZONEJ MOCY, PROMIENIUJĄ Decyzja była źródłem siły Johna F. Kennedy'ego, kiedy spot
CEJ WITALNOŚCI, PEŁNEJ RADOŚCI PASJI, KTÓRE PRZE kał się z Chruszczowem podczas pełnego napięć okresu ku
CIEŻ DO CIEBIE NALEŻĄ! Musisz uwierzyć, że potrafisz bańskiego kryzysu rakietowego. Dzięki niej Kennedy zapobiegł III
i możesz właśnie teraz podjąć decyzję, która natychmiast odmieni wojnie światowej. Decyzja była źródłem siły Martina Luthera
twoje życie. Może to być decyzja dotycząca nawyku, który Kinga Juniora, kiedy tak wspaniale wyrażał frustracje i aspiracje
zmienisz, albo umiejętności, której nabędziesz, sposobu ludzi, którzy nie chcieli już dłużej być odrzucani, i gdy zmusił
traktowania innych ludzi albo zatelefonowania do kogoś, z kim świat, by zwrócił na nich uwagę. Decyzja była źródtem^iły, która
nie rozmawiałeś od lat. Może jest ktoś, z kim powinieneś się wyniosła Donalda Trumpa na sam szczyt świata finansów i rów
skontaktować, by podnieść na wyższy poziom swój status nież ona rzuciła go później na samo dno. Ta sama siła pozwoliła
zawodowy? A może WŁAŚNIE TERAZ POWINIENEŚ ZDE Pete'owi Rosę'owi zmobilizować wszystkie talenty i dostać się
CYDOWAĆ, że będziesz chwytał i pielęgnował pozytywne do panteonu sławy - a w końcu zniszczyła marzenia jego życia.
uczucia, na które zasłużysz sobie każdego dnia? Albo może Decyzje są źródłem zarówno problemów, jak i nieprawdopodob
wybierzesz więcej radości, większą pewność siebie lub większy nych możliwości i wielkiego szczęścia. Ich siła kieruje procesem
spokój umysłu? Zanim jeszcze przewrócisz tę kartkę, możesz zmiany rzeczy niewidzialnych w widzialne. Prawdziwe decyzje są
wykorzystać potęgę, która już w tobie tkwi. Teraz właśnie katalizatorem przebiegu zmiany naszych marzeń w rzeczywistość.
podejmij decyzję, która może popchnąć cię w dobrym kierunku, NAJBARDZIEJ EKSCYTUJĄCYM ASPEKTEM TEJ PO
w kierunku szczęścia i rozwoju. TĘGI, TEJ WIELKIEJ SIŁY JEST FAKT, ŻE JUŻ JĄ POSIA
DASZ. Impet decyzji nie jest czymś zarezerwowanym jedynie
dla garstki wybrańców cieszących się specjalnym pozwoleniem,
Nic nie jest w stanie oprzeć się woli człowieka, pieniędzmi albo wywodzących się z dobrych rodzin. Dostępna
który w dążeniu do celu gotów jest jest ona zarówno zwykłym ludziom, jak i monarchom. Również
zaryzykować własne istnienie. i ty możesz mieć do niej dostęp, skoro trzymasz teraz w ręku tę
książkę. W tej dosłownie chwili możesz wykorzystać tę wielką
BENJAMIN DISRAELI
siłę, która czeka uśpiona w tobie, jeśli tylko zdobędziesz się na
Twoje życie zmienia się w chwili, kiedy podejmujesz NOWĄ odwagę, by po nią sięgnąć. Czy nadszedł wreszcie dzień, w którym
DECYZJĘ z zamiarem jej KONSEKWENTNEGO I BEZ zdecydujesz, że twoja osoba to znacznie więcej, niż dotychczas
WZGLĘDNEGO realizowania. Kto by pomyślał, że determi- pokazałeś? Czy nadszedł już dzień, w którym wreszcie zdecy-
40 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
II. DECYZJE: DROGA KU POTĘDZE
41
dujesz, że jakość twojego życia musi dorównywać jakości twego
ducha? Wierzę, że tak, więc zacznij od stwierdzenia: „Oto, kim w życiu niepełnosprawnych. Ed stawił czoło licznym mitom na
jestem. Oto, co liczy się w moim życiu. Oto, co mam zamiar zro temat ograniczonych możliwości ludzi kalekich i spotykając się
bić. I nic nie powstrzyma mnie od osiągnięcia mojego celu. Nie z wieloma ludźmi, wywalczył wszystko: od zjazdów dla wózków
będę już dłużej człowiekiem drugiej kategorii!" przy skrzyżowaniach, poprzez specjalne parkingi oraz bary dla nie
Pomysł o przykładzie pewnej wyjątkowo dumnej kobiety pełnosprawnych. Był pierwszym poruszającym się na wózku in
nazwiskiem Rosa Parks, która pewnego dnia w 1955 roku wsiadła walidzkim absolwentem Uniwersytetu Kalifornijskiego w Ber
do autobusu w Montgomery w Alabamie i odmówiła ustąpienia keley. W końcu otrzymał stanowisko dyrektora Kalifornijskiego
miejsca białemu, choć była do tego zobligowana prawem. Ten Stanowego Wydziału Rehabilitacji. Był pierwszym inwalidą
jeden cichy akt nieposłuszeństwa obywatelskiego wywołał w Ameryce, który zajął tego typu stanowisko.
prawdziwą burzę kontrowersji i jako symbol na całe lata stał się Ed Roberts stanowi przekonujący dowód na to, że liczy się nie
początkiem walki o równouprawnienie, SIŁĄ ROZBUDZAJĄCĄ punkt startu, ale podejmowane DECYZJE na temat punktu koń
LUDZKĄ ŚWIADOMOŚĆ, siłą obecną w naszym życiu nawet cowego. Wszystkie jego działania mają źródło w jednym krótkim
dzisiaj, ilekroć próbujemy ponownie zdefiniować pojęcia równości momencie niezłomnej decyzji. A co ty mógłbyś zrobić ze swoim
i sprawiedliwości dla wszystkich Amerykanów, bez względu na życiem, gdybyś naprawdę się zdecydował?
rasę, płeć i wyznanie. Czy Rosa Parks myślała o przyszłości, kie Wielu ludzi mówi: „Cóż, naprawdę chciałbym podejmować
dy tamtego dnia odmówiła ustąpienia miejsca w autobusie bia takie decyzje, ale nie jestem pewien, jak mogłyby one zmienić
łemu? Czy kierowała się jakimś planem, wedle którego chciała moje życie." Są sparaliżowani strachem, że nie będą wiedzieli
zmienić strukturę całego społeczeństwa? Być może tak. Ale DOKŁADNIE, jak mają zmienić swoje marzenia w rzeczywistość.
bardziej prawdopodobne jest, że do działania pchnęła ją decyzja, W rezultacie nigdy nie podejmują decyzji, które mogłyby uczynić
by podnieść standard własnego życia. Jakże wielkie skutki miała ich życie tak pięknym, jak sobie na to zasługują.
decyzja jednej kobiety!
Jednym z moich zadań jest przekonanie cię, że nie jest ważne,
Jeśli myślisz sobie teraz, że chciałbyś podejmować takie aby od razu wiedzieć, JAK osiągnąć pożądany rezultat. Ważne jest
właśnie decyzje, ale przecież doświadczyłeś prawdziwej tragedii, natomiast, by mieć pewność, że ZNAJDZIESZ NA TO JAKIŚ
pozwól, że podam ci przykład Eda Robertsa. Jest on „zwyczaj SPOSÓB, nieistotne jaki. W swojej książce Unlimited Power
nym" człowiekiem przykutym do wózka inwalidzkiego, który przedstawiłem strategię, którą nazywam Najlepszą Formułą
dzięki decyzji przełamania krępujących go ograniczeń, stał się Sukcesu. Jest ona przewodnikiem, który w czterech etapach
kimś nadzwyczajnym. W wieku czternastu lat Ed uległ paraliżowi zawiedzie cię dokładnie tam, gdzie chcesz się dostać:
od ramion w dół. Oddycha dzięki specjalnemu aparatowi, a mimo 1. Zdecyduj, czego chcesz.
to, wbrew wszelkim przeciwnościom, udało mu się wywalczyć dla 2. Przystąp do działania.
siebie „normalne" codzienne życie, nawet jeśli nocą musi przebywać
3. Obserwuj, co się sprawdza, a co nie.
w komorze tlenowej. Po stoczeniu ciężkiej walki z polio, w której
4. Zmieniaj swoje zachowanie dopóty, dopóki nie osiągniesz
kilka razy stawiał czoło śmierci, mógł z pewnością pogrążyć się zamierzonego celu.
we własnym bólu. Ale wybrał co innego: zdecydował pomagać
innym. Podjęcie decyzji dążenia do określonego celu pociąga za sobą
serię wydarzeń. Jeśli zdecydujesz, czego chcesz, weź się do rea
Co udało mu się osiągnąć? W ciągu ostatnich piętnastu lat lizacji tego, wyciągaj wnioski i zmieniaj sposoby działania,
jego decyzja o walce ze światem, który tak często traktował go a wtedy z pewnością uzyskasz impet do osiągnięcia danego celu.
z łaskawym politowaniem, przyniosła wiele dobrych zmian Jeśli tylko naprawdę poświęcisz się zdobywaniu czegokolwiek,
odpowiedź na pytanie: „Jak?", znajdzie się sama.
42 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA II. DECYZJE: DROGA KU POTĘDZE 43
Biorąc pod uwagę wszystkie akty tworzenia, dawno nie podejmowaliśmy prawdziwych decyzji, iż już za
odkrywa się jedną elementarną prawdę: pomnieliśmy, co się wtedy czuje. Nasze decyzyjne „mięśnie" są
zwyczajnie sflaczałe! Niektórzy z nas mają kłopoty nawet ze zde
gdy się czemuś prawdziwie poświęcamy, cydowaniem, co zjedzą na obiad.
wspiera nas Opatrzność. Jak więc wzmocnić owe mięśnie? Należy je ćwiczyć! SPO
JOHANN WOLFGANG GOETHE SOBEM NA PODEJMOWANIE LEPSZYCH DECYZJI JEST
PODEJMOWANIE ICH CZĘŚCIEJ! Powinieneś jednak wyciągać
z tych decyzji wnioski, włącznie z tymi, których realizacja jest dla
Skoro podejmowanie decyzji jest tak łatwe i daje tak wielką siłę, ciebie przez jakiś czas kłopotliwa, sprawia ci problemy. Wnioski
dlaczego więcej ludzi nie idzie za wspaniałą radą: „Po prostu te będą dla ciebie bezcenną lekcją, która pomoże ci lepiej oceniać
zrób to!" Wydaje mi się, że większość z nas nie wie nawet, co sytuację w przyszłości, a w konsekwencji podejmować lepsze
to znaczy podjąć prawdziwą decyzję. Nie zdajemy sobie sprawy decyzje. Im częściej będziesz podejmował decyzje, tym częściej
z siły zmian, jakie niezłomna i konsekwentna decyzja przynosi. będziesz się przekonywał, że całkowicie panujesz nad swoim
Problem w tym, że przez długi czas używaliśmy słowa „decyzja" życiem. Będziesz z niecierpliwością oczekiwał na kolejne wyzwania
w tak niezobowiązujący sposób, że oznacza ono obecnie coś losu i postrzegał je jako możliwość podejmowania kolejnych decyzji
w rodzaju listy pobożnych życzeń. Dlatego tym słowem określamy i podniesienia jakości własnego życia na kolejny poziom.
jedynie swoje preferencje. Podjęcie prawdziwej decyzji - w od Nie mógłbym chyba przecenić siły i wartości dokonania
różnieniu od na przykład stwierdzenia: „Chciałbym rzucić palenie" choćby jeden raz oceny istniejącej sytuacji - zdobycia tej jednej
- oznacza wykluczenie wszystkich innych możliwości. Słowo jedynej informacji, którą można wykorzystać dla zmiany wła
„decyzja" pochodzi od łacińskich „de" i „caedere", które oznaczają snego życia. INFORMACJA STANOWI POTĘGĘ, JEŚLI SIĘ
„od" i „ciąć". PODJĘCIE PRAWDZIWEJ DECYZJI OZNACZA NIĄ POSŁUGUJEMY, a jednym z moich kryteriów rozpoz
POŚWIĘCENIE SIĘ OSIĄGANIU OKREŚLONEGO CELU nawania prawdziwej decyzji jest fakt, że pociąga ona za sobą
ORAZ ODCIĘCIE SIĘ OD WSZELKICH INNYCH EWEN działanie. A najbardziej w tym wszystkim ekscytuje to, że nigdy
TUALNOŚCI. nie wiesz, kiedy dostaniesz tę ważną informację! Powodem, dla
Tak więc jeśli naprawdę podejmiesz decyzję, nigdy więcej którego przeczytałem ponad siedemset książek, przesłuchałem
nie zapalisz papierosa. Będzie ona oznaczać koniec palenia. Nigdy mnóstwo taśm i kaset i uczestniczyłem w tak wielu seminariach
więcej nawet nie rozważysz możliwości palenia. Jeśli należysz do i kursach, jest fakt, że rozumiem, jak wielką siłę daje choćby
ludzi, którzy kiedyś już wypróbowali w ten sposób potęgę po jednorazowe odkrycie różnicy między dwoma rzeczami, choćby
dejmowania decyzji, wiesz dokładnie, co mam przez to na myś jedna informacja. Możesz ją znaleźć i ty - na kolejnej stronie tej
li. Każdy alkoholik wie, że jeśli nawet po latach zupełnej trzeź książki albo w kolejnym rozdziale. Niech to nawet będzie coś,
wości zacznie się oszukiwać, że może wypić tylko jeden kieliszek, o czym już wiesz, ale z jakiejś przyczyny właśnie tym razem infor
będzie musiał zacząć wszystko od początku. Po podjęciu praw macja ta dociera do ciebie i zaczynasz z niej korzystać. Pamiętaj, że
dziwej decyzji, nawet jeśli jest ona trudna, większość z nas od PRAKTYKA CZYNI MISTRZA. Wyciągane przez nas wnioski
czuwa olbrzymią ulgę. Wreszcie przebyliśmy rozstajne drogi! dają nam siłę do podejmowania lepszych decyzji, a więc przynoszą
Wiemy, jak wiele znaczy pewność, którędy iść! rezultaty, których pożądamy. Niewyciąganie wniosków może czasem
Ta właśnie pewność i jasność sytuacji daje ci siłę. Z tą ja powodować poważne udręki. Na przykład wielu z najsławniejszych
snością możesz osiągnąć rezultaty, których naprawdę pragniesz ludzi w naszej kulturze spełniło swoje marzenia, ale mimo to nie
w swoim życiu. Problem większości z nas polega na tym, że tak potrafili się tym cieszyć. Często sięgali po narkotyki, ponieważ
44 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA II. DECYZJE: DROGA KU POTĘDZE 45
mieli uczucie niespełnienia. Dzieje się tak dlatego, że nie potrafią oni 2. Twoje decyzje, CO DLA CIEBIE ZNACZĄ POSZCZĘ
wyciągać wniosków, nie potrafią odróżnić osiągnięcia celu od życia GÓLNE RZECZY.
zgodnie z wyznawanymi przez siebie wartościami. Nieumiejętność 3. Twoje decyzje, CO ZROBISZ, aby osiągnąć pożądane re
dostrzeżenia kolejnej różnicy powoduje cierpienie na co dzień zultaty.
w relacjach z innymi ludźmi. Mówię tu o rozróżnieniu reguł, o któ
rym dokładniej porozmawiamy w dalszej części naszej wspólnej Właśnie tak! Nie to, co dzieje się z tobą teraz czy też działo
podróży. Czasem nieumiejętność rozróżniania, nieumiejętność wy w przeszłości, określa, kim się stajesz. Na twoje przeznaczenie ma
ciągania wniosków może cię kosztować nawyższą cenę. Ludzie, ją natomiast wpływ TWOJE DECYZJE, NA CZYM SIĘ KON
którzy harują jak woły, a do tego spożywają dużo tłuszczu, sami CENTRUJESZ, CO ZNACZĄ DLA CIEBIE POSZCZEGÓLNE
siebie doprowadzają do chorób serca. RZECZY ORAZ CO MASZ ZAMIAR ROBIĆ, ABY OSIĄGNĄĆ
Przez większość swojego życia tropię coś, co dr W. Edwards POŻĄDANE REZULTATY. Wiedz, że jeśli ktokolwiek osiąga
Deming nazywa PRAWDZIWĄ WIEDZĄ. Dla mnie prawdziwą w jakiejś dziedzinie większe sukcesy niż ty, to ten ktoś w danej
wiedzę stanowi choćby jedno właściwe rozróżnienie, informacja, sytuacji lub okolicznościach podejmuje te trzy decyzje inaczej niż
strategia, przekonanie, umiejętność albo jakiekolwiek narzędzie, ty. Jest jasne, że Ed Roberts postanowił skoncentrować się na czymś
które możemy zastosować w tej samej chwili, kiedy je zrozumiemy. innym niż większość ludzi w jego sytuacji. Skupił się na tym, jak coś
Prawdziwą wiedzą jest zdolność wykorzystania czegokolwiek od polepszyć. Jego kłopoty fizyczne stanowiły dla niego wyzwanie.
razu dla polepszenia jakości własnego życia. Ta książka, podobnie Równie oczywiste jest, że postanowił zrobić wszystko, co można,
jak całe moje życie, poświęcona jest poszukiwaniu prawdziwej by poprawić sytuację ludzi znajdujących się w podobnym stanie
wiedzy, przydatnej dla poprawy życia osobistego lub zawodowego. jak on. Bez reszty poświęcił się kształtowaniu środowiska po to,
Wciąż zastanawiam się nad sposobami przekazania tej wiedzy aby ułatwić życie ludziom upośledzonym fizycznie.
innym ludziom tak, aby mogła ona polepszyć ich stan psychiczny,
emocjonalny, fizyczny i finansowy.
Nic nie dodaje odwagi bardziej
Twój los kształtuje się w momentach
niż niekwestionowana zdolność człowieka
podejmowania decyzji.
do podźwignięcia własnego życia
ANTHONY ROBBINS
poprzez świadome działanie.
Tylko trzy decyzje, które podejmujesz w każdym momencie two HENRY DAVID THOREAU
jego życia, decydują o twoim losie. Te trzy decyzje wpływają na
to, co zauważysz, a co przeoczysz, co będziesz czuł i co zrobisz, Zbyt wielu z nas nie podejmuje większości decyzji świado
wreszcie jaki będzie twój wkład w życie i kim się w końcu sta mie, a zwłaszcza tych trzech absolutnie podstawowych decyzji.
niesz. Jeśli nie panujesz nad tymi trzema decyzjami, po prostu I płacimy za to olbrzymią cenę. Większość ludzi przejawia
nie panujesz nad własnym życiem. Jeśli natomiast masz nad nimi w swoim życiu coś, co nazywam SYNDROMEM NIAGARY.
kontrolę, zaczynasz też kontrolować własne doświadczenia. Wierzę, że życie jest jak rzeka i że większość ludzi wskakuje do
tej rzeki, nie mając pojęcia, dokąd naprawdę chcą dopłynąć. Dla
Te trzy decyzje, które decydują o twoim losie, to: tego właśnie w krótkim czasie zostają porwani przez silne nurty:
1. Twoje decyzje, NA CZYM SIĘ SKONCENTROWAĆ. nurt wydarzeń, nurt strachu, nurt życiowych wyzwań. Kiedy
46 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
II. DECYZJE: DROGA KU POTĘDZE
47
znajdą się u rozwidlenia rzeki, nie decydują świadomie, którą
odnogą popłynąć, nie wiedzą, który kierunek jest dla nich właś 5. STANY EMOCJONALNE, których doświadczasz w danej
ciwy. Po prostu dryfują. Stają się częścią ludzkiej masy, którą kie sytuacji.
rują okoliczności, a nie własne wartości. Nic dziwnego, że czują Współdziałanie tych pięciu elementów tworzy siłę, która jest
się pozbawieni kontroli nad sobą. Pozostają w tym stanie nieświa odpowiedzialna za popchnięcie cię do działania bądź powstrzy
domości długo, aż pewnego dnia dochodzi do nich dudniący mywanie cię od niego, która powoduje, że z radością wyczekujesz
dźwięk rozszalałej wody i z przerażeniem odkrywają, że są przyszłości albo też się jej boisz, która sprawia, że czujesz się
o kilka metrów od wodospadu Niagara, w łodzi bez wioseł. Za kochany lub odrzucony, oraz oznacza poziom twojego szczęścia
czynają wtedy gwałtownie machać rękami, ale jest już za późno. i sukcesu. Siła ta określa, dlaczego robisz to, co robisz, i dlaczego
Czeka ich upadek. Czasem jest to upadek emocjonalny, czasem nie robisz rzeczy, które według samego siebie powinieneś robić,
fizyczny, a czasem finansowy. JEST BARDZO PRAWDOPO których potrzebujesz.
DOBNE, ŻE TWOJE OBECNE KŁOPOTY, JAKIEKOLWIEK Zmieniając którykolwiek z tych pięciu elementów - wszy
SĄ, MOGŁY BYĆ ZAŻEGNANE POPRZEZ PODJĘCIE JA stko jedno, czy podstawowe przekonanie i regułę, wartość,
KIEJŚ LEPSZEJ DECYZJI GDZIEŚ W GÓRZE RZEKI. wzorzec, pytanie czy stan emocjonalny - możesz natychmiast
Jak próbujemy odwrócić sytuację, kiedy nagle budzimy się spowodować wymierną i trwałą zmianę w twoim życiu. Pa
w środku spienionej rzeki? Albo decydujemy, by zanurzyć w wo miętaj, jeśli regularnie się przejadasz, twój prawdziwy pro
dzie obydwa wiosła, i jak szaleni wiosłujemy w jakimś innym blem związany jest z wartościami lub przekonaniami, a nie zje
kierunku, albo też planujemy swoją dalszą podróż. Wyznaczamy dzeniem.
sobie kurs, punkt docelowy, do którego naprawdę chcemy dotrzeć,
Na kartach tej książki krok po kroku będę cię prowadził po
i sięgamy po plan lub mapę, aby po drodze móc podejmować od
drodze do odkrycia, jak ukształtować PODSTAWOWY SYSTEM
powiednie decyzje.
podejmowania decyzji, i pomagał ci dokonywać w nim prostych
Choć być może nigdy o tym nie myślałeś, twój umysł wypra zmian, aby uczynić go zgodnym z twoimi obecnymi pragnieniami
cował już wewnętrzny system podejmowania decyzji. System i uwolnić go spod kontroli przeszłych uwarunkowań. Wkrótce
ten działa jak niewidzialna siła, kierując w każdym momencie rozpoczniesz fascynującą podróż, która pozwoli ci odkryć, kim
wszystkimi twoimi myślami, działaniami i uczuciami. Panuje on naprawdę jesteś i co naprawdę sprawia, że robisz to, co robisz.
nad tym, jak oceniasz wszystko, co cię w życiu spotyka, i po wię Kiedy nauczysz się odróżniać poszczególne elementy tej siły,
kszej części jest kierowany przez twoją podświadomą wolę. będziesz mógł zrozumieć systemy podejmowania decyzji stoso
Przerażający jest fakt, że większość ludzi nigdy świadomie nie wane przez twoich współpracowników, współmałżonka i inne
kształtuje tego systemu. Pozwalają oni, by kształtowały go bliskie ci osoby. W końcu potrafisz także zrozumieć ich „fascy
czynniki tak różne, jak rodzice, rówieśnicy, nauczyciele, telewizja, nujące" zachowanie!
reklamy i czynniki kulturowe.
Dobrą wiadomość stanowi niewątpliwie fakt, że możemy
przełamać działanie tego systemu poprzez podejmowanie
Na system ten składa się pięć elementów: świadomych decyzji w każdym momencie życia. NIE MUSIMY
1. Twoje PODSTAWOWE PRZEKONANIA i PODŚWIA GODZIĆ SIĘ NA TO, BY ELEMENTY ZAPROGRAMO
DOME REGUŁY.
WANE W TYM SYSTEMIE W PRZESZŁOŚCI PANOWAŁY
2. Twoje WARTOŚCI ŻYCIOWE. NAD NASZĄ TERAŹNIEJSZOŚCIĄ I PRZYSZŁOŚCIĄ! Za
3. Twoje WZORCE. pomocą tej książki możesz odkryć siebie ponownie przez
4. ZWYCZAJOWE PYTANIA, i wreszcie systematyczne organizowanie swoich przekonań i wartości tak,
by zacząć samemu planować swoje życie.
48 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA II. DECYZJE: DROGA KU POTĘDZE 49
Nigdy się nie zniechęcam, ponieważ każde Czekają cię też chwile, kiedy będziesz płynął przez rzekę
odrzucenie niewłaściwej próby stanowi kolejny sam i będziesz musiał podejmować ważne decyzje bez niczyjej po
mocy. Pocieszeniem jest tu niewątpliwie fakt, że jeśli potrafisz
krok naprzód. uczyć się z własnego doświadczenia, nawet pozornie trudne
THOMAS EDISON okoliczności zmieniają się dla ciebie w wielką szansę, ponieważ
dostarczają ci one bezcennych informacji, pozwalają czynić
Jest jeszcze jedna przeszkoda w skutecznym wykorzystaniu potęgi kluczowe rozróżnienia, które legną u podstaw lepszych decyzji w
decyzji. Przeszkodę tę stanowi nasz własny strach przed podjęciem przyszłości. Każdy chyba człowiek sukcesu, jeśli tylko będzie z
NIEWŁAŚCIWYCH decyzji, który musimy pokonać. Nie ma tobą szczery, przyzna, że powodem, dla którego odniósł swój
najmniejszych wątpliwości, że będziesz w swoim życiu podej sukces, jest fakt, że w przeszłości podejmował więcej niż ty
mował złe decyzje. Musisz się z tym uporać. Oczywiście również niewłaściwych decyzji.
i moje decyzje nie były zawsze słuszne, oczywiście, że nie. Ale Podczas kursów, które prowadzę, ludzie często pytają: „Jak
wcale tego nie oczekiwałem. Wiem też, że w przyszłości nie będę dużo czasu zajmie mi opanowanie takiej to a takiej umiejętno
w stanie uniknąć błędnych decyzji. Postanowiłem jednak, że bez ści?" Natychmiast odpowiadam wtedy: „A jak długo chcesz ją
względu na to, jakie okażą się moje decyzje, będę elastyczny opanowywać?" Jeśli podejmiesz działanie dziesięć razy dzien
w swoim zachowaniu, będę obserwował ich skutki, uczył się na nie (a więc będziesz miał tyle samo doświadczeń z tego działa
zbieranych w ten sposób doświadczeniach i wykorzystywał tę nia), podczas gdy inni ludzie będą to samo robić tylko raz w mie
wiedzę do podejmowania lepszych decyzji w przyszłości. siącu, w ciągu tylko jednego dnia zdobędziesz doświadczenie
PAMIĘTAJ, ŻE SUKCES JEST NAPRAWDĘ SKUTKIEM dziesięciu miesięcy i bardzo szybko opanujesz daną umiejętność.
WŁAŚCIWYCH OSĄDÓW. WŁAŚCIWY OSĄD JEST WYNI Jak na ironię, wszyscy uznają cię pewnie wtedy za „wyjątkowo
KIEM DOŚWIADCZENIA, A ONO Z KOLEI CZĘSTO JEST utalentowanego" albo „wyjątkowego szczęśliwca".
REZULTATEM ZŁYCH OSĄDÓW! Te pozornie złe lub bolesne Stałem się wspaniałym mówcą, ponieważ nie raz w tygodniu,
doświadczenia są często najważniejsze. Jeśli komuś się powiedzie, ale TRZY RAZY DZIENNIE przemawiałem do każdego, kto tyl
zwykle się cieszy. Jeśli natomiast ktoś poniesie porażkę, zasta ko chciał mnie słuchać. Podczas gdy inni pracownicy z mojej firmy
nawia się na ogół nad jej przyczynami, czyni nowe obserwacje, mieli zwykle czterdzieści osiem wystąpień publicznych rocznie,
dokonuje kolejnych rozróżnień, które w przyszłości podniosą ja podobną liczbę spotkań odbywałem w ciągu DWÓCH TY
jakość jego życia. Musimy uczyć się na własnych błędach, a nie GODNI. W ciągu miesiąca zdobywałem więc dwuletnie doś
karać się za nie. W przeciwnym wypadku będziemy skazani na wiadczenie, a w ciągu roku doświadczenie całego dziesięciolecia.
podejmowanie błędnych decyzji do końca życia. Moi współpracownicy mówili, jakim to jestem „szczęściarzem", że
Równie ważne jak osobiste doświadczenie jest moim zdaniem „urodziłem się" z talentem do publicznych wystąpień. Próbowałem
posiadanie jakiegoś wzorca osobowego, kogoś, kto już przed to powiedzieć im to, co mówię teraz tobie: opanowanie mistrzostwa
bą przepłynął przez wzburzone wody i może ci zaoferować dobrą w każdej dziedzinie zabiera dokładnie tyle czasu, ile chcesz na to
mapę. Niech to będzie twój wzorzec w sprawach finansowych, poświęcić. A przy okazji, czy wszystkie moje wystąpienia były
w kontaktach z innymi ludźmi, w tym, co dotyczy zdrowia, i we wspaniałe? Oczywiście, że nie! Ale uczyłem się z każdego kolejnego
wszystkich innych dziedzinach życia, które chcesz opanować doświadczenia, starałem się doskonalić w ten sposób wiedzę
do perfekcji. Może ci to zaoszczędzić wielu cierpień i niepo i umiejętności i po niedługim czasie potrafiłem spokojnie wejść
wodzeń oraz uchronić cię przed kolejnym życiowym wirem wo do dowolnie dużego pomieszczenia i nawiązać kontakt ze słucha
dospadu. czami o najróżniejszych życiowych doświadczeniach.
50 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA II. DECYZJE: DROGA KU POTĘDZE 51
Bez względu na stopień twojego przygotowania mogę za w smarze. Niemal nocował w swoim warsztacie i ani przez
pewnić cię o jednym: jeśli znajdujesz się w nurcie rzeki życia, moment nie tracił wiary, że jego pracę uwieńczy w końcu sukces.
z pewnością kilka razy uderzysz o skały. Nie, nie kraczę, po pros Zastawił nawet w komisie biżuterię własnej żony, aby móc utrzy
tu mówię prawdę. Kiedy więc napotkasz skały, nie użalaj się mać swój mały warsztat. Wreszcie ukończył swoje pierścienie
nad sobą i nie narzekaj na kolejną „klęskę". Pamiętaj, że W ŻY tłokowe i przedstawił je Toyocie, ale usłyszał, że nie spełniają
CIU NIE MA KLĘSK. Są tylko rezultaty. Jeśli nie osiągnąłeś one standardów tej firmy. Odesłano go z powrotem do szkoły,
pożądanych rezultatów, wyciągnij wnioski z przebytych doś gdzie przez kolejne dwa lata wysłuchiwał złośliwych komentarzy
wiadczeń po to, aby w przyszłości mieć jakiś punkt odniesienia nauczycieli i innych studentów, którzy naśmiewali się z absur
do podejmowania kolejnych, lepszych decyzji. dalności jego projektów.
Mimo to jednak nie oddał się użalaniu nad sobą. Postanowił
Albo odnajdziemy drogę, albo ją zbudujemy. dalej działać i osiągnąć swój cel. I w końcu po kolejnych dwóch
latach Toyota podpisała z panem Hondą kontrakt, o którym tak
HANNIBAL
marzył. Jego pasja i wiara opłaciły się, ponieważ wiedział, czego
chce, przystąpił do działania, uczył się na własnych błędach i zmieniał
Jedną z najważniejszych decyzji, jakie możesz podjąć, by strategię dopóty, dopóki nie osiągnął tego, co chciał osiągnąć.
zapewnić sobie szczęście w przyszłości, jest decyzja, by WYKO Rząd japoński szykował się wtedy do wojny, więc nie przy
RZYSTYWAĆ WSZYSTKO, CO ŻYCIE PODSUWA CI W DA znał mu pozwolenia na zakup cementu, który był niezbędny do
NYM MOMENCIE. Nie osiągniesz bowiem zupełnie niczego, jeśli: wybudowania jego fabryki. Czy poddał się wtedy? Nie! Czy
1. Nie zdecydujesz jasno, jakiemu celowi całkowicie się po ubolewał nad tym, że życie traktuje go po macoszemu? Czy
święcisz, znaczyło to dla niego konieczność porzucenia własnych marzeń?
2. Nie znajdziesz w sobie woli do podjęcia wszelkich Absolutnie nie. Znów postanowił wykorzystać własne doświad
możliwych działań, czenia i opracował zupełnie nową strategię. Razem ze swoimi
3. Nie będziesz ciągle obserwować, które z twoich działań pracownikami wymyślił nową technologię produkcji betonu
sprawdzają się, a które nie, i zbudował swoją fabrykę. Podczas wojny została ona dwukrotnie
4. Nie będziesz zmieniać swoich działań tak długo, jak długo zbombardowana i wybuchy zniszczyły główną część linii pro
nie osiągniesz celu, wykorzystując do tego wszystko, co po drodze dukcyjnej. Reakcja Hondy? Natychmiast zwołał swoich ludzi
podsuwa ci życie. i zaczął zbierać wyrzucane przez żołnierzy amerykańskich kanistry
Każdy, kto odniósł jakikolwiek znaczący sukces, stosował na benzynę. Nazywał je „darami prezydenta Trumana", ponieważ
się do tych czterech zasad, czyli działał według formuły sukcesu. dostarczały mu nieosiągalnego wtedy w Japonii surowca do pro
Jednym z moich ulubionych przykładów stosowania tej formuły dukcji. W końcu, gdy przetrwał wszystkie te kłopoty, jego fabrykę
jest przykład pana Soichiro Hondy, założyciela słynnej korporacji całkowicie zniszczyło trzęsienie ziemi. Postanowił wtedy sprzedać
noszącej jego imię. Podobnie jak wszystkie inne firmy, nawet te technologię produkcji pierścieni tłokowych Toyocie.
największe, korporacja Hondy zaczęła się od podjęcia decyzji Oto człowiek, który podejmował właściwe decyzje, by odnieść
i pełnego pasji dążenia do osiągnięcia rezultatów. swój sukces. Robił wszystko z pasją i wiarą. Miał wspaniały plan,
W 1938 roku, jeszcze ucząc się, Honda zainwestował przystąpił do działania, próbował różnych metod, a jednak nie osiągnął
wszystko, co posiadał, w mały warsztat, w którym pracował nad tego, czemu się poświęcił. Mimo to postanowił nie ustępować.
swoją koncepcją pierścienia tłokowego. Chciał sprzedać swoje Po wojnie Japonia cierpiała na straszliwy brak benzyny
dzieło firmie Toyota, a więc harował w dzień i w nocy po łokcie i pan Honda nie mógł jeździć samochodem nawet po jedzenie dla
52 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA II. DECYZJE: DROGA KU POTĘDZE 53
własnej rodziny. Zdesperowany, zamontował mały motor w swoim Przekonywał ich, że wspólnie mogą przyczynie się do ponownego
rowerze. Natychmiast sąsiedzi zaczęli go prosie, by zrobił taki ożywienia gospodarczego kraju, ponieważ jego wynalazek spo
„zmotoryzowany rower" również i dla nich. Bardzo prędko zabrakło woduje mobilność siły roboczej. Przekonał pięć tysięcy z nich, by
mu silników. Zdecydował więc postawić fabrykę produkującą wsparli jego przedsięwzięcie własnym kapitałem. Mimo to jednak
silniki do jego nowego wynalazku, jednak niestety nie miał kapitału. znalazł nabywców tylko wśród najbardziej zagorzałych zwolenników
roweru, ponieważ jego wynalazek był zbyt duży i toporny. Dokonał
więc kilku ulepszeń i wyprodukował nową, mniejszą i zgrabniejszą
PĘKŁA KRYSZTAŁOWA KULA wersję motoroweru, którą nazwał Super Cub. Tym razem odniósł
natychmiastowy sukces, który uwieńczony został nagrodą cesarza.
Oto komentarze, z jakimi odrzucano kiedyś słynne Później zaczął eksportować motorowery do Europy i Stanów Zje
książki, które miały później odnieść tak wielki dnoczonych. Po motorowerach przyszły w latach siedemdziesiątych
sukces. samochody, które są dzisiaj tak popularne.
Obecnie Honda Corporation zatrudnia sto tysięcy ludzi, za
George Orwell: Folwark zwierzęcy równo w Stanach Zjednoczonych, jak i Japonii, i jest uznawana
„W Stanach Zjednoczonych nie ma popytu obecnie za jedno z największych imperiów samochodowych Japonii.
na książki o zwierzętach." W Stanach Zjednoczonych lepiej od hondy sprzedaje się tylko
Anna Frank: Pamiętnik Anny Frank toyota. Firma odnosi tak wielkie sukcesy, ponieważ jeden człowiek
„Wydaje mi się, że ta dziewczyna nie ma jakiegoś rozumiał kiedyś potęgę prawdziwej decyzji, którą wykonuje się
specjalnego daru postrzegania ani też - nie zważając na warunki zewnętrzne - bez wytchnienia.
nadzwyczajnych uczuć, które wyniosłyby tę Honda z pewnością wiedział, że czasem, kiedy podejmie się
książkę ponad poziom ciekawostki." decyzję i przystąpi do działania, może się nam wydawać, że nic
z tego nie wychodzi. Ale to tylko chwilowe wrażenie, a BY OD
William Golding: Władca much NIEŚĆ SUKCES, MUSISZ PATRZEĆ DALEKO PRZED SIE
„Nie wydaje mi się, aby odniósł pan całkowity BIE. Większość problemów, jakie napotykamy w codziennym życiu
sukces, pracując nad tą książką, choć sam pomysł - jak choćby nadmierne jedzenie czy picie, palenie papierosów,
jest bardzo obiecujący." poczucie klęski i zarzucenie własnych marzeń - wynika ze skupienia
D.H. Lawrence: Kochanek Lady Chatterley się na sprawach krótkoterminowych, z patrzenia tuż pod nogi. Ani
„Dla własnego dobra proszę nie publikować tej sukces, ani porażka nie są czymś, czego można doświadczyć z dnia
książki." na dzień. Porażkę powodują wszystkie drobne decyzje, które
podejmujemy w ciągu długiego czasu: nie kończymy spraw, nie
Irving Stone: Pasja życia przystępujemy do działania, zbyt łatwo się poddajemy, nie panujemy
„Długa i nudna opowieść o artyście." nad własnym stanem emocjonalnym i umysłowym. Skupiamy się
wtedy właśnie na tym, co nam się w krótkim terminie nie udaje.
Sukces jest rezultatem podjęcia decyzji o tym, że będziemy
dążyć do polepszenia warunków życia, że będziemy dawać coś
Podobnie jak poprzednio postanowił znaleźć jakieś rozwią od siebie - będziemy sami zasilać swój umysł i nie pozwolimy,
zanie, wszystko jedno jakie! Napisał list do każdego z osiemnas by czyniło to otoczenie. Właśnie te decyzje tworzą doświadcze
tu tysięcy właścicieli sklepów z rowerami w całej Japonii. nie życiowe, które nazywamy sukcesem.
54 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
II. DECYZJE: DROGA KU POTĘDZE
55
Żaden człowiek ani żadna instytucja nie odniosą sukcesu,
jeśli skupią się wyłącznie na celach krótkoterminowych. finansowe, żeby nie wspomnieć o olbrzymich zniszczeniach eko
Większość problemów, jakie napotyka obecnie nasz kraj, jest logicznych na Alasce i przyległych terenach.
rezultatem niezastanawiania się nad potencjalnymi konsekwen Poświęcenie się długofalowym rezultatom raczej niż krót
cjami decyzji, które podejmujemy. Afery, kłopoty z bilansem kofalowym osiągnięciom to być może najważniejsza decyzja
handlowym, deficyt budżetowy, niezadowolenie z sytuacji w twoim życiu. Jej brak może spowodować nie tylko olbrzymie
w szkolnictwie, problemy z narkotykami i alkoholem - wszy straty finansowe czy społeczne, lecz również i wielkie cier
stko to rezultat myślenia wyłącznie w kategoriach najbliższej pienie.
przyszłości. To właśnie syndrom Niagary w całej okazałości. Pewien młody człowiek, o którym być może słyszałeś,
Kiedy w swoich zmaganiach z nurtem rzeki skupiasz się na postanowił rzucić szkołę, ponieważ zdecydował, że nie będzie
najbliższej skale, w którą możesz uderzyć, nie jesteś w stanie spojrzeć już dłużej czekał na rozpoczęcie wymarzonej kariery muzycznej.
przed siebie wystarczająco daleko, by w porę dostrzec wodospad. Jednak to marzenie nie spełniło się wystarczająco szybko. Kiedy
Jako społeczeństwo jesteśmy tak bardzo nastawieni na natych skończył dwadzieścia dwa lata, zaczął się obawiać, że jego muzyka
miastową gratyfikację, że często krótkofalowe rozwiązania stają nigdy nie stanie się popularna, a decyzja o porzuceniu szkoły
się dla nas długofalowym problemem. Nasze dzieci mają w szkole była niewłaściwa. Całkowicie się załamał. Sypiał w całodobowych
kłopoty ze skoncentrowaniem uwagi, co przeszkadza im myśleć, pralniach automatycznych, ponieważ nie stać go było na miesz
zapamiętywać i uczyć się. Po części jest tak dlatego, że przyzwy kanie. Grał na pianinie w barach i kawiarniach i jedyną rzeczą,
czaiły się do natychmiastowej gratyfikacji poprzez ciągły kontakt która pozwalała mu się jakoś trzymać, była romantyczna miłość.
z grami komputerowymi, reklamami w telewizji oraz bezustanne Jednak w końcu dziewczyna postanowiła go porzucić i to prze
oglądanie MTV. Mamy teraz w kraju większą niż kiedykolwiek kroczyło granice jego wytrzymałości. Rozpaczał, że nigdy już
w przeszłości liczbę dzieci z nadwagą. Również i tu przyczyną jest nie znajdzie tak pięknej kobiety. Jej odejście oznaczało dla niego
nieprzerwana pogoń za szybkim przygotowywaniem posiłków: koniec życia, postanowił więc skończyć ze sobą. Na szczęście
pieczenie w kuchence mikrofalowej, obiady z proszku i gotowe przemyślał to raz jeszcze i zamiast popełniać samobójstwo szukał
potrawy w barach na ulicy. pomocy u psychiatry. Czas spędzony w szpitalu pozwolił mu
Ten rodzaj krótkofalowego planowania może też być bardzo odkryć, na czym naprawdę polegał jego problem. Wspominał to
szkodliwy w interesach. Wszystkie problemy związane z katastrofą później w piosence: O, już nigdy nie zejdę tak nisko. Dziś mówi:
tankowca Valdez, należącego do firmy Exxon, mogłyby nigdy „To była najlepsza chyba rzecz, jaką kiedykolwiek w życiu
nie zaistnieć, gdyby tylko podjęto jedną małą decyzję. Firma Exxon zrobiłem. Od tamtej pory nigdy sobie nie współczułem, cokolwiek
mogła przecież zaopatrzyć swoje tankowce w podwójną powłokę by się działo. Każdy problem wydaje mi się teraz niczym w po
kadłuba. Decyzja ta zapobiegłaby wyciekom ropy na wypadek równaniu z tym, co widziałem, z tym, przez co przechodzą inni
kolizji. Jednak towarzystwo wolało przyjąć krótkowzroczny sposób ludzie."*
myślenia o wytrzymałości kadłuba. Po wypadku i spowodowanym Poświęcając się ponownie muzyce i realizując konsekwentnie
przezeń wycieku ropy Exxon ma zapłacić zawrotną sumę 1,1 mi marzenia, osiągnął w końcu to, czego chciał. Jak się nazywa? Billy Joel.
liarda dolarów* odszkodowania za spowodowane katastrofą straty Czy możesz sobie wyobrazić, że ten człowiek - ulubieniec
milionów fanów na całym świecie, który poślubił jedną z najsła-
* W momencie pisania tej książki sprawa Exxon wciąż toczy się przed
sądem, który być może wyda wyrok podnoszący jeszcze kwotę odszkodowań. * David i Victoria Sheff: Wywiad Playboya: Billy Joel, „Playboy", maj
1982, Chicago.
56 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA II. DECYZJE: DROGA KU POTĘDZE 57
wniejszych modelek, Christie Brinkley, kiedyś zamartwiał się, 1. ZAWSZE PAMIĘTAJ O PRAWDZIWEJ SILE, JAKĄ
że pisze złą muzykę i nigdy nie znajdzie kobiety tak pięknej jak DAJE CI PODEJMOWANIE DECYZJI. Decyzja jest narzę
jego była dziewczyna? Warto więc dobrze zapamiętać, że to, co dziem, które w każdej chwili możesz wykorzystać, by zmienić
w krótkiej perspektywie wydawało się niemożliwe, po jakimś całe swoje życie. W momencie podjęcia decyzji nadajesz swo
czasie zmieniło się w klasyczny wręcz przykład wspaniałej kariery jemu życiu nowy kierunek, stawiasz sobie nowy cel i z mocą
i wielkiego szczęścia. ruszasz do przodu. Zaczynasz zmieniać swoje życie dokładnie
Billy Joel wydobył się z kryzysu, podejmując trzy decyzje, w chwili podejmowania decyzji. Pamiętaj, że kiedy czujesz się
które podejmuje w życiu każdy z nas: na czym się skoncen przywalony ciężarem życia, kiedy sądzisz, że nie masz wyboru,
trować, co znaczą dla nas poszczególne rzeczy i co robić mimo kiedy tracisz kontrolę nad wydarzeniami, zawsze możesz to zmie
problemów, które wydają się nas ograniczać. Podniósł wyma nić, jeśli tylko tak postanowisz. Pamiętaj, że miarą prawdziwej
gania w stosunku do siebie i innych, poparł je nowymi przeko decyzji jest fakt podjęcia nowego działania. Jeśli więc nie podej
naniami oraz zastosował strategie, które wydawały mu się miesz działania, twoja decyzja nie była prawdziwa.
konieczne.
Przekonanie, które wyrobiłem w sobie, by móc przetrwać 2. PAMIĘTAJ, ŻE NAJTRUDNIEJSZYM KROKIEM DO
najtrudniejsze moment życia, wyraża się bardzo prostym zda OSIĄGNIĘCIA CZEGOKOLWIEK JEST PRAWDZIWE OD
niem: BOŻE OPÓŹNIENIA TO NIE BOŻE ODMOWY. DANIE SIĘ CZEMUŚ, PODJĘCIE PRAWDZIWEJ DECYZJI.
Bardzo często rzeczy na pozór niemożliwe Osiągnięcie czegoś, czego naprawdę chcesz, jest często o wiele
okazują się po pewnym czasie możliwe, jeśli tylko nie ustajesz łatwiejsze niż samo podjęcie tej decyzji. Tak więc podejmuj
w wysiłkach. Chcąc odnieść sukces, musimy nakazać sobie przez decyzje rozważnie, ale szybko. I nie zastanawiaj się całymi mie
cały czas patrzeć daleko w przyszłość, skupiać się na odległych siącami, jak możesz osiągnąć swój cel albo czy w ogóle go osią
celach. Aby sobie o tym przypominać, często porównuję życie gniesz. Badania udowodniły, że ludzie odnoszący największe
do pór roku. Żadna z nich nie trwa wiecznie, ponieważ całe życie sukcesy podejmują decyzje szybko, ponieważ jasno widzą
to następujące po sobie okresy wzrostu, dojrzewania, zbiorów, wyznawane przez siebie wartości oraz dobrze wiedzą, czego chcą
odpoczynku i znów od nowa. Zima też się kończy. Jeśli dziś dla siebie w życiu. Te same badania udowodniły, że bardzo wolno
masz problemy, nie wolno ci porzucić nadziei, że w koricu zmieniają oni raz podjętą decyzję, jeśli w ogóle zmieniają. Na
nadejdzie wiosna. Dla jednych zima znaczy hibernację, dla innych tomiast ludzie, którym się nie powiodło, podejmują decyzje bardzo
zas radość jazdy na sankach i na nartach! Zawsze możesz po wolno i bardzo szybko zmieniają zdanie, miotają się raz w jedną,
prostu przeczekać jakąś porę roku. Ale dlaczego nie miałbyś raz w drugą stronę. PO PROSTU ZDECYDUJ!
zamienić jej w okres, do którego wrócisz potem wieloma Zrozum wreszcie, że podejmowanie decyzji to rodzaj dzia
wspomnieniami? łania, tak więc decyzję można równie dobrze zdefiniować jako
„informację, na podstawie której podejmujemy działania". Twoja
decyzja jest prawdziwa, jeśli wynika z niej działanie. Decyzja
UJARZMIJ POTĘGĘ DECYZJI staje się obiektem puszczonym w ruch. Często skutki podej
mowanej decyzji pomagają nam w osiągnięciu jakiegoś większego
Powtórzeniem tego rozdziału niech będzie sześć krótkich rad, celu. Na swoje potrzeby opracowałem zasadę, która mówi:
które pomogą ci ujarzmić potęgę tkwiącą w decyzjach. Pamiętaj, NIGDY NIE ODSTĘPUJ OD RAZ POWZIĘTEJ DECYZJI BEZ
że jest to potęga, która w każdym momencie kształtuje twoje UPRZEDNIEGO PODJĘCIA DZIAŁAŃ ZMIERZAJĄCYCH
życie: DO JEJ REALIZACJI.
58 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA II. DECYZJE: DROGA KU POTĘDZE 59
3. PODEJMUJ DECYZJE CZĘSTO. Im częściej podejmujesz właśnie zmieniła i ukształtowała moje życie. Postanowiłem
decyzje, tym lepiej to robisz. Mięśnie stają się mocniejsze, gdy je poprowadzić kurs w Denver w Colorado. Tam właśnie spotkałem
ćwiczysz. Tak samo jest z ,,mięśniami", za pomocą których podejmu kobietę imieniem Becky. Dziś nazywa się ona Robbins i z pew
jesz decyzję. Odkryj tkwiącą w tobie potęgę natychmiast - podejmując nością jest największym darem, jaki otrzymałem od życia.
kilka decyzji, które dotychczas odkładałeś. Nie będziesz mógł W czasie tej samej wyprawy postanowiłem napisać swoją pierwszą
uwierzyć, jaką siłę i ożywienie decyzje te wniosą w twoje życie! książkę, która dziś drukowana jest w jedenastu językach na całym
świecie. Kilka dni później podjąłem się poprowadzić-kurs w Tek
4. WYCIĄGAJ WNIOSKI Z PODEJMOWANYCH DE sasie. Po siedmiu dniach pracy dowiedziałem się, że nie dostanę
CYZJI. Nie da się tego uniknąć. Czasami musisz się potknąć, za to ani grosza, ponieważ organizator kursu chyłkiem wyjechał
cokolwiek byś robił. Kiedy więc zdarzy się to nieuniknione, zamiast z miasta. Oczywistą decyzją było spotkanie z agentką, którą
chować głowę w piasek wyciągnij wnioski. Zapytaj sam siebie: „Co człowiek ten wynajął. Miała ona podobny problem. Kobieta ta
w tym jest dobrego? Czego mogę się z tego nauczyć?" To „niepo została moją agentką i pomogła mi wydać pierwszą książkę.
wodzenie" może okazać się prawdziwym sukcesem, jeśli wyko Właśnie skutkiem tego „niepowodzenia" jest fakt, iż mogę
rzystasz je do podejmowania lepszych decyzji w przyszłości. Za opowiedzieć ci dzisiaj o całej tej historii.
miast rozwodzić się nad chwilowymi niepowodzeniami, wyciągaj Kiedyś podjąłem decyzję dobrania sobie wspólnika do in
wnioski, które w przyszłości mogą ci zaoszczędzić czasu, pieniędzy teresów. Niestety nie zrobiłem najlepiej, nie sprawdzając tego
i bólu oraz dać ci nowe możliwości sukcesu. człowieka przed podpisaniem umowy. W ciągu roku sprzenie
wierzył ćwierć miliona dolarów i wprowadził moją firmę w dłu
5. KONSEKWENTNIE WYKONUJ RAZ POWZIĘTĄ DE gi sięgające siedmiuset osiemdziesięciu tysięcy, podczas gdy ja
CYZJĘ, ALE NIGDY NIE UPIERAJ SIĘ PRZY SPOSOBACH spędzałem życie w rozjazdach, prowadząc ponad dwieście kursów.
JEJ REALIZACJI. Jeśli już podjąłeś jakąś decyzję, na przykład, Na szczęście jednak wyciągnąłem wnioski z tej kiepskiej decyzji
kim chcesz być w przyszłości, nie pozwól, by środki przeszkodziły i podjąłem lepszą. Chociaż wszyscy eksperci twierdzili, że je
ci w realizacji celu. Chodzi ci o rezultaty. Zbyt często decydujemy dynym sposobem na przetrwanie jest w tej sytuacji ogłoszenie
się dążyć do osiągnięcia określonego celu, idąc najlepiej znaną bankructwa, postanowiłem podjąć próby odwrócenia tego nie
nam w danej chwili drogą: rysujemy mapę i po drodze nie zwra szczęścia. W ten sposób odniosłem jeden z największych sukcesów
camy już uwagi na inne możliwe trasy. Nigdy nie bądź uparty. w życiu. Podźwignąłem moją firmę na nieporównanie wyższy
Pielęgnuj sztukę giętkości umysłu. poziom, a zebrane przy tym doświadczenia nie tylko zapewniły
mi stabilny sukces w interesach, lecz również przysporzyły wielu
6. PODEJMOWANIE DECYZJI SPRAWIA RADOŚĆ. informacji, które później wykorzystałem do stworzenia WA
Musisz wiedzieć, że podejmowana przez ciebie decyzja może RUNKOWANIA NEUROASOCJACYJNEGO <™> i TECHNIK
w każdej chwili na zawsze odmienić twoje życie. Następny czło PRZEZNACZENIA ( T M ) . O obydwu dowiesz się w dalszej części
wiek, którego spotkasz, telefon, który odbierzesz, film, który tej książki.
obejrzysz, książka, którą przeczytasz, a nawet każda kolejna
przewracana kartka może okazać się tą właśnie siłą, która otworzy
wszelkie zapory, przyniesie ci wszystko to, na co czekałeś. Zycie jest przygodą dla odważnych
Jeśli naprawdę chcesz, by twoje życie było pasjonujące, - albo niczym.
musisz żyć z takim właśnie oczekiwaniem. Wiele lat temu
HELLEN KELLER
podjąłem decyzję, która mogłaby się wydawać nieistotna, i ona
60 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
powodu: dla zabawy. Wymyślili nawet określenie na to, co na siebie źli, ponieważ wiedzą, że powinni podjąć jakieś działania,
planowali zrobić i zrobili: „zabawa w dzicz". ale nie potrafią się do tego nakłonić. Podstawowa przyczyna tego
Nie więcej niż dwadzieścia pice mil od stolicy naszego kra stanu rzeczy jest następująca: wszyscy oni próbują zmienić swoje
ju samolot runął na ziemię tuż po starcie z Lotniska Krajowego zachowanie, które jest SKUTKIEM, zamiast zająć się kryjącą się
podczas olbrzymiej śnieżycy. Uderzył w most Potomac w samym za nim PRZYCZYNĄ.
środku godzin szczytu. Na miejsce wypadku natychmiast wysłano Zrozumienie i wykorzystanie sił cierpienia i przyjemności
ekipy ratunkowe. Ruch był całkowicie zablokowany i most stał pozwoli ci od razu wprowadzić trwałe zmiany oraz ulepszyć
się jedną wielką sceną paniki i chaosu. Pracę strażaków i ekip zarówno samego siebie, jak i tych, którzy są ci bliscy. Niezrozu
ratunkowych utrudniał ogrom zniszczeń. Raz po raz nurkowali, mienie tych sił skazuje cię na życie sterowane reakcjami, a więc
usiłując ratować ofiary katastrofy. funkcjonowanie podobne do zwierząt czy maszyn. Być może
Pewien mężczyzna, jedna z ofiar wypadku, oddawał swoją wydaje ci się to zbytnim uproszczeniem, ale zastanów się nad
kamizelkę ratunkową innym, ilekroć mu ją zrzucano. Ocalił tym chwilę. Dlaczego czasem nie robisz tego, co wiesz, że
w ten sposób życie wielu ludziom, ale nie własne. Zanim dotarł powinieneś zrobić?
do niego helikopter ratunkowy, wpadł pod lód. Oddał swoje ży Czym w końcu jest nawyk odkładania wszystkiego na później?
cie, aby uratować zupełnie obcych ludzi! Co sprawiło, iż tak wy To ociąganie się to sytuacja, kiedy wiesz, że powinieneś cos zrobić,
soko cenił on życie innych ludzi, których przecież nawet nie znał, ale nie robisz. Dlaczego? Odpowiedź jest prosta: na jakimś
że gotów był oddać dla nich własne? poziomie s'wiadomości jesteś przekonany, że podjęcie danych
Co powoduje, że człowiek „z dobrego domu" zachowuje się działań w danej chwili przyniosłoby ci więcej szeroko rozumianego
tak brutalnie i nie ma nawet najmniejszych wyrzutów sumienia, cierpienia niż ich odłożenie na później. Czy kiedykolwiek zdarzyło
podczas gdy inny człowiek poświęca własne życie dla ratowania ci się odkładać cos tak długo, że nagle poczułeś konieczność
obcych sobie ludzi? Co czyni bohatera i przestępcę, egoistę zrobienia tego, podjęcia działania. Co się stało? Zmieniła się twoja
i społecznika? Co warunkuje różnicę między zachowaniami po ocena rzeczy przyjemnych i nieprzyjemnych. Niepodejmowanie
szczególnych ludzi? Odpowiedzi na to pytanie szukam z pasją działania stało się nagle bardziej bolesne. Odczuwa to wielu
przez całe życie. Jedno jest dla mnie jasne: istota ludzka nie jest Amerykanów w okolicach 14 kwietnia!*
istotą przypadkową i wszystkie nasze działania mają jakieś po
wody. Czasem nie zdajemy sobie z tych powodów sprawy, ale
Człowiek, który cierpi, gdy nie jest to konieczne,
bez wątpienia za każdym ludzkim czynem kryje się siła, która
nami kieruje. Siła ta wywiera wpływ na każdy aspekt naszego cierpi bardziej, niż jest to konieczne.
życia, od kontaktów z innymi i sytuacji finansowej, po nasze SENECA
ciała i umysły. Czym jest ta siła, która kontroluje twoje działania
nawet w tej chwili i będzie nad nimi panować aż do końca twego Co powstrzymuje cię przed zagadnięciem mężczyzny lub kobiety
życia? twoich marzeń? Co powstrzymuje cię przed uruchomieniem interesu,
CIERPIENIE i PRZYJEMNOŚĆ! Wszystko, co robimy, ro który planujesz od lat? Dlaczego wciąż odkładasz przejście na dietę?
bimy albo z potrzeby uniknięcia cierpienia, albo z potrzeby Dlaczego unikasz pisania pracy magisterskiej? Dlaczego nie kon
zyskania przyjemności. trolujesz kwot przeznaczonych na inwestycje? Co powstrzymuje cię
Tak często słyszę ludzi mówiących o zmianach, jakie chcie
liby wprowadzić w swoim życiu. Ale nie mogą się przełamać. * Termin składania rozliczenia podatkowego za poprzedni rok podat
Czują się sfrustrowani, przygnieceni okolicznościami, są nawet kowy. - Przyp. tłum.
64 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
III. SIŁA, KTÓRA KSZTAŁTUJE TWOJE ZYCIE 65
Rozważmy dla przykładu następującą sytuację: podczas jachtach, nabywania najbardziej ekstrawaganckich budynków,
przerwy na lunch przechodzisz obok parku, w którym właśnie dokonywania najsprytniejszych transakcji. Krótko mówiąc, czerpał
grają symfonię Beethovena. Czy zatrzymasz się, żeby posłuchać? przyjemności z posiadania największych i najdroższych zabawek.
Zależy to przede wszystkim od wagi, jaką przykładasz do muzyki Z czym nauczył się kojarzyć cierpienie? W wielu wywiadach ujawnił,
poważnej. Niektórzy rzuciliby dosłownie wszystko, aby posłuchać że największe życiowe cierpienie to dla niego świadomość, że jest
gwałtownych taktów Eroiki. Dla nich Beethoven oznacza czystą w czymś gorszy od kogokolwiek. Cierpienie to w jego przypadku
przyjemność. Jednak dla innych słuchanie muzyki poważnej jest niepowodzenie. Siła, która wciąż pchała go do sukcesu, ma naprawdę
równie istotne jak zeszłoroczny śnieg. Znoszenie dźwięków swój początek w unikaniu cierpienia. To o wiele silniejszy czynnik
byłoby więc dla nich cierpieniem. Tacy ludzie przejdą obok parku motywujący niż dążenie do przyjemności. Wielu konkurentów
jak najszybciej i udadzą się z powrotem do pracy. z radością oglądało cierpienie, którego Trump doświadczył po
Jednak nawet niektórzy miłośnicy muzyki poważnej nie upadku swojego imperium finansowego. Jednak o wiele cenniejsze
zdecydują się, by przystanąć i posłuchać. Może przewidywana niż osądzanie go - lub kogokolwiek innego, włącznie z samym
przykrość wynikająca ze spóźnienia się do pracy przeważy sobą - może się okazać zrozumienie, co nim kierowało, oraz
przyjemność słuchania muzyki? Mogą też być przekonani, że współczucie dla cierpienia, którego niewątpliwie doświadczył.
słuchanie muzyki w środku dnia jest stratą czasu i ból spowo Matka Teresa stanowi zupełnie inny przykład tego samego
dowany poczuciem robienia czegoś niewłaściwego będzie większy zjawiska. Oto kobieta, która troszczy się o innych tak bardzo, że
niż przyjemność, której mogłaby dostarczyć muzyka? ilekroć widzi cierpienie innych ludzi, sama cierpi. Niesprawied
Nasze życie jest codziennie wypełniane tego typu psychicz liwość systemu kastowego raniła ją mocno. Odkryła, że kiedy
nymi negocjacjami. Nieustannie rozważamy różne możliwości podejmowała działania, by pomóc innym, znikało ich cierpienie,
działania oraz wpływ, jaki miałyby one na nas. a więc i jej własny ból.
Matka Teresa potrafi odnaleźć ostateczny cel życia w jednej
z najuboższych dzielnic Kalkuty, Mieście Radości, które przepełnione
jest ponad miarę milionami głodujących i chorych uchodźców. Dla
NAJWAŻNIEJSZA LEKCJA W ŻYCIU niej przyjemnością może być przedzieranie się z trudem przez bagno
odpadków, odchodów i brudu, by dojść do walącej się chałupy i tam
Donald Trump i Matka Teresa powodowani są dokładnie tą samą pielęgnować wymęczone cholerą i dyzenterią niemowlęta i starsze
siłą. Już słyszę, jak mówisz: „Chyba masz coś nie tak z głową, Tony! dzieci. Najpotężniejszą kierującą nią siłą jest przekonanie, że
Nie można chyba znaleźć dwóch bardziej różnych od siebie osób." wyciąganie innych z biedy łagodzi jej własny ból, że pomaganie im
Nie da się oczywiście zaprzeczyć, że wyznawane przez nich wartości w poznaniu choć trochę lepszego życia - dawanie im przyjemności
leżą dokładnie na dwóch przeciwnych końcach skali. Ale i jedno, - daje przyjemność również i jej. Nauczyła się, że poświęcanie siebie
i drugie kieruje się przyjemnością i cierpieniem. Życie każdej z tych samej dla innych stanowi najwyższe dobro. Dzięki temu jest
istot ukształtowane jest tym, z czego nauczyli się czerpać przyjem przekonana, że jej życie posiada prawdziwe znaczenie.
ności, i tym, co wedle ich doświadczeń przysparza cierpień. Naj Być może wielu z nas uzna za naciągnięte porównanie wznio
ważniejszą lekcją w życiu jest odkrycie, co sprawia nam przyjemność, słej pokory Matki Teresy z materializmem Donalda Trumpa. Mi
a co powoduje ból. Treść tej lekcji jest zupełnie inna w przypadku mo to jednak powinniśmy zawsze pamiętać, że tych dwoje ludzi
każdego z nas i dlatego każdy z nas jest inny. ukształtowało swoje życie zależnie od tego, z czym nauczyli się
Co prowadziło Donalda Trumpa przez całe życie? Nauczył się kojarzyć przyjemność, a z czym cierpienie. Oczywiście otoczenie
osiągać przyjemności z pływania na największych i najdroższych i wychowanie odegrały rolę w dokonywanych przez nich wybo-
68 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA III. SILA, KTÓRA KSZTAŁTUJE TWOJE ŻYCIE 69
rach, jednak w końcu i jedno, i drugie podjęło ŚWIADOMĄ de życia i przynoszenia ulgi w cierpieniu. Często dodatkową moty
cyzję, za co się nagradzać, a za co karać. wacją była duma z powszechnego szacunku społecznego.
Muzycy poświęcili się swojej sztuce dlatego, że jedynie
niewiele rzeczy może im dać aż tak wielką przyjemność. Szefowie
TO, Z CZYM KOJARZYSZ CIERPIENIE, największych firm natomiast wiążą przyjemność z podejmowa
niem wielkich decyzji, z dysponowaniem olbrzymim potencjałem,
A Z CZYM PRZYJEMNOŚĆ, KSZTAŁTUJE który pozwala im wprowadzać trwałe zmiany w życiu wielu ludzi.
TWOJE PRZEZNACZENIE Pomyśl o ograniczeniach wynikających z przyjemności i cier
pienia w przypadku Freddie'ego Prinze'a, Jimie'ego Hendrixa,
Decyzję, która miała później całkowicie zmienić moje życie, podjąłem Elvisa Presleya, Janis Joplin i Jima Morrisona. Fakt, iż traktowali
we wczesnym dzieciństwie. Wtedy zacząłem odnajdować wielką oni narkotyki jako ucieczkę, szybkie rozwiązanie własnych
przyjemność w uczeniu się. Zdałem sobie sprawę z faktu, że odkrycie problemów, sposób na zamianę cierpienia w krótkotrwałą przyje
strategii i wiedzy, które mogłyby mi pomóc kształtować zachowanie mność, z pewnością przyczynił się do ich upadku. Wszyscy oni
i emocje ludzkie, może dać mi dosłownie wszystko, czego chciałem zapłacili najwyższą cenę za to, że nie panowali nad własnymi
od życia. Może mnie uwolnić od cierpienia i przysporzyć wielu przy uczuciami i umysłami. Pomyśl, jaki przykład dali milionom fanów.
jemności. Odkrycie sekretów kryjących się za naszymi działaniami Ja sam nigdy nie nauczyłem się brać narkotyków ani pić
może mi pomóc stać się zdrowszym, rozwijać się lepiej fizycznie alkoholu. Czy dlatego, że jestem tak mądry? Nie, po prostu miałem
oraz mocniej związać się z tymi, na których mi zależy. Uczenie się dużo szczęścia. Jednym z powodów, dlaczego nigdy nie piłem
pozwalało mi dać coś od siebie innym ludziom, wnieść do ota alkoholu, jest fakt, że jako dziecko często obserwowałem we
czającego mnie świata coś naprawdę wartościowego. Dawało mi własnej rodzinie pewną parę, która po spożyciu alkoholu zacho
poczucie radości i samospełnienia. wywała się tak odrażająco, że z piciem kojarzyło mi się wyłącznie
Mniej więcej w tym samym czasie odkryłem jeszcze chyba cierpienie. Szczególnie mocno utkwił mi w pamięci obraz mamy
wspanialszą formę przyjemności, a mianowicie dzielenie się mojego ówczesnego najlepszego przyjaciela. Była ona wyjątkowo
własną wiedzą z innymi. Kiedy zaś przekonałem się, że wiedza, tłusta - ważyła chyba ze trzysta funtów - i ciągle piła. Ilekroć
którą przekazuję innym, pozwala im polepszyć poziom życia, była pijana, zawsze mnie obejmowała i okropnie się przy tym
dotarłem do najwspanialszego źródła przyjemności. Celem mojego śliniła. Jeszcze dzisiaj zapach alkoholu w czyimś oddechu
życia stał się rozwój samego siebie. powoduje, że zbiera mi się na wymioty.
Jakie przyjemne lub bolesne doświadczenia ukształtowały Jednak z piwem było zupełnie inaczej. Kiedy miałem jakieś
twoje życie? Na przykład fakt, czy wiązałeś z narkotykami uczucie jedenaście, dwanaście lat, nie uznawałem piwa za napój alkoholowy.
przyjemności czy cierpienia, z pewnością miał olbrzymi wpływ W końcu mój ojciec pił piwo i nie był potem odrażający. Wręcz
na twój los. Podobnie uczucia, które nauczyłeś się łączyć z papie odwrotnie, po kilku piwach wydawał mi się weselszy. Picie piwa
rosami, alkoholem, kontaktami z innymi ludźmi, a nawet z poję kojarzyło się mi z przyjemnością, ponieważ chciałem być taki jak
ciami dawania i zaufania. ojciec. Ale czy picie piwa rzeczywiście by mnie do niego upodab
Jeśli jesteś lekarzem, to czy powzięta wiele lat temu decyzja niało? Oczywiście, że nie, ale często wytwarzamy w naszym systemie
studiowania w akademii medycznej nie była związana z przeko nerwowym fałszywe skojarzenia (neuroasocjacje) na temat rzeczy
naniem, że ten zawód pozwoli ci się dobrze czuć? dających przyjemność i powodujących cierpienie.
Każdy lekarz, z którym dotychczas rozmawiałem, czerpie Któregoś dnia poprosiłem mamę o piwo. Zaczęła mi tłuma
wielką przyjemność z pomagania innym ludziom, ratowania ich czyć, że piwo nie jest dla mnie dobre. Ale wszelkie próby przeko-
70 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA III. SIŁA, KTÓRA KSZTAŁTUJE TWOJE ŻYCIE 71
nania mnie o tym, gdy już miałem swoje zdanie, a w dodatku którego wszyscy zwracali się ze swoimi problemami i rozwią
które były wyraźnie sprzeczne z moimi obserwacjami na temat zywanie tych problemów polepszało humor zarówno im, jak
ojca, musiały spełznąć na niczym. Nigdy nie wierzymy temu, co i mnie. Niektóre sprawy nie zmieniły się od lat!
słyszymy, ponieważ jesteśmy pewni, że nasze spostrzeżenia są Nigdy też nie brałem narkotyków, również ze względu na
właściwe - a ja byłem wtedy przekonany, że picie piwa stanowi podobne doświadczenie. Kiedy byłem w czwartej klasie, policja
kolejny krok na drodze mojego rozwoju. W końcu mama zrozu zorganizowała w szkole pokaz filmów opisujących skutki zbratania
miała, że jeśli nie da mi dobrej nauczki, pójdę na piwo gdzie się z narkomanami. Widziałem ludzi, którzy strzelali, umierali
indziej. Pewnie podświadomie wiedziała, że musi zmienić to, co i skakali przez okna. Jako młody chłopak skojarzyłem narkotyki
kojarzę z piwem. Powiedziała więc: „W porządku. Chcesz pić z brzydotą i śmiercią, nigdy więc po nie nie sięgnąłem. Moje szczę
piwo i zachowywać się jak ojciec? Musisz więc robić dokładnie ście polegało na tym, że policja pomogła mi wytworzyć neuro-
to samo co on." Zapytałem natychmiast: „To znaczy co?", i mama asocjacje, powodujące cierpienie na samą myśl o narkotykach. Dla
odparła: „Musisz wypić całe opakowanie sześciu piw." Zgodziłem tego właśnie nigdy nawet nie przyszło mi na myśl, by je stosować.
się natychmiast. „Nie ma problemu" - powiedziałem. Jaki stąd wniosek? Po prostu: JEŚLI Z JAKIMIŚ DZIA
„Ale musisz to zrobić tutaj" - dodała. Pierwszy łyk smakował ŁANIAMI LUB WZORCAMI EMOCJONALNYMI BĘDZIE SIĘ
okropnie, zupełnie nie tego się spodziewałem. Oczywiście za NAM KOJARZYĆ OLBRZYMIE CIERPIENIE, ZA WSZELKĄ
nic w świecie bym się wtedy do tego nie przyznał. W końcu cho CENĘ BĘDZIEMY UNIKAĆ PODEJMOWANIA TYCH DZIA
dziło o moją dumę. Pociągnąłem więc kilka kolejnych łyków, ŁAŃ. WNIOSEK TEN MOŻEMY WYKORZYSTAĆ DLA POD
ale po skończeniu pierwszej puszki powiedziałem: „Już się PORZĄDKOWANIA SOBIE SIŁ CIERPIENIA I PRZYJEMNO
napiłem, mamo. Już nie chcę." Ona jednak odpowiedziała: „Nic ŚCI PO TO, ABY ZMIENIĆ W NASZYM ŻYCIU DOSŁOWNIE
z tego!", i otworzyła kolejne piwo. Po trzeciej albo czwartej WSZYSTKO: od nawyku odkładania spraw na później po narkotyki.
puszce zrobiło mi się niedobrze. Z pewnością bez kłopotu Jak to zrobić? Powiedzmy, że chcesz utrzymywać swoje dzieci
zgadniesz, co stało się później. Zwymiotowałem, zabrudziwszy z dala od narkotyków. Trzeba je przekonać, zanim jeszcze zaczną
przy tym samego siebie i całą kuchnię. To było odrażające, a je eksperymentować, zanim ktoś inny nauczy je fałszywej asocjacji
szcze trudniej było chyba to sprzątać. Natychmiast zacząłem ko wiązania narkotyków z przyjemnością.
jarzyć zapach piwa z torsjami i całą resztą tych okropności. Nie Wspólnie z moją żoną Becky zdecydowaliśmy, że najlepszym
miałem już w umyśle żadnych innych skojarzeń związanych sposobem, by nasze dzieci nigdy nie sięgnęły po narkotyki, jest
z piciem piwa. W moim systemie nerwowym wytworzyło się spowodowanie, by skojarzyły je one z olbrzymim cierpieniem.
skojarzenie emocjonalne - neuroasocjacja, która miała w przy Wiedzieliśmy, że jeśli nie nauczymy ich, czym naprawdę są nar
szłości wpływać na moje decyzje. Od tamtego dnia nie wypiłem kotyki, ktoś inny może je kiedyś przekonać, że narkotyk stanowi
nawet łyka piwa! pożyteczny środek na ucieczkę przed cierpieniem.
Czy skojarzenia związane z przyjemnością i cierpieniem Aby to osiągnąć, skontaktowałem się z naszym dobrym
mogą mieć skutki przekładalne na konkretne działania? Z pew przyjacielem, kapitanem Johnem Rondonem z Armii Zbawienia.
nością tak. Ta negatywna neuroasocjacja łącząca się z piwem Przez wiele lat pomagałem Johnowi przekonywać ludzi z Bronxu
spowodowała wiele decyzji w moim życiu. Wpływała ona na to, i Brooklynu, by podnieśli wymagania w stosunku do życia, by
jakich kolegów dobierałem sobie w szkole. Zdecydowała o spo dźwignęli je na wyższy poziom, zmienili ograniczające ich prze
sobach znajdowania sobie przyjemności. Nie piłem alkoholu. konania i rozwinęli umiejętności, które pozwolą im kierować
Zamiast tego uczyłem się, uprawiałem sporty i odkrywałem, jak własnym życiem. Becky i ja jesteśmy bardzo dumni z tych ludzi
wspaniale jest pomagać innym. Stałem się więc uczniem, do ulicy, którzy wykorzystali to, czego ich nauczyliśmy, i znaleźli
72 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA III. SIŁA, KTÓRA KSZTAŁTUJE TWOJE ŻYCIE 73
dom i godne życie. Zawsze traktowałem moje wizyty w dzielni łączenia ich z innymi doświadczeniami i tworzenia w ten sposób
cach slumsów jako rodzaj zwrotu tego, co sam dostałem, rodzaj jakby kalejdoskopu znaczeń, który odróżnia odczucia jednego
podziękowania za szczęście, jakie mnie spotkało. Te spotkania człowieka od odczuć każdego innego. I tak na przykład tylko człowiek
pozwalają mi docenić przywilej, jakim jest życie, które prowadzę. potrafi zmienić swoje skojarzenia w ten sposób, aby ból fizyczny
Dają mi też właściwe spojrzenie na świat i dzięki nim utrzymuję przynosił mu przyjemność, lub na odwrót.
równowagę ducha. Pomyśl o ludziach decydujących się na strajk głodowy. Dla
Wyjaśniłem swoje cele kapitanowi Rondonowi. Obiecał mi dobra jakiejś sprawy potrafią odmawiać sobie jedzenia przez
wtedy zorganizować dla naszych dzieci wycieczkę, której miały trzydzieści dni. Ból fizyczny, jakiego przy tym doświadczają,
nigdy nie zapomnieć i która miała im dać prawdziwe doświad jest znaczny, ale przewyższa go przyjemność i satysfakcja
czenia na temat wpływu narkotyków na psychikę człowieka. z powodu zwrócenia uwagi świata na daną sprawę. Ale przecież
Wycieczka zaczęła się od wizyty w zaszczurzonym, rozpadającym o wiele częściej spotykasz ludzi, którzy narzucili sobie ostry
się bloku. Jak tylko weszliśmy, moje dzieci zaatakował smród reżim fizyczny po to, aby za pomocą ćwiczeń pięknie ukształtować
uryny, brud śliskich podłóg, obraz narkomanów nie zwracających swoje ciało. Nauczyli się łączyć uczucie wielkiej przyjemności
zupełnie uwagi na otoczenie, widok dziecięcych prostytutek z „cierpieniami" fizycznymi. Dyskomfort wysiłku fizycznego za
zaczepiających przechodniów i płacz zaniedbanych i zapomnia mienili na satysfakcję wynikającą z własnego rozwoju. Dlatego
nych dzieci. Tak więc moje dzieci nauczyły się kojarzyć narkotyki właśnie zachowują się tak konsekwentnie i dlatego osiągają tak
z umysłowym, emocjonalnym i fizycznym spustoszeniem. Było wspaniałe rezultaty.
to cztery i pół roku temu. Od tego czasu wiele razy stykały się Tak więc dzięki sile woli możemy przeciwstawić wynikające
z narkotykami, ale nawet ich nie tknęły. Potężne neuroasocjacje z głodu cierpienia fizyczne cierpieniom psychicznym spowodo
na zawsze ukształtowały ich przeznaczenie. wanym zarzuceniem własnych ideałów. Możemy tworzyć wyższe
znaczenia, możemy wyjść z „pudełka Skinnera"* i przejąć nad
sobą kontrolę. JEŚLI JEDNAK NIE PRZEJMIEMY KONTROLI
Jeśli martwisz się jakąś rzeczą, twoje
NAD WŁASNYMI SKOJARZENIAMI DOTYCZĄCYMI
cierpienie nie wynika z rzeczy samej w sobie, CIERPIENIA I PRZYJEMNOŚCI, NASZE ŻYCIE NIE BĘ
lecz jest skutkiem sposobu, w jaki ją oceniasz. DZIE RÓŻNIĆ SIĘ NICZYM OD EGZYSTENCJI ZWIERZĄT
LUB MASZYN: nieustannie będziemy reagować na bodźce
A to możesz w każdej chwili zmienić. otoczenia i pozwolimy, by każdy kolejny pojawiający się element
MAREK AURELIUSZ otoczenia wyznaczał kierunek oraz poziom naszego życia.
Wracamy do pudełka. Żyjemy tak, jakbyśmy byli publicznym
Jesteśmy jedynymi istotami na naszej planecie, które prowadzą tak komputerem, do którego z łatwością ma dostęp każdy programista
bogate życie wewnętrzne, że liczą się dla nas nie tyle same wyda amator.
rzenia, co własna interpretacja tych wydarzeń, i ona właśnie warun
kuje nasz sposób postrzegania samych siebie, a także rodzaj naszych
przyszłych działań. Jedną z cech, która czyni nas tak wyjątkowymi,
* Z B.F. Skinnerem, sławnym pionierem behawioryzmu, wiąże się
jest umiejętność ADAPTOWANIA, przekształcania oraz mani również niesławna historia. Otóż w imię nauki, aby zebrać materiał
pulowania przedmiotami oraz myślami po to, by osiągnąć pożytek popierający jego teorię o działaniu na skutek bodźców i reakcji, zamknął
lub przyjemność. A najważniejszym spośród naszych talentów swoją nowo narodzoną córkę w pudełku wielkości łóżeczka dziecięcego
adaptacyjnych jest zdolność kojarzenia życiowych doświadczeń, na całe jedenaście miesięcy.
74 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA SIŁA, KTÓRA KSZTAŁTUJE TWOJE ŻYCIE 75
Nasze zachowanie, zarówno świadome, jak i podświadome, cydują o tym, co zrobimy. Choć bardzo chcielibyśmy wierzyć, że
zostało ukształtowane cierpieniami i przyjemnościami dostar kierujemy się intelektem, w większości wypadków naprawdę rządzą
czanymi nam z wielu źródeł: rówieśnicy w dzieciństwie, rodzice, nau nami EMOCJE, odczucia, które kojarzymy z własnymi myślami.
czyciele, trenerzy, bohaterowie filmowi i telewizyjni i tak dalej. Być Wiele razy próbujemy złamać ten system. Przez jakiś czas
może wiesz, choć nie jest to oczywiste, kiedy to programowanie trzymamy się diety, ale w końcu tracimy zapał, ponieważ sprawia
i warunkowanie się zaczęło. Mogły to być czyjeś słowa, jakieś szkolne nam ona zbyt wiele cierpienia. ROZWIĄZUJEMY PROBLEM
wydarzenie, zdobycie nagrody w zawodach sportowych, jakaś kłopotliwa NA KRÓTKO, JEDNAK JEŚLI NIE ZLIKWIDUJEMY PRZY
sytuacja, same piątki na świadectwie szkolnym - a może same dwójki. CZYNY PROBLEMU, POJAWI SIĘ ON PONOWNIE. Aby
Wszystkie te czynniki przyczyniły się do tego, jaki jesteś dzisiaj. Nie zmiana była trwała, musimy swoje dawne zachowanie skojarzyć
ma chyba słów, którymi mógłbym wyrazić, JAK WAŻNE SĄ DLA z cierpieniem, a nowe z przyjemnością. Musimy to nowe skoja
KSZTAŁTOWANIA TWOJEGO PRZEZNACZENIA RZECZY, rzenie warunkować dopóty, dopóki nie stanie się stałe. Pamiętaj,
Z KTÓRYMI KOJARZYSZ CIERPIENIE I PRZYJEMNOŚĆ. że każdy z nas zrobi więcej dla uniknięcia cierpienia niż dla zys
Czy przeglądając dziś własne dotychczasowe życie potrafisz kania przyjemności. Przejście na dietę i pokonanie własnego
dostrzec wydarzenia, które stworzyły w tobie jakieś neuro- cierpienia za pomocą siły woli nigdy nie trwa długo, po prostu dla
asocjacje, a więc w ten sposób zapoczątkowały szereg powiązań tego, że unikanie tuczących, ale smacznych posiłków wciąż koja
przyczynowo-skutkowych i doprowadziły cię tam, gdzie obecnie rzy nam się z cierpieniem. Aby ta zmiana trwała długo, musimy
się znajdujesz? Jak ważne są dla ciebie te wydarzenia? Jeśli nie skojarzyć cierpienie z jedzeniem tuczących posiłków po to, by
masz żony lub męża, to czy traktujesz małżeństwo jako pełną nawet o nich nie myśleć, natomiast przyjemność czerpać zjedzenia
szczęścia podróż ze współmałżonkiem czy też jako kulę przykutą tych potraw, które nas odżywiają, a nie tuczą. Ludzie sprawni
do nogi ślubnymi zobowiązaniami. Czy posiłek stanowi dla ciebie i zdrowi są przekonani, że nic nie smakuje lepiej niż zdrowe po
ważny moment, w którym dostarczasz organizmowi kolejnej siłki. Często też z przyjemnością odsuwają oni od siebie talerz, na
porcji energii, czy też może pożerasz wszystko, co podadzą, wyłą którym jeszcze znajduje się jedzenie. Symbolizuje to dla nich
cznie dla przyjemności? fakt, że w pełni panują nad własnym życiem.
JEŚLI TY NIE MASZ POMYSŁU NA WŁASNE Pewnie słyszałeś o Iwanie Pawłowie, rosyjskim naukowcu, który
w końcu XIX wieku przeprowadzał eksperymenty związane z bodź
ŻYCIE, MA GO KTOŚ INNY cami i reakcjami. Najsławniejszy jego eksperyment polegał na tym,
że ilekroć podawał psu jedzenie, dzwonił dzwonkiem, stymulując
Rola Madison Avenue sprowadza się do zmiany tego, z czym łączymy w ten sposób gruczoły ślinowe psa i kojarząc odczucia psa z dźwię
przyjemność i cierpienie. Autorzy reklam z pewnością zrozumieli, że kiem. Po wystarczająco wielu powtórzeniach takiego warunkowania,
naszymi działaniami kierują odczucia, które wywołują w nas ich pro Pawłów odkrył, że sam tylko dźwięk dzwonka powodował ślinienie
dukty, a nie intelekt. Skutkiem tego stali się oni ekspertami w stosowaniu się psa - nawet jeśli nie podawano już przy tym jedzenia.
łagodnej i uspokajającej lub agresywnej muzyki, natrętnego lub dyskret Co ma wspólnego Pawłów z Pepsi? Najpierw koncern Pepsi
nego obrazowania, jaskrawych bądź przytłumionych kolorów oraz całej wykorzystał Michaela Jacksona dla rozbudzenia naszego stanu emo
gamy innych elementów, które mają wywołać w nas określone stany cjonalnego. Następnie, w dokładnie określonym momencie, poka
emocjonalne. A kiedy już emocje sięgną szczytu, pokazują swój produkt zywał nam swój produkt. Konsekwentne powtarzanie tego wytwo
tak długo, aż skojarzymy go z tymi pożądanymi przez nas odczuciami. rzyło więzi emocjonalne u milionów fanów Michaela Jacksona.
Koncern Pepsi-Cola wykorzystał tę strategię wspaniale A tak naprawdę Michael Jackson nie pije Pepsi! I kiedy stoi przed
w walce o większe udziały na rynku napojów chłodzących ze swo kamerami, nie trzyma nawet w ręku puszki z tym napojem!
im głównym konkurentem, Coca-Colą. Specjaliści Pepsi dostrzegli Możesz sobie pewnie pomyśleć: „Czy ci ludzie powariowali?
fenomenalny sukces Michaela Jacksona, młodego człowieka, który Zapłacili facetowi za reklamę piętnaście milionów dolarów, a on
przez całe życie uczył się, jak wzbudzać ludzkie emocje za pomocą nie trzymał nawet w ręku ich produktu! A w dodatku mówi wszys
swojego głosu, ciała, twarzy i gestów. Michael śpiewał i tańczył w tkim, że nie pije Pepsi! W takim razie co z niego za rzecznik?
sposób, który stymulował wielu słuchaczy tak bardzo, że często Co to za głupi pomysł!"
kupowali oni później jego płyty, aby podtrzymać lub odtworzyć Tak naprawdę pomysł był wspaniały. Sprzedaż Pepsi wzrosła
wzbudzone emocje. Ludzie z Pepsi zadali więc sobie pytanie, jak tak bardzo, że firma L.A. Gear wynajęła potem Michaela
mogą przenieść te odczucia na swój produkt. Rozumowali oni, że Jacksona za dwadzieścia milionów dolarów i zleciła mu re
jeśli ludzie będą kojarzyć z Pepsi te same przyjemne uczucia, które prezentowanie własnych produktów. Ponieważ Michael Jackson
kojarzą z Michaelem Jacksonem, będą kupować Pepsi tak samo, jak nadal potrafi zmieniać uczucia ludzi (jest w nim coś, co nazywam
kupują jego płyty. Proces wiązania nowych uczuć z produktem „źródłem stanu"), firma Sony/CBS podpisała z nim dzie
lub ideą jest nieodzowną częścią transferu niezbędnego dla sięcioletni kontrakt na nagrania, który podobno opiewa na miliard
podstawowego warunkowania, o którym więcej dowiesz się w dolarów! Jego umiejętność zmieniania odczuć ludzkich czyni
rozdziale szóstym, kiedy zapoznamy się z nauką warunkowania go bezcennym.
neuroasocjacyjnego. Na razie jednak powiemy sobie tylko jedno: Musimy zdać sobie sprawę z faktu, że wszystko to oparte
ILEKROĆ ZNAJDUJEMY SIĘ W STANIE DUŻEGO PO jest na łączeniu przyjemnych odczuć z określonymi rodzajami
BUDZENIA EMOCJONALNEGO, KIEDY STYKAMY SIĘ Z zachowania. Cała filozofia sprowadza się do przekonania nas, że
MOCNYMI ODCZUCIAMI BÓLU LUB PRZYJEMNOŚCI, jeśli użyjemy danego produktu, spełnimy własne marzenia.
COKOLWIEK ZACZNIE SIĘ POJAWIAĆ KONSEKWENTNIE, Autorzy reklam nauczyli nas wszystkich, że jeśli ktoś jeździ
ZOSTANIE POŁĄCZONE Z TYMI ODCZUCIAMI NEURO BMW, to jest osobą niezwykłą, o wyjątkowym guście. Jeśli jeź
LOGICZNIE. Dlatego właśnie ilekroć w przyszłości to coś pojawi dzisz hyundaiem, jesteś inteligentny, jeśli toyotą, przeżywasz
się raz jeszcze, powróci towarzyszący temu zjawisku na początku wspaniałe chwile, a jazda pontiakiem przyniesie ci dreszczyk
stan emocjonalny. emocji. Nauczono cię, że wystarczy używać wody kolońskiej
III. SILĄ, KTÓRA KSZTAŁTUJE TWOJE ŻYCIE 79
OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
78
Obsession, aby wpaść w wir seksualnej orgii. Jeśli pijesz Pepsi, cenci rodzynek zaczęli więc zachodzić w głowę, z czym mogliby
będziesz potrafił poruszać się w tańcu jak M.C. Hammer, a jeśli połączyć rodzynki tak, aby ludzie chcieli je kupować.
chcesz być „dobrą" matką, musisz karmić swoje dzieci ciastami Odrodzenie popularności przeżywał w tym czasie stary
owocowymi firmy Hostess oraz batonami Twinkies. szlagier: Słyszałem to w winnicy. I wtedy przyszedł im do głowy
pomysł, aby wykorzystać popularność tej piosenki i połączyć
Autorzy reklam zauważyli, że jeśli uda im się wywołać
przeżywane w związku z nią pozytywne odczucia z rodzynkami.
odpowiednio duże uczucie przyjemności, ich odbiorcy nie będą
Wynajęli więc twórczego animatora nazwiskiem Will Vinton,
dostrzegali cierpienia. Spece od reklamy twierdzą, że „wszystko
który stworzył mniej więcej trzydzieści glinianych rodzynkowych
się sprzeda dzięki seksowi". Nie ma najmniejszej wątpliwości,
figurynek. Miały one tańczyć w rytm popularnej melodii. Wtedy
że przyjemne skojarzenia seksualne, wywołane reklamami praso
właśnie narodziły się rodzynki kalifornijskie (do dziś jedna
wymi i telewizyjnymi, przekonują ludzi, by kupić dany produkt.
z najpopularniejszych marek). Pierwsza kampania reklamowa
Weźmy za przykład trendy, które pojawiły się w reklamach spodni
natychmiast wywołała burzę odczuć, które ludzie zaczęli wiązać
dżinsowych. Kiedyś były to spodnie robocze i uznawano je za
z rodzynkami. Małe tańczące rodzynki kojarzyły się z radością,
brzydkie. Dzisiaj stały się międzynarodowym symbolem wszys
śmiechem i zabawą i w ten sposób odkryto je na nowo, zaczęto
tkiego, co sexy, modne i młodzieńcze. Czy kiedykolwiek widziałeś
łączyć z przekazywanym bez słów w każdej z reklam komu
reklamę spodni Levis 501 ? Czy możesz ją sobie przypomnieć? Na
nikatem: Jeśli będziesz jadł rodzynki, będziesz wesoły i radosny.
pewno była bez sensu, ale po jej obejrzeniu trudno oprzeć się
odczuciu, że gdzieś obok ktoś uprawiał sex. Czy tego typu strategia Rezultaty? Przemysł producentów rodzynek wyciągnięty
naprawdę pomaga sprzedawać dżinsy? Oczywiście, że tak! Levis został z upadku i sprzedaż wzrastała o dwadzieścia procent
jest najlepszym w Ameryce producentem ubiorów dżinsowych. w każdym kolejnym roku. Próba zmiany skojarzeń zakończyła
Czy siła warunkowania zmierzającego do ukształtowania się sukcesem: konsumenci nauczyli się wiązać z tymi owocami
naszych skojarzeń ogranicza się jedynie do takich produktów, nie nudę, ale odczucia zabawy i radości.
jak napoje, samochody i spodnie? Odpowiedź brzmi: nie. Czy Wykorzystanie reklamy jako formy warunkowania nie ogra
wiesz, że w roku 1986, mimo przewidywań olbrzymich zbiorów, nicza się oczywiście do produktów. Na szczęście - albo na nie
kalifornijscy producenci rodzynek wpadli w panikę? Rok po roku szczęście - bez przerwy obserwujemy, jak telewizja i radio
obserwowali spadek sprzedaży o kolejny jeden procent. Zrozpa wykorzystywane są jako narzędzia zmiany naszych skojarzeń
czeni zwrócili się więc do agencji reklamowej z prośbą o zna z uczestnikami różnych procesów politycznych. Najwięcej chyba
lezienie wyjścia z tej sytuacji. Rozwiązanie okazało się proste: wie o tym jeden z najbystrzejszych obserwatorów sceny poli
musieli oni zmienić odczucia ludzi na temat swojego produktu. tycznej i człowiek, który najlepiej potrafi kształtować opinię
Według Roberta Phinneya, ówczesnego prezesa rady producentów publiczną, Roger Ailes. On właśnie odpowiadał za kluczowe ele
rodzynek*, większość ludzi kojarzyła ten produkt negatywnie. menty kampanii prezydenckiej z 1984 roku, kiedy Ronald Reagan
Tak więc zadanie było jasne: napompować wysuszone owoce pokonał Waltera Mondale'a. Również on reżyserował tak sku
odpowiednią dawką pozytywnych emocji. Przyłączyć odczucia, teczną kampanię George'a Busha przeciwko Michaelowi Duka-
których chcą konsumenci. Słowa „pomarszczony" i „wysuszony" Ifisowi w 1988 roku. Ailes opracował strategię, w ramach której
z pewnością nie kojarzą się z pozytywnymi odczuciami. Produ- przekazywał wyborcom niekorzystne informacje na temat Duka-
kisa, dotyczące jego słabości w trzech dziedzinach: obronności,
ochrony środowiska i walki z przestępczością. Strategia ta miała
spowodować, by wiązali oni z Dukakisem negatywne uczucia.
* John Hillkirk i Gary Jacobson: Grit, Guts and Genius, Boston, Jedna z reklam podczas kampanii przedstawiała rywala Busha
Houghton and Mifflin Company, 1990.
80 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA III. SILĄ, KTÓRA KSZTAŁTUJE TWOJE ZYCIE 81
w czołgu jako „chłopca bawiącego się w wojnę", inna obwiniała rzy reklam wiedzą, jak zmieniać to, z czym kojarzymy cierpienie i przy
go za zanieczyszczenie środowiska w porcie bostońskim. Najczę jemność, poprzez zmianę naszych odczuć w stosunku do reklamo
ściej jednak pokazywano obrazek przedstawiający przestępców wanych produktów. Jeśli chcemy przejąć kontrolę nad własnym ży
wypuszczanych z więzień w Massachusetts przez drzwi obrotowe, ciem, musimy się nauczyć „przedstawiać reklamy" naszemu umy
grając w ten sposób na bardzo ujemnych opiniach wywołanych słowi. Co więcej, możemy to zrobić w jednej chwili. Jak? WY
w całym kraju przez „sprawę Willie'ego Hortona". Skazany za STARCZY Z ZACHOWANIAMI, KTÓRE CHCEMY POW
morderstwo, Willie Horton został wypuszczony na wolność STRZYMAĆ, POŁĄCZYĆ CIERPIENIE TAK INTENSYWNE
w ramach kontrowersyjnego planu urlopowania więźniów, wpro EMOCJONALNIE, ŻE ZACHOWANIA TE JUŻ NIGDY WIĘCEJ
wadzonego w rodzinnym stanie Dukakisa. Horton nie zgłosił się NIE PRZYJDĄ NAM DO GŁOWY. Czyż nie ma rzeczy, których za
z powrotem do więzienia i w dziesięć miesięcy później został nic w świecie byś nie zrobił? Zastanów się nad uczuciami, które
aresztowany za terroryzowanie młodego małżeństwa, zgwałcenie wzbudzają one w tobie. Jeśli te same uczucia i odczucia połączysz
kobiety i napaść na mężczyznę. z zachowaniami, których chcesz unikać, nigdy więcej ich nie pow
Do wielu ludzi przemówiły negatywne przekazy tych komu tórzysz. Potem WYSTARCZY SKOJARZYĆ PRZYJEMNOŚĆ
nikatów. Ja osobiście uważam je za wysoce manipulacyjne, jednak Z ZACHOWANIEM POŻĄDANYM. Poprzez powtarzanie i natę
trudno im odmówić skuteczności opartej na fakcie, że ludzie żenie emocjonalne warunkujesz w sobie te zachowania tak długo,
zrobią więcej dla uniknięcia cierpienia niż dla zyskania przyjem aż staną się one automatyczne.
ności. Wielu ludziom nie podobał się sposób prowadzenia tej Jaki jest pierwszy krok tworzenia zmiany? Pierwszy krok
kampanii - sam George Bush był jednym z nich -jednak trudno to po prostu uświadomienie sobie siły, z jaką cierpienie i przy
było polemizować ze stwierdzeniem, że cierpienie jest bardzo jemność wpływają na każdą decyzję, którą podejmujemy, i na
silnym czynnikiem motywującym działania ludzkie. Jak powie wszystkie nasze działania. Sztuka uświadomienia sobie tego po
dział Ailes: „Negatywne przekazy docierają do ludzi szybciej. lega na dostrzeżeniu, że nieustannie wchodzą ze sobą w relacje
Ludzie zwykle poświęcają im więcej uwagi. Kierowcy nie za myśli, słowa, obrazy, dźwięki oraz uczucia przyjemności i cier
trzymują samochodu, aby podziwiać sielankowy widok po obydwu pienia.
stronach autostrady. Ale każdy zwolni, żeby obejrzeć skutki
wypadku."* Skuteczność kampanii Ailesa jest niekwestionowana.
Bush zdobył zdecydowaną większość w głosowaniu powszech
Twierdzę, że przyjemności należy unikać, jeśli
nym, a jego zwycięstwo nad Dukakisem w kolegium elektorskim ich skutkiem ma być większe od nich cierpienie,
nie ma wielu sobie podobnych w całej historii państwa. a pożądać tych cierpień, które przyniosą
Siła kształtująca światową opinię publiczną oraz nawyki
kupujących jest tą samą siłą, która kształtuje WSZYSTKIE nasze większą niż one przyjemność.
działania. Tylko od ciebie zależy przejęcie nad nią kontroli i świa MICHEL DE MONTAIGNE
dome decydowanie o własnych działaniach, ponieważ jeśli nie
kierujemy własnymi myślami, wpadamy w szpony tych, którzy Problem polega na tym, że większość z nas podejmuje decyzje
chcą zmusić nas do odpowiadającego im zachowania. Czasem o działaniu, opierając się na rozważeniu możliwych przyjemności
i tak wybralibyśmy te same zachowania, czasem jednak nie. Auto- i cierpień w krótkim czasie. Ale jeśli mamy odnieść sukces, większość
z rzeczy, które cenimy, wymaga od nas przebrnięcia przez krót
kotrwałe cierpienie dla osiągnięcia długotrwałej przyjemności. Musisz
* John Hillkirk i Gary Jacobson: Grit, Guts and Genius. odrzucić chwile strachu i pokusy i skupić się tylko na tym, co jest dla
82 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
III. SIŁA, KTÓRA KSZTAŁTUJE TWOJE ZYCIE 83
ciebie najważniejsze w planach długofalowych. Pamiętaj też, ŻE cznij od podjęcia decyzji, że poradzisz sobie z cierpieniem.
KIERUJE NAMI NIE RZECZYWISTE CIERPIENIE, ALE OBA Możemy zawsze na chwilę zapanować nad cierpieniem, lepiej
WA, ŻE COŚ JE SPOWODUJE. PODOBNIE Z PRZYJEMNOŚCIĄ jest jednak uwarunkować samego siebie. Dokładnie zapoznamy
- KIERUJE NAMI NIE ONA SAMA, LECZ NASZE PRZEKO się z technikami warunkowania w rozdziale szóstym.
NANIE, NASZE POCZUCIE PEWNOŚCI, ŻE PODJĘTE DZIAŁA Doskonały przykład tego, jak skupianie się na krótkofalowych
NIA SPRAWIĄ NAM PRZYJEMNOŚĆ. Kieruje nami nie rzeczy celach może wrzucić nas w odmęty wodospadu, stanowi obecny
wistość, lecz nasze postrzeganie rzeczywistości. kryzys oszczędnościowo-pożyczkowy, którego podłożem jest
Większość ludzi skupia się jedynie na tym, co im może przy chyba największa finansowa pomyłka kiedykolwiek popełniona
nieść cierpienia lub przyjemności w najbliższym czasie i dlatego przez amerykański rząd. Szacuje się, że może ona kosztować po
w skali długofalowej przynosi im to cierpienia. Rozważmy datników pięćset miliardów dolarów, a mimo to większość Ame
przykład. Powiedzmy, że ktoś chce stracić kilka zbędnych funtów rykanów nie rozumie jej przyczyn.* Problem ten z pewnością
wagi. (Wiem, że nigdy nie przydarzyło się to tobie, ale wyobraźmy będzie powodem cierpienia, co najmniej finansowego, dla każdego
sobie na chwilę, że tak było.) Z jednej strony osoba ta ma do mężczyzny, każdej kobiety i każdego dziecka w tym kraju i naj
dyspozycji wiele wspaniałych powodów, aby schudnąć: będzie się prawdopodobniej będzie się ciągnął przez kilka pokoleń. Podczas
czuć o wiele lepiej, znów będzie się mieścić w swoje ubrania, rozmowy, którą z nim przeprowadziłem, L. William Seidman,
poczuje się pewniej wśród przedstawicieli przeciwnej płci. Z dru szef zarządu Resolution Trust Corporation i Federal Deposit In
giej jednak strony jest równie wiele powodów, by nie podejmować surance Corporation, powiedział mi: „Jesteśmy jedynym państwem
kuracji odchudzającej: trzeba będzie przejść na dietę, cierpieć świata, które jest wystarczająco bogate, by przeżyć taką pomyłkę."
ciągłe uczucie głodu, odmawiać sobie przyjemności jedzenia Co wywołało cały ten finansowy bałagan? To klasyczny przykład
tuczących produktów. Poza tym, w końcu dlaczego nie poczekać usiłowań wyeliminowania cierpienia poprzez rozwiązywanie
z tym, aż skończą się święta? problemu bez usuwania jego przyczyny.
Przy tego rodzaju wyważaniu argumentów wielu ludzi Wszystko zaczęło się od problemów z oszczędnościami i po
podejmie decyzję o odłożeniu tego wszystkiego na później - po życzkami, które pojawiły się w końcu lat siedemdziesiątych i na
tencjalną smukłość sylwetki przeważa doraźna przykrość spo początku osiemdziesiątych. Instytucje bankowe i kredytowe budo
wodowana niedogodnościami diety. Na krótko unikamy cierpienia wały swoje interesy przede wszystkim na rynku przedsiębiorców
na przykład głodu i zamiast tego fundujemy sobie przyjemność i konsumentów. Jeśli bank ma przynosić zyski, musi udzielać po
zjedzenia frytek - ale to nie potrwa długo. Na dalszą metę czujemy życzek, przy czym oprocentowanie pożyczek musi być wyższe od
się coraz gorzej psychicznie, że nie wspomnę o tym, iż pogarsza oprocentowania oferowanego za lokaty oszczędnościowe. Na
to nasze zdrowie. początkowych etapach całej sprawy banki napotykały trudności
Pamiętaj, że cokolwiek cennego chcesz osiągnąć, musisz z różnych stron. Pierwszym ciosem był fakt, że korporacje weszły
w tym celu przebrnąć przez krótkotrwałe cierpienie. Jeśli chcesz na obszar dotychczas zarezerwowany wyłącznie dla bankowości:
mieć piękne ciało, musisz się gimnastykować, co wymaga krótko pożyczki. Wielkie firmy odkryły, że udzielając sobie wzajemnie
trwałego trudu. Kiedy jednak wykonasz już dość ćwiczeń, stają pożyczek, znacznie oszczędzają, i wypracowały coś, co znane jest
się one przyjemnością. Tak samo z dietą. Narzucenie sobie ja
kiejkolwiek dyscypliny wymaga przebrnięcia przez cierpienie,
czy ma to być dyscyplina w interesach, kontaktach z ludźmi, ufa * Jeśli chcesz dokładniej zapoznać się z tym kryzysem, szczerze polecam
niu sobie, zdrowiu czy finansach. Jak masz przezwyciężać te lekturę książki mojego przyjaciela, Paula Pilzera Other People 's Money
niedogodności i zyskać siłę, która pozwoli ci osiągnąć cele? Za- (Pieniądze innych ludzi).
84 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA III. SIŁA, KTÓRA KSZTAŁTUJE TWOJE ŻYCIE 85
dzisiaj jako „rynek papierów wartościowych". Był to tak olbrzymi będzie komu udzielać pożyczek. A jeśli nie będą udzielać poży
sukces, że zyski wielu banków dosłownie się rozpadły. czek, nie będą wypracowywać zysków, a więc będą cierpieć. Jeśli
W tym samym czasie nowe zjawiska pojawiły się również będą udzielać pożyczek, będą miały zyski, a więc będą odczuwały
na amerykańskim rynku konsumenckim. Wizyta u urzędnika ban przyjemność. Poza tym nie było w tym wielkiego ryzyka. Gdyby
kowego zajmującego się udzielaniem pożyczek nigdy nie należała bowiem się okazało, że pożyczkobiorca nie wywiązuje się ze
do przyjemności. Nikt specjalnie się nie cieszył, gdy miał się swoich zobowiązań, i tak zapłacą za niego podatnicy tacy jak ty
wybrać do banku i poprosić o pożyczkę na dom albo samochód, i ja. W ostatecznym rozrachunku strach przed cierpieniem był
głównie dlatego, że oznaczało to poddanie się finansowemu śle niewielki, a pokusa „zaryzykowania" bankowego (naszego?) ka
dztwu. Ludzie nie czuli się z tym dobrze. Firmy samochodowe szybko pitału olbrzymia.
to odkryły i natychmiast zaczęły oferować swoim klientom pożyczki, Banki oraz instytucje kredytowe wywierały również naciski
zapewniając sobie w ten sposób dodatkowe zyski. Przekonały się, że na Kongres, aby ten uratował je przed katastrofą. Skutkiem tego
na finansowaniu samochodów mogą zarabiać równie dobrze jak na nastąpiło kilka zmian. Duże banki zdały sobie sprawę z faktu, że
ich produkcji, a mogą przy tym zaoferować klientowi dodatkową mogą udzielać pożyczek tym obcym państwom, które desperacko
usługę oraz niższy procent. Do tego traktowali oni klienta o wiele potrzebują kapitału. Jedna taka umowa mogła opiewać nawet na
lepiej niż banki, ponieważ zależało im na sprzedaży. Klienci szybko pięćdziesiąt milionów dolarów. Obracanie taką kwotą wymagałoby
docenili zalety tej formy sprzedaży samochodów oraz niskie opłaty pozyskania milionów indywidualnych klientów. Ponadto jawiła
manipulacyjne. Cała sprawa załatwiana była w jednym miejscu, się możliwość wyższego oprocentowania. Dyrektorzy banków
przez jedną osobę, której w dodatku zależało na klientach. Skutkiem i pracownicy wydziałów kredytowych otrzymywali premie w za
tego wszystkiego General Motors Acceptance Corporation (GMAC) leżności od wysokości i liczby udzielonych pożyczek. Banki
stała się szybko jedną z największych firm finansujących kupno przestały się interesować jakością samej transakcji. Przestały
samochodów w całym kraju. przywiązywać wagę do faktu, czy kraj taki jak Brazylia będzie
Jednym z ostatnich bastionów pożyczek bankowych był rynek w stanie podjętą pożyczkę spłacić. Tak naprawdę to chyba nikt
handlu nieruchomościami, ale wysokie odsetki i inflacja podniosły się tym w ogóle nie przejmował. Dlaczego? Ano bankierzy robili
oprocentowanie kredytu aż do osiemnastu procent w skali dokładnie to, czego ich nauczyliśmy: to my sami zachęciliśmy
miesięcznej. Doszło do tego, że nikt nie mógł sobie pozwolić na ich do igrania z Federal Deposit Insurance, obiecując, że jeśli wy
spłacanie miesięcznych rat. Łatwo można zgadnąć, że pożyczki grają, wygrają krocie, a jeśli przegrają, my pokryjemy rachunki.
na zakup nieruchomości po prostu upadły. W takim scenariuszu było po prostu za mało cierpienia dla bankiera.
Banki straciły klientów en masse: wyeliminowano je z więk Małe banki, które nie miały kapitału na tyle dużego, by
szej części rynku pożyczek na zakup samochodów i zaczęły bo udzielać pożyczek zagranicznych, szybko odkryły, że drugą po
rykać się ze spadkiem zainteresowania pożyczkami na zakup kredytowaniu obcych państw możliwością jest udzielanie
domu. Ostatnim ciosem wymierzonym bankom był fakt, że klienci pożyczek rozwijającym się firmom amerykańskim. Również
lokujący w nich swoje oszczędności zaczęli domagać się na skutek i one obniżyły swoje wymagania w stosunku do pożyczkobiorcy
inflacji większych odsetek, podczas gdy procent od udzielanych i na rozbudowę firmy można było dostać kredyt bez żadnych
pożyczek pozostał nie zmieniony. Z każdym dniem banki traciły opłat z góry. Jak zareagowały firmy? Cóż, nie miały wiele do
więcej pieniędzy. Postawione wobec konieczności ratowania stracenia, ponieważ były to w końcu cudze pieniądze, a Kongres
swojej egzystencji, zdecydowały się na dwie rzeczy. Po pierwsze, wprowadził tak wielkie ulgi podatkowe na inwestycje budowlane,
obniżyły wymagania wobec klientów starających się o pożyczki. że trudno było się oprzeć pokusie. Firmy nie musiały już anali
Dlaczego? W wyniku przekonania, że w przeciwnym razie nie zować rynku, nie musiały łamać sobie głowy nad lokalizacją
86 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA III. SIŁA, KTÓRA KSZTAŁTUJE TWOJE ŻYCIE 87
i rozmiarami planowanego budynku. Pozostała im więc tylko ta Natura podporządkowała ludzkość dwóm
jedna pewność, że uzyskają największy w ich życiu odpis po
datkowy.
udzielnym władcom - cierpieniu
Skutkiem tego wszystkiego firmy zaczęły budować jak sza i przyjemności... Rządzą one wszystkim,
lone, powodując w ten sposób zablokowanie rynku. Kiedy podaż co robimy, wszystkim, co mówimy, i wszystkim,
znacznie przewyższyła popyt, rynek załamał się. Wtedy firmy
powiedziały bankom: Nie możemy spłacać. Banki z kolei co myślimy. Wszelkie wysiłki, które moglibyśmy
powiedziały to samo podatnikom. Niestety, my nie mamy się do podjąć, by wyzwolić się spod ich panowania,
kogo zwrócić. Co gorsza, wszyscy staliśmy się w tym kraju
świadkami olbrzymich nadużyć, co spowodowało powszechne
jedynie nam to panowanie unaocznią
przekonanie, że jeśli ktoś jest bogaty, to musiał kogoś skrzywdzić. i potwierdzą.
Stworzyło to negatywne postawy wobec wielu biznesmenów, JEREMY BENTHAM
którzy przecież tworzą miejsca pracy pozwalające na realizację
amerykańskiego marzenia. Dlaczego ludzie pozostają w nie dających im satysfakcji związkach,
Cały ten bałagan ilustruje nasz brak zrozumienia relacji dlaczego nie chcą ich jakoś ulepszać albo po prostu skończyć i dalej iść
między siłami powodowanymi przez uczucia przyjemności i cier przez życie? Ponieważ wiedzą, że zmiany poprowadzą ich w nieznane,
pienia. Dowodzi też, jak niemądre są próby pozbycia się długo a większość z nas jest przekonana, że owo nieznane przyniesie nam
falowych problemów za pomocą krótkofalowych rozwiązań. więcej cierpienia niż nasze obecne życie. Dokładnie jak w przysłowiu:
Cierpienie i przyjemność są również zakulisowymi reżyse „Lepszy diabeł znajomy niż ten, którego nie znasz", albo: „Lepszy
rami dramatu światowego. Przez lata nasze stosunki ze Związ wróbel w garści niż kanarek na dachu." To głębokie przekonanie
kiem Radzieckim cechowała ciągła eskalacja zbrojeń. Obydwa powstrzymuje nas od podjęcia działań, które zmienią nasze życie.
kraje produkowały wciąż więcej broni, by móc sprostać warun Jeśli chcemy wejść z kimś w intymny związek, musimy
kom groźby: „Jeśli wy nas skrzywdzicie, nasz odwet przyniesie pokonać strach przed odrzuceniem i bólem. Jeśli planujemy roz
wam wiele więcej bólu." Doszło w końcu do tego, że w ciągu poczęcie własnych interesów, musimy przełamać strach przed
każdej sekundy wydawaliśmy na zbrojenia piętnaście tysięcy utratą bezpieczeństwa. Tak naprawdę przedsięwzięcie niemal
dolarów! każdej cennej dla nas w życiu rzeczy wymaga od nas działania
Co sprawiło, że Gorbaczow tak nagle zdecydował się na ne wbrew podstawowemu uwarunkowaniu systemu nerwowego.
gocjacje o redukcji zbrojeń? Odpowiedź brzmi: cierpienie. Zaczął Musimy poradzić sobie ze strachem, przełamując istniejące
łączyć olbrzymie cierpienie z próbami przewyższenia naszego w nas zespoły reakcji, i w wielu wypadkach musimy zmienić
olbrzymiego arsenału zbrojeniowego. Było to niemożliwe finan strach w siłę. Zresztą najczęściej obawy, którym pozwalamy nad
sowo, skoro nie mógł nawet nakarmić ludzi w swoim kraju. sobą panować, nigdy nie stają się rzeczywistością. Na przykład
A jeśli ludzie nie mają co jeść, bardziej obchodzą ich własne często ludzie łączą cierpienie z lataniem samolotem, choć w rze
żołądki niż zbrojenia. Bardziej zależy im na zapełnieniu lodówki czywistości nie ma żadnych podstaw tej fobii. Reagują w ten spo
niż na zapełnieniu magazynów zbrojeniowych swego kraju. Za sób na bolesne doświadczenie z przeszłości. Czytali kiedyś
czynają sądzić, że pieniądze są źle wydawane, i domagają się w prasie o katastrofie samolotowej i teraz unikają latania: pozwa
zmian. Czy Gorbaczow zmienił swoje stanowisko dlatego, że jest lają, by panował nad nimi strach.
wielkim człowiekiem? Być może. Ale jedno jest pewne: nie miał Musimy zawsze być pewni, że nasze życie toczy się w te
wyboru. raźniejszości i reagujemy na zjawiska rzeczywiste, a nie na nasz
88 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA III. SILĄ, KTÓRA KSZTAŁTUJE TWOJE ZYCIE 89
strach przed tym, co się kiedyś wydarzyło albo może się wyda PO CZWARTE, ZAPISZ, JAKĄ CENĘ ZAPŁACISZ, JEŚLI
rzyć pewnego dnia. Najważniejsze jest, by pamiętać, że nigdy nie NIE ZMIENISZ SIĘ TERAZ. Co stanie się, jeśli nie przestaniesz
uciekamy przed rzeczywistym cierpieniem. Uciekamy przed jeść cukru i tłuszczu? Jeśli nie przestaniesz palić? Jeśli nie za
tym, co W NASZYM PRZEKONANIU doprowadzi do cier dzwonisz do kogoś, do kogo powinieneś zadzwonić? Jeśli nie
pienia. zaczniesz codziennie ćwiczyć? Ile cię to będzie kosztować za
dwa, za trzy, za pięć lat? Jaki będzie koszt emocjonalny? Jaki
będzie koszt, gdy idzie o twój własny obraz samego siebie? Koszt
DOKONAJMY KILKU ZMIAN JUŻ TERAZ energii fizycznej? Ile będziesz musiał zapłacić uczuciami i god
nością? Ile pieniędzy będziesz musiał w to włożyć? Jakie będą
PO PIERWSZE, SPISZ NA KAWAŁKU PAPIERU CZTE koszty w relacjach z ludźmi, na których zależy ci najbardziej?
RY RZECZY, KTÓRE POWINIENEŚ ZROBIĆ I OD JAKIE JAK BĘDZIESZ SIĘ Z TYM CZUŁ?
GOŚ CZASU TO ODKŁADASZ. Może musisz stracić kilka ki Nie mów: „Będę gruby", albo: „Będzie mnie to kosztowało
logramów. Może musisz rzucić palenie. Być może powinieneś trochę pieniędzy." To nie wystarczy. Musisz pamiętać, że kierują
skontaktować się z kimś, na kim ci zależy, albo odnowić znajo nami emocje. Zapoznaj się więc z cierpieniem i potraktuj je jak
mość z kimś, kto jest dla ciebie ważny. przyjaciela, który może poprowadzić cię do kolejnego sukcesu.
PO DRUGIE, POD KAŻDĄ Z TYCH RZECZY ZAPISZ OSTATNI KROK STANOWI SPORZĄDZENIE LISTY
ODPOWIEDŹ NA NASTĘPUJĄCE PYTANIA: DLACZEGO WSZYSTKICH PRZYJEMNOŚCI, KTÓRE SPRAWI CI NA
NIE PRZYSTĄPIŁEM DO DZIAŁANIA? JAKIE CIERPIENIA TYCHMIASTOWE PODJĘCIE KAŻDEGO Z TYCH CZTE
ŁĄCZYŁEM Z TYMI DZIAŁANIAMI W PRZESZŁOŚCI? Od RECH DZIAŁAŃ. Sporządź długą listę, która będzie kierować
powiedź na te pytania pomoże ci zrozumieć, że większe cierpie twoimi emocjami, która poruszy cię. „Zyskam poczucie, że na
nie łączyłeś z podjęciem działania niż z jego niepodejmowaniem. prawdę panuję nad swoim życiem, że to ja sam nim rządzę. Zys
Bądź ze sobą szczery. Jeśli mówisz sobie, że nie łączyłeś z tymi kam o wiele większą pewność siebie. Zyskam witalność i zdro
działaniami żadnych cierpień, zastanów się nad tym dokładniej. wie. Będę w stanie umocnić wszystkie związki z drogimi mi ludź
Może to być zupełnie oczywisty poziom cierpienia, na przykład mi. Zyskam siłę woli, którą będę mógł wykorzystywać we wszys
wielka trudność znalezienia wolnej chwili w napiętym planie
tkich innych dziedzinach życia. Moje życie będzie po prostu
codziennych zajęć.
lepsze w ciągu najbliższych kilku lat. Podejmując te działania,
PO TRZECIE, SPORZĄDŹ LISTĘ WSZYSTKICH PRZY spełnię swoje marzenia." Zapisz wszystkie korzyści i przyjem
JEMNOŚCI, KTÓRE W PRZESZŁOŚCI PRZYNOSIŁ CI TEN ności, jakie odniesiesz zarówno teraz, jak i na dłuższą metę.
NEGATYWNY WZÓR DZIAŁANIA. Jeśli na przykład sądzisz, Gorąco namawiam, byś zrobił to ćwiczenie właśnie TERAZ,
że powinieneś schudnąć, to dlaczego wciąż jadłeś całymi torbami byś właśnie teraz wykorzystał motywację, jaka narastała w tobie
frytki, chrupki i słodycze? Unikałeś cierpień związanych z od podczas dotychczasowej lektury. CARPE DIEM! Chwytaj dzień!
mówieniem sobie łakoci, to prawda, ale jednocześnie robiłeś to, po Nie ma lepszej chwili niż obecna. Jeśli jednak nie możesz się
nieważ sprawiało ci to doraźną przyjemność. Natychmiastową oprzeć pokusie lektury kolejnego rozdziału, przeczytaj go. Pamiętaj
przyjemność! A nikt nie chce pozbywać się tych przyjemnych jednak, by wrócić do tego ćwiczenia później i udowodnić sobie
uczuć! Aby spowodować trwałą zmianę, musimy znaleźć sposób, za jego pomocą, że panujesz nad wielkimi siłami cierpienia
by zapewnić sobie co najmniej taką samą przyjemność bez żadnych
i przyjemności.
negatywnych konsekwencji. Tak więc rozpoznanie przyjemności,
Rozdział ten wiele razy udowadniał ci, że dosłownie każdy
którą ci to dawało, pomoże ci zidentyfikować nowy cel.
aspekt naszego życia zależy ód tego, z czym łączymy przyjemność.
90 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
SYSTEMY
PRZEKONAŃ:
SIŁA TWORZENIA
I SIŁA NISZCZENIA
Za wszystkim, co myślimy, kryje się wszystko,
w co wierzymy, jakby ostateczna zasłona
naszej duszy.
ANTONIO MACHADO
Obydwu zadano to samo pytanie: „Dlaczego twoje życie potoczyło Tak więc nie otoczenie czy środowisko, nie wydarzenia
w taki właśnie sposób?" Każdy z nich, choć niezależnie od dru
W naszym życiu, ale ZNACZENIE, jakie im nadajemy, nasza
giego, udzielił o dziwo tej samej odpowiedzi: „A czymże innym
interpretacja wydarzeń decyduje, kim jesteśmy dziś i kim staniemy
mógłbym się stać, skoro wychowywał mnie taki, a nie inny
cię jutro. Przekonania właśnie sprawiają tę cudowną różnicę
ojciec?"
między życiem radosnym i szczęśliwym a życiem smutnym
Tak często stajemy się ofiarami przekonania, że wydarzenia i zgorzkniałym. Właśnie przekonania odróżniają Mozarta od
rządzą naszym życiem i że to środowisko ukształtowało naszą
Jansona. Przekonania sprawiają, że niektórzy z nas stają się
obecną postać. Nigdy nie istniało większe kłamstwo. NASZE
bohaterami, a inni prowadzą „ciche życie desperatów".
ŻYCIE KSZTAŁTUJĄ NIE WYDARZENIA, ALE NASZE
Czemu służą przekonania? Są one jakby przewodnikiem,
WŁASNE PRZEKONANIA NA TEMAT ZNACZENIA TYCH
który mówi nam, co prowadzi do cierpienia, a co do przyjem
WYDARZEŃ.
ności. Ilekroć coś zdarza się w twoim życiu, twój umysł zadaje
Dwaj mężczyźni zostają zestrzeleni w Wietnamie i osadzeni dwa pytania: 1) Czy będzie to oznaczać cierpienie, czy przyjem
w niesławnym więzieniu Hoa Lo. Odizolowano ich od świata, ność? 2) Co muszę teraz zrobić, aby uniknąć cierpienia i(lub)
przykuto do betonowych ścian, nieustannie bito zardzewiałymi zyskać przyjemność? Odpowiedzi na te pytania oparte są na tym,
łańcuchami. Chociaż obydwaj cierpieli dokładnie tak samo, w co wierzymy, na naszych PRZEKONANIACH, a nasze przeko
każdy z nich wyciągnął zupełnie inne wnioski ze swojego nania biorą się z UOGÓLNIEŃ płynących z tego, co dotychczas
doświadczenia. Jeden z nich był przekonany, że takie życie nie
nauczyliśmy się uznawać za źródło cierpienia albo źródło przy
ma sensu, i popełnił samobójstwo. Dla drugiego to straszliwe
jemności. Uogólnienia te kierują wszystkimi naszymi działania
przeżycie stało się podstawą, by jeszcze bardziej uwierzyć w sie
mi, a zatem decydują o kierunku i poziomie naszego życia.
bie, w ludzi i Stwórcę. Kapitan Gerald Coffee wykorzystuje swoje
Uogólnienia mogą być bardzo pożyteczne, są one po prostu
wspomnienia z tamtych dni, by przypominać ludziom na całym
rozpoznaniem podobnych schematów. Weźmy prosty przykład:
świecie o potędze ludzkiego ducha, który jest w stanie pokonać
dzięki czemu umiesz otworzyć drzwi? Patrzysz na klamkę i choć
każde cierpienie, sprostać każdemu wyzwaniu i wytrzymać każdy
nigdy wcześniej jej nie widziałeś, możesz być pewien, że drzwi
ból.
się otworzą, jeśli przekręcisz klamkę w prawo lub w lewo, a na
Dwie kobiety w tym samym czasie ukończyły siedemdziesiąty stępnie pociągniesz drzwi do siebie lub je od siebie odepchniesz.
rok życia, ale dla każdej z nich wydarzenie to znaczyło zupełnie Dlaczego jesteś o tym przekonany? Po prostu twoje doświad
co innego. Jedna „wiedziała", że jej życie zbliża się ku końcowi. czenia związane z drzwiami powtarzały się wystarczająco czę
Dla niej przeżyte dziesięciolecia oznaczały, że mechanizm jej sto, by dało ci to POCZUCIE PEWNOŚCI, które pozwala ci
ciała zaczyna się psuć i powinna w związku z tym powoli żegnać działać bez zastanowienia. Bez tego poczucia pewności nie by
się z życiem. Druga z kobiet jest przekonana, że możliwości libyśmy w stanie wyjść z mieszkania, prowadzić samochodu, te
człowieka bez względu na jego wiek zależą od tego, w co wierzy, lefonować ani robić żadnej z dziesiątek rzeczy, które robimy na
i dlatego zaczyna ona sobie stawiać coraz wyższe wymagania. co dzień. Uogólnienia upraszczają nasze życie i pozwalają nam
Dochodzi do wniosku, że wspinaczka górska jest wspaniałym funkcjonować.
zajęciem dla siedemdziesięciolatki. Przez następne dwadzieścia Niestety uogólnienia na temat bardziej skomplikowanych
pięć lat całkowicie poświęca się tej nowej przygodzie. W ciągu dziedzin życia mogą być uproszczeniami i prowadzić do powsta
tego czasu zdobyła wiele spośród najwyższych szczytów świata. wania ograniczających nas przekonań. Być może zdarzyło się,
Hulda Crooks ma dziś dobrze po dziewięćdziesiątce i jest naj że kilka razy w życiu poniosłeś w jakichś działaniach klęskę i na
starszą kobietą, która kiedykolwiek wspięła się na Fuji. tej podstawie doszedłeś do przekonania, że brak ci kwalifikacji.
94 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA IV. SYSTEMY PRZEKONAŃ: SIŁA TWORZENIA I... 95
Jeśli uwierzysz, że to przekonanie jest prawdziwe, może ono się nadawania dowolnemu doświadczeniu życiowemu znaczenia,
stać samospełnialną przepowiednią. Będziesz sobie powtarzać: Jctóre je całkowicie obezwładnia albo dosłownie ratuje im życie.
„Po co mam próbować, skoro i tak mi się nie powiedzie?" Być Niektórzy ludzie po analizie przeżytych w przeszłości cierpień
może podjąłeś kilka niewłaściwych decyzji w interesach albo stwierdzili: „Z powodu tego wszystkiego będę pomagała innym.
w kontaktach z innymi i doszedłeś potem do wniosku, że oznacza Ponieważ ja zostałam zgwałcona, nikomu innemu nie może się już
to, iż zawsze już będziesz „sabotował" sam siebie. A może jako stać krzywda." Albo: „Ponieważ straciłem dziecko, będę starał
uczeń nie uczyłeś się tak szybko, jak WEDŁUG CIEBIE uczyły się ulepszyć ten świat." Nie jest to coś, w co chcą wierzyć; przyję
się inne dzieci, i zamiast po prostu dojść do wniosku, że masz cie tego typu postawy stanowi dla nich raczej konieczność, jeśli
inny sposób uczenia się, uznałeś siebie za niezdolnego. mają być w stanie jakoś się pozbierać i prowadzić dalsze życie.
Czy uprzedzenia rasowe nie wynikają z błędnych uogólnień Wszyscy posiadamy umiejętność tworzenia znaczeń, które dają
na temat całych grup ludzi? nam siłę, ale tak wielu z nas nigdy jej nie wykorzystuje lub nawet
Problem z wszystkimi tymi przekonaniami polega na tym, że nie zdaje sobie sprawy z jej istnienia. Jeśli nie uwierzymy, że ist
będą one ograniczać twoje przyszłe decyzje o tym, kim masz być nieje jakiś powód, jakaś przyczyna niewyjaśnialnych tragedii,
i jakie są twoje możliwości. Nie wolno nam zapominać, że WIĘ zaczynamy niszczyć własną zdolność do prawdziwego życia.
KSZOŚĆ NASZYCH PRZEKONAŃ TO UOGÓLNIENIA NA Potrzebę stworzenia znaczeń opartych na najboleśniejszych
TEMAT PRZESZŁOŚCI, KTÓRE OPARTE SĄ NA NASZEJ życiowych doświadczeniach zauważył psychiatra Wiktor Franki
WŁASNEJ INTERPRETACJI ZARÓWNO BOLESNYCH, JAK na podstawie własnych i cudzych doświadczeń Holocaustu, po
I PRZYJEMNYCH DOŚWIADCZEŃ. przeżyciu obozu w Oświęcimiu. Stwierdził on mianowicie, że
Trzy problemy wydają się tu podstawowe: kilku wybranych, którzy potrafili przeżyć to piekło na ziemi, mia
1. Większość z nas nie decyduje świadomie o tym, w co ło jedną wspólną cechę: potrafili wytrzymać wszelkie cierpienie
będzie wierzyć. i przekształcać je poprzez znalezienie w nim jakiegoś znaczenia.
2. Nasze przekonania są często oparte na niewłaściwej inter Postanowili, że ponieważ tyle wycierpieli i przeżyli, będą o tym
pretacji przeszłych doświadczeń. opowiadać innym, aby żadna istota ludzka nie musiała nigdy
3. Jeśli wyrobimy w sobie jakieś przekonanie, zapominamy, więcej cierpieć tego samego.
że nie jest ono niczym innym jak tylko interpretacją. Przekonania nie ograniczają się jedynie do wpływu na nasze
Zaczynamy traktować własne przekonania tak, jakby były emocje i działania. Mogą one zmienić nasze ciało dosłownie w kil
rzeczywistością, jakby były Ewangelią. Bardzo rzadko, jeśli to ka minut. Miałem przyjemność przeprowadzania wywiadu z dr. Ber-
w ogóle się zdarza, kwestionujemy przekonania towarzyszące nam niem Siegelem, profesorem Uniwersytetu Yale, autorem wielu zna
przez długi czas. Zastanawiając się nad tym, dlaczego ludzie nych książek. Kiedy zaczęliśmy mówić o sile wynikającej z prze
zachowują się w taki, a nie inny sposób, musisz pamiętać, że isto konań, Bernie podzielił się ze mną częścią wyników ekspery
ta ludzka nie jest tworem przypadkowym. Wszystkie nasze działania mentów, jakie przeprowadzał z ludźmi cierpiącymi na złożone
są skutkiem naszych przekonań. Cokolwiek robimy, bierze się ze zaburzenia osobowości. Trudno uwierzyć, ale w ich wypadku
świadomego bądź podświadomego przekonania o tym, co sprawi siła przekonania, iż stali się kimś innym, była tak wielka, że jej
przyjemność i co pozwoli uniknąć cierpienia. Jeśli chcesz wpro wynikiem stały się możliwe do zaobserwowania bodźce dla sys
wadzić trwałe i konsekwentne zmiany w swoim zachowaniu, musisz temu nerwowego, które zmieniały równowagę biochemiczną.
zmienić te przekonania, które cię przed tym powstrzymują. Skutek? Ich ciała zmieniały się i w jednej chwili, na oczach obser
SIŁA PRZEKONAŃ MOŻE BUDOWAĆ, ALE MOŻE TEŻ wujących naukowców, zaczęły odzwierciedlać nową tożsamość.
I NISZCZYĆ. Istoty ludzkie mają przerażającą umiejętność Udokumentowane są takie zmiany, jak na przykład zmiana koloru
IV. SYSTEMY PRZEKONAŃ: SIŁA TWORZENIA I., 97
96 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
oczu pacjenta, który uwierzył, że zmienia osobowość, albo znikanie lub za wielki zaszczyt uważam fakt, że znałem Normana Cousinsa
ponowne pojawianie się blizn! Nawet choroby takie, jak cukrzyca albo przez prawie siedem lat. Dane mi też było przeprowadzić z nim
nadciśnienie tętnicze, pojawiają się i znikają w zależności od przekonań ostatni wywiad, jakiego udzielił w swoim życiu, miesiąc przed
pacjenta na temat jego obecnej osobowości. smiercią. W rozmowie, którą wtedy odbyliśmy, mówił, jak wiel-
Przekonania mogą nawet zniwelować działanie lekarstw. ki jest wpływ przekonań na zdrowie fizyczne. Podczas meczu
Większość z nas jest przeświadczona, że lekarstwa leczą. Tym futbolowego w Monterey Park na przedmieściach Los Angeles
czasem najnowsze badania w dziedzinie psychoneuroimmunologii kilka osób doznało objawów zatrucia pokarmowego. Po zbada
(wzajemne związki między umysłem a ciałem) zaczynają udowad niu ich lekarz doszedł do wniosku, że przyczyną zatrucia był
niać to, co wielu podejrzewało od wieków: nasze przekonania na pewien napój bezalkoholowy sprzedawany z automatów, ponieważ
temat choroby i sposobów jej leczenia są bardzo istotne, waż wszyscy jego pacjenci wypili co najmniej puszkę tego napoju
niejsze może nawet niż samo leczenie. Dr Henry Beecher z Uni przed zachorowaniem. Ogłoszono więc przez głośniki, by nikt
wersytetu Harvarda przeprowadził na ten temat szereg doświad nie pił tego napoju, ponieważ spowodował ono zatrucie u kilku
czeń i badań, z których jasno wynika, że podczas gdy wylecze osób. Spiker czytający to ogłoszenie opisał również objawy choro
nie pacjenta przypisujemy lekarstwom, w rzeczywistości poprawę by. Nastąpiło istne pandemonium. Ludzie na trybunach zaczęli
zdrowia powoduje wiara w nie pacjenta. mieć nudności i mdleć. Zachorowało też kilka osób, które nawet
Posadami nauki zatrzęsło zwłaszcza doświadczenie, w którym nie przeszły obok automatów z napojami! Karetki pogotowia
stu studentów medycyny poproszono o wzięcie udziału w testowa z miejscowego szpitala zarobiły tego dnia olbrzymie kwoty, prze
niu dwóch nowych leków. Jeden z nich, zawarty w czerwonej wożąc ze stadionu powalonych chorobą fanów futbolu. Kiedy
kapsułce, opisano im jako wyjątkowo skuteczny środek stymulu odkryto, że automat z napojami nie był przyczyną zatrucia, stał
jący, podczas gdy drugi - w niebieskiej kapsułce - miał być wspa się „cud": wszyscy chorzy ozdrowieli natychmiast.
niałym środkiem łagodzącym i uspokajającym. Bez wiedzy studen Musimy zrozumieć, że nasze własne przekonania mogą
tów zamieniono zawartość kapsułek i w czerwonej umieszczono w jednej chwili zrobić z nas chorych albo nas uzdrowić. Udowo
barbiturat, a w niebieskiej amfetaminę. Mimo to jednak połowa dniono niezbicie, że przekonania mogą wpływać na nasz system
studentów wykazywała reakcje fizyczne zgodne z własnymi immunologiczny. Co ważniejsze, mogą one albo dodać nam sił
oczekiwaniami - czyli dokładnie przeciwne reakcjom chemicz i przynieść rozwiązanie problemów zdrowotnych, albo osłabić
nym, które lekarstwo powinno było wywołać w ich organizmach. nas i utrudnić wyzdrowienie. W tej właśnie chwili przekona
Pamiętajmy, że nie były to placeba. Studenci dostawali prawdzi nia kształtują twoją reakcję na przeczytane wyżej słowa oraz
we lekarstwa, ale ich przeświadczenia niwelowały chemiczne decydują o tym, czego nauczysz się podczas lektury całej tej
oddziaływanie leków. Dr Beecher powiedział następnie, że książki.
skuteczność działania leku „jest bezpośrednim wynikiem nie Czasem wytwarzamy w sobie przekonania, które dają nam
tylko właściwości chemicznych specyfiku, lecz również i wiary siłę albo ograniczają nas w jednym określonym kontekście, na
pacjenta w jego skuteczność". przykład przekonania na temat umiejętności śpiewu czy tańca,
możliwości zreperowania własnego samochodu, czy też znajo
mości różniczek i całek. Inne przekonania są na tyle ogólne, że
Lekarstwa nie zawsze są konieczne, ale wiara mogą zdominować dosłownie każdy aspekt naszego życia,
w wyzdrowienie jest niezbędna. wpływając nań albo negatywnie, albo pozytywnie, Te właśnie
NORMAN COUSINS przekonania nazywam PRZEKONANIAMI GLOBALNYMI
LUB PRZEKONANIAMI OGÓLNYMI.
98 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
IV. SYSTEMY PRZEKONAŃ: SIŁA TWORZENIA I... 99
wystarczająco dużo doświadczeń, które by te przekonania pod one dla nas tak namacalne i rzeczywiste, zniekształcone są subiek
parły. Pomyśl tylko! Czy nie jest prawdą, że masz za sobą dość tywnym postrzeganiem.
doświadczeń i poznałeś w życiu wystarczająco wielu ludzi, którzy Ponieważ istoty ludzkie potrafią w taki właśnie sposób znie
przeżyli kłopoty i problemy z powodu innych ludzi, by dojść do kształcać i tworzyć doświadczenia, liczba odniesień, którymi mo
wniosku, że ludzie są z gruntu źli i przy najdrobniejszej nawet
żemy wesprzeć swoje przekonania, jest nieograniczona. Bez
sposobności zrobią wszystko, by cię wykorzystać? Być może
nie chcesz w to wierzyć - zresztą już wcześniej w tej książce
mówiliśmy o tym, jak bardzo takie przekonanie obezwładnia -
ale z pewnością dysponujesz doświadczeniami, które mogłyby
podeprzeć tę myśl i zmienić ją w przekonanie, gdybyś tylko
chciał. Czy nie jest prawdą, popartą twoimi życiowymi doświad
czeniami, że jeśli jesteś dla innych naprawdę dobry i naprawdę
się o nich troszczysz, oni też są dla ciebie dobrzy i chętnie ci
pomogą?
Pytanie brzmi: które z tych przekonań jest prawdziwe? Cóż,
nieważne, które jest prawdziwe. Ważne natomiast, które z nich
daje ci więcej siły. Zawsze możemy znaleźć kogoś, kto potwierdzi
nasze przekonanie i utwierdzi nas w nim. W taki właśnie sposób
istoty ludzkie są zdolne racjonalnie myśleć. I znów wraca pod
stawowe pytanie, czy przekonanie to umacnia nas, czy też raczej
osłabia, dodaje nam siły na co dzień, czy też na co dzień naszą siłę
ogranicza. Do czego więc mamy się odwoływać? Z pewnością
możemy czerpać z naszych OSOBISTYCH DOŚWIADCZEŃ.
Czasem sięgamy do INFORMACJI uzyskanej od innych ludzi,
z książek, filmów i tak dalej.
względu na to, skąd biorą się nasze odniesienia, zaczynamy akcep
Czasem jednak odwołujemy się do rozróżnień opartych tować je jako RZECZYWISTE i dlatego NIE PODAJEMY ICH
wyłącznie na naszej własnej WYOBRAŹNI. Z każdym z takich W WĄTPLIWOŚĆ. Może to mieć bardzo poważne negatywne
rozróżnień związujemy się emocjonalnie na tyle silnie, że z pew skutki, w zależności od przekonań, które w sobie wytwarzamy.
nością wpływa to, na długość i obwód podpór określonych prze Na tej samej zasadzie możemy też używać zdolności wyko
konań. Najtrwalsze i najmocniejsze podpory naszych przekonań rzystywania wymyślonych przez nas samych odniesień, by poru
formowane są przez osobiste doświadczenia, z którymi wiążemy
szać się w wymarzonym kierunku. Człowiek może odnieść sukces,
wiele uczuć ze względu na cierpienie lub przyjemność łączące
gdy wystarczająco plastycznie coś sobie wyobrazi, równie dobrze,
się z nimi. Kolejnym czynnikiem jest liczba odniesień. Oczywiście
jak gdyby posiadał w tej dziedzinie rzeczywiste doświadczenia.
im więcej ich towarzyszy jakiejś myśli, tym mocniejsze stanie
Dzieje się tak dlatego, że umysł ludzki nie potrafi odróżnić od
się twoje przekonanie.
niesień wyobrażonych od tych będących skutkiem doświadczenia.
Czy odniesienia muszą być dokładne, żebyś chciał ich uży ODPOWIEDNIO CZĘSTO POWTARZAJĄCE SIĘ WRAŻE
wać? Nie, mogą być albo rzeczywiste, albo wymyślone, dokładne NIA EMOCJONALNE SĄ PRZEZ NASZ SYSTEM NERWO
bądź niedokładne. Nawet nasze osobiste doświadczenia, choć są WY ODBIERANE JAKO COŚ RZECZYWISTEGO, NAWET
104 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA IV. SYSTEMY PRZEKONAŃ: SIŁA TWORZENIA I... 105
czujemy się obezwładnieni. W końcu jak zmienić całe swoje ży przyjemności, JEŚLI WIĘC SKOJARZYMY CIERPIENIE
cie? Czy nie jest to o wiele trudniejsze od zmiany zachowań w jed Z CZYMKOLWIEK, BĘDZIEMY TO W STANIE ZMIENIĆ.
nej określonej dziedzinie? Wystrzegaj się przekonania, że twoje Jedynym powodem, dla którego żywimy jakiekolwiek przeko
problemy mają źródło w twoich trwałych defektach. Jakie inspirac nanie, jest fakt, że nauczyliśmy się łączyć wielkie cierpienie
je może ci dać chłostanie samego siebie? z jego brakiem albo wielką przyjemność z jego obecnością.
Podtrzymywanie tych ograniczających nas przekonań jest równo Po drugie, zacznij żywić wątpliwości. Jeśli naprawdę jesteś
znaczne z regularnym zażywaniem małych dawek arszeniku, które ze sobą szczery, to przyznasz, że są takie przekonania, których bro
z czasem składają się na dawkę śmiertelną. Choć nie giniemy naty niłbyś ciałem i duszą wiele lat temu, a dziś przyznałbyś się do
chmiast, z chwilą ich przyjęcia zaczynamy z wolna umierać emocjo nich z wielkim zakłopotaniem. Co się stało? Z pewnych powodów
nalnie. Musimy ich więc unikać za wszelką cenę. Pamiętaj! Jeśli w coś zacząłeś mieć wątpliwości. Być może doświadczyłeś czegoś
wierzysz, twój umysł działa jakby kierowany automatycznym pilotem, nowego albo stało się coś, co zaprzeczyło twoim dotychczasowym
filtrując elementy otoczenia w poszukiwaniu odniesień, które uza przekonaniom. Być może poznałeś kilku Rosjan i przekonałeś
sadnią twoje przekonanie, bez względu na jego treść. się, że podobnie jak ty są ludźmi, którzy ciężko pracują, by utrzy
mać swoje rodziny. Zaczęliśmy inaczej postrzegać Rosjan po
części przez programy wymiany międzynarodowej, dzięki którym
To umysł zamienia zło w dobro, umysł czyni zobaczyliśmy tych ludzi na własne oczy i mieliśmy możliwość się
szczęśliwych bądź zdesperowanych, bogatych przekonać, że również i ich trapią podobne naszym problemy.
lub biednych. Zyskaliśmy nowe doświadczenia, które kazały nam ZADAWAĆ
PYTANIA, wstrząsnęły naszą pewnością i zaczęły chwiać również
EDMUND SPENSER
naszymi odniesieniami.
Jednak samo tylko nowe doświadczenie nie gwarantuje zmia
ny przekonań. Może się zdarzyć, że ktoś doświadcza czegoś cał
kowicie sprzecznego z własnymi przekonaniami, a interpretuje
JAK ZMIENIAĆ PRZEKONANIA to w zupełnie dowolny sposób po to, aby wzmocnić jeszcze
swoją pewność. Właśnie takie zachowanie zademonstrował Sad
WSZELKIE ZMIANY W OSOBOWOŚCI ZACZYNAJĄ SIĘ dam Hussein podczas wojny w Zatoce Perskiej, kiedy ciągle
OD ZMIANY PRZEKONAŃ. Jak więc się zmieniamy? Najsku twierdził, że wygrywa mimo otaczających go coraz większych
teczniejszym sposobem jest zmuszenie umysłu, by połączył ol zniszczeń.
brzymie cierpienie ze starym przekonaniem. Musisz czuć, że to Podczas jednego z prowadzonych przeze mnie seminariów
przekonanie nie tylko kosztowało cię wiele cierpienia w prze pewna kobieta doświadczyła raczej nietypowych stanów emocjo
szłości, lecz również kosztuje cię wiele cierpień teraz, a więc nalnych i umysłowych. Zaczęła twierdzić, że jestem nazistą i za
i w przyszłości może ci przynieść jedynie cierpienia. Następnie truwam ludzi zgromadzonych w pomieszczeniu za pomocą nie
musisz zacząć odczuwać wielką przyjemność na myśl o przyję widzialnego gazu, który wpuszczam przez otwory wentylacyjne.
ciu nowego przekonania, które da ci świeże siły. To podstawowy Kiedy zacząłem do niej mówić wolniej, co stanowi normalną
wzorzec działania, które musimy podejmować wciąż od nowa, procedurę, gdy chcemy, by ktoś się odprężył, powiedziała: „Sam
tworząc zmiany w naszym życiu. widzisz, gaz zaczął już wpływać na twój sposób mówienia!" Co
Nie wolno nam nigdy zapominać, że wszystkimi naszymi kolwiek się działo, wykorzystywała to natychmiast dla poparcia
działaniami kieruje potrzeba unikania cierpienia albo zyskania swojego przekonania, że wszyscy zginiemy zatruci tajemniczym
110 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA IV. SYSTEMY PRZEKONAŃ: SIŁA TWORZENIA I. 111
gazem. W końcu jednak udało mi się zburzyć to jej przekonanie. szały się wolno i czcionki łatwo się blokowały, jeśli pisano zbyt
Jak to się robi? Pomówimy o tym w następnym rozdziale. szybko.
NOWE DOŚWIADCZENIA STANOWIĄ POCZĄTEK Dlaczego więc trzymamy się układu QWERTY od stu dwu
ZMIANY, JEŚLI POWODUJĄ, ŻE ZACZYNAMY KWESTIO dziestu lat? W 1882 roku niemal wszyscy pisali czterema palca
NOWAĆ WŁASNE PRZEKONANIA. Pamiętaj, że JEŚLI W COŚ mi. Pewna kobieta opracowała metodę pamięciowego pisania za
WIERZYMY, NIGDY NIE PODAJEMY TEGO W WĄTPLI pomocą ośmiu palców. Jej metodę podano w wątpliwość i o wyż
WOŚĆ. Z chwilą gdy zaczynamy kwestionować dotychczasowe szości starej metody miał zadecydować konkurs szybkości pisa
przekonania, nie jesteśmy ich już całkowicie pewni. „Nogi" nia na maszynie. Autorka nowej metody wystawiła do konkursu
naszych przekonań zaczynają się chwiać. Czy kiedykolwiek po swojego ucznia, zawodowego maszynistę, który opanował pamię
dawałeś w wątpliwość własną umiejętność zrobienia czegokol ciowo układ klawiatury typu QWERTY. Metoda pamięciowa
wiek? Jak to robiłeś? Pewnie zadawałeś sobie pytania typu: „A je okazała się lepsza, ponieważ pobił on swojego rywala. Od tego
śli to spieprzę? Jeśli mój pomysł nie zadziała?", albo: „A jeśli czasu standard QWERTY stał się standardem szybkości i nikt
oni mnie nie lubią?" nie kwestionował zasadności takiego układu klawiatury.
Ale pytania mogą dodać nam wielkiej siły, jeśli zadajemy je, Ile podobnych przekonań żywisz na temat siebie samego, swoich
by sprawdzić słuszność przyjętych na ślepo przekonań. Wiele możliwości i ograniczeń, powinności innych ludzi, zdolności
z naszych przekonań opiera się na informacjach, które uzyskaliśmy własnych dzieci? Ile ograniczających cię przekonań zaakceptowałeś
od innych i których tak naprawdę nigdy nie sprawdziliśmy. Jeśli bez zastanowienia, choć może nawet nie zdajesz sobie z tego sprawy?
zaczniemy im się przyglądać, możemy dojść do wniosku, że prze JEŚLI ZADASZ DOŚĆ DUŻO PYTAŃ, ZACZNIESZ
konania, które niezłomnie żywiliśmy całymi latami, oparte są na W KOŃCU WĄTPIĆ W STARE PRZEKONANIA. Dotyczy to
zestawie fałszywych przesłanek. Jeśli używasz komputera lub również rzeczy, co do których nie masz cienia wątpliwości. Wiele
maszyny do pisania, ten przykład z pewnością będzie dla ciebie lat temu miałem wyjątkową okazję współpracy z armią Stanów
właściwy. Jak sądzisz, dlaczego tradycyjny układ liter i cyfr na Zjednoczonych, z którą negocjowałem kontrakt na przeprowadze
klawiaturze zaakceptowany jest w dziewięćdziesięciu dziewię nie szkolenia w pewnych dziedzinach. Moja praca uznana została
ciu procentach maszyn do pisania i klawiatur komputerowych w za tak dobrą i potrzebną, że pozwolono mi nawet pracować z jed
całym świecie? (Układ ten znany jest pod nazwą QWERTY. Jeśli nym z wysokich urzędników CIA, człowiekiem, który zaczynał
piszesz na maszynie, wiesz, że są to litery znajdujące się z lewej karierę w tej instytucji jako szeregowy pracownik. Mogę po
strony górnego rzędu klawiszy.) Oczywista wydaje ci się odpo wiedzieć, że umiejętności, jakie on sam i podobnego typu ludzie
wiedź, że taki właśnie układ na pewno najbardziej przyspiesza wypracowali dla kwestionowania przekonań innych, są wręcz
pisanie. Czy nie mam racji? Większość ludzi nie odważyłaby się zaskakujące. Tworzą oni warunki, które zmuszają ludzi do zwąt
nawet zakwestionować tego stwierdzenia. W końcu układ QWER- pienia w dotychczas żywione przekonania, a następnie poddają
TY istnieje od ponad stu dwudziestu lat. Tymczasem w rzeczy myśli, które mają stanowić podstawę dla zupełnie nowych
wistości QWERTY jest niemal najmniej efektywnym układem przeświadczeń. Obserwowanie tempa, z jakim potrafią to robić,
spośród wszystkich możliwych. Nieraz udowodniono, że inne może wręcz budzić grozę, ale jest niewątpliwie fascynujące.
układy klawiatury, jak choćby uproszczona klawiatura Dworaka, Nauczyłem się stosować te techniki na samym sobie, aby elimino
znacznie zwiększają tempo pisania i zmniejszają liczbę popeł wać przekonania obezwładniające mnie i zastępować je takimi,
nianych błędów. Prawda jest następująca: klawiaturę QWERTY które dadzą mi siłę.
celowo opracowano, by ZWOLNIĆ TEMPO MASZYNISTKI Nasze przekonania charakteryzują się różnym poziomem
w czasach, kiedy poszczególne części maszyny do pisania poru- natężenia emocjonalnego i różnym poziomem pewności. Ważne
112 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA IV. SYSTEMY PRZEKONAŃ: SIŁA TWORZENIA I... 113
jest, by potrafić odkryć ten poziom. Właśnie z tego względu podzie myśl, że ktoś mógłby je kwestionować. Człowiek żywiący
liłem przekonania na trzy grupy: opinie, przekonania i przeświadczenia. przeświadczenie niechętnie kwestionuje swoje odniesienia choć
OPINIA jest czymś, czego jesteśmy raczej pewni, ale pewność by tylko na moment. Całkowicie odrzuca przyjmowanie nowych
ta jest jedynie czasowa, ponieważ opinię możemy z łatwością faktów, często wręcz obsesyjnie. Na przykład zeloci od wieków
zmienić. Blat jest w tym wypadku oparty na chwiejnych nogach są przeświadczeni, że ich wizja Boga jest jedyną słuszną, i gotowi
nie zweryfikowanych odniesień, których źródłem mogą być je są nawet zabić, by bronić swych przekonań. Właśnie ten rodzaj
dynie wrażenia. Na przykład początkowo wielu Amerykanów przekonania jest często wykorzystywany przez niedoszłych zbaw
uznawało George'a Busha za nieudacznika tylko ze względu na ców świata, którzy pod płaszczykiem świętości kryją swoje mor
sposób mówienia. Jednak kiedy przekonali się, jak skutecznie dercze instynkty. Dlatego właśnie grupa ludzi w Gujanie najpierw
potrafił zdobywać poparcie przywódców różnych państw świata otruła swoje dzieci, a następnie samych siebie w odpowiedzi na
i jak skutecznie radził sobie z inwazją Saddama Husseina na Ku polecenia mesjasza-szaleńca Jima Jonesa.
wejt, nastąpił wyraźny zwrot w wynikach badań opinii publicznej. Żarliwe przeświadczenie nie jest oczywiście domeną jedynie
Bush wywindował się na tak wysoki poziom popularności spo fanatyków. Może je żywić każdy, kto wystarczająco uczciwie
łecznej, że rzadko który prezydent w historii państwa mógł się poświęci się jakiejś myśli, zasadzie czy sprawie. Na przykład
z nim równać. Jednak do czasu, w którym czytasz te słowa, opinia ktoś, kto nie zgadza się z ideą przeprowadzania podziemnych
o Bushu mogła się już równie dobrze zmienić. Taka właśnie jest prób jądrowych, żywi przekonanie, ale ktoś, kto protestując prze
natura opinii: łatwo się zmieniają i zwykle oparte są na kilku za ciwko tym próbom, podejmuje konkretne działania - nawet dzia
ledwie odniesieniach, na których dany człowiek skupił się w da łania nie akceptowane i odrzucane przez innych - żywi prze
nym momencie. świadczenie. Oskarżanie państwa o zły stan edukacji publicznej
PRZEKONANIE kształtuje się wtedy, gdy zaczynamy brać jest skutkiem przekonania. Ochotnicze uczestnictwo w progra
pod uwagę o wiele większą liczbę odniesień, zwłaszcza odniesień, mach zwalczających analfabetyzm to już skutek przeświadczenia.
do których przejawiamy silny stosunek emocjonalny. Odniesienia Ktoś, kto marzy o własnej drużynie hokejowej, ma opinię na
te dają nam całkowite poczucie pewności na jakiś temat. Jak już temat swoich celów. Człowiek żywiący na ten temat przeświad
mówiłem wcześniej, odniesienia te mogą przyjmować czenie zrobi wszystko, by zdobyć fundusze niezbędne dla zakupi
najróżniejsze formy, od własnych doświadczeń, poprzez infor enia klubu hokejowego. Na czym polega różnica? Oczywiście
macje przejęte z innych źródeł, aż do rzeczy, które sobie od tkwi ona w działaniach, które jesteśmy skłonni w danej sprawie
początku do końca wyobraziliśmy. podjąć. Człowiek, który według mojej klasyfikacji kieruje się
Ludzie żywiący przekonania są ich tak pewni, że często przeświadczeniami, działa z tak wielką pasją, że nie cofnie się
zamykają się na nowe informacje. Jeśli jednak uda ci się z nimi przed społecznym odrzuceniem i zrobieniem z siebie głupca dla
porozumieć, możesz przełamać tę izolację i skłonić ich do za obrony własnego przeświadczenia.
kwestionowania własnych odniesień po to, aby zaczęli przyj Jednak czynnikiem najbardziej różniącym przekonanie od
mować nowe fakty. To z kolei budzi zwykle dość wątpliwości, by przeświadczenia jest fakt, że to ostatnie najczęściej ma swoje
odrzucili oni dotychczasowe odniesienia i stworzyli w ten sposób źródła w wydarzeniach emocjonalnych, podczas których następują
miejsce na nowe przekonania. silne skojarzenia: „Jeśli nie będę w to wierzył, będę bardzo cier
PRZEŚWIADCZENIE przyćmiewa przekonanie głównie ze piał. Gdybym miał zarzucić to przeświadczenie, wyrzekłbym się
względu na intensywność emocjonalną, z jaką człowiek traktuje samego siebie, wszystkiego, czego w życiu przez całe lata bro
swoje pomysły. Człowiek żywiący jakieś przeświadczenie nie niłem." Tak więc przeświadczenie staje się warunkiem przeżycia.
tylko jest go całkowicie pewien, lecz również i złości się na samą Może to się okazać niebezpieczne, ponieważ ilekroć nie chcemy
114 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
IV. SYSTEMY PRZEKONAŃ: SIŁA TWORZENIA I. 115
kowicie podobnym do życia wszystkich innych. Jeden z najmoc licznością w studio oraz całym kraju i wyznała swoje związki
niejszych dowodów społecznych stanowią informacje uzyskane z Ku-Klux-Klanem. Zaledwie miesiąc wcześniej wystąpiła ona
przez nas od tak zwanych ekspertów. Ale czy ci eksperci rzeczy w tym samym programie w grupie kobiet lżących wszystkich
wiście mają rację? Pomysł o działających w Ameryce w ciągu tych, którzy nie zgadzali się z ich poglądami na temat ras ludzkich,
ostatnich lat uzdrowicielach. Jeszcze nie tak dawno temu więk l głośno krzyczała, że mieszanie ras doprowadzi do upadku sys
szość „najlepiej zorientowanych" lekarzy wierzyła w uzdrawiające temów edukacji, społecznego i gospodarczego, co przyniesie
właściwości pijawek! Już za naszych czasów lekarze przepisywali katastrofę całemu krajowi i jego mieszkańcom.
kobietom w ciąży lekarstwo, które miało zażegnać poranne nud Co spowodowało taką diametralną zmianę poglądów? Trzy
ności, a w rzeczywistości bywało przyczyną defektów płodu. rzeczy: Po pierwsze, podczas tego pierwszego programu młoda
Oczywiście lekarze przepisywali owo lekarstwo dlatego, że firmy kobieta w czasie dyskusji ze łzami w oczach prosiła o zrozumienie.
farmaceutyczne - a więc eksperci - dawały im pewność, iż jest to Jej mąż, a więc i dziecko, był z pochodzenia Hiszpanem. Łkając
najlepszy dostępny środek leczniczy. Jaki stąd wniosek? Ślepe wyznała, że nie potrafi zrozumieć, skąd bierze się tak olbrzymia
ufanie ekspertom nie zawsze popłaca. Nie powinieneś też ślepo
nienawiść.
wierzyć we wszystko, co ja ci mówię. Rozważaj sprawy w kon
Po drugie, kiedy wracała do domu po tym programie, krzy
tekście własnego życia: czy dla ciebie ma to sens?
czała na syna, który wystąpił razem z nią, jednak nie podzielił
Czasem nie można nawet wierzyć dowodom dostarczanym przez jej poglądów. Miała pretensje do niego za stawianie jej w nie
nasze własne zmysły, co ilustruje historia Kopernika. W czasach zręcznej sytuacji podczas audycji transmitowanej na cały kraj.
tego wielkiego polskiego astronoma wszyscy WIEDZIELI, że Słońce Pozostałe kobiety oskarżały go o brak szacunku dla matki i cy
kręci się wokół Ziemi. Dlaczego? Ponieważ każdy mógł wyjść na towały mu Biblię: „Będziesz szanował ojca swego i matkę swoją."
zewnątrz, pokazać na niebo i powiedzieć: „Widzisz? Słońce prze Szesnastoletni chłopak odpowiedział, że Bóg z pewnością nie
sunęło się na niebie!" Płynął stąd oczywisty wniosek: Ziemia jest chce, by szanował on ziejące z niej zło, i wysiadł z samolotu
centrum wszechświata. Mimo to jednak w 1543 roku Kopernik w Dallas, przysięgając, że więcej nie zjawi się w domu. Podczas
ogłosił pierwszy dokładny model układu słonecznego. Podobnie jak dalszego lotu kobieta zaczęła zastanawiać się nad wydarzeniami
inni wielcy ludzie świata na przestrzeni wieków, miał odwagę zak tego dnia. Pomyślała też o wojnie, którą jej kraj toczył na Wscho
westionować „mądrość" ekspertów. W końcu jego teoria uzykała dzie. Przypomniała sobie bowiem słowa, które ktoś powiedział jej
powszechną akceptację, jednak nie za jego życia. podczas programu: „Młodzi ludzie o różnych kolorach skóry
walczą tam nie tylko za siebie, ale również za ciebie." Myślała
o swoim synu, o tym, jak bardzo go kocha i jaką była dla niego
CIERPIENIE JEST NAJLEPSZYM jędzą. Czy mogła pozwolić, aby ta krótka wymiana zdań w samo
locie była ich ostatnią rozmową? Nawet myśl o tym była zbyt
NARZĘDZIEM DO PRZEKSZTAŁCANIA bolesna, by ją znosić. Musiała coś zmienić natychmiast.
PRZEKONAŃ Jej drugie wystąpienie w telewizji było skutkiem tych właśnie
doświadczeń. Powiedziała przed kamerami, że dostała od Boga
Po raz kolejny musimy zdać sobie sprawę z faktu, że cierpie wiadomość, której posłuchała natychmiast: wystąpiła z Klanu i za
nie jest najsilniejszym bodźcem, również w przypadku zmiany częła kochać tak samo wszystkich ludzi jako swoich braci i siostry.
przekonań. Wspaniały przykład potęgi zmienionych przekonań Z pewnością straci przyjaciół, zostanie wyrzucona z własnej
miał miejsce podczas telewizyjnego programu Sally Jessy pod społeczności, ale teraz jej dusza jest oczyszczona i będzie mogła
tytułem Raphael Talk Show. Pewna kobieta stanęła przed pub- zacząć życie od nowa, z czystym sumieniem.
118 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA IV. SYSTEMY PRZEKONAŃ: SIŁA TWORZENIA I... 119
Jest bardzo ważne, byśmy przyglądali się naszym przekonaniom Od prawie dziesięciu lat mówię ludziom na kursach pod nazwą
i analizowali ich skutki, jeśli chcemy być pewni, że dodają nam one Living Health ( T M ) (Żyjmy zdrowo) o bezpośrednim związku
sił, a nie odwrotnie. Skąd wiedzieć, jakie przekonania są słuszne? między wysokim spożyciem przez typowego Amerykanina białek
Odpowiedź znajdziemy odszukawszy kogoś, kto z dobrym skutkiem zwierzęcych a dużym natężeniem chorób serca i nowotworowych
dąży do tego, czego chcesz w życiu i ty. Przykład takich ludzi może - dwóch największych zabójców naszego narodu. W ten sposób
podpowiedzieć ci rozwiązania. Za każdym bez wyjątku człowiekiem niewątpliwie zaprzeczałem jednemu z przekonań, które przez
sukcesu stoi określony zestaw dających mu siłę przekonań. ostatnich trzydzieści pięć lat kształtowało amerykańskie pojęcie
SPOSOBEM NA ULEPSZENIE NASZEGO ŻYCIA JEST o zdrowiu fizycznym, czyli potępiłem dietę opartą na czterech
CZERPANIE PRZYKŁADU Z ŻYCIA TYCH, KTÓRZY JUŻ podstawowych grupach produktów. Dieta ta zaleca codzienne
ODNOSZĄ SUKCESY. Daje to wiele siły i wiele radości. Ludzie spożywanie dużej ilości mięsa, drobiu lub ryb. Dziś naukowcy
ci są wokół ciebie. Wystarczy więc zadać sobie pytanie: „Co udowodnili ponad wszelką wątpliwość bezpośredni związek
mnie od nich różni?" Które z moich przekonań oddzielają mnie między spożywaniem białek zwierzęcych i ryzykiem zapadnięcia
od tych ludzi? Wiele lat temu czytałem książkę pod tytułem na chorobę serca lub nowotworową. Członkowie liczącego trzy
Meetings with Remarkable Men (Spotkania z ludźmi godnymi tysiące osób Komitetu Lekarzy dla Dobra Medycyny zwrócili
uwagi) i wykorzystałem ją jako narzędzie kształtowania mojego się do krajowego Departamentu Rolnictwa z prośbą o usunięcie
życia. Od tamtej chwili stałem się poszukiwaczem doskonałości. mięsa, ryb, drobiu, jaj i produktów mlecznych z rekomendowanych
Nieustannie śledziłem życie największych ludzi w historii naszej dziennych dawek żywnościowych. Rząd rozważa obecnie moż
cywilizacji, aby zapoznać się z ich przekonaniami, wyznawany liwość ogłoszenia nie jak dotychczas czterech, lecz sześciu pod
mi przez nich wartościami oraz stosowanymi strategiami działania. stawowych grup produktów żywnościowych, wśród których mię
Dwa lata temu zacząłem wydawać magazyn dźwiękowy „Power- so, drób i ryby stanowiłyby zaledwie niewielki procent żywnoś
talk" ( T M ) , miesięcznik, w którym przeprowadzam wywiady z ty ci zalecanej do codziennego spożycia. Ta potężna zmiana przeko
mi gigantami. Wiele z najważniejszych wniosków przedsta nań wywołała oburzenie w wielu kręgach. Jestem przekonany, że
wianych ci w obecnej książce pochodzi z rozmów z nimi. Każdy reakcje na tę sprawę będą całkowicie zgodne ze schematem, który
z nich znajduje się wśród najlepszych w swojej dziedzinie. Dzięki możemy zaobserwować w historii ludzkości. Jaki to schemat?
przekonaniu o konieczności przekazywania tych wywiadów in Niemiecki filozof Artur Schopenhauer powiedział, że każda
nym, dzielenia się z ludźmi moimi najnowszymi przemyślenia prawda przechodzi przez trzy etapy:
mi oraz przedstawiania wyimków z mojej poprzedniej książki,
która stała się tak wielkim bestsellerem, udało mi się nie tylko NAJPIERW JEST WYSZYDZANA.
stworzyć coś, co ulepsza innych ludzi, ale również i mnie. Wzory, PÓŹNIEJ NAPOTYKA GWAŁTOWNY OPÓR.
których potrzebujesz, są wokół ciebie na co dzień. W KOŃCU UZNAWANA JEST ZA OCZYWISTĄ.
końcu której, według niektórych specjalistów, czeka nas katastrofa. Owa podstawowa reguła brzmi po prostu: ciągłe zaanga
Nasza gospodarka napotyka trudności dosłownie w każdym sek żowanie, chęć ciągłego podnoszenia jakości firmy i produktu,
torze. Dlaczego? Przynajmniej część odpowiedzi znalazłem udoskonalanie firmy na co dzień da jej siłę, by zdominować świa
w artykule opublikowanym w marcu 1991 roku w miesięczniku towe rynki. Deming uczył Japończyków, że jakość nie sprowadza
„Forbes". Artykuł ten opisuje dwa samochody: Chryslera Ply się do tego, by produkt odpowiadał określonym wymaganiom, lecz
mouth Laser i Mitsubishi Eclipse. Dealerzy Chryslera sprzedają raczej jest to styl życia, nie kończący się proces ulepszania. Obiecał
średnio trzynaście samochodów, podczas gdy w tym samym cza im, że jeśli będą żyć zgodnie z jego zasadami, w ciągu pięciu lat
sie dealerzy Mitsubishi ponad sto! Możesz powiedzieć: „I cóż scalają świat produktami wysokiej jakości, a w ciągu dziesięciu lub
w tym nowego? Japończycy od dawna dają po tyłku amerykań dwudziestu staną się jedną z gospodarczych potęg świata.
skim firmom samochodowym!" Jednak powinieneś wiedzieć, że Wielu uznawało obietnice Deminga za czyste szaleństwo. Jednak
te dwa samochody są dokładnie takie same - skonstruowano je we Japończycy uwierzyli na słowo i dziś Deming czczony jest jako
współpracy między tymi dwiema firmami. Jedyna różnica między „ojciec japońskiego cudu". Od 1950 roku najwyższym wyróżnieniem
Plymouth Laser i Mitsubishi Eclipse to nazwa firmy, która je dla japońskiego przedsiębiorstwa jest otrzymanie Krajowej Nagrody
sprzedaje. Czy to możliwe? Jak zapewne się domyślasz, badania im. Deminga. Uroczystość wręczania nagrody transmitowana jest
rynku wykazały, że ludzie wolą kupować japońskie samochody, w telewizji, a sama nagroda przyznawana jest firmie, która ma
ponieważ wierzą, że ich jakość jest lepsza. W tym przypadku największe w całym kraju osiągnięcia w podnoszeniu jakości pro
problem polega na tym, że jest to fałszywe przekonanie. Samochód duktów, jakości zarządzania i traktowania pracowników.
amerykański jest dokładnie tej samej jakości, ponieważ to ten W 1983 roku firma Forda zleciła doktorowi Demingowi prze
sam samochód. prowadzenie serii wykładów na temat zarządzania. Jednym z jego
Dlaczego klienci w to nie wierzą? Oczywiście dlatego, że słuchaczy był wtedy Donald Petersen, który później został preze
Japończycy wypracowali sobie taką, a nie inną opinię, dostar sem Forda i wprowadził zasady Deminga w całym przed
czając nam wiele odniesień, które mogły ją wesprzeć. Umocniły siębiorstwie. Peterson zdecydował: „Potrzebujemy tego człowieka,
ją tak bardzo, że nie jest nawet podawana w wątpliwość. Być aby nas postawił na nogi." Korporacja Forda przynosiła wtedy
może zaskoczy cię fakt, że japońska dbałość o jakość produktów miliardy dolarów strat rocznie. Kiedy tylko zjawił się Deming,
jest w rzeczywistości skutkiem amerykańskiego eksportu w oso zmienił tam całkowicie sposób myślenia. Wyeliminował trady
bie dra Edwardsa Deminga. W 1950 roku ten znany specjalista cyjne zachodnie pytanie:, Jak można zwiększyć obroty, jednocześ
w dziedzinie kontroli jakości został wezwany do Japonii przez nie obniżając koszty?", i zastąpił je pytaniem: „Jak można pod
generała MacArthura, który miał dość zniszczonego wojną ja nieść jakość naszych produktów w taki sposób, aby lepsza jakość
pońskiego przemysłu, ponieważ nie mógł nawet porządnie prze nie kosztowała nas więcej niż to, co robimy obecnie?" Firma For
prowadzić rozmowy telefonicznej. Na prośbę Japońskiego Zwią da całkowicie zmieniła hierarchię ważności poszczególnych zadań
zku Naukowców i Inżynierów Deming zaczął uczyć Japończyków po to, aby jakość samochodów stanęła na pierwszym miejscu.
swoich zasad całościowej kontroli jakości. Czy słysząc te słowa, Dzięki zastosowaniu strategii Deminga w ciągu trzech lat Ford
natychmiast sądzisz, że miało to coś wspólnego z badaniem jakoś zmienił się z firmy o zastraszającym wręcz deficycie w jedną
ci konkretnego produktu? Otóż nie możesz być dalszy od prawdy. z najlepszych na rynku firm z dochodem sześciu miliardów do
Deming nauczył Japończyków czternastu zasad oraz podstawowej larów rocznie.
reguły jakości, które do dziś stanowią fundament dosłownie Jak im się to udało? Przekonali się, że wiele można się nau
wszystkich decyzji podejmowanych w każdej wielonarodowej czyć z frustrującego skądinąd przekonania o japońskiej jakości.
japońskiej korporacji. Na przykład podpisali kontrakt z japońską firmą na dostarczenie
122 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
IV. SYSTEMY PRZEKONAŃ: SIŁA TWORZENIA I... 123
Im dokładniej rozumiałem wpływ kaizen na japońską kul dalej. JEDYNE PRAWDZIWE BEZPIECZEŃSTWO W ŻYCIU
turę biznesu, tym wyraźniej zdawałem sobie sprawę z tego, że PŁYNIE ZE ŚWIADOMOŚCI, ŻE KAŻDEGO DNIA W TAKI
dzięki tej właśnie zasadzie nastąpiła tak cudowna zmiana w moim LUB INNY SPOSÓB SIĘ ULEPSZASZ, że umacniasz swoją
życiu. Fakt, że poświęciłem się ciągłemu doskonaleniu samego osobowość i jesteś cenny dla swojego zakładu pracy, przyjaciół
siebie, ciągłemu zwiększaniu wymagań wobec własnego życia, i rodziny. NIGDY NIE MARTWIĘ SIĘ O UTRZYMANIE
pozwolił mi być szczęśliwym i dał klucz do sukcesu. Zrozumia OBECNEJ JAKOŚCI ŻYCIA, PONIEWAŻ KAŻDEGO DNIA
łem, że potrzebujemy wszyscy słowa, które pozwoli nam skupić PRACUJĘ NAD TYM, BY JE ULEPSZYĆ. Nieustannie się
się na nieustannym doskonaleniu siebie i innych. Kiedy wymy uczę, dążę do poznawania nowych rzeczy i zdobywania nowych
ślimy takie słowo i zapamiętamy jego znaczenie - stworzymy informacji o sposobach zwiększania wartości życia innych. Daje
nowy sposób pojmowania. Słowa, których często używamy, sta mi to poczucie, że zawsze potrafię się czegoś nauczyć, że przez
nowią budulec naszych myśli, a nawet wpływają na podejmowane cały czas dorastam i rozwijam się.
przez nas decyzje. CDSI nie gwarantuje ci unikania problemów. Zresztą możesz
W rezultacie stworzyłem łatwy do zapamiętania skrót: CDSI, coś ulepszyć jedynie wtedy, gdy dostrzeżesz, że nie jest na takim
który powstał ze słów Ciągłe Doskonalenie Siebie i Innych. poziomie, na jakim powinno się znajdować. Celem CDSI jest
Jestem przekonany, że rozmiar osiąganego przez nas w życiu wykrywanie problemów wtedy, kiedy się rodzą, i rozwiązywa
sukcesu jest wprost proporcjonalny do CDSI. CDSI nie jest nie ich, zanim przejdą w poważny kryzys. W końcu najlep
zasadą ograniczającą się jedynie do działalności firm. Dotyczy szym okresem na zabicie „potwora" jest czas, gdy jest on jeszcze
każdej dziedziny naszego życia. W Japonii często mówi się mały.
o kontrolowaniu jakości całej firmy. Wierzę, że powinniśmy Co wieczór zadaję sobie pytania: Czego się dzisiaj nauczyłem?
skupić się na CDSI w interesach, kontaktach z ludźmi, gdy my Co udało mi się ulepszyć? Czy przyczyniłem się do czegoś dob
ślimy o własnym zdrowiu i finansach. Jak możemy nieustannie rego? Co sprawiło mi radość? Jeśli na co dzień ulepszasz swoją
doskonalić każdą z tych dziedzin? Czyni to z naszego życia wiel umiejętność cieszenia się życiem, doświadczysz poziomu bogac
ką przygodę i sprawia, że zawsze wypatrujemy nowego, wy twa, o jakim inni nie śmieliby nawet marzyć.
ższego poziomu życia.
CDSI to jak dyscyplina sportu. Nie można trenować tylko
od czasu do czasu, kiedy przyjdzie nam na to ochota. Uprawianie
tej dyscypliny musi łączyć się z CIĄGŁYM ODDANIEM PO
W DROBNE POLEPSZENIE MOŻEMY
PARTYM CZYNAMI. Podstawą CDSI jest stopniowe, lecz UWIERZYĆ I DLATEGO MOŻEMY
nieustanne ulepszanie, które po jakimś czasie pozwala wyrzeźbić JE OSIĄGNĄĆ!
wielkie dzieło. Jeśli kiedykolwiek widziałeś Wielki Kanion, wiesz,
co mam na myśli. Inspirujące piękno stworzone w ciągu milionów Pat Riley, obecnie pracujący dla Los Angeles Lakers, jest trenerem,
lat stopniowych, małych zmian, w czasie których rzeka Colorado który osiągnął najwięcej chyba zwycięstw w całej historii NBA.
i jej liczne dopływy drążyły skałę, by stworzyć jeden z siedmiu Niektórzy twierdzą, że po prostu miał szczęście, ponieważ przy
na świecie cudów natury. chodziło mu pracować z tak wspaniałymi zawodnikami. To praw
Większość ludzi nigdy nie czuje się bezpieczna, ponieważ da, ale wielu ludzi miało wszelkie środki pozwalające na odniesie
żyje w ciągłej obawie przed utratą pracy, utratą zaoszczędzonych nie sukcesu, a mimo to go nie odnieśli. Sukces Pata wziął się z jego
dotychczas pieniędzy, utratą współmałżonka, utratą zdrowia i tak oddania CDSI! Przyznał on kiedyś, że na początku sezonu
126 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA IV. SYSTEMY PRZEKONAŃ: SIŁA TWORZENIA I... 127
w 1986 roku stanął wobec bardzo poważnego problemu. W ciągu Bo na kształt wieszczka i tłumacza snów
poprzedniego roku większość jego zawodników dawała z siebie
wszystko, a mimo to przegrali z Boston Celtics. Po przemyśleniu
domniemywa się, czego nie wie...
KSIĘGA PRZYSŁÓW 23,7
możliwych sposobów dźwignięcia zawodników na wyższy poziom
Pat zdecydował się na metodę drobnych poprawek. Przekonał
zawodników, że polepszenie jakości gry drużyny zaledwie o jeden Powiedzieliśmy już o przekonaniach dużo, ale abyś potrafił na
procent w stosunku do ich najwyższych możliwości sprawi, że prawdę przejąć kontrolę nad własnym życiem, musisz wiedzieć,
nadchodzący sezon będzie dla nich o wiele lepszy. Może się to jakie przekonania obecnie tobą kierują.
wydawać śmiesznie mało, ale jeśli dwunastu zawodników polep Tak więc teraz przestań na chwilę zajmować się czymkol
szy każdą ze swoich pięciu umiejętności na boisku, tworzy się wiek innym i poświęć dziesięć minut na trochę zabawy. PRZE
drużyna o sześćdziesiąt procent skuteczniejsza niż przedtem, choć MYŚL WSZYSTKIE PRZEKONANIA, KTÓRE ŻYWISZ, ZA
prawdopodobnie w tym wypadku wystarczyłaby różnica dziesię RÓWNO TE DODAJĄCE CI SIŁ, JAK I TE, KTÓRE CIĘ
ciu procent. Jednak prawdziwa wartość tego planu tkwiła w tym, OBEZWŁADNIAJĄ, zarówno te drobne, które wydają się nie
że każdy z zawodników potrafił uwierzyć, że jest on możliwy do mieć żadnego znaczenia, jak i te najważniejsze, które decydują
zrealizowania. Każdy z nich był przekonany, że potrafi ulepszyć o wszystkim. Zajmij się:
swoje możliwości o co najmniej jeden procent, a to poczucie 1. PRZEKONANIAMI TYPU: „JEŚLI..., TO...", jak na
pewności spowodowało, że odnaleźli oni w sobie jeszcze więk przykład: „Jeśli nieustannie będę dawał z siebie wszystko, to
szy potencjał. Skutek? Większość z nich była lepsza o pięć pro odniosę sukces", albo: „Jeśli w kontaktach z tą osobą będę się
cent, a niektórzy nawet o pięćdziesiąt. Według Pata Rileya sezon kierował tylko emocjami, to opuści mnie."
1987 roku był najlepszym w historii drużyny. Technika CDSI 2. PRZEKONANIAMI OGÓLNYMI, jak na przykład przeko
sprawdza się, jeśli stosujesz ją z oddaniem. nania dotyczące ludzi: „Ludzie są dobrzy" lub: „Ludzie są okrop
Pamiętaj, że kluczem do sukcesu jest poczucie pewności, ni", i przekonania na temat samego siebie, czekających cię
przekonanie, które pozwala ci rozszerzać swoją osobowość i po możliwości, czasu, biedy i bogactwa.
dejmować działania niezbędne dla ulepszenia życia twojego Wypisz tak wiele przekonań, jak tylko potrafisz sobie
i wszystkich wokół. Być może jesteś pewien, że twoje obecne uświadomić w ciągu najbliższych dziesięciu minut. Zrób sobie
przekonania są prawdziwe. Ale nie wolno ci zapominać, że ciągle ten prezent właśnie teraz. Kiedy skończysz, pokażę ci, jak możesz
się zmieniamy i nadchodzące lata przyniosą nowe sytuacje. umocnić przekonania dodające ci sił, a jak wyeliminować te,
Porzucenie przekonań, których byliśmy kiedyś całkiem pewni, które cię obezwładniają. Zrób to właśnie teraz.
może dać nam więcej siły. Powinieneś też pamiętać, że wraz z no
wymi odniesieniami twoje przekonania mogą się zmienić same.
W chwili obecnej jednak ważne jest przede wszystkim to, czy
przekonania, które żywisz teraz, dodają ci sił, czy też może cię
obezwładniają. Już dziś zacznij wypracowywać w sobie nawyk
rozważania konsekwencji wszystkich twoich przekonań. Czy
wzmacniają cię one, zmuszając do działania w pożądanym kie
runku, czy też powstrzymują przed działaniem?
130 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
SYSTEMY PRZEKONAŃ: SIŁA TWORZENIA I SIŁA NISZCZENIA 131
to pierwszy raz w ich młodym życiu. Wyniki pracy Marvy w cią jakość życia swoich uczniów, stosując trzy zasady, o których
gu tych dziesięcioleci są niezwykłe. pisałem na początku tej książki: sprawia, by zwiększali oni wyma
Po raz pierwszy rozmawiałem z Marvą w Westside Prepa- gania wobec własnego życia i samych siebie, pomaga im przyjąć
ratory School, prywatnej szkole, którą założyła poza systemem nowe, dające siłę przekonania, które pozwolą im wyzwolić się
edukacyjnym Chicago. Po rozmowie z nią postanowiłem poroz z dawnych ograniczeń, i umacnia to wszystko, dostarczając umie
mawiać z jej uczniami. Pierwszy młody człowiek, na którego się jętności i strategie niezbędne do osiągnięcia życiowego sukce
natknąłem, miał cztery lata i uśmiech, który zniewoliłby każdego. su. Z jakim skutkiem? Jej uczniowie zyskują nie tylko wiarę
Uścisnąłem mu rękę. w siebie, lecz również i wielką wiedzę. Rezultaty, jakie osiągają
- Cześć! Jestem Tony Robbins. w dalszej nauce, są równie zaskakujące jak skutki, jakie nauczanie
- Dzień dobry, panie Robbins. Nazywam się Talmadge E. Marvy odnosi w ich codziennym życiu.
Griffin. Mam cztery lata. Co chciałby pan wiedzieć? Na koniec rozmowy zadałem chłopcu jeszcze jedno pytanie:
- Powiedz mi, Talmadge, czego się uczysz. - Jaka jest najważniejsza rzecz, jakiej nauczyła cię pani
- Uczę się wielu rzeczy, panie Robbins. Collins?
- Czy czytałeś ostatnio jakieś książki? - Najważniejszą rzeczą, jakiej nauczyła mnie pani Collins, jest
- Tak, właśnie skończyłem lekturę Myszy i ludzi Johna Stein- fakt, że SPOŁECZEŃSTWO MOŻE PRZEWIDYWAĆ MOJE
becka. PRZEZNACZENIA, ALE TYLKO JA MOGĘ JE KSZTAŁTO
Nie dziwisz się chyba, że byłem pełen podziwu i zaskoczenia. WAĆ!
Zapytałem chłopca, o czym jest ta książka, i spodziewałem się Zdaje się, że każdy z nas powinien pamiętać o wiedzy, którą
usłyszeć w odpowiedzi, że jest o George'u i Lenny. Tymczasem zdobyło to dziecko. Talmadge wyrażał się tak pięknie, że mogę
mój rozmówca zaczął: zagwarantować, iż zarówno on, jak i inne dzieci z tej szkoły przez
- No cóż, głównym bohaterem jest... całe życie będą potrafiły korzystać z wyjątkowej umiejętności
I wtedy uwierzyłem! Spytałem go następnie, czego nauczył interpretowania własnego życia w taki sposób, by stworzyć sobie
się z tej książki. I oto co usłyszałem: przyszłość, na jaką zasługują. Z pewnością nie czeka ich prze
- Panie Robbins, ta książka dała mi coś więcej niż tylko znaczenie, którego boi się większość ludzi.
wiedzę. Ona przepełniła moją duszę. Powtórzmy to, czego nauczyliśmy się dotychczas. Wiemy
Zacząłem się śmiać i spytałem: już, że tkwi w każdym z nas wielka siła, którą trzeba rozbudzić.
- A co rozumiesz przez zwrot „przepełnić duszę"? Siła ta dochodzi do głosu w momencie, gdy potrafimy już podej
Odpowiedzi, jakiej mi udzielił, sam bym się nie powstydził. mować świadome decyzje, które kształtują nasze przeznaczenie.
- Co tak bardzo ujęło cię w tej książce, Talmadge? - spytałem Istnieje jednak pewne globalne przekonanie, któremu musimy
później. się dokładnie przyjrzeć i z którym być może przyjdzie nam sobie
- Przekonałem się, że te dzieci nigdy nie oceniały kogokol radzić. Przekonanie to wyraża się w odpowiedzi na pytanie, które
wiek, kierując się kolorem skóry. Robili to tylko dorośli. A nau jest tytułem kolejnego rozdziału.
czyło mnie to jednego. Chociaż kiedyś też będę dorosły, nigdy nie
zapomnę tej lekcji z dzieciństwa.
Łzy zakręciły mi się w oczach, ponieważ przekonałem się, że
Marva Collins dawała temu dziecku i wielu jemu podobnym
przekonania tak potężne, że kształtowały one nie tylko jego obec
ne decyzje, lecz również i całą jego przyszłość. Marva podnosi
V. CZY ZMIANA MOŻE SIĘ DOKONAĆ W JEDNEJ CHWILI? 137
mi jeszcze wykształcenia i powinienem poczekać co najmniej pacjentów. Poprosiłem o pacjenta, którego on sam nie był w stanie
sześć miesięcy, aż skończy się kurs, zdam egzamin i dostanę zmienić przez wiele lat. Było to odważne posunięcie i początkowo
świadectwo. Twierdzili zgodnie, że dopiero wtedy będę mógł mój oponent nie chciał się zgodzić. Jednak po zastosowaniu
wykorzystywać materiał z tego kursu! technik lewarowania (o których mowa w następnym rozdziale)
Jednak ja nie chciałem czekać. Zacząłem więc swoją karierę udało mi się nakłonić go, by pozwolił swojej pacjentce pojawić
od programów radiowych i telewizyjnych, najpierw w Kanadzie, się na jednym z moich bezpłatnych seansów. W ciągu piętnastu
a w końcu i w Stanach Zjednoczonych. W każdym z programów minut pozbawiłem ją panicznego strachu przed wężami, wy
mówiłem o technikach wprowadzania zmian w naszym życiu. eliminowałem fobię, niemożliwą do wyleczenia przez całe lata dla
Przekonywałem, że nawet fobie czy obezwładniające przekonania, psychiatry, który mnie zaatakował. Był całkowicie zaskoczony.
które ograniczały nas od dawna, mogą być zmienione zaledwie Wydarzenie to wy wołało jednak i ważniejsze skutki niż tylko
w ciągu kilku minut - nawet jeśli dotychczas nie udawało się ich zdziwienie pewnego psychiatry. Czy możesz sobie wyobrazić,
zwalczyć przez całe lata. jak wielkim psychicznym odniesieniem było ono dla mnie? Czy
Czy była to radykalna koncepcja? Jasne, ale z całą pasją możesz wyobrazić sobie, jak wielkie dało mi poczucie pewności
dowodziłem, że ZMIANY POWSTAJĄ W JEDNEJ CHWILI. co do własnych możliwości? Rzuciłem się w wir pracy. Przeje
Tylko niektórzy z nas czekają na różne rzeczy, zanim podejmą chałem cały kraj, pokazując ludziom, jak szybko mogą dokonywać
decyzję o zmianie. Przekonywałem, że jeśli naprawdę zrozumiemy, zmian w swoim życiu. Gdziekolwiek się zjawiałem, ludzie
jak funkcjonuje nasz umysł, możemy zatrzymać nie kończący nastawieni byli sceptycznie. Jednak potrafiłem naocznie udowo
się proces analizowania przyczyn i po prostu zmienić to, z czym dnić im skuteczność moich metod, przedstawić natychmiast
łączymy przyjemność, a z czym cierpienie. To pozwoli nam łatwo wymierne rezultaty. Udawało mi się w ten sposób zdobywać nie
zmienić warunkowanie systemu nerwowego i NATYCHMIAST tylko ich zaufanie, ale też i chęci stosowania wszystkiego, o czym
przejąć kontrolę nad własnym życiem. mówiłem, po to, aby uzyskali równie wymierne rezultaty w ich
Pewnie się domyślasz, że młody chłopak bez wykształcenia własnym życiu.
uniwersyteckiego, który odważył się głosić na antenie tak Dlaczego większość ludzi sądzi, że wprowadzenie jakiej
kontrowersyjne stwierdzenia, nie miał łatwego życia, zwłaszcza kolwiek zmiany musi zabierać wiele czasu? Jedną z oczywistych
z tradycyjnie wykształconymi zawodowcami. Kilku psychiatrów przyczyn jest fakt, że wielu próbowało wielokrotnie zmienić coś
i psychologów wręcz mnie zaatakowało, część z nich w radio. w swoim życiu za pomocą siły woli i wielokrotnie ponosiło
Tak więc wszystkie moje doświadczenia, cała kariera opiera porażkę. Przyjmowali wtedy założenie, że istotne zmiany w życiu
się na dwóch czynnikach: technika i wyzwanie. Wiedziałem, że są bardzo trudne do przeprowadzenia, a ponadto ich realizacja
dysponuję wspaniałą techniką, niezwykłym sposobem wprowa musi trwać długo. Tymczasem tak naprawdę są one trudne tylko
dzania zmian opartym na zrozumieniu zachowań ludzkich, którego dlatego, że większość z nas nie wie, JAK je wprowadzać. Nie
nie uczyli się nawet najlepiej wykształceni psychologowie. mamy skutecznych strategii. Sama siła woli nie wystarczy, jeśli
Wierzyłem też, że jeśli rzucę wyzwanie samemu sobie oraz wprowadzana przez nas zmiana ma być trwała.
wszystkim ludziom, z którymi pracowałem, znajdę sposób, by Drugim powodem, dla którego nie zmieniamy się szybko,
zmienić dosłownie wszystko wokół. jest mniemanie, że w naszej kulturze istnieje cała grupa przekonań,
Jeden z psychiatrów nazwał mnie szarlatanem i kłamcą oraz które nie pozwalają nam wykorzystywać naszych własnych
zarzucił fałsz moim twierdzeniom. Postanowiłem rzucić mu możliwości i umiejętności. Kulturowo gwałtowne zmiany budzą
wyzwanie. Zaproponowałem, by na chwilę powstrzymał swój w nas negatywne asocjacje. Dla większości z nas natychmiastowa
pesymizm i pozwolił mi popracować z jednym ze swoich zmiana oznacza, że problem w ogóle nie istniał. Jeśli bowiem
OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA V. CZY ZMIANA MOŻE SIĘ DOKONAĆ W JEDNEJ CHWILI? 1Ą \
140
ktokolwiek potrafił się zmienić tak szybko, to dlaczego nie zrobił upewniałem się o swojej słuszności i tym gorliwiej działałem.
tego tydzień, miesiąc albo rok wcześniej. Dlaczego wtedy potrafił Prawdę mówiąc, czasami doprowadzałem do konfrontacji i stawa
tylko narzekać? łem się bardziej niż zaczepny. Zacząłem od prywatnej terapii,
Na przykład jak szybko człowiek może otrząsnąć się po stracie pomagając ludziom zmienić coś w ich życiu, a potem prowadziłem
seminaria. Po kilku latach spędzałem w drodze trzy z każdych
ukochanej osoby i zacząć czuć normalnie? Fizycznie możliwe to
czterech tygodni. Wymagałem od siebie wciąż więcej i więcej
jest już następnego ranka. Jednak ludzie tego nie robią. Dlaczego?
i przez cały czas dawałem z siebie wszystko, by zwiększyć moją
Ponieważ w naszej kulturze funkcjonuje zestaw przekonań, że
umiejętność oddziaływania na jak największą liczbę ludzi w jak
śmierć bliskich trzeba opłakiwać przez dłuższy czas. Jak długo?
najkrótszym czasie. Rezultaty, które osiągnąłem, stawały się
To zależy od indywidualnych uwarunkowań. Zastanów się nad
w pewnym stopniu legendarne.
następującym przykładem. Gdybyś po stracie kogoś najbliższego
Psychologowie i psychiatrzy przestali mnie w końcu atakować,
nie opłakiwał go, czy nie przyniosłoby ci to wielkiego bólu?
a nawet zainteresowali się moimi technikami po to, by wprowa
Przede wszystkim ludzie natychmiast doszliby do wniosku, że
dzać je do pracy z własnymi pacjentami. Zmieniła się też moja
nie zależało ci zupełnie na zmarłym. Co więcej, w zależności od
postawa i stałem się bardziej zrównoważony. Nigdy jednak nie
uwarunkowań kulturowych również i ty sam mógłbyś do takiego
straciłem PASJI pomagania tak wielu ludziom, jak to tylko możliwe.
wniosku dojść. Tak więc myśl o tak łatwym godzeniu się z czyjąś
Ponad cztery i pół roku temu, niedługo po pierwszym wydaniu
śmiercią jest po prostu zbyt bolesna. Wybieramy cierpienie
Unlimited Power, po jednym z seminariów dla biznesmenów
powodowane opłakiwaniem bliskich raczej niż zmianę własnych
w San Francisco podpisywałem swoją książkę. Myślałem wtedy,
przekonań i uwarunkowań kulturowych. Cierpimy tak długo, jak
jak wielka nagroda spotkała mnie za dotrzymanie tego, co sobie
długo nie dojdziemy do wniosku, że spełniliśmy wymogi stawiane
obiecałem jeszcze w szkole średniej: wytrwanie w postanowieniu
nam przez otoczenie i minął już czas, który powszechnie uznawany
ciągłego rozwoju, uczenia się i pomagania innym. Z każdą kolejną
jest za właściwy.
uśmiechniętą twarzą coraz bardziej zdawałem sobie sprawę
Tymczasem istnieją kultury, w których ludzie świętują, gdy
z faktu, jak wiele szczęścia dała mi wiedza, która pozwoliła mi
ktoś umrze. Dlaczego? Ponieważ wierzą, że Bóg zawsze wie,
uczyć ludzi, że mogą zmienić dosłownie wszystko w swoim życiu.
kiedy przyszedł dla nas właściwy czas, by opuścić ziemię, i śmierć
Kiedy w końcu ostatnia grupa ludzi zaczęła się powoli
stanowi promocję. Są też przekonani, że ktokolwiek smuci się
rozchodzić, podszedł do mnie mężczyzna i spytał:
z powodu śmierci, okazuje brak zrozumienia istoty życia oraz
- Czy pan mnie poznaje?
samolubstwo. Skoro ktoś odszedł do lepszego świata, odczuwasz
Tylko w ciągu tamtego miesiąca zetknąłem się dosłownie
żal wyłącznie w stosunku do samego siebie. Kojarzą oni przy
z tysiącami ludzi, musiałem więc przyznać, że nie.
jemność ze śmiercią, a cierpienie z żałobą, tak więc żałoba nie - Proszę się chwilę zastanowić - nalegał.
jest częścią ich kultury. Przyjrzałem mu się dokładniej i nagle sobie przypomniałem.
Nie chcę tu dowodzić, ani że smutek jest zły, ani że jest dobry. - Nowy Jork, prawda? - spytałem.
Chcę jedynie, byśmy zrozumieli, iż jest on oparty na naszym Skinął głową.
przekonaniu o tym, że ból po stracie kogoś bliskiego towarzyszy - Miałem z panem prywatne zajęcia i pomagałem panu pozbyć
nam bardzo długo. się nałogu palenia. - Znów potaknął, a ja ciągnąłem: - Kopę lat!
Podczas spotkań z ludźmi w całym kraju zachęcałem ich, by Jak się pan miewa?
dokonywali zmian w swoim życiu w ciągu tak krótkiego czasu, W odpowiedzi sięgnął do kieszeni, wyjął paczkę marlboro
jak trzydzieści minut, a nawet mniej. Bez wątpienia wywoływałem i patrząc na mnie oskarżającym wzrokiem, powiedział:
kontrowersje, ale im więcej odnosiłem sukcesów, tym bardziej
142 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
V. CZY ZMIANA MOŻE SIĘ DOKONAĆ W JEDNEJ CHWILI? 143
- Nic to nie dało! - Tu nastąpiła tyrada o tym, że nie potrafiłem Skutkiem tego nowego odkrycia postanowiłem zmienić słowo,
skutecznie go „zaprogramować". którego dotychczas używałem. Przestałem posługiwać się okre
Muszę przyznać, że byłem przerażony. W końcu zbudowałem śleniem „programowanie", choć nadal stosuję wiele technik sys
swoją karierę na całkowitej chęci pomagania innym, na poświę temu programowania neurolingwistycznego. Jestem przekonany,
ceniu i zdecydowaniu, by robić dosłownie WSZYSTKO, co może że to niewłaściwe słowo. Znacznie lepsze w przypadku trwałej
w ludziach wytworzyć trwałe zmiany w błyskawicznym tempie. zmiany jest określenie UWARUNKOWYWANIE.
Kiedy więc mężczyzna ten coraz ostrzej krytykował moją nie Decyzja ta znalazła potwierdzenie w kilka dni później, kiedy
umiejętność w „wyleczeniu" go z nałogu, zastanawiałem się, co w naszym domu zjawił się stroiciel, by nastroić nowy fortepian.
poszło nie tak. Czy to możliwe, aby moje mniemanie o sobie Był to prawdziwy mistrz. Nad jedną struną potrafił pracować
przerosło moje rzeczywiste umiejętności i możliwości? Jednak godzinami, by naciągnąć ją tak, aby wydawała idealnie czysty
stopniowo zacząłem zadawać sobie lepsze pytania. Czego mogłem i właściwy dźwięk. Pod wieczór fortepian brzmiał naprawdę
się z tej sytuacji nauczyć? Co było w tym wszystkim nieskutecz wspaniale. Kiedy spytałem, ile mam mu za to zapłacić, odparł:
nego? - Proszę się tym nie przejmować. Dam panu rachunek podczas
- Co się stało po tym, kiedy pracowaliśmy razem? - spytałem, następnej wizyty.
spodziewając się, że usłyszę, iż wrócił do palenia mniej więcej Moja odpowiedź brzmiała:
w tydzień po terapii. - Następnej wizyty? Co chce pan przez to powiedzieć?
Okazało się, że rzucił palenie na dwa i pół roku po tym, jak Na co usłyszałem:
pracowałem z nim mniej niż pół godziny! Pewnego dnia pociągnął - Przyjdę do państwa jutro wieczorem, a potem będę się
„tylko raz" i szybko wrócił do czterech paczek dziennie. Winił jeszcze zjawiał raz w tygodniu przez najbliższy miesiąc. Następnie
mnie za to, że nie nastąpiła w nim oczekiwana zmiana. do końca roku będę przychodził co trzy miesiące, tylko dlatego,
I wtedy zrozumiałem: ten człowiek nie był bez racji. W końcu że mieszkacie państwo na wybrzeżu.
zastosowałem w pracy z nim technikę nazywaną programowaniem - Ale o czym pan mówi? Czy nie wykonał pan dzisiaj swojej
neurolingwistycznym. Zastanówmy się nad słowem „programo pracy? Czy fortepian nie jest prawidłowo nastrojony? - spytałem
wanie". Implikuje ono, że każdy może do mnie przyjść, ja go zaskoczony, a stroiciel odpowiedział:
programuję i wszystko jest świetnie. Ten ktoś nie musi robić zu - Oczywiście, że jest, ale te struny są bardzo sztywne i aby
pełnie NIC! Tak bardzo pragnąłem pomagać innym, że dopro utrzymać ich właściwe napięcie, musimy je WARUNKOWAĆ.
wadziło mnie to do błędu, który popełniają także inni ludzie Dlatego właśnie muszę przychodzić do państwa, aby je podciągać
zajmujący się rozwojem ludzkiej osobowości: przyjąłem odpowie tak długo, jak długo drut nie przyzwyczai się do właściwego
dzialność za zmiany zachodzące w moich pacjentach. naprężenia.
Zrozumiałem też, że tą odpowiedzialnością niebacznie obcią Co za robota!, pomyślałem. I bardzo wiele się nauczyłem.
żyłem niewłaściwą stronę: siebie. Dlatego właśnie ten mężczyzna Dokładnie tak musimy postępować, jeśli chcemy odnieść
czy ktokolwiek inny spośród tysięcy ludzi, z którymi pracowałem, sukces w tworzeniu trwałych zmian. KIEDY WYWOŁAMY
mógł łatwo wrócić do starego nałogu na skutek jakiegoś trudnego ZMIANĘ, POWINNIŚMY JĄ NATYCHMIAST UMOCNIĆ.
wyzwania, ponieważ był przekonany, że TO JA odpowiadam za NASTĘPNIE MUSIMY TAK WARUNKOWAĆ NASZ SYS
jego zmianę. Jeśli coś było nie tak, mógł z łatwością winić za to TEM NERWOWY, ABY NASZ SUKCES BYŁ NIE TYLKO
kogoś innego, nie siebie. Nie czuł żadnej OSOBISTEJ ODPO JEDNORAZOWY, ALE TRWAŁY.
WIEDZIALNOŚCI, a więc i żadnego cierpienia w razie odejścia Nie zapiszesz się przecież na kurs aerobiku tylko po to, by po
od nowo przyjętych przekonań. pierwszych zajęciach powiedzieć sobie: „Okay, mam już wspaniałe
144 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA V. CZY ZMIANA MOŻE SIĘ DOKONAĆ W JEDNEJ CHWILI? 145
ciało i będę zdrów do końca życia!" Twoje emocje i zachowanie CHOWANIE? Jeśli ktoś przeżył tragedię - był napastowany
działają dokładnie tak samo. Musimy stwarzać w sobie warunki seksualnie w dzieciństwie, stracił ukochaną osobę albo dręczy
do sukcesu, miłości, przełamania obaw. Dzięki temu warunko się niską samooceną - będzie cierpiał tak długo, jak długo nie
waniu możemy wypracować wzorce, które automatycznie do zmieni odczuć wiązanych z samym sobą, wydarzeniami zew
prowadzą nas do trwałego sukcesu. nętrznymi lub sytuacjami. Podobnie ci, którzy jedzą zbyt dużo,
Musimy przez cały czas pamiętać, że nasze zachowanie palą, piją albo biorą narkotyki, posiadają dobór przekonań, które
kształtują cierpienie i przyjemność. Musimy w to wierzyć. muszą zmienić. Jedynym sposobem, który spowoduje tę zmianę,
Uwarunkowywanie wymaga, byśmy zrozumieli, jak działa jest połączenie cierpienia z dotychczasowym zachowaniem,
przyjemność i jak działa cierpienie. W następnym rozdziale a przyjemności z nowym. Brzmi to bardzo prosto, jednak przeko
zapoznasz się z nauką, którą rozwinąłem po to, by pomóc ci nałem się w mojej dotychczasowej pracy, że aby stworzyć praw
stworzyć dowolną zmianę w twoim życiu. Nazwałem ją NAUKĄ dziwą zmianę, zmianę trwałą, musimy wytworzyć specjalny sys
WARUNKOWANIA NEUROASOCJACYJNEGO, w skrócie tem, który pozwoli nam wykorzystać techniki powodowania
NWA™. Czym jest NWA? NWA TO PROCES, KTÓRY KROK zmian. Jest dużo takich technik. Każdego dnia wiele dziedzin
PO KROKU UWARUNKOWUJE TWÓJ SYSTEM NERWO nauki podpowiada mi nowe techniki i daje nowe umiejętności.
WY W TAKI SPOSÓB, ŻE ZACZYNA ON ŁĄCZYĆ PRZY Wciąż stosuję różne techniki proponowane przez metodę prog
JEMNOŚĆ ZE WSZYSTKIM^TYM, DO CZEGO CHCESZ ramowania neurolingwistycznego i metodę Ericksona, od których
KONSEKWENTNIE DĄŻYĆ, A CIERPIENIE Z TYM, CZEGO to zacząłem swoją karierę. Niektóre z nich są jak na razie najlepsze.
MUSISZ UNIKAĆ, JEŚLI CHCESZ OSIĄGNĄĆ SUKCES. Dotąd zawsze wracam do nich w ramach sześciu podstawowych
PROCES TEN NIE WYMAGA CIĄGŁEGO WYSIŁKU ANI etapów składających się na NWA. Stworzyłem NWA w taki
WYTĘŻANIA SIŁY WOLI. Pamiętaj! Właśnie te dwa uczucia sposób, by można było dzięki niej wykorzystywać dowolną
warunkują skojarzenia naszego systemu nerwowego - nasze technikę zmian. NWA dostarcza określonej składni - kolejności
neuroasocjacje - i w ten sposób decydują o wszystkich naszych i wynikania - dla sposobów wykorzystania dowolnego zestawu
zachowaniach i emocjach. technik wprowadzania trwałych zmian.
Kiedy przejmiemy kontrolę nad własnymi neuroasocjacjami, Z pewnością pamiętasz, że w pierwszym rozdziale stwier
przejmiemy tym samym kontrolę nad własnym życiem. Rozdział dziłem, iż kluczowym elementem wywołania długofalowych
ten nauczy cię, jak warunkować neuroasocjacje w taki sposób, zmian jest zmiana przekonań. PIERWSZYM PRZEKONANIEM,
by dodawać sobie sił do działania i osiągać rezultaty, o których KTÓRE MUSIMY MIEĆ, JEŚLI CHCEMY WYWOŁAĆ
zawsze marzyłeś. Ma on przekonywać cię o tym, że możesz wy W SOBIE SZYBKĄ ZMIANĘ, JEST PRZEKONANIE, ŻE MO
wołać w sobie natychmiastowe i trwałe zmiany. ŻEMY SIĘ ZMIENIĆ. Wielu ludzi w naszym społeczeństwie
podświadomie kojarzy z gwałtowną zmianą wielkie cierpienie.
Z jednej strony, chcemy się zmienić natychmiast, z drugiej jednak,
Rzeczy się nie zmieniają. Zmieniamy się my. kulturowe uwarunkowania uczą nas, że szybka zmiana może
oznaczać, iż tak naprawdę nie mieliśmy żadnego problemu, tylko
HENRY DAVID THOREAU
udawaliśmy albo byliśmy zbyt leniwi. Musimy więc przyjąć
przekonanie, że możemy zmienić się w jednej chwili. Wreszcie
Jakie dwie rzeczy chce w swoim życiu zmienić każdy z nas? Czy jeśli w jednej chwili jesteś w stanie stworzyć sobie dowolny
nie jest prawdą, że CHCEMY ZMIENIĆ albo: 1) NASZE OD problem, powinieneś potrafić równie szybko stworzyć jego
CZUCIA WOBEC RÓŻNYCH RZECZY, albo: 2) NASZE ZA- rozwiązanie. Zresztą dobrze wiemy, że ludzie się w końcu
146 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA V. CZY ZMIANA MOŻE SIĘ DOKONAĆ W JEDNEJ CHWILI? 147
zmieniają. Czy nie następuje to w jednym, określonym momencie? Mogę cię zapewnić, że bez tych trzech podstawowych przeko
Zmiana przychodzi w jednej chwili. Dlaczego ta chwila nie nań jakakolwiek czyniona przez ciebie zmiana najprawdopodob
miałaby nastąpić TERAZ? Zwykle czas zabiera ludziom przygo niej będzie tylko tymczasowa. Proszę, nie zrozum mnie źle. Zaw
towanie się do zmiany. Jak w tym dowcipie: sze dobrze jest pracować pod kierunkiem dobrego trenera lub
PYTANIE: Ilu psychiatrów potrzeba, żeby zmienić żarówkę? nauczyciela (eksperta, terapeuty, doradcy, kogoś, kto pomógł
ODPOWIEDZ: Wystarczy jeden... Ale to bardzo dużo kosz już wielu ludziom). Dobrze jest mieć przewodnika, który pomoże
tuje, zabiera dużo czasu i żarówka musi chcieć się zmienić. postawić właściwe kroki na drodze prowadzącej do zwalczenia
Oczywiście to tylko dowcip. Prawdą jest jednak, że musisz fobii, rzucenia palenia albo stracenia na wadze. Ale w końcu TO
sam być gotowy do zmiany. Musisz stać się własnym doradcą TY SAM MUSISZ BYĆ ŹRÓDŁEM WŁASNYCH ZMIAN.
i przejąć kontrolę nad własnym życiem. Spotkanie z mężczyzną, który mimo programowania wrócił
DRUGIE PRZEKONANIE NIEZBĘDNE DO WYWOŁA do palenia, skłoniło mnie do zadania sobie kilku nowych pytań na
NIA TRWAŁEJ ZMIANY BRZMI: MY SAMI ODPOWIADA temat źródeł zmiany. Dlaczego przez tyle lat odnosiłem sukcesy?
MY ZA ZMIANY W NAS, NIKT INNY. Właściwie istnieją trzy Co odróżniało mnie od innych, którzy przede mną usiłowali
odrębne przekonania na temat odpowiedzialności, którą musimy pomóc tym samym ludziom i choć mieli dokładnie takie same
na siebie przyjąć, jeśli chcemy wywołać w sobie prawdziwe jak ja intencje, nie byli w stanie osiągnąć sukcesu? Jeśli zaś tak
zmiany: się zdarzyło, że moje próby wywołania w kimkolwiek zmian
1. PO PIERWSZE, KONIECZNE JEST PRZEKONANIE, zakończyły się klęską, jakie były tego przyczyny? Jeśli
ŻE COŚ MUSI SIĘ ZMIENIĆ - nie tylko może czy powinno, rzeczywiście tak się stało, to co nie pozwoliło mi osiągnąć sukcesu,
ale musi. Tak często słyszmy, jak ludzie mówią: „Powinienem dlaczego ten ktoś nie zmienił się, choć z wielkim oddaniem
trochę schudnąć", albo: „Odkładanie wszystkiego na później to próbowałem mu w tym pomóc?
obrzydliwy nawyk", albo: „Powinienem być lepszy dla innych." Potem zacząłem zadawać sobie ogólniejsze pytania typu: „Co
Jednak choćbyśmy nie wiem ile razy przypominali sobie o tym, naprawdę przyczynia się podczas terapii do wystąpienia zmiany?"
co powinniśmy robić, nasze życie i tak nigdy się nie zmieni! Czasem skutkują wszystkie terapie, a czasem nie skutkuje żadna.
Tylko jeśli coś stanie się absolutną koniecznością, możemy zacząć Zacząłem też dostrzegać dwa interesujące zjawiska. Niektórzy
prawdziwy proces przemian niezbędnych dla podniesienia jakości ludzie odwiedzali terapeutów, których ja osobiście nie uznaję za
życia. specjalnie uzdolnionych, i mimo niskiego poziomu umiejętności
2. PO DRUGIE, NIE WYSTARCZY TYLKO WIARA, ŻE terapeuty udawało im się osiągnąć pożądane zmiany w bardzo
COŚ MUSI SIĘ ZMIENIĆ. NIEZBĘDNE JEST TEŻ PRZEKO krótkim czasie. Inni, choć pracowali z terapeutami, którzy są
NANIE, ŻE TO MY MUSIMY TEJ ZMIANY DOKONAĆ. według mnie wspaniali, nie zdołali szybko uzyskać upragnionych
Musimy postrzegać samych siebie jako źródło zmian. W przeciw rezultatów.
nym razie zawsze będziemy szukać kogoś innego, kto mógłby te Po kilku latach obserwowania tysięcy ludzkich przemian
zmiany dla nas przeprowadzić, i zawsze będziemy winić kogoś w poszukiwaniu wspólnego mianownika, w końcu to do mnie
innego, jeśli zmiany się nie powiodą. Musisz być źródłem włas dotarło: możemy analizować własne problemy nawet całymi
nych zmian, jeśli chcesz, by zmiany te były trwałe. latami, ale NIC SIĘ NIE ZMIENI, DOPÓKI NIE ZMIENIMY
3. PO TRZECIE, MUSISZ WIERZYĆ, ŻE POTRAFISZ ODCZUĆ, KTÓRE W NASZYM SYSTEMIE NERWOWYM
DOKONAĆ ZMIANY Bez przekonania, że możliwa jest zmiana WIĄŻEMY Z OKREŚLONYMI DOŚWIADCZENIAMI. Jesteś
- o czym mówiliśmy już w poprzednim rozdziale - nie mamy my w stanie zrobić to bardzo szybko i bardzo skutecznie, jeśli
żadnych szans wprowadzenia w życie naszych planów. zrozumiemy, jak działa...
148 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA V. CZY ZMIANA MOŻE SIĘ DOKONAĆ W JEDNEJ CHWILI? 149
SIŁA LUDZKIEGO UMYSŁU Przesłanie sygnału zabiera neuronowi czas milion razy dłuższy
niż w przypadku typowego przełącznika komputerowego, a mimo
Z jakim cudownym darem przyszliśmy na świat! Nauczyłem się, to umysł potrafi rozpoznać znajomą twarz w czasie krótszym niż
że nasz umysł może pomóc nam osiągnąć dosłownie wszystko, jedna sekunda, co znacznie przewyższa możliwości najpotę
czego pragniemy. Możliwości umysłu są niemal nieograniczone. żniejszego komputera. Umysł osiąga tę szybkość dlatego, że,
Większość z nas niewiele wie na ten temat, zajmiemy się więc w odróżnieniu od sposobu działania komputera, może jednocześnie
teraz trochę dokładniej tym nie mającym sobie równych źródłem przyjmować sygnały miliardów neuronów na ten sam temat.
siły oraz sposobami, które pozwalają nam warunkować te Mając w dyspozycji tak wielki potencjał, dlaczego nie mie
możliwości po to, by uzyskać pożądane przez nas w życiu libyśmy nieustannie czuć się szczęśliwi? Dlaczego nie mielibyśmy
rezultaty. zmienić zachowań takich jak palenie papierosów, picie alkoholu,
Powinieneś zdać sobie sprawę z faktu, że twój umysł z nie przejadanie się czy odkładanie wszystkiego na później? Dlaczego
cierpliwością czeka na każde twoje polecenie, gotów do wyko nie mielibyśmy NATYCHMIAST pozbyć się depresji, przełamać
nania wszystkiego, co mu każesz. Wymaga jedynie niewielkiej frustracji i odczuwać radości życia? POTRAFIMY TO ZROBIĆ!
ilości paliwa: tlenu zawartego we krwi oraz trochę glukozy. Każdy z nas posiada najwspanialszy komputer na ziemi, niestety
Nasz umysł jest tak skomplikowany i tak potężny, że przerasta nie otrzymaliśmy wraz z nim instrukcji obsługi. Większość z nas
wszelkie osiągnięcia współczesnej techniki komputerowej. Jest nie ma pojęcia, jak naprawdę działa mózg, tak więc próbujemy
bowiem w stanie przetwarzać trzydzieści miliardów bitów WYMYŚLIĆ sposoby na wprowadzanie zmian w naszym życiu,
informacji na sekundę, a możliwości jego połączeń równają się podczas gdy w rzeczywistości nasze zachowania mają swoje
okablowaniu długości sześciu tysięcy mil. Ludzki system nerwowy źródło w systemie nerwowym, jego połączeniach neuronowych,
składa się przeciętnie z dwudziestu ośmiu miliardów neuronów które ja nazywam NEUROASOCJACJAMI.
(komórki nerwowe służące do przewodzenia impulsów). Bez
neuronów nasz system nerwowy nie potrafiłby interpretować in
formacji, które otrzymujemy za pośrednictwem zmysłów, prze
kazywać ich do mózgu ani przyjmować poleceń od mózgu. Każdy
PRZEPUSTKA
z neuronów jest jakby miniaturowym komputerem potrafiącym DO OBSZARU TRWAŁYCH ZMIAN
przetwarzać do miliona bitów informacji.
Neurony działają niezależnie od siebie, ale również potrafią Posiadamy dziś umiejętność zrozumienia w znacznym stopniu
się komunikować poprzez prawdziwie zadziwiającą sieć około umysłu ludzkiego dzięki połączeniu dwóch zasadniczo różnych
stu tysięcy mil włókien nerwowych. Zdolność umysłu ludzkiego dyscyplin nauki: neurobiologii, która zajmuje się procesami za
do przetwarzania informacji jest zaskakująco olbrzymia, zwłaszcza chodzącymi w mózgu, oraz informatyki. Integracja tych dwóch
jeśli weźmiemy pod uwagę fakt, że komputer, nawet ten najszyb dziedzin zaowocowała powstaniem nowej dyscypliny.
szy, może jednorazowo wykonać tylko jedno połączenie. TYM Naukowcy zajmujący się powstawaniem neuroasocjacji
CZASEM REAKCJA JEDNEGO NEURONU MOŻE BYĆ odkryli, że neurony nieustannie przesyłają informacje w formie
PRZEKAZYWANA SETKOM TYSIĘCY INNYCH NEURO sygnałów elektrochemicznych przekazywanych poprzez PRZE
NÓW W CZASIE KRÓTSZYM NIŻ DWADZIEŚCIA MILI WODY NERWOWE. Możemy to sobie wyobrazić, przywołując
SEKUND. DWADZIEŚCIA MILISEKUND TO CZAS MNIEJ obraz zatłoczonej autostrady. Informacje przekazywane są rów
WIĘCEJ RÓWNY JEDNEJ DZIESIĄTEJ CZASU POTRZEB nocześnie. Każda myśl czy wspomnienie wędruje jednym okre
NEGO, BY MRUGNĄĆ OKIEM. ślonym jej pasem, a w tym samym czasie po autostradzie podró-
150 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA V. CZY ZMIANA MOZĘ SIĘ DOKONAĆ W JEDNEJ CHWILI? 151
żują dosłownie miliardy innych impulsów, każdy w swoją stronę. Ten skomplikowany system nie tylko pozwala nam cieszyć się
Układ taki pozwala naszemu umysłowi przeskakiwać w jednej pięknem tego świata, ale też i przetrwać na nim. ILEKROĆ DOZ
chwili od wspomnień zapachu lasu świerkowego tuż po deszczu do NAJEMY WIELKIEGO CIERPIENIA LUB WIELKIEJ PRZY
ulubionej melodii z musicalu na Broadwayu, szczegółów wieczoru JEMNOŚCI, NASZ UMYSŁ SZUKA ICH PRZYCZYNY I KO
spędzonego z ukochaną osobą czy wyglądu kciuka noworodka. DUJE JĄ W SYSTEMIE NERWOWYM PO TO, BY UMOŻ
LIWIĆ SOBIE PODEJMOWANIE LEPSZYCH DECYZJI
W PRZYSZŁOŚCI. Gdyby na przykład nie istniała neuroaso-
cjacja, która informuje, że włożenie ręki w ogień grozi poparze
Złożona sieć myślowa niem, mógłbyś popełniać ten błąd tak długo, aż spaliłbyś dłoń.
Tak więc neuroasocjacje dostarczają umysłowi w błyskawicznym
tempie sygnały, które pomagają nam szybko dotrzeć do wspom
nień i bezpiecznie manewrować wśród życiowych sytuacji.
jest z tego powodu prawie zawsze nieskuteczne. Neuroasocjacje wzorzec automatycznie wykorzystujący określone połączenie
są nam niezbędne do przeżycia i dlatego zabezpieczone są w sy neuronowe, połączenie to zacznie słabnąć i wreszcie zaniknie.
stemie nerwowym w postaci połączeń neuronowych raczej niż Wraz z nim zniknie odbierający ci siły wzorzec zachowania.
nieuchwytnych „wspomnień". Michael Merzenich z uniwersytetu Musisz pamiętać i o tym, że oznacza to również, iż jeśli przez
kalifornijskiego w San Francisco udowodnił, że im częściej jakiś czas nie będziesz kierować się swymi pasjami, ich natężenie
zachowujemy się zgodnie z określonym wzorcem zachowań, tym zmniejszy się. Pamiętaj! Nie wykorzystywana odwaga słabnie!
mocniejszy staje się ten wzorzec. Zaniedbane zaangażowanie maleje, a nie odwzajemniona miłość
Merzenich obserwował obszary mózgu małpy, które uakty gaśnie!
wniały się, kiedy dotykano jej palca. Następnie wytresował małpę
tak, aby za pomocą tego właśnie palca prosiła o jedzenie. Kiedy
po tresurze ponowił pomiary odkrył, że obszary reagujące na
Nie wystarczy tylko posiadać dobry umysł.
dotyk palca rozszerzyły się o prawie sześćset procent! Przekonał Najważniejsze jest, by go dobrze używać.
się też, że małpa kontynuowała ten właśnie sposób zachowań na RENĘ DESCARTES
wet wtedy, gdy nie była już nagradzana jedzeniem, ponieważ
połączenie neuronowe zostało tak znacznie wzmocnione.
Ilustracją podobnego zachowania u ludzi może być przykład Nauka warunkowania neuroasocjacyjnego proponuje ci sześć
człowieka, który odczuwa przymus palenia nawet wtedy, kiedy nie kroków, które opracowano wyłącznie po to, by zmieniały zacho
sprawia mu to już przyjemności. Dlaczego tak jest? Osoba taka wanie poprzez osłabianie wzorców, które odbierają ci siłę. Jednak
jest rzeczywiście „przywiązana" do palenia. Wyjaśnia to, dlaczego przede wszystkim musisz zrozumieć, w jaki sposób umysł wytwa
w przeszłości mogłeś mieć problemy ze zmianą wzorców emocjo rza neuroasocjacje. ILEKROĆ DOŚWIADCZASZ WYRAŹNEJ
nalnych lub wzorców zachowań. Było to bowiem u ciebie coś PRZYJEMNOŚCI LUB CIERPIENIA, TWÓJ UMYSŁ NA
więcej niż „nawyk": wytworzyłeś sieć połączeń neuronowych, TYCHMIAST ZACZYNA SZUKAĆ PRZYCZYNY TEGO
sieć silnych neuroasocjacji w swoim systemie nerwowym. STANU. Wykorzystuje do tego trzy kryteria:
Neuroasocjacje rozwijamy nieświadomie poprzez systema 1. TWÓJ UMYSŁ SZUKA CZEGOŚ, CO WYDAJE SIĘ
tyczne oddawanie się określonym emocjom bądź zachowaniom. WYJĄTKOWE. Aby zmniejszyć liczbę możliwych przyczyn
Za każdym razem, gdy oddajesz się uczuciu gniewu albo krzy określonego stanu, umysł próbuje wykryć coś, co w istniejących
czysz na ukochaną osobę, wzmacniasz połączenia neuronowe warunkach jest niezwykłe. Logiczny wydaje się wniosek, że jeśli
i zwiększasz prawdopodobieństwo występowania tego uczucia doświadczasz czegoś niezwykłego, przyczyna tego stanu również
bądź zachowania w przyszłości. musi być niezwykła.
Jednak badania naukowe przynoszą nam również dobre 2. TWÓJ UMYSŁ SZUKA CZEGOŚ, CO WYDAJE SIĘ
wiadomości. Otóż udowodniono, że kiedy małpę zmuszono, by DZIAĆ JEDNOCZEŚNIE. Czy nie znajdujesz sensu w twier
przestała posługiwać się tym palcem, do używania którego wcześ dzeniu, że cokolwiek dzieje się jednocześnie lub prawie jedno
niej ją przyzwyczajono, obszar mózgu, który reagował na związane cześnie z doznaniem cierpienia lub przyjemności, stanowi
z nim odczucia, zaczął się wolno zmniejszać, a więc zaczęły słab przyczynę tego odczucia?
nąć neuroasocjacje. 3. TWÓJ UMYSŁ SZUKA REGULARNOŚCI. Ilekroć
To bardzo dobra wiadomość dla wszystkich tych, którzy chcą odczuwasz cierpienie lub przyjemność, umysł natychmiast wyszu
pozbyć się nałogów! Jeśli nie będziesz się oddawał określonym kuje niezwykłe elementy w otaczającej cię sytuacji oraz identy
uczuciom lub zachowaniom przez dość długi czas, jeśli zmienisz fikuje wszystkie obecne w tej sytuacji elementy. Jeśli któryś
154 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA V. CZY ZMIANA MOŻE SIĘ DOKONAĆ W JEDNEJ CHWILI? 155
z elementów określonej sytuacji wydaje się pojawiać regularnie fałszywą przyczynę i to właśnie połączenie kierowało jej póź
wraz z odczuwaniem cierpienia bądź przyjemności, umysł określa niejszymi zachowaniami, znacznie osłabiając potencjalną możli
ten właśnie element jako ich przyczynę. Niebezpieczeństwo tkwi wość wypracowania nowego związku z innym mężczyzną. Praw
oczywiście w fakcie, że jeśli natężenie cierpienia lub przyjemności dziwą przyczyną niepowodzenia był fakt, że ona i jej partner kie
jest znaczne, przejawiamy tendencję do generalizowania na temat rowali się zupełnie innymi systemami wartości i innymi regułami
regularności. Jestem pewien, że często słyszałeś od kogoś zdanie: zachowań. Jednak ona połączyła swoje cierpienie właśnie z pasją
„Zawsze to robisz", w sytuacji, gdy robiłeś to coś po raz pierwszy. i zaczęła za wszelką cenę jej unikać, nie tylko w miłości, lecz
Być może nawet sam tak sobie mówiłeś. również i w sztuce. Ucierpiało na tym całe jej życie. To wspaniały
Ponieważ te trzy kryteria formowania neuroasocjacji są tak przykład na to, jak czasem krępujemy sami siebie w najdziwniejsze
nieprecyzyjne, łatwo o błędne interpretacje, które prowadzą do sposoby. Musimy zrozumieć, jak nasz umysł wytwarza neuro-
wytworzenia FAŁSZYWYCH NEUROASOCJACJI. Dlatego asocjacje, i zakwestionować niektóre z połączeń, już uprzednio
właśnie musimy oceniać połączenia, zanim jeszcze staną się zaakceptowanych, ponieważ mogą one ograniczać nasze życiowe
częścią kierującego nami podświadomie procesu podejmowania możliwości. W innym wypadku zarówno nasze życie osobiste,
decyzji. TAK CZĘSTO DOSZUKUJEMY SIĘ NIEWŁAŚCI jak i zawodowe skazane jest na niespełnienie i frustracje.
WYCH PRZYCZYN IW TEN SPOSÓB ODBIERAMY SOBIE
MOŻLIWOŚĆ ROZWIĄZYWANIA NASZYCH PROBLE
MÓW!
Poznałem kiedyś kobietę, znaną artystkę, która przez dwa ŹRÓDŁA SAMOSABOTAŻU
naście lat nie żyła w żadnym związku z mężczyzną. Kobieta ta kie
rowała się wielką pasją we wszystkim, co robiła. To właśnie uczy Jednak jeszcze groźniejsze są MIESZANE NEUROASOCJACJE,
niło z niej tak wielką artystkę. Jednakże kiedy skończył się zwią które stanowią klasyczne źródło samosabotażu. Być może zdarzyło
zek, w którym była uprzednio, co przyniosło jej wiele cierpień, ci się kiedyś zacząć coś, a następnie samemu to zniszczyć. Wino
jej umysł natychmiast zaczął szukać przyczyn - szukał czegoś, co wajcą były wtedy właśnie mieszane neuroasocjacje. Możliwe, że
było najbardziej charakterystyczne dla tego związku. twoja firma rozwijała się wspaniale jednego dnia, a padła nastę
Wtedy właśnie jej umysł zauważył, że związek ten był bardzo pnego. Czym są mieszane neuroasocjacje? Powstają, gdy zjedna
emocjonalny. Jednak zamiast uznać pasję za najwspanialszą stronę, i tą samą sytuacją kojarzymy zarówno cierpienie, jak i przyjem
zaczął on ją postrzegać jako przyczynę zerwania związku. Umysł ność.
kobiety szukał również wszystkich tych elementów, które wy Przykładem znanym chyba wszystkim są pieniądze. W naszej
stąpiły równocześnie z cierpieniem. I znów wielka pasja stanowiła kulturze ludzie mają nieprawdopodobnie wręcz mieszane odczucia
jeden z głównych elementów tuż przed zerwaniem. Poszukiwanie wobec bogactwa. Nie ma nawet cienia wątpliwości, że każdy
czynników regularnych również wskazało na wielką pasję. I tak, chce mieć pieniądze. Sądzimy, że dadzą nam większą swobodę,
ponieważ pasja artystki spełniała wszystkie trzy kryteria, jej umysł większe bezpieczeństwo, szansę udziału w życiu publicznym,
zdecydował, że właśnie ją należy obwiniać za wielkie cierpienie swobodę podróżowania, uczenia się, rozwoju i zmian. Jednocześ
związane z zerwaniem związku. nie jednak większość ludzi nigdy nie wychodzi poza określony
Wniosek ten doprowadził tę kobietę do postanowienia, że poziom dochodów, ponieważ gdzieś głęboko łączą oni „zbyt
nigdy już nie pozwoli sobie na tak wielką pasję w kontaktach dużo" pieniędzy z całą gamą negatywnych odczuć. Kojarzą wielkie
z mężczyznami. Jej zachowanie stanowi klasyczny wręcz przykład bogactwo z chciwością, stresem, ciągłymi osądami, niemoralnością
fałszywej neuroasocjacji. Połączyła ona ze swoim cierpieniem albo brakiem życia wewnętrznego.
156 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA V. CZY ZMIANA MOŻE SIĘ DOKONAĆ W JEDNEJ CHWILI? 157
Jednym z pierwszych ćwiczeń, jakie zadaję uczestnikom jako wagę: „Jeśli zrobię to i to, czy przeważy cierpienie, czy przy
moich kursów Financial Destiny ( T M ) , jest wypisanie jak najwię jemność?" Pamiętaj, że liczy się nie liczba elementów po każdej
kszej liczby pozytywnych i negatywnych skojarzeń z bogactwem. ze stron, lecz waga każdego z nich. Możliwe, że akurat tobie z pie
Po stronie dodatniej wymieniają oni takie rzeczy, jak swoboda, niędzmi kojarzy się więcej pozytywów niż negatywów, jednak
luksus, szczęście, wkład w życie innych, bezpieczeństwo, podróże, jeśli któryś z elementów negatywnych jest bardzo intensywny,
możliwość dokonywania zmian w życiu. Jednak po stronie fałszywe neuroasocjacje mogą pozbawić cię zdolności odnoszenia
ujemnej znajduje się zwykle więcej skojarzeń: kłótnie ze współ sukcesów finansowych.
małżonkiem, stres, poczucie winy, bezsenne noce, olbrzymi
wysiłek, płytkość, ugodowość, ciągłe osądy innych czy podatki.
Czy zauważasz różnicę w intensywności obydwu grup skojarzeń? BARIERA PROGU CIERPIENIA
Jak sądzisz, które z nich mają większy wpływ na życie?
Co dzieje się wtedy, kiedy dochodzisz do punktu, w którym jesteś
CIERPIENIE (-) PRZYJEMNOŚĆ (+) przekonany, że bez względu na rodzaj podejmowanych działań,
będziesz odczuwał cierpienie? Sytuacja taka nazywana jest BA
Muszę ciężko pracować, RIERĄ PROGU CIERPIENIA. Często pojawienie się tej bariery
by je zdobyć unieruchamia nas: nie wiemy, co zrobić. Niektórzy ludzie
Swoboda pozwalają, by cierpienie pokonało ich całkowicie, i doświadczają
Chciwość
wtedy zupełnej bezradności.
Bezpieczeństwo
Inni ciągle będą Stosowanie sześciu etapów NWA pomoże ci pozbyć się tych
mnie osądzać
Możliwość pomocy
obezwładniających cię wzorców. Dzięki nim wytworzysz nowe
rodzinie skojarzenia, które pozwolą ci nie tylko zdawać sobie sprawę
Większe podatki z niepożądanych zachowań czy pozbyć się ich w krótkim czasie,
Wkład w życie
innych ludzi ale również nastawić się tak, by twoje odczucia i zachowania
Brak życia duchowego
były zgodne z wybranymi przez ciebie celami. Żadna zmiana nie
Obawa, że wszyscy będą będzie trwała, jeśli nie zmienisz elementów, z którymi kojarzysz
mnie wykorzystywać
Kontrola nad własnym cierpienie i przyjemność.
Stracę motywację
życiem A teraz chciałbym rzucić ci wyzwanie. Wybierz coś, co
chciałbyś w swoim życiu zmienić, a następnie natychmiast stosuj
wszystko to, czego dowiesz się o kolejnych etapach NWA po to,
Kiedy podejmujesz decyzję, co robić, twój umysł nie by dokonać tej zmiany od razu. W ten sposób nie tylko będziesz
otrzymuje jasnego sygnału przyjemności ani cierpienia, odbiera czytał kolejne rozdziały, ale też i DOKONYWAŁ ZMIAN na
sprzeczne bodźce i trwa w niepewności. Skutkiem tego tracisz skutek lektury.
chęć działania oraz zdolność podejmowania zdecydowanych kro Zacznijmy więc się uczyć, jak zmienić w życiu cokolwiek.
ków, które mogłyby doprowadzić cię do osiągnięcia pożądanych
rezultatów. ILEKROĆ DOSTARCZASZ UMYSŁOWI MIESZA
NYCH BODŹCÓW, WYNIKI TWOJEGO DZIAŁANIA NIE
SĄ JEDNOZNACZNE. Może łatwiej to zrozumiesz, jeśli wy
obrazisz sobie proces podejmowania decyzji przez twój umysł
VI. JAK ZMIENIĆ DOWOLNY ASPEKT ŻYCIA: NAUKA... 159
WARUNKOWANIA gancki. Sześć kroków składających się na NWA uczy, jak znaleźć
autostradę prowadzącą bezpośrednio od bólu do przyjemności,
jak ominąć męczące objazdy.
NEURO
ASOCJACYJNEGO" NWA KROK P I E R W S Z Y
że odpowiedź na pytanie „jak" stanowi dwadzieścia procent sku Tego typu presja jest bardzo cennym narzędziem, którego
tecznej i trwałej zmiany. Pozostałe osiemdziesiąt procent to odpo możesz użyć wobec samego siebie. Błogie zadowolenie z siebie
wiedź na pytanie „dlaczego". Jeśli zbierzemy kilka wystarczająco zawsze powoduje stagnację. Dopóki nie rozwiniesz w sobie
ważnych powodów, by się zmienić, w ciągu minuty możemy zmienić potężnego niezadowolenia z obecnych wzorców zachowań, dopóty
cos, czego nie udawało nam się zmienić przez wiele lat. nie będziesz miał wystarczającej motywacji do przedsięwzięcia
zmian. Spójrzmy prawdzie w oczy: zwierzę zwane człowiekiem
Dajcie mi wystarczająco długą dźwignię reaguje tylko na presję.
Dlaczego więc zdarza się, że ludzie nie zmieniają się nawet
i wystarczająco mocną podporę, a sam jeden wtedy, gdy czują i wiedzą, że powinni? ŁĄCZĄ Z WPROWA
poruszę cały glob. DZENIEM ZMIANY WIĘCEJ CIERPIENIA NIŻ Z JEJ NIE-
ARCHIMEDES WPROWADZANIEM. By zmienić kogokolwiek, a więc również
i samych siebie, musimy po prostu odwrócić te proporcje tak,
aby brak zmiany stał się bardzo bolesny (by kojarzył się z cier
NAJDŁUŻSZĄ DŹWIGNIĄ, JAKĄ MOŻESZ DLA SIEBIE pieniem większym, niż potrafimy znieść), a myśl o wprowadzeniu
ZNALEŹĆ, JEST CIERPIENIE, KTÓRE PŁYNIE Z TWOJEGO zmian stała się atrakcyjna i przyjemna.
WNĘTRZA, NIE Z ZEWNĄTRZ. NAJWIĘKSZYM CIERPIE Aby więc zyskać prawdziwą dźwignię, zadawaj sobie WY
NIEM CZŁOWIEKA JEST ŚWIADOMOŚĆ, ŻE ŻYJE ON PO WOŁUJĄCE CIERPIENIE PYTANIA: „Ile będzie mnie
NIŻEJ POZIOMU WŁASNYCH MOŻLIWOŚCI. Jeśli nie bę kosztowało, jeśli się nie zmienię?" Większość z nas zajmuje się bez
dziemy działać zgodnie z naszym własnym obrazem siebie, jeśli reszty szacowaniem kosztów zmiany. Ale jaka jest cena, którą
nasze zachowanie stanie w sprzeczności z naszymi wymaganiami, płacimy za jej brak? „Co stracę w moim życiu, jeśli się nie zmienię?
z opinią, jaką o sobie żywimy, przepaść między tym, jak działamy, Jakie koszty już płacę, emocjonalne, fizyczne, psychiczne, finansowe
a tym, kim jesteśmy, zmusi nas do przedsięwzięcia zmian. i duchowe?" Spraw, aby cierpienie powodowane brakiem zmiany
Lewarowanie polegające na uświadomieniu komuś roz stało się dla ciebie tak realne, tak wielkie i tak wyraźnie odczuwalne,
bieżności między tym, kim jest, a tym, jak działa, może się okazać byś nie mógł już dłużej odkładać podejmowania działań.
niewiarygodnie skuteczne w powodowaniu zmian. Nie jest to Jeśli to nie wystarcza, pomyśl o kosztach, jakie ponoszą twoi
presja wywierana przez czynniki zewnętrzne, lecz presja płynąca bliscy, współmałżonek, ukochana osoba, dzieci i inni, na których
od wewnątrz. JEDNYM Z NAJSILNIEJSZYCH MOTYWÓW ci zależy. Wielu z nas zrobi o wiele więcej dla innych niż dla
DZIAŁANIA OSOBOWOŚCI LUDZKIEJ JEST CHĘĆ ZA samych siebie. Wyobraź więc sobie ze wszelkimi szczegółami, jak
CHOWANIA SPÓJNOŚCI OSOBOWEJ. powstrzymywanie się przed zmianą wpłynie negatywnie na
Powodem, dla którego tak wielu z nas wydaje się zaprzeczać wszystkich tych, którzy są dla ciebie ważni.
samym sobie, jest po prostu fakt, że nigdy nie uświadamiamy Kolejny krok to ZADAWANIE SOBIE PYTAŃ NIOSĄ
sobie własnej niespójności. Jeśli chcesz komuś pomóc, CYCH W ODPOWIEDZI PRZYJEMNE SKOJARZENIA. Py
wykorzystując ten właśnie rodzaj lewarowania, nie powinieneś tania te mają ci pomóc połączyć pozytywne odczucia z ideą
wytykać mu jego niekonsekwencji, lecz raczej zadać kilka pytań wprowadzenia zmiany. „Jeśli się zmienię, jak będę się czuł? Co
po to, by sam zdał sobie z niej sprawę. To o wiele silniejsza będę o sobie myślał? Jaką siłę zyskam, jeśli zmienię ten aspekt
dźwignia niż atak. Jeśli próbujesz wywierać jedynie zewnętrzną mojego życia? Co jeszcze będę mógł osiągnąć, jeśli naprawdę
presję, twój rozmówca będzie się jej opierał. Natomiast oparcie zmienię się dzisiaj? Jak będą się czuli moja rodzina i przyjaciele?
się presji wewnętrznej jest prawie niemożliwe. O ile szczęśliwszy się stanę?"
166 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA VI. JAK ZMIENIĆ DOWOLNY ASPEKT ŻYCIA: NAUKA... 167
Najważniejsze jest zdobycie jak największej liczby powodów do okna i usiłując wydostać się na zewnątrz, raz po raz rozbija się
albo, jeszcze lepiej, jak najsilniejszych powodów, dla których o szybę, czasami przez wiele godzin. Czy kiedykolwiek widziałeś
zmiana musi nastąpić natychmiast, a nie kiedyś w przyszłości. tak właśnie zachowujących się ludzi? Mają wielką motywację,
Jeśli nie odczuwasz teraz przymusu zmiany, oznacza to, że nie dysponują potężną dźwignią. Ale w sytuacji, gdy chcesz wydostać
korzystałeś w ogóle z żadnej dźwigni. się na zewnątrz przez zamknięte okno, nie pomoże największa
Teraz, kiedy skojarzyłeś już w systemie nerwowym brak nawet motywacja. Musisz zmienić podejście. Mucha ma szanse
zmiany z cierpieniem, a zmianę z przyjemnością, możesz przy wydostania się na zewnątrz, tylko jeśli przestanie na chwilę
stąpić do kolejnego etapu NWA. uderzać o szybę i spróbuje znaleźć inne wyjście.
Jeśli będziemy powielać te same stare wzorce, nie osiągniemy
niczego poza starymi rezultatami. Płyty gramofonowe produkują
NWA KROK T R Z E C I wciąż te same dźwięki, ponieważ wytłoczono na nich jeden
wzorzec: maleńkie spiralne rowki, w których zakodowany jest
Przełam ograniczające cię wzorce dźwięk. Co się stanie, jeśli weźmiesz taką płytę i kilkanaście razy
zarysujesz ją za pomocą szpilki? Po którejś kolejnej rysie wzorzec
Aby konsekwentnie doznawać określonych uczuć, wyrabiamy zostanie naruszony tak znacznie, że płyta nigdy już nie zagra
w sobie charakterystyczne wzorce myślenia, skupiając się na tych dawnej melodii.
samych obrazach i myślach, zadając sobie te same pytania. Pro Podobnie z ludźmi. Naruszenie ograniczającego kogoś wzorca
blem polega na tym, że większość ludzi chce osiągać nowe rezul zachowań lub emocji może całkowicie odmienić jego życie.
taty, ale nadal działa w stary sposób. Kiedyś usłyszałem, że sza A ponieważ takie działania często stają się dźwignią, wystarczą
leństwo definiuje się jako „ciągłe robienie tego samego i oczeki tylko te dwa kroki, by zmienić dosłownie wszystko. Pozostałe
wanie za każdym razem innego rezultatu". kroki składające się na NWA mają zapewnić, by zmiana stała się
Nie zrozum mnie źle. Nic złego ci nie dolega i nie musisz nieodwracalna i trwała, oraz pozwolić ci dokonać nowych
„mieć poukładanych klepek". (Jestem zdania, że powinieneś uni wyborów, które przyniosą radość i siłę.
kać ludzi, którzy w taki właśnie sposób się o tobie wyrażają.) Podczas trzydniowego seminarium Unlimited Power (TM) , któ
Możliwości, których potrzebujesz, aby zmienić dowolny obszar re niedawno prowadziłem w Chicago, udało mi się przełamać
własnego życia, tkwią w tobie samym już teraz. Po prostu wy jeden taki wzorzec. Pewien mężczyzna twierdził, że chce pozbyć
tworzyłeś w sobie szereg neuroasocjacji, które nie pozwalają ci się nałogu jedzenia czekolady. Dla mnie jednak było jasne, że
tych możliwości w pełni wykorzystać. Musisz więc przebudować postrzeganie samego siebie jako uzależnionego od słodyczy
własne połączenia neuronowe tak, aby raczej nieprzerwanie po dawało mu olbrzymią przyjemność. Na bawełnianej koszulce,
magały ci zmierzać dokładnie w tym kierunku, w jakim chcesz iść, którą miał na sobie, widniał napis: „Żądam krwi, ale udobrucham
niż popychały w kierunku frustracji i obaw. się za czekoladę." Był to wyraźny dowód, że mężczyzna ten,
Aby osiągnąć w życiu nowe rezultaty, nie możemy ograniczać choćby może i chciał przestać pożerać słodycze, czerpał różne
się tylko do wyznaczenia sobie celu i lewarowania. Musimy mieć silną zyski z utrzymywania swojego nałogu.
motywację zmian. Jeśli jednak robimy wciąż to samo, powielamy te Czasem ludzie dążą do zmiany, ponieważ określone zacho
same niewłaściwe wzorce, nasze życie nie ulegnie zmianom i bę wania lub uczucia sprawiają im ból. Mogą też jednak odnosić
dziemy doświadczać jedynie coraz większych frustracji i cierpień. korzyści właśnie z tego, co chcą zmienić. Jeśli na przykład ktoś
Czy kiedykolwiek widziałeś muchę zamkniętą w jakimś zostanie ranny i nagle całe otoczenie zaczyna mu służyć pomocą,
pomieszczeniu? Natychmiast szuka ona światła, a więc podlatuje przynosić jedzenie i okazywać wielkie zainteresowanie, może
168 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA VI. JAK ZMIENIĆ DOWOLNY ASPEKT ŻYCIA: NAUKA... 169
się nagle okazać, że rany nie goją się zbyt szybko. Choć z jednej ludzie wyjmowali z torebek i kieszeni i podawali wielbicielowi
strony chory chce pozbyć się bólu, z drugiej podświadomie pragnie słodyczy. Do przerwy obiadowej został on dosłownie zasypany
odczuwać więcej przyjemności, która płynie z troski okazywanej łakociami.
mu przez innych. Podszedł do mnie w czasie przerwy. „Dziękuję, to było
Możesz robić wszystko jak najlepiej, lecz jeśli ów wtórny wspaniałe" - powiedział, odwijając, a następnie pakując sobie
zysk okaże się zbyt wielki, znajdziesz się z powrotem na starych do ust cukierka, zdecydowany pokazać, że mnie pokona. Jednak
ścieżkach. Człowiek czerpiący wtórne zyski przejawia mieszane nie zdawał sobie sprawy z faktu, że walczy nie ze mną, tylko z sa
odczucia wobec konieczności dokonania zmian w swoim życiu. mym sobą. Ja jedynie używałem jego ciała jako dźwigni, której
Twierdzi, że chce się zmienić, ale często podświadomie wierzy, było mi potrzeba.
że utrzymanie starych wzorców zachowań i odczuć daje mu coś, Czy wiesz, jak wielkie pragnienie wywołuje cukier? Pod
czego nie zdobędzie w żaden inny sposób. Dlatego niechętnie koniec dnia dosłownie paliło go w gardle i z pewnością tracił
będzie się starał wyjść z depresji, choć niewątpliwie powoduje sporo ze swojej czekoladowej pasji za każdym razem, gdy ktoś
ona jego cierpienie. Dlaczego? Choćby dlatego, że depresja zwraca podawał mu kolejną czekoladkę albo wrzucał do kieszeni kolejną
na niego uwagę innych. Człowiek taki nie chce odczuwać depresji, garść cukierków. Drugiego dnia stracił humor, ale jeszcze gotów
ale też rozpaczliwie pragnie zainteresowania. W końcu zwycięża był się bronić. „Zjedz jeszcze trochę czekolady" - nalegałem.
potrzeba przyciągania uwagi innych. Ale zaspokojenie tej potrzeby Odwinął tabliczkę Trzech Muszkieterów i patrzył przy tym na
stanowi jedynie wtórną korzyść. Aby sprawę wyjaśnić, musimy mnie bez słowa.
dać temu komuś odpowiednio silną dźwignię, która go zmieni, lecz Kiedy wszedł do sali trzeciego ranka, wyglądał jak ktoś, kto
musimy też wskazać mu sposób zaspokojenia potrzeb. całą noc spędził nad miską klozetową. „Jak śniadanie?" - spytałem
Choć jestem pewien, że gdzieś głęboko ten mężczyzna chciał przy akompaniamencie śmiechów sali. „Nie najlepsze" - przyznał
pozbyć się swojego słodkiego nałogu, jestem też przekonany, że słabo. „Może jeszcze trochę słodyczy?" Niechętnie przyjął cze
mógł go wykorzystywać po to, by skupiać na sobie uwagę innych. koladę od kogoś siedzącego z tyłu, ale nawet na nią nie spojrzał,
Ilekroć mamy do czynienia z wtórnymi korzyściami, niezbędne jest nie mówiąc o rozpakowaniu. „Co się dzieje? - spytałem. - Czyżby
zastosowanie bardzo silnego lewarowania. Dlatego zdecydowałem miał pan dosyć? Przecież jest pan mistrzem w jedzeniu czekolady.
się na zaburzenie wzorca przekonań.„Proszę pana! - wykrzyknąłem. No, to jeszcze trochę. Może M&M z masłem orzechowym?
- Mówi pan, że jest gotów rzucić swój nałóg. To wspaniale. Jest A może krówkę? Czy nie chce pan spróbować? Nie leci panu
tylko jedna rzecz, którą musimy zrobić, zanim na zawsze się pan ślinka?"
z nim pożegna." Na jego pytanie, co to za rzecz, odpowiedziałem: Im dłużej mówiłem, tym bardziej zieleniał na twarzy. W koń
„Aby przygotować do tego pański organizm, przez najbliższe cu nie wytrzymał. „Za nic w świecie!" - krzyknął. Dopiero kiedy
dziewięć dni wolno panu jeść tylko czekoladę. Nic więcej." wszyscy zebrani wybuchnęli śmiechem, zdał sobie sprawę, co
Ludzie na sali zaczęli chichotać, a on sam patrzył na mnie powiedział. Skomentowałem to tylko jednym zdaniem: „W ta
niepewnie. „Czy mogę coś pić?" - spytał. „Tak, wodę. Może pan kim razie proszę wyrzucić słodycze i usiąść."
pić cztery szklanki wody dziennie, ale na tym koniec. Poza tym Później pomogłem mu wybrać coś, co zastąpiłoby przyje
tylko czekolada." Wzruszył ramionami i powiedział: „W porządku, mność wiązaną z czekoladą, pokazując przyjemności, które za
mogę to zrobić i bez zmiany. Ale trochę mi szkoda, że wyjdziesz równo dodawały sił, jak i nie wymagały, by sobie szkodził. I wte
na głupca." Uśmiechnąłem się i dalej prowadziłem zajęcia. dy zabrałem się do pracy z nim. Codziennie warunkowałem nowe
Szkoda, że nie widziałeś, co wydarzyło się później. Na sali skojarzenia i pomagałem mu zastąpić stary nałóg całym zestawem
pojawiły się dziesiątki czekolad, czekoladek i cukierków, które nowych zachowań: wzmacniające oddechy, ćwiczenia fizyczne,
170 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA VI. JAK ZMIENIĆ DOWOLNY ASPEKT ŻYCIA: NAUKA...
odpowiednio bogata w wodę dieta, właściwe dobieranie produktów Jeśli zbyt dużo jesz i chcesz z tym skończyć, podam ci metodę
żywnościowych i tak dalej.* działania, która z pewnością się sprawdzi, skoro tylko zastosujesz
Czy udało mi się wytworzyć u tego faceta umiejętność ją z oddaniem. Następnym razem kiedy w restauracji dojdziesz do
lewarowania? Jasne, że tak! Wywołanie cierpienia fizycznego by wniosku, że jesz zbyt dużo, skocz na równe nogi, wybiegnij na środek
ło nią niewątpliwie. Człowiek, który cierpi, zrobi wszystko, by sali i wskazując na własne krzesło, krzyknij najgłośniej, jak potrafisz:
zamienić cierpienie na przyjemność. Jednocześnie udało mi się „PROSIĘ!" Gwarantuję, że jeśli trzy albo cztery razy zachowasz się
zachwiać jego wzorcem przekonań. Wszyscy inni próbowali sprawić, tak w miejscu publicznym, nie będziesz się więcej obżerał! Skojarzysz
by PRZESTAŁ jeść słodycze. Ja zażądałem, by je jadł! A tego nigdy zbyt wiele cierpienia z tym zachowaniem. Pamiętaj, że im bardziej
by się nie spodziewał i to właśnie znacznie osłabiło jego wzorzec. niezwykły i zaskakujący jest sposób zachwiania wzorca zachowań
Gwałtownie skojarzył jedzenie słodyczy z tak wielkim cierpieniem, lub odczuć, tym lepsze przynosi rezultaty.
że połączenie neuronowe wytworzyło się w ciągu zaledwie jednej Jedną z najważniejszych jest zasada, by podejmować działanie
nocy. Jego stary wzorzec przekonań był już do odrzucenia. zmierzające do złamania wzorca wtedy, kiedy jest on przez ciebie
Kiedy jeszcze prowadziłem prywatny gabinet, ludzie przy wykorzystywany. Przerywanie wzorców zachowań zdarza się
chodzili do mnie, siadali naprzeciwko mojego biurka i zaczynali nam każdego dnia. Kiedy mówisz, że właśnie ci coś uciekło
opowiadać o swoim problemie. Zwykle już po kilku słowach tracili z głowy i straciłeś wątek, informujesz, że ktoś lub coś przerwało
kontrolę nad sobą i wybuchali płaczem. Zawsze wtedy podnosiłem ci twój wzorzec koncentracji. Czy kiedykolwiek znalazłeś się
się z miejsca i głośno oświadczałem: „Chwileczkę." To zupełnie ich w sytuacji, gdy nagle coś przerwało ci rozmowę ze znajomym i
zaskakiwało, a ja ciągnąłem: „Przecież nawet jeszcze nie zaczęliśmy po chwili wracałeś do niej pytaniem: „O czym to rozmawialiśmy?"
pracować!" Reakcją były niemal zawsze przeprosiny i natych Z pewnością tak, a to klasyczny przykład przerwanego wzorca.
miastowe odzyskanie kontroli nad własnymi emocjami. Trzeba to Pamiętaj! Jeśli chcesz wywołać zmianę w swoim zachowaniu,
było zobaczyć! Ludzie, którzy sądzili, że utracili już wszelką a w przeszłości nauczyłeś się dochodzić do przyjemności okrężną
kontrolę nad własnym życiem, w jednej chwili udowadniali, że drogą, która prowadzi przez szereg negatywnych konsekwencji,
doskonale wiedzą, jak zmieniać swoje zachowanie i odczucia! musisz przełamać ten stary wzorzec. Musisz przemieszać jego
Jednym z najlepszych sposobów na zachwianie czyjegoś elementy nie do poznania, znaleźć nowy wzorzec (co stanowi
wzorca zachowań lub odczuć jest nakłonienie tej osoby do następny krok) i warunkować go tak długo, aż stanie się automa
zrobienia czegoś zupełnie przez nią nieoczekiwanego. Zastanów tycznym zachowaniem.
się nad kilkoma sposobami, które pozwolą ci zachwiać twoje
własne wzorce. Pomyśl przez chwilę o sposobach, które naj
skuteczniej zburzą wzorce związane z uczuciami frustracji, przy
tłoczenia i przegranej, dając ci przy tym jakąś radość. JAK PRZEŁAMYWAĆ OGRANICZAJĄCE
Kiedy następnym razem zaczniesz odczuwać depresję, podskocz NAS WZORCE UCZUĆ I ZACHOWANIA
kilka razy, spójrz w niebo i najbardziej idiotycznym głosem wrzaśnij:
„A-LLE-LU-JA! Dziś nie śmierdzą mi nogi!" Tego typu głupie Odpowiednio częste przerywanie jakiegoś wzorca potrafi zmienić
zachowanie z pewnością odwróci twoją uwagę, a już na pewno zmieni niemal każdego. Prostym sposobem na przełamanie wzorca jest
nastawienie ludzi znajdujących się wokół ciebie, kiedy zdadzą sobie PRZEMIESZANIE ODCZUĆ, które łączymy ze wspomnieniami.
sprawę, że nie jesteś już smutny - co najwyżej szalony! Jedynym powodem naszego smutku jest fakt, że w umysłach
przedstawiamy sobie dane wydarzenie w taki właśnie, a nie inny
* Więcej na ten temat w dziesiątym rozdziale książki Unlimited Power. sposób. Na przykład, jeśli twój szef cię skrzyczy, a ty przez resztę
OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA VI. JAK ZMIENIĆ DOWOLNY ASPEKT ŻYCIA: NAUKA... 173
172
dnia będziesz do tego wydarzenia wracać raz po raz, przypo jeszcze szybciej od początku do końca. Tym razem spróbuj wyobrazić
minając sobie całą scenę i wykrzyczane uwagi, będziesz się czuł sobie wszystko w zupełnie innych kolorach, na przykład twarze ludzi
coraz gorzej. Dlaczego więc masz pozwolić, by jakieś doświad w kolorach tęczy. Jeśli jest ktoś, kto wyjątkowo cię denerwuje,
czenie przez cały czas wywierało na ciebie wpływ? Czy nie lepiej wyobraź go sobie z uszami Myszki Miki i nosem Pinokia.
przemieszać związane z tym wydarzeniem myśli tak, abyś nie Powtórz to wszystko co najmniej dziesięć razy: od początku
doświadczał już związanych z nim negatywnych uczuć? Może do końca, od końca do początku, najszybciej, jak potrafisz, mie
nawet jesteś w stanie wyobrazić je sobie jako coś śmiesznego! szając własne odczucia i zabarwiając je humorem i śmiechem.
Spróbuj zastosować tę technikę właśnie teraz, wyobrażając sobie coś Spróbuj dodać do oglądanego oczyma wyobraźni obrazu muzykę,
takiego: pomyśl o sytuacji, która wywołuje twój smutek, frustrację lub na przykład ulubioną piosenkę albo typową melodię z filmów
złość. Zastosuj dwa pierwsze kroki NWA, które już omówiliśmy. Jeśli rysunkowych. W ten sposób połączysz ze starą sytuacją dziwaczne
więc teraz sytuacja ta wywołuje w tobie negatywne uczucia, jakimi dźwięki. To ostatecznie zmieni twoje odczucia. Najważniejsza
uczuciami chciałbyś je zastąpić? Dlaczego chciałbyś mieć takie właśnie jest tu szybkość, z jaką wyobrażasz sobie całą scenę, oraz przesada
uczucia? Ich odczuwanie uniemożliwiają ci skojarzenia, które połączyłeś i humor, które potrafisz zastosować.
z tą konkretną sytuacją. Czyż nie byłoby wspaniale, gdybyś mógł o niej 3. TERAZ PO RAZ KOLEJNY ZASTANÓW SIĘ NAD CA
myśleć z pozytywnymi uczuciami? Spróbuj zastosować dźwignię. Jeśli nie ŁĄ SYTUACJĄ ZWRACAJĄC UWAGĘ NA ODCZUCIA,
zmienisz swoich odczuć związanych z tą sytuacją, jak będziesz się czuł? KTÓRE W TOBIE WYWOŁUJE. Jeśli wykonywałeś to ćwicze
Raczej fatalnie, prawda? Czy chcesz zapłacić tę cenę? Czy chcesz dalej w nie skutecznie i z zaangażowaniem, złamałeś wzorzec związany
związku z tą osobą czy sytuacją zachować wszystkie te negatywne uczucia? z tą sytuacją tak wiele razy, że z trudem przyjdzie ci wrócić do wią
Czy nie poczułbyś się lepiej, gdybyś to teraz zmienił? zanych z nią początkowo negatywnych odczuć.
Możesz w ten sposób radzić sobie z sytuacjami, które nie
dawały ci spokoju przez całe lata. Często takie podejście jest o wie
le skuteczniejsze od ponawiania prób analizy przyczyn i okolicz
ności całego zajścia, ponieważ analiza w żaden sposób nie zmienia
PRZEMIESZANY WZORZEC odczuć, jakie z danym wydarzeniem wiążesz.
Choć wydaje się to wszystko bardzo proste, technika miesza
Masz już dość silną dźwignię. Przemieszaj więc teraz obezwład nia sytuacji sprawdza się w większości wypadków, nawet wtedy,
niające cię uczucia tak, aby już nie pojawiały się w takim właśnie gdy mamy do czynienia z urazami. DLACZEGO SIĘ SPRAW
wzorcu. DZA? PONIEWAŻ NASZE UCZUCIA OPARTE SĄ NA OB
1. SPRÓBUJ WYOBRAZIĆ SOBIE CAŁĄ SYTUACJĘ, RAZACH, JAKIE WYTWARZAMY W UMYŚLE, ORAZ
KTÓRA TAK BARDZO CIĘ DRĘCZY I NIEPOKOI. Przedstaw DŹWIĘKACH I ODCZUCIACH, KTÓRE KOJARZYMY
ją sobie tak, jakbyś oglądał film. Nie przejmuj się zupełnie, po Z TYMI OBRAZAMI. Zmieniając obrazy i dźwięki, zmieniamy
prostu obejrzyj ją, obserwując wszystko, co się wydarzyło. też uczucia na dany temat. Wielokrotne warunkowanie znacznie
2. WYOBRAŹ SOBIE JESZCZE RAZ CAŁĄ TĘ SYTUACJĘ, utrudnia powrót do starego wzorca.
ALE TYM RAZEM JAKO KARYKATURĘ. Siądź wygodnie Innym sposobem przełamania starego wzorca jest przerywanie
w krześle, uśmiechnij się głupawo, odetchnij parę razy głęboko czegoś w połowie, technika „urwanego filmu". Jeśli wielokrotnie
i spróbuj przyjrzeć się całej sytuacji od końca do początku, najszybciej, przerywasz zachowanie kierowane określonym wzorcem, połą
jak tylko potrafisz. Jeśli ktoś powiedział ci coś złego, to przyjrzyj czenie neuronowe zacznie powoli słabnąć. Po ustanowieniu połą
mu się, jak połyka swoje słowa! I tak do samego początku, a później czenia nerwowego umysł dysponuje jakby gotową ścieżką, która,
174 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA VI. JAK ZMIENIĆ DOWOLNY ASPEKT ŻYCIA: NAUKA... 175
nie używana, zaczyna zarastać. Podobnie jak w każdym innym cele? Depresję można zastąpić, skupiając się na możliwościach
wypadku, tracisz powoli zdolność, której nie ćwiczysz. pomocy innym, którzy tej pomocy potrzebują.
Pozbywszy się starego wzorca dysponujesz miejscem, które Jeśli nie bardzo wiesz, jak pozbyć się cierpienia i zacząć
powinieneś czymś zapełnić. odczuwać przyjemność po tym, jak przestałeś palić, pić, martwić
się albo wykorzystywać niepożądane wzorce zachowań lub emocji,
NWA KROK C Z W A R T Y MOŻESZ ZNALEŹĆ ROZWIĄZANIE, WZORUJĄC SIĘ NA
TYCH, KTÓRYM UDAŁO SIĘ JUŻ WCZEŚNIEJ ZMIENIĆ
Stań przed alternatywą, która będzie cię SWOJĄ SYTUACJĘ. Znajduj ludzi, którzy dokonali trwałych
wzmacniać zmian. Gwarantuję ci, że przekonasz się, iż mieli oni alternatywny
sposób dla swoich starych zachowań.
Czwarty krok jest decydujący dla wytworzenia trwałej zmiany. Dobrym przykładem jest mój przyjaciel Fran Tarkenton.
GŁÓWNĄ PRZYCZYNĄ, DLA KTÓREJ WYSIŁKI TAK WIE Kiedy wspólnie z Franem zaczynaliśmy przygotowywać moje
LU LUDZI KOŃCZĄ SIĘ JEDYNIE CHWILOWĄ ZMIANĄ, programy telewizyjne, miał on nałóg, który mnie prawdziwie
JEST FAKT, ŻE NIE POTRAFIĄ ONI ZNALEŹĆ ALTER zaskoczył. Był mianowicie uzależniony od żucia tytoniu. Kiedyś
NATYWNEGO SPOSOBU POZBYCIA SIĘ CIERPIENIA podczas rozmowy ze mną nagle odwrócił głowę i splunął. Zupełnie
I ZYSKANIA PRZYJEMNOŚCI. Wielu dociera do punktu, nie pasowało to do mojego obrazu eleganckiego i silnego męż
w którym zmiana staje się dla nich koniecznością, ponieważ łączą czyzny. Tymczasem on robił to od ponad dwudziestu lat.
zbyt wielkie cierpienie ze starym wzorcem i zbyt wielką przy Fran powiedział mi później, że żucie tytoniu było dla niego
jemność z myślą o zmianie. Udaje im się nawet zakłócić dotych jedną z największych przyjemności. Traktował tytoń jak najlep
czasowe wzorce, jednak później nie mają ich czym zastąpić. szego przyjaciela. Jeśli był w drodze i poczuł się samotnie, zaczy
Musisz pamiętać, że neurologiczne wzorce powstają po to, aby nał żuć i uczucie samotności znikało. Kiedyś nawet powiedział
ci pomóc unikać cierpienia i zyskiwać przyjemność. Wzorce te są przyjaciołom, że gdyby miał wybierać między seksem i tytoniem,
trwałe i nawet choćby miały negatywne skutki uboczne, będziesz wybrałby żucie tytoniu! Jak ma się to do fałszywych neuro-
do nich wracał, jeśli nauczyłeś się w taki właśnie sposób pozbywać asocjacji? Po prostu wypracował sobie przejście od cierpienia do
cierpienia. Będziesz wracał dlatego, że nie znasz żadnego lepszego przyjemności via żucie tytoniu. Po latach ciągłego stosowania,
sposobu na uzyskanie pożądanych przez ciebie uczuć. a więc wzmacniania, wytworzył w sobie neuronową autostradę,
Jeśli zastosowałeś rzetelnie przedstawione dotychczas elementy prowadzącą od tytoniu do przyjemności.
NWA, wiesz, czego chcesz i co cię powstrzymuje przed osiągnięciem Co spowodowało, że zmienił swoje zachowanie? Pewnego
celu. Znalazłeś dźwignię, którą zastosujesz, i złamałeś stary wzorzec razu, nie bez pomocy przyjaciół, dostrzegł, iż żucie tytoniu jest
zachowań lub odczuć. Teraz musisz wypełnić powstałą lukę za pomocą całkowicie sprzeczne z obrazem człowieka, jakim się stał. Nałóg ten
nowego zestawu wyborów, które przyniosą tak samo przyjemne efekty, świadczył, że nie panuje on nad swoim życiem, a ponieważ
ale bez negatywnych efektów ubocznych. Jeśli rzuciłeś palenie, odpowiedzialność za własne życie była dla Frana jedną z najwyższych
musisz wymyślić nowy sposób albo szereg sposobów, które zastąpią wartości, nie mógł się jej przeciwstawiać. Sytuacja ta zaczęła sprawiać
wszystkie korzyści, jakie mogłeś odnosić ze starego nawyku. Korzyści mu zbyt wiele cierpienia. Skupiając swoją uwagę na możliwości
płynące ze starego wzorca zachowań muszą zostać zachowane w zachorowania na raka jamy ustnej, wyobrażał to sobie bardzo wyraźnie,
nowym, przy jednoczesnej eliminacji efektów ubocznych. Czym aż w końcu po niedługim czasie zniechęcił się do używania tytoniu.
możesz za-stąpić zmartwienie? Może różnymi działaniami zmie Myśli te stały się jego dźwignią i pomogły przełamać wzorzec, dzięki
rzającymi do zrealizowania planu, który pomoże osiągnąć twoje któremu poprzednio łączył tytoń z przyjemnością.
OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA VI. JAK ZMIENIĆ DOWOLNY ASPEKT ŻYCIA: NAUKA... 177
176
Kolejną ważną rzeczą jest fakt, że Frań znalazł inne źródła SJA RZADKO POWODUJE TRWALE REZULTATY. Tak więc
przyjemności, które okazały się nawet skuteczniejsze od tytoniu. kobiety i mężczyźni w tej grupie szybko wrócili do starego nałogu,
Oddał się pracy jeszcze bardziej niż dotychczas i zaczął osiągać kiedy tylko presja zewnętrzna osłabła lub ustała, na przykład
rezultaty, które z jego firmy KnowledgeWare uczyniły jedną w sytuacji, gdy wypuszczono ich z więzienia.
z najlepszych firm komputerowych na Wall Street. Ale to nie Druga grupa badanych składała się z narkomanów, którzy na
wszystko. Ponieważ rzucił tytoń i potrzebował kompana, posta prawdę chcieli pozbyć się uzależnienia. Ich motywacja była więc
nowił znaleźć sobie prawdziwego towarzysza życia. Poznał kobietę głównie wewnętrzna. W rezultacie zmiany w ich zachowaniu
swoich marzeń i nauczył się czerpać ze związku z nią uczucia utrzymały się o wiele dłużej, często aż do dwóch lat od momentu
i emocje tak wielkie, jakich nie znalazłby nigdzie indziej. podjęcia decyzji o rzuceniu narkotyków. Jednak znaczny stres mógł
Jeśli wystarczająco mocno naruszymy swoje stare wzorce, spowodować w końcu załamanie. Wtedy większość z nich wracała
nasz umysł będzie często automatycznie szukał zastępczych, aby do nałogu i ponownie sięgała po narkotyki, aby w ten sposób pozbyć
dać nam odczucia, których potrzebujemy. Dlatego właśnie ludzie, się cierpienia i zyskać przyjemność. Dlaczego? Ponieważ nie
którzy w końcu przełamią nawyk palenia, czasem przybierają na znaleźli oni zastępstwa dla starych połączeń neuronowych.
wadze: ich umysł szuka sposobów wytworzenia tych samych TRZECIA GRUPA ZNALAZŁA WYJŚCIE ALTERNA
przyjemnych odczuć i aby je zyskać, zaczynają zbyt dużo jeść. TYWNE, KTÓRYM ZASTĄPIŁA UZALEŻNIENIE. Wyjściem
Ważne jest więc, abyśmy świadomie wybierali nowe zachowania tym było coś, co dawało im uczucia, których szukali, lub nawet
lub uczucia, którymi zastępujemy stare. coś, co pozwalało im się poczuć lepiej niż przedtem. Niektórzy
t>ddalisię związkom z innymi ludźmi, rozwojowi duchowemu albo
pracy zawodowej, mogącej wywołać w nich wielką pasję.
W rezultacie WIELU Z NICH NIGDY NIE WRÓCIŁO DO STA
REGO NAŁOGU, A ŚREDNI CZAS CAŁEJ TEJ GRUPY
BADANIA NA TEMAT PRZEMIAN PRZED PIERWSZYM ZAŁAMANIEM WYNIÓSŁ OSIEM LAT.
Ci, którym udało się odrzucić całkowicie narkotyki, postępowali
Nancy Mann przeprowadziła badania statystyczne, aby ocenić zgodnie z pierwszymi czterema punktami NWA i właśnie dlatego
stopień rehabilitacji grupy byłych narkomanów. Badania te odnieśli sukces. Jednak niektórzy z nich wytrzymali tylko osiem lat.
wykazują, że PRZYJĘCIE ZACHOWAŃ ZASTĘPCZYCH Dlaczego? Ponieważ nie wykorzystali piątego elementu NWA,
ODGRYWA NAJWAŻNIEJSZĄ ROLĘ, nawet w tym tak złożo który jest bardzo ważny dla osiągnięcia trwałości zmiany.
nym procesie zmiany.*
Pierwsza grupa badanych zmuszona została do porzucenia
NWA KROK PIĄTY
nałogu przez zastosowanie różnego rodzaju presji zewnętrznych,
często wywieranych przez system prawny. Jednak, jak już mówi
liśmy w części dotyczącej lewarowania, ZEWNĘTRZNA PRE- Uwarunkowanie nowego wzorca do uzyskania
jego trwałości
* Nancy Mann, A Diagnostic Tool with Important Implications for
Treatment of Addiction: Identification of Factors Underlying Relapse and Uwarunkowanie zapewnia trwałość i spójność nowo wprowa
Remission Time Distributors (Narzędzia diagnostyczne oraz implikacje dzonej zmiany.* Najprostszym sposobem uwarunkowania czego
dla leczenia uzależnień: identyfikacja czynników warunkujących nawroty
oraz rozkład czasu całkowitego wyleczenia) w: „The International of the
Zobacz też rozdział siedemnasty książki Unlimited Power.
Additions" 1984.
178 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA VI. JAK ZMIENIĆ DOWOLNY ASPEKT ŻYCIA: NAUKA... 179
kolwiek jest ciągłe ćwiczenie tak długo, aż wytworzymy połą- będziesz w stanie odsunąć od siebie talerz, na którym jeszcze
cze-nie neurologiczne. Jeśli więc znajdziesz odpowiednią alter znajduje się jedzenie. Wyznacz sobie szereg krótkoterminowych
natywną możliwość dla starego wzorca, wyobrażaj ją sobie do celów, jakby szereg kamieni milowych na swojej drodze, i wy
póty, dopóki wyraźnie nie zobaczysz, że możesz dzięki niej szybko płacaj sobie nagrodę natychmiast po osiągnięciu każdego z nich.
pozbyć się cierpienia i zyskać przyjemność. Wtedy twój umysł Jeśli twoim problemem były zmartwienia i depresje, nagradzaj
zacznie kojarzyć, że w ten sposób można zawsze osiągać pożądane się za każdym razem, gdy zamiast się martwić zaczniesz działać,
rezultaty. Jeśli tego nie zrobisz, wrócisz do starego wzorca. gdy uśmiechniesz się w odpowiedzi na pytanie, jak ci idzie. Należy
Jeśli będziesz próbował tej nowej możliwości wciąż od nowa, ci się nagroda już za rozpoczęcie procesu zmian niezbędnych dla
z wielkim zaangażowaniem emocjonalnym, wytworzysz połą uzyskania długofalowego sukcesu.
czenie neuronowe, wąską ścieżkę, która po kolejnych próbach W ten sposób twój system nerwowy nauczy się łączyć ze
i kolejnych emocjach zamieni się w autostradę prowadzącą do zmianą wielką przyjemność. Ludzie, którzy chcą schudnąć, nie
osiągnięcia pożądanych przez ciebie rezultatów i tym samym zawsze dostrzegają rezultaty natychmiast. Zgubienie kilku funtów
stanie się elementem twoich zwyczajowych zachowań. PAMIĘ wagi nie przemieni cię cudownie w Elle McPherson czy Mela
TAJ, ŻE TWÓJ UMYSŁ NIE POTRAFI ODRÓŻNIĆ TEGO, Gibsona. Jest więc bardzo ważne, abyś nagradzał się natychmiast
CO SOBIE PRZEKONUJĄCO WYOBRAŻASZ, OD TEGO, po podjęciu określonych działań lub osiągnięciu jakichkolwiek
CZEGO NAPRAWDĘ DOŚWIADCZASZ. Warunkowanie poz postępów emocjonalnych, jak choćby decyzja, by przebiec się
wala ci automatycznie poruszać się po nowej drodze, pozwala ci wokół własnego bloku zamiast pobiec do najbliższego McDonalda.
omijać z pełną prędkością wszystkie „objazdy", którymi po Jeśli tego nie zrobisz, możesz szybko znaleźć się w sytuacji, w któ
ruszałeś się dotychczas. Dzięki warunkowaniu powrót do po rej powiesz sobie: „No dobrze, schudłem o funt, ale wciąż jestem
dróżowania starymi szlakami staje się bardzo trudny. gruby. To zajmie całe wieki. Będę się musiał męczyć jeszcze tyle
Siły uwarunkowania nie da się przecenić. Ostatnio czytałem, czasu..." I wtedy te krótkoterminowe oceny zaczniesz wykorzy
że najlepszy koszykarz Boston Celtics, Larry Bird, nakręcał scenkę stywać jako wymówkę dla „dobrej" wyżerki.
reklamową, w której miał oddać niecelny rzut. Dziewięć razy Zrozumienie wagi WZMACNIANIA REAKCJI znacznie
z rzędu trafiał do kosza, zanim udało mu się chybić. Tak mocno przyspieszy proces warunkowania nowego wzorca. Niedawno
uwarunkował się przez wszystkie lata kariery. Kiedy dostaje do miałem przyjemność przeczytać książkę pióra Karen Pryor pod
rąk piłkę, automatycznie zachowuje się według wzorca, którego tytułem Don't shoot the dog (Nie strzelaj do psa). Szczerze ją
celem jest umieszczenie piłki w koszu. Jestem pewien, że gdybyś polecam wszystkim tym, którzy chcą dokładnie poznać zasady
przebadał tę część mózgu Larry'ego Birda, która oddziałuje na ru warunkowania. W książce tej znajdziesz pewne proste wskazówki
chy wykonywane podczas rzutu, odkryłbyś potężne połączenie dotyczące modyfikowania zachowań zwierzęcia. Dokładnie
neuronowe. Człowiek może uwarunkować dowolne zachowanie, odpowiadają one wnioskom, które ja sam wyciągnąłem po latach
jeśli powtarza je wystarczająco często i z odpowiednim zaanga kształtowania zachowań ludzi.
żowaniem emocjonalnym. To naprawdę fascynujące, jak podobni są ludzie i zwierzęta;
Kolejnym krokiem jest stworzenie planu, który ma wzmacniać gdy idzie o siły, które kierują ich działaniem. Poznanie podsta
twoje nowe zachowanie. Jak możesz nagradzać się za sukces? wowych zasad warunkowania pozwala zachować kontrolę nad
Nie czekaj, aż minie pierwsza rocznica rzucenia palenia. Daj tymi siłami i tworzyć własny los zgodnie z naszym wyborem.
sobie nagrodę już po pierwszym dniu! Nie czekaj, aż zgubisz Możemy żyć jak zwierzęta - manipulowani okolicznościami
osiemdziesiąt funtów twojej wagi. Nie czekaj nawet na schudnięcie i wszystkim tym, co znajduje się wokół nas, albo nauczyć się wa
o jeden funt! Z satysfakcją poklep się po ramieniu w chwili, kiedy runkowania i wykorzystać je, by do maksimum zwiększyć nasz
VI. JAK ZMIENIĆ DOWOLNY ASPEKT ŻYCIA: NAUKA... 181
180 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
potencjał. Karen Pryor opisuje w swojej książce, jak przez całe runek, nowy przywilej i tak dalej. Możemy też stosować wzmac
lata wykorzystywała cierpienie do tresowania zwierząt: bicz i nianie negatywne. Może to być zmarszczenie brwi, podniesiony
krzesło w przypadku lwów, wędzidło w przypadku koni i smycz głos, a nawet kara cielesna.
dla psów. Jednak napotkała problemy w wykorzystywaniu Istotne jest, byśmy zrozumieli, że wzmacnianie nie jest rów
cierpienia w przypadku delfinów. Ilekroć próbowała sprawić noznaczne z nagrodą czy karą. WZMACNIANIE JEST REAKCJĄ
im ból, po prostu odpływały! Dzięki temu właśnie zrozumiała, NA OKREŚLONE ZACHOWANIE NATYCHMIAST PO TYM,
jak ważne jest POZYTYWNE WZMACNIANIE w tresurze JAK MIAŁO ONO MIEJSCE, PODCZAS GDY NAGRODA
zwierząt. I KARA MOGĄ NASTĄPIĆ DUŻO PÓŹNIEJ.
aby odwiedzała go codziennie. Dlatego ilekroć zdarzało się, że Drugą główną strategią używaną przez firmy są bodźce
z braku czasu nie była u niego kilka dni, podczas kolejnej wizyty finansowe. Choć z pewnością jest to wspaniały pomysł i spotyka się
przyczyniał jej wiele cierpienia. Oczywiście chciał sprawić, by z dobrym przyjęciem, skuteczność jest tu ograniczona. Nadchodzi
odwiedzała go częściej, a mimo to wybrał strategię zadręczania bowiem moment, w którym żadne dodatkowe bodźce nie wywołują
jej wymówkami przy każdej wizycie. podwyższenia jakości pracy. I większości firm przychodzi się
Czy kiedykolwiek popełniłeś ten błąd? Jeśli chcesz, aby przekonać, że osiągnęły już granicę i nie są w stanie nic więcej zrobić.
chłopak, dziewczyna albo współmałżonek częściej cię odwiedzali, Jeśli ktoś konsekwentnie wzmacnia reakcje za pomocą pieniędzy,
czy sądzisz, że pomoże ci w osiągnięciu celu zmuszanie ich do te ludzie dochodzą do przekonania, że ilekroć zrobią coś wartościowego,
go? A kiedy w końcu przyjdą, czy witasz ich wymówkami? Czy należy im się natychmiast nagroda natury ekonomicznej. Zaczynają
telefonując zaczynasz rozmowę od stwierdzeń typu: „No, w końcu więc pracować wyłącznie dla zapłaty i nie zrobią niczego, dopóki
podniosłaś słuchawkę! To chyba cud. Czy zawsze ja muszę dzwo jej nie dostaną. W ten sposób firmy ograniczają własne możliwości,
nić do ciebie pierwszy?" aby sprostać żądaniom ekonomicznym swoich pracowników.
Jeśli tak, to wiedz, że twoje działanie po prostu uczy bliską Trzeci i najsilniejszy sposób motywowania ludzi opiera się na
ci osobę, by cię nie odwiedzała ani nie dzwoniła do ciebie. rozwoju osobowym. Pomagając swoim pracownikom rozwinąć się
Wywołujesz bowiem jej cierpienie natychmiast po tym, jak i dorastać, pomagasz im nauczyć się z pasją podchodzić do życia,
zrobi właściwą rzecz. Jakie będą tego skutki? Osoba ta połączy ludzi i do pracy. Sprawiasz, że chcą pracować coraz lepiej, mieć
cierpienie z odwiedzaniem cię i będzie tego w przyszłości swój wkład w powodzenie firmy. Zachowują się tak ze względu na
unikać. W przypadku Jolie sytuacja ta trwała wiele miesięcy, aż własne poczucie dumy raczej niż z powodu presji jakichkolwiek
w końcu poczuła, że nie ma wyjścia. Jeśli go nie odwiedzała, czynników zewnętrznych. Nie znaczy to oczywiście, że nie
łączyło się to dla niej z cierpieniem. Jednak odwiedziny też powinieneś stosować żadnego systemu bodźców, jednak wśród nich
przynosiły ból. Jak pewnie się domyślasz, to negatywne musi się znaleźć ten najsilniejszy: pomoc w rozwoju osobowym.
wzmacnianie osłabiło tak wiele elementów ich związku, że
w końcu się rozstali.
Dobro i zło, nagroda i kara są jedynymi
Jeśli naprawdę chcesz, by ktoś cię odwiedzał, musisz oka
zywać radość przy każdej wizycie. Powiedz, jak bardzo tęskniłeś, motywami istoty rozumnej: stanowią one
jak bardzo czekałeś na te odwiedziny. To z pewnością pomoże ostrogi i cugle, którymi nakłania się do pracy
skojarzyć wizytę u ciebie z czymś przyjemnym. Pamiętaj, że jeśli
chcesz, by jakieś zachowanie się powtarzało, powinieneś połączyć
całą ludzkość i kieruje nią.
z nim przyjemność, a nie cierpienie. JOHN LOCKE
Konsultując wiele przedsiębiorstw w całych Stanach Zjed
noczonych, zauważyłem, że większość firm usiłuje motywować
swoich pracowników, wykorzystując jako główny element swojej ROZPLANUJ WZMACNIANIE PO TO,
strategii wzmacnianie negatywne. Najczęściej za główny czynnik
motywujący uznają one strach przed karą. To oczywiście sprawdza ABY ZMIANY BYŁY TRWAŁE
się tylko przez krótki czas. Prędzej czy później firmy te wpadają
w podobne kłopoty, z jakimi borykają się państwa Europy Kiedy zaczynasz budować nowe zachowania lub wzorce emocjonalne,
Wschodniej: ludzie żyją w strachu tak długo, jak długo nie dojrzeją jest bardzo ważne, abyś wzmacniał samego siebie lub kogokolwiek
do buntu. innego, w kim chcesz te wzorce utrwalić. Tak więc na początku,
184 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA VI. JAK ZMIENIĆ DOWOLNY ASPEKT ŻYCIA: NAUKA... 185
ilekroć prezentujesz pożądane zachowanie (na przykład odsunięcie czasem po pierwszym, a może drugim. Delfin nie może być
talerza, na którym wciąż jeszcze znajduje się jedzenie), musisz się za pewien, który skok przyniesie mu nagrodę. Poczucie prze
nie nagrodzić, dać sobie samemu pozytywne wzmocnienie, cos, co widywania nagrody połączone z poczuciem niepewności, po
sprawi ci radość i przyjemność. Jednak po jakimś czasie nagroda której próbie nagrodę otrzyma, sprawia, że zwierzę pracuje za
nie będzie już tak skuteczna i tak oczekiwana. To, co kiedyś było wsze z największym możliwym wysiłkiem. Nigdy nie przyjmuje
niespodzianką i czymś wyjątkowym, stanie się normą. nagrody za cos oczywistego.
Ponieważ tak bardzo poświęciłem się pomaganiu innym, Dokładnie ta sama siła popycha ludzi do hazardu. Jeśli raz
ilekroć przechodzę przez lotnisko, daję pieniądze tym, którzy spróbowali i zostali nagrodzeni - a więc połączyli przyjemność
o nie proszą. Nigdy nie zapomnę pewnego mężczyzny, który z otrzymaną nagrodą, podniecenie i przewidywanie kolejnych
zawsze stał w określonym miejscu na lotnisku. Często z tego zysków zmuszają ich, by brnęli dalej. Często, nie otrzymawszy
lotniska korzystałem i stale dawałem mu jakieś pieniądze. Jednak żadnej nagrody przez dłuższy czas, mają nawet mocniejsze
pewnego ranka bardzo się spieszyłem i w dodatku nie miałem poczucie, że tym razem nagroda ich nie minie. Jeśli ktoś spróbuje
nic w portmonetce. Kiedy przechodziłem obok niego uśmiech gier hazardowych i nie zdobędzie żadnej gratyfikacji, nie będzie
nąłem się i powiedziałem: „Dzień dobry! Przykro mi! Ale nie do nich wracał. Jednakże nawet kilka niewielkich nagród, zdobycie
mam dziś pieniędzy." Zareagował złością, ponieważ nie dałem drobnej puli, „zarobienie" z powrotem części własnych pieniędzy
mu tego, na co zawsze mógł ode mnie liczyć. wyrabia w graczach przekonanie, że w końcu rozbiją bank.
Nie wolno ci zapominać, że przyjemne zaskoczenie jest jed Właśnie dlatego ludzie, którzy rzucają nałóg (na przykład
nym z najradośniejszych przeżyć doświadczanych przez istotę palenie albo hazard) na kilka miesięcy, a następnie postanawiają
ludzką. Właśnie dlatego, jeśli chcesz, by twoje zachowanie „spróbować jeszcze ostatni raz", w rzeczywistości wzmacniają
utrzymało się przez długi czas, musisz zrozumieć i wykorzystać tylko wzorzec zachowania, który chcą wyeliminować, i tym
zasadę zwaną ZMIENNYM ROZPLANOWANIEM WZMA samym utrudniają sobie uwolnienie się od nałogu na całe życie.
CNIANIA. Jeśli zapalisz jednego tylko papierosa, stymulujesz swój układ
Posłużę się prostym przykładem zaczerpniętym z tresury nerwowy, by oczekiwał, że w przyszłości też otrzyma taką na
delfinów. Kiedy treser chce nauczyć delfina skakać, początkowo grodę. Podtrzymujesz wysoką aktywność tej neuroasocjacji,
po prostu czeka, aż zwierzę samo wyskoczy z wody. Wtedy na a więc wzmacniasz nawyk, który przecież chcesz zniszczyć.
gradza je rybą tuż po tym, jak miało miejsce pożądane zachowanie. Jeśli chcesz wzmocnić czyjeś zachowania długofalowo,
W ten sposób delfin w końcu wytwarza neuroasocjację, która in możesz wykorzystać USTALONE ROZPLANOWANIE WZMA
formuje go, że jeśli wyskoczy z wody, dostanie rybę. To połączenie CNIANIA. Karen Pryor opisuje w swojej książce, jak uczy się
przyjemności z zachowaniem pożądanym przez tresera pozwala delfiny wykonywania dziesięciu skoków pod rząd. Otóż aby
treserowi uwarunkować delfina. sprawić, by delfin wykonywał dziesięć skoków jeden po drugim,
Jednak po jakimś czasie treser nagradza rybą tylko, jeśli musisz nagradzać go dokładnie po każdym dziesiątym skoku.
delfin skacze wysoko. Powoli zwiększając swoje wymagania, Nie możesz wymagać tego zachowania zbyt wiele razy bez
jest on w stanie kształtować zachowanie zwierzęcia. Oto klucz żadnego wzmocnienia, jednak jeśli delfin otrzyma nagrodę
do zrozumienia takiego postępowania: JEŚLI DELFIN TYLKO po każdym kolejnym dziesiątym skoku, szybko nauczy
OTRZYMUJE NAGRODĘ ZA KAŻDYM RAZEM, MOŻE się, że skoki od pierwszego do dziewiątego nie muszą być naj
SIĘ DO NIEJ PRZYZWYCZAIĆ I WYUCZONE ZACHO lepsze, i będzie je wykonywał znacznie gorzej.
WANIA NIE BĘDĄ NIEZAWODNE. Tak więc przy każdym Dokładnie taką samą reakcję możemy zaobserwować u ludzi,
kolejnym ćwiczeniu delfin otrzymuje nagrodę po piątym skoku, którzy otrzymują pobory co dwa tygodnie. Pracownicy wiedzą,
186 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA VI. JAK ZMIENIĆ DOWOLNY ASPEKT ŻYCIA: NAUKA...
że oczekuje się od nich określonych zachowań, za które regularnie jemność zwykle wystarcza, aby przełamać stare wzorce, i zwierzę
otrzymują zapłatę. Niebezpieczeństwo polega na tym, że niektórzy zaczyna poddawać się tresurze.
ludzie szybko uczą się prezentować określone zachowania przy I znów podobieństwo do zachowań ludzkich. Jeśli ktoś, kto
minimalnym własnym wysiłku, ponieważ nie ma elementu zas wydaje się robić wszystko nie tak, nagle otrzymuje nagrodę ot
koczenia. To oczywiste, że w miejscu pracy wszyscy spodziewają tak, z powodu przyjaźni czy troski, może zyskać w ten sposób
się pensji. Jednak jeśli jest to jedyna zapłata, pracownicy będą stymulację do zupełnie innych zachowań.
robili wyłącznie to, czego się od nich oczekuje, ograniczą się do JEDNAK NAJWAŻNIEJSZE W WARUNKOWANIU JEST
minimum tego, za co im się płaci. NATYCHMIASTOWE WZMACNIANIE POŻĄDANEGO ZA
Jeśli jednak pojawią się od czasu do czasu niespodzianki, jak CHOWANIA. Jak tylko zauważysz, że lekko przyjmujesz coś, co
premie, pochwały, awanse czy też inne nagrody, włożą w swoją pracę uprzednio cię frustrowało, natychmiast wzmacniaj swoje zachowanie.
dodatkowy wysiłek w nadziei, że zostaną docenieni i nagrodzeni. Zrób to jeszcze raz i spraw sobie jeszcze większą przyjemność.
Jednak te nagrody nie mogą być w żaden sposób przewidywalne, Pośmiej się trochę. Pamiętaj, że zawsze kiedy wytwarzasz w sobie silne
ponieważ staną się wtedy nieskuteczne, zostaną uznane za oczywiste emocje, pozytywne albo negatywne, wytwarzasz również połączenie
i zachowanie pracowników znów zacznie być sterowane poczuciem, w systemie nerwowym. Jesli będziesz ten wzorzec ciągle powtarzać,
że nagroda im się należy. Różnicuj nagrody, a osiągniesz lepsze jesli będziesz ciągle stawiał sobie przed oczami obrazy, które wywołują
rezultaty w zmienianiu samego siebie i wszystkich, którymi kierujesz. twoją siłę i uśmiech, będzie ci o wiele łatwiej być silnym i śmiać się
Jest jeszcze jedno narzędzie, które możesz wykorzystać do w przyszłości. Dlaczego? Ponieważ wytworzysz w sobie taki wzorzec.
wzmacniania, tak zwana PULA. Pula intensyfikuje wzmocnienie. Dokładnie w chwili gdy ty sam lub ktoś, kogo chcesz wzma
Jeśli na przykład raz na jakiś czas dasz delfinowi niejedną, ale trzy cniać, robi coś właściwego, daj mu nagrodę. Konsekwentnie
lub cztery ryby w nagrodę za właściwe zachowanie, zwierzę wzmacniaj pożądane zachowania za pomocą takiej nagrody,
zacznie być przekonane, że skoro zwiększy swoje wysiłki, spotka której ty sam lub ktoś inny pragnie najbardziej. Nie żałuj nagród
się z wielką nagrodą. Sprawia to, że delfiny przez cały czas skłonne w postaci ulubionej muzyki, uśmiechu czy wyobrażeń o osiąga
są dawać z siebie jak najwięcej. nym celu. WARUNKOWANIE JEST NAJWAŻNIEJSZE ONO
Ludzie reagują podobnie. Firmy, które przyznają pracownikom WŁAŚNIE POZWALA NA DŁUGOFALOWĄ SKUTECZ
nagrody o wiele większe od spodziewanych, dają im olbrzymią NOŚĆ. NIE WOLNO CI ZAPOMINAĆ, ŻE KAŻDY WZO
motywację do kontynuowania dobrej pracy w przyszłości, pozwalając RZEC ZACHOWAŃ LUB WZORZEC EMOCJONALNY AU
im przypuszczać, że kiedyś nagroda będzie jeszcze większa. Ta sama TOMATYZUJE SIĘ I UWARUNKOWUJE PRZEZ CIĄGŁE
zasada może zdziałać cuda w twoich kontaktach z własnymi dziećmi! WZMACNIANIE I NAGRADZANIE. KAŻDY WZORZEC
KTÓREGO NIE WZMACNIAMY, MUSI ZANIKNĄĆ.
Postawiłeś już pięć pierwszych kroków. Czas więc na ten ostatni.
USTAW SIĘ NA DOBRYCH POZYCJACH
NWA KROK S Z Ó S T Y
Metoda puli może być stosowana wobec kogoś, kto nie ma abso
Sprawdź się!
lutnie żadnej motywacji do osiągania jakichkolwiek rezultatów.
Kiedy treserom przychodzi pracować z delfinem, którego trudno Zobaczmy, czego do tej pory dokonałeś. Najpierw podjąłeś decyzję
im motywować, dają mu czasem od razu dwanaście ryb, nawet dotyczącą nowych wzorców emocjonalnych i zachowań, które
jeśli nie zrobił nic, by na nie zapracować. Wywołana tym przy- chcesz osiągnąć, oraz znalazłeś dźwignię, która pomoże ci unieść
188 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA VI. JAK ZMIENIĆ DOWOLNY ASPEKT ŻYCIA: NAUKA... 189
ciężar zmian. Następnie zakłóciłeś stary wzorzec i znalazłeś dla łania, być może zachowujesz się jak mucha, która raz po raz ude
niego zachowanie alternatywne, które uwarunkowywałeś tak rza o szybę. Robisz ciągle to samo, robisz to coraz lepiej, a nie
długo, jak długo nie stało się ono automatyczne. Ostatni krok na osiągasz rezultatów. MUSISZ WIĘC PRZEŁAMAĆ WZORZEC
tej drodze to sprawdzenie, czy wszystko to będzie działać w przy ZACHOWANIA.
szłości. Skoro dojdziesz do wniosku, że trzy pierwsze kroki uczyniłeś
Do sposobów pozwalających ci to zrobić należy jedna z metod właściwie, przejdź do kroku czwartego. Jeśli bowiem mimo to
Programowania Neurolingwistycznego nosząca nazwę „próby nie osiągnąłeś zmiany, z pewnością problem leży właśnie tutaj.
przyszłości". Wyobrażasz sobie na przykład sytuację, która kiedyś RAZ JESZCZE POSZUKAJ SILNEJ ALTERNATYWNEJ
cię frustrowała, i sprawdzasz, czy nadal budzi ona w tobie poczucie MOŻLIWOŚCI DLA STAREGO WZORCA POZBYWANIA
frustracji, czy też została już zastąpiona wzorcem narzucającym SIĘ CIERPIENIA I ZYSKIWANIA PRZYJEMNOŚCI. MOŻLI
poczucie „fascynacji". Jeśli wciąż jeszcze ciągnie cię do pa WOŚĆ TA MUSI BYĆ CO NAJMNIEJ TAK PRZEKO
pierosów, wyobraź sobie siebie w bardzo trudnej sytuacji i prze NUJĄCA I TAK CI WYGODNA, JAK STARE PODEJŚCIE.
konaj się, czy będziesz chciał sięgnąć po papierosa, czy też pój Znaczy to, że masz teraz okazję wypróbowania własnej pomy
dziesz pobiegać albo zaczniesz robić coś innego, w zależności od słowości. Znajdź jakiś wzór, kogoś, komu wcześniej udało się
tego, jakie wyjście alternatywne cię warunkuje. Wyobrażając sobie pozbyć tego samego nawyku lub negatywnego zestawu emocji,
bodźce, które w przeszłości wywoływały twoje stare emocje lub które chcesz zmienić.
zachowania, i spostrzegając, że twoje nowe wyjście pozwala ci Jeśli natomiast zacząłeś już wprowadzać zmiany, ale prze
działać automatycznie, przekonasz się też, że nowy wzorzec będzie rwałeś ten proces, niewątpliwie nie wzmocniłeś nowego wzorca
działał w przyszłości. Musisz też sprawdzić ekologię zmian, które odpowiednią dawką przyjemności. Wykorzystaj więc krok piąty
właśnie wprowadziłeś. Słowo „ekologia" implikuje badanie - warunkowanie. WYKORZYSTAJ WSZYSTKIE TYPY
konsekwencji. Jaki będzie wpływ zmian, które właśnie poczyniłeś WZMACNIANIA, ABY ZAKORZENIĆ I UTRWALIĆ NOWE
w samym sobie, na wszystkich tych, którzy cię otaczają? Czy WZORCE.
zmiany te będą sprzyjać twojej pracy i życiu osobistemu? Upewnij Sześć kroków NWA można wykorzystać do wszystkiego:
się, czy ten nowy wzorzec będzie właściwy w odniesieniu do sprawiających problemy reakcji, kłopotów w interesach czy też
twojego obecnego stylu życia, przekonań i wartości. nawyku krzyczenia na własne dzieci. Przypuśćmy, że zbytnio
Na następnej stronie znajdziesz listę prostych instrukcji, które martwisz się rzeczami, na które nie masz żadnego wpływu. Jak
pomogą ci sprawdzić, czy twój nowy wzorzec sukcesu będzie w tej sytuacji wykorzystałbyś te sześć kroków, aby zmienić
trwały i czy jest właściwy. obezwładniający cię wzorzec?
Jeśli twoja próba stworzenia nowego wzorca nie powiodła 1. Zadaj sobie pytanie: „Czego chcę zamiast zmartwienia?"
się, musisz wrócić do początku, do pierwszego kroku. CZY NA 2. Wykorzystaj zasadę dźwigni. Zdaj sobie sprawę ze
PRAWDĘ WIESZ, CO I DLACZEGO CHCESZ OSIĄGNĄĆ? sposobów, w jakie zmartwienie niszczy twoje życie. Doprowadź
Powtórz drugi krok. Większość ludzi, którym nie udało się to wszystko do progu cierpienia: zobacz, ile byś za to musiał za
wprowadzić zmian, zwykle nie miała odpowiednio silnej dźwigni. płacić w przyszłości, po to, byś naprawdę nie potrzebował już
Być może będziesz musiał publicznie zobowiązać się do wpro płacić tak wielkiej ceny. Wyobraź sobie, ile radości przyniesie ci
wadzenia zmian, aby zyskać silniejszą dźwignię. Uczyń to zobo pozbycie się wreszcie tego ciężaru, zyskanie prawdziwej swobody
wiązanie wobec ludzi, którzy ci nie popuszczą! raźna zawsze!
Jeśli sądzisz, że dysponujesz dobrą dźwignią, wróć do kroku 3. Zniszcz stary wzorzec! Ilekroć zaczynasz się martwić,
trzeciego. Jeśli wiesz, czego chcesz, i masz motywację do dzia- zakłócaj ten wzorzec całkowicie głupimi zachowaniami. Zacznij
190 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA VI. JAK ZMIENIĆ DOWOLNY ASPEKT ŻYCIA: NAUKA... 191
6. Sprawdź, czy nowy wzorzec działa. Pomyśl o sytuacji, „Tato, proszę, przestań się zabijać!" Zaskoczony spytał: „Kocha
która poprzednio cię martwiła, i przekonaj się, że nie wywołuje nie, uspokój się, proszę. Co się stało? Co ci jest? Przecież ja nie
ona już zmartwień. mam zamiaru się zabić!" Dziewczynka potrząsnęła głową, wska
zała na papierosa i wy łkała: „Tato, przestań się truć! Chcę, żebyś
Możesz wykorzystać tę technikę również w interesach. Oto był przy mnie, kiedy będę brała ślub."
sześć kroków NWA w negocjowaniu kontraktu. Człowiek ten próbował rzucić palenie wiele razy i za każdym
1. Krok pierwszy stanowi budowanie zaplecza. Uświadom razem ponosił klęskę. Ale nie tym razem. Odsunął od siebie
sobie, czego chcesz i dlaczego nie mogłeś tego dotychczas osią papierosy i od tamtej pory nie zapalił ani razu. Jego sześcioletnia
gnąć. Czego chce druga strona? Co zyskacie na tym wspólnie? córka natychmiast osiągnęła swój cel, chwyciwszy go mocno za
Skąd będziesz wiedział, że kontrakt jest dobry? serce swoimi małymi rączkami. Znalazł sobie wiele innych rzeczy,
2. Wykorzystaj zasadę dźwigni. Spraw, aby twój rozmówca które robił dla przyjemności zamiast palenia.
połączył cierpienie z odrzuceniem kontraktu i przyjemność z jego Czasem pierwsze trzy kroki NWA wystarczą, by wywołać
podpisaniem. w tobie olbrzymie zmiany. Kiedy postanowisz, czego chcesz,
3. Zakłócaj wszelkie wzorce przekonań lub zachowań, które znajdziesz silną motywację i zakłócisz stare wzorce, życie samo
przeszkadzają w podpisaniu umowy. sprawi, że spojrzysz na wszystko w nowy sposób. Jeśli bowiem
4. Stwórz możliwość, o której wcześniej nie myślałeś ani ty dźwignia będzie dość silna, poczujesz wręcz przymus znalezienia
sam, ani twój rozmówca. Możliwość ta musi zaspokajać potrzeby nowego wzorca i uwarunkowania go. I możesz być pewien, że
każdej ze stron. świat da ci wiele okazji, byś go wypróbował.
5. Utrwalaj tę możliwość, ciągle wzmacniając przyjemne odczucia, Dysponujesz już narzędziem, które pozwoli ci dokonać zmian.
które z niej wynikają. Podkreślaj wciąż jej pozytywne strony. Trzeba go tylko użyć. Ale nie zrobisz tego, jeśli nie będziesz
6. Przekonaj się, czy twój plan będzie dobry dla każdego, wiedział, po co go używasz. Musisz wiedzieć, czego naprawdę
czy tworzy sytuację, w której są sami wygrani. Jeśli tak, zostanie pożądasz. Musisz znaleźć sposób.
tylko złożenie podpisów.
1. Nie wiedzieli, czego naprawdę chcą od życia, więc oszu Opiekujący się mną lekarz był prawdziwym specjalistą
kiwali się całą masą środków zastępczych. i ułatwił mi dokonanie integracji. W całej terapii pomogło
2. Wytworzyli połączenia neuronowe, które w ekspresowym mi uczucie, że wiele z różnych osób tkwiących we mnie
tempie przynosiły im cierpienie. Nałogi coraz częściej sprowa było bardzo nieszczęśliwych i przez to całe moje życie stało
dzały ich na boczne ścieżki. Mimo osiągnięcia sukcesu, o którym się tak chaotyczne (żadna z tych osobowości nie wiedziała
wcześniej marzyli, i mimo miłości i podziwu milionów nic o życiu pozostałych i przychodziło mi odnajdować
wielbicieli, znajdowali o wiele więcej odniesień bolesnych niż wiele miejsc i sytuacji, o których zupełnie nie miałam
przyjemnych. Wywoływali w sobie ból naprawdę po mistrzow pojęcia). I mój lekarz, i ja byliśmy przekonani, że kiedy
sku, ponieważ wytworzone połączenia stawały się coraz silniejsze. wreszcie stanę się jedną i tylko jedną osobą, będę
3. Nie wiedzieli, co mogą zrobić, by poczuć się dobrze. szczęśliwa. Taki był cel.
Musieli sięgać po jakieś siły zewnętrzne, by móc dać sobie radę
Ale byłam w błędzie. Cóż za szok! Przez rok przeżyłam
z teraźniejszością.
piekło. Byłam bardzo nieszczęśliwa i tęskniłam za każdą ze
4. Nigdy nie mieli pojęcia, jak świadomie kierować własnym
swoich osobowości. Brakowało mi każdego z ludzi, którzy
umysłem. Zamiast sterować własnym życiem, pozwalali, by
wcześniej należeli do mnie, i czasem chciałam, by wrócili
czynniki zewnętrzne sterowały ich przyjemnością i cierpieniem.
na dawne miejsce. Wszystko to było dla mnie bardzo
Porównaj teraz życie tych ludzi z listem, który otrzymałem
trudne i w ciągu tego roku kolejne trzy razy próbowałam
niedawno od pewnej kobiety. Wykorzystała ona moją pracę po to,
odebrać sobie życie. Znów znalazłam się w szpitalu.
aby całkowicie i do głębi zmienić swoje życie.
W zeszłym roku widziałam w telewizji program
Personal Power i zamówiłam polecane w nim kasety.
Drogi Tony!
Słuchałam ich wiele razy, starając się wychwycić wszystko,
Bardzo cierpiałam przez całe moje życie, od wczesnego
co tylko mogłam. Zmiana następowała od chwili, gdy
dzieciństwa aż do śmierci mojego drugiego męża.
zaczęłam słuchać pańskiej comiesięcznej audycji
Rezultatem tych cierpień i bólu była choroba psychiczna,
POWERTALK. Od pana, już jako pojedyncza istota,
tak zwane złożone zaburzenia osobowości. Miałam
nauczyłam się rzeczy, których nie uczono mnie nigdy
czterdzieści dziewięć różnych osobowości i żadna z nich
wcześniej. Po raz pierwszy w swoim pięćdziesięcioletnim
nie wiedziała nic o pozostałych, nie wiedziała nic
życiu zrozumiałam, że szczęście przychodzi z wnętrza
o wydarzeniach w ich życiu.
człowieka. Moja jedna osobowość ma teraz w pamięci
Jedyną ulgę przez całe czterdzieści dziewięć łat
wszystkie te straszliwe przeżycia, których doznawała każda
choroby przynosiły mi zachowania samodestrukcyjne.
z czterdziestu dziewięciu poprzednich. Teraz kiedy
Wiem, że brzmi to dziwnie, ale niszczenie samej siebie
przychodzą te wspomnienia, mogę na nie patrzeć, a jeśli
naprawdę dawało mi ulgę. Po jednej z wielu prób
stają się zbyt trudne, potrafię dzięki panu skupić się na
samobójstwa skierowano mnie do szpitala i oddano pod
czymś innym, i to nie przez niszczenie samej siebie jak
opiekę lekarza. Aby zintegrować wszystkie te osobowości,
poprzednio. Nie muszę już wprowadzać się w trans
musiałam wrócić do urazu, który spowodował chorobę.
zapomnienia, nie muszę stawać się kimś innym.
Usiłowałam te urazy sobie przypomnieć, odczuć je
Dowiaduję się o sobie wciąż czegoś nowego i wciąż
wszystkie. Każda z moich odmiennych osobowości
uczę się, jak żyć pojedynczo. Wiem, że wiele jeszcze przede
spełniała jakąś określoną funkcję, zwykle Z ograniczoną
mną nauki i wiele nowych doświadczeń. Wyznaczam sobie
pamięcią i określonym poziomem emocjonalnym.
cele i próbuję je osiągnąć. Na razie postanowiłam
198 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA VII. JAK ZDOBYĆ TO, CZEGO CHCESZ 199
schudnąć i to mój cel na Boże Narodzenie (to wspaniały STKO TO SPROWADZA SIĘ DO FAKTU, ŻE CHCESZ
świąteczny podarunek dla mnie). Wiem też, że chciałabym OSIĄGNĄĆ SWOJE CELE DLATEGO, ŻE WIDZISZ W NICH
związać się z jakimś mężczyzną, tym razem na zdrowych ŚRODEK POZWALAJĄCY CI ZAZNAĆ UCZUĆ, EMOCJI
zasadach, bez żadnego bólu. Przed pierwszym pobytem I STANÓW, KTÓRYCH POŻĄDASZ?
w szpitalu pracowałam dla IBM i miałam cztery własne Kiedy ktoś cię całuje, co tak naprawdę wywołuje wtedy
firmy. Dziś mam nową firmę i cieszę się bardzo ze przyjemność? Czy rzeczywiście dotyk, kontakt wilgotnych
zwiększonych obrotów, które udało mi się osiągnąć po komórek? Oczywiście, że nie! Gdyby tak było, podniecałoby
wyjściu ze szpitala. Zaczynam poznawać moje dzieci cię całowanie własnego psa! Wszystkie nasze uczucia są
i wnuki, ale co najważniejsze, zaczynam poznawać siebie. niczym innym jak tylko burzą reakcji biochemicznych w móz
Z poważaniem, Elizabeth Pietrzak* gu i możemy ją wywołać w każdej chwili. JEDNAK NAJ
PIERW MUSIMY SIĘ NAUCZYĆ ŚWIADOMIE KONTRO
LOWAĆ TE REAKCJE. Większość z naszych reakcji emocjo
CZEGO CHCESZ? nalnych to wyuczone reakcje na otoczenie. Niektóre z nich
kształtowaliśmy świadomie, podczas gdy inne były dla nas jak
Zadaj sobie pytanie, czego naprawdę chcesz od życia. Czy kłody pod nogami.
chcesz miłości w małżeństwie i szacunku własnych dzieci? Wystarczy zdawać sobie sprawę z istnienia tych czynni
Czy chcesz mieć dużo pieniędzy, szybkie samochody, piękny ków, aby zrozumieć, jaką siłą jest STAN. Nie ma wątpliwości,
dom i dobrze prosperujące interesy? Czy chcesz być podziwia że wszystkie nasze działania zmierzają do uniknięcia cierpienia
nym przez miliony piosenkarzem rockowym albo aktorem i zyskania przyjemności. Możemy w jednej chwili zmienić to,
z własną gwiazdą na Hollywood Boulevard? Czy chcesz, by co w naszym przekonaniu prowadzi do bólu lub przyjemności,
potomni wspominali cię jako konstruktora wehikułu czasu? zmieniając sposób myślenia oraz stany emocjonalno-umy-
Czy chcesz zmieniać świat razem z Matką Teresą, czy też słowo-fizyczne. W rozdziale trzecim książki Unlimited Power
czynnie działać na rzecz ochrony środowiska? napisałem:
Bez względu na oczekiwania i marzenia, powinieneś zadać so
bie pytanie: „Dlaczego chcę to zdobyć?" Na przykład jeśli chcesz Stan można zdefiniować jako sumę milionów zacho
mieć jak najlepsze samochody, czy powodem nie jest chęć dzących w nas procesów neurologicznych - ostateczną
poczucia sukcesu i prestiżu, które masz nadzieję w ten sposób
sumę naszych doświadczeń w danej chwili. Większość
uzyskać? Dlaczego pożądasz wspaniałego życia rodzinnego? Czy
ze stanów, w których się znajdujemy, ma miejsce bez
nie dlatego, że chcesz przez to osiągnąć poczucie miłości,
żadnej świadomej kontroli z naszej strony. Postrzegamy
intymności, więzów z bliskimi ludźmi? Czy chcesz zmieniać świat,
coś i reagujemy na to, wprowadzając się w określony
ponieważ wierzysz, że da ci to poczucie wkładu w życie innych?
stan. Może to być stan dający nam dodatkowe możliwo
Krótko mówiąc, czy nie jest prawdą, że w rzeczywistości
ści albo stan ograniczający nasze działania. Większość
chcesz po prostu zmienić swoje uczucia i odczucia? WSZY-
z nas nie potrzebuje wiele, by nad tym zapanować.
* List zamieściłem za pozwoleniem Autorki. Ta dzielna kobieta nie Czy kiedykolwiek miałeś kłopoty z przypomnieniem sobie
tylko wróciła do pracy zawodowej, ale też społecznie pracuje imienia kogoś znajomego? Czy kiedykolwiek zastanawiałeś się
w szpitalu. nad pisownią tak „trudnego" słowa jak na przykład chleb? Dla-
200 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA VII. JAK ZDOBYĆ TO, CZEGO CHCESZ 201
czego miałeś te kłopoty, choć z pewnością znałeś właściwą nie uda ci się niczego osiągnąć, nawet jeśli masz dobre po
odpowiedź? Czy jesteś głupi? Nie! Znajdowałeś się w głupim mysły.
stanie. RÓŻNICA MIĘDZY DZIAŁANIEM Z BŁYSKO Oczywiście, kiedy się już włączysz, musisz nastawić się na
TLIWĄ INTELIGENCJĄ I DZIAŁANIEM Z TĘPOTĄ PO odpowiedni program, aby zdobyć to, czego naprawdę chcesz.
LEGA NIE NA TWOICH OGÓLNYCH MOŻLIWOŚCIACH, Musisz skupić swój umysł na tym, co dodaje ci sił. Bez wzglę
LECZ NA STANIE TWOJEGO UMYSŁU I(LUB) CIAŁA du na obiekt tego skupienia, będziesz odczuwał znacznie inten
W DANEJ CHWILI. Możesz mieć talent, odwagę i stanow sywniej. Jeśli więc nie podoba ci się twoje obecne życie, może
czość Marvy Collins, urok i czar Freda Astaire'a, siłę i wytrzy czas najwyższy, by zmienić program.
małość Nolana Ryana oraz pasję i intelekt Alberta Einsteina, Dosłownie wszystko w życiu można postrzegać na niezli
jednak jeśli będziesz nieustannie poddawał się negatywnym czone sposoby. Mamy do dyspozycji niezliczenie wiele od
stanom, nigdy nie wykorzystasz wszystkich tych obiecujących czuć. Wszystkie one są ci dostępne w każdej chwili. Musisz
możliwości. tylko nastroić się do odbierania właściwego programu. Są dwa
Jeśli jednak znasz sekret wprowadzania się w najlepsze główne sposoby zmiany stanu emocjonalnego: poprzez zmianę
spośród twoich stanów, możesz zdziałać cuda. Stan, w którym sposobu wykorzystania CIAŁA albo poprzez zmianę OBIE
znajdujesz się w danej chwili, determinuje twój sposób po KTU KONCENTRACJI.
strzegania rzeczywistości, a więc również i twoje decyzje oraz
zachowania. Innymi słowy, TWOJE ZACHOWANIE NIE
JEST SKUTKIEM TWOICH MOŻLIWOŚCI I UMIEJĘ
TNOŚCI, ALE STANU, W JAKIM W DANEJ CHWILI SIĘ FIZJOLOGIA: SIŁA RUCHU
ZNAJDUJESZ. Aby zmienić swoje możliwości, zmień swój
stan emocjonalny. Aby dotrzeć do rozlicznych talentów leżą Jednym z najważniejszych odkryć, które poczyniłem w ciągu
cych w tobie, musisz wprowadzić się w stan aktywnego, pełne ostatnich dziesięciu lat, jest proste stwierdzenie: EMOCJE SĄ
go pomysłów oczekiwania. Wtedy zobaczysz cuda! SKUTKIEM RUCHU. Wszystkie nasze odczucia są rezultatem
Jak więc możemy zmieniać stany emocjonalne. Spróbuj sposobów, w jakie wykorzystujemy własne ciało. Nawet
wyobrazić sobie zasadę działania stanów emocjonalnych, po najdrobniejsza zmiana wyrazu twarzy lub gestykulacji potrafi
równując je do telewizora. Aby uzyskać czysty obraz i żywe zmienić nasze odczucia w danej chwili, a w konsekwencji
kolory, musisz włączyć i nastroić telewizor. Włączanie twojego sposób oceny życia, sposób myślenia i działania.
organizmu jest jak dostarczanie odbiornikowi telewizyjnemu Spróbuj teraz wraz ze mną zrobić coś absurdalnego.
prądu, który pozwala mu działać. Jeśli nie będzie miał potrzeb Udawaj, że jesteś dyrygentem orkiestry symfonicznej, raczej
nej energii, nie będzie też miał ani dźwięku, ani obrazu - tylko znudzonym i bez humoru, który rytmicznie porusza rękami do
pusty ekran. Podobnie jest z tobą. Jeśli nie włączysz wszys siebie i od siebie w takt muzyki. Zrób to bardzo wolno. Nie
tkich elementów twojego organizmu, całej swojej fizjologii, angażuj się w żaden sposób, niech to będzie rutyna raczej niż
może się zdarzyć, że nie będziesz pamiętał pisowni najpros uczucie. Twoja twarz powinna odzwierciedlać wielkie znu
tszego słowa. Czy kiedykolwiek zdarzyło ci się wstać z łóżka dzenie. Jak się poczujesz? A teraz klaśnij głośno w dłonie
_i kręcić po domu bez celu, nie będąc w stanie jasno myśleć i rozłóż ręce najszybciej, jak potrafisz, z szerokim głupawym
ani funkcjonować dopóty, dopóki krew żywiej nie popłynęła uśmiechem. Wzmocnij to, dodając jak najgłośniejszy i najdzik
w żyłach? Po kilku minutach „włączyłeś się" i mogłeś już nor szy okrzyk. Ruch powietrza przepływającego przez płuca, gar
malnie myśleć. Kiedy znajdujesz się w niewłaściwym stanie, dło i usta radykalnie zmieni twoje samopoczucie. Natych-
202 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA VII. JAK ZDOBYĆ TO, CZEGO CHCESZ 203
Co jeszcze możesz zrobić, aby natychmiast zmienić swój mą cudowny śmiech, i spytaj, czy możesz go naśladować. Po
stan emocjonalny, a więc i swoje uczucia oraz działania? Weź proś, by był twoim trenerem. Gwarantuję, że będziecie się dos
kilka głębokich oddechów przez nos i silnie wydychaj po konale bawić! Naśladuj wszystko: sposób oddychania, postawę
wietrze ustami. Ubierz twarz w szeroki uśmiech i pokaż go ciała, ruchy i gestykulację, wydawaj te same dźwięki. Będziesz
dzieciom. Jeśli naprawdę chcesz zmienić swoje życie, zdecyduj się głupio czuł na początku, ale po chwili to przejdzie i razem
właśnie w tej chwili, że przez najbliższy tydzień poświęcisz co ze swoim trenerem wybuchniesz histerycznym śmiechem,
najmniej minutę pięć razy dziennie na ćwiczenie szerokiego ponieważ i ty, i on będziecie wyglądali równie zabawnie.
uśmiechu przed lustrem. Będzie ci się to wydawało wyjątkowo Podczas tego ćwiczenia zaczniesz budować neurologiczną sieć,
głupie, ale pamiętaj, że to ćwiczenie mięśni pozwoli często która pozwoli ci śmiać się regularnie. A jeśli będziesz się śmiał
uruchamiać określoną część twojego mózgu i wytwarzać połą coraz częściej, będzie ci to przychodziło z coraz większą
czenie neuronowe, które z czasem stanie się nawykiem. Zrób łatwością i sprawiało prawdziwą przyjemność.
to więc i baw się przy tym dobrze.
Albo jeszcze lepiej zacznij skakać na skakance. Skakanka Wiemy zbyt wiele, a czujemy zbyt mało.
stanowi wspaniałe ćwiczenie, o wiele lepsze niż bieganie:
1. Pomaga rozwijać mięśnie. A przynajmniej odczuwamy zbyt mało
2. Nie stanowi wielkiego przeciążenia dla organizmu. tych twórczych emocji, z których wyrasta
3. Nie pozwala ci utrzymywać poważnego wyrazu twarzy. dobre życie.
4. Wywołuje uśmiech u każdego, kto cię zobaczy. Będziesz
więc zmieniał stan również innych ludzi, wywołując ich BENJAMIN DISRAELI
śmiech.
Jakże potężny jest uśmiech! Mój syn Joshua ma kolegę, Zawsze można utrzymać dobre samopoczucie, jeśli się je już
który śmieje się tak często i z taką łatwością, że jest to napraw ma albo właśnie się do niego dochodzi. Nie potrzeba do tego
dę zaraźliwe, i słysząc go śmieją się wszyscy dookoła. Jeśli wiele. Ale prawdziwym kluczem do wspaniałego życia jest
naprawdę chcesz ulepszyć swoje życie, NAUCZ SIĘ ŚMIAĆ. umiejętność wprowadzenia się w dobry stan wtedy, gdy czu
Niezależnie od pięciu uśmiechów dziennie przed lustrem, jesz się fatalnie albo nawet nie chcesz czuć się dobrze. Wiedz,
spróbuj śmiać się zupełnie bez powodu trzy razy dziennie że możesz to zrobić w jednej chwili, wykorzystując jako narzę
przez siedem dni. dzie do zmiany stanu własne ciało. Jeśli zidentyfikujesz fizjo
Badania przeprowadzone niedawno przez tygodnik „En- logię związaną z poszczególnymi stanami, możesz ją wykorzy
tertainment Weekly" wykazały, że osiemdziesiąt dwa procent stywać do wywoływania dowolnych stanów zgodnie z włas
widzów w kinach chce się śmiać, siedem procent chce płakać, nym życzeniem. Wiele lat temu pracowałem z Johnem Denve-
a trzy procent krzyczeć. Pokazuje to, jak wysoko cenimy śmiech. rem, który imponuje mi nie tylko talentem muzycznym, ale
Gdybyś przeczytał książki Normana Cuisinsa, dra Deepaka i tym, że prywatnie zupełnie nie różni się od swojego publicz
Choopry i dra Berniego Siegela albo zapoznał się z zasadami nego image. Powód, dla którego odniósł swój sukces, jest zu
psychoneuroimmunologii, wiedziałbyś, jak bardzo śmiech pełnie jasny: jest on nieprawdopodobnie ciepłym i wrażliwym
stymuluje system immunologiczny poprzez swój wpływ na na potrzeby innych człowiekiem.
ciało. Pracowałem z nim, ponieważ doświadczał kłopotów z na
A może poszukaj kogoś, kto się śmieje, i naśladuj go? Za pisaniem czegoś nowego. Wspólnie zastanowiliśmy się nad
funduj sobie trochę zabawy. Zagadnij tego kogoś, powiedz, że okresem, kiedy skomponował swoje najlepsze piosenki, i od-
206 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA VII. JAK ZDOBYĆ TO, CZEGO CHCESZ 207
kryliśmy, że inspiracja przychodziła do niego, gdy podejmował PRZEDMIOT UWAGI: SIŁA KONCENTRACJI
jakiś fizyczny wysiłek. Zwykle cała piosenka układała mu się
w głowie po tym, jak zjechał na nartach po jakimś trudnym
szlaku, kiedy prowadził swój samolot albo bardzo szybko je Czy gdybyś chciał, mógłbyś zasmucić się bardzo w jednej
chał samochodem. Wiązało się to na ogół z wielką prędkością. chwili? Na pewno tak, wystarczy, byś SKUPIŁ SIĘ na jakimś
Podniesiony poziom adrenaliny wraz z doświadczanym okropnym wydarzeniu z przeszłości. Kto z nas nie ma
pięknem natury stanowiły główne elementy jego strategii przerażających wspomnień? Jeśli więc wyobrazisz sobie taką
twórczej. W czasie tamtego twórczego zastoju borykał się sytuację, zaczniesz o niej intensywnie myśleć, dość szybko
z pewnymi problemami w kilku dziedzinach i dlatego właśnie zaczniesz ją odczuwać. Czy kiedykolwiek widziałeś naprawdę
nie oddawał się zwykłym zajęciom. Wystarczyło, by to zmie przerażający film? Czy chciałbyś do niego wracać setki razy?
nił, przywrócił poprzedni tryb życia, aby natychmiast wróciła Oczywiście nie. Dlaczego? Ponieważ nie dałoby ci to dobrego
też dawna pomysłowość i twórcze zdolności. RÓWNIEŻ I TY samopoczucia. Dlaczego więc miałbyś wracać do przera
MOŻESZ WPROWADZAĆ PODOBNE ZMIANY W KAŻ żających sytuacji w swoich myślach? Dlaczego miałbyś wciąż
DEJ CHWILI. Zmieniając swoją fizjologię, zmieniasz sposób oglądać siebie w swojej najgorszej i najbardziej nie lubianej
funkcjonowania. Nasze zdolności i możliwości są w nas zaw roli, którą odegrałeś z najgorszym i najbardziej nie lubianym
sze, musimy tylko doprowadzić się do stanu, w którym będzie partnerem? Dlaczego miałbyś wciąż wyobrażać sobie niepo
my mogli je wykorzystywać. wodzenia zawodowe i wciąż od nowa przypominać sobie swo
Kluczem do sukcesu jest więc WYTWORZENIE WZOR je niewłaściwe decyzje?
CÓW RUCHU CIAŁA, KTÓRE WYWOŁUJĄ W NAS PO Te kiepskie filmy nie ograniczają się oczywiście tylko do
CZUCIE PEWNOŚCI, DAJĄ NAM SIŁĘ I ELASTYCZNOŚĆ przeszłości. Możesz skupiać się na czymś, czego brakuje ci
DZIAŁANIA I KOJARZĄ SIĘ Z RADOŚCIĄ I DOBRĄ w danej chwili, i w ten sposób wywoływać kiepski nastrój.
ZABAWĄ. Pamiętaj, że stagnacja bierze się z braku ruchu. Możesz też intensywnie myśleć o czymś, co jeszcze się nie
Czy znasz kogoś w bardzo podeszłym wieku, kto większość stało, i w ten sposób martwić się na zapas! Nawet jeśli w tej
czasu spędza w domu? Starzenie się nie jest sprawą wieku. To chwili śmiejesz się z takiego zachowania, pozostaje prawdą, że
coraz większy brak ruchu. A całkowity brak ruchu oznacza śmierć. większość z nas tak właśnie robi.
Wyobraź sobie grupkę dzieci idących chodnikiem tuż po Gdybyś chciał, mógłbyś właśnie w tej chwili odczuwać
deszczu. Co zrobią, gdy napotkają na swej drodze dużą kałużę? prawdziwą ekstazę. Przyszłoby ci to równie łatwo. Czy potra
Oczywiście wskoczą do niej! Będzie mnóstwo śmiechu, fisz przypomnieć sobie chwile, w których znajdowałeś się
fontanny wody i wspaniała zabawa. Co zrobi człowiek w tym właśnie stanie? Czy potrafisz skupić się na odczuciach,
dorosły? Ominie kałużę? Nie, nie tylko ją ominie, ale będzie których wtedy doznawałeś? Czy możesz wyobrazić je sobie
narzekał przez cały czas! Ty powinieneś żyć inaczej. Nigdy nie z takimi szczegółami, że odczujesz je ponownie? Z pewnością
wolno ci tracić sprężystości kroku i uśmiechu na twarzy. Może tak. Możesz też skupić się na obecnych wydarzeniach, wywo
więc spróbujesz znaleźć sobie nowy priorytet: radość, dobrą łujących w tobie właśnie takie odczucia, albo na wspaniałych
zabawę, śmiech i... nietypowe zachowanie. Zawsze spodziewaj perspektywach. Również i w tym wypadku możesz skoncen
się dobrego samopoczucia. Nie musisz mieć specjalnych trować się na czymś, co jeszcze się nie wydarzyło, i CIESZYĆ
powodów, by poczuć się wspaniale. Żyjesz, więc możesz czuć SIĘ NA ZAPAS. Taką właśnie siłę daje nam wyznaczanie
się dobrze bez żadnego powodu! sobie celu, o czym dokładniej pomówimy w rozdziale dwu
nastym.
208 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA VII. JAK ZDOBYĆ TO, CZEGO CHCESZ 209
PRZEDMIOT KONCENTRACJI STAJE SIĘ Biografia taka prezentuje wszystkie wydarzenia pod kątem
„aparatu" autora, a przecież wiemy, że fotografia może zniek
NASZĄ PERCEPCJĄ RZECZYWISTOŚCI ształcić rzeczywistość. Zbliżenie powoduje, że przedmioty
wydają się większe niż w rzeczywistości. Mistrzowskie usta
Tak naprawdę bardzo niewiele rzeczy ma charakter absolutny. wienie aparatu pomniejsza lub wręcz eliminuje ważne elemen
Zwykle sposób odczuwania wydarzeń i znaczenie poszcze ty rzeczywistości. Ralph Waldo Emerson słusznie zauważył, że
gólnych doświadczeń zależą wyłącznie od tego, na czym się każdy z nas widzi w innych to, co nosi w swoim sercu.
koncentrujesz. Elżbieta - ta, która chorowała na złożone zabu
rzenia osobowości - nieustannie cierpiała. Ucieczką było dla
niej tworzenie nowej osobowości dla każdego doświadczenia, ZNACZENIE CZĘSTO ZALEŻY
które musiała traktować emocjonalnie. Pozwalało jej to na per
cepcję tego problemu dzięki patrzeniu nań „cudzymi" oczami. OD PRZEDMIOTU SKUPIENIA
Cierpiała nawet po integracji. Przejęła kontrolę nad swoim
życiem dopiero wtedy, gdy nauczyła się świadomie zmieniać Sposób, w jaki odbierasz spóźnienie kogoś, z kim umówiłeś
ruchy ciała oraz przedmiot skupienia uwagi. się na służbowe spotkanie, zależy wyłącznie od tego, na czym
Przedmiot skupienia uwagi nie stanowi rzeczywistości, się skupiasz. Czy sądzisz, że powodem spóźnienia jest lekce
ponieważ jest on jednym z wielu możliwych sposobów pos ważenie, czy też wyobrażasz sobie, że nieobecność jest sku
trzegania dziejących się zjawisk. Łatwo wyobrazić sobie siłę tkiem poważnych trudności? O skupieniu się na jednym lub na
tego zjawiska, porównując je do zasady działania aparatu foto drugim z całą pewnością decydują twoje emocje. A jeśli twój
graficznego. Obiektyw obejmuje tylko ten obraz, na który go rozmówca spóźnia się tylko dlatego, że właśnie przed chwilą
nastawisz, i tylko pod jednym określonym kątem. Właśnie dla pojawiła się jakaś nowa możliwość zaproponowania ci jeszcze
tego fotografia może z łatwością zniekształcić rzeczywistość, lepszego kontraktu i chce natychmiast ją wykorzystać? Pamię
pokazując jedynie drobny fragment wielkiego obrazu. taj, że twoje uczucia zależą od tego, na czym się koncen
Wyobraź sobie, że wybierając się na przyjęcie, bierzesz ze trujesz. Może więc nie powinniśmy wyciągać pochopnych
sobą aparat fotograficzny - ustawiasz się w jednym kącie pomie wniosków i zamiast tego świadomie wybierać przedmiot sku
szczenia i kierujesz obiektyw na dwoje kłócących się ludzi. Jak pienia uwagi?
wyglądałoby całe przyjęcie na twoich zdjęciach? Z pewnością Obiekt skupienia uwagi określa to, czy odbierasz rzeczy
byłby to obraz wyjątkowo nie udanego przyjęcia, na którym nikt wistość jako dobrą czy złą, decyduje o twojej radości lub smu
dobrze się nie bawił. A gdybyś skierował obiektyw aparatu w inne tku. Prowadzenie samochodu formuły pierwszej jest tu zawsze
miejsce tego samego pomieszczenia, gdzie ludzie ciągle się śmiali, moim ulubionym porównaniem, czasem bowiem kierowanie
opowiadali dowcipy i bawili wspaniale? Uwieczniłbyś jak odrzutowcem może się przy tym wydawać zwyczajnym odpo
najbardziej udane przyjęcie, podczas którego kwitły zabawa czynkiem! W samochodzie wyścigowym nie możesz sobie
i dobry humor. Musimy pamiętać, że sposób przedstawiania sobie pozwolić, by choć na chwilę odwrócić uwagę od kierownicy.
w pamięci sytuacji i wydarzeń jest zależny od tego, jak się czujemy. Musisz ograniczyć myślenie wyłącznie do tego, gdzie się znaj
Właśnie dlatego jest zwykle tyle szumu wokół „nie au dujesz. Nie możesz skupiać się na przeszłości ani zbyt daleko
toryzowanych" biografii: są one percepcją życia bohatera z pun wybiegać w przyszłość. Całkowitą świadomość obecnego
ktu widzenia jednej tylko osoby. Często jest to punkt widzenia położenia musisz połączyć z przewidywaniem wydarzeń w naj
ludzi, których zazdrość powoduje zniekształcenia obrazu. bliższej przyszłości.
210 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA VII. JAK ZDOBYĆ TO, CZEGO CHCESZ 211
Była to jedna z pierwszych rzeczy, których nauczyłem się udało mi się wyjść z poślizgu. Pewnie sobie wyobrażasz, jaka
tuż po rozpoczęciu kursu dla kierowców wyścigowych. to była ulga!
Instruktorzy wsadzili mnie do samochodu, w którym sterowane Warto pamiętać, że zmiana obiektu skupienia kierowcy nie
komputerem hydrauliczne dźwignie mogą w każdej chwili na powoduje natychmiastowej zmiany kierunku jazdy. Czy w ży
sygnał instruktora unieść nad ziemię któreś z czterech kół. ciu nie jest podobnie? Często upływa trochę czasu między
Uczą oni w ten sposób podstawowej zasady: SKONCENTRUJ zmianą kierunku twojej uwagi a reakcją ciała i odczuć. To jesz
SIĘ NA TYM, DOKĄD CHCESZ DOJECHAĆ, A NIE NA cze jeden powód, dla którego powinieneś zacząć jak najwcześ
TYM, CZEGO SIĘ BOISZ. niej zmieniać obiekt koncentracji zamiast czekać, aż problem
Kiedy czujesz, że tracisz kontrolę nad samochodem, w na stanie się poważniejszy.
turalny sposób zaczynasz patrzeć na ścianę. Jeśli jednak bę Czy nauczyłem się po tej pierwszej lekcji? Nie. Miałem doś
dziesz się na niej koncentrował, dokładnie tam w końcu wylą wiadczenie, ale nie wytworzyłem wystarczająco silnej neuro-
dujesz. Kierowcy wiedzą, że zawsze jedziemy tam, gdzie asocjacji. Musiałem uwarunkować ten nowy wzorzec. Tak więc
patrzymy, przemieszczamy się w kierunku przedmiotu koncen kiedy następnym razem niebezpiecznie zmierzałem w stronę
tracji. Jeśli więc pokonasz strach, wierzysz w siebie i skupisz
ściany, instruktor musiał wrzasnąć na mnie, abym skupiał wzrok
się na właściwej drodze, wszystkie twoje działania będą pod
na kierunku jazdy. Jednak za trzecim razem sam świadomie
porządkowane jednemu celowi. Wyjdziesz z poślizgu i wrócisz
odwróciłem głowę. Uwierzyłem i sprawdziło się. Po kilku razach,
na tor, jeśli to tylko możliwe. Nie masz jednak żadnej szansy,
ilekroć samochód wpadał w poślizg, głowa i wzrok automatycznie
jeśli skoncentrujesz się na tym, czego się boisz. Ludzie zawsze
wędrowały w kierunku toru, a ręce same obracały kierownicą.
twierdzą, że i tak nic nie pomoże, jeśli ktoś ma się rozbić.
Czy kontrolowanie uwagi zawsze daje gwarancję sukcesu?
Jednak kierowca znacznie zwiększa swoje szanse, skupiając się
Oczywiście, nie. Czy zwiększa moje szanse? Stokrotnie!
tylko na tym, co chce osiągnąć. Koncentrowanie się na szu
Dokładnie tak samo jest w życiu. W następnych rozdzia
kaniu rozwiązań zawsze działa na naszą korzyść. Kiedy zaś
z wielkim pędem zmierzasz w kierunku ściany, skupianie uwa łach nauczysz się sposobów koncentrowania uwagi na rzeczach
gi na problemie tuż przed kraksą nie zda się już na wiele. pozytywnych. Na razie jednak musisz zrozumieć, że podstawę
Gdy instruktor wyjaśniał mi to wszystko na początku, ki Stanowi tu zdyscyplinowanie umysłu. Nie kontrolowany umysł
wałem głową i myślałem: „Oczywiście! To przecież nic nowe będzie ci robił głupie kawały. Poddany kontroli, zawsze będzie
go. W końcu sam uczę dokładnie tego samego!" I wsiadłem do twoim sojusznikiem.
samochodu po raz pierwszy. Pędziłem wzdłuż toru i nagle,
w najmniej spodziewanym momencie instruktor nacisnął gu Proście, a będzie wam dane. Szukajcie,
zik. Zacząłem tracić kontrolę nad samochodem. I zgadnij, do
kąd pobiegł mój wzrok? Oczywiście, że tak! Prosto na ścianę.
a znajdziecie. Pukajcie, a będzie wam
W ostatnich sekundach byłem przerażony, ponieważ czułem, otworzone.
że zaraz w nią uderzę. Siedzący obok instruktor chwycił mnie EWANGELIA WEDŁUG ŚW. MATEUSZA, 7,7
za głowę i siłą odwrócił ją w kierunku, w którym powinienem
jechać. Samochód ciągle się ślizgał i wiedziałem, że za chwilę Najlepszym sposobem kontrolowania uwagi jest zadawanie
będzie wypadek, ale byłem zmuszony patrzeć wyłącznie pytań. Kiedy bowiem zadasz sobie pytanie, twój umysł zacznie
w stronę toru. Oczywiście ręce natychmiast automatycznie szukać odpowiedzi. Jeśli czegoś szukasz, znajdziesz to. Jeśli
skręciły kierownicę w kierunku wzroku. W ostatniej chwili bezustannie zadajesz sobie pytanie: „Dlaczego on mnie ciągle
212 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA VII. JAK ZDOBYĆ TO, CZEGO CHCESZ 213
wykorzystuje?", skoncentrujesz się na tym, że jesteś wykorzy przedmiotu koncentracji uwagi, jedna decyzja ważąca cierpie-
stywany i to bez względu na to, czy jest to prawda, czy nie. I jiie i przyjemność spowodowały, że zamiast chłopaka bez żad
Jeśli zapytasz się: „Jak mogę to zmienić?", odpowiedź z pew nej przyszłości stał się jednym z największych sportowców
nością doda ci sił. Pytania są tak potężnym narzędziem poma naszych czasów.
gającym odmienić życie, że zarezerwowałem na ich omówienie
cały następny rozdział. Są one jednym z najskuteczniejszych
i jednocześnie najprostszych narzędzi zmiany sposobu postrze Podobnie jak rzemieślnik cyzeluje i wolno
gania dosłownie wszystkiego. Dlatego właśnie mogą zmienić prostuje wytwarzane strzały, tak mistrz kieruje
kierunek, w którym zmierzasz w jednej chwili. Zadawanie
pytań jest kluczem otwierającym drzwi do tkwiących w nas swoimi chwiejnymi myślami.
BUDDA
nieograniczonych możliwości.
Wspaniałym przykładem jest tu historia pewnego młodego
mężczyzny, który wychował się w Alabamie. Kiedy był
w siódmej klasie, jeden z kolegów sprowokował z nim bitkę, TO NIE TYLKO PO CO KONCENTRUJESZ
uderzył go pięścią w twarz i znokautował. Tuż po odzyskaniu SIĘ NA CZYMŚ, ALE I JAK...
świadomości chłopiec ten poprzysiągł zemstę. Postanowił za
bić napastnika. Pobiegł do domu, wziął pistolet matki i wyru
szył na poszukiwanie swojego celu. W jednej chwili zaczęły Nasze doświadczanie świata ma miejsce poprzez zbieranie in
ważyć się jego losy. formacji za pomocą pięciu zmysłów. Jednak każdy z nas rozwi
Kiedy znienawidzony chłopak znalazł się wreszcie w za ja swój ulubiony sposób postrzegania świata, tak zwaną modal-
sięgu pistoletu, pokrzywdzony mógł po prostu pociągnąć za ność. Na przykład niektórzy ludzie są najbardziej podatni na to,
spust i raz na zawsze rozprawić się z przeciwnikiem. Jednak co widzą, ich system wzrokowy jest zmysłem dominującym.
właśnie w tej chwili zadał sobie pytanie: „Co się ze mną stanie, Dla innych najważniejszym bodźcem wyzwalającym doświad
jeśli strzelę?" I wtedy umysł natychmiast skupił się na zupełnie czenia są dźwięki, podczas gdy jeszcze inni opierają się na
innym obrazie, który niósł ze sobą cierpienie tak wielkie, jak uczuciach.
tylko można sobie wyobrazić. W ułamku sekundy decydowało Jednak nawet w ramach każdego z tych dominujących ro
się coś, co mogło zmienić całe późniejsze życie chłopca: dzajów doświadczania świata da się wyróżnić określone obra
wyobraził sobie siebie samego w więzieniu. Z przerażającą zy, dźwięki czy inne doznania, które można zmienić tak, aby
ostrością stanął mu przed oczami obraz wszystkich tych nocy, zwiększyć lub zmniejszyć intensywność naszych wrażeń. Te
podczas których musiałby odpędzać od siebie sen, aby nie paść podstawowe składniki nazywane są elementami SUBMODAL-
ofiarą gwałtu współwięźniów. To przewidywane cierpienie NYML* Możesz na przykład wytworzyć sobie w umyśle jakiś
było znacznie większe od żądzy zemsty. Przesunął więc rękę obraz, a następnie wymienić dowolny jego aspekt (element
z pistoletem i wystrzelił w drzewo. submodalny) po to, aby zmienić własne odczucia na ten temat.
Chłopak ten to Bo Jackson. Opisuje tę scenę w swojej au Możesz przedstawić sobie ten obraz w ostrzejszych barwach,
tobiografii. Nie ma wątpliwości, że w tym kluczowym dla jego
życia momencie cierpienie łączone z więzieniem było uczu
ciem o wiele silniejszym niż przyjemność wynikająca z satys * Dokładniejsze omówienie tego tematu znajdzie czytelnik w książce
fakcji, którą dałoby mu zabicie tego chłopca. Jedna zmiana Unlimited Power, rozdziały szósty i ósmy.
214 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA VII. JAK ZDOBYĆ TO, CZEGO CHCESZ 215
skutkiem czego twoje odczucia związane z tą sytuacją staną się Inaczej mówiąc, niektórzy ludzie, aby poczuć się dobrze,
intensywniejsze. Zjawisko to znane jest jako wymiana elemen muszą najpierw nastroić się na odbiór określonego kanału. Jeśli
tów submodalnych. Największym chyba ekspertem w tej dzie jest to kanał wizualny, skupienie się na wizualnych elementach
dzinie jest Richard Bandler, współautor techniki programowa danej sceny powoduje większą intensywność emocjonalną. Dla
nia neurolingwistycznego. Pierwszych spostrzeżeń na ten temat innych ludzi kanałem tym jest kanał dźwiękowy albo dotyko-
dokonał już Arystoteles, który w swoich uwagach na temat pię wo-ruchowy. Dla jeszcze innych najlepsza jest kombinacja
ciu zmysłów podzielił modele percepcji na kategorie. wrażeń: najpierw muszą skojarzyć wrażenia wzrokowe, po
Manipulowanie elementami submodalnymi pozwala na do tem słuchowe, a wreszcie kinestetyczne. Wszystkie te wraże
wolne zwiększanie lub zmniejszanie intensywności twoich od nia muszą pojawić się we właściwej kolejności i właściwym
czuć, decydują one bowiem o twoich uczuciach związanych natężeniu.
z dosłownie wszystkim. Właśnie dzięki nim odczuwasz radość Kiedy zdasz sobie z tego sprawę, zrozumiesz też, że w co
lub smutek, uniesienie lub desperację. Zrozumienie tego pro dziennym posługiwaniu się językiem ludzie nieustannie używają
cesu pozwoli ci nie tylko zmienić odczucia związane z do stów podpowiadających, do których elementów submodalnych
wolnym doświadczeniem życiowym, lecz również jego znacze muszą się dostroić. Wystarczy uważnie posłuchać, jak opisują
nie w twojej percepcji, a więc także i działania, które możesz gwoje doświadczenia, i przyjąć te opisy dosłownie. (Na przykład
względem niego podjąć. w ostatnich dwóch zdaniach użyłem słów „dostroić się" i „słu
Kiedyś wpadłem na pomysł, że elementy submodalne chać", co wyraźnie sugeruje elementy słuchowe.)
najlepiej jest porównać do kodów żeberkowych na produktach Ile razy słyszałeś, jak ktoś mówił: „Zupełnie nie widzę sie
żywnościowych, czyli grubszych i cieńszych czarnych kresek, bie w tej roli"? W ten sposób informował cię, na czym polega
które zastąpiły tradycyjne metki w niemal wszystkich dużych jego problem: gdyby potrafił się zobaczyć w tej sytuacji, zna
sklepach spożywczych. Wydają się one całkiem błahe, jednak lazłby się w stanie, w którym mógłby odegrać tę rolę. Może
kiedy przesunie się nad nimi czytnik elektroniczny, przekazują ktoś ci kiedyś powiedział, że przesadzasz z rozmiarami nie
komputerowi wszystkie informacje na temat danego produktu: powodzenia, i pewnie miał rację. Jeśli bowiem naprawdę znaj
nazwę, cenę, ilość i tak dalej. Dokładnie w ten sam sposób dowałeś się pod działaniem stresu, najprawdopodobniej obra
działają połączone w całość elementy submodalne. Kompute zy, które zjawiały się w twoim mózgu, były nieproporcjonalnie
rem jest tu nasz mózg, który odbiera informacje na temat ro duże, co sprzyja intensyfikacji odczuć. Jeśli ktoś mówi, że coś
dzaju zjawiska, wiązanych z nim odczuć oraz możliwych dzia jest dla niego wielkim ciężarem, powinieneś pomóc mu spra
łań. Również i ty posiadasz własne kody żeberkowe, które wić, by sytuacja stała się lżejsza, by w ten sposób osiągnął
można zidentyfikować za pomocą pytań pozwalających ci usta stan, w którym mógłby sobie z nią poradzić. Jeśli ktoś stwier
lić, których z nich używasz, a których nie. dził, że się wyłącza, powinieneś pomóc mu się włączyć z po
Jeśli na przykład twoją dominującą modalnością są wrażenia wrotem tak, aby mógł zmienić stan, w którym się znajduje.
wzrokowe, radość, jaką czerpiesz z przypominania sobie NASZA ZDOLNOŚĆ ZMIANY ODCZUĆ I UCZUĆ ZA
poszczególnych obrazów, jest prawdopodobnie proporcjonalna do LEŻY OD ZDOLNOŚCI WYMIANY ELEMENTÓW SUB
ich rozmiaru, koloru, nasycenia, odległości oraz ilości ruchu, jaką MODALNYCH. Musimy nauczyć się kontrolować różne ele
zawarłeś w przywoływanych wizualnie wspomnieniach. Jeśli menty, które składają się na nasz obraz rzeczywistości, i wymie
kierujesz się głównie słuchowymi elementami submodalnymi, niać je w celu uzyskania pożądanego rezultatu.
twoje uczucia zależą od natężenia, tempa, wysokości, barwy oraz Ćzy kiedykolwiek powiedziałeś sobie, że musisz nabrać
wszystkich innych elementów, które wiążesz z daną sytuacją. dystansu do jakiegoś problemu? Chciałbym, abyś podjął pewną
216 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA VII. JAK ZDOBYĆ TO, CZEGO CHCESZ 217
czucia? Czy na przykład zmiana temperatury zwiększa odczu r LISTA MOŻLIWYCH ELEMENTÓW SUBMODALNYCH
waną przyjemność, czy też doprowadza cię do szału? Skup się Wzrokowe
na własnym oddechu. Jak wpływa na ciebie zmiana oddechu 1. Statyczny/dynamiczny Czy wspomnienie podobne jest do nieruchomego obrazu, czy też
projekcji filmu?
z płytkiego i szybkiego na głęboki i powolny? Zapisz zauważo 2. Kolorowy/czarno-biały Czy obraz jest kolorowy, czy też czarno-biały?
ną różnicę. Jak wpływa na ciebie zmiana faktury obrazu? Baw 3. Prawy/lewy/centralny Czy obraz znajduje się z prawej strony, z lewej strony, czy też
w centrum?
się, zmieniając odczucia dotykowe, od miękkich i puszystych, 4. Góra/dół/środek Czy obraz znajduje się u góry, na dole, czy mniej więcej w polowie?
5. Jasny/mroczny/ciemny Czy obraz jest jasny, ciemny, czy przytłumiony?
poprzez śliskie i mokre, aż po lepkie. 6. Rozmiar naturalny/ Czy obraz przedstawia poszczególne elementy w naturalnej
Jakie zmiany obserwujesz w swoim ciele po wprowadzeniu zwiększony/zmniejszony
7. Bliskość
wielkości, czy też może są one większe lub mniejsze?
W jakiej odległości od ciebie znajduje się obraz?
zmian poszczególnych elementów? Zapisz wszystkie odczucia. 8. Szybki/wolny Czy prędkość projekcji obrazu jest duża, czy mała?
9. Wyraźny punkt Czy w obrazie znajduje się jakiś element, na którym specjalnie
Po zbadaniu wszystkich elementów z listy wróć do jej począt koncentrujesz uwagę?
ku i stwórz najprzyjemniejszy możliwy obraz tego wspomnie 10. Obecność Czy ty sam znajdujesz się na przedstawianym obrazie, czy też je
steś poza nim?
nia. Postaraj się, aby był on tak realny, byś mógł do niego 11. Wymiar Czy obraz jest dwu-, czy trójwymiarowy?
12. Główny kolor Czy któryś z kolorów obrazu wpiywa na ciebie bardziej niż pozostałe?
sięgnąć i mocno chwycić. 13. Panoramiczność Czy obraz jest ograniczony, czy panoramiczny?
Wykonując wszystkie te eksperymenty, szybko dostrze 14. Punkt obserwacji
15. Katalizator
Czy patrzysz na obraz z góry, z dołu, z boku itd.?
Czy którykolwiek z elementów obrazu zwiększa natężenie emocji?
żesz, że niektóre elementy submodalne są o wiele silniejsze od
Słuchowe
pozostałych. Każdy z nas jest inny i posiada ulubione sposoby 1. Ja/inni Czy mówisz coś sam do siebie, czy słyszysz głosy innych?
przedstawiania sobie przeżytych doświadczeń. Celem tego 2. Treść
3. Forma
Co dokładnie mówisz lub słyszysz?
W jaki sposób jest to powiedziane?
ćwiczenia było stworzenie odbitki, która odzwierciedla sposób 4. Ton Jaki jest ton tych słów?
5. Tempo Jak szybko są one wypowiadane?
działania twojego umysłu. Zachowaj ją i wykorzystuj. Przyda 6. Kierunek Skąd dochodzą dźwięki?
ci się może nawet dzisiaj. Wiedząc, które elementy submodal 7. Głośność
8. Harmonia/kakofonia
Jak głośne są dźwięki?
Czy dźwięki są harmonijne?
ne wpływają na ciebie najkorzystniej, będziesz potrafił zwię 9. Regularność Czy dźwięki dochodzą do ciebie z jakąś regularnością?
10. Modulacja Czy występuje modulacja głosu?
kszać natężenie emocji pozytywnych i zmniejszać natężenie 11. Emfaza Czy któreś słowa wymawiane są ze szczególnym naciskiem?
negatywnych. 12. Wydźwięk
13. Cechy szczególne
Jak długo trwają dźwięki?
Czy jest w tych dźwiękach coś nietypowego, charakterystyczne
Jeśli na przykład wiesz, że twoje emocje znacznie się zwię go tylko dla nich?
14. Katalizator Czy którekolwiek dźwięki zwiększają natężenie emocji?
kszają skutkiem rozjaśnienia obrazu, dodania barw i przy
bliżenia go maksymalnie do ciebie, może to być dla ciebie do Klnestetycze
1. Zmiana temperatury Czy występuje zmiana temperatury? Ocieplenie czy oziębienie?
datkową motywacją do zrobienia czegoś przez zmianę swojego 2. Zmiana faktury Czy występuje zmiana faktury? Czy obraz staje się gładki, czy
chropowaty?
wyobrażenia o danej czynności tak, aby odpowiadało ono tym 3. Stałość Czy elementy są stale, czy zmienne?
właśnie kryteriom. Będziesz też wiedział, że nie wolno ci po 4. Wibracja
5. Nacisk
Czy występuje wibracja?
Czy odczuwasz jakiekolwiek zmiany nacisku na ciebie?
strzegać swoich problemów jako dużych, kolorowych i jasnych Zwiększenie czy zmniejszenie?
6. Umiejscowienie nacisku Skąd płyną wywierane na ciebie naciski?
obrazów, ponieważ zwiększy to twoje negatywne emocje 7. Napięcie/rozluźnienie Czy występują zmiany napięcia?
związane z nimi. Będziesz potrafił w dowolnej chwili wyrwać 8. Ruch/kierunek Czy występuje jakiś ruch? Jeśli tak, jaki jest jego kierunek i pręd
kość?
się z ograniczającego cię stanu i przejść do stanu, który doda ci 9. Oddech Jak oddychasz?
10. Waga Czy obraz jest ciężki, czy lekki?
sił i ożywi twoje działanie. A to wszystko lepiej wyposaży cię 11. Stałość/zmienność Czy odczucia są stale, czy zmienne?
na drogę do osiągnięcia sukcesu. 12. Zmiany wymiaru/kształtu
13. Kierunek
Czy obserwujesz zmiany wymiaru/kształtu?
Czy odczucia napływają w kierunku twojego ciała, czy też
Świadomość wagi, jaką elementy submodalne odgrywają odpływają od niego?
14. Katalizator Czy dostrzegasz jakiekolwiek inne elementy, które zwiększają
w twoim doświadczeniu, jest kluczowa dla rozwiązywania natężenie emocji?
problemów. Na przykład poczucie niepewności lub pewność
222 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA VII. JAK ZDOBYĆ TO, CZEGO CHCESZ 223
siebie są wyłącznie kwestią modalności. Przypomnij sobie, czy decydując, na czym chcesz się skupić albo jak chcesz to zrobić.
myśląc o chwili onieśmielenia przedstawiałeś ją sobie jako Możesz zmieniać elementy submodalne. Jeśli więc dotychczas
obraz statyczny, czy też jako film. Następnie porównaj to z ob przez cały czas myślałeś o tym, co najgorsze, nie ma żadnego
razem sytuacji, w której z przekonaniem mogłeś powiedzieć, powodu, abyś nadal w ten sposób myślał. Zacznij koncentro
że wszystko rozumiesz. Często niepewność jest skutkiem tego, wać się na wszystkim, co najlepsze.
że mamy przed sobą zbyt wiele obrazów, które nakładając się Najważniejsze w życiu jest opanowanie tak wielu sposo
na siebie, tworzą chaotyczną plątaninę, ponieważ ktoś mówi do bów kierowania nim, aby stało się to prawdziwą sztuką. Prob
nas zbyt głośno albo zbyt szybko. Inni ludzie znów zaczynają lem wielu ludzi polega na tym, że ograniczają się jedynie do
czuć się zmieszani, gdy ktoś mówi do nich zbyt wolno. Muszą kilku sposobów przechodzenia od stanu do stanu: za dużo
oni przedstawiać sobie sytuację w postaci filmu, muszą zo jedzą lub piją, zbyt długo śpią, robią niepotrzebne zakupy, palą
baczyć, jak poszczególne elementy mają się do siebie, po albo sięgają po narkotyki. Żaden z tych sposobów nie dodaje
nieważ inaczej sytuacja staje się niespójna. Czy potrafiłbyś sił i wszystkie mogą mieć niszczące, jeśli nie tragiczne skutki.
powiedzieć, w jaki sposób znajomość elementów submodal- Kłopot też i w tym, że skutki te zwykle się kumulują, zauwa
nych drugiego człowieka pomogłaby ci lepiej go czegoś na żamy je więc na ogół wtedy, gdy jest już za późno. To właśnie
uczyć? przydarzyło się Elvisowi Presleyowi i, niestety, codziennie
Problem większości z nas polega na tym, że zwiększamy, przytrafia się wielu innym ludziom. Wyobraź sobie żabę, którą
czynimy głośniejszym albo jaśniejszym obraz ograniczających ktoś wolno zabija, podgrzewając słój z wodą, w którym ją
nas wzorców, nadajemy im parametry, na które jesteśmy naj umieścił. Gdyby wrzucono ją od razu do wrzątku, szok wywo
bardziej wrażliwi, a następnie dziwimy się, dlaczego to wszys łany temperaturą pewnie spowodowałby, iż wyskoczyłaby ze
tko tak nas przytłacza! Jeśli kiedykolwiek wcześniej udało ci słoja natychmiast. Jednak przy powolnym podwyższaniu się
się wyjść z takiego stanu, z pewnością albo ty sam, albo ktoś temperatury żaba zauważa niebezpieczeństwo dopiero wtedy,
inny zmienił twój obraz jakiejś sytuacji, pomógł ci zmienić gdy jest już za późno.
przedmiot koncentracji i w końcu powiedziałeś sobie: „To Syndrom podróży w kierunku wodospadu Niagary objawia
przecież nic takiego." Albo skupiłeś się tylko na jednym się wtedy, gdy przestajesz kontrolować stany, w których się
aspekcie jakiejś sytuacji i w ten sposób poczułeś pewność, że znajdujesz, a kiedy nie potrafisz kontrolować stanów, nie mo
możesz sobie z nią poradzić. Wszystko to są bardzo proste żesz panować nad swoim zachowaniem. Jeśli są rzeczy, które
strategie, których większość opisałem dokładnie w książce chcesz osiągnąć, a nie masz motywacji, przyczyną jest nie
Unlimited Power. W tym rozdziale chcę jedynie pobudzić właściwy stan, w którym się znajdujesz. Jednak nie jest to wy
twoje zainteresowanie i uświadomić ci ich istnienie. tłumaczenie, tylko komenda, którą sobie wydajesz! Polecenie,
by zrobić wszystko, czego wymaga zmiana stanu, ciała lub du
cha.
Kiedyś doprowadziłem się do stanu, w którym odczuwa
ZMIEŃ STAN, A ZMIENISZ ŻYCIE łem wielką presję związaną z pisaniem książki. Nic dziwnego,
wydawało mi się to niemożliwe. Jednak później musiałem zna
Poznałeś już bardzo wiele sposobów zmiany stanu, w którym leźć sposób wyjścia z tego stanu, inaczej nie czytałbyś teraz tej
się znajdujesz. Wszystkie one są bardzo proste. Możesz w jed historii. Musiałem znaleźć się w stanie twórczym, stanie pod
nej chwili zmienić swoją fizjologię, zmieniając po prostu swój niecenia. Jeśli chcesz przejść na dietę, nie uda ci się to tak dłu
oddech. Możesz zmienić przedmiot koncentracji, zwyczajnie go, jak długo będziesz odczuwał strach, zmartwienie czy fru-
VII. JAK ZDOBYĆ TO, CZEGO CHCESZ 225
OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
224
desek ciosem karate stało się dla mnie koniecznością - wcześ
strację. ABY ODNIEŚĆ SUKCES, MUSISZ WPROWADZIĆ niej akceptowałem fakt, że nie jestem w stanie tego robić.
SIĘ W STAN DETERMINACJI. Jeśli chcesz dostać lepszą 2. Zmieniłem ograniczające mnie przekonanie, że nie po
pracę, musisz zrozumieć, że inteligencja i możliwości inte trafię osiągnąć swojego celu, co udało mi się dzięki wprowa
lektualne są często wypadkową stanów, w których się znajdu dzeniu się w stan pewności siebie.
jesz. Ludzie o rzekomo niewielkich zdolnościach przekonują 3. Wypracowałem skuteczną strategię osiągnięcia celu.
się, że ich zdolności i możliwości rosną jak grzyby po deszczu, Doświadczenie to zmieniło całkiem moje poczucie siły
kiedy oni sami wprowadzą się w nowy stan. Udowodniłem to i pewności. Zacząłem wykorzystywać tę samą siłę, która pozwalała
wiele razy, pracując z dyslektykami. Dysleksja jest oczywiście mi łamać deski ciosami karate, do osiągnięcia innych rzeczy, o do
funkcją naszych zdolności wzrokowych, jednak często zależy konanie których wcześniej nawet bym siebie nie podejrzewał.
również od stanu emocjonalnego, w którym się człowiek Pozwoliło mi to z łatwością przełamać nawyk odkładania wszys
znajduje. Człowiek cierpiący na dysleksję nie za każdym tkiego na później oraz pewne obawy i lęki. Przez lata wzmacnia
razem zmienia kolejność liter czy słów. Może się to zdarzać łem i uwarunkowywałem te odczucia, a następnie zacząłem uczyć
bardzo często, ale jednak nie zawsze. Różnica między sytuacją, innych. Nawet kilkunastoletnim dzieciom pokazywałem, że mogą
w której dyslektyk potrafi i nie potrafi prawidłowo posługiwać
o wiele bardziej uwierzyć w siebie, udowadniając, że potrafią
się językiem, sprowadza się do stanu, w którym się znajduje.
w krótkim czasie zrobić coś, co wcześniej uznawały za niemożli
Jeśli zmienisz ten stan, natychmiast zmieniasz osiągane przez
we. W końcu zacząłem te doświadczenia wykorzystywać jako ele
niego wyniki. Każdy człowiek cierpiący na dysleksję albo wal
ment stworzonych przeze mnie kursów Unlimited Power, które na
czący z innymi problemami, których przyczyną jest stan emo
całym świecie prowadzone są przez moich uczniów i instruktorów.
cjonalny, może wykorzystywać te strategie, by pomóc sobie
Często w czasie krótszym niż trzydzieści minut potrafią oni pomóc
pozbyć się problemów.
innym przełamać obawy i przekonać ich, że mogą przezwyciężyć
Ponieważ ruch może natychmiast zmienić nasze odczucia,
wszystko, co przeszkadza im w życiu. Po przełamaniu deski je
korzystne jest dla nas tworzenie wielu sposobów natychmiasto
dnym ciosem karate uczą się, jak można wykorzystać to do
wej zmiany stanu za pomocą jednego tylko ruchu. Wiele lat te
świadczenie dla zdobycia poczucia pewności, które jest niezbędne
mu nauczyłem się czegoś, co w znacznym stopniu zmieniło
do osiągnięcia czegokolwiek w życiu. Niezmiennie fascynuje mnie
moje życie. W Kanadzie poznałem człowieka, który ciosami
obserwowanie wspaniale zbudowanych mężczyzn, którzy sądzą,
karate łamał deski. Postanowiłem opanować tę umiejętność.
że potrafią złamać deskę brutalną siłą, i przekonują się, że nie jest
Ale zamiast ćwiczyć karate przez wiele miesięcy, odkryłem, na
to możliwe, a następnie ze zdziwieniem patrzą, jak drobna i wątła
czym i w jaki sposób karateka koncentruje się, wymierzając
kobieta robi to jednym ciosem, ponieważ udało jej się wypracować
cios (natężenie, barwa i tak dalej), jakie są jego przekonania
poczucie pewności i wiary w siebie.
i jaką przyjmuje strategię fizyczną, to jest, jak wykorzystuje
swoje ciało, by złamać deskę.
Zacząłem wciąż od nowa ćwiczyć identyczne ruchy ciała
z wielkim natężeniem emocjonalnym, wysyłając do mózgu Doświadczenie nie jest skutkiem tego, co dzieje
odczucia związane w różny sposób z poczuciem pewności. się z człowiekiem; jest natomiast skutkiem
Przez chwilę mój instruktor pokazywał mi dokładnie, jakie reakcji człowieka na to, co się z nim dzieje.
ruchy mam wykonywać. Po krótkim czasie złamałem jedną
ALDOUS HUXLEY
deskę. Potem dwie, trzy i cztery na raz. Jak mi się to udało?
1. Podniosłem wymagania w stosunku do siebie i łamanie
226 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA VII. JAK ZDOBYĆ TO, CZEGO CHCESZ 227
Musisz zrozumieć, że przejęcie świadomej kontroli nad pracą wszystkie twoje uczucia to jedynie biochemiczna burza
własnego umysłu jest dla ciebie koniecznością. Musisz robić to w mózgu i w każdym momencie życia możesz nad nimi pa
świadomie albo będziesz zdany na łaskę wszystkiego, co dzieje nować. Dokładnie w tej samej chwili możesz odczuwać ek
się wokół ciebie. Przede wszystkim musisz opanować umie stazę, ale możesz też odczuwać ból i przygnębienie: wybór na
jętność natychmiastowej zmiany własnego stanu emocjonal leży do ciebie. Nie potrzebujesz do tego ani lekarstw, ani nar
nego, bez względu na sytuację zewnętrzną, bez względu na og kotyków, ani niczego innego. Są o wiele skuteczniejsze spo
rom twojej frustracji i rozgoryczenia. To jedna z podstawo soby, jak dowiedziałeś się już z rozdziału o przekonaniach,
wych umiejętności, których nabywają słuchacze moich kursów. działanie lekarstw może zostać zniwelowane chemikaliami,
Uczą się, jak szybko przejść od stanu, w którym boją się, gdyż które produkujesz we własnym ciele, zmieniając nastawienie
„wiedzą", że nie potrafią czemuś podołać, do stanu, w którym psychiczne i fizyczne. Substancje te są znacznie potężniejsze
wiedzą, że potrafią to zrobić i mogą podjąć skuteczne dzia od wszystkich innych.
łania. Tego typu doświadczenia natychmiastowej zmiany dają
ci w życiu olbrzymią siłę. Ale możesz to w pełni docenić do
piero, gdy spróbujesz choć raz. Każdy wielki i inspirujący moment w annałach
Drugą ważną umiejętnością jest zmiana stanu w każdych świata jest triumfem odrobiny entuzjazmu.
okolicznościach, nawet w sytuacji, która przedtem wprawiała
RALPH WALDO EMERSON
cię w przygnębienie. Mimo takiego nastroju powinieneś
zmieniać stan dowolnie, uwarunkowując się tak długo, jak
długo nie będziesz się czuł dobrze bez względu na okoliczno
ści. Trzecią umiejętnością jest oczywiście wypracowanie CZY WIESZ, JAK POCZUĆ SIĘ DOBRZE?
zestawu nawykowych wzorców wykorzystywania ciała i kon
centracji umysłu tak, aby czuć się dobrze bez jakiegokolwiek Kiedyś podczas podróży w interesach do Toronto czułem się
wysiłku. Moją definicją sukcesu jest PRZEŻYĆ SWOJE ŻY wyczerpany fizycznie z powodu silnego bólu w plecach. Po
CIE W TAKI SPOSÓB, ABY BRZMIAŁO W NIM JAK NAJ lądowaniu zacząłem zastanawiać się, co muszę zrobić, kiedy
WIĘCEJ TONÓW PRZYJEMNYCH I JAK NAJMNIEJ BO znajdę się nareszcie w hotelu. Była już 10.30 w nocy. Nastę
LESNYCH. Warunkiem sukcesu jest też dla mnie żyć tak, aby pnego ranka musiałem wstać wcześnie i zacząć prowadzić
ludzi otaczających mnie spotykało więcej przyjemności niż zajęcia. Mogłem coś zjeść - nie miałem nic w ustach od rana
przykrości. Ktoś, kto osiągnął wiele, lecz żyje w wielkim cier - ale było bardzo późno. Mogłem trochę popracować albo
pieniu albo jest otoczony ludźmi, którzy cierpią, nie odniósł oglądać telewizję. Nagle zdałem sobie sprawę z faktu, że
prawdziwego sukcesu. Czwartym celem jest więc umożliwia wszystko to były po prostu strategie, które miały mi pomóc
nie innym szybkiej zmiany stanów emocjonalnych, zmiany pozbyć się cierpienia i zyskać przyjemność. Jednak żadna z nich
niezależnej od warunków zewnętrznych i trwałej. Tego właśnie nie wydawała się zbyt kusząca. Musiałem powiększyć swoją
uczą uprawnieni przeze mnie nauczyciele: pomagać innym za listę sposobów na zdobycie przyjemności, i to bez względu
równo podczas zajęć grupowych na moich kursach, jak i w in na otoczenie, w którym się znajdowałem.
dywidualnej pracy z ludźmi. Czy wiesz zatem, jak dobrze się poczuć? To pytanie brzmi
Co powinieneś zapamiętać z tego rozdziału? WSZYSTKO, pewnie głupio. Ale zapytam jeszcze raz: czy dysponujesz
CZEGO NAPRAWDĘ POTRZEBUJESZ W ŻYCIU, TO zestawem sposobów, które dodając ci sił, potrafią sprawić, że
ZMIANA SWOICH UCZUĆ I ODCZUĆ. Powtórzmy: w jednej chwili dobrze się poczujesz? Czy możesz tego
228 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA VII. JAK ZDOBYĆ TO, CZEGO CHCESZ 229
dokonać bez odwoływania się do jedzenia, alkoholu, narko (jeden z moich ulubionych elementów submodalnych). Od
tyków, papierosów i innych źródeł nałogów? Jestem pewien, że świeżanie wspomnień, wyobrażanie sobie po raz kolejny cu
masz kilka takich sposobów, ale spróbujmy tę listę powięk downych doświadczeń, które przeżyłem w niedawno, ale i tych
szyć. Właśnie teraz poszukajmy jeszcze kilku pozytywnych dawniejszych, które uwieczniłem w pamiętniku.
wyborów, które pozwolą ci lepiej się poczuć. WŁAŚNIE
TERAZ SPORZĄDŹ LISTĘ TEGO, CO ROBISZ OBECNIE,
ABY ZMIENIAĆ SWOJE SAMOPOCZUCIE. A skoro już
masz tę listę sporządzić, to dlaczego nie miałbyś dodać kilku LISTA SPOSOBÓW NA NATYCHMIASTOWĄ
nowych pozycji, które mogą pozytywnie wpłynąć na twój stan? ZMIANĘ SAMOPOCZUCIA, OD CIERPIENIA
Nie przestawaj się zastanawiać, dopóki na twojej liście nie DO PRZYJEMNOŚCI
znajdzie się co najmniej piętnaście różnych sposobów. Ideałem 1
byłoby znalezienie dwudziestu pięciu. Być może później
zechcesz jeszcze wiele razy wracać do tego ćwiczenia i rozsze 2. . .
rzać swoją listę do setek pozycji. 3. . .
Kiedy ja sam sporządziłem taką listę, odkryłem, że muzyka
4. . .
jest sposobem, który pozwala mi najskuteczniej zmieniać moje,
samopoczucie. Lektura jest następnym sposobem, ponieważ, 5. . .
po pierwsze, pozwala mi zmienić przedmiot koncentracji, a po 6. . .
wtóre, uwielbiam się uczyć, tak więc zwłaszcza czytanie
czegoś, co mogę natychmiast zastosować w życiu, sprawia, że 7. . .
od razu czuję się lepiej. Zmiana ruchów ciała jest czymś, co 8. . .
mogę zrobić natychmiast, aby zastąpić to, co mnie ogranicza,
9. . .
stanem inspiracji: ćwiczenia przy muzyce, zwyczajne podskoki
i skłony, bieg przez kilka kilometrów pod górę, pływanie. 10. . .
Oto kilka innych sposobów, które stosuję: taniec, śpiew 11. . .
przy akompaniamencie mojej ulubionej płyty kompaktowej,
filmy komediowe, koncerty muzyczne czy słuchanie taśm ma 12. . .
gnetofonowych. Ciepła kąpiel, łaźnia. Seks z moją żoną. Obiad 13. . .
rodzinny, podczas którego wszyscy dyskutujemy o tym, co dla 14. . .
każdego z nas najważniejsze. Pieszczoty z moimi dziećmi,
obejmowanie i całowanie Becky. Lubię zabierać Becky do kina 15. . .
na filmy takie jak Ghost (Duch), na których siedzimy obok 16. . .
siebie i obydwoje zalewamy się łzami. Lubię nowości, nowych
ludzi i nowe pomysły. Lubię doskonalić wszystko, co robię 17. . .
obecnie. Kolejnym sposobem jest jakiekolwiek twórcze 18. . .
działanie, żartowanie z przyjaciółmi i robienie czegokolwiek, 19. . .
co daje mi poczucie, że wnoszę do życia jakiś wkład. Prowa
dzenie moich kursów, zwłaszcza dla wielkiej liczby ludzi 20. . .
230 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
stała się jego obsesją i nawet jeśli odpowiedzi były bezsensowne, Czym różni się Lech Stanisławski od tak wielu innych,
wciąż od nowa mówił sobie: „Jak mogę to zrobić? Musi być jakiś którzy zginęli w obozach koncentracyjnych? MOŻNA OCZY
sposób! Jak mogę wydostać się stąd cały i zdrów już dzisiaj?" WIŚCIE WSKAZAĆ NA WIELE RÓŻNIC, ALE Z PEWNO
Podobno jeśli prosisz, będzie ci dane. I dla jakichś powodów ŚCIĄ JEDNĄ Z PODSTAWOWYCH BYŁ FAKT, ŻE ZA
tego właśnie dnia znalazł odpowiedź. Być może powodem było DAŁ SOBIE INNE PYTANIE. Zadawał je nieustannie, wciąż
wielkie zaangażowanie, być może poczucie, że „nadszedł spodziewając się uzyskania odpowiedzi. W końcu umysł pod
właściwy czas". A być może odpowiedź była skutkiem ciągłego sunął rozwiązanie, które ocaliło mu życie. Pytania, które zadał
koncentrowania się na jednym, najważniejszym pytaniu. Bez sobie tamtego dnia w obozie, sprawiły, że dosłownie w ułamku
względu na przyczynę pozostaje faktem, że w człowieku tym sekundy podjął decyzję, która kazała mu szukać rozwiązań tak
obudziła się potężna siła rozumu i ducha ludzkiego. Odpowiedź istotnych dla jego losu. Jednak zanim mógł podjąć tę decyzję
przyszła do niego z bardzo nieprawdopodobnego źródła: przyniósł i przystąpić do działania, musiał zadać sobie właściwe pytania.
ją powodujący torsje odór rozkładającego się ludzkiego ciała. Tuż Z dotychczasowej lektury dowiedziałeś się, w jaki sposób
obok swojego miejsca pracy zobaczył stos ciał, które miały być nasze przekonania wpływają na nasze decyzje i działania, jak
wrzucone do ciężarówki - zagazowane kobiety, mężczyźni i dzie wyznaczają kierunek naszemu życiu, a więc i naszym ostatecz
ci. Wyrwano im złote zęby i zabrano wszystko, co posiadali. nym losom. Ten wpływ jest jednak skutkiem MYŚLENIA,
I wtedy Lech Stanisławski, zamiast zastanawiać się: „Dlaczego skutkiem sposobów, w jakie twój umysł oceniał sytuacje i two
naziści są tak okrutni? Jak to możliwe, aby sam Bóg stworzył rzył znaczenia w ciągu całego twojego życia. Tak więc aby
takie zło? Dlaczego Bóg ukarał właśnie mnie?", zadał sobie dotrzeć do sedna sposobu, w jaki na co dzień tworzymy własną
zupełnie inne pytanie: „JAK MOGĘ TO WYKORZYSTAĆ, rzeczywistość, MUSIMY ODPOWIEDZIEĆ NA PYTANIE:
ABY STĄD UCIEC?" Odpowiedź przyszła natychmiast. W JAKI SPOSÓB CZŁOWIEK MYŚLI?
Kiedy dzień pracy zbliżał się ku końcowi i jego grupa mia
ła zmierzać z powrotem do baraków, Lech przycupnął za cięża
rówką. Z bijącym sercem zdjął z siebie ubranie i wsunął się
w stertę ciał. Przez cały czas udawał umarłego. Nie drgnął na PYTANIA WARUNKUJĄ MYŚLI
wet później, kiedy omal nie zgniotły go rzucane na niego ciała.
Zewsząd otaczał go smród rozkładających się ciał i szty Pewnego dnia myślałem o ważnych wydarzeniach w moim
wne kończyny zmarłych. Czekał w nadziei, że nikt nie zauwa własnym życiu i w życiu ludzi, których spotkałem na swojej
ży jednego żywego człowieka w takiej masie trupów, w na drodze. Poznałem tak wielu ludzi, szczęśliwych i nieszczę
dziei, że ciężarówka w końcu ruszy. śliwych, odnoszących sukcesy i ponoszących klęski. Naprawdę
Wreszcie dobiegł go dźwięk silnika. Poczuł, że ciężarówka chciałem wiedzieć, co pozwalało ludziom sukcesu osiągać
zaczęła się toczyć. Przygnieciony mnóstwem martwych ciał, wielkie cele, podczas gdy inni, często mający lepsze warunki
poczuł w sobie ziarenko nadziei. Ciężarówka zatrzymała się startu, znikali w odmętach Niagary. Zadałem więc sobie
i zrzuciła potworny ładunek, dziesiątki trupów wraz z jednym, pytanie: „Co tak naprawdę decyduje o moim życiu, co decydu
który tylko udawał umarłego, do olbrzymiego dołu poza gra je, kim jestem jako osoba, kim się stanę i dokąd zmierzam?"
nicami obozu. Lech pozostał w tym grobie przez wiele godzin, Odpowiedzią, którą wtedy znalazłem, już się z tobą podzieli
aż do zmierzchu. Wreszcie, kiedy upewnił się, że nie ma wokół łem: „TO NIE WYDARZENIA KSZTAŁTUJĄ MOJE ŻYCIE
nikogo, wygrzebał się spod przykrywających go ciał i przez I DECYDUJĄ O MOICH ODCZUCIACH I DZIAŁANIACH,
dwadzieścia pięć mil biegł nago do wolności. ZALEŻĄ ONE BOWIEM RACZEJ OD SPOSOBU, W JAKI
234 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA VIII. ODPOWIEDZIĄ SĄ PYTANIA 235
INTERPRETUJĘ I OCENIAM MOJE ŻYCIOWE DO w kozi róg? Musimy zrozumieć, że dzieci nieustannie doko
ŚWIADCZENIA. Znaczenie, jakie przywiązuję do poszcze nują ocen dotyczących znaczenia rzeczy oraz zachowań, które
gólnych wydarzeń, określa, jakie decyzje podejmuję, jak powinny podjąć. Zaczynają wytwarzać neuroasocjacje, które
działam, a więc w konsekwencji ustala moje przeznaczenie." będą nimi kierować w przyszłości. Ciągle się uczą i ich stra
Wtedy zadałem sobie kolejne pytanie: „Jak więc oceniam swo tegie uczenia się, myślenia i kojarzenia inicjowane są pytania
je doświadczenia? I czym dokładnie jest moja ocena?" mi zadawanymi samym sobie lub innym.
Pomyślałem sobie: „No tak, przecież oceniam nawet w tej Ta książka, jak i cały dorobek mojego życia to skutek zada
chwili. Próbuję ustalić, jak opisać istotę oceny. Co więc teraz wania pytań dotyczących przyczyn naszego zachowania i po
robię?" Dokładnie w tym momencie zdałem sobie sprawę z fa stępowania oraz sposobów jak najszybszego wprowadzania
ktu, że zadałem sobie serię pytań. Brzmiały one: zmian, które uczynią nasze życie łatwiejszym niż poprzednio.
Pytania stanowią podstawową strategię uczenia się dosłownie
W JAKI SPOSÓB DOKONUJĘ OCENY? wszystkiego. Cała metoda sokratejska (sposób nauczania, który
CZYM JEST OCENA? korzeniami sięga do prac filozofa starożytnej Grecji Sokratesa)
CZY W TEJ CHWILI DOKONUJĘ OCENY? Opiera się wyłącznie na tym, że nauczyciel jedynie zadaje
CO W TEJ CHWILI ROBIĘ? pytania, mające kierować uwagą uczniów i sprawiać, że sami
sobie udzielają odpowiedzi.
Wtedy pomyślałem: „Czy to możliwe, żeby OCENA Kiedy zrozumiałem, jak ważne są pytania w procesie
SPROWADZAŁA SIĘ DO PYTAŃ?" I natychmiast zacząłem kształtowania naszych myśli i dosłownie wszystkich reakcji na
się śmiać, ponieważ ta myśl też była pytaniem. doświadczenia życiowe, spróbowałem je dokładnie analizo
ZACZĄŁEM ROZUMIEĆ, ZE SAMO MYŚLENIE wać. Zacząłem dostrzegać, jak często pytania pojawiają się
SPROWADZA SIĘ DO PROCESU ZADAWANIA PYTAŃ w naszej kulturze. Wiele najpopularniejszych gier opiera się
I UDZIELANIA NA NIE ODPOWIEDZI. Jeśli po przeczy wyłącznie na pytaniach, a The Book of Questions (Księga
taniu tego zdania uznajesz je za prawdziwe lub się z nim nie pytań) - zawierająca tylko pytania o nasze życie i system war
zgadzasz, musiałeś wcześniej, świadomie lub podświadomie, tości - była jednym z największych bestsellerów. Pytania za
zadać sobie pytanie, które brzmiało: „Czy jest to prawda?" dają nam reklamy telewizyjne i prasowe. W telewizyjnej rekla
Nawet jeśli pomyślałeś, że musisz się nad tym zastanowić, mie butów sportowych firmy Nike Spike Lee zadaje Michaelo-
w rzeczywistości powiedziałeś sobie: „Muszę zadać sobie na wi Jordanowi tylko jedno pytanie: „Czy to są buty?"
ten temat kilka pytań. Muszę to przez chwilę rozważyć." Kiedy Nie tylko chciałem dowiedzieć się, jakie pytania zadajemy
zaczniesz swoje rozważania, zaczniesz zadawać sobie pytania. jako społeczeństwo, ale pragnąłem też odkryć pytania, które
Musimy zdać sobie sprawę z faktu, że większość naszych pozwalają ludziom zmienić życie. Pytałem więc wszystkich:
codziennych czynności sprowadza się do zadawania pytań. słuchaczy moich kursów, ludzi spotkanych w samolocie, każ
Jeśli więc chcemy polepszyć swój życiowy standard, dego, z kim rozmawiałem, od dyrektorów największych przed
powinniśmy zmienić ZADAWANE SOBIE NAJCZĘŚCIEJ siębiorstw, po bezdomnych żebraków na ulicach miast. Intere
PYTANIA. Pytania te wyznaczają nam przedmiot koncentracji, sowało mnie, jakie pytania kształtują ich doświadczenia w co
a więc decydują o tym, co myślimy i jak się czujemy. dziennym życiu. Zrozumiałem, że podstawowa różnica między
Mistrzami w zadawaniu pytań są dzieci. Czy w ogóle po ludźmi, którzy odnieśli sukces w mojej dziedzinie, a tymi, którym
trafilibyśmy policzyć wszystkie pytania, którymi zasypują nas, się to nie udaje, sprowadza się do faktu, że LUDZIE SUKCESU
kiedy dorastają? Czy zadają je tylko po to, by nas zaganiać ZADAJĄ LEPSZE PYTANIA, A WIĘC UZYSKUJĄ LEPSZE
236 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA VIII. ODPOWIEDZIĄ SĄ PYTANIA 237
ODPOWIEDZI. Odpowiedzi, które mówią im dokładnie, co Większość z nas, gdy widzi człowieka o niepospolitych talen
robić w każdej sytuacji, aby osiągnąć pożądane rezultaty. tach albo wyjątkowej zdolności pokonywania życiowych prze
LEPSZE PYTANIA TWORZĄ LEPSZE ŻYCIE. Musisz szkód, myśli sobie: „Co za szczęście! Cóż za talent! Pewnie się
wyryć sobie to zdanie w pamięci, ponieważ jest ono jednym trzeba takim urodzie." Tymczasem umysł każdego z nas potrafi
z najważniejszych, które przeczytasz w tej książce. Firmy odnoszą znajdować odpowiedzi na pytania o wiele szybciej niż najlep
sukcesy, kiedy ludzie podejmujący w nich decyzje zadają sobie sze komputery świata, nawet jeśli przy obecnym postępie tech
właściwe pytania dotyczące rynku, strategii finansowej lub linii nicznym komputery dokonują obliczeń w ciągu kilku nanose-
produkcyjnych. Relacje między ludźmi kwitną tylko wtedy, gdy kund (miliardowa część sekundy). Aby dorównać pojemności
zadają sobie oni właściwe pytania na temat potencjalnych źródeł twojego umysłu, trzeba byłoby połączyć dwa budynki wiel
konfliktów oraz możliwych sposobów wspierania się wzajemnie kości światowego centrum handlowego! Niewielka bryła szarej
zamiast wzajemnego niszczenia się. Politycy wygrywają wybory, materii potrafi dać ci w jednej chwili więcej siły do natychmia
kiedy pytania, które zadają sobie świadomie lub podświadomie, stowego rozwiązywania problemów i tworzenia odpowiednich
przynoszą odpowiedzi właściwe dla nich samych i ich wyborców. odczuć emocjonalnych, niż ma jej cokolwiek w olbrzymim ar
Kiedy przemysł samochodowy był jeszcze w powijakach, senale ludzkiej technologii.
wielu ludzi próbowało brać się za konstruowanie pojazdów, ale Podobnie jak w przypadku komputera o wielkich możli
Henry Ford zadał sobie wtedy pytanie: „Jak mogę uczynić wościach, bez umiejętności wydobycia i wykorzystania zapisa
z samochodu produkt masowy?" Miliony ludzi cierpiały w ko nych informacji mózg i wszystkie jego zdolności na nic się nie
munizmie, ale tylko Lech Wałęsa zapytał: „Jak mogę poprawić zdadzą. Jestem pewien, że wśród twoich znajomych jest ktoś,
warunki życia wszystkich ludzi pracy?" PYTANIA STANO kto po kupieniu sobie komputera nie mógł go od razu używać,
WIĄ POCZĄTEK PROCESU, KTÓREGO SIŁY NAWET NIE ponieważ nie potrafił go wykorzystać. Być może nawet coś ta
JESTEŚMY SOBIE W STANIE WYOBRAZIĆ. WŁAŚNIE kiego przydarzyło się tobie. Aby uzyskać dostęp do plików za
ZADAWANIE PYTAŃ PODAJĄCYCH W WĄTPLIWOŚĆ pisanych w pamięci komputera, musisz zrozumieć sposoby
NASZE OGRANICZENIA BURZY WSZELKIE MURY - W IN dostępu do danych poprzez system odpowiednich komend. Po
TERESACH, W STOSUNKACH MIĘDZY LUDŹMI I MIĘ dobnie jest z twoją własną bazą danych: jeśli chcesz z niej co
DZY PAŃSTWAMI. JESTEM PRZEKONANY, ŻE POSTĘP kolwiek wydobyć, musisz wykorzystać pytania, które są wła
CAŁEJ LUDZKOŚCI MUSZĄ POPRZEDZAĆ PYTANIA. ściwymi komendami.
znajdują się oni w niewłaściwym stanie. Prowadzą życie za Właśnie różnica między tymi pytaniami stanowiła o różnicy
pomocą ograniczonych posunięć, sami sobie wiążą nogi. Kon przeznaczeń. Zastanawianie się: „Dlaczego ja?", rzadko przy
centrują się na rzeczach, które ich przytłaczają i przygnębiają. nosi pozytywne rezultaty, podczas gdy: „Jak mogę to wykorzy
Ich wzorzec oceny i koncentracji poważnie ogranicza ich do stać?", zwykle prowadzi nas w kierunku obrócenia trudności
świadczenia emocjonalne. Czy ludzie ci mogą w jednej chwili W siłę pozwalającą ulepszać siebie i świat. Mitchell zrozumiał,
zmienić swoje odczucia? Oczywiście, że tak. Wystarczy, że że żal, złość i pretensje nie zmienią jego życia, zamiast więc
zmienią przedmiot koncentracji. skupiać się na tym, co stracił, powiedział sobie: „Co mi zo
Jaki jest więc najszybszy sposób zmiany wzorca kon stało? Kim naprawdę jestem? Czy ja to naprawdę tylko moje
centracji? Po prostu trzeba sobie zadać INNE PYTANIE. Czło ciało, czy może coś więcej? Co mogę teraz robić lepiej nawet
wiek znajdujący się w depresji niemal na pewno zadaje sobie niż poprzednio?"
ograniczające go pytania typu: „Po co ja to robię? Dlaczego Po wypadku samolotowym, kiedy sparaliżowany od pasa
próbuję, skoro i tak nigdy mi nie wychodzi? Dlaczego Bóg po w dół leżał w szpitalu, poznał nieprawdopodobnie piękną ko
karał tym właśnie mnie?" PAMIĘTAJ: PROŚCIE, A BĘDZIE bietę, pielęgniarkę imieniem Annie. Mimo popalonej twarzy,
WAM DANE. JEŚLI ZADAJESZ PRZERAŻAJĄCE CIĘ PY mimo bezwładu dolnej części ciała, miał odwagę, by zadać so
TANIA, OTRZYMUJESZ PRZERAŻAJĄCE ODPOWIEDZI. bie pytanie: „Jak mogę się z nią umówić?" Wszyscy koledzy
KOMPUTER TWOJEGO MÓZGU ZAWSZE JEST GOTÓW uznawali go za szaleńca, który robi sobie głupie nadzieje. Jed
NA TWOJE USŁUGI I BEZ WZGLĘDU NA RODZAJ nak w półtora roku później udało mu się związać z Annie, któ
ZADANEGO MU PYTANIA, NIEZAWODNIE DOSTAR ra jest dziś jego żoną. Na tym właśnie polega piękno dodają
CZY CI ODPOWIEDŹ. Jeśli więc pytasz: „Dlaczego nie mogę cych nam sił pytań: stwarzają nam niewyczerpane możliwości
odnieść sukcesu?", odpowie ci, nawet jeśli będzie musiał wy odpowiedzi i rozwiązań.
myślić coś na poczekaniu. Odpowiedź może wtedy brzmieć: Pytania określają wszystko w twoim życiu, od zdolności
„Bo jesteś głupi", albo: „Bo nie zasługujesz sobie na nic lepszego." i umiejętności, po stosunki z innymi i finanse. Wielu ludzi nie
Chciałbyś przykładów właściwych pytań? Opowiem ci decyduje się na związek z kimś, ponieważ wciąż zadaje sobie
więc o moim dobrym przyjacielu W. Mitchellu. Jeśli czytałeś pytania, które wywołują wątpliwości: „A jeśli spotkam kogoś
Unlimited Power, znasz już tę historię. Jak sądzisz, dzięki cze lepszego? A jeśli potem będę żałował?" Cóż za straszliwie
mu udało mu się przeżyć i czuć się świetnie po wypadku, obezwładniające pytania! Doprowadzają nas do przekonania,
w którym silnie poparzył trzy czwarte ciała? Jak w kilka lat że o kilka metrów dalej trawa jest zieleńsza, i nie pozwalają
później po wypadku samolotowym przetrzymał utratę nóg? pieszyć się tym, co już dostaliśmy od życia.
W jaki sposób przykuty do wózka inwalidzkiego potrafił Czasem ludzie niszczą związki, w których się znajdują,
znajdować sposoby sprawiania radości sobie i innym? zadając sobie jeszcze bardziej porażające pytania: „Dlaczego
NAUCZYŁ SIĘ PANOWAĆ NAD SWOIMI MYŚLAMI zawsze mi to robisz? Dlaczego mnie nie doceniasz? A jak by ci
POPRZEZ ZADAWANIE SOBIE WŁAŚCIWYCH PYTAŃ. było, gdybym teraz odszedł?" Porównaj to z następującymi py
Pokryty oparzeniami, znalazł się w szpitalu pośród wielu taniami: „Skąd miałem tyle szczęścia, by cię poznać? Co naj
innych pacjentów, którzy wciąż pytali: „Dlaczego właśnie ja? bardziej mi się w tobie podoba? O ile bogatsze będzie nasze
Jak Bóg mógł mi zrobić coś takiego? Dlaczego życie jest tak życie skutkiem tego związku?"
niesprawiedliwe? Jaki sens ma życie kaleki?" Mitchell wybrał Pomyśl o pytaniach, które zwykle zadajesz sobie w odnie-
inne pytania: „JAK MOGĘ TO WYKORZYSTAĆ? CO BĘDĘ sieniu do finansów. Zawsze kiedy ktoś niezbyt dobrze radzi so-
MÓGŁ DAĆ INNYM PO TYM, CO MI SIĘ STAŁO?" bie finansowo, przyczyną jest olbrzymi strach, który nim
240 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA VIII. ODPOWIEDZIĄ SĄ PYTANIA 241
fiT"
rządzi w życiu. Strach ten powstrzymuje go przed inwesto stary budynek Commodore i przekształcił go w Grand Hyatt
waniem, ale przede wszystkim przed kontrolowaniem włas (jego pierwszy poważny sukces finansowy). Następnie, kiedy
nych finansów. Ludzie zadają sobie pytanie: „Jakie zabawki odwróciła się zła passa, wygrywał raz za razem. Jednak w kon
chcę teraz mieć?", zamiast spytać: „Jaki plan muszę stworzyć, popadł w poważne kłopoty. Dlaczego? Wielu twierdzi, że
aby osiągnąć swój ostateczny cel?" Pytania, które sobie zada zmienił kierunek inwestycji. Zaczął zadawać pytania typu:
jesz, decydują o przedmiocie twojej koncentracji, twoich my Jak mógłbym przyjemnie wydać pieniądze?", zamiast: „Jaka
ślach, odczuciach i postępowaniu. Jeśli chcemy polepszyć wła jest najkorzystniejsza transakcja?" Co gorsza, mówi się, że
sne finanse, musimy stawiać sobie wyższe cele, zmienić prze Trump nabrał przekonania, iż jest niezwyciężony, i dlatego
konania na temat rzeczy możliwych i niemożliwych i wypra przestał zadawać sobie pytania o najgorszą możliwą ewentu-
cować lepszą strategię. alność. Być może właśnie ta jedna zmiana w sposobie oceny,
W zachowaniu niektórych współczesnych nam potentatów zmiana pytań, które sobie zadawał, kosztowała go większą
finansowych zauważyłem, że nieustannie zadają sobie pytania część jego fortuny. PAMIĘTAJ WIĘC, ŻE TWÓJ LOS
inne niż większość ludzi i że pytania te często sprzeciwiają się KSZTAŁTUJĄ NIE TYLKO PYTANIA, KTÓRE ZADAJESZ,
powszechnie przyjętej „mądrości". LECZ RÓWNIEŻ I TE, KTÓRYCH NIE ZADAJESZ.
Nie da się zaprzeczyć, że Donald Trump boryka się obec Jeśli nauczyłem się czegokolwiek, usiłując poznać pod
nie z problemami finansowymi, ale przez całe dziesięć lat był stawowe przekonania największych współczesnych umysłów, to
na szczytach powodzenia. Jak osiągnął swój olbrzymi sukces? jest to z pewnością fakt, że DOSKONAŁE OCENY TWORZĄ
Panują różne opinie, jednak wszyscy zgadzają się co do jedne DOSKONAŁE ŻYCIE. Wszyscy posiadamy umiejętność oceny
go. W połowie lat siedemdziesiątych, kiedy Nowy Jork stanął życia na poziomie, który prowadzi do wyjątkowych rezultatów.
wobec bankructwa i niemal wszyscy właściciele nierucho O czym myślisz, kiedy słyszysz słowo „geniusz"? Jeśli myślisz
mości biedzili się nad pytaniem: „Jak uda mi się przetrwać, podobnie jak ja, natychmiast przychodzi ci do głowy nazwisko
kiedy upadnie to miasto?", Donald Trump zastanawiał się nad Alberta Einsteina. Jak przeszedł od niepowodzeń w szkole do
czymś zupełnie innym: „Jak mogę się wzbogacić w sytuacji, świata naprawdę wielkich myślicieli? Bez wątpienia przyczyną
gdy wszyscy inni są przerażeni?" To jedno pytanie pomogło był fakt, że zadawał doskonale sformułowane pytania.
mu podjąć wiele decyzji finansowych i w oczywisty sposób Kiedy po raz pierwszy zastanawiał się nad względnością
doprowadziło go do potęgi ekonomicznej, którą cieszył się Czasu i przestrzeni, zapytał: „Czy to możliwe, aby rzeczy, które
przez wiele lat. wydają się równoczesne, w rzeczywistości takimi nie były?"
Trump nie poprzestał na tym. Zadał inne wspaniałe pytanie, Na przykład, czy to możliwe, aby człowiek znajdujący się o kil
które zresztą zawsze warto sobie postawić przed jakąkolwiek ka mil od głośnego wybuchu słyszał go dokładnie w tym mo
inwestycją finansową. Kiedy już był przekonany, że jego projekt mencie, w którym miał on miejsce? Einstein postulował, że
może mu przynieść olbrzymie zyski, pomyślał: „A co jest na nie, twierdząc, że to, co postrzegamy jako odbywające się do
dnie? Co najgorszego może mi się przytrafić i czy będę w stanie kładnie w tym samym momencie, w rzeczywistości nie dzieje
sobie z tym poradzić?" Wierzył, że jeśli będzie w stanie się równolegle. Rozumował, że w codziennym życiu czas jest
opanować najgorszy możliwy scenariusz, powinien przystąpić Względny i zależy od tego, czym zajmujemy swój umysł.
do dzieła, ponieważ wszystko inne rozwiąże się samo. Chcesz Einstein powiedział kiedyś: „Kiedy mężczyzna siedzi obok
wiedzieć, co się stało, kiedy zadał sobie to właśnie pytanie? pięknej kobiety przez godzinę, wydaje mu się, że upłynęła
Trump robił interesy, których nikt inny nawet nie wziąłby minuta. Ale posadź go na gorącym piecu na minutę, a wyda mu
pod uwagę w tamtych trudnych gospodarczo czasach. Przejął się ona dłuższa od godziny. To jest właśnie względność."
242 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA VIII. ODPOWIEDZIĄ SĄ PYTANIA 243
Następnie Einstein rozpoczął swoje spekulacje w dziedzi niejsze, nie zadają sobie pytań, które pozwalałyby im korzystać
nie fizyki. Wierząc, że prędkość światła jest stała, zadał sobie z własnej siły. Sami siebie kłują ostrogami, nie zwracając
pytanie: „Co by się stało, gdybyśmy umieścili światło na po uwagi na to, że niewłaściwie wykorzystują lub, z powodu braku
kładzie rakiety? Czy jego prędkość zwiększyłaby się wtedy?" wiary w siebie, w ogóle nie wykorzystują swoich możliwości.
Odpowiadając na te i inne fascynujące pytania, Einstein wysu Klasycznym tego przykładem jest człowiek, który chce
nął swoją słynną teorię względności. schudnąć, ale „nie może". Oczywiście, że może, tyle tylko że
jego obecna ocena posiłków nie pomaga mu w realizacji planu.
Ważne jest, by nigdy nie przestać pytać. Ludzie ci zadają pytania typu: „Czym najbardziej się najem?",
albo: „Co słodkiego i pożywnego mogę teraz zjeść?" Prowadzi
Ciekawość nie istnieje bez przyczyny. ich to do wyboru żywności naszpikowanej tłuszczem i cukrem,
Kontemplując tajemnice wieczności, życia co jest gwarancją większego nieszczęścia. Co by się stało, gdy
by zamiast tego zadawali sobie pytanie: „Jakie produkty na
i cudownej struktury rzeczywistości, nie możno prawdę mnie odżywią?", albo: „Jaki lekki posiłek naprawdę
uniknąć lęku. Wystarczy więc, jeśli spróbujemy dałby mi energię?", czy wreszcie to najlepsze: „Jeśli to zjem, to
zrozumieć choć trochę tej tajemnicy każdego z czego będę musiał zrezygnować, aby osiągnąć swój cel? Jaką
cenę zapłacę kiedyś za to, że nie zerwę z obżarstwem właśnie
dnia. Nigdy nie trać świętej ciekawości. teraz?" Zadając sobie takie pytania, połączą cierpienie z obżar
ALBERT EINSTEIN stwem i ich zachowanie zmieni się natychmiast.
Aby ulepszyć swoje życie, musisz zmienić zwykle zadawa
Wielkie odkrycia poczynione przez Einsteina były wynikiem ne sobie pytania. Pamiętaj, że pytania, które sobie zadajesz,
serii pytań. Czy były to proste pytania? Tak. Czy były potężne? mogą spowodować zdenerwowanie albo wielką radość, inspi
Bez wątpienia! JAKĄ SIŁĘ TY MÓGŁBYŚ UWOLNIĆ, ZA rację albo otępienie, biedę albo cuda. Pytaj więc o to, co pod
DAJĄC SOBIE RÓWNIE PROSTE I RÓWNIE POTĘŻNE niesie cię na duchu, popchnie na drogę ludzkiej doskonałości.
PYTANIA? Jestem pewien, że pytania są magicznym narzę
dziem, które pozwala dżinowi tkwiącemu w twoim mózgu
spełniać wszystkie twoje życzenia. Są one hasłem budzącym
do pracy wszystkie nasze gigantyczne możliwości. Pozwalają JAK DZIAŁAJĄ PYTANIA?
nam spełnić wszystkie marzenia, jeśli tylko zadamy je we
właściwej formie dobrze przemyślanego życzenia. DOBRA Pytania przynoszą trzy korzyści:
JAKOŚĆ ŻYCIA BIERZE SIĘ Z DOBRYCH I NIEUSTAN 1. PYTANIA W JEDNEJ CHWILI ZMIENIAJĄ PRZED
NIE ZADAWANYCH PYTAŃ. Twój mózg da ci wszystko, MIOT KONCENTRACJI, A W KONSEKWENCJI NASZE
o co poprosisz, podobnie jak dżin. Proś więc ostrożnie, bo SAMOPOCZUCIE.
znajdziesz wszystko, czego szukasz. Jeśli wciąż powtarzasz pytanie: „Dlaczego jestem w takiej
Skoro wszyscy dysponujemy tak potężną siłą, dlaczego nie depresji?", albo: „Dlaczego nikt mnie nie lubi?" - koncen
ma więcej szczęśliwych, zdrowych, bogatych i mądrych? trujesz się na odniesieniach, które umacniają twoje przekonanie
Dlaczego tak wielu sfrustrowanych ludzi sądzi, że nie ma dla o depresji i braku miłości, szukasz ich więc i znajdujesz. W re
nich w życiu żadnego rozwiązania? Odpowiedzią na pytania te zultacie umacniasz tylko te niewłaściwe stany. Jeśli zamiast
po części jest fakt, że brak im poczucia pewności, a co waż- tego zapytasz: „Jak mogę zmienić swój stan tak, abym poczuł
VIII. ODPOWIEDZIĄ SĄ PYTANIA 245
244 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
życiem, a zadając sobie pytanie: „Jak on mógł mi coś takiego Odpowiedzi zależą oczywiście od pytań, które sobie zada
zrobić?", pozostałbym w negatywnym stanie. Najszybszym jemy. Na przykład jeśli jesteś naprawdę zły i ktoś cię zapyta:
sposobem na zmianę tego stanu było zadanie sobie kilku no „Co dobrego jest w tej sytuacji?", możesz to pytanie zlekce
wych pytań. Zapytałem więc: „Co szanuję w tym człowieku?" ważyć. Jeśli jednak rzeczywiście chcesz się czegoś nauczyć,
Najpierw mój umysł wręcz wrzasnął: „Nic!", ale kiedy zmie możesz sam siebie pytać o możliwości wykorzystania w przy
niłem nieco treść pytania i zacząłem się zastanawiać nad tym, szłości doświadczeń płynących z tej sytuacji. Chęć zdobywania
co mógłbym w nim szanować, gdybym tego chciał, odpowiedź wciąż większej wiedzy sprawi, że znajdziesz czas i na pytania,
była inna. Musiałem przyznać, że pracuje dużo i wykorzystuje i na odpowiedzi, co pozwoli ci zmienić przedmiot koncentracji,
przynajmniej część tego, czego go nauczyłem. Ubawiło mnie stan i przyszłe rezultaty.
to szczerze. Śmiech złamał poprzedni wzorzec uczuciowy, co Zadaj sobie jakieś dobre pytanie właśnie w tej chwili.
pozwoliło mi zmienić stan, ponownie ocenić stojące przede Z CZEGO JESTEŚ OBECNIE NAPRAWDĘ ZADOWOLONY?
mną możliwości i poczuć się o wiele lepiej. Co naprawdę pięknego dzieje się właśnie w twoim życiu? ZA CO
Jednym z odkrytych przeze mnie sposobów na podnoszenie JESTEŚ ŻYCIU NAPRAWDĘ WDZIĘCZNY? Poświęć chwilę,
jakości życia jest WZOROWANIE MOICH ZWYKŁYCH by znaleźć odpowiedzi, i zauważ, jak dobrze jest wiedzieć, że
PYTAŃ NA PYTANIACH LUDZI, KTÓRYCH SZANUJĘ. masz jakieś powody, by natychmiast poczuć się wspaniale.
Jeśli znajdziesz kogoś, kto jest naprawdę szczęśliwy, z pew 2. PYTANIA ZMIENIAJĄ ELEMENTY, KTÓRE WY
nością ma to swoją przyczynę. Ludzie tacy przez cały czas RZUCAMY Z PAMIĘCI.
koncentrują się na tym, co powoduje ich szczęście, a to oznacza, Istoty ludzkie osiągnęły mistrzostwo w wyrzucaniu z pa
że przez cały czas zadają sobie pytania o szczęście. Odkryj, jakie mięci najróżniejszych rzeczy. Wokół każdego z nas znajdują
to pytania, i zacznij je sobie zadawać, a poczujesz się tak jak oni. się miliony rzeczy, na których możemy się skoncentrować: od
Niektórych pytań po prostu nie bierzemy pod uwagę. Na własnego tętna począwszy, a na wietrze, który ociera się o nas,
przykład Walt Disney odrzucał wszelkie pytania o to, czy jego skończywszy. Jednak świadomie skupiamy się zaledwie na kil
przedsiębiorstwo odniesie sukces, czy też nie. Nie znaczy to ku z nich jednocześnie. Podświadomie umysł może rejestrować
jednak, że twórca Magicznego Królestwa nie wykorzystywał najróżniejsze zjawiska, jednak liczba rzeczy, na których w jed
pytań w sposób twórczy. Mój dziadek Charles Shows pisał nym momencie może się koncentrować umysł świadomy, jest
scenariusze dla Disneya, zanim zaczął pracować dla wytwórni ograniczona. Znaczna część czasu pracy naszego umysłu po
Hanna-Barbera, gdzie był jednym z twórców takich postaci, święcona jest ustaleniu hierarchii ważności zjawisk, na których
jak Miś Yogi czy Pies Huckleberry. Dziadek powiedział mi powinniśmy się skupić. Co ważniejsze jednak, umysł przez ca
kiedyś, że Disney wykorzystywał pytania w niezwykły sposób, ły czas ustala, nad czym nie powinniśmy się zastanawiać,
ilekroć pracowali nad nowym filmem, scenariuszem czy a więc co należy wymazać.
postacią. Umieszczał projekt na olbrzymiej tablicy, na której Jeśli więc jesteś naprawdę smutny, jest tylko jedna przyczy
każdy pracownik mógł też napisać własną odpowiedź na pyta na: wymazałeś wszystkie powody, dla których mógłbyś się po
nie: „Jak możemy to ulepszyć?" Z każdym dniem pojawiało się czuć wesoło. Kiedy zadajesz komuś pytanie, zmieniasz przed
coraz więcej rozwiązań, aż w końcu cała tablica pokrywała się miot koncentracji swojego rozmówcy i w ten sposób zmieniasz
propozycjami. Wtedy Disney zapoznawał się z każdą odpowie także elementy, których nie dopuszcza do świadomości. Jeśli ktoś
dzią na swoje pytanie. W ten sposób korzystał z pomysłowości zapyta cię: „Czy ta sprawa martwi cię tak bardzo, jak mnie?",
wszystkich pracowników swojej firmy, co pozwalało mu nawet jeśli wcześniej zupełnie cię to nie obchodziło, możesz
osiągać rezultaty proporcjonalne do źródeł, z których czerpał. zacząć koncentrować się na elementach, których poprzednio nie
248 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA VIII. ODPOWIEDZIĄ SĄ PYTANIA 249
zauważałeś, i również zacząć się przejmować. Jeśli ktoś spyta: SIŁA PRESUPOZYC JI
„Co naprawdę podłego jest w twoim życiu?", możesz poczuć się
zmuszony do odpowiedzi na to pytanie, nawet jeśli uznasz je za Pytania wpływają na nasze przekonania, a w ten sposób zmie
najgłupsze z możliwych. A jeśli nie odpowiesz na nie świadomie, niają naszą ocenę dotyczącą rzeczy możliwych i niemożliwych.
może ono wryć się w twoją podświadomość. Z lektury rozdziału czwartego dowiedziałeś się, że zadawanie
I odwrotnie. Jeśli będziesz przez cały czas zastanawiał się właściwych pytań może osłabić odniesienia, które wspierają
nad odpowiedzią na pytanie o rzeczy naprawdę piękne w twoim ograniczające nas przekonania, co pozwoli nam się ich pozbyć
życiu, możesz natychmiast poczuć się wspaniale. Jeśli ktoś i zastąpić nowymi, które dodają sił. Czy jednak zdajesz sobie
powie ci: „Ten projekt jest naprawdę niesamowity! Pomyśl tyl sprawę z faktu, że znaczenie i kolejność słów użytych w pyta
ko, jak wiele dobrego możemy zdziałać, jeśli tylko nam się niu może sprawić, iż pewnych rzeczy zupełnie nie weźmiemy
uda!", możesz zacząć myśleć pozytywnie na temat zadań, które pod uwagę, podczas gdy inne przyjmiemy za oczywiste?
wcześniej były dla ciebie tylko żmudną dłubaniną. PYTANIA Zjawisko to znane jest jako PRESUPOZYCJA i powinieneś
SĄ LASEREM LUDZKIEJ ŚWIADOMOŚCI. KIERUJĄ ONE zawsze zdawać sobie z niego sprawę.
NASZĄ KONCENTRACJĄ I OKREŚLAJĄ ZARÓWNO NA Presupozycje sprawiają, że przyjmujemy za oczywiste
SZE ODCZUCIA, JAK I DZIAŁANIA. Przestań na chwilę czy rzeczy, które niekoniecznie muszą być prawdziwe. Może to
tać, rozejrzyj się po pomieszczeniu, w którym się znajdujesz, być skutkiem działania innych albo naszej własnej podświado
i zadaj sobie pytanie: „Co w tym pokoju ma kolor brązowy?" mości. Na przykład jeśli po przeżytym rozczarowaniu zadasz
Ponownie rozejrzyj się i sprawdź. Potem skup się znów na tej sobie pytanie: „Dlaczego zawsze działam przeciw sobie?",
kartce i świadomie nie patrząc na boki, zastanów się, co ma z dużym prawdopodobieństwem mogę stwierdzić, że popy
kolor zielony. Jeśli znajdujesz się właśnie w dobrze ci znajomym chasz się w kierunku samosprawdzającej się przepowiedni.
pomieszczeniu, pewnie odpowiesz z łatwością. Jeśli jednak Dlaczego? Ponieważ, jak już mówiliśmy, umysł posłusznie
jesteś w jakimś nowym miejscu, pewnie przypomnisz sobie przynosi ci odpowiedź na każde zadane pytanie. Przyjmiesz
więcej rzeczy brązowych niż zielonych. Następnie rozejrzyj się więc za rzecz oczywistą, że działasz przeciw sobie, ponieważ
i sprawdź. Czy teraz dostrzegasz więcej zielonych rzeczy? Jeśli skupisz się na pytaniu DLACZEGO, a nie na pytaniu CZY.
nie jest to dobrze ci znane pomieszczenie, jestem pewien, że tak. Bardzo dobry przykład tego zjawiska miał miejsce podczas
Czego nas to uczy? Znajdujemy to, czego szukamy. kampanii prezydenckiej w 1988 roku, tuż po tym, jak George
Tak więc kiedy jesteś zły, najlepiej zrobisz, zadając sobie Bush ogłosił, że jego kandydatem na wiceprezydenta będzie Dan
pytanie: „Jakie wnioski na przyszłość mogę wyciągnąć z tej Quayle. Jeden z dzienników telewizyjnych zwrócił się wtedy do
sytuacji?" To przykład dobrego pytania, które przeniesie twoją widzów z prośbą o telefoniczną odpowiedź na pytanie: „Czy
uwagę z trapiących cię problemów na rozwiązania pozwalające przeszkadzałby ci fakt, gdyby Dan Quayle wykorzystał wpływy
ci uniknąć takiego samego cierpienia w przyszłości. Jeśli nie rodzinne, aby dostać się do Straży Narodowej i w ten sposób uniknąć
zadasz sobie tego pytania, nie dostrzeżesz możliwości, że coś, wojny w Wietnamie?" Presupozycja zawarta w tym pytaniu aż
co uznałeś za stratę, jest w rzeczywistości zyskiem. nadto rzuca się w oczy: Dan Quayle wykorzystał znajomości, by
załatwić coś niewłaściwego. Tymczasem nigdy mu tego zarzutu
nie udowodniono. I ludzie reagowali tak, jakby nepotyzm
Quayle'a był oczywisty. Przyjęli zawartą presupozycje, nie
zadając sobie żadnych pytań. Wielu telewidzów dzwoniło, by
powiedzieć, jak bardzo smuci i denerwuje ich ten „fakt", choć
250 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA y m . ODPOWIEDZIĄ SĄ PYTANIA 251
w rzeczywistości nie było żadnych dowodów, które potwier powiedź w rok później, kiedy wpadłem na pomysł emitowania
dzałyby jego istnienie. Nie daj się złapać w pułapkę fałszywych programów informacyjno-reklamowych.
presupozycji, własnych ani cudzych. Zawsze znajduj odniesienia Od tamtego czasu nakręciliśmy i sprzedaliśmy w całym
wspierające przekonania, które dodają ci sił. świecie ponad siedem milionów taśm wideo. Ponieważ zada
3. PYTANIA ZWIĘKSZAJĄ DOSTĘPNE NAM MOŻLI wałem pytania z przekonaniem i nadzieją, otrzymałem odpo
WOŚCI. wiedź, która pozwoliła mi nawiązać kontakty z ludźmi na
Krytyczny moment w moim życiu przyszedł mniej więcej wszystkich kontynentach. Gdyby nie te pytania, nigdy nie
pięć lat temu, kiedy po powrocie do domu z wyczerpującej miałbym szansy ich poznać, dotrzeć do nich i uczyć.
podróży służbowej dowiedziałem się, że mój wspólnik zde- Zwłaszcza w interesach pytania otwierają nam nowe
fraudował ćwierć miliona dolarów i wpędził naszą firmę w dłu możliwości i dają dostęp do źródeł, z których nawet nie zdawa
gi sięgające siedmiuset osiemdziesięciu tysięcy dolarów. Do te libyśmy sobie sprawy. Emerytowany prezes Ford Motor Com
go punktu doprowadziły mnie pytania, których NIE ZADA pany, Donald Petersen, był dobrze znany z ciągłego pytania
ŁEM, przyjmując tego człowieka do pracy. W tamtej krytycz wszystkich: „Co o tym sądzisz? Jak można ulepszyć twoją pra
nej chwili cała moja przyszłość zależała od pytań, które mia cę?" Kiedyś zadał on pytanie, które niewątpliwie skierowało
łem sobie zadać. Wszyscy doradcy mówili mi, że nie mam firmę na drogę sukcesów i zysków. Podczas rozmowy z pro
wyboru i muszę ogłosić bankructwo. jektantem Jackiem Telnackiem zadał pytanie: „Czy podobają ci
Natychmiast zaczęli zadawać pytania: „Kogo powinniśmy się samochody, które projektujesz?" Telnack odparł: „Szczerze
dać na pierwszy ogień? Kto powie o tym pracownikom?" Ale mówiąc, nie. Nie podobają mi się." I wtedy Petersen spytał:
ja nie chciałem pogodzić się z klęską. Postanowiłem, że bez „To dlaczego nie zignorujesz poleceń dyrekcji i nie zaprojek
względu na wszystko znajdę sposób, który pozwoli mi utrzy tujesz samochodu, z którego byłbyś zadowolony?"
mać firmę. I fakt, że firma funkcjonuje do dzisiaj, zawdzię Projektant wziął prezesa za słowo i przystąpił do pracy nad
czam nie pomocy otaczających mnie ludzi, lecz wyłącznie te Fordem Thunderbird, model 1983, który zainspirował później
mu, iż zadałem lepsze niż oni pytanie: „JAK MOGĘ ODWRÓ sze modele Taurusa i Sabie'a. Kierowana genialnymi pyta
CIĆ SYTUACJĘ?" niami Petersena Ford Motor Company prześcignęła w 1987
Później zadałem sobie jeszcze bardziej inspirujące pytanie: roku General Motors w osiąganych zyskach, a Ford Taurus do
„Jak mogę zmienić moją firmę, podnieść ją na jeszcze wyższy dziś jest jednym z najlepiej ocenianych samochodów.
poziom i sprawić, by jej działalność była szersza niż kiedy Donald Petersen jest wspaniałym przykładem człowieka, któ
kolwiek przedtem?" Wiedziałem bowiem, że jeśli postawię ry naprawdę wykorzystał olbrzymią siłę pytań. Jednym prostym
sobie lepsze pytanie, otrzymam lepszą odpowiedź. pytaniem zmienił przyszłość Ford Motor Company. RÓWNIEŻ
Początkowo nie mogłem znaleźć odpowiedzi, której po l TY MASZ NA CO DZIEŃ DO DYSPOZYCJI TĘ SAMĄ
trzebowałem. Jednak im częściej przychodziło mi do głowy, że OLBRZYMIĄ SIŁĘ. PYTANIA, KTÓRE SOBIE ZADASZ,
nie ma żadnego sposobu na podniesienie firmy, tym intensyw MOGĄ W KAŻDEJ CHWILI UKSZTAŁTOWAĆ TWOJĄ
niej powtarzałem pytanie. Dodałem też inne: „Jak mogę praco OCENĘ SAMEGO SIEBIE, WŁASNYCH MOŻLIWOŚCI
wać jeszcze lepiej, jak pomagać ludziom nawet wtedy, kiedy ORAZ DZIAŁAŃ, KTÓRE MOŻESZ PODJĄĆ, BY SPEŁNIĆ
śpię? Jak mogę dotrzeć do ludzi w sposób, który nie wymaga SWOJE MARZENIA. Świadome kontrolowanie stawianych
mojej obecności?" Wraz z tym pytaniem przyszedł mi pomysł sobie pytań, bardziej niż którakolwiek inna ze znanych mi technik,
udzielania licencji nauczycielom, którzy mogliby mnie repre pomoże ci osiągnąć twój ostateczny los. Nasze możliwości często
zentować w całym kraju. Pytanie to przyniosło też kolejną od ograniczone są jedynie pytaniami, które sobie zadajemy.
252 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
VIII. ODPOWIEDZIĄ SĄ PYTANIA 253
1. CO DOBREGO NIESIE TEN PROBLEM? Podobnie jak lei? Siedzenie za biurkiem z pewnością nie mogło mi pomóc
w wielu innych wypadkach, najpierw przyszło mi do głowy, że w zmianie stanu fizycznego i duchowego. I nagle przyszło mi
absolutnie nic. Ale zastanowiłem się przez chwilę i uświadomiłem do głowy, że już ponad pół roku nie korzystałem z łaźni. Szyb
sobie, że osiem lat temu dałbym wszystko, aby mieć dwudziestu ko wskoczyłem w kąpielówki, chwyciłem przenośny komputer
współpracowników i przyjaciół, którzy chcieliby mnie odwiedzaći oraz telefon i udałem się tam. Najpierw zatelefonowałem do
do mnie dzwonić. Wtedy nie pomyślałbym nawet o setce ludzi tak kilku wspólników w Nowym Jorku. „Naprawdę jest u was tak
znanych w całym kraju i tak wpływowych, jak ludzie, którzy zimno? Tu w Kalifornii też nie jest najcieplej, ale ja nie narze
figurowali na mojej liście telefonów do załatwienia. Kiedy to kam, bo właśnie siedzę w jacuzzi." Każda z rozmów przebie
zrozumiałem, zacząłem się z siebie po prostu śmiać. Śmiech gała w wesołym nastroju. Udało mi się zmienić „przykry
pomógł mi złamać kierujący mną wzorzec i zacząłem czuć się obowiązek" w dobrą zabawę. (Jednak muszę przyznać, że po
wdzięczny losowi za to, że tak wielu ludzi, których szanuję zakończeniu ostatniej rozmowy moje ciało było tak pomarsz
i kocham, chce poświęcać mi swój czas. czone, jakbym miał co najmniej czterysta lat!)
2. CO NALEŻY POPRAWIĆ? Było oczywiste, że mój Budynek, w którym znajduje się łaźnia, stoi za moim
rozkład zajęć daleki był od doskonałości. Czułem, że nie mam domem od bardzo dawna. Ale trzeba było właściwego pytania,
czasu dla siebie, i to właśnie wytrąca mnie z równowagi. by odkryć w nim nowe źródło możliwości. Regularnie sta
Zwróć uwagę na presupozycję pytania: „Co należy poprawić?" wiając przed sobą listę tych pięciu pytań, wytwarzasz wzorzec
Przyjmuje ono za oczywistą możliwość dokonania poprawy. radzenia sobie z problemami, który pozwala ci natychmiast
Pytanie to nie tylko daje ci nowe odpowiedzi, ale jednocześnie zmieniać przedmiot koncentracji i daje dostęp do potrzebnych
cię umacnia. zasobów.
3. CO JESTEM SKŁONNY ZROBIĆ, ABY WSZYSTKO
ZACZĘŁO SIĘ DZIAĆ PO MOJEJ MYŚLI? Postanowiłem
właśnie wtedy, że chcę zorganizować swój plan zajęć tak, aby
Kto nie potrafi pytać, nie potrafi zyć.
był bardziej wyważony. Skłonny byłem więc bardziej nad nim STARE PRZYSŁOWIE
panować i mówić „nie" w pewnych sytuacjach. Zrozumiałem
też, że jedno z moich przedsiębiorstw potrzebuje nowego Co rano po przebudzeniu zadajemy sobie pytania. Jakie pytania
dyrektora, który mógłby przejąć część moich obowiązków. ty sobie zadajesz, kiedy zadzwoni budzik? Czy pytasz się,
Pozwoliłoby mi to spędzać trochę więcej czasu z rodziną. dlaczego w ogóle musisz wstawać, dlaczego znów tak wcześ
4. CO JESTEM SKŁONNY PRZESTAĆ ROBIĆ, ABY nie? Czy chcesz pospać jeszcze choć kilka minut? Jakie pyta
WSZYSTKO ZACZĘŁO SIĘ DZIAĆ PO MOJEJ MYŚLI? nia zadajesz sobie pod prysznicem? „Dlaczego znów muszę iść
Wiedziałem, że nie mogę więcej użalać się nad sobą i narzekać do pracy? Jak duże będą dzisiaj korki? Jakie kłopoty znajdę
na niesprawiedliwość świata, że nie mogę mieć pretensji do lu dzisiaj na biurku?"
dzi, którzy usiłują mnie wspierać i pomagać mi. A gdybyś tak zaczął świadomie zadawać sobie zupełnie in
5. W JAKI SPOSÓB MOGĘ CIESZYĆ SIĘ ŻYCIEM, ne pytania, gdybyś wypracował wzorzec pytań, które pozwala
ROBIĄC TO, CO KONIECZNE, ABY WSZYSTKO ZACZĘ łyby ci przez cały czas pamiętać, że jesteś szczęśliwy i zado
ŁO DZIAĆ SIĘ PO MOJEJ MYŚLI? Kiedy zadałem sobie to wolony? Z pewnością wpłynęłoby to na twoją ocenę dosłownie
pytanie, rozejrzałem się w poszukiwaniu czegoś, co wszystkiego!
sprawiałoby mi przyjemność. Zastanawiałem się usilnie, jak Kiedy to zrozumiałem, postanowiłem wypracować sobie
mogę dobrze się bawić, dzwoniąc do stu różnych ludzi po ko- „rytuał sukcesu" i opracowałem serię pytań, które stawiam so-
256 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA VIII. ODPOWIEDZIĄ SĄ PYTANIA 257
zależy? Czy nie rozumie, że niszczy w ten sposób całe moje na pierwszą książkę. Klient był wręcz zachwycony jego pracą.
życie? Jak wyjaśnię klientom, że nie mogę już z nimi praco Mówił, że powinien być z tego dumny, ale nie jest. Spytałem
wać?" Każde z tych pytań oparte było o presupozycję, że całe go więc, jak wpłynęłoby to na jego samopoczucie, gdyby był
jego życie runęło w gruzy. z tego dumny. Zaczął mówić, że byłoby to wspaniałe uczucie
Miałem do dyspozycji kilka sposobów, które mogłyby mu - i jego stan zaczął się zmieniać w jednej chwili. Pytałem więc
pomóc, jednak postanowiłem, że wykorzystam pytania. dalej:
- Ostatnio stworzyłem prostą metodę pytań - powiedzia - No dobrze, a z czego jesteś dumny?
łem. - Wypróbowałem ją już na sobie samym i przekonałem W odpowiedzi usłyszałem:
się, że jest bardzo pomocna. Wyciągnęła mnie z kilku całkiem - Z dzieci. Nie tylko odnoszą sukcesy w interesach, ale też
poważnych kłopotów. Może zadam ci kilka pytań i przekona dbają o innych. Jestem dumny, że moje dzieci wyrosły na ta
my się, czy pomoże też i tobie. kich ludzi. To część mojego dziedzictwa.
- Dobrze, ale nie sądzę, by cokolwiek mogło mi teraz Zaraz po tym zapytałem, jak świadomość, że tak dobrze
pomóc - odpowiedział. wychował dzieci, wpływa na jego samopoczucie.
Zacząłem więc zadawać mu po kolei najpierw pytania I nagle człowiek, który kilka minut wcześniej był przeko
poranne, a później pięć pytań pomagających rozwiązywać nany, że jego życie się skończyło, ożył. Zaczął mówić o tym,
problemy. jak wspaniała jest dla niego świadomość, że zbudował swoją
- Z jakiego powodu jesteś teraz szczęśliwy? - zacząłem. - karierę od zera, że zwalczył wszystkie kłopoty i problemy już
Wiem, że brzmi to głupio i śmiesznie, ale zastanów się. Z ja jako młody prawnik, że udowodnił swoim działaniem możli
kiego powodu jesteś naprawdę szczęśliwy? wość wprowadzenia w życie amerykańskiego mitu. Wtedy
- Nie ma niczego takiego - odpowiedział natychmiast. spytałem, co naprawdę go w tej chwili podnieca. Odpowie
- A z jakiego powodu mógłbyś być szczęśliwy, gdybyś na dział, że rzeczywiście podnieca go fakt, iż jego obecna sytuacja
prawdę chciał? daje mu możliwość dokonania zmian. Przyszło mu to do głowy
- Naprawdę to jestem szczęśliwy w małżeństwie. Moja po raz pierwszy, a stało się tak tylko dlatego, że zmienił swój
żona jest wspaniałą kobietą i nasz związek jest rzeczywiście stan emocjonalny. Zapytałem go, kogo on kocha i kto kocha je
dobry. go. Natychmiast zaczął mówić o swojej rodzinie i o tym, jak
- Jak się czujesz, kiedy myślisz o tym? jest mu bliska.
- To jeden z najwspanialszych darów, jaki dostałem od ży Wreszcie zadałem mu pytanie, jakie są dobre strony jego
cia. obecnej sytuacji.
Spytałem go, jaka jest jego żona. Natychmiast skupił się na - A wiesz, że dobrą stroną tego wszystkiego może być
niej. Zmiana samopoczucia była widoczna. Mógłbyś powie fakt, że nie będę musiał przyjeżdżać do Nowego Jorku? Ko
dzieć, że starałem się odwrócić jego uwagę od problemów. Nie. cham swój dom w Connecticut i uwielbiam tam przebywać
Pomagałem mu wprowadzić się w lepszy stan emocjonalny, - odpowiedział. - To może być naprawdę wspaniałe spojrzeć
a w lepszym stanie można znaleźć lepsze sposoby przezwycię na życie innymi oczami.
żania trudności. Po prostu najpierw musieliśmy zburzyć stary Stwierdzenie to otworzyło przed nim wiele możliwości.
wzorzec i umieścić go w lepszym otoczeniu emocjonalnym. Szybko zdecydował, że założy nową kancelarię prawniczą
Zapytałem, z jakiego jeszcze powodu był szczęśliwy. Od w Connecticut, w odległości od domu nie większej niż pięć mi
powiedział, że powinien być szczęśliwy z powodu sposobu, nut jazdy, wprowadzi syna w interesy, a zamiast biura na Man
w jaki właśnie pomógł pewnemu pisarzowi podpisać kontrakt hattanie utrzymywać będzie mały pokój z sekretarką auto-
260 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA VIII. ODPOWIEDZIĄ SĄ PYTANIA 261
matyczną. Ogarnęło nim tak wielkie podniecenie, że postano rzystania tego w przyszłości pozwala mi stawić czoło dowolnej
wił natychmiast szukać lokalu na nową kancelarię. stracie i zmienić ją w zysk.
W ciągu zaledwie kilku minut siła zawarta w moich pyta A jakie pytania ty możesz wykorzystać, by zmienić swój
niach zdziałała cuda. Oczywiście zasoby pozwalające mu roz stan emocjonalny lub znaleźć dostęp do zasobów, których
wiązać jego problem tkwiły w nim już wcześniej, jednak naprawdę potrzebujesz? Dodaj dwa pytania do zestawu pytań
niewłaściwe pytania, które sobie zadawał, uniemożliwiały mu porannych, który ci podałem, i wykorzystuj je, by zaspokajać
do nich dostęp. Pytania te sprawiały, że postrzegał siebie jako własne potrzeby emocjonalne.
starszego już mężczyznę, który stracił wszystko, co posiadał. Do najważniejszych pytań, jakie zadajemy sobie w życiu,
Tymczasem życie dało mu prawdziwy podarunek, ale nie za należą: „Czemu służy moje życie?", „Na czym mi naprawdę
uważał tej prawdy, dopóki nie zaczął sobie zadawać właści zależy?", „Po co żyję?" i „Kim jestem?" To wyjątkowo mocne
wych pytań. pytania, jednak jeśli będziesz czekać z udzieleniem sobie na
nie poprawnej odpowiedzi, znajdziesz się w poważnych tara
patach. Często pierwsza, zwykle bardzo emocjonalna odpo
wiedź, płynąca z głębi ciebie, jest tą właśnie, na której powi
PYTANIE O PRZEZNACZENIE nieneś polegać i przyjąć za podstawę działania. To właśnie
chciałbym ci przekazać na zakończenie tego rozdziału: KIE
Jednym z najbardziej przeze mnie lubianych ludzi, a jedno DYŚ PRZYCHODZI MOMENT, W KTÓRYM POWINIE
cześnie jednym z największych pasjonatów, jakich znam, jest NEŚ PRZESTAĆ ZADAWAĆ SOBIE PYTANIA, ABY ZA
Leo Buscaglia, autor książki Love i wielu innych książek na te CZĄĆ CZYNIĆ POSTĘPY. Dopóki zadajesz sobie pytania,
mat związków między ludźmi. Najszczerzej chyba podziwiam pozostajesz w niepewności, a tylko kierowane pewnością
w nim to, że wciąż z takim samym zapamiętaniem zadaje sobie działania mogą przynieść pewne rezultaty. W JAKIMŚ
pytanie, które przejął od ojca, gdy był jeszcze małym chłop MOMENCIE POWINIENEŚ PRZESTAĆ DOKONYWAĆ
cem. Codziennie wieczorem przy stole ojciec pytał: „Leo, cze OCENY I ZACZĄĆ DZIAŁAĆ. Jak? Ostatecznie ty decydu
go się dzisiaj nauczyłeś?" Leo musiał mieć gotową odpowiedź, jesz, co jest dla ciebie najważniejsze, przynajmniej w danej
i to dobrą odpowiedź. Jeśli zdarzał się dzień, że nie dowiedział chwili, i wykorzystujesz własną siłę, aby dążyć do swoich
się niczego ciekawego w szkole, biegł do biblioteki, sięgał po celów i podnosić jakość swojego życia.
encyklopedię i uczył się czegoś interesującego, czym mógłby Pozwól więc, że zadam ci pytanie. Gdyby była jedna taka
podzielić się z ojcem. Leo twierdzi, że nawet dzisiaj nie mógł rzecz, którą mógłbyś natychmiast zrobić, by w jednej chwili
by zasnąć, gdyby nie nauczył się danego dnia czegoś wartoś zmienić własne emocje i uczucia, co chciałbyś o niej wiedzieć?
ciowego. W ten sposób nieustannie stymuluje swój umysł.
Z pewnością wiele ze swojej pasji do nauki zawdzięcza kon
sekwentnemu powtarzaniu tego pytania od dziesięcioleci.
Jakie pytania warto sobie zadawać regularnie? Wiem, że
dwa moje ulubione pytania są bardzo proste. Pomagają mi
przezwyciężyć każdy problem, który pojawia się w moim ży
ciu. Brzmią one: „Co w tym dobrego?" i „Jak mogę to wyko
rzystać?" Pytając o dobre strony danej sytuacji, zwykle znajdu
ję w niej coś, co dodaje mi sił, a pytanie o możliwości wyko-
IX. SŁOWNICTWO SUKCESU 263
JUŻ TERAZ ZDAĆ SOBIE SPRAWĘ Z SIŁY, JAKĄ DADZĄ Wykorzystanie naładowanych emocjonalnie słów może
CI MĄDRZE DOBIERANE SŁOWA. w magiczny sposób zmienić stan, w którym znajdujesz się ty sam
Jak wielkim darem są te proste symbole! Różne kształty, któ albo ktoś inny. Weźmy na przykład słowo „rycerskość". Czy ma
re nazywamy literami (lub dźwiękami w przypadku mowy), potra ono na ciebie inny emocjonalny wpływ niż słowa „uprzejmość"
fimy przekształcać w unikalną i jakże bogatą mozaikę ludzkiego i „grzeczność"? Dla mnie to zupełnie inne słowa. Rycerskość
doświadczenia. Stanowią dla nas środek wyrażania naszych do przywodzi mi na myśl mężnego rycerza na białym rumaku wal
świadczeń i dzielenia się nimi z innymi ludźmi. Jednak większość czącego dla swojej damy o kruczoczarnych włosach. Niesie ono
z nas nie dostrzega faktu, że SŁOWA ZWYKLE PRZEZ NAS w sobie szlachetność ducha, stawia przed oczami wielki okrągły
DOBIERANE MAJĄ WIELKI WPŁYW NA SPOSÓB, W JAKI stół, wokół którego siedzą ludzie honoru, wszystkie zasady rycerzy
KOMUNIKUJEMY SIĘ SAMI Z SOBĄ, A WIĘC W KONSEK Króla Artura, cuda Camelotu. A jak wypadają słowa „dobry"
WENCJI NA WSZYSTKO, CZEGO DOŚWIADCZAMY. i „uczciwy" w porównaniu ze słowami „nienaganny" i „prawy"?
Słowa mogą ranić nasze ego albo rozgrzewać serca. Możemy Zwrot „poszukiwanie doskonałości" jest z całą pewnością o wiele
natychmiast zmienić jakiekolwiek doświadczenia emocjonalne, intensywniejszy od zwrotu „próba lepszego działania".
po prostu używając nowych słów do ich opisania. Jednak jeśli nie Przez lata obserwowałem siłę wynikającą ze zmiany jednego
opanujemy słów, jeśli pozwolimy, by ich wybór zależał wyłącznie tylko słowa w rozmowie z kimś. Widziałem, jak zmiana taka na
od podświadomego nawyku, możemy zaciemnić doświadczenia tychmiast zmienia ludzkie odczucia, a często i wynikające z nich
całego życia. Jeśli wspaniałe doświadczenie opisujesz słowami działania. Pracowałem z setkami tysięcy ludzi i to pozwala mi
„dość dobre", zmniejszasz płynące z niego bogactwo i upraszczasz bez żadnych wątpliwości powiedzieć ci coś, co na pierwszy rzut
je, w ograniczony sposób wykorzystując słownictwo. LUDZIE oka wydaje się trudne do uwierzenia: ZMIENIAJĄC TYLKO
O UBOGIM SŁOWNICTWIE PROWADZĄ UBOGIE ŻYCIE SWOJE NAWYKOWE SŁOWNICTWO - SŁOWA, KTÓRYCH
EMOCJONALNE. LUDZIE WYKORZYSTUJĄCY CAŁE REGULARNIE UŻYWASZ DO OPISANIA WŁASNYCH
BOGACTWO SŁÓW DYSPONUJĄ OLBRZYMIĄ PALETĄ EMOCJI - MOŻESZ W JEDNEJ CHWILI ZMIENIĆ SWOJE
BARW, BY MALOWAĆ SWOJE DOŚWIADCZENIA NIE MYŚLI I UCZUCIA, ZMIENIĆ SWOJE ŻYCIE.
TYLKO DLA INNYCH, LECZ RÓWNIEŻ DLA SIEBIE. Sytuacja, która po raz pierwszy wzbudziła we mnie to prze
W przypadku większości ludzi problem nie polega na zasobie konanie, miała miejsce kilka lat temu podczas pewnego spotkania.
słownictwa, lecz raczej wyborze słów, którego dokonują. Wie Towarzyszyli mi wtedy ówczesny dyrektor jednego z moich
lokrotnie używamy słów „na skróty" i często te skróty skracają nas przedsiębiorstw oraz mój wspólnik i dobry przyjaciel. Mniej
też i emocjonalnie. Aby świadomie kontrolować własne życie, więcej w połowie spotkania otrzymaliśmy złą wiadomość. Ktoś,
musimy nieustannie oceniać i poszerzać nasz świadomy zasób z kim prowadziliśmy negocjacje, w oczywisty sposób „chciał nas
słów w taki sposób, by prowadziły nas one w pożądanym kie nieuczciwie wykorzystać". Udało mu się zaburzyć spójność
runku, a nie tam, dokąd nie chcemy dojść. Musimy dostrzec, że naszych argumentów i wydawało się, że jest dzięki temu górą.
język pełen jest wyrazów, które poza swoim dosłownym Najdelikatniej mówiąc, rozzłościło mnie to i zasmuciło. Ale mimo
znaczeniem niosą określoną intensywność emocjonalną. Jeśli na to zauważyłem, jak różnie dwaj siedzący obok mnie ludzie
przykład przyzwyczaisz się do nadużywania słowa „nienawidzić", zareagowali na tę samą informację.
będziesz go używał mówiąc, że nienawidzisz swojej fryzury, Dyrektor stracił panowanie nad sobą i wpadł w furię, podczas
nienawidzisz swojej pracy, nienawidzisz określonych czynności. gdy mój wspólnik wydawał się ledwie poruszony całą sytuacją.
Czy nie sądzisz, że zwiększa to intensywność twoich negatywnych Jak to się stało, że każdy z nas trzech, usłyszawszy o czymś, co
emocji o wiele bardziej niż na przykład zwrot „wolę coś innego"? wszystkich nas tak samo dotyczyło (wszyscy mieliśmy ten sam
266 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA IX. SŁOWNICTWO SUKCESU 267
cel w negocjacjach), zareagował tak różnie? Uczciwie mówiąc, największego możliwego szczęścia. Skutkiem tego nie unikam
intensywność reakcji mojego dyrektora wydawała mi się niepro gniewu. Wykorzystuję go, jeśli już znajdę się w tym stanie, ale też
porcjonalna do tego, co się stało. Ciągle powtarzał, jaką wściekłość i nigdy celowo się do gniewu nie doprowadzam, ponieważ mogę
i furię w nim to budzi. Cały poczerwieniał i wyraźnie widać było wzmóc swoje możliwości bez wpadania w furię.
żyły na jego twarzy i szyi. Zainteresowała mnie też różnica w słowach, których każdy
Było dla mnie oczywiste, że łączył wściekłość albo z unika z nas użył, by opisać to doświadczenie. Mój dyrektor mówił
niem cierpienia, albo z pozyskaniem przyjemności. Kiedy spyta o furii i wściekłości, ja sam o złości i zdenerwowaniu, natomiast
łem go, co dla niego oznacza stan wściekłości, i poprosiłem, by mój przyjaciel stwierdził, że „trochę się przejął". Nie mogłem w
wyjaśnił, dlaczego pozwala sobie na tak wielką intensywność to uwierzyć! Trochę się przejął?
tego uczucia, przez zaciśnięte zęby odpowiedział: „Kiedy jesteś „To wszystko, co czujesz? Jesteś po prostu trochę przejęty?
wściekły, stajesz się mocniejszy, masz siłę do działania, możesz Chyba musi cię to martwić albo złościć?" - spytałem. „Raczej
sprawić wszystko!" Uznawał uczucie wściekłości za sposób na nie. Naprawdę wiele trzeba, aby mnie wyprowadzić z równowagi.
wydobycie; się z cierpienia i zyskanie przyjemności, wynikającej Nie zdarza się to prawie nigdy" - odparł. I wtedy spytałem: „Czy
z poczucia, że panuje nad sytuacją. pamiętasz, jak pewna firma przejęła ćwierć miliona dolarów
Następnie zadałem sobie kolejne pytanie: Dlaczego mój twojej gotówki i była to ich «pomyłka»? Czy pamiętasz, jak przez
przyjaciel zareagował na tę samą sytuację niemal bez żadnych dwa i pół roku walczyłeś, by odzyskać te pieniądze? I to cię nie
emocji? „Nie wydajesz się tym wszystkim zbytnio przejęty. rozwścieczyło?" Tu wtrącił się trzeci uczestnik rozmowy z py
Czy w ogóle cię to nie zdenerwowało?" - spytałem. „Jak mo taniem: „No właśnie, czy nie doprowadziło cię to do SZAŁU?"
żesz powstrzymać WŚCIEKŁOŚĆ?" - dodał dyrektor. Mój W odpowiedzi usłyszeliśmy: „Nie, wcale mnie to nie zmartwiło.
przyjaciel odrzekł po prostu: „To nie jest warte mojego zde Obudziło to poniekąd moją irytację."
nerwowania". Poniekąd obudziło irytację? Pomyślałem, że to najgłupsze
Kiedy to powiedział, zdałem sobie sprawę z faktu, że przez słowa, jakie kiedykolwiek słyszałem. Nigdy nie użyłbym takiego
wszystkie lata naszej znajmości nigdy nie widziałem, by coś wy zwrotu, by opisać własny stan emocjonalny. Jak człowiek będący
prowadziło go z równowagi. Spytałem, co znaczą dla niego gniew tak dobrym biznesmenem mógł mówić coś tak głupiego i patrzeć
i zmartwienie. „Człowiek, który się wścieka, traci kontrolę nad na nas z pokerową twarzą? Jednak w rzeczywistości nie była to
sobą" - usłyszałem. „To ciekawe. A co się dzieje, kiedy tracisz twarz pokerzysty. On niemal z przyjemnością mówił o tym, co
kontrolę nad sobą?" - pytałem dalej, a on odpowiedział natych mnie doprowadziłoby do szału!
miast: „Wygrywa twój przeciwnik." Wtedy zacząłem się zastanawiać, jak mógłbym się poczuć,
Nie mógłbym chyba znaleźć większego kontrastu: jeden gdybym jednak użył tego zwrotu do opisu własnych uczuć. Czy
z nich wyraźnie łączył przyjemność wynikającą z panowania nad zacząłbym się uśmiechać w chwilach, w których zwykle bywałem
sobą ze złością, podczas gdy drugi łączył z tym samym stanem zestresowany? Pomyślałem, że warto się temu przyjrzeć. Później
cierpienie wynikające z utraty panowania nad sobą. ICH przez wiele jeszcze dni intrygował mnie pomysł wykorzystania
ZACHOWANIE W OCZYWISTY SPOSÓB ODZWIERCIE wzorców językowych mojego przyjaciela i sprawdzenia, jak
DLAŁO ICH PRZEKONANIA. Zacząłem więc zastanawiać się wpłynęłyby one na intensywność moich emocji. Co by się stało,
nad moimi własnymi uczuciami. W co ja wierzyłem? Przez lata gdybym był naprawdę wściekły i zwrócił się do kogoś słowami:
byłem przekonany, że mogę sobie poradzić ze wszystkim, kiedy „Poniekąd budzi to moją irytację"? Na samą myśl o tym chciało
jestem zły, ale wierzę również i w to, że wcale nie muszę być mi się śmiać. Wydawało mi się to tak dziwaczne, że postanowiłem
zły. Mogę być równie skuteczny, kiedy znajduję się w stanie kiedyś spróbować.
268 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA IX. SŁOWNICTWO SUKCESU 269
Po raz pierwszy miałem okazję zastosować ten zwrot, kiedy silnych, mogłem natychmiast obniżyć lub podwyższyć napięcie
przybyłem późno w nocy do hotelu prosto po długim i męczącym emocjonalne dosłownie w każdej sytuacji.
locie. Ponieważ jeden z moich pracowników zapomniał zarezer Jak naprawdę działa ten proces? Pomyśl o tym w następujący
wować dla mnie pokój, miałem wątpliwą przyjemność wyczeki sposób: wyobraź sobie, że każdy z twoich pięciu zmysłów wysyła
wania przed recepcją przez dodatkowe piętnaście lub dwadzieścia wrażenia do mózgu. Otrzymujesz więc bodźce wzrokowe, słu
minut. Byłem bardzo zmęczony, fizycznie i psychicznie, znajdo chowe, dotykowe, smakowe i węchowe i wszystkie one tłumaczo
wałem się u progu wytrzymałości emocjonalnej. Recepcjonista ne są przez twoją świadomość na określone wrażenia. Następnie
dowlókł się do kontuaru i zaczął jednym palcem wystukiwać muszą zostać pogrupowane w kategorie. Skąd jednak wiemy, co
moje nazwisko na klawiaturze komputera w tempie, które znaczą wszystkie te obrazy, dźwięki i inne wrażenia? Jednym
zniecierpliwiłoby nawet ślimaka. Poczułem, że budzi się we mnie z opanowanych przez człowieka najszybszych sposobów decydo
złość, i odezwałem się: „Wiem, że nie jest to pańska wina, ale wania o znaczeniu odczuć (cierpienie czy przyjemność?) jest
jestem bardzo zmęczony i chciałbym jak najszybciej dostać się do nazywanie ich. A nazwy te mogą przybrać jedynie formę słów.
mojego pokoju, ponieważ im dłużej tu stoję, tym bardziej docho Wszystkie twoje odczucia przechodzą przez mózg jakby płyn,
dzę do wniosku, że mnie to wszystko PONIEKĄD IRYTUJE." który następnie rozlewany jest do małych naczynek zwanych
Recepcjonista popatrzył na mnie jakby trochę zaskoczony, słowami. Usiłując szybko podjąć decyzję, często określamy nasze
a następnie się uśmiechnął. Odpowiedziałem mu uśmiechem: doświadczenie niewłaściwym słowem, zamiast wykorzystać
mój wzorzec zachowania został przełamany. Emocjonalny wulkan, wszystkie nam dostępne wyrazy, aby opisać je najlepiej, jak moż
który zaczął się we mnie budzić, ostygł w jednej chwili. Stały na. W ten sposób wybieramy sobie ulubione słowa, naczynia,
się dwie rzeczy: ja zacząłem nawet dobrze się bawić, patrząc na których używamy z przyzwyczajenia. Niestety większość z nas
nieporadność recepcjonisty, a on trochę się pospieszył. Czy to nie dokonała oceny wpływu używanych nawykowo słów na włas
możliwe, aby nazwanie tych samych odczuć innym słowem ne doświadczenia. Problem więc pojawia się w chwili, w której
wystarczyło, by przełamać wzorzec zachowania? Czy mogło to zaczynamy konsekwentnie wsadzać wszystkie negatywne
być aż tak łatwe? Cóż za pomysł! wrażenia do przegródek o nazwach „wściekłość", „depresja",
W ciągu następnego tygodnia wielokrotnie próbowałem mo „poniżenie", „niepewność". A przecież słowa te mogą niewłaś
jego nowego zwrotu. Za każdym razem przekonywałem się, że ciwie opisywać nasze przeżycia. Jednak z chwilą, gdy umieścimy
użycie go natychmiast obniżało moje emocje. Czasem mnie to jakieś odczucie w jednej z tych kategorii, nazwa, którą jej nada
rozśmieszało, ale zawsze powstrzymywało przed wybuchem liśmy, staje się rzeczywistym doświadczeniem. W ten sposób
złości z powodu sytuacji, która mnie denerwowała. Po dwóch ty „problem" staje się „katastrofą".
godniach nie musiałem już pracować nad używaniem słowa „iry Podczas wspomnianych negocjacji mój dyrektor umieszczał
tacja". Stało się ono nawykiem. Używałem go z wyboru dla opisy swoje odczucia w kategoriach „furia" i „wściekłość", ja sam uży
wania własnego stanu emocjonalnego i przestałam wpadać w sta wałem słów „złość" i „zdenerwowanie", podczas gdy dla trzeciego
ny skrajnej złości. uczestnika rozmowy były to „irytacja" lub „podrażnienie". Inte
To nowe narzędzie zaczęło mnie coraz bardziej fascynować. resujący jest fakt, że -jak odkryłem - każdy z nas używa tych sa
Zrozumiałem, że zmieniając swoje zwykle stosowane słownictwo, mych wzorców słów do opisania wielości frustrujących przeżyć.
zmieniałem również swoje doświadczenia. Zacząłem tworzyć Musisz wiedzieć, że każdy człowiek może doznawać tych samych
zestaw słów, który później nazwałem SŁOWNIKIEM TRANS odczuć, jednak sposób, w jaki je organizuje - etykietka z nazwą,
FORMACJI. Stopniowo eksperymentując z innymi słowami, której używa - staje się jego doświadczeniem. Przekonałem się,
przekonałem się, że jeśli tylko używałem słów wystarczająco że używając form mojego przyjaciela (słów „irytacja" i „podraż-
270 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
IX. SŁOWNICTWO SUKCESU 271
używamy, wpływają na dokonywane przez nas oceny, a więc i na spędzić tylko dwa tygodnie, zdecydowała się zostać na całe dwa
nasz sposób myślenia. Kultura chińska, dla kontrastu, wysoko miesiące. Na domiar złego ktoś poprzestawiał coś w magneto
ceni wszystko, co niezmienne, który to fakt znajduje odzwier widzie i nie nagrał się mecz futbolowy, na który czekał od dawna!
ciedlenie w dominacji rzeczowników nad czasownikami w bardzo Jak łatwo się domyślisz, osiągnął swój próg wytrzymałości
wielu chińskich dialektach. Z ich punktu widzenia rzeczownik emocjonalnej, a kiedy dowiedział się, kto wyłączył wideo - była
symbolizuje rzeczy, a więc trwałość, podczas gdy czasowniki to jego córka - natychmiast się na niej wyładował, wrzeszcząc na
(działania) są ulotne i zmieniają się z dnia na dzień. głos wszystkie przekleństwa, jakie mu tylko przychodziły do
JEST BARDZO WAŻNE, ABYŚ ZDAŁ SOBIE SPRAWĘ głowy. Był to pierwszy raz, kiedy podniósł na nią głos, a co do
Z FAKTU, ŻE SŁOWA KSZTAŁTUJĄ NASZE PRZEKONA piero takie słownictwo. Natychmiast wybuchnęła płaczem.
NIA I WPŁYWAJĄ NA PODEJMOWANE DZIAŁANIA. Słowa Obserwująca z boku tę scenę Brandon, żona Boba, zaczęła się
są materiałem, z którego utworzone są wszystkie pytania. Jak już śmiać. Ponieważ było to tak niepodobne do normalnego zacho
mówiliśmy w poprzednim rozdziale, zmieniając w pytaniu tylko wania jej męża, doszła do wniosku, że jest to potężny wybuch
jedno słowo, możemy uzyskać odpowiedź, która przyczyni się mający na celu złamanie negatywnego wzorca. Jednak w rze
do podniesienia jakości całego życia. Im bardziej zagłębiałem czywistości było inaczej. Kiedy sytuacja zaczęła się uspokajać,
się w zrozumienie wagi słów, tym większe wrażenie sprawiała Brandon zrozumiała, że mąż jest naprawdę wściekły. Bardzo ją
na mnie ich zdolność do manewrowania ludzkimi emocjami, nie to obeszło i postanowiła mu pomóc. „Bob, zachowujesz się
tylko we mnie samym, ale i w innych. dziwnie. Nigdy wcześniej tak się nie zachowywałeś. I zauważyłam
coś jeszcze: wciąż powtarzasz słowo, którego nigdy przedtem od
Bez znajomości siły słów niemożliwa jest ciebie nie słyszałam. Zwykle kiedy zaczynasz być zestresowany,
mówisz, że jesteś zawalony robotą. Jednak od jakiegoś czasu
znajomość człowieka. ciągle słyszę, jak powtarzasz, że jesteś całkiem przytłoczony
KONFUCJUSZ robotą. Nigdy się tak nie wyrażałeś, za to Kelly mówiła tak często
i ilekroć tego zwrotu używała, zachowywała się podobnie jak
Pewnego dnia zacząłem rozumieć, że mój pomysł, choć tak bardzo ty."
prosty, nie jest mrzonką, że Słownik Transformacji jest rzeczy Kiedy usłyszałem historię Boba, pomyślałem: „CZY TO
wistością, że zmieniając zwykle używane słownictwo możemy MOŻLIWE, ABYŚMY PRZEJMUJĄC OD KOGOŚ UŻYWA
zmienić wzorce emocjonalne całego życia. Kiedyś podzieliłem się tym NE PRZEZ NIEGO SŁOWNICTWO, PRZEJMOWALI JEDNO
przekonaniem z moim starym przyjacielem Bobem Baysem. Kiedy CZEŚNIE WZORCE EMOCJONALNE TEGO KOGOŚ? Czyż
mu o tym powiedziałem, rozpromienił się i wykrzyknął: „Świetnie! nie tak było z Bobem? Czy razem ze słowami nie przejął tonu
Dodam ci coś do tego!", i zaczął opowiadać o doświadczeniu, które głosu, napięcia, sposobu mówienia?"
zdobył tuż przed naszą rozmową. Również i on miał bardzo napięty
plan zajęć i większość czasu spędzał w drodze, starając się sprostać
wymaganiom wszystkich. Kiedy wreszcie dotarł do domu, chciał Na początku było Słowo...
tylko odrobiny, jak się wyraził, przestrzeni. Ma on dom nad oceanem EWANGELIA WEDŁUG ŚWIĘTEGO JANA, 1,1
na Malibu. Dom jest bardzo mały i trudno w nim przyjmować gości,
ponieważ przewidziano go na trzy lub cztery osoby. Jestem przekonany, że jednym z możliwych wyjaśnień zjawiska,
Kiedy tam się znalazł, okazało się, że jego żona zaprosiła iż często upodabniamy się do ludzi, z którymi długo przebywamy,
swojego brata na kilka dni, a jego córka Kelly, która miała tam jest fakt, iż przejmujemy ich wzorce emocjonalne, przejmując
276 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA IX. SŁOWNICTWO SUKCESU 277
od nich częściowo ich słownictwo. Ludzie, którzy przebywają SPOSOBÓW NA OKREŚLENIE JAKIEGOŚ ODCZUCIA, NIE
przez jakiś czas ze mną, szybko spostrzegają, że dla opisania DOŚWIADCZASZ GO. Chociaż prawdą pozostaje, że możesz
własnych doświadczeń zaczynają używać takich słów, jak „pełen wyobrazić sobie coś, czego nie potrafisz nazwać, używając do
pasji", „niespotykany", „wyjątkowy" i tak dalej. Czy potrafisz tego na przykład dźwięku lub innych wrażeń zmysłowych, nie
wyobrazić sobie różnicę między stanami emocjonalnymi wywo ma żadnych wątpliwości, że możliwość nazwania jakiegoś zja
ływanymi przez takie słowa a tymi, które powodowane są zwyk wiska nadaje mu jeszcze jeden wymiar i w ten sposób sprawia, iż
łym „w porządku"? Czy możesz sobie wyobrazić, jak używanie odbieramy je jako rzeczywistość. Słowa są podstawowym na
słowa „pasja" zmieniłoby twoją skalę emocjonalną? To słowo rzędziem do przedstawiania rzeczy nam samym i często, jeśli nie
potrafi przekształcać i ponieważ używam go ciągle, emocje ma właściwego słowa, nie ma sposobu doświadczenia pewnych
w moim życiu są o wiele bardziej nasycone. pojęć. Na przykład języki Indian amerykańskich nie mają słowa
Słownik Transformacji pozwala nam intensyfikować lub tłumić określającego kłamstwo - pojęcie takie po prostu nie jest częścią
dowolny stan emocjonalny, pozytywny lub negatywny. Oznacza ich języka. Nie jest też częścią ani ich myślenia, ani zachowania.
to, że słownik ten daje nam możliwość zmniejszenia intensywności Bez określającego je słowa pojęcie to wydaje się zwyczajnie nie
uczuć negatywnych do poziomu, na którym nie sprawiają nam już istnieć. Niedawno dowiedziałem się, że w języku plemienia
problemu. Pozwala jednocześnie zwiększyć intensywność uczuć Tasadaj na Filipinach nie istnieją określania wyrażające nienawiść,
pozytywnych, przenieść je na wyżyny przyjemności i wielkiej siły. wojnę i antypatię. Cóż za wspaniały pomysł!
Trochę później tamtego dnia jadłem z Bobem obiad. Roz Wrócę teraz do mojego wyjściowego pytania. Skoro Bob
mawialiśmy o kilku projektach, które realizowaliśmy wtedy razem. nigdy nie odczuwa znudzenia i nie istnieje dla niego słowo nuda,
W pewnej chwili Bob powiedział: „Wiesz co, Tony, zupełnie nie musiałem zadać sobie podobne pytanie: jakiego słowa ja sam
rozumiem, jak ktokolwiek na świecie może się nudzić." Zgodziłem nigdy nie używam do opisywania uczuć? Odpowiedzią było słowo
się natychmiast: „Chyba cię rozumiem. To rzeczywiście głupio po „depresja". Mogę się czuć sfrustrowany, zły, przepracowany,
prostu się nudzić" - a Bob dodał: „Słowa nuda nie ma w moim wyprowadzony z równowagi, przemęczony, ale nigdy nie wpadam
słowniku." Kiedy tylko to powiedział, niemal wykrzyknąłem: w depresję. Dlaczego? Czy zawsze tak było? Nie. Osiem lat temu
„Co powiedziałeś? Słowa nuda nie ma w twoim słowniku?... Czy znajdowałem się w sytuacji, która wprawiała mnie w nieustanne
pamiętasz, o czym rozmawialiśmy wcześniej?... Zastanawiam poczucie depresji. Depresja ta wkradła się w każdą chwilę mojego
się właśnie, czy to możliwe. Nie ma nudy w twoim słowniku życia do tego stopnia, że straciłem chęć dokonania jakichkolwiek
i nie doświadczasz tego uczucia. Czy to możliwe, abyśmy nie zmian, postrzegałem moje problemy jako stałe, osobiste i nieroz
doznawali pewnych uczuć tylko dlatego, że nie mamy słowa, wiązywalne. Na szczęście doznałem wystarczająco dużo cierpie
które by je nazywało?" nia, by wyciągnąć się z tego stanu, i skutkiem tego połączyłem ol-
brzmie cierpienie z depresją. Zacząłem wierzyć, że stan depresji
jest stanem najbliższym śmierci. Mój umysł skojarzył z depresją
DOBÓR SŁÓW UKSZTAŁTUJE tak wielkie cierpienie, że nawet nie zdając sobie z tego sprawy,
wymazałem słowo „depresja" z mojego słownika po to, aby już
TWOJE PRZEZNACZENIE nie mieć żadnego sposobu na przedstawianie sobie tego uczucia.
Jednym ruchem oczyściłem mój słownik z odbierających mi
Wspominałem wcześniej, że sposób, w jaki przedstawiamy sobie siły słów i wyrażeń, tym samym pozbywając się uczuć, które
otaczające nas rzeczy, decyduje o naszych odczuciach dotyczących mogą zniszczyć nawet najsilniejszych. JEŚLI ZESTAW TWO
życia. Wynika stąd również stwierdzenie, że JEŚLI NIE MASZ JEGO SŁOWNICTWA WPROWADZA CIĘ W STANY, KTÓRE
278 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA IX. SŁOWNICTWO SUKCESU 279
CIĘ OBEZWŁADNIAJĄ, NATYCHMIAST POZBĄDŹ SIĘ stan, w jakim się znajduje. Jedno z tych słów zaczął stosować
SŁÓW ODBIERAJĄCYCH CI SIŁĘ I ZASTĄP JE TAKIMI, w Afryce, kiedy podczas safari nagle zepsuł mu się samochód. Od
KTÓRE CIĘ UMACNIAJĄ! wrócił się wtedy do swojej żony Marge i powiedział: „To raczej
W tym momencie możesz powiedzieć: „To tylko semantyka! niedogodność." Słowo to tak skutecznie pozwoliło im zmienić
Czy zabawa słowami może cokolwiek zmienić?" Odpowiedź stan emocjonalny, że teraz używają go regularnie. Ilekroć na polu
brzmi: jeśli ograniczysz się jedynie do zmiany słowa, nie zmienisz golfowym piłka powędruje w niewłaściwym kierunku, Ken mówi:
swoich odczuć. Jednak jeśli wykorzystasz nowe słowo, by złamać „Ten strzał nieco mnie martwi." Tego typu zabawy słowem często
własne nawykowe wzorce emocjonalne, ZMIENI SIĘ WSZYS zmieniają kierunek naszych emocji, a więc i jakość całego życia.
TKO. Skuteczne wykorzystanie Słownika Transformacji - słów,
które zmieniają nasze doświadczenia emocjonalne - ŁAMIE
JAŁOWE WZORCE, PRZYWOŁUJE NASZ UŚMIECH,
PRZYNOSI CAŁKOWICIE ODMIENNE UCZUCIA, ZMIENIA
SŁOWNIK TRANSFORMACJI POMOŻE CI
NASZE STANY I POZWALA ZADAWAĆ LEPSZE PYTANIA. POMÓC INNYM
I moja żona, i ja kierujemy się w życiu pasją i bardzo głęboko
przeżywamy różne rzeczy. We wcześniejszym okresie naszego Kiedy zrozumiesz siłę słów, staniesz się bardzo wrażliwy nie tyl
związku często wdawaliśmy się w spory, które obydwoje okre ko na słowa, których sam używasz, lecz również i na słowa wypo
ślaliśmy jako „dość gwałtowne kłótnie". Jednak po odkryciu siły, wiadane przez innych. Wiele razy pomagałem ludziom, posługując
z jaką działają na nas słowne etykietki, postanowiliśmy zmienić się moim Słownikiem Transformacji. Nigdy nie zapomnę dnia,
nasze odczucia i obydwoje zgodziliśmy się, że będziemy używać w którym po raz pierwszy świadomie wykorzystałem tę technikę.
określeń „rozmowa", „burzliwa wymiana zdań" i tak dalej. To Pomogłem wtedy mojemu koledze Jimowi, który, choć jest bardzo
zmieniło całkowicie naszą percepcję. „Burzliwa wymiana zdań" dobrym biznesmenem, przechodził trudne chwile. Nigdy wcześniej
rządzi się zupełnie innymi prawami niż kłótnia i z pewnością nie nie widziałem go w tak fatalnym nastroju.
sie ze sobą zupełnie inne napięcie emocjonalne. Dziś minęło już Zauważyłem, że mówiąc ciągle podkreślał, jak bardzo jest
siedem lat od tej zmiany i nigdy żadne z nas nie powróciło do przygnębiony i jak przygnębiające jest wszystko wkoło. Używał
takiego poziomu intensywności emocjonalnej, który kiedyś tych zwrotów bardzo crasto, całymi tuzinami. Postanowiłem
łączyliśmy z naszymi „kłótniami". przekonać się, jak szybko pomoże mu Słownik Transformacji,
Zacząłem też rozumieć, że mogę osłabić emocje jeszcze nawet i spytałem: „Czy jesteś naprawdę przygnębiony, czy może tylko
bardziej, stosując DOOKREŚLENIE, na przykład: „Jestem TRO trochę sfrustrowany?" Odparł bez zastanowienia: „Czuję się
CHĘ zdenerwowany", albo: „Czuję się JAKBY nie w formie". bardzo sfrustrowany." Jego odpowiedź sprawiła, że zacząłem
Kiedy Becky zaczyna odczuwać frustrację, czasem mówi: „Zacznę dostrzegać szansę na postępy. Zgodził się, bym mu wytłumaczył,
być teraz ŹDZIEBKO nieznośna." Obydwoje śmiejemy się wtedy, jak wielki wpływ słowa wywierają na jego odczucia, a następnie
ponieważ pozwala to złamać niekorzystny wzorzec. Nasz nowy powiedziałem: „Zrób mi przysługę. Obiecaj, że przez najbliższe
wzorzec sprowadza się do żartowania z niekorzystnych doznań, dziesięć dni ani razu nie użyjesz słowa «przygnębienie». Jeśli je
zanim jeszcze osiągną one stan, w którym mogą nas niepokoić. wypowiesz, natychmiast popraw się, używając mniej obezwład
Staramy się nie dopuścić, by potworek zamienił się w potwora. niającego zwrotu. Powiedz sobie, że czujesz się kiepsko, że jest
Kiedy powiedziałem o technice Słownika Transformacji lepiej, niż było, albo że powoli odwracasz całą sytuację."
mojemu dobremu przyjacielowi Kenowi Blanchardowi, podał mi Zgodził się na ten eksperyment i zgadnij, co się stało! Ta jed
kilka przykładów słów, które on sam wykorzystuje, by zmienić na prosta zmiana słownictwa zmieniła całkowicie jego wzorzec.
280 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA IX. SŁOWNICTWO SUKCESU 281
Nie doprowadzał się już do stanu aż tak wielkiego cierpienia, dla których użyłem nowego określenia Ciągłe Doskonalenie Siebie
skutkiem czego potrafił znajdować lepsze rozwiązania. Dwa lata i Innych oraz skrótu CDSI, zamiast po prostu zapożyczyć japoń
później, kiedy powiedziałem Jimowi, że mam zamiar opisać to skie słowo kaizen, była chęć umieszczenia w tym jednym okreś
doświadczenie w mojej książce, zapewnił mnie, że od tamtej leniu całej filozofii i wzorców myślowych nigdy nie kończącego
chwili ani razu nie czuł się przygnębiony, ponieważ nigdy nie się procesu doskonalenia siebie i wszystkiego wokół.
użył tego słowa dla opisania własnych uczuć. Jeśli zaczniesz konsekwentnie używać jakiegoś słowa, będzie
Pamiętaj, że piękno Słownika Transformacji polega na jego prostocie. ono wpływać na twoje myśli oraz przedmiot koncentracji. Słowa,
To prawdziwa i głęboka wiedza - prosta i zawsze możliwa do zastosowania których używamy, niosą w sobie znaczenie i emocje. Ludzie
Wyniki pojawiają się natychmiast i dlatego możesz tę wiedzę wymyślają wciąż nowe słowa. To jedna z cudownych właściwości
wykorzystywać, by w jednej chwili zmieniać swoje życie. języka angielskiego, który tak szybko przyjmuje nowe słowa
Wspaniałym przykładem transformacji, która dokonuje się i pojęcia. Jeśli zadasz sobie trud i przekartkujesz jakiś słownik
skutkiem zmiany jednego tylko słowa, jest sytuacja, która miała angielskiego, zobaczysz, że przyjął on bardzo wiele słów obcych,
miejsce kilka lat temu w firmie spedycyjnej PIE. Dyrekcja firmy z zwłaszcza od wszelkiego rodzaju grup interesu.
przerażeniem stwierdziła, że ponad sześćdziesiąt procent wszystkich Na przykład ludzie uprawiający surfing wprowadzili do użycia
zleceń wykonywano błędnie, co kosztowało firmę ponad ćwierć nowe znaczenie słów „rurowy" i „deska", chcąc w ten sposób
miliona dolarów rocznie. Rozwiązanie tego problemu zlecono drowi przetłumaczyć na nasz język wrażenia odnoszone podczas upra
W. Edwardsowi Demingowi. Przeprowadził on intensywne badania wiania tego sportu. Ich żargon stał się częścią dialektu nas wszys
i odkrył, że pomyłki te w pięćdziesięciu sześciu procentach są skutkiem tkich, a więc i częścią naszego sposobu myślenia. To raz jeszcze
błędnej identyfikacji kontenerów przez własnych pracowników firmy. przypomina o tym, że musimy być bardzo ostrożni w doborze
Szefowie firmy postanowili posłuchać rady dra Deminga i zaczęli słów, tych, które przejmujemy od innych, i tych, na które decy
szukać drogi, która pozwoliłaby zwiększyć zaangażowanie wszystkich dujemy się sami. Jeśli używasz frazy: „Chyba ze sobą skończę",
pracowników. Wiedzieli, że najskuteczniejsza będzie tu zmiana w jednej chwili podnosisz emocjonalne cierpienie do poziomu,
sposobu, w jaki pracownicy postrzegają samych siebie. I wprowadzili który może zagrozić jakości twojego życia. Jeśli powiesz swojemu
nowe słowo. Pracownicy nazywali się już nie kierowcami czy partnerowi: „Odchodzę!", tworzysz tym samym bardzo realną
robotnikami, ale mistrzami spedycji. możliwość końca waszego związku. Jeśli zamiast tego użyjesz
Początkowo wszyscy uznawali tę zmianę za co najmniej dziw słów: „Jestem naprawdę przygnębiony tym wszystkim", albo:
ną. W końcu jaką różnicę mogła przynieść zmiana nazwy stano „Jestem z tego powodu wściekły", masz o wiele większą szansę
wiska? Przecież to niczego nie przekształcało w samej strukturze znalezienia jakiegoś rozwiązania.
firmy. Jednak dosyć szybko, na skutek ciągłego nazywania się Większość zawodów wytworzyła specjalne słownictwo, uży
tym nowym określeniem pracownicy zaczęli postrzegać siebie wane do opisywania zjawisk typowych dla danej profesji. Wielu
jako mistrzów spedycji. W czasie krótszym niż trzydzieści dni artystów na przykład tuż przed wyjściem na scenę odczuwa
firma PIE zmniejszyła liczbę błędnych dostaw z pięćdziesięciu napięcie i nieprzyjemne „ściskanie w dołku". Zmienia się wtedy
sześciu procentów do zaledwie dziesięciu procent, co doprowa ich oddech, przyspiesza puls i zaczynają się pocić. Niektórzy u-
dziło do oszczędności ćwierć miliona dolarów rocznie. znają to za oczywistą część przygotowania się do występu, inni
Ilustruje to fundamentalną prawdę: SŁOWA, KTÓRYCH natomiast upatrują w tym dowodu, że im się nie powiedzie. To
UŻYWAMY, ZARÓWNO W KULTURZE SPOŁECZNEJ, JAK właśnie uczucie, które na przykład Carly Simon określała jako
I JAKO JEDNOSTKI, MAJĄ OLBRZYMI WPŁYW NA NASZE tremę, przez całe lata nie pozwalało jej występować na estradzie.
POSTRZEGANIE RZECZYWISTOŚCI. Jednym z powodów, Bruce Springsteen nazywa to uczucie „podnieceniem przed
IX. SŁOWNICTWO SUKCESU 283
282 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
Rzygam tym Chcę się tego pozbyć KROK DRUGI: Aby zacząć używać tych trzech słów, zastosuj
Jestem zestresowany Jestem bardzo zajęty dźwignię. Jeden ze sposobów to uświadomienie sobie faktu, że
Jestem zestresowany Jestem w dziwnym nastroju głupotą jest doprowadzanie się do wściekłości i szału, jeśli masz
Jestem zestresowany Mam dużo energii do wyboru pozytywne odczucia! Jeszcze silniejszą dźwignią może
Zrobiłem głupstwo Próbowałem cos odkryć się okazać to, co ja zrobiłem w tym celu. Powiedziałem o moich
Jestem głupi Chwilowo brak mi pomysłów nowych słowach trzem przyjaciołom. Wiele mnie w życiu frus
Jestem głupi Uczę się... trowało. Postanowiłem więc zamiast tego się fascynować. Często
koszmarny* odmienny mówiłem: „Muszę to zrobić", i to wywoływało niepotrzebne na
pięcie. Ponieważ chciałem ciągle pamiętać o tym, że mam na
Jestem przekonany, że twoja własna lista może być o wiele prawdę wielkie szczęście, zacząłem zamiast tego mówić: „Dane
lepsza. NA POCZĄTEK WYPISZ WIĘC TERAZ TRZY SŁO mi jest to zrobić." Niczego już nie muszę! Zamiast odczuwać
WA, KTÓRYMI NAJCZĘŚCIEJ WPROWADZASZ SIĘ W ZŁY złość wolałem czuć się wyprowadzony z równowagi.
NASTRÓJ, ORAZ SŁOWA, KTÓRYMI TE TRZY DOTYCH Przez następne dziesięć dni za każdym razem łapałem się na
CZASOWE ZASTĄPISZ. Alternatywne słowa powinny albo ca używaniu starego słowa. Ilekroć miało to miejsce, łamałem stary
łkowicie zaburzać twój wzorzec ze względu na swoją śmieszność, wzorzec i poprawiałem się, używając nowego zwrotu. PONIE
albo przynajmniej znacznie zmniejszać poziom negatywnych WAŻ KONSEKWENCJA I DZIAŁANIE DAWAŁY MI PRZY
emocji. JEMNOŚĆ, WYTWORZYŁEM NOWY WZORZEC. Troje mo
ich przyjaciół pomagało mi, ilekroć zbaczałem z nowej drogi.
Natychmiast wtedy pytali: „Tony, czy jesteś wściekły, czy może
Stare obezwładniające słowo Nowe wzmacniające słowo tylko wytrącony z równowagi?" Powiedziałem im jasno, by nie
używali tych pytań jako broni, lecz jako narzędzi, którymi mieli
mi pomóc. W krótkim czasie te nowe wzorce językowe stały się
1 . 1
moim nawykiem.
2 . 2 Czy to znaczy, że nigdy nie czuję się „zły"? Oczywiście nie.
Złość może być czasami bardzo pożyteczna. Jednak nasze naj
3 . 3 bardziej negatywne emocje powinny stać się środkiem ostatecz
nym. Musimy więc rozszerzyć sobie możliwość wyboru. Musimy
znaleźć więcej etykietek, które będziemy przyklejać różnym
Jak sprawić, byś naprawdę zaczął używać tych słów? Musisz emocjom, aby w ten sposób zwiększyć ich liczbę.
się przekoNyWAć! Pamiętasz NAUKĘ Warunkowania Neuro- Jeśli naprawdę chcesz wprowadzić te zmiany, porozmawiaj
asocjacyjnego? Pamiętasz pierwsze dwa kroki? z trójką swoich przyjaciół, wyjaśnij im, co robisz, jakich słów
KROK PIERWSZY: Postanów solennie, że chcesz mieć w chcesz się nauczyć, i poproś, by w razie potrzeby, z szacunkiem
życiu o wiele więcej przyjemności niż cierpienia. Zrozum, że dla twoich uczuć, pytali: „Czy jesteś (tu stare słowo), czy może
jedną z rzeczy, która nie pozwalała ci tego dotychczas osiągnąć, tylko (tu nowe słowo)?" Postanów mocno, że przy każdej okazji
są słowa intensyfikujące negatywne emocje. będziesz walczył ze starymi wzorcami. Dawaj sobie jakąś nagrodę,
ilekroć użyjesz nowego słowa zamiast starego, a szybko prze
konasz się, że znalazłeś w swoim życiu kolejną możliwość wy
* W oryginale układ alfabetyczny. - Przyp. tłum. boru.
288 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
IX. SŁOWNICTWO SUKCESU
289
Wykorzystanie Słownika Transformacji nie ogranicza się oczy Czuję się dobrze Czuję się najlepiej, jak można
wiście do tłumienia negatywnych emocji. Mamy również dzięki temu Miałem szczęście Spotkało mnie prawdziwe
możliwość znacznie intensywniejszego doświadczania emocji
błogosławieństwo
pozytywnych. Kiedy ktoś pyta, jak ci idzie, zamiast odpowiadać: wielość obfitość
„Tak sobie", albo: „Jakoś idzie", wpraw go w osłupienie mówiąc: Daje mi to dobrą zabawę Wprawia mnie to w zachwyt
„Czuję się wyjątkowo dobrze!" WYDAJE SIĘ TO DZIECINNIE zadowolony szczęśliwy
PROSTE, ALE TAKA TECHNIKA TWORZY NOWY WZORZEC dobry wspaniały
W TWOIM SYSTEMIE NERWOWYM - NEURONOWĄ dobry nie może być lepszy
AUTOSTRADĘ WPROST DO PRZYJEMNOŚCI. Wypisz więc dobry doskonały
teraz trzy słowa lub zwroty typu: „Jakoś idzie", których zawsze dobry nie do pobicia
używasz dla opisania swoich uczuć: „Czuję się dobrze", „W porządku", wspaniały zapierający dech w piersiach
albo: „Mogłoby być lepiej." Następnie postaraj się wymyślić na ich wspaniały fenomenalny
miejsce nowe, które będą dla ciebie inspiracją. Jeśli chciałbyś, by ci zdrowy tryskający zdrowiem
podpowiedzieć, popatrz na zamieszczoną poniżej listę i podkreśl dobry niewiarygodnie dobry
zwroty lub słowa, które według ciebie byłyby odpowiednie dla twojego szczęście ekstaza
słownictwa, które dodałyby smaku twojemu życiu. Podoba mi się to Jestem tym zachwycony
zadowolenie szczęście
Dobre słowo/zwrot Wspaniałe słowo/zwrot zadowolenie rozkosz
zadowolenie błogość
Jestem rozbudzony Mam mnóstwo energii zadowolony uszczęśliwiony
nieźle wspaniale zainteresowanie oczarowanie
atrakcyjne rewelacyjne zainteresowanie zamiłowanie
Zrobię to z chęcią Nie mogę się przed tym interesujący zniewalający
powstrzymać lubić coś przepadać za czymś
Jest to wygodne Pasuje jak nic innego Lubię to To dla mnie źródło niewyczerpanej
Jestem pewien swego Nic mnie przed tym nie
przyjemności
powstrzyma Lubię to Rozkoszuję się tym
zadowolenie pełnia szczęścia miłość uwielbienie
w porządku wyjątkowy kochany najdroższy na świecie
Mam sporo sił Tryskam energią motywacja pasja
Podoba mi się to To budzi mój entuzjazm Czuję się zobowiązany Czuję się zmuszony
To mnie ekscytuje Doprowadza mnie to do Poruszam się naprzód Prę do przodu
największej ekstazy miły fantastyczny
To mnie ekscytuje Budzi to moje wszystkie pasje miły niespotykany
ekscytacja gorąca pasja To nie problem dla mnie, jeśli.. Będę szczęśliwy, jeśli...
dobre fantastyczne Nie jest źle Nie może być lepiej
To mi dodaje sił To mnie zmienia w błyskawicę w porządku rewelacyjnie
Czuję się dobrze Nigdy nie czułem się lepiej w porządku doskonale
290 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA IX. SŁOWNICTWO SUKCESU 291
zwracać uwagę na coś koncentrować się na czymś rzysci przynosi stosowanie słów, które ja nazywam TŁUMIĄ
spokój ukojenie CYMI i INTENSYFIKUJĄCYMI. Dają nam one możliwość
doskonały wyjątkowy większej precyzji w kontaktach z ludźmi, zarówno w relacjach
silny nie do pokonania intymnych, zawodowych, jak i wszystkich innych.
całkiem dobry bombowy Wiele lat temu, ilekroć myślałem, że coś się w moich
niczego sobie wspaniały interesach psuje, dzwoniłem do osoby odpowiedzialnej za to ze
przyjemny monumentalny słowami: „Naprawdę bardzo mnie to martwi", albo: „Naprawdę
szybki wybuchowy się tym denerwuję." Czy wiesz, jaki to miało skutek? Mój wzorzec
Mam kilka pomysłów Jestem pełen inicjatywy językowy natychmiast wywoływał reakcję rozmówcy, który często
pomysłowy błyskotliwy automatycznie przyjmował pozycje obronne, a to nie pozwalało
usatysfakcjonować wprawić w zachwyt ani mnie, ani jemu znaleźć rozwiązania stojącego przed nami
bezpieczeństwo pewność problemu.
zdolny utalentowany Nauczyłem się więc mówić inaczej (nawet jeśli odczucie było
gustowny* okazały bardzo intensywne): „Trochę się tym przejmuję. Czy sądzisz, że
mógłbyś mi pomóc?" Przede wszystkim obniżało to intensywność
moich własnych emocji, a na tym korzystałem zarówno ja sam,
Stare mierne słowo Nowe wspaniałe słowo jak i mój rozmówca. Dlaczego? Ponieważ słowo „przejmuję"
różni się od słowa „martwię". Jeśli używasz słowa „martwić się",
możesz sprawiać wrażenie, że wątpisz w możliwości i umieję
1 1 tności rozmówcy. Po drugie, dodanie słowa „trochę" zdecydowa
nie tłumi ostrość komunikatu. Tak więc podchodząc do problemu
2 2
ze znacznie mniejszymi emocjami, pozwalałem jednocześnie
3 3 mojemu rozmówcy startować z pozycji siły, co ułatwiało nam
porozumienie się.
Czy wiesz już, jak polepszyłoby to twoje kontakty z rodziną?
Aby przyzwyczaić się do używania tych nowych słów, W jaki sposób zwykle komunikujesz się z dziećmi? Często nie
zastosuj tę samą co poprzednio technikę współpracy z przyja zdajemy sobie sprawy z wpływu, jaki wywierają na nie nasze
ciółmi. I baw się dobrze! słowa. Podobnie jak dorośli, dzieci często odbierają wszystko
osobiście i dlatego musimy być bardzo czuli na możliwe skutki
bezmyślnych uwag. Zamiast ciągle wyrzucać z siebie ostre: „Jaki
ZMIEŃ SWOJE PODEJŚCIE ty jesteś głupi!" albo: „Jaka z ciebie niezdara!" - te zwroty mogą
w niektórych wypadkach osłabić wiarę dziecka w swoje moż
DO SPRAWIANIA PRZYKROŚCI INNYM liwości - złam swój własny wzorzec, mówiąc na przykład: „Wiesz,
trochę mnie to zaczyna wkurzać. Chodź do mnie i porozmawiajmy
Trudno chyba byłoby przecenić wpływ Słownika Transformacji o tym." Nie tylko pozwala to i tobie, i dziecku znaleźć możliwość
na nas samych i ludzi wokół nas. Warto pamiętać, jak wiele ko- dogadania się w rozsądny sposób, ale też daje dziecku do
zrozumienia, że problem nie tkwi w nim samym jako osobie, lecz
* W oryginale układ alfabetyczny. - Przyp. tłum. w zachowaniu, a to można przecież zmienić. Może to doprowadzić
292 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA IX. SŁOWNICTWO SUKCESU 293
do stworzenia atmosfery, którą ja sam nazywam Pomostem Re Choć w trochę mniejszym stopniu, to jednak możemy zaob
alności.* serwować przykłady starannego wykorzystania słów do przede-
Pomost ten stanowi podstawę skuteczniejszego porozumie finiowania rzeczywistości. Podczas niedawnej wojny w Zatoce
wania się między dwojgiem ludzi. Zastosowany wobec dzieci Perskiej niesłychanie skomplikowany żargon wojskowy służył
pozwala nam mieć na nie o wiele lepszy wpływ. złagodzeniu wpływu zniszczeń, jakie ta wojna przyniosła. Za
Podstawą w każdej z tych sytuacji jest twoja umiejętność zła czasów administracji Reagana pociski MX przemianowano na
mania własnego wzorca. Jeśli tego nie uczynisz, znajdziesz się „broń utrzymującą światowy pokój", a administracja Eisenhowera
w stanie, który nie pozwala ci znaleźć wielu możliwości, i możesz konsekwentnie używała słów „akcja policyjna" dla określenia
powiedzieć coś, czego później będziesz żałował. A dokładnie wojny w Korei.
w ten sposób niszczymy nasze związki z ludźmi. W chwili złości Musimy precyzyjnie używać słów, ponieważ komunikują
mówimy coś, co rani uczucia drugiej osoby i może ją skłonić do one znaczenia dotyczące naszych uczuć i postrzegania rzeczy
wycofania się albo zaboleć ją tak bardzo, że nigdy się już w roz wistości nie tylko nam samym, ale i innym. Jeśli nie podobają ci
mowie z nami nie otworzy. Musisz zrozumieć siłę słów, musisz się skutki, jakie osiągasz, porozumiewając się z innymi, przyjrzyj
pamiętać, że potrafią one zarówno tworzyć, jak i niszczyć. się dokładnie swoim słowom i zacznij dobierać je staranniej. Nie
chcę tu doprowadzić do sytuacji, w której tak się wyczulisz na
Niemcy nie są narodem wojowniczym, ale są znaczenie, że nie odezwiesz się ani słowem. Ale dobór słów, które
są twoimi sprzymierzeńcami, jest bardzo ważny.
narodem wojowników, co oznacza, ze nie chcą Czy tłumienie intensywności emocji zawsze działa na naszą
wojny, ale tez się jej nie boją. Naród niemiecki korzyść? Odpowiedź na to pytanie brzmi: nie. Czasem musimy
kocha pokój, ale kocha tez swój honor doprowadzić się do złości, aby zyskać wystarczająco silną dźwig
nię, potrzebną nam do dokonania zmian. Wszystkie ludzkie emocje
i wolność. muszą znaleźć w nas miejsce, o czym będziemy mówili w rozdzia
ADOLF HITLER le jedenastym. Jednak trzeba doprowadzić do sytuacji, w której
nie sięgamy po najbardziej negatywne stany już na samym początku.
Przez wieki słowa wykorzystywane były przez różnych dema Nie zrozum mnie więc źle. Nie proponuję ci życia, w którym
gogów, aby mordować i ciemiężyć. Tak właśnie zrobił Hitler, nie będzie żadnych negatywnych wrażeń i emocji. Są bowiem
kiedy zmienił frustrację swojego narodu w nienawiść do niewiel sytuacje, w których stają się one bardzo ważne. Będziemy o nich
kiej grupy ludzi i dla zaspokojenia własnej żądzy władzy namówił mówić w kolejnym rozdziale. Powinieneś pamiętać, że twoim
Niemców do wojny. Saddam Hussein nazwał swoją inwazję na celem jest jak najmniej cierpienia i jak najwięcej przyjemności.
Kuwejt oraz wszystkie kolejne działania militarne słowem Wykorzystywanie Słownika Transformacji jest jednym z najprost
„Dżihad", Święta Wojna, co bardzo skutecznie zmieniło sposób, szych, a jednocześnie najskuteczniejszych środków pozwalających
w jaki mieszkańcy Iraku postrzegali słuszność swojej sprawy. ten cel osiągnąć.
Wystrzegaj się etykietek, które mogą ograniczyć twoje do
świadczenia. Na samym początku książki wspominałem o chłop
* Pomost Realności jest strategią komunikacyjną, którą wykorzystuje cu, który teraz uznawany jest za geniusza, choć wcześniej przy
nasza firma, Robbins Success Systems, podczas szkoleń dla pracow klejono mu etykietę niezdolnego do nauczenia się czegokolwiek.
ników, aby zwiększyć współdziałanie między kierownictwem a pra Pewnie sobie wyobrażasz, jak bardzo ta zmiana słów wpłynęła na
cownikami oraz między samymi członkami kierownictwa firmy. jego postrzeganie własnej osoby i jak wiele ze swoich możliwości
294 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA IX. SŁOWNICTWO SUKCESU 295
dzięki temu wykorzystuje. Jakie są słowa, z których chcesz być MOGĄ ZABIJAĆ. Dlatego lekarze muszą być bardzo ostrożni
znany? Z jakim słowem lub wyrażeniem chcesz być identyfiko w rozmowach z pacjentami." To jeden z powodów, dla których
wany przez twoje otoczenie? podczas kursów Fortune Management (™\ pracując z lekarzami,
Musimy też bardzo ostrożnie przyjmować etykiety słowne nie tylko pomagamy im skutecznie administrować ich biznesem,
stosowane przez innych ludzi, ponieważ z chwilą zaakceptowania lecz również i uczymy, jak zwiększać wrażliwość emocjonalną,
jakiejkolwiek etykietki wytwarzamy odpowiadające jej emocje. aby później mogli więcej dać z siebie pacjentom. JEŚLI WY
Nigdzie chyba nie potwierdza się to bardziej niż w przypadku KONYWANIE TWOJEGO ZAWODU WIĄŻE SIĘ Z PRACĄ
chorób. Kiedyś Norman Cousins powiedział mi o badaniach, któ Z LUDŹMI, MUSISZ KONIECZNIE ZROZUMIEĆ, JAK
re w ciągu ostatnich dwunastu lat przeprowadził na ponad dwóch BARDZO SŁOWA WPŁYWAJĄ NA LUDZI WOKÓŁ CIEBIE.
tysiącach pacjentów. Za każdym razem zauważał, że z chwilą, Jeśli wciąż jeszcze jesteś sceptyczny, proponuję, abyś
gdy postawiono pacjentowi diagnozę - a więc z chwilą przycze wypróbował działanie Słownika Transformacji na sobie i przekonał
pienia etykiety słownej - pacjent zaczynał się czuć gorzej. Etykiety się, co to zmieni. Często podczas kursów i seminariów ludzie
typu „rak", „stwardnienie rozsiane" albo „choroba serca" zwykle mówią mi: „Jestem tak zły na niego za to, co mi zrobił." Wtedy
wywołują u pacjenta panikę, co prowadzi do bezradności i zała pytam: „Zły czy zraniony?", i pytanie to często wystarcza, by
mania, które znacznie osłabiają skuteczność systemu immuno ponownie ocenili swoje doświadczenia. Kiedy po namyśle po
logicznego. wtarzają zdanie, ale już z nowym słowem, natychmiast widać
znaczny spadek napięcia emocjonalnego. Dlaczego? O wiele
łatwiej im radzić sobie ze stanem zranienia niż ze stanem gniewu.
A TERAZ PRZERWA DLA SPONSORA... Podobnie ty możesz spróbować tłumić napięcia emocjonalne
w sytuacjach, o których nigdy byś nawet nie pomyślał. Na przy
Czasem słowa dokonują transformacji o wiele więk kład zamiast mówić: „Umieram z głodu", powiedz sobie po prostu:
szej niż zamierzona, co z pewnością potwierdzą spe „Jestem głodny." Kiedy tak zrobisz, przekonasz się, że możesz
cjaliści od reklamy. Po przetłumaczeniu na język chiń dosłownie w sekundę zmniejszyć uczucie głodu. Czasem ludzie
ski sloganu reklamowego „Ciesz się życiem! Jesteś przejadają się skutkiem nawyku wprowadzania się w emocjonal
w pokoleniu Pepsi", szefowie tej korporacji ku swoje ną burzę, a często zaczyna się to wszystko od używanych słów.
mu największemu zdziwieniu odkryli, że wydali miliony Podczas jednego z niedawnych kursów doświadczyliśmy
dolarów, promując hasło: „Pepsi podnosi z grobu wspaniałego przykładu potęgi słów. Jedna ze słuchaczek wróciła
wszystkich twoich przodków." Dyrekcja Chevroleta Z obiadu wręcz promieniejąca radością. Powiedziała nam, że tuż
zupełnie nie potrafiła zrozumieć, dlaczego model przed obiadem po prostu chciało jej się płakać, miała ochotę
Nova tak marnie się sprzedaje w Ameryce Łacińskiej. wybiec z restauracji z krzykiem. „Wszystko wydawało mi się
I w końcu odkryli, że po hiszpańsku słowa no va zna takie pogmatwane - mówiła. - Czułam, że za chwilę wybuchnę.
czą: „Nie jeździ." Myślałam, że przechodzę załamanie nerwowe, ale powiedziałam
sobie: «Spokojnie, to nie załamanie, to przełom.»" Jedyną rzeczą,
|którą zmieniła, było słowo. Przejmując kontrolę nad użyciem
I odwrotnie. Badania dowodzą, że jeśli pacjenta uwolni się od słów, całkowicie zmieniła swój stan i sposób postrzegania rzeczy
depresji wywoływanej określonymi nazwami chorób, jego odpor wistości, w ten sposób przekształcając samą rzeczywistość.
ność znacznie się zwiększa. W rozmowie ze mną Cusins powie Teraz ty masz szansę. PRZEJMIJ KONTROLĘ NAD JĘZY
dział: „SŁOWA MOGĄ WYWOŁYWAĆ CHOROBĘ. SŁOWA KIEM. Odszukaj słowa, których używasz zwykle, i zastąp je
OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
296
PRZETNIJ ZASIEKI,
ZBURZ MURY,
ZERWIJ WIĘZY
I TANECZNYM
KROKIEM ZMIERZAJ
DO SUKCESU: SIŁA
METAFOR
Metafora jest chyba najbardziej produktywną
ze wszystkich umiejętności człowieka.
Jej skuteczność graniczy z cudem. Wydaje się
narzędziem tworzenia, które Bóg zostawił
przez zapomnienie w umyśle jednego ze swych
stworzeń, kiedy je czynił.
JOSE ORTEGA Y GASSET
298 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA X. SIŁA METAFOR
299
szaru naszego doświadczenia. Weźmy na przykład pracę. Lu na zerwał się całkiem niespodziewanie na równe nogi i zaczął
dzie mówią czasem: „To wracamy do liczenia naszych bara gołymi rękami wymierzać wokół siebie ciosy tak, jakby
nów" albo: „I znów fedruję na przodku." Jak sądzisz, co ludzie trzymał w dłoniach sztylet, jednocześnie wrzeszcząc na całe
ci czują w związku z własną pracą? Niektórzy ludzie biznesu gardło: „Wszystko jest czarne! Wszystko jest czarne!" Psy
mówią o swoich przedsiębiorstwach „moje aktywa", a swoich chiatra siedzący dwa rzędy przed nim wykrzyknął: „Mój Boże!
pracowników określają mianem „moje pasywa". W jaki sposób Biedak przechodzi załamanie psychiczne!" Na szczęście nie
według ciebie wpływa to na ich stosunek do pracowników? In przyjąłem etykietki wynikającej z diagnozy tego lekarza.
ni patrzą na interesy jak na ogród, w którym codziennie trzeba Pamiętałem o Słowniku Transformacji. Wiedziałem jedynie, że
czegoś dopilnować, coś zrobić, coś ulepszyć, zanim przyjdzie muszę NATYCHMIAST zmienić stan emocjonalny tego czło
okres zbiorów. Jeszcze inni postrzegają pracę jako okazję wieka. Nie miałem jeszcze wtedy wypracowanych poglądów
włączenia się do zwycięskiej drużyny. Dla mnie na przykład na temat metafor ogólnych. Zrobiłem więc coś, co umiałem
każde z moich przedsiębiorstw jest jak rodzina. Pozwala mi to najlepiej: zakłóciłem jego wzorzec. Podszedłem do niego
inaczej spojrzeć na relacje między ludźmi w każdym z nich. i głośniej jeszcze niż on wrzasnąłem: „To przemaluj wszystko
na biało! Użyj korektora, który zawsze masz przy maszynie,
Zycie jest malowaniem obrazu, i zamaż wszystko na biało!" Mężczyzna na chwilę zaniemówił.
Stanął nieruchomo, a wszyscy czekali na dalszy rozwój wyda
a nie dodawaniem słupków. rzeń.
OLIVER WENDELL HOLMES, JR. W ciągu zaledwie kilku sekund zmieniła się postawa jego
ciała i zaczął inaczej oddychać. Jeszcze raz powiedziałem mu,
Czy rozumiesz już, w jaki sposób zmiana jednej ogólnej meta żeby przemalował wszystko na biało, i spytałem, jak zmienia
fory, na przykład zmiana przekonania, że życie jest rywaliza to jego uczucia. „Jest o wiele lepiej" - odrzekł, a wtedy popro
cją, na stwierdzenie, że życie jest grą, może w jednej chwili siłem go, aby usiadł, i dalej prowadziłem zajęcia. Wszyscy byli
zmienić twoje doświadczenia w wielu dziedzinach życia jed ogłupieni, prawdę mówiąc włącznie ze mną. Ja też byłem za
nocześnie? Jak ułożyłyby się twoje kontakty z innymi, gdybyś skoczony, że to zadziałało! Dwa dni później człowiek ten pod
postrzegał życie jako taniec? Czy mogłoby to zmienić twój szedł do mnie i powiedział: „Nie wiem, co to miało wtedy zna
sposób działania w interesach? Bez cienia wątpliwości! Jest to czyć, ale właśnie tamtego dnia skończyłem czterdzieści lat.
przykład PUNKTU ZWROTNEGO, całościowej zmiany, czyli Straciłem kontrolę nad sobą. Chciałem wszystkich zasztyleto
sytuacji, w której ta jedna tylko zmiana pociągnęłaby za sobą wać, ponieważ wokół mnie była ta ciemność i czułem, jak
szereg zmian twoich odczuć i zachowań w wielu różnych dzie mnie pożera. Ale kiedy użyłem białej farby, wszystko się nagle
dzinach życia. rozjaśniło. Poczułem się zupełnie inaczej. Zacząłem myśleć
Nie próbuję dowieść, że istnieje dobry albo zły sposób po o czymś innym i dziś już czuję się dobrze." Czuł się dobrze do
strzegania rzeczywistości. Chcę ci tylko uświadomić, że końca kursu - dzięki zmianie jednej prostej metafory.
ZMIANA JEDNEJ METAFORY OGÓLNEJ MOŻE NA Dotychczas zajmowaliśmy się jedynie sposobami tłumienia
TYCHMIAST ZMIENIĆ CAŁY TWÓJ SPOSÓB POSTRZE negatywnych emocji przy użyciu Słownika Transformacji i me
GANIA ŻYCIA. Podobnie jak w przypadku Słownika Tran tafor ogólnych. Jednak CZASEM KORZYSTNE, A WRĘCZ
sformacji, siła metafor leży w ich prostocie. K O N I E C Z N E JEST WPROWADZENIE SIĘ W STAN,
Wiele lat temu prowadziłem dwutygodniowy kurs w Scotts- W KTÓRYM BARDZO INTENSYWNIE BĘDZIEMY OD
dale w Arizonie. W połowie któregoś z zajęć pewien mężczyz- CZUWAĆ NEGATYWNE EMOCJE.
X. SIŁA METAFOR 309
308 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
Gdy się zważy na wielką siłę, z jaką metafory działają na Może się przecież zdarzyć, że jego podopieczni będą mieli zna
nasze życie, przerażeniem napawa fakt, że większość z nas cznie od niego lepsze warunki naturalne i uzdolnienia. Ponie
nigdy świadomie nie wybierała metafor, za pomocą których waż każdy trener przez lata koncentrował swoją uwagę na
tłumaczy sobie świat zewnętrzny. Skąd ty wziąłeś swoje meta określonej dziedzinie, może ci pokazać kilka rzeczy, które
fory? Najprawdopodobniej przejąłeś je od otaczających cię lu w jednej chwili zwiększą twoje osiągnięcia.
dzi, od rodziców, nauczycieli, współpracowników i przyjaciół. Czasem trener może nauczyć cię czegoś nowego, przeka
Założę się, że nie zastanawiałeś się dotychczas nad ich znacze zać nowe informacje albo umiejętności, pokazując ci, jak osią
niem albo może w ogóle o nich nie myślałeś - stały się po gnąć wymierne rezultaty. Zdarza się też, że trener nie przeka
prostu nawykiem. zuje ci nic nowego, a tylko przypomina, co powinieneś zrobić
w danym momencie, i w ten sposób popycha cię do działania.
Pomyślałem więc: „Tak, naprawdę jestem trenerem sukcesu.
Cała percepcja prawdy jest wykrywaniem Trenując ludzi, pomagam im szybciej i łatwiej osiągnąć to, cze
analogii go pragną." Każdy potrzebuje trenera: dyrektor największej fir-
HENRY DAVID THOREAU my, student, budowniczy domów i bezdomny, a nawet prezy
dent Stanów Zjednoczonych!
Wiele razy ludzie prosili mnie, bym dokładnie określił to, co Z chwilą kiedy zacząłem konsekwentnie używać tej meta
robię. Przez lata, w zależności od sytuacji, próbowałem wielu fory, zmieniła ona moje odczucia. Odprężyłem się, czułem, że
metafor: mówiłem, że jestem nauczycielem, uczniem, łowcą jestem bliżej ludzi. Nie musiało to być „doskonałe" ani „lep
ludzkiej doskonałości, mówcą, autorem najlepiej sprzedających sze". Zacząłem czerpać z pracy większą przyjemność i mój
się w kraju książek, konsultantem, terapeutą albo doradcą. Jed wpływ na ludzi zwiększył się wielokrotnie.
nak ani jedno z tych określeń nie zadowalało mnie. Ludzie
podpowiadali mi mnóstwo razy. Przez pewien czas byłem zna
ny w mediach jako „guru". Ja sam unikałem tego określenia,
ponieważ w moim odczuciu z towarzyszącej mu presupozycji METAFORA MOŻE CI OCALIĆ ŻYCIE
wynikało, iż wytwarza się zależność ludzi ode mnie w dokony
waniu zmian. A to przecież nigdy nie dodałoby im siły! Ponie Becky i ja mamy zaszczyt zaliczać się do grona przyjaciół Ja-
waż wierzę, że każdy z nas jest odpowiedzialny za własne net i Martina Sheenów. Są oni małżeństwem od niemal trzy
zmiany, ja nigdy tej metafory nie użyłem. dziestu lat. Jedną z rzeczy, które najbardziej w nich szanuję,
Pewnego dnia w końcu wpadłem na właściwe słowo: jest olbrzymie wsparcie, jakiego udzielają sobie nawzajem,
trener. „Jestem trenerem!" - pomyślałem. Kim jest trener? Dla Swojej rodzinie i każdemu, kto tego potrzebuje. Chociaż pow
mnie trener to przede wszystkim przyjaciel, ktoś, kto naprawdę szechnie wiadomo, że Martin z wielką pasją pomaga ludziom,
o ciebie dba. Trener poświęca wszystko, by pomóc ci dać tak naprawdę nikt chyba nie wie, jak wiele on i jego żona dają
z siebie jak najwięcej, osiągnąć to, na co cię stać. Trener będzie innym na co dzień. Tych dwoje ludzi stanowi najlepszy przy
rzucał ci wyzwania i nie pozwoli ci poprzestać na tym, co kład prawości. Ich metaforą ludzkości jest stwierdzenie, że
masz. Trener dysponuje wiedzą i doświadczeniem, ponieważ wszyscy ludzie są wielką rodziną. Dlatego właśnie okazują głę
zaczął wcześniej od ciebie. Nie jest w niczym lepszy od swoich bokie uczucie i troskę nawet nieznajomym.
zawodników (to pozwoliło mi pozbyć się potrzeby stawiania Kiedyś Martin opowiedział mi, jak parę lat temu zmieniło
się w blasku doskonałości wobec ludzi, których uczyłem). się jego życie: grał wtedy we Współczesnej Apokalipsie. Przed-
312 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA X. SIŁA METAFOR 313
tern postrzegał życie jak cos', czego należy się obawiać. Teraz słabszy z minuty na minutę. I wtedy zjawiła się Janet. Wiedzia
jest dla niego fascynującym wyzwaniem. Dlaczego? Jest bo ła tylko, że miał atak serca, ale już w szpitalu lekarze powie
wiem przekonany, że życie to TAJEMNICA. Kocha tajemnicę dzieli jej, że stan męża jest bardzo ciężki. Nie chciała się z tym
ludzkiej istoty, wszystkie cuda i możliwości, które otwierają się pogodzić. Czuła, że Martin potrzebuje siły, czuła, że musi
przed nim z każdym kolejnym dniem życia. przezwyciężyć jego strach i swój własny. Natychmiast przystą
Co zmieniło jego metaforę? Wielkie cierpienie. Zdjęcia do piła do działania i osiągnęła swój cel za pomocą jednej myśli.
Apokalipsy kręcono w puszczy na Filipinach. Normalne dni Kiedy otworzył oczy, powiedziała: „To tylko film, kochanie.
zdjęciowe trwały od poniedziałku do piątku i zwykle w piątek To tylko film!". Martin powiedział później, iż natychmiast po
wieczorem Martin i Janet jechali samochodem na weekend do tych słowach już wiedział, że uda mu się przeżyć i że właśnie
Manili. Któregoś piątku Martin musiał zostać na dodatkowe wtedy zaczął zdrowieć. W jednej chwili problem przestał wy
zdjęcia w sobotę. Janet pojechała więc sama, ponieważ obieca dawać mu się poważny i poczuł, że może sobie z nim poradzić.
ła wcześniej pewnemu członkowi ich ekipy, że kupi mu w sto Słowa Janet w oczywisty sposób implikowały, że nie warto
licy szklane oko, gdyż on był za biedny, by móc sobie na to poświęcać własnego zdrowia dla czegoś takiego jak film.
pozwolić. Tamtej nocy Martin został sam. Nie mógł zasnąć, Ale jestem przekonany, że podświadomie Martin przyjął
przekręcał się z boku na bok i bardzo pocił. Czuł coraz więk jeszcze jedną wiadomość: cierpienie, którego doświadczają
szy ból i rano doznał poważnego ataku serca. Był częściowo aktorzy na planie, nie jest prawdziwe i nigdy nie trwa długo.
sparaliżowany. Używając całej siły woli, stoczył się z łóżka na W którymś momencie reżyser powie w końcu: „Dość." Ta wspa
ziemię, wyczołgał jakoś z namiotu i zaczął wzywać pomocy. niała metafora w ustach Janet pomogła Martinowi zebrać wszy
Opowiadał mi, że leżąc wtedy na ziemi, czuł nadchodzącą stkie siły. Do dziś jest on przekonany, że uratowała mu życie.
śmierć. Nagle wszystko zaczęło się wydawać spokojne i ciche. Wpływ metafor nie ogranicza się tylko do pojedynczych
Widział siebie samego przechodzącego w oddali przez wody ludzi. Kształtują również poszczególne społeczności i cały świat.
jakiegoś jeziora. „A więc tak wygląda śmierć" - pomyślał Metafory, które przejmujemy z własnej kultury, mogą ukształ
i nagle zdał sobie sprawę z faktu, że nie boi się śmierci. Boi się tować naszą percepcję i nasze działania - albo nasz brak działań.
życia! W tamtej właśnie chwili zrozumiał, że życie to prawdzi W ciągu kilku ostatnich dziesięcioleci, po rozpoczęciu podróży
we wyzwanie i wielka przygoda. Natychmiast podjął decyzję, kosmicznych, zaczęliśmy mówić o Ziemi jako wielkim statku
że musi żyć. Skupiając wszystkie siły, sięgnął po źdźbło trawy kosmicznym. Metafora ta brzmi wspaniale, ale nie zawsze potra
i z wielkim wysiłkiem przysunął je do twarzy. Chciał je pową fi wzbudzić emocjonalną reakcję na zagrożenia ekologiczne.
chać, ale prawie nic nie czuł. Z chwilą gdy poczuł zapach tra Dlaczego? Trudno mieć jakieś emocje w stosunku do statku
wy, wrócił ból. Wiedział wtedy, że żyje. Walczył. kosmicznego, nie budzi on żadnych odniesień. Porównaj to
Kiedy koledzy go znaleźli, byli przekonani, że umrze. z uczuciami wywoływanymi przez metaforę „matka ziemia".
Zarówno wyraz ich twarzy, jak i komentarze sprawiły, że Jaka byłaby różnica w twojej reakcji na konieczność ochrony
Martin znów zwątpił. Zaczął tracić siły. Wiedząc, że nie ma matki i konieczność utrzymania w czystości statku powietrznego?
czasu do namysłu, najlepszy pilot w ekipie postanowił zaryzy Piloci i żeglarze często porównują swoje samoloty i statki do
kować własne życie i przewieść Martina do szpitala w Manili pięknych kobiet. Dlaczego nie do mężczyzn? Ponieważ byliby
helikopterem, mimo wiatru sięgającego czterdziestu węzłów. pewnie o wiele ostrzejsi i bardziej oschli w stosunku emocjonalnym
Kiedy znalazł się w szpitalu, umieszczono go na noszach do swojej maszyny, gdyby postrzegali ją jako wielkiego i grubego
i przeniesiono do sali reanimacyjnej, gdzie wszystko świado faceta imieniem Joe, a nie na przykład, jako piękną i wiotką
mie i podświadomie mówiło mu, że nie przeżyje. Robił się księżniczkę, która z gracją mknie po falach lub w powietrzu.
314 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA X. SIŁA METAFOR 315
Metafor używamy nieustannie podczas wojny. Jak nazwa powodują trudności w domu. Znam pewną kobietę, prawnika,
no pierwszą część operacji militarnych podczas wojny w Za która próbowała zastosować w domu te same metafory o stro
toce Perskiej? Zanim wypowiedziano wojnę, nazywano ją nie przeciwnej, które tak bardzo pomagały jej w pracy. Jej mąż
„Operacja Pustynna Tarcza". Jednak kiedy tylko wydano roz zaczynał z nią całkiem niewinną rozmowę i już po chwili czuł
kaz rozpoczęcia walk, zmieniono nazwę na „Operacja Pus się tak, jakby był świadkiem wziętym w krzyżowy ogień pytań
tynna Burza". Wyobraź sobie, jak ta jedna zmiana wpłynęła na podczas procesu sądowego. To nie bardzo pomaga rozwinąć
odbiór znaczenia całej operacji przez jej uczestników i nie intymne kontakty, nieprawdaż? Albo wyobraź sobie całkowicie
tylko. Nie chodziło już o ochronę Arabów przed Saddamem oddanego swojej pracy policjanta. Jeśli nie zapomni o swoim
Husseinem. Jak się wyraził generał Norman Schwartzkopf, od zawodzie po przyjściu do domu, czy ciągłe przyłapywanie lu
działy zamieniły się w „burzę wolności", która wymiotła oku dzi na łamaniu jakichkolwiek norm uczyni z niego szczęśliwe
pacyjne siły irackie z Kuwejtu. go ojca rodziny?
Jednym z najlepszych przykładów stosowania niewłaś
Żelazna kurtyna opadła, dzieląc kontynent. ciwej metafory jest pewien mężczyzna, który tak bardzo się
izolował, że ani żona, ani dzieci nie czuły się z nim związane.
WINSTON CHURCHILL
Rodzina nie mogła pogodzić się z faktem, że nigdy nie okazy
wał swoich prawdziwych uczuć i ciągle wszystkimi kierował.
Jak radykalnie zmienił się obraz Europy Wschodniej w ciągu Czy potrafiłbyś zgadnąć, jaki jest jego zawód? Kontroler ruchu
zaledwie kilku ostatnich lat. Żelazna kurtyna była metaforą, powietrznego! W pracy przez cały czas musiał zachowywać
która ukształtowała doświadczenia po II wojnie światowej na dystans i opanowanie; nawet jeśli sytuacja stawała się niebez
całe dziesięciolecia. Mur berliński stał się namacalnym symbo pieczna, musiał posługiwać się całkowicie spokojnym głosem,
lem narzuconych barier, które dzieliły Europę. Kiedy w listo aby nie alarmować pilotów, którymi kierował. Ta obojętna po
padzie 1989 roku berliński mur upadł, wraz z nim zniszczono stawa sprawdzała się znakomicie na wieży kontrolnej, ale zu
coś więcej. Obalenie tego symbolu natychmiast stało się meta pełnie nie pomagała w domu.
forą, która zmieniła przekonania wielkich rzesz ludzi dotyczące Uważaj, abyś nie przenosił metafor, które są odpowiednie
tego, co jest, a co nie jest w ich życiu możliwe. Dlaczego ludzie w jednym kontekście, na przykład w środowisku pracy, na sy
z taką pasją przebijali się przez stare mury, skoro było w nich tuacje, które są dla nich kontekstem niewłaściwym, na przy
wiele bram, przez które mogli przejść bez żadnego trudu? kład na relacje z rodziną i przyjaciółmi.
Zniszczenie muru stanowiło uniwersalną metaforę wolności, Jakich metafor używają niektórzy ludzie dla określenia
otwierających się przed ludźmi możliwości i znoszenia barier. swoich związków uczuciowych? Niektóre kobiety mówią na
mężów „mój stary". Inne mówią o nich „dyktator", „kula u no
gi" albo „strażnik". Pewna kobieta nazwała nawet swojego mę
ża „Księciem Ciemności". Czy są lepsze określenia do wybo
DOPASUJ SŁOWA DO CZYNÓW ru? Wielu ludzi nazywa swojego partnera „lepszą połową, ko
chankiem, partnerem życiowym albo bratnią duszą". Czasem
Pełna świadomość olbrzymiej siły zawartej w metaforach zmiana jakiegoś drobnego niuansu metafory zmieni całkowicie
wymaga również wiedzy, jak używać ich w odpowiednim sposób, w jaki postrzegasz swój związek. Możesz nigdy nie
kontekście. Problem polega na tym, że wielu ludzi dysponuje doświadczać szalonych uczuć w stosunku do „partnera", ale
metaforami, które wspaniale sprawdzają się w pracy, ale z pewnością szalałbyś za „kochanką."
316 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
X. SIŁA METAFOR 317
niem. Pewien mężczyzna obrał sobie pseudonim „Maestro". wać swoje ciało. Wszystko to w ciągu jednej chwili. Jedna
(Zawsze proszę słuchaczy, aby wybrali sobie pseudonim, który ogólna metafora zmieniła dosłownie wszystkie jego przekona
będzie metaforycznie przedstawiał sposób, w jaki chcą być nia na temat własnego ciała.
postrzegani podczas całego kursu. Nawet tak proste ćwiczenie Jak ty traktowałbyś świątynię? Czy wrzucałbyś do niej
może wywołać w ludziach zmiany, ponieważ będą oni chcieli wielkie ilości tłustego żarcia? Ten nagle zdobyty szacunek dla
zasłużyć swoim zachowaniem na swoją nową „etykietkę". Czy własnego ciała całkowicie odmienił Maestra. W chwili gdy pi
sądzisz, że zachowywałbyś się w różny sposób, gdyby cię szę te słowa, minęło sześć miesięcy od tamtego seminarium.
nazywano błyskawicą, kochankiem, tancerzem albo czarodzie Schudł on już o sto trzydzieści funtów po prostu na skutek
jem?) Maestro był wspaniałym człowiekiem z nadwagą około przyjęcia nowej metafory i stosowania jej w codziennym życiu.
stu siedemdziesięciu funtów. Kiedy zacząłem z nim pracować, Stała się to jego stała metafora, która kształtuje wszystkie dzia
odkryłem, że połączył otyłość z uduchowieniem. Był przeko łania. Kiedy idzie po zakupy do sklepu spożywczego, zadaje
nany, że tylko ludzie wielkiego ducha utrzymują z nim znajo sobie pytanie: „Czy umieściłbym to w świątyni?", ilekroć sięga
mość, ponieważ wszystkich innych odpycha jego sadło. Wie po jakiś produkt. Kiedy raz na jakiś czas przychodzi mu ochota
rzył, że ludzie prawdziwie dobrzy będą zawsze chcieli się podejść do półek z tuczącymi produktami, które kupował
z nim kontaktować, natomiast ludzie płytcy będą się od niego wcześniej, natychmiast stawia sobie przed oczami obraz same
trzymać z daleka, co pozwoli mu ich unikać. „Wiem, że może go siebie smażącego się na rożnie w piekle. To zaraz sprawia,
to brzmieć głupio, ale czuję, że jeśli jesteś gruby, naprawdę że udaje się w innym kierunku. Maestro zwykł był słuchać mu
utrzymujesz kontakt duchowy z ludźmi. Poza tym, wszyscy zyki tak głośnej, że wszyscy wkoło obawiali się o jego słuch.
guru na świecie są grubi. Bóg z pewnością kocha grubych lu Obecnie słucha innej muzyki, ponieważ mówi, że musi dbać
dzi" - powiedział. „Bóg kocha wszystkich - odpowiedziałem. o swoją świątynię.
- Ale myślę, że grubych ludzi nadziewa na rożen i smaży Czy teraz już wiesz, z jaką mocą metafory ogólne mogą
w piekle!" Żałuj, że nie widziałeś wyrazu jego twarzy! odmienić dosłownie każdą dziedzinę twojego życia?
Oczywiście tak naprawdę w to nie wierzę. Był to tylko
sposób, który pozwolił mi złamać jego stary wzorzec poprzez
wytworzenie jaskrawego obrazu. Następnie zapytałem, jak wy
gląda jego ciało i czym dla niego jest. Odpowiedział, że jest PRZEMIANA Z GĄSIENICY W MOTYLA
tylko pojazdem, który pozwala mu się poruszać. „Czy jest to
dobry i piękny pojazd?" - spytałem. „To nieważne, czy jest Kiedy mój syn miał mniej więcej sześć lat, wrócił pewnego
piękny, byle dowiózł do celu" - odrzekł. dnia do domu, zanosząc się od płaczu, ponieważ jeden z jego
Konieczność nowej metafory stała się oczywista. Był to kolegów spadł na placu zabaw ze zjeżdżalni i zabił się. Usia
naprawdę wspaniały człowiek, więc pomogłem mu przyjąć dłem obok Joshuy i powiedziałem:
nowy sposób interpretowania życia, który zgadzałby się z jego - Wiem, kochanie, jak się czujesz. Brakuje ci go i takie
bogatym wnętrzem. Spytałem, jak traktowałby swoje ciało, uczucie jest zupełnie normalne. Ale powinieneś też zrozumieć,
gdyby nie było ono tylko pojazdem, lecz prawdziwą świątynią że czujesz w ten sposób dlatego, że jesteś gąsienicą.
jego ducha. Pokiwał głową i widać było, że uwierzył, iż tym Popatrzył na mnie ze zdziwieniem. Udało mi się trochę na
właśnie jest jego ciało. Ta jedna zmiana sprawiła, że dokonał ruszyć jego wzorzec, ciągnąłem więc:
on następnie szeregu innych zmian dotyczących innych prze - Po prostu myślisz jak gąsienica.
konań: co jeść, w jaki sposób jeść, jak często jeść i jak trakto- Poprosił o wyjaśnienie.
OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA X. SIŁA METAFOR 321
320
- Jest taki moment, kiedy każda gąsienica myśli, że cierpienie zupełnie z czymś innym, i zmienić twoje życie tak
umarła. Myśli sobie, że skończyło się życie. skutecznie, jak zmieniają twój język. Dobieraj je uważnie
Joshua zastanowił się i spytał: i mądrze tak, aby pogłębiały doświadczenia życiowe zarówno
- To wtedy, kiedy owijają się w kokon? twoje własne, jak i ludzi wokół ciebie. Zmień się w „poszuki
- Właśnie tak - odpowiedziałem. - Zawijają się w kokon wacza metafor". Ilekroć usłyszysz, że ktoś używa metafory,
tak, jakby chciały być w nim pochowane. I wiesz co? Gdybyś która go ogranicza, złam ten wzorzec i zaoferuj nowy. Postępuj
zajrzał do środka, nie znalazłbyś tam gąsienicy, tylko kleistą tak i z innymi, i ze sobą samym.
masę. Większość ludzi sądzi, że gąsienica umarła. Nawet sama Spróbuj teraz wykonać następujące ćwiczenie:
gąsienica tak myśli. Ale w rzeczywistości zaczyna się ona wte 1. CZYM JEST ŻYCIE? WYPISZ METAFORY, KTÓRE
dy przekształcać. Rozumiesz? Zmieniać się w co innego. I w co WYBRAŁEŚ DOTYCHCZAS: „Życie jest jak..." - jak co?
się zamienia po bardzo niedługim czasie? Spróbuj się nad tym zastanowić bardzo dokładnie, ponieważ
- W motyla - odpowiedział Joshua, a ja pytałem dalej: prawdopodobnie stosujesz więcej niż tylko jedną metaforę.
- Czy inne małe gąsienice na ziemi widzą, że ich kolega Kiedy znajdujesz się w kiepskim nastroju, pewnie porównujesz
stał się motylem? je do wojny lub bitwy, a w dobrym nastroju być może traktu-
- Nie - odpowiedział. jesz je jak dar. Wypisz wszystkie metafory, a następnie zasta
- A co robi gąsienica, kiedy wydostanie się z kokonu? nów się nad każdą z nich: jeśli życie jest takie to a takie, co to
- Lata. dla mnie znaczy? Co znaczy, że życie jest świętością? Co zna
- Właśnie tak. Wydostaje się na słońce, suszy skrzydła czy, że jest snem albo teatrem?
i zaczyna fruwać. Jest jeszcze piękniejsza niż przedtem, zanim Każda z tych metafor daje ci nowe możliwości, ale też i o-
owinęła się w kokon. Czy ma też więcej swobody? granicza. Jeśli na przykład używasz metafory: „Życie jest te
- O tak. O wiele więcej swobody - odpowiedział. atrem", może ona ci pomóc, choćby dając przekonanie, że mo
- Czy myślisz, że wtedy lepiej się bawi? żesz wejść na scenę, możesz być dostrzeżony i usłyszany. Ale
- Jasne. Ma o wiele mniej nóg, żeby się męczyć. może też oznaczać, że stajesz się kimś, kto zawsze gra swoją
- Właśnie tak. Ma za to więcej radości. I nie potrzebuje już rolę zamiast pokazywać prawdziwe uczucia. Zastanów się więc
nóg, bo ma skrzydła. Myślę, że twój przyjaciel ma teraz skrzy dokładnie nad swoimi metaforami. Jakie są ich zalety, a jakie
dła - powiedziałem. - Nie od nas zależy, kiedy ktoś staje się ich wady? Jakie nowe metafory dałyby ci więcej szczęścia,
motylem. Czasami myślimy, że to niesprawiedliwe, ale jestem wolności i siły?
przekonany, że Bóg wie lepiej od nas, kiedy jest właściwy czas. 2. SPORZĄDŹ LISTĘ W S Z Y S T K I C H METAFOR,
Teraz jest zima, a ty chciałbyś, żeby było lato. Jednak Bóg ma KTÓRE KOJARZYSZ ZE SWOIM ZWIĄZKIEM LUB
inne plany. Musimy więc wierzyć, że Bóg wie lepiej od nas, jak MAŁŻEŃSTWEM. Czy dodają ci sił, czy też obezwładniają?
tworzyć motyle. I kiedy wciąż jeszcze jesteśmy gąsienicami, cza Pamiętaj, że wystarczy świadome działanie, by zmienić wszys
sem nie zdajemy sobie sprawy z tego, że motyle istnieją, ponie tkie swoje metafory. Twój umysł zacznie sobie powtarzać: „To
waż latają one wysoko nad nami. Ale nie powinniśmy zapomi nieprawda. To czysta głupota!", i wtedy z łatwością przyjmiesz
nać, że one tam są. nową metaforę. Piękno tej techniki polega właśnie na tym, że
Joshua uśmiechnął się, uścisnął mnie i powiedział: jest ona aż tak prosta!
- Założę się, że jest pięknym motylem! 3. WYBIERZ JEDNĄ DZIEDZINĘ ŻYCIA, KTÓRA
Metafory mogą zmienić znaczenie, jakie przypisujesz do JEST DLA CIEBIE BARDZO WAŻNA. Może to być praca,
słownie wszystkiemu. Mogą sprawić, że zaczniesz kojarzyć stosunki z rodzicami lub z dziećmi albo też umiejętność uczę-
322 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
żeństwem od trzech lat. Nie mógłby powiedzieć o tym związku, Z chęci unikania pewnych emocji ludzie posuwają się do
że jest przepełniony wielkim uczuciem, ale bez wahania powie ostateczności, czasem robiąc rzeczy dziwne i przerażające zara
działby, że jest bardzo wygodny, choć ostatnio zaczyna przy zem. Sięgają po narkotyki, alkohol, nadmierne jedzenie lub ha
pominać stare wzorce z jego pierwszego małżeństwa. zard. Wprowadzają się w ogłupiającą depresję. Aby uniknąć „zra
Czy znasz kogoś takiego jak Walt? Może znasz nawet bardzo nienia" ukochanej osoby (albo bycia przez nią ranionym), wyga
dobrze - to ktoś, kto nigdy nie cierpi z powodu tragicznych szają wszelkie emocje, stają się emocjonalnymi androidami
załamań lub upadku ducha, ale też nigdy nie nurza się w od i w końcu tracą poczucie jakichkolwiek więzów, które kiedyś wią
mętach wielkiej pasji czy radości. Kiedyś słyszałem, że różnica zały ich razem, a w ten sposób ostatecznie ranią swoich ukochanych.
między koleiną, w jaką wprowadza nas rutyna, a grobem wynosi Według mnie istnieją cztery podstawowe strategie, za pomo
tylko kilka stóp. Już ponad sto lat temu Thoreau zauważył, że cą których ludzie radzą sobie z własnymi emocjami. Które za
„większość ludzi prowadzi życie w cichej desperacji". Dziś, gdy stosowałeś dzisiaj ty?
zbliżamy się do końca kolejnego wieku, jego obserwacja jest 1. UNIKANIE: Wszyscy chcemy unikać bolesnych emocji.
niestety prawdziwsza niż kiedykolwiek przedtem. W rezultacie większość ludzi próbuje unikać sytuacji mogących
Gdybym miał wskazać na element powtarzający się w nie wywoływać emocje, których się boją, lub, co gorsza, usiłują w ogóle
zliczonych listach, jakie otrzymałem od momentu napisania nie odczuwać żadnych emocji! Jeśli na przykład obawiają się odrzuce
Unlimited Power, wskazałbym właśnie na wszechobecność te nia przez innych, będą unikać sytuacji, która może doprowadzić do
go rodzaju dysocjacji w życiu większości ludzi. Zapanowała ona tego, że ktokolwiek ich odrzuci. Unikają wchodzenia w intymne
niepodzielnie tak po prostu, ponieważ chcieli uniknąć cierpienia. związki z innymi ludźmi, nie starają się o lepszą pracę.
Niemal we wszystkich listach powtarza się też wielkie pragnie Radzenie sobie z emocjami w taki właśnie sposób wpędza
nie, z jakim ich autorzy chwytają każdą możliwość poczucia się nas w pułapkę. To prawda, że unikanie negatywnych emocji
bardziej żywym, każdą okazję, która pozwoli im odczuć jakąkol chroni nas przez jakiś czas, ale jednocześnie nie pozwala odczuwać
wiek pasję, poczuć ten dreszcz. Doświadczenie zebrane w kon piiłości, bliskości i związków z ludźmi, czego pragniemy przecież
taktach z ludźmi na całym świecie, płynące z „badania tętna" najbardziej. ZRESZTĄ NIE MOŻNA UNIKNĄĆ UCZUĆ.
dosłownie setek tysięcy osób, podpowiada mi, że wszyscy instynk 0 wiele skuteczniejszym sposobem jest nauczenie się, jak znaj
townie czujemy niebezpieczeństwo spłaszczenia naszego wykre dować pozytywne znaczenia ukryte głęboko w uczuciach, które
su emocjonalnego i desperacko szukamy sposobów, które poz kiedyś uznawałeś za negatywne.
wolą nam ponownie obudzić nasze serca. 2. ODRZUCENIE. Drugim sposobem radzenia sobie z emoc
Tak wielu ludzi cierpi z powodu błędnego przekonania, że jami jest przyjęcie strategii odrzucania, zaprzeczania im. Ludzie
emocje są całkowicie poza ich kontrolą, że stanowią one po pros często próbują zdystansować się do swoich emocji mówiąc:
tu spontaniczną reakcję na wydarzenia w ich życiu. Często ;;W końcu to nie boli aż tak bardzo." Tymczasem dalej wzniecają
unikamy emocji tak, jakby były wirusami, które czają się i atakują, W sobie ogień myśląc, jak straszne jest wszystko wokół, jak bard
gdy jesteśmy najsłabsi. Czasem myślimy o nich jak o „ubogich zo ktoś ich wykorzystał, jak wszystko im się psuje, choć tak bard
krewnych rozumu" i w ten sposób negujemy ich wartość. Albo zo się starają. Ciągle podsycają ten ogień, wciąż zadając sobie
zakładamy, że emocje powstają jako reakcja na coś, co mówią pytanie, dlaczego to musiało się przytrafić właśnie im. Innymi słowy
nam inni. Co jest wspólnego we wszystkich tych przekonaniach? zupełnie nie zmieniają sposobu myślenia i wciąż zadają sobie te
Otóż wspólne jest błędne założenie, że nie mamy żadnej kontroli same niszczące pytania. Odczuwanie jakiegoś uczucia i udawanie,
nad tajemniczym zjawiskiem znanym jako emocje. że się go nie odczuwa, przynosi tylko jeszcze większe cierpienie.
326 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XI. DZIESIĘĆ EMOCJONALNYCH SKŁADNIKÓW SIŁY 327
Powtórzę: lekceważenie komunikatów, które przesyła ci twój Wiele dyscyplin terapeutycznych wychodzi z błędnego zało
system emocjonalny, nie prowadzi do niczego dobrego. JEŚLI żenia, że emocje są naszym wrogiem albo że nasz dobry stan
WIADOMOŚĆ PRZEKAZYWANA CI PRZEZ SYSTEM EMO emocjonalny zależy całkowicie od naszej przeszłości. Prawda
CJONALNY POZOSTAJE BEZ ODPOWIEDZI, EMOCJE jest inna: każdy z nas może w jednej chwili przejść od płaczu do
ZWIĘKSZAJĄ SWOJE NATĘŻENIE. STAJĄ SIĘ CORAZ IN śmiechu, jeśli wystarczająco skutecznie przerwie wzorzec kon
TENSYWNIEJSZE, AŻ WRESZCIE POWODUJĄ BÓL, BY centracji i zachowania.
W TEN SPOSÓB ZWRÓCIĆ NA SIEBIE UWAGĘ. Próby za Psychoanalitycy freudowscy na przykład szukają owych
przeczenia własnym uczuciom nie stanowią więc żadnego roz głębokich i ciemnych sekretów" w naszej przeszłości, aby wy
wiązania. Zrozumienie ich i wykorzystanie jest właściwą strate jaśnić nasze obecne problemy. Wiemy przecież, że gdy się czegoś
gią, z którą zapoznasz się w tym rozdziale. ciągle szuka, w końcu się to znajdzie. Jeśli więc nieustannie szu
3. RYWALIZACJA. Wielu ludzi przestaje w końcu walczyć kasz przyczyn, dla których przeszłość ma determinować tera
z negatywnymi emocjami, całkowicie się im poddaje i postana źniejszość i przez które jesteś tak „poplątany", twój umysł dosto
wia oddać się cierpieniu. Zamiast szukać pozytywnych stron prze suje się w końcu do tego życzenia, znajdzie odniesienia, które
kazu emocjonalnego, intensyfikują własne emocje i czynią je do życzenie to umotywują, i zacznie wytwarzać odpowiednio negaty
tkliwszymi jeszcze, niż naprawdę są. Staje się to ich „znamie wne emocje. O ile lepiej byłoby przyjąć przekonanie, że przeszłość
niem odwagi" i zaczynają rywalizować z innymi: „Mówisz, że nie równa się przyszłości!
ci źle? To posłuchaj, w jakim piekle ja muszę żyć!" Staje się to Jedynym sposobem skutecznego wykorzystania emocji jest
dosłownie częścią ich osobowości, ich sposobem na niepo zrozumienie, że wszystkie one ci służą. Musisz uczyć się od
wtarzalność. Zaczynają chełpić się tym, że jest im gorzej niż swoich emocji i wykorzystywać je tak, aby osiągać pożądane
wszystkim pozostałym. Jak pewnie się domyślasz, to najgroź rezultaty. EMOCJE, KTÓRE KIEDYŚ UZNAWAŁEŚ ZA NE-
niejsza pułapka ze wszystkich. Takiego podejścia należy unikać GATYWNE, SĄ W RZECZYWISTOŚCI WEZWANIEM DO
za wszelką cenę, ponieważ staje się ono samospełniającą się DZIAŁANIA. I dlatego do końca tego rozdziału tak właśnie bę
przepowiednią. Zaczynamy inwestować wszystkie nasze siły dziemy je nazywać: WEZWANIEM DO DZIAŁANIA lub syg
w negatywne uczucia i sami kopiemy pod sobą dół. nałem. Nie będziemy więc w ogóle używać terminu emocje ne
Najskuteczniejszą i najzdrowszą techniką radzenia sobie gatywne.
z emocjami, które w naszym odczuciu przynoszą cierpienie, jest Kiedy zapoznasz się z każdym z tych sygnałów i jego zna
zrozumienie, że służą one pozytywnemu celowi, jakim jest... czeniem, twoje emocje staną się nie wrogiem, lecz sojusznikiem.
4. UCZENIE SIĘ EMOCJI I WYKORZYSTYWANIE ICH. Staną się twoim przyjacielem, mentorem, trenerem. Poprowadzą
Jeśli chcesz, by twoje życie naprawdę ci służyło, musisz spra cię przez stany najwyższego uniesienia i najgłębszej depresji.
wić, by emocje pracowały na twoją korzyść. Nie uciekniesz od Wykorzystywanie tych sygnałów uwolni cię od obaw i pozwoli
nich. Nie możesz ich wyłączyć, nie możesz ich trywializować doświadczyć całego bogactwa człowieczeństwa.
ani oszukiwać się co do ich znaczenia. Nie możesz też pozwolić, Aby tego dokonać, musisz przede wszystkim zmienić swoje
by niepodzielnie panowały nad twoim życiem. przekonania na temat natury emocji. Nie są one drapieżnikami, na
Emocje, nawet te chwilowo bardzo bolesne, są jakby we miastką intelektu ani wymysłem czy zachcianką innych. Są wez
wnętrznym kompasem wskazującym na działania, które musisz waniem do działania, sygnałami, które usiłują popchnąć cię
podjąć, by osiągnąć swoje cele. Bez umiejętności odczytania w kierunku obietnicy lepszego życia.
wskazań tego kompasu będziesz do końca życia zdany na łaskę Jeśli będziesz sobie radził z emocjami za pomocą strategii
i niełaskę każdej psychicznej burzy, która pojawi się na twojej drodze. unikania, stracisz bezcenne przesłanie, które mają ci one do prze-
328 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XI. DZIESIĘĆ EMOCJONALNYCH SKŁADNIKÓW SIŁY 329
kazania. Jeśli przez cały czas nie będziesz dostrzegał tego prze jesz się naprawdę dobrze, kto jest tego przyczyną? Ty sam. Po
słania i nie zaczniesz sobie radzić z emocjami już w chwili, gdy prostu kierujesz się regułą, że musisz czekać, aż stanie się A, B
się pojawią, urosną one do monstrualnych rozmiarów i wywołają lub C, aby poczuć się szczęśliwym. Dlaczego więc czekać? Dla
prawdziwy kryzys. Wszystkie ludzkie emocje są ważne i cenne czego nie miałbyś wprowadzić zasady, że jesteś szczęśliwy i czu
we właściwym czasie i kontekście oraz odpowiedniej dawce. jesz się świetnie, ilekroć obok hotelu przejeżdża pociąg? Dobrą
MUSISZ ZROZUMIEĆ, ŻE WSZYSTKIE EMOCJE, KTÓ Stroną tej zasady jest niewątpliwie fakt, że gwizd pociągu jest
RYCH DOŚWIADCZASZ W TEJ WŁAŚNIE CHWILI, SĄ WIEL o wiele bardziej przewidywalny niż ludzie, którzy w naszym
KIM DAREM, SĄ TWOIM PRZEWODNIKIEM, STANOWIĄ przekonaniu mają spowodować nasze dobre samopoczucie."
SYSTEM WSPOMAGANIA I WEZWANIE DO DZIAŁANIA. Teraz ilekroć przejeżdża pociąg, następuje prawdziwy wybuch
JEŚLI TŁUMISZ WŁASNE EMOCJE I PRÓBUJESZ JE WY radości. Ludzie natychmiast zrywają się z krzeseł, cieszą się,
ELIMINOWAĆ LUB JEŚLI JE POWIĘKSZASZ I POZWALASZ, krzyczą i zachowują jak szaleni. Wszyscy: lekarze, prawnicy, dy
BY ZAPANOWAŁY NAD WSZYSTKIM, ROZTRWANIASZ rektorzy olbrzymich firm - ludzie, których wszyscy wokół uznają
JEDNO Z NAJCENNIEJSZYCH ŹRÓDEŁ ŻYCIOWEJ SIŁY za wyjątkowo inteligentnych i wykształconych. Każdy z nich
Jakie jest źródło emocji? TY SAM JESTEŚ ŹRÓDŁEM odpręża się i wybucha wielkim śmiechem. Jaka stąd nauka? Nie
WSZYSTKICH SWOICH EMOCJI. WŁAŚNIE TY JE TWO musisz czekać na nikogo ani na nic! NIE MUSISZ MIEĆ ŻAD
RZYSZ. Bardzo często ludzie są przekonani, że muszą czekać NEGO SPECJALNEGO POWODU, BY CZUĆ SIĘ DOBRZE.
na określone wydarzenia, aby doświadczyć określonych uczuć. Na MOŻESZ PO PROSTU POSTANOWIĆ, ŻE NATYCHMIAST
przykład nie pozwalają sobie czuć się kochanymi, szczęśliwymi POCZUJESZ SIĘ WSPANIALE, A TO DLATEGO, ŻE ŻYJESZ,
albo spokojnymi tak długo, jak długo nie spełniony zostanie DLATEGO, ŻE TAK CHCESZ.
określony zestaw oczekiwań. Moim zadaniem jest przekonać cię, Skoro ty sam jesteś źródłem wszystkich emocji, to dlaczego
że W DOWOLNYM MOMENCIE ŻYCIA MOŻESZ DO nie czujesz się świetnie przez cały czas? Dlatego że twoje tak
ŚWIADCZAĆ DOWOLNIE WYBRANYCH EMOCJI. zwane negatywne emocje przekazują ci różne wiadomości. CO
Na kursach, które prowadzę niedaleko mojego domu w Del MÓWIĄ NAM OWE WEZWANIA DO DZIAŁANIA? INFOR
Mar w Kalifornii, wprowadziliśmy zabawny zwyczaj przypomi MUJĄ CIĘ, ŻE TWOJE OBECNE ZACHOWANIE NIE
nający nam o tym, kto naprawdę odpowiada za nasze własne SPRAWDZA SIĘ. PRZEKAZUJĄ CI, ŻE POWODEM TWO
uczucia. Zajęcia prowadzone są w ekskluzywnym czterogwiazd- JEGO CIERPIENIA JEST ALBO SPOSÓB, W JAKI POSTRZE
kowym hotelu „Inn L'Auberge". Hotel usytuowany jest tuż nad GASZ OTACZAJĄCE CIĘ ZJAWISKA, ALBO PROCEDURY,
oceanem, w bezpośrednim sąsiedztwie torów kolejowych. Mniej KTÓRE WYKORZYSTUJESZ, A W SZCZEGÓLNOŚCI SPO
więcej cztery razy dziennie słychać w hotelu gwizd przejeżdża SÓB KOMUNIKOWANIA WŁASNYCH POTRZEB I ŻYCZEŃ
jącego pociągu. Niektórzy słuchacze denerwowali się, że hałas INNYM LUDZIOM ORAZ RODZAJ PODEJMOWANYCH
przeszkadza im w zajęciach (pamiętaj, że nie wiedzieli jeszcze PRZEZ CIEBIE DZIAŁAŃ.
o istnieniu Słownika Transformacji), więc uznałem ten fakt za Sygnały te mówią ci po prostu, że nie osiągasz pożądanych
wspaniałą okazję, by zmienić złość w dobrą zabawę. Powiedziałem rezultatów, i dlatego musisz zmienić swoją STRATEGIĘ. Pamiętaj,
więc: „Od tej chwili będziemy świętować, ilekroć usłyszymy że sposób postrzegania świata zewnętrznego zależy od przedmio
jadący obok pociąg. Chcę widzieć, jak wprowadzacie się w dobry tu koncentracji oraz znaczeń, które nadajesz poszczególnym zja
nastrój na dźwięk gwizdka. Zawsze czekamy na właściwą osobę wiskom. Pamiętaj, że percepcję możesz zmienić w jednej chwili,
albo właściwą sytuację, aby poczuć się dobrze. Ale kto ma zmieniając po prostu sposób wykorzystania własnej fizjologii
określić, które sytuacje i którzy ludzie są właściwi? Kiedy czu- i zadając sobie lepsze pytanie.
330 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XI. DZIESIĘĆ EMOCJONALNYCH SKŁADNIKÓW SIŁY 331
które cię wspierają, wzywają do działania, informują o koniecznoś Co naprawdę chciałbym czuć?
ci zmiany sposobu postrzegania albo określonej dziedziny twoje O czym muszę się przekonać, bym odczuwał to, co odczuwałem
go życia, albo jakiegoś aspektu twoich działań. Kiedy zechcesz dotychczas?
zaufać swoim emocjom, natychmiast skończysz wojnę, którą Co skłonny jestem zrobić, aby znaleźć jakieś rozwiązanie i za
kiedyś toczyłeś sam ze sobą. Zaufaj im więc, nawet jeśli ich w da stosować je natychmiast?
nej chwili nie rozumiesz, ponieważ każde twoje doświadczenie Czego mogę się z tej sytuacji nauczyć?
ma ci służyć w dokonywaniu zmian na lepsze.
Bardzo rzadko uznanie emocji za niewłaściwą może spowo Kiedy zainteresujesz się i zaciekawisz własnymi emocjami,
dować jej zmniejszenie. Cokolwiek odrzucasz, zwykle wraca dowiesz się o nich bardzo wiele i będziesz to mógł wykorzystać
z większą siłą. ZACHOWAJ W SOBIE WDZIĘCZNOŚĆ ZA nie tylko teraz, ale i w przyszłości.
WSZYSTKIE EMOCJE, a szybko się przekonasz, że niemal na
tychmiast można je uspokoić, podobnie jak dziecko, które doma
KROK C Z W A R T Y
ga się uwagi.
Uwierz w siebie
KROK T R Z E C I Nabierz pewności, że możesz sobie poradzić z własnymi emo
cjami w jednej chwili. NAJSZYBSZY, NAJPROSTSZY I NAJ
Bądź ciekaw tego, co mówią ci emocje SKUTECZNIEJSZY ZNANY MI SPOSÓB RADZENIA SOBIE
Czy pamiętasz, jak wielką siłę daje zmiana stanów emocjonal Z WŁASNYMI EMOCJAMI TO PRZYPOMNIEĆ SOBIE
nych? Jeśli wprowadzisz się w stan umysłu, w którym naprawdę SYTUACJĘ, W KTÓREJ CZUŁEŚ SIĘ PODOBNIE I POTRA
będziesz się chciał czegoś nauczyć, natychmiast zakłóci to twój FIŁEŚ SOBIE Z TYMI UCZUCIAMI PORADZIĆ. Ponieważ
dotychczasowy wzorzec emocjonalny i pozwoli ci dowiedzieć poradziłeś sobie z tym w przeszłości, z pewnością możesz to zro
się bardzo wiele o sobie samym. CIEKAWOŚĆ POMOŻE CI bić również i dzisiaj. Jeśli bowiem otrzymałeś takie samo
ZAPANOWAĆ NAD EMOCJAMI, ROZWIĄZAĆ WŁASNY wezwanie do działania i zareagowałeś na nie w jakikolwiek
PROBLEM I ZAPOBIEC JEGO POWTARZANIU SIĘ W PRZY sposób, dysponujesz już strategią zmiany stanów emocjonalnych.
SZŁOŚCI. Pomyśl więc o sytuacji, w której odczuwałeś podobne emoc
Jak tylko zaczniesz odczuwać jakąś emocję, zainteresuj się, je, i przypomnij sobie pozytywne sposoby, za pomocą których
co ma ci ona do zaoferowania. Co musisz zrobić, żeby poczuć poradziłeś sobie z tymi emocjami. Wykorzystaj tę przeszłą sytu
się lepiej? Na przykład jeśli czujesz się samotny, zadaj sobie ację jako wzorzec, listę czynności, które musisz wykonać naty
pytanie: „Czy to możliwe, że moja interpretacja jest niewłaściwa, chmiast, aby poradzić sobie ze swoim problemem. Co zrobiłeś
że nie jestem samotny i mam wielu różnych przyjaciół? Jeśli dam wtedy? Czy zacząłeś koncentrować się na czymś innym? Czy
im znać, że chcę się z nimi spotkać, czy nie przyjdą do mnie z ra zadałeś sobie inne pytania? A może zmieniłeś sposób postrze
dością? Czy moja samotność przekazuje mi wiadomość, że muszę gania sytuacji zewnętrznych? Czy podjąłeś jakieś nowe działania?
podjąć jakieś działania, że muszę wychodzić do ludzi i wiązać Zdecyduj z całą mocą, że i tym razem pomoże ci to równie
się z nimi?" skutecznie, jak poprzednio.
Oto kilka pytań, które możesz sobie zadawać, by wzbudzić Jeśli na przykład odczuwasz depresję, a kiedyś wcześniej
w sobie ciekawość własnych emocji: udało ci się już ją zwalczyć, zadaj sobie pytanie: „Co wtedy
OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XI. DZIESIĘĆ EMOCJONALNYCH SKŁADNIKÓW SIŁY 335
334
zrobiłem?" Czy podjąłeś wówczas jakieś nowe działania? Czy które podejmowałeś w przeszłości, radząc sobie z tymi samymi
na przykład poszedłeś na spacer albo zatelefonowałeś do kogoś? emocjami. Wyćwiczyłeś tę nową strategię, by móc jej używać
Kiedy już przypomnisz sobie, co wtedy zrobiłeś, zrób to raz jesz również w przyszłości, oraz nabrałeś pewności, że możesz sobie
cze, a przekonasz się, że osiągniesz podobne rezultaty. z nią radzić. Ostatni krok jest oczywisty: NABIERZ ENTUZ
JAZMU I PRZYSTĄP DO DZIAŁANIA. Czy fakt, że możesz
sobie poradzić z własnymi emocjami, nie jest podniecający? Zrób
KROK PIĄTY więc coś, by udowodnić sobie, że możesz to zrobić. Nie pozwól,
by twoje emocje cię blokowały. Zastosuj to, co przećwiczyłeś
Nabierz pewności, że możesz sobie z własnym już w wyobraźni, i zmień swoje postrzeganie rzeczywistości lub
problemem poradzić nie tylko dzisiaj, działania. Pamiętaj, że podejmując te kroki, zmieniasz swoje
ale i w przyszłości obecne samopoczucie, lecz również i o tym, że w przyszłości te
same uczucia nie będą już ci sprawiać problemów.
Powinieneś nabrać pewności, że potrafisz sobie łatwo poradzić
z podobnymi emocjami w przyszłości, że znalazłeś na to wspaniały Za pomocą tych sześciu prostych kroków możesz opanować
sposób. Możesz choćby dokładnie zapamiętać sposoby, które dosłownie każdą emocję, która pojawi się w twoim życiu. Jeśli
pomogły ci w przeszłości, i ĆWICZYĆ je, wyobrażając sobie, będziesz musiał radzić sobie z tym samym problemem kilka razy,
że będziesz stosował tę samą technikę, kiedy pojawi się podob metoda ta pomoże ci zidentyfikować gotowy już wzorzec i zmienić
ne wezwanie do działania. Przedstaw to sobie ze wszystkimi negatywne emocje w bardzo krótkim czasie.
szczegółami, zobacz, usłysz i poczuj, jak łatwo sobie z tym prob Dlatego właśnie powinieneś ćwiczyć metodę sześciu kroków.
lemem radzisz. Powtarzanie tego ćwiczenia z odpowiednim napię Jak wszystkie inne nowości, może być to początkowo uciążliwe.
ciem emocjonalnym wytworzy w tobie połączenie neuronowe, Ale im częściej będziesz po nią sięgał, tym łatwiej będzie ci ją
da ci pewność, że w przyszłości podobne sytuacje nie będą dla stosować i bardzo szybko przekonasz się, że możesz doskonale
ciebie problemem. kierować samym sobą nawet w terenie, który poprzednio uzna
Dodatkowo wypisz na kartce trzy lub cztery inne sposoby, za wałeś za emocjonalne pole minowe.
pomocą których możesz zmienić swoją percepcję, kiedy następnym Pamiętaj, że najlepiej zaradzić emocjom w chwili, kiedy się
razem pojawi się ten sam sygnał. Mogą to być sposoby zmiany wzor po raz pierwszy pojawią. O wiele trudniej przerwać wzorzec emo
ca komunikowania własnych potrzeb i uczuć albo sposoby, które cjonalny, który już w pełni się rozwinął. Zło najlepiej tłumić w za
pomogą ci zmienić działania podejmowane w tej konkretnej sytuacji. rodku. Wykorzytuj więc tę metodę, kiedy tylko odbierzesz wez
wanie do działania, a szybko spostrzeżesz, że możesz sobie pora
dzić ze wszystkimi emocjami.
KROK SZÓSTY
wne wiadomości przekazywane ci przez każdą z emocji, zanim NIĆ SWOJE ODCZUCIA W DANEJ SPRAWIE I/LUB OSIĄ
własny umysł prześle ci wezwanie do działania. Na kilku najbliż GANE REZULTATY.
szych kartkach znajdziesz rozważania dotyczące emocji, których Podobnie jak wszystkie emocje, poczucie dyskomfortu będzie
większość ludzi usiłuje unikać. Ty jednak powinieneś je wykorzy narastać, jeśli nie podejmiesz działań mających mu zaradzić. Syg
stywać, by skłonić się do działania. nał ten z pewnością powoduje cierpienie, ale przewidywanie moż
Samo przeczytanie listy sygnałów wzywających cię do działania liwych z tego powodu w przyszłości problemów jest z pewnoś
jeszcze nic nie da. Musisz ciągle wykorzystywać tę wiedzę, aby cią o wiele bardziej bolesne niż odczuwane przez ciebie uczucie
móc później zebrać tego owoce. Proponuję więc, abyś przeczytał niepokoju. Musisz pamiętać, że wyobraźnia może podsuwać nam
tę część rozdziału kilka razy, podkreślając wszystkie informacje, doświadczenia wielokrotnie gorsze od tych, które kiedykolwiek
które są dla ciebie wyjątkowo ważne. Następnie wypisz wszystkie mają szansę zdarzyć się nam naprawdę. Szachiści i żołnierze
dziesięć sygnałów na małej kartce, którą zawsze możesz mieć przy znają z pewnością to powiedzenie: „Groźba ataku jest o wiele
sobie. Spoglądając na tę kartkę, ciągle przypominaj sobie, co dany gorsza niż sam atak." Kiedy zaczynamy przewidywać czekające
sygnał oznacza w twoim wypadku i do jakich działań cię wzywa. nas cierpienia, zwłaszcza te bardzo duże, przyczyniamy się do
Możesz tę listę umieścić na przykład w samochodzie. Wtedy nie powstawania kolejnego wezwania do działania, którym jest...
tylko będziesz mógł na nią często zerkać, ale też, kiedy utkniesz w
korku, zamiast wpadać w złość, patrząc na nią przypomnisz sobie 2. STRACH. Uczucie strachu obejmuje wszystkie emocje, od
0 pozytywnym charakterze przekazów, które otrzymujesz. nieznacznego poziomu niepewności i obaw aż po bardzo silne
Zacznijmy od najczęściej spotykanego wezwania do działania. zmartwienie, lęk, a nawet przerażenie. Strach również czemuś
służy i przekazywany przezeń komunikat jest prosty.
1. DYSKOMFORT. Emocje wprawiające nas w złe samo
poczucie nie są wyjątkowo intensywne, ale sprawiają, że zaczy HAGAR STRASZNY
namy czuć się nieswojo i nabieramy ciągłego poczucia, że coś
nie jest w porządku.
Komunikat:
NUDA, ZNIECIERPLIWIENIE, NIEPEWNOŚĆ, STRESS
LUB DROBNE ZAKŁOPOTANIE PRZEKAZUJĄ CI WIADO
MOŚĆ, ŻE COŚ JEST NIE TAK. Być może twój sposób postrze
gania zjawisk zewnętrznych lub podejmowane przez ciebie dzia
łania nie przynoszą rezultatów, które chcesz osiągnąć.
Rozwiązanie: Komunikat:
Z uczuciem dyskomfortu można sobie poradzić bardzo łatwo: STRACH JEST PO PROSTU PRZEWIDYWANIEM, ŻE
1. WYKORZYSTAJ UMIEJĘTNOŚCI, KTÓRE POSIA MUSIMY SIĘ PRZYGOTOWAĆ DO CZEGOŚ, CO MA SIĘ
DŁEŚ JUŻ PO LEKTURZE TEJ KSIĄŻKI, ABY ZMIENIĆ NIEDŁUGO WYDARZYĆ. Można tu użyć hasła skautów:
STAN, W KTÓRYM SIĘ ZNAJDUJESZ, „BĄDŹ GOTÓW." Musimy albo przygotować się do poradzenia
2. OKREŚL JASNO, CZEGO CHCESZ, a następnie sobie z jakąś sytuacją, albo zrobić coś, by ją zmienić. Tragedia
3. PODEJMIJ ODPOWIEDNIE DO TEGO DZIAŁANIA. polega na tym, że większość ludzi albo usiłuje sobie wmówić,
SPRÓBUJ PODEJŚĆ DO WSZYSTKIEGO TROCHC INACZEJ że nie odczuwa strachu, albo też zaczyna się w nim pławić. Żadne
I SPRAWDŹ, CZY W TEN SPOSÓB BĘDZIESZ MÓGŁ ZMIE- z tych działań nie stanowi właściwej reakcji na komunikat prze-
338 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XI. DZIESIĘĆ EMOCJONALNYCH SKŁADNIKÓW SIŁY 339
kazywany przez strach, więc zaczyna on cię coraz bardziej prze Rozwiązanie:
śladować, usiłując w ten sposób dostarczyć ci swoją wiadomość. 1. MUSISZ ZROZUMIEĆ, ŻE W RZECZYWISTOŚCI NAJ
Nie możesz poddać się strachowi i zacząć myśleć o najgorszym PRAWDOPODOBNIEJ NICZEGO NIE STRACIŁEŚ. PO
możliwym rozwoju wypadków ani też nie wolno ci udawać, że go WINIENEŚ TEŻ ZDAĆ SOBIE SPRAWĘ Z FAKTU, ŻE TAK
nie ma. Jedno i drugie intensyfikuje bowiem negatywne emocje. NAPRAWDĘ DOPIERO MUSISZ COŚ STRACIĆ: FAŁSZY
Rozwiązanie: WE PRZEKONANIE, że konkretna osoba próbuje cię zranić.
ZASTANÓW SIĘ DOBRZE NAD TYM, CZEGO SIĘ Może zupełnie nie zdaje sobie sprawy z wpływu swoich działań
BOISZ, I OCEŃ, CO MUSISZ ZROBIĆ, ABY SIĘ DO TEGO na twoje życie.
PRZYGOTOWAĆ. OPRACUJ DZIAŁANIA, KTÓRE MUSISZ 2. Poświęć chwilę na ponowną ocenę sytuacji. ZADAJ SOBIE
PODJĄĆ, ABY JAK NAJLEPIEJ PORADZIĆ SOBIE Z SYTU PYTANIE: CZY NAPRAWDĘ DOZNAŁEM JAKIEJŚ STRA
ACJĄ, KTÓRA BUDZI TWÓJ LĘK. TY? A MOŻE OCENIAM SYTUACJĘ ZBYT POCHOPNIE?
Czasem strach pozostaje, choć zrobiliśmy już wszystko, co 3. TRZECIM ROZWIĄZANIEM, KTÓRE MOŻE CI PO
możliwe, aby się przygotować do czekającej nas trudnej sytuacji. MÓC POZBYĆ SIĘ POCZUCIA BÓLU, JEST SPOKOJNE
Wtedy musisz zastosować ANTIDOTUM PRZECIW STRA I ODPOWIEDNIE DO SYTUACJI POINFORMOWANIE O NIM
CHOWI: MUSISZ PODJĄĆ DECYZJĘ, ŻE WIERZYSZ W SIE OSOBY, KTÓRA STAŁA SIĘ JEGO PRZYCZYNĄ. Powiedz
BIE. To jedyne, co ci pozostało, kiedy wyczerpałeś już wszelkie inne po prostu: „Tamtego dnia, kiedy wydarzyło się to a to, odebrałem
sposoby przygotowania się do tego, czego się obawiasz. Poza tym, całą sytuację jako dowód na to, że zupełnie ci na niczym nie zale
rzeczy, których się boimy, najczęściej się nie zdarzają. Gdyby jednak ży. Czuję się teraz, jakbym coś stracił. Czy możesz mi wyjaśnić,
miały się zdarzyć, możesz doznać uczucia znanego jako... jak było naprawdę?" Bardzo często przekonujemy się, że na skutek
zmiany naszego sposobu komunikowania się z innymi i dokładnego
3. BÓL. Jeśli w ogóle jest uczucie, które wydaje się domi wyjaśnienia, co naprawdę się dzieje, ból znika niemal natychmiast.
nować w relacjach między ludźmi, zarówno osobistych, jak i za Jeśli jednak nie próbujemy mu zaradzić, ból nasila się i prze
wodowych, to jest to właśnie uczucie bólu. BÓL WYWOŁY kształca w...
WANY JEST NAJCZĘŚCIEJ POCZUCIEM UTRATY CZEGOŚ.
Kiedy ludzie czują ból, często walą wokół siebie na oślep. Ty 4. ZŁOŚĆ. Emocje złości obejmują wszystkie stany od nie
jednak powinieneś się zastanowić nad komunikatem, który wielkiej irytacji, po pretensje, złość, oburzenie, wściekłość i furię.
przekazuje ci ten sygnał. Komunikat:
Komunikat: ZŁOŚĆ PRZEKAZUJE NAM KOMUNIKAT, ŻE KTÓRAŚ
KOMUNIKAT PRZEKAZYWANY PRZEZ BÓL BRZMI: Z TWOICH ŻYCIOWYCH REGUŁ LUB ZASAD ZOSTAŁA
TWOJE OCZEKIWANIE LUB OCZEKIWANIA NIE ZOSTAŁY ZŁAMANA ALBO PRZEZ KOGOŚ INNEGO, ALBO PRZEZ
SPEŁNIONE. Często emocje te rodzą się w nas, kiedy oczekiwa CIEBIE SAMEGO. (Więcej na ten temat w rozdziale szesnastym.)
liśmy na przykład, że ktoś dotrzyma słowa, a tak się nie stało Kiedy otrzymasz ten komunikat, musisz pamiętać, że uczucie
(pojawiają się one nawet wtedy, gdy nie poinformowałeś tego gniewu możesz zmienić w jednej chwili.
kogoś o swoich oczekiwaniach, na przykład nie powiedziałeś, że
chcesz, aby wasza rozmowa została tylko między wami). W tym 1. ZROZUM, ŻE MOGŁEŚ CAŁKOWICIE ŹLE ZINTER
wypadku odczuwasz utratę prywatności i intymności w stosunkach PRETOWAĆ CAŁĄ SYTUACJĘ, ŻE TWOJA ZŁOŚĆ NA
z tą osobą, a może nawet utratę zaufania. Właśnie to poczucie KOGOŚ, KTO ZŁAMAŁ TWOJE ZASADY, MOŻE PO PROS
straty powoduje ból. TU WYNIKAĆ Z FAKTU, ŻE NIE WIEDZIAŁ ON, CO JEST
OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XI. DZIESIĘĆ EMOCJONALNYCH SKŁADNIKÓW SIŁY 341
340
DLA CIEBIE NAJWAŻNIEJSZE (nawet jeśli jesteś przekonany, swoje cele, musisz zmienić swoje zachowanie. Jest dla ciebie sygnałem,
że powinien to wiedzieć). byś stał się bardziej elastyczny! Jak radzić sobie z frustracją?
2. ZROZUM, ŻE CHOĆBY TEN KTOŚ RZECZYWIŚCIE Rozwiązanie:
ZŁAMAŁ TWOJE ZASADY, ZASADY TE NIE MUSZĄ 1. ZROZUM, ŻE FRUSTRACJA JEST TWOIM PRZYJA
PRZECIEŻ BYĆ „JEDYNYMI SŁUSZNYMI", nawet jeśli masz CIELEM, I ZRÓB WSZYSTKO, ABY ZNALEŹĆ INNE SPO
do nich aż tak silny stosunek emocjonalny. SOBY OSIĄGNIĘCIA TWOICH CELÓW. Jak możesz stać się
3. ZADAWAJ SOBIE LEPSZE PYTANIA, JAK NA PRZY bardziej elastyczny?
KŁAD: „CZY TEN KTOŚ SZANUJE MNIE I DBA O MNIE?" 2. ZDOBĄDŹ WIEDZĘ NA TEMAT INNYCH SPOSO
PRZERWIJ WZORZEC ZŁOŚCI PYTAJĄC SIĘ: „CZEGO MO BÓW RADZENIA SOBIE Z TĄ SAMĄ SYTUACJĄ. Poszukaj
GĘ SIĘ Z TEGO WSZYSTKIEGO NAUCZYĆ? W JAKI SPO sobie jakiegoś wzoru do naśladowania, kogoś, kto znalazł sposób
SÓB MOGĘ POWIEDZIEĆ TEJ OSOBIE O TYM, JAK WAŻ na osiągnięcie tego, co chcesz osiągnąć ty. Poproś tę osobę
NE SĄ DLA MNIE MOJE ZASADY? W JAKI SPOSÓB SPRA o radę, jak możesz skutecznie zdobyć pożądane rezultaty.
WIĆ, BY W PRZYSZŁOŚCI ZAMIAST ŁAMANIA ZASAD 3. DOSTRZEŻ WIELKĄ MOTYWACJĘ PŁYNĄCĄ
OTRZYMAĆ OD NIEJ POMOC?" Z FAKTU, ŻE TO, CZEGO SIĘ NAUCZYSZ, POMOŻE CI
JEŚLI JESTEŚ ZŁY, ZMIEŃ na przykład SPOSÓB POSTRZE NIE TYLKO DZISIAJ, LECZ RÓWNIEŻ W PRZYSZŁOŚCI.
GANIA SYTUACJI - może ten ktoś naprawdę nie znał twoich UWIERZ, ŻE NIE WYMAGA TO WIELE CZASU I WYSIŁ
zasad. Możesz też ZMIENIĆ SWOJE POSTĘPOWANIE, powiedz KU, A DAJE DUŻO RADOŚCI.
po prostu jasno, o co ci chodzi: „To tajemnica. Obiecaj mi, proszę, O wiele bardziej rujnujące od frustracji jest...
że nikomu o tym nie powiesz. To dla mnie bardzo ważne."
Ciągła złość lub niemożność sprostania własnym zasadom 6. ROZCZAROWANIE. Rozczarowanie może spowodować
i oczekiwaniom prowadzi wielu ludzi do stanu, który znany jest jako... wielkie spustoszenie, jeśli szybko sobie z nim nie poradzisz.
Rozczarowanie to niszczące poczucie, że ktoś lub coś cię zawiodło
5. FRUSTRACJA. Uczucie to może do nas przychodzić albo że będzie ci czegoś brakowało już do końca życia. Rozcza
z wielu kierunków. Ilekroć czujemy się osaczeni przez wydarzenia rowanie to wszystko, co sprawia, że czujesz się smutny lub poko
dnia codziennego, ilekroć nie otrzymujemy żadnych nagród, choć nany, ponieważ spodziewałeś się czegoś więcej.
z tak wielkim wysiłkiem usiłujemy je zdobyć, doświadczamy Komunikat:
uczucia frustracji. ROZCZAROWANIE INFORMUJE CIĘ, IŻ TWOJE
Komunikat: OCZEKIWANIA - CEL, NA KTÓRYM NAPRAWDĘ CI
KOMUNIKAT PRZEKAZYWANY PRZEZ FRUSTRACJĘ ZALEŻAŁO - NAJPRAWDOPODOBNIEJ NIGDY SIĘ NIE
JEST BARDZO INTRYGUJĄCYM SYGNAŁEM. INFORMU SPEŁNIĄ, WIĘC CZAS NAJWYŻSZY, ABYŚ ZMIENIŁ
JE BOWIEM, ŻE WEDŁUG TWOJEGO WŁASNEGO ROZU OCZEKIWANIA I DOSTOSOWAŁ JE DO SYTUACJI ORAZ
MU MÓGŁBYŚ RADZIĆ SOBIE O WIELE LEPIEJ, NIŻ CZY NATYCHMIAST PODJĄŁ DZIAŁANIA PROWADZĄCE DO
NISZ TO OBECNIE. Frustracja bardzo różni się od rozczarowa OSIĄGNIĘCIA NOWEGO CELU.
nia, które sygnalizuje, że jest w twoim życiu coś, czego bardzo Rozwiązanie:
chcesz, lecz nigdy nie osiągniesz. W odróżnieniu od rozczarowa 1. NATYCHMIAST ZASTANÓW SIĘ NAD WNIOSKA
nia FRUSTRACJA JEST OZNAKĄ BARDZO POZYTYWNĄ. MI PŁYNĄCYMI Z CAŁEJ SYTUACJI, KTÓRE MOGŁYBY
Oznacza ona, że rozwiązanie twoich problemów znajduje się w W PRZYSZŁOŚCI POMÓC OSIĄGNĄĆ TO, NA CZYM TAK
zasięgu ręki, ale obecnie nad tym nie pracujesz i aby osiągnąć BARDZO CI ZALEŻAŁO.
342 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XI. DZIESIĘĆ EMOCJONALNYCH SKŁADNIKÓW SIŁY 343
2. WYZNACZ SOBIE NOWY CEL, COŚ BARDZIEJ JESZ sami, choć dla wielu ludzi poczucie winy jest właśnie dźwignią.
CZE INSPIRUJĄCEGO, COŚ, CO POZWOLI CI POCZYNIĆ Jednak niektórzy próbują sobie z nim poradzić, tłamsząc je w so
NATYCHMIASTOWE POSTĘPY. bie. Niestety, najczęściej to nie pomaga. Poczucie winy wraca,
3. ZROZUM, ŻE BYĆ MOŻE TWOJE SĄDY SĄ PRZED silniejsze niż poprzednio.
WCZESNE. Często problemy, które powodują nasze rozczarowa Drugą skrajnością jest poddanie się i pogrążenie w poczuciu
nie, są tymczasowe, podobnie jak problemy Billy'ego Joela własnej winy. Zaczynamy akceptować cierpienie i wyuczoną
opisane w rozdziale drugim. MUSISZ ZAWSZE PAMIĘTAĆ, przez doświadczenie bezradność. Ale nie taki jest cel poczucia
IZ CZEKANIE ZESŁANE NAM PRZEZ BOGA NIE OZNA winy. Ma nas ono poderwać do działania, ma pomóc w dokony
CZA ODMOWY. Może po prostu znajdujesz się w przedsionku. waniu zmian. Często ludzie nie chcą tego zrozumieć i pozwalają
Często ludzie sami powodują własne rozczarowania, budując sobie na tak olbrzymie wyrzuty sumienia, że do końca życia czują
całkowicie nierealne oczekiwania. Jeśli dziś zakopiesz w ziemi się gorsi. I znów, nie taki jest komunikat przekazywany nam przez
nasiona, nie możesz wracać jutro w to samo miejsce z nadzieją, poczucie winy. Ma ono sprawić, byś unikał określonych zachowań
że zobaczysz kwitnące kwiaty. w przekonaniu, że prowadzą one do wyrzutów sumienia. Jeśli
4. Czwartym sposobem pozwalającym poradzić sobie z roz jednak złamałeś już swoje zasady, ma ono przysporzyć ci tak
czarowaniem jest ZROZUMIENIE, ŻE ŻYCIE TOCZY SIĘ wielkiego cierpienia, byś nigdy więcej ich nie łamał. Tak więc
DALEJ, I UZBROJENIE SIĘ W CIERPLIWOŚĆ. RAZ JESZ kiedy zastanowisz się nad zachowaniem, które sprawiło ci taki
CZE DOKŁADNIE OCEŃ SWOJE CELE I ZACZNIJ PRACO ból, kiedy szczerze poczujesz się winny, idź dalej!
WAĆ NAD SKUTECZNIEJSZYM NIŻ DOTYCHCZAS PLA Rozwiązanie:
NEM, KTÓRY CIĘ DO NICH DOPROWADZI. 1. PRZYZNAJ SAM PRZED SOBĄ, ŻE ZŁAMAŁEŚ JEDNĄ
5. Najskuteczniejszym antidotum przeciw rozczarowaniu jest ZE SWOICH NAJWAŻNIEJSZYCH ZASAD POSTĘPOWANIA.
PODTRZYMYWANIE W SOBIE POZYTYWNYCH OCZEKI 2. DOKONAJ POSTANOWIENIA, ŻE NIGDY WIĘCEJ
WAŃ NA PRZYSZŁOŚĆ, BEZ WZGLĘDU NA TO, CO MIA TO SIĘ NIE POWTÓRZY WYOBRAŹ SOBIE, JAK INACZEJ
ŁO MIEJSCE W PRZESZŁOŚCI. MÓGŁBYŚ PORADZIĆ SOBIE Z TĄ SYTUACJĄ, GDYBYŚ
Skrajne rozczarowanie zwykle wyraża się poczuciem winy. MÓGŁ COFNĄĆ CZAS. WYOBRAŹ SOBIE SWOJE ZACHO
WANIE, KTÓRE NIE ŁAMAŁOBY ŻADNYCH ZASAD.
7. WINA. Poczucie winy, wyrzuty sumienia, żal, że coś się Kiedy postanowisz, że nigdy więcej nie pozwolisz sobie na
zrobiło albo czegoś nie zrobiło, należą do emocji, których ludzie takie postępowanie jak poprzednio, masz pełne prawo, by prze
najbardziej unikają. I bardzo dobrze. Uczucia te powodują wielkie stać się czuć winnym. Poczucie winy spełniło bowiem swoje
cierpienie, ale również i one mają do spełnienia ważne zadanie. zadanie i nakłoniło cię, do przestrzegania reguł w przyszłości.
Komunikat: Wykorzystaj je, ale nigdy się w nim nie pogrążaj! Niektórzy
POCZUCIE WINY INFORMUJE CIĘ, ŻE ZŁAMAŁEŚ ludzie niszczą się umysłowo i emocjonalnie, ponieważ nieustan
KTÓRĄŚ ZE SWOICH NAJWAŻNIEJSZYCH ZASAD I NA nie łamią reguły, które sobie wyznaczyli w każdej dosłownie
TYCHMIAST MUSISZ COŚ ZROBIĆ, BY NIE POWTÓRZY dziedzinie życia. Większość z nich popada w stan emocjonalny,
ŁO SIĘ TO NIGDY WIĘCEJ. Jak sobie pewnie przypominasz który znany jest jako...
z rozdziału szóstego, lewarowanie powstaje, gdy łączymy z czymś
olbrzymie cierpienie. Jeśli ktoś połączy z jakimś zachowaniem 8. NISKA SAMOOCENA. To poczucie braku wartości po
dostatecznie dużo cierpienia, w końcu zmieni swoje postępowanie. jawia się, ilekroć nie potrafimy zrobić czegoś, co we własnej
Najskuteczniejszą dźwignią jest cierpienie, które zadajemy sobie opinii powinniśmy umieć. Problem polega oczywiście na tym,
344 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XI. DZIESIĘĆ EMOCJONALNYCH SKŁADNIKÓW SIŁY 345
że często kierujemy się błędnymi zasadami ustalania, czy jesteśmy Gdybyś tak pomyślał, nie mógłbyś chyba bardziej się mylić. Do
gorsi od innych, czy nie. Najpierw jednak musisz się dowiedzieć, niczego się nie nadajesz? Możesz mieć zbyt małą wiedzę, możesz nie
jakie przesłanie niosą ze sobą te emocje. posiadać wystarczających umiejętności, ale z pewnością nie oznacza
Komunikat: to, że się do niczego nie nadajesz. Potencjał pozwalający ci zdobyć
OBECNIE NIE POSIADASZ UMIEJĘTNOŚCI, KTÓRE perfekcję w każdej dziedzinie jest w tobie teraz i będzie zawsze.
POZWALAŁYBY CI WYKONAĆ DANE ZADANIE. KOMU Kiedy zaczynamy czuć, że nasze problemy są ciągłe i zbyt dla
NIKAT WIĘC BRZMI, ŻE POTRZEBUJESZ WIĘCEJ WIADO nas poważne albo że mamy do zrobienia o wiele więcej, niż
MOŚCI, LEPSZEGO ZROZUMIENIA SYTUACJI, LEPSZYCH możemy sobie wyobrazić, znaczy to, że zmierzamy do ulegania
NARZĘDZI, WłAŚCIWSZEJ STRATEGII ALBO WIĘKSZEJ emocjom znanym jako...
PEWNOŚCI SIEBIE.
Rozwiązanie: 9. PRZYTŁOCZENIE LUB PRZECIĄŻENIE. Smutek,
1. PO PROSTU ZADAJ SOBIE PYTANIE: „CZY TO NA depresja i bezradność są zwykle wyrazem poczucia przytłoczenia
PRAWDĘ ODPOWIEDNIE UCZUCIE W TEJ KONKRETNEJ lub przeciążenia. Smutek przychodzi, kiedy zaczynasz odczuwać,
SYTUACJI? CZY RZECZYWIŚCIE DO NICZEGO SIĘ NIE £e coś, co się wydarzyło, nie niesie ze sobą żadnych pozytywnych
NADAJĘ, CZY TEŻ JEST TO TYLKO MÓJ SPOSÓB PO znaczeń albo że twoje życie uległo negatywnemu wpływowi
STRZEGANIA ZJAWISK ZEWNĘTRZNYCH?" Może zwyczaj ludzi, wydarzeń i sił znajdujących się poza twoją kontrolą. Ludzie
nie wmówiłeś sobie, że aby zyskać poczucie własnej wartości, znajdujący się w tym stanie zaczynają się czuć przytłoczeni
musisz wyjść na estradę i zatańczyć lepiej niż Michael Jackson? i często nabierają przekonania, że nic nie może zmienić ich sytu
To z pewnością byłaby niewłaściwa ocena sytuacji. acji, że problem jest zbyt wielki na ich siły, zbyt rozległy i ma
JEŚLI TWOJE EMOCJE SĄ UZASADNIONE, OZNACZA źródło w nich samych. Wpadają oni w takie stany emocjonalne,
TO, ŻE MUSISZ ZNALEŹĆ JAKIŚ SPOSÓB, KTÓRY PO kiedy ich percepcja świata przekonuje ich, że dzieje się na nim zbyt
ZWOLI CI DZIAŁAĆ LEPIEJ NIŻ DOTYCHCZAS. Również wiele rzeczy, by mogli je wszystkie ogarnąć. Wtedy przytłaczające
i w takim wypadku rozwiązanie jest oczywiste: wydaje się tempo, liczba albo intensywność doznawanych wrażeń.
2. ILEKROĆ MASZ POCZUCIE BRAKU WARTOŚCI, Komunikat:
DOCEŃ JE JAKO ZACHĘTĘ DO PRACY NAD SOBĄ. Przy Komunikat przekazywany ci przez te emocje brzmi, że
pominaj sobie, że nie jesteś doskonały i wcale nie musisz być. MUSISZ RAZ JESZCZE ZASTANOWIĆ SIĘ NAD TYM, CO
Kiedy to zrozumiesz, zaczniesz odczuwać własną wartość JEST DLA CIEBIE NAJWAŻNIEJSZE W OKREŚLONEJ SY
z chwilą, gdy postanowisz nieustannie doskonalić siebie w kon TUACJI. Powodem, dla którego odczuwasz przeciążenie, jest
kretnej dziedzinie. fakt, że usiłujesz zrobić zbyt wiele na raz i próbujesz wszystko
3. ZNAJDŹ WZÓR, KOGOŚ, KTO ODNOSI JUŻ SUKCESY zmienić z dnia na dzień. Poczucie przeciążenia niszczy więcej
W DZIEDZINIE, W KTÓREJ TY CZUJESZ SIĘ NIEDOWAR ludzi niż jakiekolwiek inne emocje.
TOŚCIOWANY, I ZACZNIJ SIĘ OD NIEGO UCZYĆ. Sam proces Rozwiązanie:
podejmowania decyzji o doskonaleniu swoich umiejętności w jakiejś 1. ZDECYDUJ, NA CZYM SPOŚRÓD WSZYSTKICH
dziedzinie życia i osiągnięcie najdrobniejszych nawet postępów WYKONYWANYCH OBECNIE RZECZY MUSISZ SIĘ KO
zmieni osobę z niską samooceną w kogoś, kto się po prostu uczy. NIECZNIE SKONCENTROWAĆ, CO JEST DLA CIEBIE
To bardzo istotna zmiana, ponieważ ktoś, kto odczuwa niedobór W DANEJ CHWILI NAJWAŻNIEJSZE.
własnej wartości, zwykle wpada w pułapkę wyuczonej bezradnoś 2. WYPISZ WSZYSTKIE CELE, KTÓRYCH OSIĄGNIĘ
ci i zaczyna widzieć źródło każdego problemu w sobie samym. CIE JEST DLA CIEBIE NAJWAŻNIEJSZE, A NASTĘPNIE
346 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XI. DZIESIĘĆ EMOCJONALNYCH SKŁADNIKÓW SIŁY 347
UŁÓŻ JE WEDŁUG HIERARCHII WAŻNOŚCI. Już samo wy 2. ZIDENTYFIKUJ RODZAJ KONTAKTÓW, KTÓRYCH
pisanie ich na papierze da ci wrażenie panowania nad sytuacją. POTRZEBUJESZ. Czy są to kontakty intymne? Może po pro
3. ZAJMIJ SIĘ PIERWSZĄ POZYCJĄ NA SWOJEJ LIŚCIE stu potrzebujesz przyjaźni, kogoś, kto cię wysłucha, z kim możesz
I PODEJMUJ DZIAŁANIA TAK DŁUGO, JAK DŁUGO NIE rozmawiać i śmiać się. Musisz po prostu odkryć, jakie są twoje
OSIĄGNIESZ CELU. Kiedy tylko opanujesz tę pierwszą dziedzinę, prawdziwe potrzeby.
nabierzesz impetu. Twój umysł zacznie dostrzegać, że sytuacja nie 3. NIE ZAPOMINAJ, ŻE POCZUCIE SAMOTNOŚCI MA
jest beznadziejna, problemy nie są wieczne, a ty sam nie jesteś TEŻ I DOBRE STRONY, OZNACZA BOWIEM, ŻE NAPRAW
przeciążony i zawsze znajdziesz jakieś rozwiązanie. DĘ ZALEŻY CI NA LUDZIACH I CHCESZ Z NIMI BYĆ.
4. KIEDY POCZUCIE PRZECIĄŻENIA ZACZNIE SŁAB Musisz jedynie natychmiast określić rodzaj kontaktów, których ci
NĄĆ I ODCZUJESZ PEWNĄ ULGĘ, ZACZNIJ KONCEN brakuje, i z miejsca przystąpić do działania, aby je nawiązać.
TROWAĆ SIĘ NA TYM, NAD CZYM MOŻESZ ZAPANO 4.1 WTEDY OD RAZU PODEJMIJ STARANIA, BY SPOT
WAĆ. Uwierz, że musi w tym wszystkim tkwić jakieś pozyty KAĆ KOGOŚ I SIĘ Z NIM ZWIĄZAĆ.
wne znaczenie, nawet jeśli jeszcze go nie potrafisz dostrzec.
Nasza samoocena często powiązana jest z naszą zdolnością Tak właśnie wygląda pełna lista sygnałów, które są dla ciebie
panowania nad otoczeniem. JEŚLI WYDAJE NAM SIĘ, ŻE ŚRO wezwaniem do działania. Jak sam się przekonałeś, każde z tych
DOWISKO STAWIA NAM ZBYT DUŻE I ZBYT LICZNE uczuć niesie ze sobą siłę i wezwanie, byś zmienił albo fałszywe
WYMAGANIA, BĘDZIEMY OCZYWIŚCIE CZULI SIĘ PRZE postrzeganie zewnętrznych zjawisk, albo niewłaściwe działanie,
CIĄŻENI. JEDNAK DYSPONUJEMY SIŁĄ, KTÓRA POZWALA to jest sposób komunikowania się z innymi, albo sposób postępo
NAM TO ZMIENIĆ. Możemy po prostu skupić się na tych obszarach, wania.
które w pełni kontrolujemy, i przestać robić wszystko na raz. Pamiętaj, że będziesz mógł w pełni wykorzystać tę listę do
Uczuciem, którego wszyscy chyba boimy się najbardziej, jest piero, gdy przeczytasz ją kilkakrotnie. Za każdym razem szukaj
poczucie odcięcia, czyli... i zaznaczaj w tekście pozytywne komunikaty, które daje ci każde
z tych wezwań, oraz rozwiązania, które będziesz mógł wyko
10. SAMOTNOŚĆ. W kategorii tej mieści się wszystko, co rzystać w przyszłości. Niemal wszystkie negatywne emocje mają
sprawia, że czujemy się sami, odcięci od reszty świata i ludzi. Czy swoje źródło w którejś z tych dziesięciu kategorii albo w ich po
kiedykolwiek czułeś się naprawdę samotny? Myślę, że nie ma chodnych. Możesz sobie jednak poradzić z każdą z nich za po
na świecie człowieka, który nie doznałby tego uczucia. mocą metody sześciu kroków: zainteresuj się przekazywanym ci
Komunikat: przez nie komunikatem i odkryj pozytywne znaczenia, które ze
SAMOTNOŚĆ PRZEKAZUJE CI INFORMACJĘ, ŻE sobą niesie.
POTRZEBUJESZ KONTAKTÓW Z INNYMI LUDŹMI. Jednak
co ten komunikat oznacza? Ludzie często przyjmują, że oznacza
Musimy uprawiać własny ogród
kontakty seksualne. I zwykle powoduje to ich rozczarowanie,
ponieważ później czują się równie samotni. VOLTAIRE
Rozwiązanie:
1. ROZWIĄZANIEM PROBLEMU SAMOTNOŚCI JEST Wyobraź sobie swój umysł, emocje i ducha jako wielki ogród.
ZROZUMIENIE FAKTU, ŻE W KAŻDEJ CHWILI MOŻESZ Aby uzyskać obfite zbiory, trzeba siać miłość, ciepło i uznanie,
NAWIĄZAĆ Z KIMŚ JAKIŚ KONTAKT I W TEN SPOSÓB a nie rozczarowanie, złość czy strach. Zacznij myśleć o wezwa
SKOŃCZYĆ Z SAMOTNOŚCIĄ. Dobrzy ludzie są wszędzie. niach do działania jak o chwastach w twoim ogrodzie. Chwasty
348 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
XI. DZIESIĘĆ EMOCJONALNYCH SKŁADNIKÓW SIŁY 349
są przecież wezwaniem do działania, nieprawda? Przekazują ci one bardziej uduchowionymi emocjami, które poprzez myśli i czyny
następujący komunikat: „Musisz cos z tym zrobić. Musisz je wy pozwalają mi wyrażać miłość i podziękowanie za wszystkie dary
rwać, aby zyskać miejsce dla lepszych, zdrowych roślin." Uprawiaj otrzymane od życia, od ludzi lub zdobyte własnym doświadcze
więc w swoim ogrodzie tylko te rośliny, które chcesz tam mieć, niem. Zycie w tym stanie emocjonalnym da ci więcej sił niż którakol
a chwasty wyrywaj natychmiast, jak tylko się pojawią. wiek inna ze znanych mi rzeczy. Podtrzymywanie tych uczuć oznacza
Pozwól mi teraz zaoferować ci nasiona uczuć, które możesz zasi podtrzymywanie życia. Życia z postawą wdzięczności.
ać w swoim ogrodzie. Jeśli będziesz o nie dbał, skupiając się każdego
dnia tylko na tych emocjach, które chcesz odczuwać, osiągniesz 3. CIEKAWOŚĆ. Jeśli naprawdę chcesz się w życiu rozwi
prawdziwą wielkość. Ziarna te przynoszą życie, które kwitnie i wyko jać, stań się tak ciekaw wszystkiego jak dziecko. Dzieci wiedzą,
rzystuje największe możliwości. Obejrzyj więc teraz te ziarna i dostrzeż, jak się zastanawiać i dziwić - dlatego są tak przedsiębiorcze.
że każde z nich jest antidotum przeciw wszystkim negatywnym JEŚLI CHCESZ WYLECZYĆ NUDĘ, ROZWIŃ W SOBIE
emocjom, których być może dotychczas się obawiałeś. CIEKAWOŚĆ. KIEDY JESTEŚ CIEKAWY, NIC NIE JEST ANI
NUDNE, ANI TRUDNE. Dzieje się to automatycznie - po pro
stu chcesz się uczyć. Kultywuj w sobie ciekawość, a życie stanie
DZIESIĘĆ EMOCJONALNYCH się ciągłą nauką radości.
SKŁADNIKÓW SIŁY 4. PODNIECENIE I PASJA. Te dwie emocje mogą dodać
barw dosłownie wszystkiemu. Pasja potrafi zmienić największy
1. MIŁOŚĆ I CIEPŁO. Ciągłe wyrażanie miłości potrafi problem w niewiarygodną okazję. PASJA DYSPONUJE NIE
roztopić każdą negatywną emocję, która zjawi się na naszej drodze. OKIEŁZNANĄ SIŁĄ, KTÓRA POSUWA ŻYCIE NAPRZÓD
Jeśli ktoś jest na ciebie zły, z łatwością wyrazisz mu w zamian W NIGDY WCZEŚNIEJ NIE SPOTYKANYM TEMPIE. Para
miłość, włączając do swoich podstawowych przekonań przepiękne frazując słowa Benjamina Disraelego - człowiek jest prawdzi
zdanie z książki A Course in Miracles (Nauka czynienia cudów): wie wielki, kiedy kieruje się w życiu pasją. Jak „zdobywamy"
„KAŻDA PRÓBA POROZUMIENIA SIĘ JEST ALBO PEŁNĄ pasję? W ten sam sposób, w jaki odnajdujemy w sobie miłość,
MIŁOŚCI ODPOWIEDZIĄ, ALBO WOŁANIEM O POMOC." ciepło, uznanie, wdzięczność i ciekawość: POSTANAWIAMY
Jeśli więc ktoś przychodzi do ciebie w stanie złości albo cierpie JĄ POCZUĆ! Wykorzystaj swoje ciało: mów szybciej, przed
nia, a ty odpowiesz mu miłością i ciepłem, jego emocje opadną stawiaj sobie w umyśle żywsze obrazy, rusz swoje nogi w tym
i w końcu się zmienią. kierunku, w którym chcesz zmierzać. Nie ograniczaj się tylko do
siedzenia i wiecznego zastanawiania się. Nie możesz być
Gdybyś tylko potrafił wystarczająco kochać, przepełniony pasją, kiedy siedzisz za swoim biurkiem, oddychasz
płytko i ledwie co mówisz.
byłbyś najsilniejszym człowiekiem na świecie.
EMMET FOX 5. DETERMINACJA. Wszystkie opisane wyżej emocje są
bezcenne, ale jest jedna, którą koniecznie musisz posiadać, jeśli
chcesz tworzyć w życiu jakiekolwiek wartości. Ona właśnie bę
2. UZNANIE I WDZIĘCZNOŚĆ. Jestem przekonany, że dzie ci dyktować sposób reagowania na zniechęcenie, rozczaro
wszystkie pozytywne uczucia w ten czy inny sposób wyrażają wanie, problemy i smutki. DETRMINACJA SPRAWIA, ŻE
miłość. Wdzięczność i uznanie są w moim przeświadczeniu naj- ŚWIATŁO PODJĘTEJ DECYZJI NIE OŚLEPIA CIĘ, LECZ
350 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XI. DZIESIĘĆ EMOCJONALNYCH SKŁADNIKÓW SIŁY 35 1
OŚWIETLA TWOJĄ DROGĘ. Jeśli chcesz schudnąć, przebić że nie wspomnę o odczuwaniu w życiu radości. Trzcina, ponieważ
się przez listę koniecznych telefonów albo regularnie robić cokol potrafi się uginać, przetrwa burzę, która złamie potężny dąb.
wiek, nie pomoże ci „zaganianie się" do pracy. Pomoże nato Jeśli będziesz hodował w swoim ogrodzie wszystkie wymie
miast wprowadzenie się w stan determinacji. Każde twoje działanie nione dotychczas uczucia, z pewnością zakwitnie w nim też...
będzie miało początek z tego właśnie źródła i automatycznie
będziesz robił wszystko, co konieczne, aby osiągnąć swój cel. 7. PEWNOŚĆ I WIARA W SIEBIE Niezachwiana wiara
Działanie z determinacją oznacza podjęcie stanowczej i konsek daje takie poczucie pewności, jakie każdy z nas chciałby mieć. Je
wentnej decyzji, odcięcie wszystkich innych możliwości. dynym sposobem pozwalającym na ciągłe poczucie pewności,
nawet w sytuacjach zupełnie dla nas nowych, jest siła wynikająca
Determinacja jest wezwaniem budzącym z naszej wiary. Wyobrażaj sobie emocje, na które właśnie w tej
chwili zasługujesz, bądź ich pewien. Gdybym cię spytał, czy jesteś
ludzką wolę. pewien, że potrafisz sobie zawiązać buty, oczywiście odpo
ANTHONY ROBBINS wiedziałbyś, że nie masz co do tego żadnych wątpliwości. Dlaczego?
Tylko dlatego, że robiłeś to już tysiące razy! Ćwicz więc pewność
Za pomocą determinacji możesz osiągnąć wiele. Bez niej jesteś i wiarę, stosując je nieustannie, a będziesz zaskoczony korzyścia
skazany na frustrację i bezradność. Chęć podejmowania wszys mi, jakie przyniesie ci to w każdej dziedzinie życia.
tkich koniecznych działań i prowadzenia ich mimo ogarniającego Jeśli masz nakłonić się do zrobienia czegoś, musisz kulty
nas strachu stanowi podstawę odwagi. Odwaga natomiast jest wować wiarę i pewność, a nie strach. Źródło tragedii wielu ludzi
fundamentem, na którym powstaje determinacja. Różnica między leży w tym, że unikają robienia różnych rzeczy tylko dlatego, że
odczuwaniem sukcesu i odczuwaniem przygnębienia polega na $ię boją. Z góry zakładają, że coś sprawi im przykrość, martwią
ciągłym ćwiczeniu emocjonalnego mięśnia determinacji. Za pomo się na zapas. Pamiętaj, że sekretem sukcesu wielu z największych
cą całej swojej determinacji możesz z pewnością złamać każdy jest fakt, że głęboko wierzyli w coś, na co nie mieli żadnych do
negatywny wzorzec i zmienić podejście do życia. Dlaczego masz wodów, żadnych odniesień. Umiejętność działania w oparciu
przebijać się przez mur, skoro możesz się trochę rozejrzeć i znaleźć o wiarę motywuje cały postęp ludzkości.
w nim furtkę. Czasem jednak determinacja może być ogranicze Kolejnym uczuciem, którego doświadczysz automatycznie,
niem. Dlatego właśnie musisz kultywować w sobie również... jeśli będziesz kultywował wszystkie poprzednie, jest...
6. ELASTYCZNOŚĆ. Jeśli posianie któregokolwiek z nasion 8. RADOŚĆ. Kiedy dodałem radość do listy najważniejszych
może stanowić gwarancję sukcesu, to jest to właśnie nasienie dla mnie wartości, ludzie mówili: „Coś się w tobie zmieniło.
elastyczności. Wszystkie wezwania do działania - a więc uczucia, Wydajesz się taki szczęśliwy!" Wtedy zrozumiałem, że choć
które kiedyś nazywałeś negatywnymi emocjami - są tak naprawdę wcześniej byłem szczęśliwy, nie wyrażałem tego swoją twarzą!
wezwaniem do większej elastyczności! Wybór elastyczności Jest wielka różnica między odczuwaniem szczęścia w sobie
oznacza wybór szczęścia. W całym twoim życiu z pewnością \ wyrażaniem radości na zewnątrz. Wesołość i radość wzmacnia
pojawią się rzeczy, na które nie będziesz miał żadnego wpływu. ją twoją samoocenę, czynią życie pogodniejszym i sprawiają, że
Dlatego właśnie umiejętność elastycznego zachowania się, zdol ludzie wokół ciebie czują się szczęśliwsi. Wesołość potrafi z wiel
ność przystosowania własnych reguł do sytuacji oraz elastyczność ką siłą zwalczać uczucie strachu, złości, frustracji, rozczarowania,
znaczeń przypisywanych poszczególnym zjawiskom i własnym depresji, winy i poczucie nieprzystosowania. Osiągniesz ten stan
działaniom zdecydują o twoim ostatecznym sukcesie lub porażce, w dniu, kiedy zrozumiesz, że bez względu na to, co dzieje się
352 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XI. DZIESIĘĆ EMOCJONALNYCH SKŁADNIKÓW SIŁY 353
wokół ciebie, przyjęcie postawy innej niż radość w żaden sposób które pomaga ci zwalczyć dosłownie każdy problem w życiu.*
nie polepszy twojej sytuacji. MUSISZ WIĘC ZROZUMIEĆ, ŻE POCZUCIE WITALNOŚ
Poczucie radości nie oznacza, że śmiejesz się ciągle jak głupek CI JEST CI ABSOLUTNIE NIEZBĘDNE I TRZEBA JE POD
albo że patrzysz na świat przez różowe okulary i nie dostrzegasz TRZYMYWAĆ, ABY MÓC PORADZIĆ SOBIE ZE WSZYS
żadnych problemów. RADOŚĆ OZNACZA, ŻE JESTEŚ MĄ TKIMI INNYMI EMOCJAMI. Jest ono podstawowym źródłem,
DRY, PONIEWAŻ ZROZUMIAŁEŚ, ŻE JEŚLI ŻYJESZ z którego czerpiesz, doświadczając podniecenia i pasji.
W STANIE PRZYJEMNOŚCI TAK INTENSYWNEJ, IŻ PO Kiedy twój ogród pełen jest tak wspaniałych roślin, możesz
ZWALA CI ONA DAWAĆ TO POCZUCIE INNYM WOKÓŁ, dzielić się swoim bogactwem z innymi.
MASZ DOŚĆ SIŁY, BY PRZECIWSTAWIĆ SIĘ DOWOLNIE
TRUDNEMU PROBLEMOWI NA SWOJEJ DRODZE. Kulty 10. DAWANIE. Pamiętam, jak wiele lat temu przeżywałem
wuj więc w swoim ogrodzie również radość, a nie będziesz musiał [jeden z najtrudniejszych okresów mojego życia. Jechałem wtedy
tak często otrzymywać bolesnych przecież wezwań do działania. samochodem. Była późna noc. Wciąż zadawałem sobie pytanie:
Kultywowanie radości będzie łatwiejsze, jeśli zasiejesz ziar „Co muszę zrobić, aby odmienić moje życie?" I nagle zrozumia
na witalności. łem coś, co wywołało we mnie tak silne emocje, że musiałem
natychmiast zatrzymać samochód na środku drogi i zapisać
9. WITALNOŚĆ. Zadbanie o tę dziedzinę twojego życia w dzienniku następujące zdanie: „SEKRETEM ŻYCIA JEST
jest sprawą kluczową. Jeśli nie dbasz o swoje ciało, trudniej ci DAWANIE."
cieszyć się pozytywnymi emocjami. Zawsze więc dbaj o swoją Nie znam w życiu większego bogactwa niż poczucie, że to,
sprawność fizyczną. Pamiętaj, że wszystkie emocje docierają do kim jesteś, coś, co powiedziałeś albo zrobiłeś, dało korzyść nie
ciebie poprzez twoje własne ciało. Jeśli więc nie czujesz się tylko tobie samemu, lecz w taki czy inny sposób wzbogaciło
najlepiej emocjonalnie, musisz zacząć od sprawdzenia podstaw. doświadczenie twoich bliskich albo nawet kogoś, kogo zupełnie
Jak oddychasz? Ludzie znajdujący się pod działaniem silnego nie znasz. Najbliższe są mi historie życia ludzi, którzy bez wzglę
stresu przestają należycie oddychać, w ten sposób osłabiając du na wszystko dbają o innych, działają dla ich dobra. Kiedy
własny organizm. Właściwy oddech jest jednym z podstawowych oglądałem musical Nędznicy, ujęła mnie postać Jeana Valjeana,
warunków dobrego zdrowia. Kolejnym takim warunkiem jest ponieważ był on tak dobrym człowiekiem i tak wiele chciał dać
posiadanie wystarczającej ilości energii nerwowej. innym. Poczucie dzielenia się z innymi powinniśmy kultywować
Jak to osiągnąć? Musisz pamiętać, że codzienne działania codziennie. Codziennie powinniśmy koncentrować się nie tylko
wyczerpują twoją energię nerwową i, co oczywiste, musisz ją f|a nas samych, ale i na ludziach wokół.
uzupełniać przez odpoczynek. A właśnie? Ile godzin śpisz? Jeśli Nie wpadnij jednak w pułapkę i nie próbuj ludziom dawać
przesypiasz regularnie osiem do dziesięciu godzin, śpisz za dużo! czegokolwiek własnym kosztem. ODGRYWANIE MĘCZEN
Optymalną ilością snu dla niemal wszystkich ludzi jest sześć do NIKA NIE DA CI PRAWDZIWEGO POCZUCIA WKŁADU
siedmiu godzin. Wbrew powszechnemu przekonaniu, brak ruchu W ZYCIE LUDZI. Jeśli jednak będziesz ciągle dawał coś sobie
nie oszczędza energii. Zwykle natomiast powoduje uczucie i innym, jeśli będziesz mógł sobie powiedzieć, że twoje życie
wielkiego zmęczenia. Ludzki system nerwowy potrzebuje ruchu łnaczyło coś nie tylko dla ciebie, poczujesz się związany ze
dla uzupełniania energii. W pewnym sensie zużywanie wielkiej
ilości energii daje ci poczucie, że ją masz. Kiedy się poruszasz,
przez twój organizm przepływa zwiększona ilość tlenu i fizyczny * Więcej informacji, jak podwyższyć witalność fizyczną, znajdziesz
poziom zdrowia wytwarza emocjonalne poczucie witalności. W dziesiątym rozdziale mojej książki Unlimited Power.
354 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XI. DZIESIĘĆ EMOCJONALNYCH SKŁADNIKÓW SIŁY 355
światem i zaznasz dumy, której nie zapewnią ci żadne pieniądze, wymiecie strach. Zastanów się, jak wiele możesz osiągnąć, jeśli całą
nie da żadna sława ani żadne osiągnięcia. Poczucie wkładu w ży dostępną ci intensywność emocjonalną zużyjesz nie na strach,
cie innych jest największą wartością w twoim własnym życiu. lecz na podniecenie i pasję! Frustrację można przełamać za po
Wyobraź sobie, o ile lepszy byłby świat, gdybyśmy wszyscy pie mocą determinacji. Rozwiązaniem problemów wynikających
lęgnowali w sobie to poczucie! z rozczarowania jest większa elastyczność. Wina znika w momen
cie, gdy z pełną determinacją postanowisz, że będziesz się
w przyszłości trzymał swoich zasad. Tracisz poczucie nieprzy
WEZWANIA DO DZIAŁANIA stosowania, kiedy stajesz się radosny: po prostu nie ma już dla
EMOCJE SKŁADOWE SIŁY
niego miejsca. Przeciążenie i przytłoczenie znikają wraz z poja
1. DYSKOMFORT 1. MIŁOŚĆ I CIEPŁO wieniem się poczucia własnej siły i witalności. Samotności nato
2. STRACH miast nie musisz się obawiać, kiedy wiesz, jak wnosić swój wkład
2. UZNANIE I WDZIĘCZNOŚĆ
3. BÓL w życie innych ludzi.
3. CIEKAWOŚĆ
4. ZŁOŚĆ Chciałbym teraz wyznaczyć ci zadanie, które pozwoli ci
4. PODNIECENIE I PASJA
5. FRUSTRACJA naprawdę przyzwyczaić się do codziennego stosowania jakże
5. DETERMINACJA
przydatnego narzędzia emocji.
6. ROZCZAROWANIE 6. ELASTYCZNOŚĆ
1. Ilekroć w ciągu najbliższych dwóch dni POCZUJESZ SIĘ
7. WINA 7. PEWNOŚĆ I WIARA BEZSILNY ALBO ODCZUJESZ JAKIEKOLWIEK NEGATY
W SIEBIE WNE EMOCJE, ZASTOSUJ METODĘ SZEŚCIU KROKÓW
8. NISKA SAMOOCENA 8. RADOŚĆ prowadzących do mistrzostwa emocjonalnego. Odkryj komu
9. PRZECIĄŻENIE, 9. WITALNOŚĆ nikat, który ona przekazuje, i zastanów się, czy musisz zmienić
PRZYTŁOCZENIE percepcję, czy też postępowanie. Znajdź w sobie wiarę w siebie
10. SAMOTNOŚĆ 10. DAWANIE i podniecenie.
—. | 2. Wezwania do działania spełniają bardzo ważną funkcję,
ale przecież znacznie lepiej byłoby nie odbierać ich zbyt często,
ZASZCZEPIAJ W SOBIE TE UCZUCIA CODZIENNIE prawda? Poza emocjami siły PIELĘGNUJ W SOBIE OGÓLNE
i obserwuj, jak twoje życie zacznie obfitować w witalność, o ja PRZEKONANIA, KTÓRE POMAGAJĄ JAK NAJBARDZIEJ
kiej wcześniej nawet nie marzyłeś'. Dla przypomnienia raz jeszcze UMNIEJSZYĆ ODCZUWANIE NEGATYWNYCH EMOCJI.
podaję powyżej dziesięć wezwań do działania i dziesięć emocji Ja na przykład całkowicie wyeliminowałem z życia poczucie
składowych siły. Chyba nie mógłbym przecenić wagi odbierania bycia porzuconym (samotność), ponieważ przyjąłem przeko
negatywnych emocji we właściwy sposób, czyli traktowania ich nanie, że nigdy nie mogę być^naprawdę porzucony. Gdyby ktoś,
jako sygnały wzywające nas do działania. Nie ma też ceny na kogo kocham, próbował mnie „rzucić", poszedłbym za nim. (Inne
pielęgnowanie w sobie pozytywnych emocji. Czy pamiętasz bardzo pomocne przekonania brzmią: „Również i to przeminie,
o małej kartce, na której wypisałeś sobie wszystkie wezwania do skończy się." „Miłość jest jedyną koniecznością w moim życiu.
działania? Zaglądaj do niej kilka razy dziennie. Kiedy na nią pa Wszystko inne jest wyborem." „Zawsze jest sposób, jeśli tylko
trzysz, wiesz już teraz, że pozytywne emocje stanowią skuteczne chcę go znaleźć."
antidotum przeciw każdemu z tych wezwań. Wykorzystuj emocje siły codziennie i codziennie stosuj
Jeśli odczuwasz niepokój, miłość i ciepło ułatwią ci pozby metodę sześciu kroków, by zmieniać sygnały będące wezwania
cie się go. Jeśli się boisz, poczucie wdzięczności natychmiast mi do działania w pozytywne działanie. Pamiętaj: KAŻDE TWO-
356 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
w ten sposób odkrył coś, co podźwignie twoje życie na wyższy zbyt leniwy." Zawsze wtedy odpowiadam: „Nie jesteś leniwy.
poziom. Pomoże ci wytworzyć energię, da ci siłę rozpędu. Po prostu masz słabe cele!"
Jeśli będziesz czytać ten rozdział czynnie, a nie biernie, jeśli Często po tej odpowiedzi napotykam zdziwiony i zmieszany
będziesz wykonywał ćwiczenia i podejmował działanie, kolejne wzrok i wtedy wyjaśniam, że cała moja energia i rozpęd biorą
strony przyniosą ci nagrodę w postaci wizji przyszłości, która będzie się z moich celów. Każdego ranka, kiedy się budzę, nawet gdy jes
cię przyciągać jak magnes, pomoże ci przetrwać najcięższe nawet tem wyczerpany fizycznie z powodu zbyt krótkiego snu, potrafię
chwile. Jestem pewien, że będziesz chętnie wracał do tego rozdziału, znaleźć siły i chęci, ponieważ tak bardzo mnie ekscytują moje
ilekroć będzie ci trzeba nowej inspiracji. Znajdziesz tu bezsprzeczną cele. Budzą mnie wcześnie rano i do późna nie pozwalają zasnąć.
szansę prawdziwej zabawy i doznasz prawdziwej pasji. Inspirują do zebrania wszystkich dostępnych mi sił i wszystkich
Na kilku kolejnych stronach książki będę cię prosił, byś puścił możliwych środków, które są w zasięgu mojego działania, aby
wodze swojej wyobraźni, odrzucił cały „zdrowy rozsądek" i za zapewnić ich realizację. Ta sama energia, to samo poczucie misji
chowywał się tak, jakbyś znów był dzieckiem - dzieckiem, które do spełnienia dostępne są również i tobie, ale nigdy nie rozbudzą
może mieć dosłownie wszystko, czego chce, które musi jedynie się one dla celów małostkowych. Pierwszy krok to wyznaczenie
wyrazić swoje życzenie, a spełni się ono natychmiast. sobie większych, bardziej inspirujących celów, będących dla nas
Czy pamiętasz zbiór Baśni z tysiąca i jednej nocyl Pewnie większym wyzwaniem.
domyślasz się, którą z nich lubię najbardziej. I słusznie. To baśń Często ludzie mówią mi, że ich problem polega na tym, iż
o lampie Alladyna. Myślę, że każdy z nas marzył kiedyś o tym, nie mają tak naprawdę żadnych celów. Przekonanie to demon
że lampa ta wpadnie mu w ręce. Wystarczy potrzeć, aby pojawił struje, jak bardzo nie rozumieją oni, czym naprawdę jest cel.
się potężny dżin i spełnił twoje trzy życzenia. Ale chcę ci po Ludzki umysł zawsze goni w poszukiwaniu czegoś, nawet jeśli jest
wiedzieć, że POSIADASZ JUŻ LAMPĘ, KTÓRA SPEŁNI ZNA to tylko umiejętność pozbycia się albo przynajmniej zmniejszenia
CZNIE WIĘCEJ NIŻ TYLKO TRZY ŻYCZENIA! cierpień, lub cokolwiek, co może do niej prowadzić. Nasz umysł
Przyszedł czas, abyś zawładnął siłą, która się w tobie znaj uwielbia wręcz prowadzić nas do wszystkiego, co da nam przy
duje. Kiedy ZDECYDUJESZ, by obudzić tego olbrzyma, za jemność. Wszyscy mamy życiowe cele. Problem jednak w tym,
czniesz bez żadnych ograniczeń gromadzić umysłowe, emocjon Że - j a k wielokrotnie podkreślałem w każdym chyba z dotych
alne, fizyczne, finansowe i duchowe bogactwa, o jakich dotych czasowych rozdziałów - NIE WYKORZYSTUJEMY ICH
czas nawet nie śniłeś. Twoje marzenia mogą się zrealizować naty POTENCJAŁU ŚWIADOMIE.
chmiast albo po jakimś czasie. Ale wiedz, że jedyne ogranicze Większość ludzi upatruje swoich celów w „spłaceniu wszys
nie dotyczące twojego życia to miara marzeń i wyobraźni oraz tkich cholernych świadczeń", w przetrwaniu z dnia na dzień,
twojej determinacji, by zmienić je w rzeczywistość. skutkiem czego wpadają w pułapkę zarabiania na życie zamiast
KSZTAŁTOWANIA ŻYCIA. Czy sądzisz, że takie cele dadzą ci
dostęp do najgłębszych pokładów drzemiącej w tobie siły?
Oczywiście, nie.
GIGANTYCZNE CELE TWORZĄ Musisz pamiętać, że obrane cele wywierają na nas wielki
GIGANTYCZNĄ MOTYWACJĘ wpływ, bez względu na to, jakie są. Jeśli nie będziemy siać
świadomie nasion roślin, które chcemy uprawiać w ogrodzie
Jakże często słyszę: „Skąd bierzesz tak wiele energii, Tony? Nic naszego umysłu, wyrosną w nim chwasty! Chwasty pojawiają
dziwnego, że odnosisz sukcesy przy takiej intensywności! Ja nie się same: nie musisz pracować, aby wyrosły. Jeśli chcemy odkryć
mam takiego rozpędu. Nie mam motywacji. Zresztą chyba jestem tkwiące w nas nieograniczone możliwości, musimy znaleźć sobie
360 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XII. JAK STWORZYĆ NIEODPARTĄ PRZYSZŁOŚĆ 361
cel wystarczająco wielki i potężny, aby pomógł nam przełamać Wreszcie w wieku trzynastu lat chłopiec doczekał się spotka
ograniczające nas bariery i odkryć nasz prawdziwy potencjał. nia, które było marzeniem jego życia. Po którymś meczu doczłapał
Pamiętaj, że twoja obecna sytuacja odzwierciedla nie twoje się do kawiarenki na stadionie i kogo zobaczył? Swojego idola!
prawdziwe możliwości, ale raczej jakość i wielkość celów, które Zbliżył się do gwiazdy futbolu i powiedział: „Panie Brown, jestem
sobie dotychczas stawiałeś. WSZYSCY MUSIMY ODKRYĆ pańskim największym fanem!" Brown podziękował mu uprzej
W SOBIE LUB STWORZYĆ CUDOWNĄ OBSESJĘ! mie, ale chłopiec mówił dalej: „I wie pan co, panie Brown?"
Sportowiec odwrócił się ponownie, pytając: „O co chodzi, synu?"
W odpowiedzi usłyszał: „Znam każdy rekord, jaki pan kiedykol
wiek ustanowił, każdy punkt, który pan zdobył." Brown
CELE POZWALAJĄ CI PRZEKRACZAĆ uśmiechnął się, powiedział, że to bardzo dobrze, i wrócił do swo
jej rozmowy. Ale chłopiec nie ustępował. Po raz kolejny zagadnął
WŁASNE MOŻLIWOŚCI I WIODĄ i po raz kolejny jego bohater odwrócił się do niego. Tym razem
DO ŚWIATA NIEOGRANICZONEJ SIŁY chłopak patrzył na niego z oczami tak pełnymi wielkiej pasji, że
Brown aż ją poczuł, i powiedział: „Pewnego dnia pobiję wszys
Kiedy po raz pierwszy wyznaczysz sobie wielkie cele, mogą ci się tkie pana rekordy!"
one wydawać niemożliwe do zrealizowania. Ale najważniejsze jest Wielki futbolista uśmiechnął się ciepło: „To wspaniale, synu.
znalezienie celu wystarczająco wielkiego, by mógł stanowić A jak się nazywasz?" Chłopiec zaśmiał się od ucha do ucha i od
inspirację, takiego, by uwolnił tkwiące w tobie siły. Zwykle wiem, powiedział: „Orenthal, proszę pana. Orenthal James Simpson.
że wyznaczyłem sobie właściwy cel, jeśli wydaje mi się on Moi przyjaciele nazywają mnie O J . " *
nieosiągalny, ale jednocześnie sama mysi o jego realizacji daje mi
poczucie szalonego podniecenia. Aby znaleźć prawdziwą Jesteśmy tym właśnie, czym jesteśmy, ponieważ
inspirację i osiągnąć owe z pozoru nieosiągalne cele, musimy
zrewidować swoje przekonania na temat własnych możliwości. wcześniej tak to sobie wyobraziliśmy.
Nigdy nie zapomnę prawdziwej historii pewnego chłopca, DONALD CURTIS
który dorastał, żyjąc w biedzie, w najgorszej dzielnicy San
Francisco. Jego cele wydawały się nieosiągalne wszystkim wokół, O. J. Simpson rzeczywiście pobił wszystkie rekordy Jima Browna
ale nie jemu samemu. Ten młody człowiek był wielkim fanem i ustanowił kilka własnych! W jaki sposób wyznaczony cel tworzy
legendy futbolu amerykańskiego, Jima Browna, wtedy napastni tę niewiarygodną siłę pozwalającą kształtować własne przez
ka Cleveland Browns. Był kaleką po przebytej krzywicy, której naczenie? W jaki sposób wyznaczony cel pomógł kalekiemu
nabawił się na skutek niedożywienia. Kiedy miał sześć lat, cier dziecku stać się legendą? WYZNACZANIE CELÓW JEST PIER
piał na przykurcz nóg, a łydki miał tak chude, że powszechnie WSZYM KROKIEM NA DRODZE PRZEKSZTAŁCANIA NIE
nazywano go „szczudło". Jednak mimo to wyznaczył sobie cel, WIDZIALNEGO W WIDZIALNE - PODSTAWĄ WSZELKICH
że pewnego dnia, podobnie jak jego bohater, będzie gwiazdą fut
nr-
bolu. Nie miał pieniędzy, by chodzić na mecze, więc ilekroć
* OJ. Simpson został największą współczesną gwiazdą narodowego
drużyna z Cleveland grała w San Francisco, czekał przed sta
Sportu Amerykanów. W 1994 roku ponownie stało się o nim głośno,
dionem do czasu, gdy obsługa otwierała bramy tuż przed końcem tym razem z niechlubnej przyczyny. W sierpniu stanął przed sądem
rozgrywek. Kuśtykał wtedy wprost na widownię i chłonął Stanowym w Kalifornii oskarżony o zabójstwo swojej drugiej żony i jej
końcówkę meczu. kochanka. - Przyp. tłum.
362 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XII. JAK STWORZYĆ NIEODPARTĄ PRZYSZŁOŚĆ 363
ŻYCIOWYCH SUKCESÓW. Można by powiedzieć, że Nies nienawiść na tle rasowym, bezdomność i głód, mogą być ro
kończona Inteligencja wypełni wtedy każdy kształt, który stwo związane jedynie dzięki poświęceniu i pomysłowości ludzi
rzysz za pomocą intensywnych emocji i wrażeń. Innymi słowy, takich jak ty czyja.
możesz rzeźbić najdrobniejsze nawet szczegóły swojego życia
dzięki myślom, które konsekwentnie wywołujesz co dnia. A wyz
naczone cele są nadrzędnym planem, który zawiaduje twoimi
myślami. DLACZEGO NIE KAŻDY WYZNACZA
Czy stworzysz własne dzieło, czy też będziesz interpretował SOBIE CELE?
życie na podstawie obrazów innych ludzi? Czy aby zbierać
życiowe doświadczenia wystawisz naparstek, czy olbrzymią Być może myślisz teraz, że wszystko to brzmi naprawdę inspiru-
beczkę? Odpowiedzi na te pytania udzieliłeś już sobie za pomocą jąco, ale z pewnością samo postawienie sobie czegoś za cel nie
celów, które dotychczas chciałeś osiągać. zmieni marzeń w rzeczywistość. I zgadzam się z tobą całkowicie.
PO WYZNACZENIU CELU MUSI NATYCHMIAST NASTĄ
PIĆ STWORZENIE PLANU PROWADZĄCEGO DO JEGO
JAK ZMIENIĆ NIEWIDZIALNE OSIĄGNIĘCIA ORAZ ZMASOWANE DZIAŁANIE WEDŁUG
TEGO PLANU. Masz już siłę, aby działać. Jeśli nie udawało ci
W WIDZIALNE się dotychczas jej zebrać, to tylko dlatego, że nie udawało ci się
wyznaczyć sobie celów, które by cię zainspirowały.
Rozejrzyj się teraz dookoła siebie. Co widzisz? Czy spoczywasz Co cię powstrzymuje? Z pewnością już przed lekturą tej książki
na kanapie, otoczony dziełami sztuki, albo patrzysz w telewizor, zetknąłeś się z siłą płynącą z wyznaczonych celów. Czy jednak
którego olbrzymi ekran wykorzystuje najnowszą technologię sporządziłeś listę jasno sprecyzowanych celów, które na pewno po
dysków laserowych? A może siedzisz przy biurku, na którym zwolą ci osiągnąć umysłowe, emocjonalne, fizyczne i finansowe
znajduje się telefon, komputer i fax? Wszystkie te przedmioty rezultaty? Co cię powstrzymywało przed sporządzeniem takiej listy?
były kiedyś tylko czyimś pomysłem. Gdybym sto lat temu W bardzo wielu przypadkach przyczyną jest podświadomy
powiedział ci, że niewidzialne fale nadchodzące z całego świata Strach przed rozczarowaniem. Niektórzy ludzie wyznaczali już
mogą być zbierane i przekazywane do pudełka, które zmieni je sobie cele w przeszłości, nie zdołali ich osiągnąć i na skutek stra
w dźwięk i obraz, czy nie uznałbyś mnie za szaleńca? A prze chu przed rozczarowaniem oraz obawą, że to samo ich czeka
cież dzisiaj w każdym chyba amerykańskim domu znajduje się co w przyszłości, całkowicie zaprzestają planowania czegokolwiek.
najmniej jeden telewizor (średnia wynosi dwa!). Ktoś musiał je Jeszcze inni stawiają sobie jakieś cele, ale unieszczęśliwiają się
przecież stworzyć, a by tego dokonać, musiał je sobie przedtem tym tylko, ponieważ wiążą całe swoje szczęście z osiągnięciem
JASNO WYOBRAZIĆ. pzegoś, co leży poza ich możliwościami. Albo brak im elasty
Czy jest tak tylko z przedmiotami? Nie, to samo doty czności, by zauważyć, że kiedy posuwają się w kierunku swego
czy wszystkich procesów i działań. Samochód działa dlatego, celu, mijają po drodze lepsze, o wiele bardziej wartościowe.
że ktoś kiedyś wyobraził sobie, jak wykorzystać proces spala Proces wyznaczania sobie celu jest pod wieloma względami
nia wewnętrznego. Rozwiązanie naszych obecnych proble podobny do zasady działania wzroku. Im bliżej celu się znajdu
mów energetycznych będzie zależało od wyobraźni i pomy jesz, tym wyraźniej postrzegasz nie tylko sam cel, ale i wszystko
słowości współczesnych fizyków i inżynierów. A nasze kwest wokół. Kto wie? Być może zdecydujesz, że jedna z tych właśnie
ie społeczne, jak choćby szerząca się w alarmującym tempie dodatkowych możliwości będzie dla ciebie lepsza, bardziej cię
OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XII. JAK STWORZYĆ NIEODPARTĄ PRZYSZŁOŚĆ 365
364
zainspiruje, i zaczniesz dążyć do jej realizacji? Czasem porażka zdrowia, kondycję fizyczną? Możesz na przykład przyznać sobie
w osiągnięciu jakiegoś celu przybliża cię do prawdziwego sensu siedem punktów i napisać obok: „Byłem w niezłym stanie, ale
twojego życia. O tym powiemy dalej. Z pewnością wymagałem poprawy. Miałem pięć funtów nadwa
Chęć osiągnięcia czegoś i przyczynienia się do poprawy życia gi, biegałem dwa razy w tygodniu, ale nie odżywiałem się zdrowo.
innych ma różne źródła. U niektórych wywołuje ją rozczarowanie Zdarzały się okresy kiepskiego poziomu energii."
albo wręcz tragedia. Niektórzy nabierają jej, kiedy zrozumieją, że Poświęć na to ćwiczenie kilka minut już teraz. Przekonasz
życie przechodzi obok nich, że jakość ich własnego życia staje się się, że wiele ci powie!
coraz gorsza. Jeszcze inni znajdują źródło motywacji w inspiracji
zewnętrznej. Nabierają rozpędu i dążą do osiągnięcia czegoś Pięć lat temu Punktacja Opinia
więcej, kiedy widzą stojące przed nimi możliwości, przewidują
najlepszy możliwy bieg wypadków albo nagle uświadamiają Fizycznie
sobie, że poczynili wielkie postępy.
Często nawet nie zdajemy sobie sprawy z tego, jak daleko
zaszliśmy, ponieważ tak bardzo pochłania nas sam proces Psychicznie
osiągania celu. Można to porównać do sytuacji, w której ktoś ze
znajomych mówi ci, jak bardzo urósł twój syn lub córka, a ty ze
szczerym zdziwieniem odpowiadasz: „Naprawdę?" Działo się to Emocjonalnie
tuż przed twoim nosem, a więc po prostu tego nie zauważyłeś.
Jeszcze trudniej jest zobaczyć swój rozwój, chciałbym pokazać
ci teraz bardzo proste ćwiczenie. Poświęć na nie chwilę już teraz. Atrakcyjność
Pomoże ci zaczerpnąć z obydwu opisanych wyżej źródeł motywacji.
Związki z innymi
Dla porównania zobaczmy teraz, co osiągnąłeś lub czego nie Czego nauczyłeś się z dotychczasowej pracy nad tym ćwicze
udało ci się osiągnąć w każdej z tych dziesięciu kategorii. Od niem? Do jakich wniosków doszedłeś? Co odkryłeś? Czy poko
powiedz na te same pytania, biorąc pod uwagę stan obecny. A więc nałeś szmat drogi? To wspaniałe uczucie, prawda?
najpierw OCEŃ SIĘ W SKALI OD 0 DO 10, a następnie przy Jeśli nie zaszedłeś tak daleko, jak byś sobie tego życzył, albo
każdej z ocen napisz OPINIĘ OKREŚLAJĄCĄ CIEBIE DZISI sądzisz, że pięć lat temu w pewnych dziedzinach życia radziłeś
AJ W KAŻDEJ Z KATEGORII. sobie lepiej niż dzisiaj, to również wspaniała wiadomość. Być
może popchnie cię ona w kierunku zmian, zanim przejdzie obok
ciebie o wiele więcej niż pięć lat. Pamiętaj, że niezadowolenie
Dzisiaj Punktacja Opinia pioże być najlepszym kluczem do sukcesu.
Fizycznie
Zastanów się chwilę, a następnie napisz kilka zdań
o tym, czego nauczyłeś się z tego porównania:
Psychicznie
Emocjonalnie
Atrakcyjność
Związki z innymi
Warunki życia
Teraz dokończ ćwiczenie, wyobrażając sobie, co będzie za
pięć lat. PONOWNIE OCEŃ SIĘ W KAŻDEJ Z TYCH KATE
Społecznie GORII ORAZ ZAPISZ OPINIĘ KRÓTKO CHARAKTERY
ZUJĄCĄ KAŻDĄ Z NICH.
Finansowo Psychicznie
368 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XII. JAK STWORZYĆ NIEODPARTĄ PRZYSZŁOŚĆ 369
mnie okazją do inwestycji. Pomyślałem też, że nawet jeśli świat gościa tak bardzo ich uszczęśliwiała, że każdy witał mnie słowami:
ulegnie jakiemuś kataklizmowi, będzie to wspaniałe schronienie „Bula! Bula! Bula!", co mniej więcej tłumaczy się na: „Witaj!
dla mojej rodziny. Zaplanowałem więc wycieczkę, która miała Bądź szczęśliwy! Wszyscy cię kochamy!" Mężczyźni już od ja
połączyć przyjemność z interesami, i umówiłem się z Becky, że kiegoś czasu moczyli w wielkim naczyniu korzeń yanggona.
wybierzemy się tam, aby obejrzeć kilka nieruchomości oraz Teraz z wielką dumą mieszali ten bezalkoholowy napój wielką
ocenić, czy mogą one być dobrą inwestycją. chochlą. Napój ten nazywali kava. Dla mnie wyglądał jak błotnista
Minęło kilka dni, zanim udało nam się uwolnić od niezliczo woda. Zresztą mniej więcej tak właśnie smakował, o czym
nych obowiązków. Ale nic nie mogło nas powstrzymać przed przekonałem się, kiedy podali mi wypełnioną po brzegi skorupę
osiągnięciem naszego celu. Musieliśmy kupić kawałek ziemi. orzecha kokosowego. Wszyscy uśmiechali się i przez cały czas
Ponieważ tak bardzo chcieliśmy zrealizować nasz plan, zdecy żartowali ze mnie i z siebie samych. Po kilku chwilach kontaktu
dowaliśmy wynająć samolot i w poszukiwaniu jakiejś wspaniałej z tymi ludźmi zacząłem odczuwać spokój, jakiego nie zaznałem
okazji zbadać odległe wyspy na krańcach archipelagu. nigdy przedtem.
Spędziliśmy pełen przygód dzień, lądując w kilku różnych Zauroczony ich poczuciem humoru, rozradowaniem i szczęś
miejscach, w tym w okolicach Błękitnej Laguny (miejscu, gdzie ciem, spytałem: „Jaki jest według was cel ludzkiego życia?"
kręcono film pod tym samym tytułem). W końcu dotarliśmy do Popatrzyli na mnie tak, jakbym powiedział jakiś najwspanialszy
opuszczonej plaży na jednej z północnej grupy wysp. Wynajęliśmy dowcip, i niemal chórem odparli natychmiast: „Oczywiście być
jedyny dostępny samochód i wyruszyliśmy wzdłuż drogi nazy szczęśliwym! Jaki inny można mieć cel?" Zgodziłem się szybko
wanej Autostradą Hibiscusa. i dodałem, że wszyscy na Fidżi wydają się bardzo szczęśliwi.
Jechaliśmy mniej więcej trzy godziny i nagle -jak nam się Jeden z mężczyzn powiedział: „Tak, myślę, że tu na Fidżi jesteśmy
wydawało wśród zupełnego odludzia - zauważyliśmy małą dziew najszczęśliwszymi ludźmi świata. Chociaż oczywiście nigdzie
czynkę. I Becky, i mnie ujęła jej uroda oraz jaskraworude włosy indziej nigdy nie byłem." I jego słowa wywołały kolejną lawinę
sterczące w różnych kierunkach. Pragnęliśmy zrobić jej zdjęcie, śmiechu.
ale chcieliśmy też okazać jej należny szacunek. Postanowiliśmy Następnie mężczyźni postanowili odejść od swoich zasad i za
więc poszukać jej rodziców i poprosić ich o pozwolenie na sfo prosić do chaty Becky. Przynieśli też jedyną w wiosce lampę
tografowanie córki. naftową. Pojawiły się ukulele i mandoliny. Cała wioska wypełniła
Kiedy szukaliśmy jej domu, natknęliśmy się na wioskę poło się muzyką i śpiewem mężczyzn, kobiet i dzieci. Było to jedno
żoną tuż nad brzegiem morza. Zbliżyliśmy się do niej i zauważyło Z najpiękniejszych przeżyć w naszym życiu. Najbardziej zaska
nas kilku tubylców.Podbiegł do nas potężny mężczyzna i przywitał kujące w tych ludziach było to, że NIE CHCIELI ONI OD NAS
szerokim uśmiechem oraz słowami przyjaźni wypowiedzianymi NICZEGO POZA PODAROWANIEM NAM WIELKIEGO
nie w jakimś lokalnym narzeczu, ale w perfekcyjnym angielskim: SZCZĘŚCIA, KTÓRE CZERPALI Z ŻYCIA.
„Witajcie! Zapraszam was do nas na ceremonię kava" Wiele godzin później, po długich pożegnaniach opuściliśmy
Gdy znaleźliśmy się w wiosce, przywitały nas nie kończące się wioskę całkiem odnowieni, zabierając ze sobą prawdziwe poczu
uśmiechy i pozdrowienia. Zaproszono mnie do środka wielkiej cie równowagi i spokoju. Wróciliśmy do hotelu dobrze po zmroku,
chaty, w której czekało już trzydziestu mężczyzn mających uczest przepełnieni olbrzymią wdzięcznością za otaczające nas piękno,
niczyć w ceremonii kava, natomiast Becky, zgodnie z miejscowymi które postrzegaliśmy jeszcze wyraźniej niż przedtem. Długo sie
zwyczajami, została na zewnątrz i rozmawiała z kobietami. dzieliśmy w naszym krytym strzechą domku na szczycie wzgórza,
Ujął mnie entuzjazm tych ludzi. Wszyscy mężczyźni w cha otoczeni gąszczem zieleni i palmami pławiącymi się w świetle
cie byli tak radośni i tak uśmiechnięci! Możliwość zabawiania księżyca, wsłuchując się w fale delikatnie rozbijające się o brzeg
372 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XII. JAK STWORZYĆ NIEODPARTĄ PRZYSZŁOŚĆ 373
tkiego się bał. Pewnie nie bardzo pasuje ci to do obrazu spokoj jego długie, podobne do lwiej grzywy włosy. Chociaż intelektu
nego i opanowanego patriarchy rodziny Ingallsów przedstawio alnie rozwijał się dobrze, jego siły natychmiast opadły, a wyniki
nego w telewizyjnym serialu Domek na prerii? Co odmieniło w rzucie oszczepem zmniejszyły się o jakieś trzydzieści stóp.
jego życie? Kiedy usiłował wrócić do swoich poprzednich rezultatów, doznał
Pewnego dnia, kiedy był już w drugiej klasie szkoły śred poważnej kontuzji, która na rok uniemożliwiła mu studia i musiał
niej, nauczyciel wychowania fizycznego przeprowadzał lekcję je przerwać. Aby się utrzymać, zaczął pracować przy rozładunku
na boisku szkolnym. Mieli rzucać starym, zardzewiałym oszcze towarów w fabryce. Wyglądało to wszystko tak, jakby jego
pem. Podczas tej właśnie lekcji Michael miał przeżyć coś, co na marzenia umarły. Jak więc udało mu się stać wielką gwiazdą?
zawsze całkowicie odmieniło jego postrzeganie samego siebie Pewnego dnia zauważył go agent werbujący talenty dla Holly
i świata wokół. Kiedy przyszła jego kolej, podszedł do oszczepu wood i zaproponował mu próbne zdjęcia do roli Małego Joe Cart-
z takim samym strachem i niepewnością, jak do wszystkiego wrighta w pierwszym kolorowym telewizyjnym westernie,
innego w całym swoim dotychczasowym życiu. Bonanza. Potem już nigdy nie oglądał się za siebie. Zaczęła się
Ale tamtego dnia zdarzył się cud. Michael rzucił oszczepem, wielka kariera aktora, a później reżysera i producenta. NIESPEŁ
a ten poszybował naprzód daleko poza bieżnię, o wiele dalej, niż NIONE MARZENIE DAŁO MU WIELKĄ PRZYSZŁOŚĆ.
udało się komukolwiek z klasy. W tamtej właśnie chwili Michael Jednak wysiłki zmierzające do osiągnięcia początkowego celu
poczuł, że ma przed sobą jakąś przyszłość. Wiele lat później w wy i kierunek, w jakim go one popchnęły, wyrzeźbiły jego ciało
wiadzie udzielonym miesięcznikowi „Life" powiedział: „Tamtego i charakter, a więc dwa elementy niezbędne do przygotowania
dnia znalazłem coś, co potrafiłem robić lepiej niż inni, coś, czego jego ostatecznego przeznaczenia. MUSIMY WIERZYC, ŻE ZA
mogłem się uchwycić. I uchwyciłem się. Poprosiłem trenera, aby NASZYMI ROZCZAROWANIAMI I NIEPOWODZENIAMI
wypożyczył mi oszczep do domu na wakacje. Zgodził się. Rzu KRYJĄ SIĘ CZASEM WIELKIE SZANSE I MOŻLIWOŚCI.
całem i rzucałem, i rzucałem."
Michael odnalazł swoją upragnioną przyszłość i zmierzał do
niej z nieprawdopodobną pasją. Rezultaty były prawdziwie za
skakujące. W czasie wakacji, zanim wrócił do szkoły, zmienił KLUCZ DO SUKCESU
się fizycznie. Zaczął wykonywać ćwiczenia mające rozbudować
mięśnie i w ostatnim roku szkoły pobił rekord Stanów Zjedno Czy oznacza to, że jeśli na początku drogi prowadzącej cię do
czonych w rzucie oszczepem juniorów, zdobywając w ten sposób celu napotkasz przeszkody i frustrację, powinieneś iść dalej i za
stypendium sportowe na uniwersytecie w Południowej Kalifornii. cząć robić coś innego? Oczywiście, nie. Nikt nie osiągnął jeszcze
Jak sam się wyraził, „myszka przekształciła się w lwa". A jak celu tylko dlatego, że go to INTERESOWAŁO. Osiągnięciu celu
tobie podoba się ta metafora? należy się całkowicie poświęcić. Analizując historie sukcesu
Jednak cała historia na tym się nie kończy. Część siły Michaela wielu ludzi, odkryłem, że wytrwałość przyćmiewa wszystkie inne
brała się z przekonania, które wyrobił w sobie po obejrzeniu filmu cechy, włącznie z talentem, i stanowi najcenniejsze narzędzie
Samson i Dalila. Wierzył, że jeśli zapuści włosy, stanie się silny. w tworzeniu i kształtowaniu jakości życia. Większość ludzi rezyg
I rzeczywiście, sprawdzało się to, kiedy był w szkole średniej. nuje, choć znajduje się zaledwie o kilka kroków od celu!
Niestety siła wynikająca z tego przekonania skończyła się dość Jestem przekonany, że życie nieustannie sprawdza naszą wy
gwałtownie, kiedy w okrutnych latach pięćdziesiątych stawiał trwałość i poświęcenie, a największe życiowe nagrody zarezer
swoje pierwsze kroki na uniwersytecie w Kalifornii. Grupa wowane są dla tych, którzy kierują się uporem i konsekwencją tak
krótkowłosych osiłków dopadła go, przycisnęła do ziemi i obcięła długo, jak długo nie osiągną zamierzonych celów. Takie zdecy-
376 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XII. JAK STWORZYĆ NIEODPARTĄ PRZYSZŁOŚĆ 377
dowanie może przenosić góry, jeśli tylko jest konsekwentne. Choć i jedynymi potencjalnymi widzami są dzieciaki oraz szaleńcy zwar
może to brzmieć jak wielkie uproszczenie, właśnie determinacja odróżnia iowani na punkcie komiksów (którzy zresztą strasznie się wściekali,
tych, którym spełniają się marzenia, od tych, którzy ciągle się cofają. gdy ujawniono, że rolę Batmana będzie grał Michael Keaton).
Jestem uczniem tych, którzy nauczyli się zmieniać niewi Mimo ciągłych rozczarowań, wiecznych frustracji i znacznego
dzialne w widzialne. Dlatego właśnie darzę wielkim szacunkiem ryzyka, tandem Guber-Peters uczynił z Batmana jeden z najbardziej
poetów, pisarzy, aktorów i ludzi czynu, że potrafią oni ożywiać dochodowych filmów w historii kina. Dochód netto w pierwszym
własne idee i myśli. W mojej opinii jednym z najlepszych wzor tygodniu projekcji był większy od dochodów przyniesionych przez
ców przedsiębiorczości i ciągłego rozwoju własnej osobowości jakikolwiek inny film. Zyski z filmu i produktów sprzedawanych
oraz wielkiego sukcesu jest Peter Guber, prezes zarządu i dyrek w związku z jego projekcją przekroczyły miliard dolarów!
tor generalny Sony Pictures Entertainment Inc. (poprzednio wy Innym przykładem wytrwałości Gubera jest film Rain Man. Film
twórnia filmowa Columbia Pictures). W wieku czterdziestu ośmiu ten w zasadzie nie powinien był dojść do skutku. Na różnych eta
lat Peter stał się jednym z najpotężniejszych i najbardziej szano pach produkcji scenariuszem zajmowało się pięciu różnych pisarzy,
wanych ludzi w przemyśle filmowym. Wspólnie ze swoim part a trzech reżyserów, w tym Steven Spielberg, zrezygnowało z pracy nad
nerem Jonem Petersem zdobył łącznie pięćdziesiąt dwie nomi nim. Wielu ludzi żądało od Petera Gubera zmiany scenariusza, doda
nacje do nagrody Amerykańskiej Akademii Filmowej. Jego filmy nia elementów wartkiej akcji, kilku morderstw albo przynajmniej
to między innymi Midnight Express, Missing, Rain Man i Batman. odrobiny seksu. Wszyscy próbowali go przekonać, że nikt nie będzie
W 1989 roku ich firma Guber-Peters Entertainment Company chciał oglądać filmu, w którym pokazuje się tylko dwóch facetów
została zakupiona przez Sony za ponad dwieście milionów dola siedzących przez cały czas w samochodzie i podróżujących po kraju,
rów tylko po to, aby duet Guber-Peters przejął kontrolę nad impe tym bardziej że jeden z nich był „niedorozwinięty".
rium Columbia Pictures. W jaki sposób ktoś tak młody osiąga aż Ale Peter rozumie potęgę emocji. Zawsze wybiera filmy,
tak wielkie wpływy w nieprawdopodobnie konkurencyjnym które poruszają duszę widza. Wie, co chwyta ludzi za serce, i dla
świecie produkcji filmowej? Odpowiedź jest prosta: dzięki własnej tego nie chciał się zgodzić na żadne zmiany. Mówił wszystkim,
wizji i niezłomnej wytrwałości. że to film o związku między ludźmi, że cała akcja potrzebna w tym
Pewnego dnia miałem zaszczyt odebrać telefon od Petera filmie to właśnie historia dwóch braci, którzy powoli się nawza
Gubera. Powiedział mi wtedy, że jest wielkim zwolennikiem jem poznają, i że właśnie dlatego Rain Man zdobędzie Oscara.
nagranego przeze mnie instruktażowego filmu wideo Personal Najtęższe umysły, włącznie ze Spielbergiem, usiłowały mu to
Poweń™), Każdego ranka słuchał moich taśm podczas poran wyperswadować, ale on nie chciał ustąpić.
nych ćwiczeń fizycznych, by w ten sposób dbać nie tylko o własne I rzeczywiście w 1988 roku film zdobył cztery Oscary: za
ciało, ale i o umysł. Dzwonił, by mi podziękować, ponieważ najlepsze zdjęcia, najlepszą reżyserię, najlepszą rolę męską i naj
nigdy wcześniej nie kupił podobnej taśmy i nigdy wcześniej lepszy scenariusz. Wytrwałość się opłaca. Guber wierzy, że
czegoś podobnego nie słyszał. W rezultacie tej rozmowy miałem w Hollywood zaczynasz od zera z każdym kolejnym filmem, że
szansę spotkać się z Peterem i zaprzyjaźnić się z nim. jesteś tylko tak dobry, jak twój ostatni film. Czy nie wywołuje
Przekonałem się, że kluczowym elementem jego niewiarygod to wielkiego strachu? Oczywiście, że tak! Ale Gruber twierdzi, że
nego sukcesu jest umiejętność nierezygnowania nigdy z raz wyz wykorzystuje swój strach i presję otoczenia nie po to, by czuć
naczonego sobie celu. W 1979 roku on i Jon Peters kupili prawa do się sparaliżowany, lecz by PCHAĆ SIĘ DO PRZODU.
produkcji Batmana, ale zdjęcia rozpoczęli dopiero w 1988 roku. Zbyt często zdarza się, że ludzie nawet nie podejmują próby
Przez cały ten czas dosłownie wszyscy próbowali ten film zabić. osiągnięcia celu z powodu strachu, że im się nie uda. Albo jeszcze
Szefowie studio twierdzili, że nie ma rynku na tego typu produkcję gorzej, zaczynają dążyć do celu i zbyt szybko rezygnują. Wielu
378 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XII. JAK STWORZYĆ NIEODPARTĄ PRZYSZŁOŚĆ 379
znajdowało się na dobrej drodze, ale zabrakło im cierpliwości było? Czy wcześniej nie używano podobnych lub takich samych
kamieniarza. Zrezygnowali niemal od razu, ponieważ nie uzyski rzeczy? Oczywiście, że używano, ale zauważasz je dopiero teraz,
wali natychmiastowych rezultatów. ponieważ fakt, że je zakupiłeś, stanowi dla twojego WUA wyraźny
Jeśli udało mi się dostrzec jedną cechę wspólną wszystkim dowód, że wszystko, co się z nimi wiąże, jest istotne i musi zostać
mistrzom, wszystkim tym, którzy naprawdę zrealizowali swoje zauważone. Natychmiast stajesz się bardziej wyczulony na coś,
marzenia, to była to właśnie ich nieprawdopodobna wytrwałość. co tak naprawdę było wokół ciebie od dawna.
Każdy z nich w razie konieczności zmieniał taktykę, ale nigdy TA ZMIANA POSTAWY UMYSŁOWEJ BARDZIEJ PRE
nie porzucał swojej ostatecznej wizji. CYZYJNIE ŁĄCZY CIĘ Z TWOIMI CELAMI. KIEDY ZDE
CYDUJESZ, ŻE COŚ JEST DLA CIEBIE WAŻNE, POŚWIĘ
CASZ TEMU WIELE EMOCJI I NIEUSTANNIE SIĘ NA TYM
WYKORZYSTAJ DLA OSIĄGNIĘCIA SKUPIAJĄC, W KOŃCU JASNO ZAUWAŻASZ WSZYSTKIE
MOŻLIWOŚCI, KTÓRE UŁATWIAJĄ CI OSIĄGNIĘCIE TE
CELÓW SIŁĘ PŁYNĄCĄ Z UKŁADU GO CELU. Dlatego właśnie wcale nie najważniejsze jest zrozu
WYBIÓRCZEJ AKTYWACJI mienie, jak osiągniesz swoje cele, gdy je sobie po raz pierwszy
wyznaczasz. Uwierz, że WUA wskaże ci właściwe sposoby, kiedy
Z jakiego źródła siły czerpali Peter Guber i Michael Landon? zaczniesz do celu dążyć.
Czym jest ta pozornie nadzmysłowa percepcja, dzięki której oni
i im podobni ludzie dostrzegają wszystko, co wiąże się z ich Pnij się wysoko. - Twoją metą niebo,
celem albo może zostać wykorzystane dla spełnienia ich marzeń?
Jestem przekonany, że każdy z tych ludzi nauczył się wyko Twoim celem gwiazda.
rzystywać we własnym umyśle mechanizm znany jako Wybiórczy NAPIS NA BUDYNKU WILLIAMS COLLEGE
Układ Aktywacji (WUA).
Nazwa ta brzmi skomplikowanie i w rzeczywistości sam pro Osiem lat temu, w 1983 roku, wykonałem ćwiczenie, które pomo
ces jest bardzo skomplikowany, ale funkcja, jaką spełnia, jest gło mi stworzyć taką wizję przyszłości, że zmieniło się tym samym
zarówno prosta, jak i ważka: WUA decyduje o tym, co zauważysz, całe moje życie. Postanowiłem w ramach całego procesu stawiania
a na co nie zwrócisz uwagi. To jakby filtr twojego umysłu. Pamię sobie coraz większych wymagań sporządzić zupełnie nową listę
taj, że umysł człowieka może się świadomie skupić jedynie na moich celów, wpisując tam rzeczy, po które nie będę sięgał, oraz
ograniczonej liczbie zjawisk jednocześnie, w związku z tym umysł to wszystko, czemu naprawdę chcę się w życiu poświęcić. Odrzu
poświęca wiele wysiłku na podjęcie decyzji co do zjawisk, na ciłem wszystkie ograniczające mnie przekonania i siadłem na
które NIE będzie zwracał uwagi. plaży z notatnikiem w ręku.
W tej chwili bombardują cię niezliczone bodźce, ale twój umysł Pisałem bez przerwy przez trzy godziny. Zmusiłem umysł
lekceważy większość z nich i skupia się tylko na tym, co jest według do wyobrażenia sobie każdej dosłownie rzeczy, którą mógłbym
ciebie istotne. Mechanizm, dzięki któremu może to osiągnąć, to chcieć stworzyć, posiąść, doświadczyć albo osiągnąć. Dałem so
właśnie WUA. W ten sposób WUA jest bezpośrednio odpowiedzial bie dużo czasu: kiedykolwiek począwszy od jutra, a kończąc
ny za to, jak duże fragmenty rzeczywistości postrzegasz świadomie. przed upływem dwudziestu lat. Ani przez chwilę nie zastana
Pozwól, że podam przykład. Czy kiedykolwiek zdarzyło ci się, wiałem się nad tym, czy osiągnięcie tych celów jest możliwe,
że kupiłeś jakieś nowe ubranie albo nowy samochód i nagle czy nie. Po prostu wychwytywałem każdą inspirującą możliwość
zacząłeś wszędzie dookoła zauważać podobne? Dlaczego tak i zapisywałem ją w swoim dzienniku.
380 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XII. JAK STWORZYĆ NIEODPARTĄ PRZYSZŁOŚĆ 381
Wróciłem do tego ćwiczenia sześć miesięcy później, kiedy ZASTANAWIAŁEM SIĘ NAD TYM ZUPEŁNIE I NIE DO
wraz z grupą parapsychologów zostałem zaproszony do ZSRR, KONYWAŁEM ŻADNYCH OCEN, PO TO, ABY MÓC DOJŚĆ
aby badać zjawiska parapsychologiczne razem z naukowcami DO CELU.
z uniwersytetów z całej Rosji. Spędziłem wtedy wiele godzin
w pociągu, podróżując z Moskwy na Syberię, a stamtąd do Le
ningradu. Nie miałem na czym pisać. Wykorzystałem więc od
wrotną stronę starej rosyjskiej mapy i wypisałem wszystkie POSTAW PIERWSZY KROK JUŻ TERAZ!
długofalowe cele związane z moimi perspektywami ducho
wymi, umysłowymi, emocjonalnymi, fizycznymi i finansowymi, Za chwilę postawisz pierwszy krok na drodze do sukcesu, podej
a następnie, cofając się od swoich przyszłych celów do tera miesz pierwsze działania, które pomogą ci zmienić niewidzialne
źniejszości, wyznaczyłem sobie kilka punktów zwrotnych w widzialne, urzeczywistnić twoje marzenia. Zanim skończysz
w każdej z tych dziedzin. czytać ten rozdział, stworzysz sobie przyszłość tak nieodpartą,
I tak na przykład zadałem sobie pytania związane z osiągnię postawisz tak wspaniałe cele, że nie powstrzymasz się przed
ciem moich celów duchowych za dziesięć lat: kim muszę się stać postawieniem tego pierwszego kroku właśnie dzisiaj.
i czego muszę dokonać, aby osiągnąć swój ostateczny cel? Co Zajmiemy się czterema dziedzinami twojego życia:
muszę zrobić w ciągu dziewięciu lat, w ciągu ośmiu, siedmiu i tak 1. CELE ZWIĄZANE Z ROZWOJEM WŁASNYM,
dalej, aż do chwili obecnej? JAKIE KONKRETNE DZIAŁANIA, 2. CELE ZWIĄZANE Z KARIERĄ ZAWODOWĄ,
KTÓRE MOGĘ PODJĄĆ JUŻ DZISIAJ, DOPROWADZĄ INTERESAMI, FINANSAMI,
MNIE DO WYBRANEGO PRZEZE MNIE PRZEZNACZE 3. CELE ZWIĄZANE Z ROZRYWKĄ I PRZYGODAMI,
NIA? 4. CELE ZWIĄZANE Z DZIAŁANIAMI DLA DOBRA
Tamtego dnia postawiłem przed sobą konkretne cele, które INNYCH.
zmieniły moje życie. Opisałem dokładnie kobietę moich marzeń, Wyznacz sobie czas na wymyślanie wszelkich możliwych
ze wszystkimi szczegółami dotyczącymi jej umysłu, duszy, charak projektów w każdej z tych dziedzin. Pisz bez zastanowienia, nie
teru i ciała. Opisałem, jakie będą moje dzieci, jakie dochody za bądź cenzorem samego siebie - po prostu zapisuj wszystko, co
dowoliłyby mnie w przyszłości, dokładnie nakreśliłem dom, przyjdzie ci do głowy. Nieustannie zadawaj sobie pytanie: CZEGO
w którym chcę mieszkać - włącznie z okrągłym gabinetem na CHCIAŁBYM OD ŻYCIA, GDYBYM WIEDZIAŁ, ŻE MOGĘ
trzecim piętrze, którego okna wychodziłyby na ocean. DOSTAĆ DOSŁOWNIE WSZYSTKO? PO CO BYM SIĘ
Półtora roku później pojawili się w moim domu dziennikarze GNĄŁ, GDYBYM WIEDZIAŁ, ŻE NA PEWNO MI SIĘ UDA?
z miesięcznika „Life". W przeprowadzanym wywiadzie pytali, Na jakiś czas zupełnie zlekceważ potrzebę odpowiedzi na pytanie,
w jaki sposób udało mi się wprowadzić tak wielkie zmiany jak to zrobisz. Po prostu odkryj, czego naprawdę chcesz. I dokonaj
w moim życiu w tak krótkim czasie. Wtedy wyciągnąłem starą ro tego odkrycia bez kwestionowania własnych możliwości, bez
syjską mapę i z wielką przyjemnością przekonałem się, jak wiele wątpienia we własną skuteczność.
udało mi się osiągnąć. Spotkałem kobietę, którą wtedy opisałem, Pamiętaj, że jeśli dostarczysz sobie dość dobrej inspiracji,
i poślubiłem ją. Znalazłem i kupiłem dom, który sobie wtedy siła, którą w ten sposób uwolnisz w samym sobie, znajdzie sposób
wymarzyłem, z okrągłym gabinetem na trzecim piętrze, w wie na spełnienie twoich pragnień. Na początku nie trać czasu na zbyt
życzce, która wychodzi na ocean. dokładny opis. Nie zajmuj się szczegółami, jak na przykład
Kiedy wypisywałem swoje cele, nie miałem najmniejszego stwierdzenie: „Chcę mieć dwupiętrowy dom w Nob Hill w San
pojęcia, jak mogę je osiągnąć. Jednak PRZEZ JAKIŚ CZAS NIE Francisco, umeblowany wyłącznie białymi nowoczesnymi mebla-
382 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XII. JAK STWORZYĆ NIEODPARTĄ PRZYSZŁOŚĆ 383
mi. W niektórych miejsach będzie trochę kolorowych plam. przyszłości - od dziś w ciągu dwudziestu lat. ZASTANAWIAJ SIĘ
I jeszcze ogród, koniecznie z mnóstwem róż." Zamiast tego napisz NAD TYM INTENSYWNIE PRZEZ CO NAJMNIEJ PIĘĆ
po prostu: „Dom moich marzeń. Duży ogród. San Francisco." MINUT. NIE PRZESTAWAJ PISAĆ ANI NA MOMENT Bądź
Szczegółami zajmiesz się później. szalony i nierozsądny - przez chwilę bądź dzieckiem. Czasem dzi
Tak więc teraz wpraw się w stan niezachwianej wiary, pod wny pomysł prowadzi do wielkiej przyszłości! Poniżej znajdziesz
nieś do maksimum własne oczekiwania w przekonaniu, że możesz kilka pytań, nad którymi być może zechcesz się zastanowić, zanim
osiągnąć dosłownie wszystko. Wyobraź sobie, że znów jesteś zaczniesz wykonywać to ćwiczenie. Jednak zaraz po tym przystąp
dzieckiem i przed świętami Bożego Narodzenia piszesz list do pracy i próbuj sobie wyznaczać cele. Natychmiast!
z prośbą do Świętego Mikołaja. Czy pamiętasz jeszcze, jak to
było? Dzieci nie mają żadnych zahamowań, potrafią poprosić Czego chciałbyś się nauczyć?
o wszystko i w jednej chwili stworzą nieprawdopodobną wręcz Jakie umiejętności chciałbyś opanować?
listę życzeń. Bez wahania więc mogą napisać: „Chcę mieć basen. Jakie cechy charakteru chciałbyś w sobie rozwinąć?
Nie, dwa baseny, jeden dla ciebie, a drugi dla mnie." Na takie Jakich chcesz mieć przyjaciół?
życzenie ktoś dorosły powiedziałby im pewnie: „Co takiego? Jak Kim chcesz zostać?
będziesz miał szczęście, to może dostaniesz mały brodzik!"
Później odwołamy się do rozsądku. Na razie znów jesteś Co możesz zrobić, by ulepszyć swoje ciało?
dzieckiem i znów możesz patrzeć na życie bez żadnych Cotygodniowy masaż? Codzienny?
ograniczeń. Ćwiczenia w siłowni?
Przejście na wegetarianizm?
I. Cele związane z rozwojem własnym Zwycięstwo w triatlonie dla ludzi z żelaza w Honolulu?
KROK PIERWSZY: Na kartce WYPISZ WSZYSTKO TO, CO
CHCIAŁBYŚ ULEPSZYĆ W ZWIĄZKU Z WŁASNYM Czy chciałbyś pokonać swój strach przed lataniem?
ROZWOJEM. Jak chciałbyś ulepszyć swoje ciało? Jakie są twoje Strach przed przemawianiem publicznie?
cele, gdy idzie o rozwój umysłowy i społeczny? Czy na przykład Strach przed pływaniem?
chciałbyś się nauczyć jakiegoś języka obcego? Chciałbyś nauczyć
się szybko czytać? Czy dałoby ci coś przeczytanie wszystkich Czego chciałbyś się nauczyć?
dzieł Szekspira? Co chciałbyś osiągnąć emocjonalnie, czego Francuskiego?
doświadczyć i co opanować do perfekcji? Być może chcesz na Chciałbyś badać pergaminy z obszaru Morza Martwego?
uczyć się natychmiast łamać wzorce frustracji i poczucia odrzuce Chcesz dobrze tańczyć czy śpiewać?
nia? Może chcesz zmienić odczucia w stosunku do ludzi, których Uczyć się gry na skrzypcach pod kierunkiem Icchaka
dotychczas traktowałeś ze złością? Jakie są twoje cele duchowe? Perlmana?
Czy chcesz poczuć silniejsze związki ze Stwórcą? A może chcesz Od jakich jeszcze mistrzów chcesz się uczyć?
bardziej kochać bliźnich? Czy chciałbyś gościć w domu dzieci przyjeżdżające
Najważniejsze w tym ćwiczeniu jest to, byś wypisał dokładnie w ramach wymiany międzynarodowej ?
wszystko, co przychodzi ci do głowy, i byś nie pozwolił umysłowi
zatrzymać się ani na chwilę. Możesz wypisywać cele krótkofalowe, KROK DRUGI: Sporządziłeś już listę celów związanych
coś, co chcesz osiągnąć w tym tygodniu albo w tym roku. Może to z własnym rozwojem, które są dla ciebie wielką inspiracją. ZA
też być coś, co chcesz osiągnąć w bliżej nie sprecyzowanej STANÓW SIĘ TERAZ PRZEZ CHWILĘ I ZAPISZ OBOK
384 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XII. JAK STWORZYĆ NIEODPARTĄ PRZYSZŁOŚĆ 385
CZAS, JAKI WYZNACZASZ SOBIE NA OSIĄGNIĘCIE KAŻ CELE ZWIĄZANE Z ROZWOJEM WŁASNYM
DEGO Z NICH. Na tym etapie nie jest ważne, jak uda ci się to zro
bić. Po prostu wyznacz sobie ramy czasowe. PAMIĘTAJ, ŻE
CELE TO MARZENIA Z WYZNACZONYM OSTATECZNYM
TERMINEM REALIZACJI. Tak więc już samo wyznaczenie
terminu wprawia w ruch świadome i podświadome siły, które
zaczną zmieniać twoje marzenia w rzeczywistość.
Jeśli postanowisz, że osiągniesz jakiś cel w ciągu roku, postaw
obok niego jedynkę. Jeśli mają to być trzy lata, postaw trójkę,
i tak dalej aż do dwudziestu lat.
KROK TRZECI: WYBIERZ JEDEN CEL, KTÓRY JEST
DLA CIEBIE W TEJ KATEGORII NAJWAŻNIEJSZY, którego
osiągnięcie na przykład w ciągu tego roku da ci wielką satys
fakcję i wielką radość, pozwoli poczuć, że ten rok będzie rokiem
dobrej inwestycji. POŚWIĘĆ KILKA MINUT NA PISEMNE
WYJAŚNIENIE, DLACZEGO ZROBISZ WSZYSTKO, BY
CEL TEN OSIĄGNĄĆ W CIĄGU JEDNEGO ROKU. Dlaczego
jest to dla ciebie tak kuszące, wręcz nieodparte? Co zyskasz osią
gając ten cel? Czego będzie ci brakować, jeśli go nie osiągniesz?
Czy powody te są wystarczająco poważne, aby skłonić cię do
działania? Jeśli nie, wybierz lepszy cel albo lepszą motywację.
Najważniejszym odkryciem, którego wiele lat temu dokona
łem w związku z moimi własnymi celami, jest fakt, że jeśli moje
DLACZEGO jest wystarczająco duże, jeśli mam wystarczająco
dobre powody, zawsze udaje mi się znaleźć odpowiedź na pytanie
JAK. Już same cele mogą inspirować, ale świadomość przyczyn,
dla których chcesz je osiągnąć, może dać ci olbrzymią siłę
i motywację niezbędną, aby być wytrwałym i wygrać.
386 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XII. JAK STWORZYĆ NIEODPARTĄ PRZYSZŁOŚĆ 387
II. Cele związane z karierą zawodową, Ile chcesz zaoszczędzić, aby zapewnić swoim dzieciom
interesami, finansami dobre wykształcenie?
KROK PIERWSZY: WYPISZ WSZYSTKIE SWOJE PRAGNIE Ile chcesz wydawać na podróże i przygody?
NIA ZWIĄZANE Z KARIERĄ ZAWODOWĄ, INTERESAMI Ile chcesz wydawać na wciąż nowe „zabawki" dla siebie?
I FINANSAMI. Jaki poziom finansowy chcesz osiągnąć? Jakie
stanowisko? POŚWIĘĆ WŁAŚNIE TERAZ PIĘĆ MINUT NA Jakie są twoje cele związane z karierą zawodową?
SPORZĄDZENIE LISTY, KTÓRA MOŻE BYĆ DLA CIEBIE Czy chciałbyś mieć większy udział w życiu swojej firmy?
WARTA MILIONY! Jakie warunki pracy chcesz sobie stworzyć?
Czy chcesz awansować? Zostać dyrektorem? Prezesem?
Czy chcesz zarabiać: Z czego chciałbyś zasłynąć w swoim zawodzie?
50.000 dolarów rocznie? Jakie wpływy chciałbyś osiągnąć?
100.000 dolarów rocznie?
500.000 dolarów rocznie? KROK DRUGI: Wypisałeś już najbardziej upragnione cele
Milion dolarów rocznie? w dziedzinie finansów, kariery zawodowej i interesów. POŚWIĘĆ
10 milionów dolarów rocznie? KILKA MINUT NA WYZNACZENIE OSTATECZNEGO TER
Tak dużo, że nie będziesz w stanie tego policzyć? MINU REALIZACJI KAŻDEGO Z NICH. Podobnie jak to
robiłeś z celami w zakresie rozwoju własnego, postaw obok
Jakie cele stawiasz przed swoją firmą? każdego z nich cyfrę odpowiadającą liczbie lat, jakie sobie dajesz
Czy chciałbyś wypuścić akcje swojej firmy? na jego osiągnięcie. Pamiętaj, że liczy się nie to, jak osiągniesz
Czy chciałbyś stać się najlepszy w swojej branży? swój cel albo czy ostateczny termin jego realizacji jest praw
dopodobny. Ważne jest jedynie to, czy jesteś CAŁKOWICIE
Ile chciałbyś posiadać? ZDECYDOWANY, by ten cel osiągnąć.
Kiedy chcesz przejść na emeryturę?
Jak wielkie zyski z inwestycji zadowalałyby cię i pozwalały KROK TRZECI: WYBIERZ NAJWAŻNIEJSZY CEL W TEJ
już nie pracować? KATEGORII I NAPISZ KILKA ZDAŃ NA JEGO TEMAT.
W jakim wieku chcesz osiągnąć niezależność finansową? Wyjaśnij, dlaczego koniecznie musisz osiągnąć ten cel w ciągu
najbliższego roku. Wypisz tyle powodów, ile przychodzi ci do
Jakie są twoje cele związane z gospodarką finansami? głowy. Wybieraj takie, które dodadzą ci sił, popchną do działania,
Chcesz zbilansować budżet? dostarczą pasji i podniecenia.
Chcesz się czegoś nowego nauczyć? Również i tym razem, jeśli wypisane powody nie będą dla
ciebie dostatecznym przymusem do działania, poszukaj albo lep
Jakie inwestycje chcesz poczynić? szych powodów, albo lepszego celu.
Chcesz założyć nową firmę?
Kupić kolekcję monet?
Zająć się usługami dostawczymi?
Zainwestować w fundusz wzajemnej reasekuracji?
Zainwestować w firmę ubezpieczeniową?
Kupić akcje?
388 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XII. JAK STWORZYĆ NIEODPARTĄ PRZYSZŁOŚĆ 389
Czy chciałbyś:
Uczestniczyć w kolejnych wyścigach Indianapolis 500?
Grać w parze z Moniką Seles, Steffi Graf, Borisem
Beckerem albo Ivanem Lendlem?
Nieść znicz olimpijski?
Stanąć do pojedynku z Michaelem Jordanem?
Pływać z różowymi delfinami w oceanach Peru?
XII. JAK STWORZYĆ NIEODPARTĄ PRZYSZŁOŚĆ 391
390 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
Czy chciałbyś:
Zostać gwiazdą na Broadwayu?
Pocałować na ekranie Kim Basinger?
Stanąć przed kamerą obok Patricka Swayze?
Układać choreografię współczesnego baletu z Michaiłem
Barysznikowem?
IV. Cele związane z działaniami dla dobra innych CELE ZWIĄZANE Z DZIAŁANIAMI
Mogą to być cele najbardziej inspirujące, dające ci największy im DLA DOBRA INNYCH
pet do działania, ponieważ są dla ciebie okazją do zapisania się w
historii, stworzenia dziedzictwa, które przyczyni się do polepszenia
życia innych. Może to być cos bardzo prostego, jak dotacja dla two
jej parafii albo decyzja o przystąpieniu do lokalnego programu odzyski
wania surowców wtórnych. Może to też być cel bardzo poważny, jak
choćby założenie fundacji, która pomagałaby ludziom kalekim.
KROK PIERWSZY: POŚWIĘĆ CO NAJMNIEJ PIĘĆ MI
NUT NA PRZEMYŚLENIE WSZYSTKICH MOŻLIWOŚCI.
Co mógłbyś stworzyć?
Perpetuum mobile?
Samochód napędzany spalanymi odpadkami?
System rozdzielający jedzenie między głodujących?
Mc nie tworzy przyszłości tak jak marzenia. CELÓW. Za każdym razem, kiedy to robisz, musisz budzić
w sobie radość, musisz ją podsycać, wyobrażając sobie, czując,
Utopia dziś, krew i kości jutro. widząc i słysząc, jak twoje marzenia stają się rzeczywistością.
VICTOR HUGO
Ta ciągła koncentracja wytworzy połączenie neuronowe, neu
Teraz powinieneś już mieć cztery najważniejsze cele, które dają ronową autostradę między punktem, w którym znajdujesz się
ci wielką inspirację, oraz powody, dla których osiągnięcie tych obecnie, a punktem, do którego chcesz dojść. W wyniku tego
celów jest więcej niż nieodparte. Jak poczułbyś się za rok, gdy intensywnego uwarunkowywania zaczniesz odczuwać pewność,
byś osiągnął wszystkie cztery? Co odczuwałbyś, myśląc o sobie? że urzeczywistnisz swoje marzenia, a ta pewność przełoży się na
Co odczuwałbyś, myśląc o własnym życiu? Nie mam słów, który jakość twoich działań, zapewni ci sukces. Twoja wiara pozwoli
mi mógłbym wyrazić, jak ważne jest rozwinięcie silnej motywacji ci zdobyć odpowiednich trenerów i odpowiednie wzorce osobowe,
do osiągnięcia tych celów. Wystarczająco silne DLACZEGO po które poprowadzą cię do najskuteczniejszych działań. Pomogą
zwoli ci znaleźć niezbędne do ich realizacji JAK. ci również osiągać rezultaty o wiele szybciej niż za pomocą trady
Przypominaj sobie o tych celach codziennie. Zapisz je tam, gdzie cyjnej metody prób i błędów, którą można stosować bez
będziesz je każdego dnia widział: w kalendarzu, na biurku w pracy powodzenia całymi latami. Nie czekaj ani dnia dłużej z rozpoczę
albo na lustrze w łazience, przed którym golisz się każdego ranka. Jeśli ciem tego procesu. Zacznij już dziś!
podeprzesz swoje cele poświęceniem się CDSI, jeśli podejmiesz
niezłomne postanowienie o ciągłym doskonaleniu siebie w każdej z
tych czterech dziedzin, wtedy z pewnością będziesz czynił postępy
z dnia na dzień. Już teraz podejmij decyzję, że będziesz dążył do CEL TWOJEGO CELU
osiągnięcia tych celów, że zaczniesz je realizować natychmiast.
Często w pogoni za osiągnięciem własnych celów nie zauważamy
ich prawdziwego wpływu na nas samych i nasze otoczenie.
Sądzimy, że dotarcie do celu jest celem samo w sobie. Jednak
JAK SPRAWIĆ, BY TWOJE CELE dokładniejsza obserwacja powie nam, że po drodze wprawiamy
BYŁY REALNE w ruch wiele procesów, których skutki znacznie przewyższają
nasze oczekiwania i zamiary.
Masz już zestaw nieodpartych celów oraz jasno stwierdzone po W końcu pszczoła pewnie nigdy nie zastanawia się nad
wody, dla których musisz te cele osiągnąć. A więc proces urze sposobami rozmnażania roślin. A przecież w pogoni za słodkim
czywistniania tych marzeń już się zaczął. Twój Wybiórczy Układ nektarem kwiatowym pszczoły przenoszą pyłek z kwiatu na kwiat,
Aktywacji wyczuli się, kiedy będziesz codziennie powtarzał te zapoczątkowując w ten sposób wielki proces, którego skutkiem
cele, i dzięki temu zauważysz wszystkie możliwe drogi poz wzgórza znów będą się pławić w barwach.
walające ci zbliżyć się do nich. Celem ludzi biznesu jest zysk i, osiągając ten cel, tworzą
Aby zapewnić sobie osiągnięcie celów, musisz tak warun nowe miejsca pracy, w ten sposób dając wielu ludziom szansę
kować własny system nerwowy, aby już teraz odczuwał przy na rozwój osobisty i podniesienie jakości życia. Proces zarabia
jemność, którą przyniesie ich realizacja. Tak więc CO NAJM nia na życie pozwala ludziom osiągać różne cele, jak choćby
NIEJ DWA RAZY DZIENNIE MUSISZ ĆWICZYĆ WŁASNE posyłanie dzieci do szkoły. Z kolei dzieci wnoszą później swój
EMOCJE, ODCZUWAĆ RADOŚĆ PŁYNĄCĄ Z OSIĄGNIĘ wkład jako lekarze, prawnicy, artyści, ludzie interesu, naukowcy
CIA KAŻDEGO Z TWOICH CZTERECH NAJWAŻNIEJSZYCH i rodzice. Proces ten nie kończy się nigdy.
XII. JAK STWORZYĆ NIEODPARTĄ PRZYSZŁOŚĆ 397
396 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
Jeśli twoim głównym celem w zakresie przyjemności i przy Dobrym przykładem jest tu załoga promu kosmicznego „Apol
gód jest kupno samochodu mercedes, zatelefonuj do salonu sprze lo". Astronauci przez całe życie przygotowywali się do spełnienia
daży z prośbą o ofertę cenową albo już dzisiaj pojedź tam swojej największej misji, wylądowania na Księżycu. Kiedy wresz
i przetestuj swój ulubiony model. Nie twierdzę oczywiście, że cie tego dokonali, wpadli w euforię, ale po powrocie na Ziemię
musisz ten samochód kupić zaraz, ale przynajmniej dowiedz się niektórzy z nich znaleźli się w depresji, jakiej nawet nie jesteśmy
o cenę, aby twoje marzenie stało się bardziej rzeczywiste. Wielkie sobie w stanie wyobrazić. Nie mieli już na co czekać. Jaki mógłby
pragnienie pomoże ci później ułożyć plan, który doprowadzi cię być większy cel niż wylądowanie na Księżycu i badanie przestrze
do celu. ni kosmicznej? Być może odpowiedzią na to pytanie jest podjęcie
Jeśli postanowiłeś, że najważniejsze w dziedzinie finansów badania równie tajemniczego obszaru naszych umysłów, serc i dusz?
jest dla ciebie osiągnięcie zarobków w wysokości stu tysięcy Nieraz słyszałem o młodych kobietach, które miesiącami,
dolarów, zacznij już teraz zastanawiać się, jakie kroki musisz a nawet latami planują swoje zamążpójście. Wkładają w te plany
podjąć w tym kierunku. Czy masz kogoś znajomego, kto zara całą siłę, całą pomysłowość i zaczynają tworzyć scenariusze
bia już takie sumy i mógłby ci powiedzieć, co należy robić? Czy wprost z bajki. Wszystkie swoje nadzieje i oczekiwania wiążą
musisz postarać się o dodatkową pracę, by osiągnąć takie zyski? z tym wydarzeniem w przekonaniu, że zdarza się ono tylko raz.
Jakie umiejętności musisz opanować? Czy musisz zacząć bardziej Po chwilach wielkiego szczęścia młoda mężatka, podobnie jak
oszczędzać i inwestować zaoszczędzone pieniądze, aby zwięk astronauci z „Apolla", zaczyna odczuwać przygnębienie. Jak ma
szyć własne dochody? Czy powinieneś otworzyć nową firmę? sobie poradzić po przeżyciu najważniejszego życiowego doświad
Jakie środki są ci do tego potrzebne? czenia? Jedynym wyjściem jest wypatrywanie przyszłych, jeszcze
PAMIĘTAJ, ŻE MUSISZ CO NAJMNIEJ RAZ DZIENNIE ważniejszych celów związanych z budowaniem dopiero co
DOŚWIADCZAĆ UCZUCIA, ŻE JESTEŚ CORAZ BLIŻEJ zawartego związku.
OSIĄGNIĘCIA KAŻDEGO Z CZTERECH NAJWAŻNIEJ W jaki sposób ludzie mogą czuć siłę, podniecenie i pasję na
SZYCH CELÓW. Ideałem byłoby, gdybyś czuł to codziennie wet po osiągnięciu swoich największych celów i spełnieniu naj
rano i wieczorem. Przeglądaj też całą listę celów raz na pół roku, skrytszych marzeń? KIEDY ZBLIŻAJĄ SIĘ DO MOMENTU,
aby sprawdzić, czy wszystkie nadal cię interesują. Możesz też NA KTÓRY TAK DŁUGO CZEKALI, NATYCHMIAST WY
raz jeszcze zastanowić się nad nimi lub dodać kilka nowych. ZNACZAJĄ SOBIE KILKA JESZCZE BARDZIEJ KUSZĄ
Jestem przekonany, że wraz z upływem czasu będziesz chciał nie CYCH CELÓW. Gwarantuje to im łagodne przejście od spełnio
tylko dodawać nowe cele, ale też i rezygnować z niektórych u- nych zamiarów do nowej inspiracji oraz pozwala po raz kolejny
przednio wyznaczonych. podejmować decyzję o dalszym własnym rozwoju. Bez tej decyzji
Równie ważna dla długofalowego sukcesu jest świadomość, każdy z nas zrobi, co konieczne, aby odczuwać satysfakcję, ale
że OSIĄGNIĘCIE CELÓW MOZĘ OKAZAĆ SIĘ PRZE nigdy nie wyjdzie poza jej granice. Dlatego właśnie tracimy mo
KLEŃSTWEM, JEŚLI PRZEDTEM NIE WYZNACZYMY tywację do działania, tracimy potrzebę ciągłego rozwoju i popa
SOBIE NOWYCH. Kiedy tylko zorientujesz się, że jesteś już damy w stagnację. Często ludzie umierają emocjonalnie i duchowo
blisko celu, powinieneś natychmiast stawiać sobie nowe. Inaczej na długo przed tym, zanim umrze ich ciało.
doświadczysz czegoś, czego każdy z nas powinien unikać: prze Sposobem na wyrwanie się z tej pułapki jest zrozumienie
ścigniesz własne marzenia. Ile razy czytamy o ludziach, którzy faktu, że OSTATECZNYM CELEM ŻYCIOWYM MOŻE BYĆ
osiągają swoje życiowe cele tylko po to, aby sobie powiedzieć: PRZYCZYNIANIE SIĘ DO DOBRA INNYCH. Znalezienie
„Czy to już wszystko?", kiedy poczują, że nad szczytem nie ma sposobu, który pozwoli pomagać innym, wspierać tych, których
już nic. darzymy ciepłym uczuciem, może stać się inspiracją na całe życie.
400 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XII. JAK STWORZYĆ NIEODPARTĄ PRZYSZŁOŚĆ 401
Na świecie zawsze jest miejsce dla tych, którzy chcą dzielić się pomogą ci stawiać sobie jak najwyższe wymagania. Wzmacniaj
swoim czasem, energią, kapitałem, pomysłowością i zaanga wytworzone połączenia neuronowe przez nieustanne próby,
żowaniem. powtórzenia i natężenie emocjonalne. Wyobrażając sobie osiągnię
Weźmy na przykład Robina Williamsa. Oto człowiek, który cie celów, nie zapominaj o elementach submodalnych, wizual
ma wielką przewagę nad swoim zmarłym przyjacielem Johnem nych, słuchowych i kinestetycznych, które zmienią twoje cele
Belushi, ponieważ odkrył sposób, który pozwala mu zawsze mieć W rzeczywistość!
przed sobą jakiś cel. Robin, wraz z przyjaciółmi Whoopi Goldberg
i Billym Crystalem, postawili przed sobą zadanie, które zawsze
będzie od nich wymagało sięgania po największą życiową siłę.
Pomagają bezdomnym. Arnold Schwarzenegger zapewnił sobie NAJWAŻNIEJSZA LEKCJA
podobne zyski emocjonalne, wiążąc się z Igrzyskami Olimpijskimi
dla Niepełnosprawnych oraz Prezydencką Radą do spraw Kultury Najważniejszym wnioskiem płynącym z tego rozdziału jest stwier
Fizycznej. Wszyscy ci ludzie sukcesu nauczyli się, że nic nie daje dzenie, że wizja przyszłości wytwarza w nas poczucie dyna
im większej satysfakcji niż szczera pomoc udzielona potrzebu micznego wzrostu. Bez tego poczucia nasze życie jest niepełne.
jącym. Nieodparta przyszłość nie jest czymś ubocznym, ale koniecznoś
Pamiętaj więc, aby zawsze stawiać przed sobą nowe cele, cią. Pozwala nie tylko uzyskać zadowolenie, ale i w pełni uczestni
chwytać nowe marzenia, które pociągną cię na drogę nieustannego czyć w głębokim poczuciu radości, wkładu w życie innych oraz
samodoskonalenia, drogę nieprzerwanego ulepszania siebie. rozwoju, które nadają znaczenie naszemu życiu.
Poświęcenie się CDSI jest prawdziwie uniwersalną polisą ubez
pieczeniową, gwarantującą szczęście w ci^gu całego życia. Gdy nie ma widzenia, naród się psuje.
Pamiętaj, że KUSZĄCA PRZYSZŁOŚĆ JEST POŻYWIE
KSIĘGA PRZYSŁÓW, 29,18
NIEM, KTÓRE PRZYCZYNIA SIĘ DO ROZWOJU TWOJEJ
DUSZY. Każdy z nas potrzebuje poczucia ciągłego doskonalenia
się emocjonalnego i duchowego. Kiedyś przeczytałem, jak nieprawdopodobnie dużo ludzi w Ame
ryce umiera w ciągu trzech lat po przejściu na emeryturę. Jest to
dla mnie dowód, że jeśli tracimy poczucie tworzenia czegoś,
poczucie wkładu w życie innych, tracimy chęć życia. Jeśli masz
ZAPROGRAMUJ SIĘ NA SUKCES powód, by iść dalej, dojdziesz do celu. Często się zdarza, że ludzie
śmiertelnie chorzy albo starsi, mimo ciężkiego stanu, trzymają
Dysponujesz już celami, które cię prawdziwie inspirują, które bę się jakoś do świąt albo wielkiej rodzinnej okazji. Jak długo mają
dą cię wciąż pchały do przodu. Musisz sprawić, by stały się one na co się cieszyć, czego oczekiwać, jak choćby Boże Narodzenie
tak nieodparte, że twój system nerwowy uzna je za rzeczywis i związana z nim wizyta rodzinna, mają też powód, by żyć. Kiedy
tość. Jak możesz rozwinąć poczucie żelaznej pewności? Po pier okazja mija, tracą swoją wiarę w przyszłość. Zjawisko to nie do
wsze, zastanów się, co w przyszłości może ci przeszkadzać tyczy wyłącznie naszej kultury. Zaobserwowano je na całym
w osiągnięciu celu, i usuń wszystkie te przeszkody już teraz, nie świecie. Na przykład w Chinach śmiertelność znacznie spada
czekając, aż zaskoczą cię później. Potem uczyń publiczne przed każdym ważniejszym świętem i znów wzrasta po jego za
zobowiązanie w obecności ludzi, którzy w twoim przekonaniu kończeniu.
402 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XII. JAK STWORZYĆ NIEODPARTĄ PRZYSZŁOŚĆ 403
Nie ma znaczenia, czy masz osiemnaście lat, czy osiem plan działania, pozwalający ci zmienić marzenia w rzeczywis
dziesiąt. Potrzebujesz czegoś, co popchnie cię naprzód. Inspiracja, tość. Każdy z tych kroków pomoże ci wyczulić się na pojawiające
której szukasz, czeka uśpiona w tobie, aż obudzi ją jakieś nie się możliwości, i dostrzec wszystkie sposoby przyczyniające się
przewidziane wyzwanie albo prośba. Pułkownik Harlan Sanders do osiągnięcia wyznaczonych celów. To pozwoli ci rozwinąć
przekonał się o tym w wieku sześćdziesięciu pięciu lat, kiedy poczucie pewności, którego potrzebujesz, aby skłonić się do
pewnego dnia przyszedł rachunek za ubezpieczenie społeczne. działania.
Gniew popchnął go do działania.* Możemy teraz przejść do kolejnego rozdziału, w którym
Nie musimy jednak czekać na jakieś wydarzenie, aby obudzić (nauczę cię, jak pokonywać dowolną przeszkodę.
drzemiącą inspirację. Możemy to wydarzenie wyreżyserować
sami.
Znany komik George Burns rozumie, jak ważna i jak silna
jest nieodparta przyszłość. Poproszony o podsumowanie swojej
filozofii życiowej, powiedział: „Muszę mieć coś, co zerwie mnie
rano z łóżka. W końcu i tak niewiele mogę już w nim zdziałać.
Najważniejsze jest dla mnie posiadanie jakiegoś punktu, kierunku,
w którym mam zmierzać."** Burns ma dziś ponad dziewięć
dziesiąt lat i wciąż bawi dowcipem, wciąż bierze udział w pro
gramach telewizyjnych i w filmach. Słyszałem niedawno, że
zarezerwował sobie kilka wieczorów w londyńskim „Palladium"
na rok 2000, kiedy będzie miał sto cztery lata. Czy nie jest to
nieodparta wizja przyszłości?
Używaj swojej siły. Wiesz teraz, jak się samemu inspirować.
Czas najwyższy, abyś zaczął to robić. Jeśli dotychczas czytałeś ten
rozdział jedynie biernie, wróć do początku i wykonaj wszystkie
ćwiczenia. Są łatwe i pozwolą ci się dobrze bawić. Po pierwsze,
wyznacz sobie cztery najważniejsze cele do osiągnięcia w ciągu
najbliższego roku. Po drugie, znajdź klarowne „dlaczego". Po
trzecie, wypracuj rytuał codziennego przypominania sobie o tych
celach i wyobrażania sobie wielkiej radości z ich osiągnięcia
przez dziesięć kolejnych dni. Po czwarte, otocz się wzorami do
naśladowania i ludźmi, którzy naprawdę pomogą ci opracować
DZIESIĘCIODNIOWE
z największych problemów, jakie dostrzegam zarówno u poszcze
gólnych ludzi, jak i w przypadku całych instytucji, jest odrzu-
canie wszelkich zmian (które przecież są naszym największym
WYZWANIE sojusznikiem) oraz ocena własnych działań na podstawie przeko
nania, że dotychczasowe sposoby myślenia i zachowania przy
czyniły się do dotychczasowych sukcesów. Oczywiście jest to
prawda, ale DO OSIĄGNIĘCIA KOLEJNEGO POZIOMU ZA
Nawyk jest albo najlepszym sługą, ODOWEGO I OSOBISTEGO SUKCESU NIEZBĘDNY JEST
albo najgorszym panem. NOWY WZORZEC MYŚLENIA.
NATHANIEL EMMONS Aby tego dokonać, musisz raz na zawsze pozbyć się bariery
Strachu i przejąć kontrolę nad przedmiotem, na którym skupia
Konsekwencja... Czyż nie o to właśnie chodzi nam wszystkim? się twój umysł. Stare wzorce, pozwalające umysłowi stać się
Nie chcemy osiągać rezultatów tylko raz na jakiś czas. Nie chce niewolnikiem problemów chwili, muszą zostać złamane na zaw
my być szczęśliwi tylko przez chwilę. Nie chcemy być w najlep sze. Na ich miejsce musimy wypracować nowe wzorce, które
szej formie zaledwie od czasu do czasu. Prawdziwe mistrzostwo pozwolą nam się skoncentrować na rozwiązaniach problemu
tworzy konsekwencja, a prawdziwą konsekwencję tworzą nasze czerpać z tego satysfakcję. Z kart tej książki nauczyłeś się wielu
nawyki. dających siłę strategii, poznałeś narzędzia czyniące życie bogat
Z pewnością po lekturze dotychczasowych rozdziałów wiesz szym, pełniejszym, radośniejszym i bardziej ekscytującym. Jeśli
już, że nie napisałem tej książki po to, aby pomóc ci odkryć kilka jednak czytasz tę książkę i nie wykorzystujesz zawartej w niej
rzeczy o sobie samym. Nie jest też jej celem zainspirowanie cię wiedzy, postępujesz tak, jakbyś kupił nowy komputer i nigdy nie
kilkoma historyjkami albo przekazanie garści ciekawych infor wyjął go z pudełka, albo sprawił sobie ferrari i nigdy nie
macji, które mógłbyś wykorzystać od czasu do czasu dla osiągnię wyprowadzał go z podjazdu, chcąc w ten sposób się upewnić, że
cia „drobnych postępów". Książka ta, podobnie jak cała moja pie będą na nim osiadały kurz i błoto.
działalność, ma na celu spowodowanie wymiernego wzrostu ja Pozwól więc, że zaoferuję ci prosty plan złamania starych
kości całego życia, również twojego. wzorców myślenia, odczuwania i zachowania. Plan ten pomoże
Można to osiągnąć jedynie za pomocą całkiem nowego wzor ci uwarunkować nowe, dodające sił wzorce i sprawi, że staną się
ca kierującego zmasowanym działaniem. Dla każdego człowieka one całkowicie spójne.
prawdziwa wartość nowej umiejętności lub strategii jest wprost Wiele lat temu wpędziłem się w pułapkę. Stałem się więźniem
proporcjonalna do częstotliwości jej wykorzystywania. Wiele własnych wzorców frustracji i złości. Gdziekolwiek się obró
razy już mówiliśmy, że nie wystarczy tylko wiedzieć. MUSISZ ciłem, czekały na mnie problemy. Pozytywne myślenie nie znaj
ROBIĆ TO, CO WIESZ. Rozdział ten ma na celu pomóc ci w wy dowało się wtedy wysoko na mojej liście sposobów rozwiązywa
pracowaniu nawyku doskonałości - wzorców, które pomogą ci nia trudności. Byłem przecież „inteligentny", a ludzie inteligent-
406 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XIII. DZIESIĘCIODNIOWE WYZWANIE 407
ni nie patrzą pozytywnie na rzeczy, które pozytywne nie są. Wokół od nowa każą szukać środków, które pomogą ci utrzymać ogród
siebie miałem mnóstwo znajomych, którzy wyznawali tę zasadę w zdrowiu i obfitości.
(i byli podobnie sfrustrowani jak ja sam). Musimy wciąż ćwiczyć to podejście przy odchwaszczaniu
Byłem wtedy nastawiony do życia bardzo negatywnie i wi ogrodu naszych umysłów. Musimy nabyć umiejętności pozwala
działem wszystko w najczarniejszych barwach. Używałem jących nam zauważyć, kiedy zaczyna się w nas rozwijać negaty
pesymizmu jako tarczy. Były to niewątpliwie kiepskie próby wny wzorzec. Nie po to, aby się za ten wzorzec ganić albo ciągle
uchronienia się przed cierpieniem wynikającym z nie spełnionych nad nim rozwodzić, ale by złamać go natychmiast po jego odkryciu
oczekiwań. Jednak przyjęcie takiego wzorca powodowało, że tar i zastąpić nasionami umysłowego, emocjonalnego, fizycznego,
cza chroniąca mnie przed cierpieniem jednocześnie nie dopu duchowego, finansowego i profesjonalnego sukcesu. W jaki
szczała do mnie żadnej przyjemności. Nie pozwalała mi znaj sposób łamać negatywne wzorce już w chwili, gdy się pojawią?
dować jakichkolwiek rozwiązań mojego problemu i wpędzała Po prostu przypomnij sobie metodę sześciu kroków, której
swym ciężarem do emocjonalnego grobu, w którym nie odczuwa nauczyłeś się z rozdziału szóstego.
się ani zbytniego cierpienia, ani zbytniej przyjemności, w którym 1) Musisz najpierw zdecydować, czego chcesz. Jeśli naprawdę
własne ograniczone działania oceniamy stwierdzeniem, że „są chcesz poczuć pasję i radość oraz przejąć kontrolę nad własnym
one realistyczne". życiem - a z całą pewnością tak jest, ponieważ w przeciwnym
Tymczasem życie wymaga równowagi. Jeśli pozwolimy sobie wypadku nie sięgnąłbyś po tę książkę - wiesz już, czego chcesz.
nie dostrzegać chwastów pieniących się w naszym ogrodzie, nasze 2) Musisz podziałać na siebie metodą dźwigni. Gdybyś prze
złudzenia nas z pewnością zniszczą. Jednak równie niszczące jest czytał całą tę książkę i nie wypracował żadnych nowych wzorców,
zachowanie ludzi, którzy powodowani własnym strachem, ciągle czy nie byłaby to nieprawdopodobna strata czasu? I odwrotnie, jak
wyobrażają sobie, że ich ogród zarósł chwastami nie do wyple się poczujesz, kiedy zastosujesz zdobytą wiedzę, aby natychmiast
nienia. Droga, którą kroczy zwycięzca, jest drogą równowagi. przejąć kontrolę nad własnym umysłem, ciałem, emocjami, finansa
Zauważa on chwasty z uśmiechem na twarzy, wiedząc, że fakt, iż mi i kontaktami z ludźmi? Pozwól więc, aby twoje pragnienie
je zauważył, oznacza ich koniec. Wie, że potrafi je usunąć, i zrobi unikania cierpienia i zyskiwania wielkiej przyjemności popchnęło
to natychmiast. cię w kierunku zmian niezbędnych do podźwignięcia twojego życia
Nie trzeba bać się chwastów. Są one częścią życia. Musimy na kolejny, wyższy poziom. Aby to osiągnąć, musisz...
je dostrzegać, uznawać ich istnienie, skupiać się na możliwych 3) Zakłócić ograniczający cię wzorzec. Najlepsza znana mi
rozwiązaniach i natychmiast robić wszystko, by wyeliminować ich metoda na osiągnięcie tego celu to przejście na UMYSŁOWĄ
wpływ na nasze życie. Udawanie, że chwastów nie ma, w niczym DIETĘ - to jest wyznaczenie sobie określonego ściśle czasu oraz
nam nie pomoże. Nie pomoże też pławienie się w złości z ich przejęcie dokładnej kontroli nad własnymi myślami. Umysłowa
powodu ani zamykanie się w strachu. Ich nieustanne próby za dieta daje możliwość wyeliminowania negatywnych wzorców
gnieżdżenia się w naszym ogrodzie są po prostu częścią życia. myślenia i uczuć, które zawsze pojawiają się na skutek prowa
Musimy je usuwać, i to w dodatku z uśmiechem na twarzy, z po dzenia życia cofającego emocjonalnie oraz niezdyscyplinowanego
czuciem wielkiej radości. Inaczej spędzimy resztę życia na cier umysłowo. Prawie osiem lat temu postanowiłem oczyścić swój
pieniach. Dlaczego? Ponieważ jedno mogę ci zagwarantować: umysł w taki właśnie sposób i przekonałem się, że jest to sposób
chwastów będzie coraz więcej. I jeśli nie chcesz, aby twoje życie bezcenny.
stanowiło ciągłą reakcję na pojawiające się codziennie nowe prob Napotkałem ten pomysł w małej broszurce pióra Emmeta
lemy, musisz pamiętać, że są one jego ważną częścią. Utrzymują Foxa The sevenday Mental Diet (Siedmiodniowa dieta umysłowa).
bowiem twój zapał i siłę, wciąż wzmagają twoją czujność i wciąż Wyjaśnia w niej, jak wielką wartość ma przeżycie siedmiu kolej-
408 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XIII. DZIESIĘCIODNIOWE WYZWANIE 409
nych dni bez żadnych negatywnych myśli. Pomysł ten wydawał ROZWIĄZANIU PROBLEMU. Możesz zadać sobie właściwe
się tak banalnie prosty, że początkowo doszedłem do wniosku, pytanie, jak choćby: „Co muszę zrobić natychmiast, aby tę sytu
iż jego realizacja może przynieść wyłącznie stratę czasu. Ale ację polepszyć?" Możesz też zmienić swój stan, zmieniając słowni
kiedy Emmet Fox zaczął tłumaczyć po kolei zasady tej diety ctwo, którego używasz dla opisania własnych uczuć: przejść od
prowadzącej do oczyszczenia umysłu, zacząłem rozumieć, że jej Jestem zmartwiony" do „jestem trochę przejęty".
zastosowanie może się okazać o wiele trudniejsze, niż początkowo Krótko mówiąc, jeśli zdecydujesz się przyjąć moje dziesię
myślałem. Rzucone wyzwanie zaintrygowało mnie, a osiągnięte ciodniowe wyzwanie, znaczy to, że decydujesz się na wprowadze
rezultaty wprawiły w zdumienie. Chciałbym uzupełnić dietę nie się w stan pełen pozytywnych pasji i utrzymanie tego stanu,
zaproponowaną przez pana Foxa w 1935 roku po to, abyś mógł bez względu na to, co się wydarzy. Oznacza to również, że ilekroć
ją wykorzystać jako narzędzie pozwalające ci integrować strate znajdziesz się w stanie bezproduktywnych emocji, natychmiast
gie, których dotychczas nauczyłeś się z tej książki. I to od zaraz. spróbujesz zmienić odczucia fizjologiczne albo skupisz się na
Staje przed tobą możliwość zastosowania wszystkiego, pozytywnych rozwiązaniach - bez względu na twoje chwilowe
z czym zapoznawałeś się w poprzednich rozdziałach. Wyzwanie, nastawienie. Jeśli na przykład w ciągu najbliższych dziesięciu
jakie ci rzucam, jest proste: dni ktoś zrobi ci coś, co uznasz za niszczące albo przepełnione
PRZEZ NAJBLIŻSZYCH DZIESIĘĆ DNI, POCZYNAJĄC nienawiścią, i zaczniesz wpadać z tego powodu w złość, musisz
OD DZISIAJ, PRZEJMIJ CAŁKOWITĄ KONTROLĘ NAD natychmiast zmienić swój stan emocjonalny, zupełnie nie zważając
WŁASNYM UMYSŁEM I EMOCJAMI, POSTANAWIAJĄC na otaczające cię warunki.
WŁAŚNIE W TEJ CHWILI, ŻE NIE BĘDZIESZ POGRĄŻAŁ Przypomnę raz jeszcze, że dysponujesz wieloma strategia
SIĘ W ŻADNYCH NEGATYWNYCH I BEZPRODUKTYW mi, które pozwalają ci zmienić własny stan emocjonalny. Możesz
NYCH MYŚLACH I UCZUCIACH. zadać sobie właściwsze pytanie, jak choćby: „Czego mogę się
Brzmi łatwo, prawda? I jestem pewien, że może być równie stąd nauczyć?", albo: „Co w tej sytuacji widzę dobrego, nawet
łatwe. Jednak ci, którzy przechodzą na tę dietę po raz pierwszy, jeśli nie jest ona doskonała?" Pytania te wprowadzą cię w nastrój
z zaskoczeniem odkrywają, jak często ich umysł wikła się w bez produktywny, w którym będziesz potrafił znajdować rozwiązania
produktywne, budzące obawy, przynoszące zmartwienia albo dla twoich problemów, zamiast pozostawania w samonapędza-
grożące zniszczeniem myśli. jącym się cyklu złości i frustracji. Jakie jeszcze inne techniki
Dlaczego nieustannie angażujemy się w umysłowe i emocjo zmiany własnego stanu emocjonalnego mógłbyś wykorzystać,
nalne wzorce, które powodują w naszym życiu niepotrzebne gdybyś naprawdę chciał?
stresy? Odpowiedź jest prosta: sądzimy, że nam to pomaga! PAMIĘTAJ, ŻE NASZYM CELEM NIE JEST IGNORO
Wielu ludzi żyje w stanie wiecznego zmartwienia. Aby dopro WANIE ŻYCIOWYCH PROBLEMÓW, ALE DOCHODZENIE
wadzić się do tego, ciągle skupiają się na najgorszych możliwych DO TAKIEGO STANU EMOCJONALNEGO I UMYSŁOWE
scenariuszach wydarzeń. Dlaczego to robią? Ponieważ są przeko GO, W KTÓRYM NIE TYLKO POTRAFIMY ZNALEŹĆ ROZ
nani, że pomoże im to skłonić się do działania. Jednak, jak wiemy, WIĄZANIE TYCH PROBLEMÓW, ALE RÓWNIEŻ DZIAŁAĆ
zmartwienie tak naprawdę doprowadza nas do skrajnie niepro W OPARCIU O NIE. Ludzie, którzy ciągle skupiają się na tym,
duktywnego stanu emocjonalnego. Zwykle nie dodaje nam sił do na co nie mają wpływu, pozostają bezsilni.
działania, natomiast zawsze powoduje, że czujemy się owładnię Kiedy po raz pierwszy rozważałem możliwość przejścia na
ci strachem i frustracją. umysłową dietę Foxa, byłem przekonany, że pozytywne myśle
Ale przy użyciu najprostszych prezentowanych w tej książce nie wyrządzi mi krzywdę. W końcu wcześniej kierowałem się
narzędzi możesz zmienić swój stan, po prostu skupiając się na pozytywnym nastawieniem i moje oczekiwania nie spełniły się.
410 DZIESIĘCIODNIOWE WYZWANIE XIII. DZIESIĘCIODNIOWE WYZWANIE 411
Być może zechcesz podczas stosowania tej umysłowej diety Jeśli twoja odpowiedź brzmi „tak", zaczniesz zmieniać wszys
oczyścić również ciało. W książce Unlimited Power rzucam czy tko to, co dotychczas poznawałeś jedynie intelektualnie, w część
telnikowi dziesięciodniowe wyzwanie mające ułatwić mu troskę swoich codziennych doświadczeń życiowych. Dziesięciodniowe
o własną kondycję fizyczną. Połączenie obydwu tych ćwiczeń wyzwanie pomoże ci zastosować technikę NWA i w ten sposób
może przynieść istotne rezultaty, które pomogą ci podźwignąć uwarunkować się do sukcesu. Będziesz zadawać sobie nowe pyta
twoje życie na kolejny, wyższy poziom.* nia i wykorzystywać Słownik Transformacji oraz lepsze metafory
Decydując się na zastosowanie diety umysłowej, oderwiesz ogólne. Będziesz też musiał w jednej chwili zmieniać przedmiot
się od ograniczających cię nawyków, jednocześnie ćwicząc koncentracji.
mięśnie dodające siły twojemu umysłowi. Prześlesz swojemu Szczerze mówiąc, każdy z nas pobłaża sobie w życiu. Jeśli
mózgowi nowe polecenia i zażądasz od niego nowych rezultatów. masz nadwagę, być może przymykasz oko na krówki czekola
ZAŻĄDASZ DODAJĄCYCH CI SIŁ EMOCJI, BOGATSZYCH dowe albo podwójną pizzę. Kiedy przechodzisz na dietę, mówisz
MYŚLI I INSPIRUJĄCYCH PYTAŃ. sobie wtedy: „Dosyć. Wiem, gdzie mam skończyć." Stawiasz
Stanowcza decyzja o posuwaniu się naprzód (cierpienie wyni sobie wyższe wymagania i cieszysz się radością, która wynika
kające z zaczynania ćwiczenia od początku) przesyła umysłowi z podjęcia tej jednej, drobnej decyzji.
mocne sygnały nakazujące poszukiwać dodających sił wzorców Wszyscy bez wyjątku pobłażamy sobie w życiu umysłowym.
zachowań i emocji. Stawiając sobie wyższe wymagania, jasno Niektórzy ludzie użalają się nad sobą, niektórzy wpadają w złość,
określając, jakimi myślami nie będziesz się zajmować, zaczniesz która jest sprzeczna z ich własnymi interesami, a jeszcze inni nie
dostrzegać, jak bardzo niszczące wzorce akceptowałeś dotychczas chcą się skupiać na rzeczach, które naprawdę wymagają ich uwagi.
w swoim zachowaniu, z lenistwa albo niewiedzy, i jak trudno byłoby Wyzwanie, które ci rzucam, zmusza cię, byś przez całe dziesięć
ci kiedykolwiek do nich wrócić. Nietolerancja tej metody wobec dni nie pobłażał sobie absolutnie w niczym.
jakichkolwiek negatywnych wzorców pozwoli ci dobrzeje zapamię Co nie pozwala nam odrzucić tej pobłażliwości? Trzy rzeczy.
tać i sprawi, że w przyszłości nie będziesz się do nich odwoływał. Pierwszą z nich jest lenistwo. Wielu ludzi wie, co powinni robić,
Winien ci jednak jestem ostrzeżenie: NIE ZACZYNAJ TEGO ale nigdy nie udaje im się zebrać potrzebnej do tego energii. Wielu
ĆWICZENIA, JEŚLI NIE JESTEŚ CAŁKOWICIE PRZEKONA ludzi wie, że ich życie mogłoby być lepsze, a mimo to siedzą
NY, ŻE CHCESZ STOSOWAĆ SIĘ DO JEGO ZASAD PRZEZ przed telewizorami, zaśmiecają się kiepskimi pokarmami, pozba
CAŁE DZIESIĘĆ DNI. Jeśli nie rozpoczniesz go z pełnym zaan wiają się paliwa, które jest niezbędne, by ich ciała i umysły zaczęły
gażowaniem, z pewnością nie uda ci się wytrwać w postanowie się znów rozwijać.
niu przez cały ten czas. Nie jest to wyzwanie dla ludzi o małym Drugcj przeszkodą jest strach. O WIELE ZA CZĘSTO BEZ
sercu. Sprostają mu tylko ci, którzy naprawdę chcą uwarunkować PIECZEŃSTWO WYNIKAJĄCE Z MIERNEJ TERAŹNIEJ
swój system nerwowy tak, aby wytworzyć nowe wzorce emocjo SZOŚCI JEST DLA NAS WYGODNIEJSZE OD PODJĘCIA
nalne i nowe wzorce zachowania, mogące dodać im sił i pomóc WYZWANIA, OD RZUCENIA SIĘ W WIR PRZYGODY, JA
odmienić życie. KĄ JEST CHĘĆ STANIA SIĘ KIMŚ WIĘCEJ. Tak wielu ludzi
Czy podjąłeś już decyzję? Zastanów się dobrze, zanim się tego dożywa końca swoich dni, zastanawiając się nad tym, co mogłoby
podejmiesz, ponieważ wtedy musisz dotrzymać słowa i być gotowym się w ich życiu wydarzyć. Nie pozwól, aby przytrafiło się to rów
na przeżycie radości, która płynie ze zdyscyplinowanego wysiłku. nież i tobie!
Trzecią przeszkodą jest siła nawyku. Mamy swoje stare wzor
ce emocjonalne, działamy w oparciu o uśmiercającą nas rutynę.
* Patrz: Unlimited Power. Energia: Paliwo doskonałości. Jak samolot kierowany automatycznym pilotem nasz umysł wyrzu-
416 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XIII. DZIESIĘCIODNIOWE WYZWANIE Ą\7
ca z siebie stare reakcje, które zostały w nim już zakodowane. Sukces jest procesem. Jest wynikiem wielu drobnych posunięć
Stajemy wobec przeszkody i dostrzegamy problem, a nie jego roz prowadzących do wytworzenia nawykowych wzorców sukcesu,
wiązania. Musimy się wycofać i użalamy się nad sobą, zamiast dzięki którym jego osiągnięcie nie wymaga już żadnych świado
postanowić, by czegoś się z tego doświadczenia nauczyć. Popeł mych wysiłków. Będziesz nabierał rozpędu podobnie jak pociąg
niamy błąd i postrzegamy go jako nieszczęśliwy osąd nas samych, towarowy, który przyspiesza z każdą chwilą, choć powoli. Świa
dowód na to, jak wielu rzeczy nie potrafimy robić. Tymczasem dome wykonywanie rzeczy właściwie, świadome usuwanie po
powinniśmy uczyć się na własnych błędach i iść dalej. wstrzymujących cię wzorców oraz wytwarzanie w ich miejsce
TO ĆWICZENIE STANOWI SPOSÓB NA PRZEZWYCIĘ nowych da ci więcej siły niż cokolwiek w dotychczasowym życiu.
ŻENIE WSZYSTKICH TRZECH PRZESZKÓD I OSIĄGNIĘ Zdecydowanie dobrą wiadomością jest ta, że w odróżnieniu
CIE KORZYŚCI, KTÓRE Z CZASEM BĘDĄ SIĘ POWIĘK od zwykłej diety, podczas której głodzisz się i w końcu musisz
SZAĆ. Jest ono dla ciebie prawdziwą okazją, by naprawdę poświę wrócić do dawnych posiłków i nawyków odżywiania się, nigdy
cić się CDSI! nie musisz wracać do starego wzorca doszukiwania się negaty
Dziesięciodniowe wyzwanie nie jest łatwe. Jeśli powodowany wnych stron we wszystkim. Ćwiczenie to może się okazać czymś
siłą nawyku ciągle okazujesz sobie współczucie, nie będzie ci znacznie dłużej trwającym niż tylko dziesięciodniowe wyzwanie.
łatwo przestać. Jeśli skupiasz się na kłopotach finansowych, Jest ono dla ciebie okazją, byś na resztę życia UZALEŻNIŁ SIĘ
działanie z pozycji strachu niewiele zmieni. Jeśli za wszystkie od koncentracji na pozytywach.
niepowodzenia w całym swoim życiu obwiniasz współmałżonka, Jednak jeśli po odrzuceniu na dziesięć dni trujących wzor
najłatwiej ci będzie robić to dalej. Jeśli przez cały czas ukrywasz ców umysłowych będziesz chciał do nich wrócić, zamiast tego
swoją niepewność za złością, jeśli nurzasz się w poczuciu winy, wróć do mnie. Jestem wszakże pewien, że kiedy raz zaczniesz
jeśli przyczyny wszystkich twoich problemów dopatrujesz się żyć w ten umysłowo żywy sposób, sama myśl o dawnym trybie
we własnym wyglądzie, sytuacji finansowej albo dzieciństwie, będzie dla ciebie odrażająca. Gdybyś mimo to zauważył, że zba
nie będzie ci łatwo to zmienić. ALE DYSPONUJESZ JUŻ WIE czasz z drogi, dysponujesz potężnym zestawem narzędzi, które
LOMA NARZĘDZIAMI, KTÓRE POMOGĄ CI ULEPSZYĆ pomogą ci wrócić na właściwy szlak.
WŁASNE ŻYCIE. RZUCAM CI WIĘC WYZWANIE, BYŚ ZA Pamiętaj, że tylko ty możesz sprawić, by dziesięciodniowe
CZĄŁ ICH UŻYWAĆ. wyzwanie spełniło swoje zadanie. Tylko ty możesz podjąć
Uwierz, że w tym jednym ćwiczeniu kryje się zaskakująca niezłomną decyzję, by trzymać się jego reguł. Być może będziesz
siła. Jeśli dobrze je wykonasz, pomoże ci ono na cztery różne chciał zastosować dodatkową dźwignię, aby skłonić się do dotrzy
sposoby. mania danego sobie słowa. Pomocne może się tu okazać poinfor
PO PIERWSZE, UŚWIADOMI CI wszystkie przyjęte wzorce mowanie przyjaciół o rozpoczęciu umysłowej diety albo znalezie
emocjonalne, które cię powstrzymują. PO DRUGIE, sprawi, że nie kogoś, kto chciałby na nią przejść wraz z tobą. Bardzo przydatne
twój umysł zacznie szukać DODAJĄCYCH SIŁ ALTERNA byłoby też prowadzenie dokładnego dziennika przez całe dziesięć
TYWNYCH MOŻLIWOŚCI, którymi mógłbyś je zastąpić. PO dni. Zapisuj swoje codzienne przeżycia, podkreślając, jak skutecznie
TRZECIE, da ci nieprawdopodobne wręcz poczucie pewności, radziłeś sobie z napotkanymi tego dnia problemami. Jestem przeko
kiedy przekonasz się, że MOŻESZ ODMIENIĆ WŁASNE ŻY nany, że później będzie to dla ciebie bardzo cenna lektura.
CIE. Wreszcie PO CZWARTE i najważniejsze, WYTWORZY Pamiętaj też, że najskuteczniejszym narzędziem wprowadza
NOWE NAWYKI, NOWE OCZEKIWANIA I NOWE STAN nia zmian w twoim życiu jest nie samo złamanie starego wzorca,
DARDY, które pomogą ci rozwinąć się bardziej nawet, niż możesz lecz zastąpienie go nowym. Może będziesz chciał z zapałem
to sobie teraz wyobrazić. oddać się czemuś, co ja robię przez całe życie: LEKTURZE.
418 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
SPRAWOWAĆ
Kiedy będziesz oczyszczał swój umysł ze starych śmieci, być
może zechcesz dodać mu sił, podsuwając wciąż nowe wiadomości.
Jest wiele tekstów, które w ciągu tych dziesięciu dni możesz wyko
rzystać, by dowiedzieć się mnóstwa ważnych i ciekawych rzeczy.
Jeśli książka ta ma nauczyć cię czegoś nowego, to jest to u-
świadomienie ci siły tkwiącej w prawdziwych decyzjach. Nasza
KONTROLĘ
wspólna podróż osiągnęła punkt zwrotny. Poznałeś wiele ważnych
strategii, otrzymałeś bezcenne informacje, które możesz teraz - SYSTEM
NADRZĘDNY
wykorzystać, aby z całą siłą jak najkorzystniej kształtować własne
życie. PYTANIE, JAKIE CHCĘ CI TERAZ ZADAĆ, BRZMI:
CZY PODJĄŁEŚ JUŻ DECYZJĘ, BY CAŁĄ TĘ WIEDZĘ WY
KORZYSTAĆ? Czy nie jesteś sobie tego winien, czy nie po
winieneś do maksimum spożytkować wszystkiego, co oferuje ci
ta książka? To jeden z najważniejszych sposobów na dotrzymanie
danego sobie słowa. Postanów więc teraz zrobić to równie szyb
ko, jak szybko chciałbyś osiągnąć jakość życia, o której kiedyś
tylko marzyłeś.
Zdaj sobie sprawę z faktu, że rozdział ten jest moim oso
bistym wyzwaniem, które ci rzucam. Jest wielką okazją i zaprosze
niem do tego, byś wymagał od siebie więcej nawet, niż wymagają
od ciebie inni, a następnie zbierał owoce tego postanowienia.
Czas, byś praktycznie zastosował wszystko to, czego się dotych
czas nauczyłeś. Ale przyszedł też czas, abyś zdecydował, czy
chcesz poświęcić się bez reszty wprowadzaniu we własne życie
drobnych, ale jakże potężnych zmian. Wiem, że tego właśnie
pragniesz. Jeśli potrzebujesz dowodów, że potrafisz to zrobić,
jestem przekonany, że znalazłeś je w tym właśnie rozdziale.
Dowodem jest bowiem fakt, że chcesz podjąć moje wyzwanie.
Rozdział czternasty
ŹRÓDŁO
WSZYSTKIEGO:
SYSTEM NADRZĘDNY
To podstawa, drogi Watsonie...
Z PRZEPROSINAMI DEDYKUJĘ
SIR ARTHUROWI CONAN DOYLE'OWI
gwarantuje fakt, że w końcu i tak wszystko sprowadza się do pew niepokoje i problemy w kontaktach z drugim człowiekiem, zrozu-
nych wzorców zbudowanych z określonych kluczowych elemen mieć przyczynę jego zachowań i bez żadnych osądów porozumieć
tów. Dokładne zrozumienie tych kluczowych elementów, zro się z jego prawdziwym ja?
zumienie sposobu konstrukcji danego wzorca, pozwala nie tylko Jeśli idzie o dzieci, zwykle pamiętamy o tym, że płaczliwość
wpływać na innych, by się zmieniali, ale też i ZROZUMIEĆ, oznacza przeważnie ochotę na drzemkę raczej niż zły humor.
dlaczego zachowują się w taki właśnie, a nie inny sposób. W małżeństwie wyjątkowo ważna jest umiejętność odkrywania
Zrozumienie Systemu Nadrzędnego, który kieruje całym prawdziwej przyczyny codziennych stresów po to, aby wspierać
ludzkim zachowaniem, jest taką samą dyscypliną nauki jak fizyka się nawzajem i umacniać więzy, które kiedyś połączyły mał
czy chemia i podobnie jak każda inna nauka rządzi się przewidy żonków. Jeśli mąż lub żona przeżywa stresy w pracy i daje upust
walnymi prawami oraz wzorcami akcji i reakcji. Nie będziesz nagromadzonej frustracji, nie oznacza to jeszcze końca małżeń
daleki od prawdy, jeśli wyobrazisz sobie własny System Nad stwa. Ale z pewnością jest znakiem, że współmałżonek powinien
rzędny - pięć składników decydujących o tym, jak oceniasz Stać się uważniejszy i wspierać ukochaną osobę. Przecież nie
dosłownie wszystko w twoim życiu -jako swego rodzaju tablicę oceniałbyś sytuacji na giełdzie po wynikach jednego tylko dnia,
okresową pierwiastków, z tym, że są to pierwiastki ludzkich za w którym indeks spadł o dwadzieścia punktów. Dokładnie na
chowań. Podobnie jak materia rozpada się na określone cząsteczki, takiej samej zasadzie nie wolno ci oceniać charakteru człowieka
proces zachowania ludzkiego również można rozłożyć na czynniki na podstawie jednego tylko zachowania. LUDZIE NIE SĄ TACY,
pierwsze, jeśli tylko wiemy, jak to zrobić. Kombinacja oraz JAK ICH ZACHOWANIE.
struktura tych czynników - sposób, w jaki je wykorzystujemy Kluczem do zrozumienia ludzi jest zrozumienie ich Systemu
- czyni z każdego z nas istotę niepowtarzalną. Niektóre połączenia Nadrzędnego, co pozwala zapoznać się z ich indywidualnym,
dają mieszankę wybuchową i przynoszą natychmiastowe rezultaty. Systematycznym tokiem rozumowania. KAŻDY CZŁOWIEK
Jedne połączenia neutralizują, inne są katalizatorami, a jeszcze MA WŁASNY SYSTEM LUB PROCEDURY, KTÓRE WYKO
inne nas po prostu paraliżują. RZYSTUJE, ABY USTALIĆ, CO DLA NIEGO OZNACZAJĄ
Codziennie jesteśmy bombardowani tysiącem rzeczy, które POSZCZEGÓLNE WYDARZENIA I JAK MUSI NA NIE ZA
dzieją się wokół nas. Pewnie dlatego większość z nas nie zdaje REAGOWAĆ. DOTYCZY TO DOSŁOWNIE KAŻDEJ ŻYCIO
sobie sprawy z faktu, że każdy człowiek posiada własną filozofię WEJ SYTUACJI. Musisz pamiętać, że różni ludzie przykładają
życiową, a co dopiero z siły, z jaką wpływa ona na kształtowanie różną wagę do tych samych rzeczy i w różny sposób oceniają
naszych ocen zjawisk i procesów zewnętrznych. Druga część tej otaczające ich wydarzenia, w zależności od punktu widzenia
książki ma za zadanie pomóc ci w przejęciu kontroli nad własnym i sposobu warunkowania.
Nadrzędnym Systemem oceniania, a więc nad siłą, która kieruje Wyobraź sobie, że grasz w tenisa i właśnie wykonałeś bardzo
twoimi uczuciami i działaniami podejmowanymi w każdym kiepski serw. Z twojej perspektywy to serw stracony, ale z per
momencie życia. spektywy twojego przeciwnika to wspaniały serw - dla niego.
Zrozumienie Systemu Nadrzędnego innych ludzi pozwoli ci Z perspektywy sędziego serw nie był ani dobry, ani zły. Był po
natychmiast poznać prawdziwą motywację drugiego człowieka, prostu w polu albo poza nim. Co często dzieje się po oddaniu
bez względu na to, czy człowiekiem tym jest twój współmałżonek, kiepskiego strzału? Ludzie zaczynają uogólniać, najczęściej
dziecko, szef, współpracownik czy znajomy. Czyż nie byłby to dla w sposób, który ich obezwładnia. Stwierdzenie: „Jaki fatalny
ciebie najwspanialszy możliwy dar - umiejętność odkrycia serw", zmienia się w przekonanie: „Żaden serw mi dzisiaj nie
prawdziwej siły kierującej ludźmi, którzy są ci bliscy, włącznie wyjdzie." Następnie pociąg generalizacji zaczyna przyspieszać.
z tobą samym? Czy nie byłoby wspaniale pokonać wszelkie Dochodzimy do przekonania, że nigdy nie potrafiliśmy dobrze
424 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XIV. ŹRÓDŁO WSZYSTKIEGO: SYSTEM NADRZĘDNY 425
serwować. Zaraz potem stwierdzamy, że nie potrafimy grać w te jest to największy, najsilniejszy albo najgrubszy zawodnik w ca-
nisa, oraz dochodzimy do wniosku, że niczego nie potrafimy ro łej lidze? On sam przyznaje, że odpowiedź na każde z tych trzech
bić dobrze. Stąd już tylko krok do przekonania, że w ogóle je pytań brzmi: nie. A przecież od dawna jest graczem numer jeden.
steśmy do niczego. Poproszony o odpowiedź na pytanie o źródło swojej skuteczności,
Gdy to czytasz, wydaje ci się to śmieszne, ale czy nie tak mówi zawsze, że większość graczy jedzie tam, gdzie jest krążek,
właśnie dzieje się w bardzo wielu dziedzinach naszego życia? a on sam zmierza w kierunku, w którym krążek się porusza. W każ
Jeśli nie przejmujemy kontroli nad własnym systemem oceny, dym momencie gry umiejętność przewidywania prędkości krążka
zaczyna on panować nad nami i wpędza w spiralny proces sa- i jego kierunku oraz obecnych i przyszłych strategii innych
mopotępienia. zawodników na tafli pozwala mu na przyjęcie optymalnej pozycji
do zdobycia kolejnego punktu.
Sir Thomas Templeton jest jednym z najlepszych na świecie
DOSKONAŁE OCENY TWORZĄ inwestorów kapitału międzynarodowego. Osiągnięte przez niego
wyniki nie mają sobie równych. Każde dziesięć tysięcy dolarów
DOSKONAŁE ŻYCIE zainwestowane w jego firmę Templeton Growth Fund tuż po jej
założeniu w 1954 roku warte jest dziś dwa miliony dwieście ty
Zastanawiając się nad zachowaniem wszystkich ludzi sukcesu sięcy! Aby móc zainteresować go osobiście twoim kapitałem,
w naszej kulturze, niezmiennie zauważam fakt, że każdy z nich musisz dziś zainwestować od razu co najmniej dziesięć milionów
potrafi DOSKONALE OCENIAĆ SYTUACJĘ. Pomyśl przez dolarów. Jeden z jego najlepszych klientów powierzył mu do
chwilę o kimś, kogo uznajesz za mistrza w dowolnej dziedzinie: inwestowania ponad miliard dolarów.
w biznesie, polityce, sztuce, prawie, kontaktach międzyludzkich, Co uczyniło z Templetona najlepszego bodaj na świecie do
kondycji fizycznej albo sile duchowej. Co doprowadziło ich do radcę finansowego? Kiedy zadałem mu to pytanie, nie wahał się
obecnej perfekcji? Co sprawiło, że prokurator Geny Spence wy ani przez moment: „Moja zdolność oceny prawdziwej wartości da
grywa prawie każdą prowadzoną sprawę? Dlaczego Bill Cosby nej inwestycji." Potrafił to robić bez względu na zmieniające się
wprawia w zachwyt publiczność za każdym razem, kiedy pojawia trendy i krótkoterminowe wahania rynku.
się na scenie? Co sprawia, że muzyka Andrew Lloyda Webbera
jest tak nieprawdopodobnie doskonała?
Wszystko to sprowadza się do faktu, że ludzie ci potrafią do REZULTATEM SKUTECZNYCH OCEN
konywać wspaniałych ocen rzeczy i zjawisk związanych z ich
specjalnością. Spence doskonale rozumie, co i w jaki sposób JEST BOGACTWO
wpływa na ludzkie emocje i decyzje. Cosby poświęcił całe lata na
wypracowanie podstawowych odniesień, przekonań i zasad do Inni najlepsi doradcy inwestycyjni, których działalność analizo
tyczących wykorzystania najdrobniejszej nawet rzeczy w otoczeniu wałem w ostatnim czasie, to Peter Lynch, Robert Prechter i Warren
dla rozśmieszenia widowni. Mistrzostwo Webbera w dziedzinach Buffet. Ten ostatni wykorzystuje dającą mu wiele sił metaforę,
melodyki, orkiestracji i aranżacji oraz w wielu innych pozwala mu której nauczył się od przyjaciela i mentora Bena Grahama: „Me
tworzyć muzykę, która dotyka naszych najgłębszych pragnień. taforycznie przedstawiając sobie fluktuacje rynkowe, pomyśl, że
Weźmy za przykład Wayne'a Gretzky'ego z drużyny Los dowiadujesz się o nich od niesłychanie uprzejmego faceta, pana
Angeles Kings. Zdobył najwięcej punktów w historii krajowej R., który jest twoim partnerem w interesach... Wypowiedzi pana
ligi hokejowej. Co daje mu taką siłę? Czy wynika ona stąd, że R. są zawsze bardzo do siebie podobne. Dlaczego? Cóż, przykro
426 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XIV. ZRODŁO WSZYSTKIEGO: SYSTEM NADRZĘDNY 427
o tym mówić, ale powodem jest fakt, że ten biedny człowiek ma piszczy ć nawet najpiękniejszy i najbardziej przepełniony miłością
poważne kłopoty emocjonalne. Czasem wpada w euforię i wtedy związek.
na nasze interesy wpływają jedynie korzystne czynniki. Kiedy Celem jest więc nabycie umiejętności oceny wszystkiego
jest w tym nastroju, wyznacza bardzo wysoką cenę kupna-sprze w twoim życiu w taki sposób, aby konsekwentnie prowadziła cię ona
daży, ponieważ obawia się, że położysz łapę na jego odsetkach do wyboru tylko tego, co wywoła pożądane przez ciebie rezultaty,
i pozbawisz go należnych mu zysków. Innym razem popada poblem polega na tym, że rzadko sięgamy po kontrolę nad czymś,
w depresję i widzi przed sobą tylko kłopoty, zarówno w interesach, co wydaje nam się złożonym procesem. Właśnie dlatego opracowałem
jak i na całym świecie. Wtedy wyznacza bardzo niską cenę, sposoby upraszczające całą procedurę tak, byśmy mogli przejąć ster
ponieważ boi się, że zrzucisz na niego swoje udziały... Ty sam, |i pokierować własnymi ocenami, a więc i własnym losem. Oto krótki
podobnie jak Kopciuszek na balu, musisz czekać na znak ostrze pirzegląd pięciu elementów oceny. Niektóre już znasz, a pozostałymi
gawczy, bo inaczej wszystko obróci się w szmaty i popiół. PAN ząjmiemy się dokładniej w kolejnych rozdziałach.
R. MA CI SŁUŻYĆ, A NIE TOBĄ KIEROWAĆ. Pożyteczna Poniżej zamieszczona jest strzałka skierowana w stronę
będzie dla ciebie jego lista cen, a nie jego rozum. Jeśli więc podwójnego celu. Diagram ten ilustruje sposób działania twojego
pewnego dnia pojawi się w wyjątkowo głupim nastroju, możesz systemu Nadrzędnego oceny. Zajmiemy się teraz przeglądem
go albo zignorować, albo wykorzystać, ale klęską będzie dla każdego z pięciu elementów po kolei. Omawiając je, będziemy
ciebie dostanie się pod jego wpływy. JEŚLI BOWIEM NEE MASZ uzupełniali diagram.
PEWNOŚCI, ŻE LEPIEJ OD PANA R. ROZUMIESZ SWOJE
INTERESY I ZNACZNIE LEPIEJ OD NIEGO POTRAFISZ
OCENIĆ ICH WARTOŚĆ, WYPADASZ Z GRY"*
Z pewnością Buffet ocenia swoje decyzje inwestycyjne
zupełnie inaczej niż ci, którzy zamartwiają się, gdy następuje
załamanie się rynku, i wpadają w euforię, gdy ceny idą w górę.
Właśnie dlatego, że dokonuje innej oceny, osiąga inne rezultaty.
JEŚLI KTOŚ LEPIEJ OD NAS RADZI SOBIE W JAKIEJKOL
WIEK DZIEDZINIE ŻYCIA, Z PEWNOŚCIĄ PRZYCZYNĄ
JEST FAKT, ŻE LEPIEJ NIŻ MY OCENIA ZNACZENIE PO
SZCZEGÓLNYCH RZECZY ORAZ DZIAŁANIA, KTÓRE
POWINIEN PODJĄĆ.
Nie wolno nam zapominać, że wpływy dokonywanych przez
nas ocen sięgają o wiele dalej niż hokej czy finanse. Oceny do
tyczące posiłków, które spożywasz co wieczór, mogą wpłynąć
na długość i jakość twojego życia. Niewłaściwe oceny dotyczące
spraw związanych z wychowaniem twoich dzieci mogą przy
sporzyć ci cierpień ciągnących się za tobą przez całe życie.
Niezrozumienie sposobów oceny drugiego człowieka może
1. Pierwszym elementem, który wywiera wpływ na wszystkie
podejmowane przez nas oceny, jest STAN emocjonalny i umys
* Warren Buffet, Berkshire Annual Report, 1987. łowy, w którym znajdujemy się podczas dokonywania oceny.
428 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XIV. ŹRÓDŁO WSZYSTKIEGO: SYSTEM NADRZĘDNY 429
Zdarzają się w twoim życiu chwile, kiedy wystarczy, by ktoś 2. Drugim elementem składowym naszego Systemu Nadrzęd
powiedział jedno słowo i wybuchasz płaczem, chociaż innym nego są PYTANIA. Pytania te kształtują początkową formę do
razem ten sam komentarz wywołałby twój śmiech. Na czym konywanych przez nas ocen. Musisz pamiętać, że w reakcji na
polega różnica? Przyczyną może być po prostu stan, w jakim wszystko, co dzieje się w życiu, twój umysł zadaje sobie pytania:
się znajdujesz. Jeśli znajdujesz się w stanie strachu, łatwo cię Co się dzieje? Co ta sytuacja oznacza? Czy znaczy ona przyjem
zranić. Wówczas odgłos kroków za oknem, po którym następuje ność, czy cierpienie?"
skrzypienie otwieranych drzwi, oznacza dla ciebie zupełnie co Co decyduje o tym, czy zapraszasz kogoś na randkę? Twoje
innego niż dokładnie te same odgłosy słyszane w stanie pod oceny znajdują się pod przemożnym wpływem pytań, które sobie
niecenia lub pozytywnego oczekiwania. Fakt, że trzęsiesz się ze zadajesz, kiedy zastanawiasz się nad zagadnięciem tej osoby.
strachu przykryty kołdrą czy też podrywasz się radośnie z łóżka Jeśli pytasz się na przykład: „Czy nie byłoby wspaniale lepiej tę
i z otwartymi ramionami biegniesz w kierunku drzwi, jest osobę poznać?", najprawdopodobniej zyskasz motywację, by się
wynikiem ocen, których dokonujesz, zastanawiając się nad do niej zbliżyć. Jeśli natomiast najczęściej zadajesz sobie pytania
znaczeniem tych dźwięków. typu: „A co będzie, jeśli mnie odrzuci? Może moja propozycja ją
Właśnie dlatego jednym z najważniejszych elementów obrazi? A jeśli ja poczuję się zraniony?", z pewnością dokonujesz
w procesie dokonywania właściwej oceny jest dbałość o to, abyś szeregu ocen, w rezultacie których przechodzisz obok możliwości
my w chwili podejmowania decyzji na temat znaczenia określo związania się z kimś, kto cię naprawdę interesuje.
nych rzeczy lub zjawisk oraz koniecznych działań z nimi związa Rodzaj żywności, która znajdzie się na twoim talerzu, również
nych znajdowali się w możliwie najbardziej produktywnym stanie zależy od pytań, które sobie zadajesz. Jeśli twoje pytanie brzmi:
umysłu i emocji. Nie wolno nam wtedy nastawiać się wyłącznie „Co mogę zjeść naprędce?", najprawdopodobniej wybierzesz
na przetrwanie. preparowane i gotowe do spożycia produkty, czyli potocznie
mówiąc śmiecie. Jeśli natomiast kierujesz się pytaniem: „Jakie
posiłki będą dla mnie odżywcze i zaspokoją mój głód?", pewnie
zdecydujesz się na zjedzenie warzyw, owoców lub sałatek.
Fakt, czy regularnie spożywasz na przykład batonik Snickers,
czy też szklankę soku owocowego, decyduje o twojej kondycji
fizycznej. Jest to skutkiem dokonywanych przez ciebie ocen,
a pytania, które sobie zadajesz, są w tym procesie bardzo ważne.
3. Trzecim elementem, który wywiera wpływ na dokonywane
przez ciebie oceny, jest twoja HIERARCHIA WARTOŚCI. Każdy
Z nas w ciągu całego życia uczy się przedkładać jedne wartości
nad inne. Każdy z nas chce czuć się dobrze, to jest, odczuwać
przyjemność, oraz unikać złego samopoczucia, czyli eliminować
cierpienie. Jednak doświadczenia życiowe wytworzyły w po
szczególnym człowieku jemu tylko właściwy system rozróżniania
elementów oznaczających cierpienie i elementów oznaczających
przyjemność. Ma to swoje odbicie w kierującym nami systemie
wartości. Na przykład ktoś mógł nauczyć się kojarzyć przyjemność
z poczuciem bezpieczeństwa, podczas gdy inny może łączyć
430 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XIV. ŹRÓDŁO WSZYSTKIEGO: SYSTEM NADRZĘDNY 431
z tym poczuciem wielkie cierpienie, ponieważ panująca w jego oraz czego oczekiwać od siebie samych, od życia i od innych ludzi.
rodzinie obsesja bezpieczeństwa sprawiła, że nigdy nie doświad REGUŁY, którymi się kierujemy, to nic innego jak tylko własne
czył poczucia swobody. przekonania na temat tego, co musi nam się przydarzyć, byśmy
Niektórzy ludzie usiłują odnosić sukcesy, ale jednocześnie mogli poczuć, że wyznawane przez nas wartości zostały zaspokojone.
za wszelką cenę unikają odrzucenia. Czy potrafiłbyś wyjaśnić, Na przykład niektórzy ludzie wierzą, że jeśli ktoś ich kocha, nig
jak konflikt tych wartości przyczynia się do poczucia frustracji dy nie podnosi na nich głosu. Reguła ta sprawi, że ludzie ci ocenią
i demobilizacji u tych osób? podniesiony głos jako dowód braku miłości w ich związku. Może
Wartości, które wybierasz, kształtują każdą podejmowaną to być ocena bezpodstawna, ale reguła taka całkowicie panuje nad
przez ciebie decyzję. Istnieją dwa typy wartości, z którymi do ocenami tych ludzi i doświadczeniem życiowym oraz postrzeganiem
kładnie zapoznasz się w następnym rozdziale: emocjonalne stany zjawisk jako prawdziwych. Inne tego typu ograniczające nas reguły
przyjemności, które zawsze chcemy DO SIEBIE PRZYCIĄGAĆ mogą przyjąć formę stwierdzenia:, Jeśli jesteś człowiekiem sukcesu,
(wartości takie, jak radość, miłość, zrozumienie czy podniecenie), zarabiasz miliony dolarów", albo: „Jeśli jesteś dobrym ojcem lub
oraz emocjonalne stany cierpienia, które zawsze OD SIEBIE matką, nigdy nie popadasz w konflikty z własnymi dziećmi."
ODPYCHAMY (na przykład poniżenie, frustracja, depresja czy Nasze ogólne przekonania warunkują nasze oczekiwania
złość). Dynamika napięć tworzona przez te dwa cele wyznacza kie i często decydują nawet o tym, które elementy będziemy oceniać
runek twojego życia. jako pierwszoplanowe. Siła tych przekonań określa, kiedy dopu
4. Czwartym elementem składającym się na twój System szczamy do głosu w nas samych poczucie cierpienia, a kiedy po
Nadrzędny są PRZEKONANIA. PRZEKONANIA OGÓLNE spra czucie przyjemności. Są one podstawowym elementem każdej
wiają, że jesteśmy pewni, jakie uczucia wybrać w danej sytuacji oceny, jakiej kiedykolwiek dokonałeś lub dokonasz.
432 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XIV. ŹRÓDŁO WSZYSTKIEGO: SYSTEM NADRZĘDNY 433
mieniu sprawiedliwości. Wielu określało go mianem „Pies" wiele kobiet w okolicach Denver. Sędzia zasugerował też, aby
i szybko pod tym właśnie pseudonimem stał się powszechnie "Pies" wykorzystał swoje doświadczenia więzienne dla ustalenia,
znany jako najlepszy łowca przestępców w całym kraju. Jego kim ten przestępca może być i gdzie może się ukrywać. Chociaż
działalność tak bardzo mnie zafascynowała, że zapragnąłem go przedstawiciele wymiaru sprawiedliwości, mimo wielu usiłowań,
poznać i przekonać się, dzięki czemu jest tak skuteczny w swoich nie potrafili schwytać gwałciciela przez ponad rok, „Pies" znalazł
działaniach. „Pies" jest człowiekiem bardzo wrażliwym, którego go w ciągu trzech dni!
celem jest nie tylko ujęcie przestępcy, lecz również i udzielenie Najkrócej mówiąc, sędzia był pod wielkim wrażeniem,
mu pomocy w dokonaniu zmiany życia na lepsze. Skąd wzięło się Zapoczątkowało to wspaniałą karierę „Psa". Od tamtego czasu
w nim to pragnienie? Źródłem jest jego własne cierpienie. dokonał on ponad trzech tysięcy aresztowań, co jest jednym z naj-
Jako młody człowiek „Pies" dokonywał bardzo nietrafnych lepszych, jeśli nie najlepszym wynikiem w całym kraju. Średnio
ocen co do ludzi, których może uznać za swoich przyjaciół. Kiero dokonywał trzystu sześćdziesięciu aresztowań rocznie, co oznacza
wany chęcią poczucia przynależności, dołączył do motocyklowego jedno dziennie! Jaki jest sekret tego sukcesu? Bez wątpienia
gangu „Uczniów Diabła". Pewnego dnia, podczas nieudanej związany jest z dokonywanymi przez „Psa" ocenami. Zwykle
transakcji sprzedaży narkotyków, któryś z członków gangu kontaktuje się on z rodziną i bliskimi poszukiwanego przestępcy
wystrzelił z pistoletu i śmiertelnie zranił jednego z uczestniczących i na różne sposoby wydobywa z nich potrzebne mu informacje.
w transakcji mężczyzn. Natychmiast wybuchła panika, a morderca Odkrywa główne przekonania, wartości i ustalone reguły czło
szybko zniknął z miejsca przestępstwa. Chociaż „Pies" nie popełnił wieka, na którego poluje. Dzięki temu poznaje jego odniesienia,
morderstwa, prawo obowiązujące w tym stanie Ameryki nie co pozwala mu myśleć w podobny sposób i przewidywać jego
czyniło żadnej różnicy między pełnieniem roli współuczestnika posunięcia z nieprawdopodobną dokładnością. Uczy się Systemu
zbrodni a człowiekiem, który naprawdę pociągnął za spust. Nadrzędnego poszukiwanego przestępcy i rezultaty, jakie dzięki
„Pies" wylądował na kilka lat w ciężkim więzieniu w Teksasie. temu osiąga, mówią same za siebie.
Odsiadywanie wyroku sprawiło mu tak wielkie cierpienie, że
całkowicie zmienił filozofię życiową. Zdał sobie sprawę z faktu,
że jego podstawowe przekonania, wartości i reguły doprowadziły
go do tego cierpienia. Zaczął więc zadawać sobie nowe pytania DWA RODZAJE ZMIAN
i postrzegać swoje doświadczenia (odniesienia) więzienne jako re
zultat wyborów, których dokonał w oparciu o poprzednią filozofię Jeśli chcemy coś zmienić we własnym życiu, zawsze jest to jedna
życiową. To doprowadziło go do podjęcia decyzji, że musi zmienić z dwu rzeczy: albo nasze zachowanie, albo to, jak się czujemy.
swoje życie raz na zawsze. Z pewnością możemy nauczyć się zmieniać nasze emocje i uczucia
Po wyjściu z więzienia „Pies" ze zmiennym szczęściem w jakimś kontekście. Jeśli na przykład odczuwasz strach przed
pracował w wielu zawodach, aż wreszcie założył prywatne biuro poniesieniem porażki jako aktor, mogę pomóc ci uwarunkować
śledcze. Kiedy stanął przed sądem pozwany o zaległe alimenty na się tak, byś nigdy już nie odczuwał tego lęku.
rzecz swojego dziecka (których nie mógł płacić ani podczas po Możemy też dokonać drugiego rodzaju zmiany, a mianowicie
bytu w więzieniu, ani w mało stabilnym finansowo okresie tuż po ZMIANY OGÓLNEJ. Da się to porównać do zmiany sposobu
odbyciu kary), sędzia zaoferował mu możliwość zarabiania pie przetwarzania danych przez twój komputer. Jeśli chcesz ten sposób
niędzy na poczet spłaty zaległych świadczeń, ponieważ wiedział, zmienić, możesz zmienić oprogramowanie i wtedy, po naciśnięciu
że w innym wypadku nigdy na nie nie zapracuje. Zaproponował jakiegoś klawisza, dane pojawiające się na ekranie sformatowane
mu mianowicie, aby wytropił gwałciciela, który skrzywdził bardzo są zupełnie inaczej. Jeśli natomiast chcesz wprowadzić zmianę,
XIV. ŹRÓDŁO WSZYSTKIEGO: SYSTEM NADRZĘDNY 437
a nie inaczej. Uczą się również, jak zmienić dosłownie każdą PRZETESTUJ SWOJĄ W I E D Z Ę !
rzecz w ich życiu, a co ważniejsze, dowiadują się, w jaki sposób
mają skonstruować swój System Nadrzędny, aby osiągnąć cel, do Aby stymulować twój sposób myślenia o Systemie Nadrzędnym,
którego chcą w życiu zmierzać. Jak mają się zorganizować, aby bez zadam ci teraz kilka prowokacyjnych pytań, które powinny
wysiłku pospieszać w pożądanym kierunku, nie odczuwając nigdy otworzyć wszelkie tamy blokujące twoje myśli oraz pomóc ci ustalić,
więcej rozdarcia z powodu sprzecznych wartości, przekonań i reguł? które części tego systemu wykorzystujesz przy podejmowaniu decyzji.
Jedno z najważniejszych pytań, jakie zadajemy podczas tego
kursu, brzmi: „Jakie wartości nade mną panują? Skąd wiem, że
moje wartości zostały usatysfakcjonowane -jakie są moje reguły?"
Na kursy Randka z Przeznaczeniem uczęszczali senatorowie
i kongresmeni Stanów Zjednoczonych, dyrektorzy największych
przedsiębiorstw i gwiazdy kina oraz przedstawiciele wielu różnych
profesji. Wszyscy bowiem dzielimy niektóre problemy. Jak radzić
sobie z rozczarowaniem, frustracją, niepowodzeniem oraz innymi
elementami naszego otoczenia, na które nie mamy bezpośredniego
wpływu, nawet jeśli dojdziemy na sam szczyt kariery?
Odczuwane przez nas emocje oraz podejmowane działania
oparte są na tym, w jaki sposób oceniamy otaczające nas rzeczy
i zjawiska. Mimo to jednak bardzo wielu z nas nie wytworzyło
żadnego własnego systemu oceny. Głębokich zmian odczuwanych
przez uczestników trzydniowego kursu Randka z Przeznaczeniem
wręcz nie da się opisać. Dosłownie w kilka chwil ludzie całkowicie
zmieniają swój sposób myślenia i zaczynają doznawać zupełnie
innych uczuć w związku ze wszystkim, co ich otacza, tylko
dlatego, że przejmują kontrolę nad tą częścią mózgu, która panuje ODPOWIEDZ NA PONIŻSZE PYTANIA, ZANIM
nad ich życiowymi doświadczeniami. Zmiany te mają wpływ nie PRZEJDZIESZ DO DALSZEJ LEKTURY:
tylko na ich emocje, ale i na kondycję fizyczną, kiedy umysł u-
1 Jakie jest twoje najcenniejsze wspomnienie?
stali już, jakie nowe wartości są dla nich najważniejsze. 2 Gdybyś mógł wyeliminować głód na całym świecie, zabijając
Książka ta nie jest w zamierzeniu substytutem wymienionego ' jednego całkowicie niewinnego człowieka, czy zrobiłbyś
kursu. Chciałbym jednak dostarczyć ci kilku najważniejszych to? Dlaczego? Dlaczego nie?
narzędzi, którymi się na tym kursie posługujemy, po to, abyś 3 Gdvbvś uderzył swoim samochodem w nowiutkie czerwone
mógł je od razu wykorzystać. Czytając kolejne rozdziały, będziesz " porshe i mocno je w ten sposób uszkodził, czy zostawiłbyś
mógł wprowadzić w swoim życiu podobne zmiany - i to od zaraz! kartkę z własnym nazwiskiem na miejscu wypadku, nawet
jeśli nie byłoby żadnych absolutnie świadków? Dlaczego?
Dlaczego nie? , .
4 Gdybyś mógł zarobić dziesięć tysięcy dolarów, zjadając
" miskę żywych karaluchów, czy zrobiłbyś to? Dlaczego?
Dlaczego nie?
XIV. ŹRÓDŁO WSZYSTKIEGO: SYSTEM NADRZĘDNY ĄĄ \
440 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
Zajmijmy się teraz twoją odpowiedzią na każde z tych pytań. A co z twoją odpowiedzią na trzecie pytanie: GDYBYŚ
Spójrz na diagram przedstawiający System Nadrzędny. KTÓ UDERZYŁ SWOIM SAMOCHODEM W NOWIUTKIE CZER
RYCH ELEMENTÓW TEGO SYSTEMU UŻYWAŁEŚ, ODPO WONE PORSHEI MOCNO JE W TEN SPOSÓB USZKODZIŁ,
WIADAJĄC NA KAŻDE Z TYCH PYTAŃ? Na pewno zadawa CZY ZOSTAWIŁBYŚ KARTKĘ Z WŁASNYM NAZWISKIEM
łeś sobie pytania, aby zacząć dokonywać oceny - pewnie powtó NA MIEJSCU WYPADKU, NAWET JEŚLI NIE BYŁOBY
rzyłeś pytanie zadane przeze mnie. Jednak odpowiedź wyciągnąłeś ŻADNYCH ABSOLUTNIE ŚWIADKÓW? Niektórzy natych
ze zbioru swoich odniesień, nieprawda? Szybko przejrzałeś mi miast odpowiadają: „Oczywiście, że tak." Dlaczego? Ich najwyższą
liardy doświadczeń swojego życia i w końcu wybrałeś to jedno, wartością jest uczciwość. W niektórych przypadkach odpowiedź
najcenniejsze. A może nie wybrałeś żadnego, ponieważ któreś ta podyktowana jest faktem, że jej autorzy najbardziej ze wszystkiego
z twoich przekonań głosi: „Wszystkie doświadczenia życiowe są na świecie chcą unikać poczucia winy. Gdyby nie zostawili tej
cenne", albo: „Wybór jednego z doświadczeń jako cenniejszego informacji, czuliby się winni, a to byłoby dla nich zbyt wielkim
od innych będzie pomniejszeniem znaczenia pozostałych do cierpieniem. Jeszcze inni mówią, że nie zostawiliby kartki z własnym
świadczeń." Przekonania takie nie pozwoliłyby ci odpowiedzieć nazwiskiem, a zapytani dlaczego, odpowiadają: „Cóż, mnie samemu
na pierwsze pytanie. Nadrzędny System oceny określa nie tylko, co zdarzyło się to kilka razy i nikt nie zostawił mi żadnych informacji."
oceniamy i jak oceniamy, lecz również i CO CHCEMY OCENIAĆ. Twierdzą więc, że dysponują odniesieniami, które rozwinęły w nich
Zajmijmy się teraz drugim pytaniem, o wiele intensywniej przekonanie: „Odpłacaj pięknym za nadobne."
szym emocjonalnie, które wyczytałem w Wielkiej księdze pytań: I oto czwarte pytanie: GDYBYŚ MÓGŁ ZAROBIĆ DZIE
GDYBYŚ MÓGŁ WYELIMINOWAĆ GŁÓD NA CAŁYM SIĘĆ TYSIĘCY DOLARÓW, ZJADAJĄC MISKĘ ŻYWYCH
ŚWIECIE, ZABIJAJĄC JEDNEGO CAŁKOWICIE NIEWIN KAARALUCHÓW, CZY ZROBIŁBYŚ TO? Za każdym razem,
NEGO CZŁOWIEKA, CZY ZROBIŁBYŚ TO? kiedy je zadaję, otrzymuję bardzo mało twierdzących odpowiedzi.
Kiedy zadaję ludziom to pytanie, zwykle spotykam się z bar Dlaczego? Ponieważ w przypadku bardzo wielu ludzi odniesienia
dzo gwałtownymi reakcjami. Niektórzy z wielkim zdecydowaniem ziązane z karaluchami - wyobrażenia i odczucia na ich temat,
odpowiadają: tak, rozumując, że życie wielu jest o wiele waż które nagromadzili w umyśle - są skrajnie negatywne. Karaluchy
niejsze niż życie jednego człowieka. Są oni przekonani, że gdyby nie są więc czymś, co chcieliby zjeść. Wtedy zawsze podnoszę
jeden człowiek chciał przyjąć na siebie cierpienie, aby w ten stawkę: ILU Z WAS ZROBIŁOBY TO ZA STO TYSIĘCY?
sposób skończyć cierpienie wszystkich ludzi na całym świecie, Sytuacja na sali zaczyna się stopniowo zmieniać i podnoszą ręce
wtedy cel uświęcałby środki. ludzie, którzy poprzednio tego nie zrobili. Dlaczego więc zmienili
Inni są przerażeni tą myślą. Wierzą, że życie każdego człowie zdanie tym razem? Co stało się z ich systemem oceny? Dwie
ka jest równie cenne. To również oparte jest na zestawie przeko rzeczy. Po pierwsze, kierują się oni przekonaniem, że sto tysięcy
nań, prawda? Jeszcze inni kierują się ogólnym przekonaniem, że dolarów może usunąć z ich życia wiele cierpień, w tym być może
wszystko, co dzieje się w życiu, dzieje się tak, jak powinno się nawet cierpień długofalowych, z którymi byłoby im znacznie
dziać, i wszyscy ci, którzy głodują, zarabiają tym na wiele dobrego trudniej poradzić sobie niż z chwilowym cierpieniem powodo
w kolejnych wcieleniach. Niektórzy natomiast odpowiadają: „Tak, wanym przez żywe karaluchy wijące im się w gardle.
zrobiłbym to, ale natychmiast potem odebrałbym sobie życie." A GDYBYM DAŁ CI MILION? A DZIESIĘĆ MILIONÓW?
Bardzo interesujący jest fakt, że ludzie tak różnie reagują na Po zadaniu tego pytania wędrują w górę ręce większości ludzi
dokładnie to samo pytanie, w zależności od tego, który z pięciu zgromadzonych na sali. Są przekonani, że długofalowa przy
elementów oceny wykorzystują w swojej odpowiedzi oraz jakie jemność, jaką sprawiliby sobie samym i innym ludziom za
doświadczenia życiowe nagromadzili dotychczas. dziesięć milionów dolarów, przeważyłaby chwilowe cierpienie.
XIV. ŹRÓDŁO WSZYSTKIEGO: SYSTEM NADRZĘDNY 443
442 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
Rozdział piętnasty
WARTOŚCI
ŻYCIOWE: TWÓJ
OSOBISTY KOMPAS
Wszystkie wspaniałe rezultaty,
jakie kiedykolwiek osiągnął człowiek,
możliwe były dzięki temu, iż uwierzył
Że coś w nim samym jest wyższego
nad zewnętrzne okoliczności
BRUCE BARTON
nego przedsiębiorstwa, którzy byli wcześniej w Teheranie i dys Charakter człowieka jest strażnikiem
ponowali doświadczeniem wojskowym. Nazwał ich „Orłami",
co miało symbolizować „ludzi wysokich lotów, którzy wyko
jego boskości.
HERAKLIT
rzystywali własną inicjatywę oraz przynosili jedynie pozytywne
rezultaty, a nie usprawiedliwienia i wyjaśnienia".*
Zwycięstwo miało im przynieść wysoką nagrodę. Ale ryzyko Wartości kierują każdą naszą decyzją, a więc i naszym losem. Ci,
było równie wysokie. Ich misja była nielegalna, a możliwym jej którzy znają własne wartości i żyją w zgodzie z nimi, stają się
skutkiem było nie tylko niepowodzenie, ale i śmierć. Co skłoniło przywódcami. Stanowią oni najwybitniejsze jednostki w historii
Rossa Perota do zebrania całej swojej siły i przeciwstawienia się naszego narodu, bohaterów na wielką i małą skalę.
wszystkim przeciwnościom? Nie ma najmniejszych wątpliwości, Czy widziałeś film Stand and Deliverl Opowiada on historię
że jest to człowiek, który kieruje się w życiu własnymi zasadami. Jaimego Escalante, nauczyciela matematyki o niezależnych
Odwaga, lojalność, miłość, zaangażowanie i determinacja stanowią poglądach. Czy podobnie jak ja znalazłeś się pod wielkim wra
wartości, które dały mu wyjątkowe poczucie odpowiedzialności żeniem bohaterskich prób, jakie podejmował, aby przekazać
oraz legendarną wręcz siłę woli. Te same wartości były siłą, która swoim uczniom pasję do nauki? Sprawiał, by w najgłębszych
kierowała nim podczas przekształcania firmy EDS (Electronic poziomach układu nerwowego łączyło ich wielkie poczucie dumy
Data Systems Corporation - Korporacja Systemów Danych Elek z możliwości opanowania wszystkich tych rzeczy, które w opinii
tronicznych) z małej tysiącdolarowej inwestycji w wielkie przed wielu innych ludzi leżały zupełnie poza ich zasięgiem. Jego
siębiorstwo warte miliardy. Dotarł na sam szczyt dzięki swojej poświęcenie i zaangażowanie tłumaczyły siłę wartości na język
umiejętności właściwej oceny ludzi, co pozwoliło mu znajdować zrozumiały dla tych młodych ludzi. Uczyli się od niego zdyscy
najlepszych współpracowników. Wybierał ich, opierając się na plinowania, poczucia pewności, wagi pracy w grupie, elastyczności
precyzyjnym systemie wartości, i wiedział, że w pracy z właści oraz całkowitej determinacji.
wymi ludźmi, ludźmi, którzy stawiają sobie wystarczająco wysokie Jego słowa skierowane do tych dzieci nie były puste, on sam
wymagania, może ograniczyć się jedynie do wyznaczenia im był żywym przykładem, nową definicją tego, co możliwe do osią
zadań oraz udzielenia pozwolenia na podjęcie niezbędnych do gnięcia. Nie tylko sprawił, że wszyscy jego uczniowie zdali
ich realizacji kroków. egzamin z matematyki na oceny o wiele lepsze, niż ktokolwiek
Teraz stanął wobec ostatecznej próby ludzi, których wybrał poza nim samym tego się po nich spodziewał, lecz również i to,
do tego zadania, wzywając ich do sięgnięcia po maksimum że zmienili oni przekonania na temat, kim są i co potrafią osiągnąć,
własnych możliwości dla uratowania kilku członków „rodziny", jeśli tylko konsekwentnie zaczną wymagać od siebie więcej.
jaką stanowiło całe jego przedsiębiorstwo. Przebieg tej misji oraz Jeśli chcemy osiągnąć największe możliwe życiowe spełnie
opis wszystkich przeszkód, jakie napotykała, znajdziesz w książce nie, możemy to zrobić tylko w jeden sposób, a mianowicie robiąc
Na skrzydłach orłów. Tutaj wystarczy powiedzieć, że mimo to, co zrobili Perot i Escalante. Musimy zdecydować, co jest dla
nieprawdopodobnych problemów misja zakończyła się sukcesem. nas w życiu największą wartością, co najwyżej cenimy, a następnie
Bohaterstwo Perota pozwoliło mu odzyskać jego najcenniejsze z całym poświęceniem i determinacją żyć na co dzień w zgodzie
aktywa: własnych ludzi. z tymi wartościami. Niestety, takie działanie jest w dzisiejszym spo
łeczeństwie rzadkością. Zbyt często ludzie nie mają jasnego obrazu
wartości, które są dla nich najważniejsze. Ględzą, wypowiadając
* Ken Follett: On Wings ofEagles (Na skrzydłach orłów), New York, się na każdy temat, a świat jest dla nich wielką szarą masą: nigdy nie
Penguin, 1989. zajmują jasnego stanowiska wobec kogokolwiek lub czegokolwiek.
448 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XV. WARTOŚCI ŻYCIOWE: TWÓJ OSOBISTY KOMPAS 449
Jeśli nie potrafisz wyraźnie stwierdzić, co jest w twoim życiu życia, w czasie tragedii i triumfów, kiedy zamordowano Johna
najważniejsze, czego zawsze będziesz bronił, to jak masz się F. Kennedyego i kiedy Neil Armstrong postawił pierwszy krok
spodziewać, że nabierzesz szacunku dla siebie, a tym bardziej że na Księżycu. Walter był członkiem każdej amerykańskiej rodziny.
podejmiesz właściwą decyzję? Jeśli kiedykolwiek znalazłeś się Ufaliśmy mu bez zastrzeżeń.
w sytuacji, w której podjęcie jakiejkolwiek decyzji wymagało wielkiej Na początku wojny w Wietnamie donosił o niej podobnie jak
wewnętrznej walki, przyczyną był fakt, iż nie byłeś pewien, co w tej wszyscy inni, obiektywnie relacjonował udział Amerykanów
sytuacji stanowi dla ciebie największą wartość. MUSISZ PAMIĘTAĆ, w toczonych tam walkach. Jednak po wizycie w Wietnamie jego
ŻE PODJĘCIE JAKIEJKOLWIEK DECYZJI SPROWADZA SIĘ poglądy na temat wojny zmieniły się całkowicie. Tak ważne dla
DO WYKLAROWANIA HIERARCHII WARTOŚCI. niego wartości, prawość i uczciwość, słusznie lub nie, wymagały,
Kiedy wiesz, co dla ciebie najważniejsze, podjęcie decyzji jest by podzielił się z nami swoim rozczarowaniem. Bez względu na
całkiem proste. Jednak większość ludzi nie wie jasno, co jest naj to, czy zgadzałeś się z nim, czy też nie, wpływ, jaki wywarł swo-
ważniejsze w ich życiu, i decyzja staje się dla nich rodzajem we imi wypowiedziami, okazał się przysłowiową kroplą, która prze
wnętrznej tortury. Inaczej z tymi, którzy jasno określili swoje życiowe pełniła puchar, i wielu ludzi w Ameryce Środkowej zaczęło po raz
wartości. Ross Perot nie miał żadnych trudności ze zdecydowaniem, pierwszy kwestionować słuszność toczonej przez ich kraj wojny,
co powinien zrobić: dyktowały to jego wartości. Były one dla niego Protestowali nie tylko studenci, ale również i „ojcowie tej ziemi".
jakby kompasem, który pokazywał mu drogę wyjścia z sytuacji Konflikt w Wietnamie był prawdziwym konfliktem wartości
naszpikowanej niebezpieczeństwami. Escalante rzucił pracę w szkole w naszej kulturze. Nasza percepcja tego, co dobre, a co zle, co należy
w Los Angeles, aby przenieść się do północnej Kalifornii. Dlaczego? robić, a czego robić nie wolno, była bitwą toczoną tu w kraju rów
Nie mógł już dłużej być częścią systemu, w którym według niego nie nolegle z walkami za oceanem, podczas których młodzi chłopcy
było miejsca na wysokie wymagania wobec nauczycieli. przelewali własną krew i oddawali życie, niektórzy zupełnie nie wiedząc
Kim są ludzie powszechnie szanowani i podziwiani w naszej dlaczego. Sprzeczność wartości niektórych z naszych przywódców
kulturze? Czy nie są to ci, którzy doskonale znają własne wartości, była jednym z najpoważniejszych w historii Ameryki źródeł cierpienia.
którzy nie tylko przyznają się do nich, ale również i w zgodzie Afera Watergate z pewnością zraniła wielu Amerykanów.
z nimi żyją? Wszyscy szanujemy ludzi, którzy postępują zgodnie Mimo to jednak nasz kraj przez cały czas się rozwijał,
z tym, w co wierzą, nawet jeśli nie zgadzamy się z ich przekona ponieważ są w nim ludzie, którzy nieustannie wykazują nam na
niami na temat tego, co dobre, a co złe. Widzimy bohaterów w lu sze możliwości i skłaniają, byśmy wymagali od siebie jak naj
dziach, którzy konsekwentnie prowadzą swoje życie tak, że ich więcej. Ludzie tacy jak choćby Bob Geldof, który nieustannie
działania i przekonania stanowią jedno. zwraca uwagę całego świata na głodujących w Afryce, albo Ed
Najczęściej dla określenia tego wyjątkowego stanu zacho Roberts, który mobilizuje siły polityczne niezbędne do tego, by
wania ludzkiego używamy słów spójność lub prawość. Przyjmuje podnieść jakość życia ludzi upośledzonych fizycznie.
ono wiele form warunkowanych kulturowo, od Johna Wayne'a
i Rossa Perota, poprzez Boba Hope'a i Jeny'ego Lewisa, do Mar Za każdym razem, kiedy rodzi się nowa
tina Sheena i Ralpha Nadera aż po Normana Cousinsa i Waltera
Cronkite'a. Niezmienny pozostaje fakt, że ludzie, których po wartość, istnienie nabiera nowego znaczenia.
strzegamy jako wiernych swoim wartościom, mają olbrzymie Ilekroć jakaś wartość umiera, wraz z nią
możliwości i wpływy w naszej cywilizacji.
Czy pamiętasz wieczorne wiadomości z Walterem Cron-
odchodzi część tego znaczenia.
kite'em? Walter był z nami we wszystkich najważniejszych dniach JOSEPH WOOD KRUTCH
XV. WARTOŚCI ŻYCIOWE: TWÓJ OSOBISTY KOMPAS 451
450 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
jego firma będzie walczyć, co będzie najważniejszym doświad
Musimy zrozumieć, że kierunek naszego życia zależy od magne czeniem dla wszystkich jej pracowników, bez względu na to,
tycznego przyciągania naszych wartości. Są one siłą, która za Jakie produkty, usługi lub działania finansowe podejmie ona
wsze znajduje się na czele i nieustannie skłania nas do podejmo w przyszłości. Doprowadził IBM do zajęcia jednego z najwyż
wania decyzji, które wyznaczają kierunek naszego życia i nasze szych miejsc na światowej liście najlepszych przedsiębiorstw.
ostateczne przeznaczenie. Jest tak nie tylko w przypadku poszcze Jaka z tego wszystkiego nauka dla nas? W życiu prywatnym
gólnych ludzi, ale i przedsiębiorstw, organizacji i narodów, których i zawodowym, w całym naszym działaniu MUSIMY JASNO
są oni częścią. Nie ma wątpliwości, że wartości najważniejsze dla OKREŚLIĆ, CO JEST W NASZYM ŻYCIU NAJWAŻNIEJSZE,
Ojców Założycieli ukształtowały przyszłość naszego kraju: wo I PODJĄĆ DECYZJĘ, ŻE BĘDZIEMY ŻYĆ ZGODNIE
lność, swoboda wyboru, równość, poczucie więzi społecznej, ciężka Z TYMI WARTOŚCIAMI, BEZ WZGLĘDU NA TO, CO SIĘ
praca, indywidualizm, wyzwanie, współzawodnictwo, powodzenie STANIE. Konsekwencja ta musi być niezależna od tego, czy na
i szacunek dla tych, którzy mają siłę, by pokonywać wszelkie sze otoczenie nagradza nas za życie w zgodzie z własnymi war
przeciwności, nieustannie rzeźbiły doświadczenia amerykańskiego tościami, czy też nie. Musimy żyć według własnych wartości na
życia i ustalały nasze wspólne losy. Wartości te sprawiły, że możemy wet wtedy, kiedy wszystko wydaje się być przeciwko nam, kiedy
być ciągle rozwijającym się krajem, który nieustannie przedstawia nikt nie chce nam udzielić wsparcia. JEDYNYM SPOSOBEM
ludziom na całym świecie nowe wizje i możliwości. POZWALAJĄCYM NAM OSIĄGNĄĆ DŁUGOFALOWE
Czy inny zestaw narodowych i kulturowych wartości inaczej SZCZĘŚCIE JEST ŻYCIE ZGODNE Z WŁASNYMI IDEAŁA
ukształtowałby nasz kraj? Nie ma co do tego żadnych wątpliwości! MI, konsekwentne działanie oparte na przekonaniu, co jest istotą
Co stałoby się, gdyby nasi praojcowie najwyżej cenili sobie sta naszego życia.
bilność? Albo konformizm? Jak zmieniłoby to wygląd tej wspa JEDNAK NIE MOŻEMY DO TEGO DOJŚĆ, DOPÓKI NIE
niałej ziemi? W Chinach na przykład jedną z najwyżej cenionych DOWIEMY SIĘ PONAD WSZELKĄ WĄTPLIWOŚĆ, JAKIE
wartości kulturowych jest wartość grupy przeciwstawionej jed SĄ NASZE WARTOŚCI. To właśnie jest największą tragedią
nostce, przekonanie, że potrzeby jednostki muszą być podporzą wielu ludzi. WIĘKSZOŚĆ WIE, CO CHCE MIEĆ, ALE NIE
dkowane potrzebom grupy. Jak przyczyniło się to do ukształ MA POJĘCIA O TYM, JAKA CHCE BYĆ. Zdobywanie różnych
towania losów Chin w porównaniu z losami Ameryki?
„rzeczy" nie da ci poczucia spełnienia. Tylko życie i postępowanie
W naszym narodzie zachodzą ciągłe zmiany w zakresie war
zgodne z tym, co jest według ciebie właściwe, da ci to poczucie
tości naszej kultury jako całości. Są oczywiście pewne wartości
wewnętrznej siły, na które wszyscy zasługujemy.
podstawowe, JEDNAK WAŻNE DOŚWIADCZENIA EMOCJO
PAMIĘTAJ, ŻE TWOJE WARTOŚCI - JAKIEKOLWIEK
NALNE MOGĄ WYTWORZYĆ ZMIANY W JEDNOSTKACH,
SĄ - STANOWIĄ KOMPAS, KTÓRY WIEDZIE CIĘ DO OS
A WIĘC IW PRZEDSIĘBIORSTWACH, ORGANIZACJACH,
TATECZNEGO PRZEZNACZENIA. Wyznaczają one twoją ży
WRESZCIE W KRAJACH, KTÓRE TE JEDNOSTKI TWORZĄ.
ciową drogę, nieustannie skłaniając cię do podejmowania okreś
ZMIANY W EUROPIE WSCHODNIEJ SĄ OCZYWISTYM
lonych decyzji i określonych działań. Złe wykorzystanie tego
PRZYKŁADEM POWAŻNYCH PRZESUNIĘĆ W HIERARCHĘ
WARTOŚCI, KTÓRE MIAŁY MIEJSCE W SPOŁECZNOŚCI wewnętrznego kompasu kończy się zawsze frustracją, rozczaro
ŚWIATOWEJ W CZASACH NAM WSPÓŁCZESNYCH. waniem, poczuciem niespełnienia i nieodpartym przekonaniem,
Dokładnie te same zjawiska, które zachodzą w jednostkach że życie mogłoby być czymś więcej, gdyby tylko coś się jakoś
i krajach, występują również w przedsiębiorstwach. IBM jest zmieniło. Życie zgodne z własnymi wartościami daje ci niepraw
przykładem korporacji, której kierunek i przeznaczenie ustalił jej dopodobnie wielką siłę, poczucie pewności, spokój wewnętrzny
założyciel, Tom Watson. W jaki sposób? Jasno określił on, o co i spójność, jakich doświadcza niewielu ludzi na tym świecie.
XV. WARTOŚCI ŻYCIOWE: TWÓJ OSOBISTY KOMPAS 453
452 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
CZYM SĄ WARTOŚCI?
Jeśli coś jest dla nas wartością, przywiązujemy do tego wagę.
Wartością może być nazwane wszystko, cokolwiek jest ci drogie.
Odnoszę się tu zwłaszcza do wartości życiowych, rzeczy, które są
dla ciebie najważniejsze w życiu. Są dwa typy tego rodzaju war
tości: ŚRODKI i CELE.
Kiedy cię spytam, co cenisz najwyżej, być może odpowiesz:
„Miłość, rodzinę, pieniądze..." Z tych trzech, miłość jest celem,
wartością, do której dążysz, innymi słowy stanem emocjonalnym,
którego pożądasz. Rodzina i pieniądze stanowią jedynie środki,
są sposobem pozwalającym ci uwolnić stany emocjonalne, których
naprawdę pożądasz.
Gdybym cię zapytał, co daje ci rodzina, mógłbyś odpowie „Położyłam dzieci spać. Nie chcę, żeby oglądały takie rzeczy".
dzieć: „Miłość, bezpieczeństwo i szczęście." Czyli czymś, co
prawdziwie cenisz - CELEM, DO KTÓREGO ZMIERZASZ - Weźmy za przykład kobietę, której najwyższymi wartościami
są miłość, bezpieczeństwo i szczęście. Podobnie jest z pieniędzmi. są troska o innych oraz przyczynianie się do ich dobra. Postanawia
Na moje pytanie: „Co znaczą dla ciebie pieniądze? Co ci dają?", ona zostać adwokatem, ponieważ kiedyś spotkała prawnika, który
mógłbyś odpowiedzieć: „Swobodę, wpływy, możność działania zaimponował jej tym, że potrafił przyczynić się do zmiany ludz
dla dobra innych, poczucie bezpieczeństwa." I znów pieniądze kiego losu, potrafił wpływać na życie innych poprzez swoją pracę.
są tylko środkiem do osiągnięcia głębszego zestawu wartości, Wraz z upływem czasu wpada ona w wir prawniczej działalności
których chcesz doświadczać nieprzerwanie.
XV. WARTOŚCI ŻYCIOWE: TWÓJ OSOBISTY KOMPAS 457
456 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
nieprawdopodobnie napięty. Miała obowiązek występować ponieważ oznaczało to utratę czegoś, co wydawało jej się ważne.
w przedstawieniach codziennie wieczorem, a wciąż jeszcze trwały Siedliśmy więc razem po to, abym mógł jej pomóc przekonać
lekcje w szkole. Musiała więc codziennie w godzinach szczytu się, co stanowi dla niej cztery najważniejsze życiowe wartości. Oka
dojeżdżać samochodem z San Diego do Orange County, przez kilka lało się, że były to: 1) miłość, 2) zdrowie i żywotność, 3) rozwój
godzin uczestniczyć najpierw w próbach, a potem w przedstawieniu, i 4) osiągnięcia. Wiedziałem, że odwołując się do wartości, pomogę
a następnie późno w nocy wracać samochodem do domu po to, aby jej zyskać jasność co do decyzji, która będzie dla niej właściwa.
następnego ranka wstać na czas do szkoły. Jak sobie pewnie Spytałem więc: „Co daje ci praca w Disneylandzie? Co jest tam dla
wyobrażasz, konieczność codziennego dojeżdżania oraz długie ciebie naprawdę ważne?" Odpowiedziała, że początkowo była tym
godziny spędzane na próbach i przedstawieniach zmieniły szybko bardzo podekscytowana, ponieważ widziała możliwość nawiązania
to doświadczenie w prawdziwą mękę. Coraz cięższy też wydawał nowych przyjaźni i znajomości, zyskania uznania w pracy, dobrej
jej się kostium, który musiała nosić, i coraz bardziej bolały ją plecy. zabawy oraz poczucia nieprawdopodobnego osiągnięcia.
Jednak z punktu widzenia Jolie jeszcze gorszy był fakt, że Dodała jednak, że obecnie nie odczuwa, że coś osiąga, ponie
tak napięty program dnia bardzo zakłócił jej życie prywatne i nie waż nie ma już świadomości, że się rozwija, i jednocześnie wie,
pozwalał na spędzanie czasu z rodziną i przyjaciółmi. Spostrzeg iż może robić inne rzeczy, które znacznie bardziej posuną do
łem, że czasem pogrąża się w wyjątkowo bezproduktywnych sta przodu jej karierę. Powiedziała również: „Spalam się całkowicie.
nach emocjonalnych. Byle co wywoływało jej płacz i narzekała Nie czuję się zdrowa i bardzo brakuje mi przebywania z rodziną."
dosłownie na wszystko. To zupełnie nie było do niej podobne. Wtedy zapytałem: „Co znaczyłoby wprowadzenie zmiany
Miarka się przebrała, kiedy pewnego dnia wszyscy zaczęliśmy w tej dziedzinie twojego życia? Gdybyś rzuciła Disneyland, spę
się przygotowywać do trzytygodniowego wyjazdu na Hawaje dzała więcej czasu w domu i pojechała na Hawaje razem z nami,
w związku z organizowanym tam przeze mnie kursem. Wszyscy, czym byłoby to dla ciebie?" Natychmiast się rozjaśniła: „Przede
oprócz Jolie, która musiała zostać w domu, aby brać udział wszystkim byłabym z wami. Spędzałabym więcej czasu z chłopa
w przedstawieniach w Disneylandzie. kiem. Znów poczułabym się wolna. Trochę bym odpoczęła i za
Pewnego ranka osiągnęła próg wytrzymałości i przyszła do częłabym ćwiczyć, aby wrócić do formy. Zachowałabym dobrą
mnie zapłakana, niezdecydowana i zupełnie zmieszana. Była tak średnią ocen w szkole. Znalazłabym inne sposoby na osiągnięcie
bardzo sfrustrowana i taka nieszczęśliwa, a przecież osiągnęła czegoś ważnego. Byłabym szczęśliwa!"
coś, co jeszcze sześć miesięcy wcześniej wydawało się jej Odpowiedź na pytanie, co zrobić, stanęła tuż przed nią. Rów
nieosiągalnym celem. Disneyland zaczął jej się kojarzyć z cier nie jasne stało się źródło jej szczęścia. Zanim zaczęła pracować
pieniem. Dlaczego? Ponieważ uniemożliwiał jej spędzanie czasu w Disneylandzie, żyła w zgodzie z trzema najważniejszymi dla
z tymi, których kochała najbardziej. Poza tym Jolie zawsze była niej wartościami: czuła się KOCHANA, była bardzo ZDROWA
przekonana, że czas spędzany wraz ze mną na kursach jest dla i SPRAWNA, i miała poczucie, że się ROZWIJA. Dlatego właśnie
niej bardzo cenny. Uczestniczyła w nich jako instruktorka i wie zaczęła gonić za realizacją czwartej wartości na swojej liście:
rzyła, że może się tam nauczyć więcej niż gdziekolwiek indziej. chciała poczuć, że coś ważnego osiąga. Robiąc to, rzeczywiście
Wielu jej przyjaciół z całego kraju co roku uczestniczyło w tym coś osiągnęła, ale jednocześnie brakowało jej poczucia spełnienia
kursie, a Disneyland stawał się coraz bardziej frustrujący, ponieważ trzech najważniejszych w hierarchii życiowej wartości.
tak naprawdę nie miała poczucia, że czegoś się tam jeszcze uczy, To bardzo częste doświadczenie. Wszyscy musimy zdawać
że ją to rozwija. Cierpienie sprawiała jej myśl o wyjeździe razem sobie sprawę z faktu, że przede wszystkim będziemy zaspokajać
z nami na Hawaje, ponieważ nie chciała się poddawać, ale cier wartości najwyżej stojące w naszej hierarchii. Są one najważniej
pienie kojarzyło jej się również z pozostaniem w Disneylandzie, sze, stanowią priorytet. Musimy też pamiętać, że zawsze istnieje
462 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XV. WARTOŚCI ŻYCIOWE: TWÓJ OSOBISTY KOMPAS 463
sposób na życie zgodne ze wszystkimi naszymi wartościami jed cenę. W samych początkach mojej kariery, kiedy zaczynałem
nocześnie, i nie wolno nam godzić się na żadne kompromisy. tworzyć moje pierwsze przedsiębiorstwo, doświadczyłem olbrzy
W podjęciu decyzji przeszkadzała Jolie jeszcze jedna trudność: miej frustracji spowodowanej koniecznością kierowania moją
wiązała ona cierpienie również z porzuceniem Disneylandu. Jedną firmą na miejscu z jednej strony i ciągłą koniecznością pracy
z rzeczy, których zawsze unikała w życiu, było poddawanie się, rzu w terenie z drugiej. W pewnym momencie okazało się, że czło
canie czegoś w połowie. Z pewnością również i ja przyczyniłem się wiek, który mnie reprezentował, nie jest całkiem uczciwy. Kiedy
w dużym stopniu do tego przekonania, ponieważ jestem całkowicie tak jak ja masz do czynienia z setkami tysięcy ludzi i dosłownie
pewien, że ci, którzy rzucają cokolwiek, kiedy staje się to trudne, tysiącami spotkań w interesach, jest niemal pewne, że co najmniej
nigdy niczego nie osiągną. Postrzegała ona decyzję o porzuceniu jkilka tych osób będzie cię chciało wykorzystać. Niestety właśnie
Disneylandu jako poddanie się. Zapewniłem ją, że podjęcie decyzji te wypadki pozostają nam zwykle w pamięci, a nie setki tysięcy
o życiu zgodnym z własnymi wartościami nie oznacza poddania się, spraw, których spokojny przebieg znacznie przekroczył nasze
a głupia konsekwencja nie stanowi żadnej wartości. Jako pierwszy oczekiwania.
zapewniałbym ją, że powinna kontynuować, gdybym był przekonany, W wyniku jednej z tych bolesnych sytuacji zacząłem szukać
że poddaje się, ponieważ praca jest dla niej za ciężka i za trudna. nowego dyrektora do swojej firmy, człowieka, któremu mógłbym
Ale tak nie było i dlatego postanowiłem zaoferować jej możliwość całkowicie powierzyć prowadzenie moich interesów. Uzbrojony
obrócenia tej zmiany w dar dla kogoś innego. w nowe narzędzie, umiejętność oceny hierarchii wartości innych
Powiedziałem więc:, Jolie, czy potrafisz sobie wyobrazić, jak byś ludzi, każdemu z potencjalnych kandydatów zadawałem pytanie:
się czuła, gdybyś podczas wyścigu biegła jako druga i zwycięzca „Co jest dla ciebie najważniejsze w życiu?" Niektórzy z nich
nagle się zatrzymał, aby dać ci szansę wejścia na najwyższe podium? odpowiadali, że najważniejszy jest dla nich sukces, poczucie osią
Dlaczego nie miałabyś ofiarować komuś takiego właśnie podarunku?" gnięcia celu albo przekonanie, że są najlepsi. Jednak jeden czło
Ponieważ częścią jej definicji miłości jest wkład w życie innych, wiek użył w odpowiedzi na moje pytanie słowa magicznego:
natychmiast pozwoliło jej to sięgnąć po najwyższą wartość w hie uczciwość.
rarchii. Przestała łączyć cierpienie z porzuceniem pracy w Disney Nie uwierzyłem mu tylko na słowo. Skontaktowałem się
landzie i zaczęła kojarzyć przyjemność z tą właśnie decyzją. z ludźmi, dla których pracował wcześniej. Wszyscy potwierdzili,
Nigdy nie zapomniała tej lekcji. Najwspanialsze jest to, że że człowiek ten jest wyjątkowo uczciwy, uczciwy do tego stopnia,
znalazła inne sposoby życia zgodnie ze wszystkimi swoimi war że potrafi odsunąć własne potrzeby, kiedy w grę wchodzi prawość.
tościami, co przesunęło ją dokładnie w kierunku jej celów. Nie Pomyślałem, że jest to właśnie taki człowiek, jakiego szukam.
tylko zaczęła odczuwać więcej szczęścia i radości, ale wkrótce Pracował bardzo dobrze, jednak szybko okazało się, że potrzebu
potem dostała swoją pierwszą pracę w przedstawieniu realizo jemy jeszcze jednego człowieka, aby skutecznie radzić sobie
wanym w teatrze Starlight w San Diego. z moimi szybko rozwijającymi się interesami, człowieka, który
dysponowałby dodatkowymi umiejętnościami. Dyrektor mojej
firmy zarekomendował pewnego mężczyznę, który według niego
byłby idealnym partnerem do pracy i z którym wspólnie popro
LEKCJE CIERPIENIA wadziłby firmę. To rozwiązanie wydało mi się dobre.
Spotkałem się więc z kandydatem, powiedzmy, panem Smith.
Istnieją emocje, których chcemy doświadczać, ponieważ sprawiają (Niektóre nazwiska zmieniłem, aby chronić tych, którzy okazali
nam przyjemność. Dlatego właśnie do nich zmierzamy. Mamy się nie do końca uczciwi.) Smith zaprezentował się wspaniale,
również listę emocji, których będziemy unikać niemal za wszelką udowadniając, w jaki sposób może wykorzystać wszystkie nabyte
XV. WARTOŚCI ŻYCIOWE: TWÓJ OSOBISTY KOMPAS 465
464 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
jak wróciłem do domu z trzymiesięcznej podróży służbowej, aby
dotychczas umiejętności do prowadzenia mojej firmy tak, by mi powiedzieć, że ma wątpliwości co do uczciwości pana
osiągnęła wyższy poziom. Był w stanie dać mi wiele wolnego Smitha. Natychmiast się przejąłem i zapytałem, co się dzieje.
czasu i umożliwić prowadzenie jeszcze liczniejszych kursów, bez Odpowiedział mi, że kiedy przenieśliśmy się do nowego bu
konieczności spędzania życia w drodze. W tym czasie przeby dynku, Smith wziął dla siebie największy gabinet. Wydawało
wałem poza domem przez prawie sto pięćdziesiąt dni w roku. mi się to takim drobiazgiem, że wpadłem w złość i powie
Dodatkowo, nie chciał pobierać żadnego wynagrodzenia tak dłu działem: „Posłuchaj, to ty wprowadziłeś go do interesu, więc
go, jak długo nie udowodni swojej skuteczności! Przez chwilę sam załatwiaj z nim swoje osobiste sprawy." Po prostu dałem
pomyślałem, że to zbyt piękne, by mogło być prawdziwe. Ale upust swojej złości.
zatrudniłem go i razem z dotychczasowym dyrektorem zaczęli Powinienem był zdać sobie wtedy sprawę z faktu, że odpłaciłem
prowadzić moją firmę. temu człowiekowi cierpieniem za to, że próbował przekazać mi jakąś
W półtora roku później obudziłem się pewnego ranka i odkry informację. Znajdowałem się w stanie wyczerpania i stresu i pewnie
łem, że rzeczywiście było to zbyt piękne! Prawda, zwiększyła
dlatego nie oceniłem właściwie tego, co naprawdę się działo.
się liczba słuchaczy moich kursów, ale spędzałem w rozjazdach
Jakby tego było mało, mój dyrektor spróbował raz jeszcze
dwieście siedemdziesiąt dni w roku. Wzrosły moje umiejętności
przekazać mi tę samą informację. Powiedziałem mu wtedy, że
i znacznie rozszerzył się mój wpływ na ludzi, pomogłem większej
nie jest całkowicie uczciwy, ponieważ zwraca się z tym do mnie,
ich liczbie niż dotychczas, ale nagle dowiedziałem się, że jestem
a nie do pana Smitha. Wpadłem do gabinetu Smitha ze słowami:
zadłużony na siedemset pięćdziesiąt osiem tysięcy dolarów po
tym, jak dałem z siebie więcej niż kiedykolwiek przedtem! Jak „On mówi mi o tobie to i to. Najlepiej będzie, jak wyjaśnicie tę
mogło to być możliwe? Cóż, zarządzanie to wszystko, zarówno sprawę sami!" Czy możesz sobie wyobrazić, jak wielkich przy
w nas samych, jak i w naszych przedsiębiorstwach, a ja z pewnoś krości doznał potem od Smitha mój dyrektor?
cią nie miałem dobrych zarządców. Kiedy oceniam to doświadczenie z perspektywy czasu, jasno
Co gorsza, pan Smith przez te osiemnaście miesięcy sprzenie widzę, dlaczego mój dyrektor nie powiedział mi całej prawdy.
wierzył ponad ćwierć miliona dolarów naszych firmowych pienię Wydawało mu się, że mówiąc mi wszystko - a więc przyznając
dzy. Miał nowy dom i nowy samochód - zakładałem, że zarobił się do tego, że zarekomendował mi osobiście kogoś, kto sprzenie
na nie w poprzedniej pracy. Jakże się myliłem! Stwierdzenie, że wierza moje pieniądze, ponad ćwierć miliona dolarów - dozna
byłem zły i zrujnowany, byłoby wykorzystaniem Słownika Trans większego chwilowego cierpienia niż w wyniku odkładania roz
formacji dla złagodzenia moich odczuć emocjonalnych. Metafory, mowy ze mną na później i poszukiwania jakiegoś innego sposobu
których wtedy używałem, brzmiały: „Zadał mi cios w plecy!", rozwiązania całej tej sprawy.
„Zamordował mojego pierworodnego!" Pewnie łatwo się domy Kiedy patrzę dziś na wszystkie problemy, jakie kiedykolwiek
ślisz, jakie to były emocje. miałem ze swoim dyrektorem, zawsze sprowadzały się one do
Jednak najbardziej zaskakiwało mnie to, że mój uczciwy sytuacji, w której nie chciał on zrobić czegoś, co powinien,
przecież dyrektor stał z boku i ani razu mnie nie ostrzegł, co się ponieważ pragnął uniknąć poczucia konfrontacji. Konfrontacja
dzieje. Musiał przecież zdawać sobie z tego sprawę. Wtedy była dla niego największym cierpieniem. Tak więc chociaż ucz
właśnie zacząłem rozumieć, że LUDZIE NIE TYLKO DĄŻĄ ciwość była dla niego bardzo ważna, unikanie konfrontacji było
DO PRZYJEMNOŚCI, ALE RÓWNIEŻ ZA WSZELKĄ CE ważniejsze. Dlatego właśnie nie powiedział mi prawdy i rozu
NĘ UNIKAJĄ CIERPIENIA. Mój dyrektor rzeczywiście mował, że jest przy tym uczciwy, ponieważ w końcu nigdy nie
próbował mi powiedzieć, że niepokoją go działania jego zapytałem go, czy pan Smith kradnie moje pieniądze. Gdybym
partnera. Przyszedł do mnie kiedyś następnego dnia po tym, zapytał, z pewnością wyjawiłby mi prawdę.
XV. WARTOŚCI ŻYCIOWE: TWÓJ OSOBISTY KOMPAS 467
466 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
dę się martwił. Mogłem więc skoncentrować się na działaniach, NOWE PYTANIE: JAKIE MUSZĄ BYĆ MOJE WARTOŚCI,
które przyniosą pożądane rezultaty. Kiedy zdecydowałem, że JEŚLI MAM OSIĄGNĄĆ PRZEZNACZENIE, KTÓREGO PO
zmartwienie może zniszczyć mój ostateczny cel, zacząłem go ŻĄDAM I NA KTÓRE ZASŁUGUJĘ? WYPISZ LISTĘ WAR
unikać za wszelką cenę. Stało się ono dla mnie zbyt bolesne, bym TOŚCI I UPORZĄDKUJ JE WEDŁUG WAŻNOŚCI. ZOBACZ,
mógł mu się oddawać. W taki sposób zacząłem konstruować moją KTÓRYCH WARTOŚCI MOŻESZ SIĘ POZBYĆ, A KTÓRE
listę wartości odpychanych. POWINIENEŚ DODAĆ, ABY STWORZYĆ DLA SIEBIE DO
Kiedy już zaplanowałem własne przeznaczenie, wróciłem do KŁADNIE TAKIE PRZEZNACZENIE, JAKIEGO CHCESZ.
Stanów Zjednoczonych. Moich przyjaciół i współpracowników Być może zadajesz sobie teraz pytanie: „A czym, do diabła,
czekała wielka niespodzianka! Zaraz pierwszego dnia po powrocie jest moje przeznaczenie?" Jeśli tak właśnie jest, wróć do rozdziału
do biura spotkałem się z pytaniami: „Co się z tobą stało? Wydajesz dwunastego. Pytałem cię w nim, jakim człowiekiem musisz się
się taki inny! Jesteś zupełnie odprężony!" Każdemu po kolei wy stać, aby osiągnąć wszystko, czego chcesz. Jakie muszą być twoje
jaśniałem, co się stało, aż wreszcie zrozumiałem, że muszę dopra wartości, jeśli masz się takim właśnie człowiekiem stać? Jakie
cować moją nową technikę do ostatniego szczegółu i zacząć jej wartości musisz dodać, a jakich się pozbyć?
uczyć na kursach. Tak właśnie narodził się kurs Randka z Prze Jak zmieniłaby się na przykład twoja zdolność pokonywania
znaczeniem. lęków, frustracji i strachu przed odrzuceniem, gdybyś zdecydował
Napisałem tę książkę kierowany pragnieniem, aby jak naj się umieścić wysoko na liście pozytywnych wartości odwagę?
więcej ludzi mogło zapoznać się z moimi technikami stawiania Jaki będzie skutek uznania radości za wartość numer jeden? Czy
sobie warunków i kształtowania własnego przeznaczenia. Mam pozwoli ci to czerpać z życia więcej szczęścia, cieszyć się
nadzieję, że wykorzystasz te techniki. PAMIĘTAJ, ŻE NAPRAW nadchodzącą chwilą, zbliżyć się do własnych dzieci i stać się dla
DĘ MOŻESZ ZAPLANOWAĆ, KIM SIĘ STANIESZ. nich kimś więcej niż tylko „żywicielem"?
Co osiągnąłeś poprzez stworzenie nowej listy wartości? Czy
nie jest ona jedynie zbieraniną słów na kawałku papieru? Odpo
Dajcie mi piękno ducha. Niech piękno wiedź będzie brzmiała: tak, jeśli nie zaczniesz stawiać sobie wa
zewnętrzne i wewnętrzne staną się jednym. runków do wykorzystywania jej jako swojego nowego kompasu.
SOKRATES Kiedy to zrobisz, stanie się ona solidną podstawą każdej podej
mowanej przez ciebie decyzji. Trudno mi dać ci w tej książce ca
Czy potrafisz już przejąć władzę nad trzecim elementem Systemu ły zestaw narzędzi warunkowania, które przekazuję słuchaczom
Nadrzędnego? Wystarczy w tym celu postawić dwa kroki. moich kursów. Ale chciałbym ci przypomnieć o sile wynikającej
KROK PIERWSZY: ODKRYJ SWOJE OBECNE WARTOŚ z wykorzystania systemu dźwigni. Wielu z uczestników kursu
CI I UPORZĄDKUJ JE WEDŁUG WAŻNOŚCI. Dzięki temu Randka z Przeznaczeniem umieszcza spisy własnych wartości
dowiesz się, czego najbardziej chcesz doświadczać. Poznasz nie w widocznym miejscu w pracy, w domu, wszędzie tam, gdzie
tylko własne wartości przyciągane, ale też i dowiesz się, czego za mogą je przeczytać życzliwi im ludzie, którzy pomogą im sprostać
wszelką cenę musisz unikać, a więc odkryjesz własne wartości od tym nowym wymaganiom.
pychane. Pozwoli ci to pojąć swoje zachowanie, da możliwość Wykorzystaj więc tę samą dźwignię, aby wzmocnić swoje
doświadczania wielkiej satysfakcji płynącej ze zrozumienia sys oddanie dla nowych wartości. Kiedy następnym razem znów za
temu opartego na przeciwstawieniu: przyjemność i cierpienie. czniesz krzyczeć na swoje dzieci, być może ktoś, kto cię kocha,
KROK DRUGI: Jeśli tylko zechcesz chwycić byka za rogi, podejdzie do ciebie i przypomni, co jest najważniejszą wartością
masz możliwość zmiany własnego przeznaczenia. ZADAJ SOBIE na twojej liście.
XV. WARTOŚCI ŻYCIOWE: TWÓJ OSOBISTY KOMPAS 481
480 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
REGUŁY: JEŚLI
w życiu miłość i ciepło." Ha! Bądź rozsądny... Bądź uczciwy...
Bądź wdzięczny... Zawsze baw się dobrze... Przyczyniaj się do
pozytywnych zmian w życiu innych... Cóż, jak sobie pewnie
wyobrażasz, mój stan zmienił się radykalnie. Jedno spojrzenie
na listę wartości złamało negatywny wzorzec. Kartka przypomi JESTEŚ
nająca mi, kim naprawdę jestem i do czego w życiu zmierzam,
sprawiła, że nie miałem już wątpliwości, jak się zachować. NIESZCZĘŚLIWY.
Kiedy samolot wylądował, podszedłem do pana Smitha, by
z uczciwością i ciepłem powiedzieć, że chociaż żadną miarą nie OTO WYJAŚNIENIE
DLACZEGO
aprobuję ani nie rozumiem jego postępku, postanowiłem nie
żywić już do niego wielkiej odrazy, i tak naprawdę dobrze mu
życzę. Ostatnią rzeczą, którą pamiętam, było wielkie zdziwienie,
które odmalowało się na jego twarzy, gdy odwracałem się, by iść
w swoją stronę.
Wymagaj od siebie więcej, niż ktokolwiek inny
Cóż za ulga! Nawet w bardzo napiętej sytuacji emocjonalnej
potrafiłem dochować wierności temu, co uznaję za słuszne! Nie od ciebie wymaga.
ma chyba w życiu poczucia spełnienia większego niż to, które HENRY WARD BEECHER
wynika z przekonania, że zachowałeś się tak, jak powinieneś się
był zachować.
Spraw sobie dar i przejmij kontrolę nad tą siłą, która kształtuje Pisząc te słowa, od czasu do czasu patrzę na niebieską głębię Pa
twoje przeznaczenie. Pamiętaj, byś poświęcił czas na ćwiczenia, cyfiku przez okno mojego pokoju w hotelu Hyatt Regency na
które pomogą ci ustalić hierarchię twoich wartości! Big Island na Hawajach. Przed chwilą obserwowałem coś, co po
Czy jest możliwe, byśmy posiadając jasną hierarchię wartości, raz kolejny w Ameryce Północnej zdarzy się dopiero w 2017
odczuwali, że nie żyjemy z nimi w zgodzie? Oczywiście. Możesz roku: całkowite zaćmienie Słońca.
dysponować wspaniałym systemem, który popycha twoje życie Becky i ja wstaliśmy dziś rano o wpół do szóstej, aby razem
we właściwym kierunku, i mimo to czuć się nieszczęśliwy. Aby z tysiącami innych obserwujących stać się świadkiem tego rzad
tego uniknąć, powinieneś zrozumieć potęgę reguł. kiego zjawiska astronomicznego. Kiedy na zewnątrz zgromadził
się już cały tłum, zacząłem nawet nieźle się bawić, patrząc, jak róż
ni ludzie przybyli tutaj, aby wziąć udział w tym wydarzeniu: naj
więksi biznesmeni, turyści na wakacjach, naukowcy, którzy kiero
wali w niebo swoje wielkie lunety, autostopowicze, którzy podczas
nocy rozbili swoje namioty w małych kraterach, i dzieci, które
XVI. JEŚLI JESTEŚ NIESZCZĘŚLIWY... 485
484 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
umocniło jej więź z nie narodzonym dzieckiem i właśnie dlatego KTÓRE OKREŚLAJĄ, KIEDY DOZNAJEMY RADOŚCI, A KIE
jest szczęśliwa, że się tu znalazła. Jakże wielkie zróżnicowanie re DY CIERPIENIA. Niezrozumienie ich potęgi może zniszczyć
guł i przekonań udało mi się dzisiaj zaobserwować! wszelką możliwość życiowego szczęścia, a pełne zrozumienie i
Jako najbardziej humorystyczny uderzył mnie fakt, że ludzie wykorzystanie odmieni twoje życie tak bardzo, jak wszystko,
podniecali się tak bardzo, wkładali tak wiele emocji w coś takiego, czego nauczyłeś się z tej książki.
jak czterominutowe zaćmienie Słońca. Jeśli się bowiem nad tym Zanim przejdziemy dalej, chciałbym zadać ci jedno pytanie: CO
zastanowić, to nie jest to większy cud niż pojawiające się co rano MUSI SIĘ STAĆ, ABYŚ TY SAM POCZUŁ SIĘ SZCZĘŚLIWY?
Słońce! Czy możesz sobie wyobrazić, że każdego ranka miliony Czy potrzebujesz do tego, by ktoś cię objął, pocałował, miał z tobą
ludzi na całym świecie wstają wcześniej po to, aby obejrzeć stosunek miłosny, mówił ci, jak bardzo cię szanuje i jak wysoko
wschód słońca? Że stacje telewizyjne i radiowe przekazują każdy ceni? A może musisz zarobić milion dolarów, stać się mistrzem golfa
szczegół tego wydarzenia w specjalnych audycjach, z wielką pas albo zyskać pochwałę przełożonego? Czy aby poczuć się szczęśli
ją komentując każdą minutę, każdy nowy promień, a my wszyscy wym, musisz jeździć właściwym samochodem, chodzić na właściwe
przez cały ranek dyskutujemy, jaki to wielki cud? Czy potrafisz przyjęcia i być znanym przez właściwych ludzi? Czy musisz doznać
sobie wyobrazić, co znaczyłby wtedy dla nas dzień? Gdyby media duchowego uniesienia, czy też spokojnie czekać, aż w pełni się
każdego ranka rozpoczynały wiadomości od zdania: „Dzień dobry! rozwiniesz? A może powinieneś codziennie przebiec pięć mil? Co
Raz jeszcze zdarzył się cud: znów wzeszło słońce!" naprawdę MUSI się wydarzyć, abyś mógł poczuć się dobrze?
Dlaczego nie zachowujemy się w taki właśnie sposób? Czy PRAWDA BRZMI, ŻE NIC NIE MUSI SIĘ WYDARZYĆ,
to w ogóle możliwe? Oczywiście, że tak. Problem tylko w tym, BYŚ MÓGŁ DOBRZE SIĘ CZUĆ. Nie potrzebujesz zaćmienia
że nie mamy takiego nawyku. Jesteśmy tak bardzo przyzwyczajeni Słońca, by poczuć się dobrze. Możesz mieć to poczucie natych
do cudów, które przez cały czas dzieją się wokół nas, że po prostu miast, w tej właśnie chwili, bez absolutnie żadnego powodu! Za
ich nie dostrzegamy. stanów się nad tym! Jeśli zarabiasz milion dolarów rocznie, sam
Nasze własne reguły mówiące, co jest wartościowe, dyktują milion dolarów nie daje ci żadnej przyjemności. Tylko twoja
większości z nas, byśmy pożądali rzeczy rzadkich, zamiast doce własna reguła mówi ci: „Kiedy osiągnę taki to a taki próg, mogę
niać wszystkie cuda, które dzieją się wokół nas. pozwolić sobie na to, by dobrze się poczuć." Z chwilą gdy posta
Co zdecydowało o różnicach w zachowaniu wszystkich tych nowisz poczuć się dobrze, przesyłasz własnemu mózgowi dyspo
ludzi, którzy przyjechali na Hawaje obserwować zaćmienie Słoń zycję zmiany reakcji mięśni twarzy, klatki piersiowej i całego
ca? Co sprawiło, że jedni zareagowali wściekłością i rozczaro ciała, zmiany sposobu oddychania oraz zmiany przemian bioche
waniem (pewien mężczyzna, na przykład, zdenerwował się tak micznych w całym systemie nerwowym. Wszystko to sprawia, że
bardzo, że cisnął o ziemię swoim aparatem fotograficznym), pod zaczynasz doznawać odczuć, które nazywasz przyjemnością.
czas gdy inni nie tylko doświadczyli wielkiego szczęścia i rado Jak sądzisz, kto najgorzej się czuł podczas zaćmienia Słońca?
ści tamtego dnia, ale też będą ich ponownie doświadczać, ilekroć Ludzie z najbardziej szczegółowymi regułami mówiącymi im, co
powrócą myślami do zaćmienia Słońca w ciągu najbliższych ty musi się wydarzyć, by poczuli się szczęśliwi. Nie mam wątpli
godni, miesięcy i lat? wości, że największe cierpienie odczuwali naukowcy i ci spośród
Nasze doświadczanie rzeczywistości nie miało z tamtą rzeczy turystów, którzy uznawali się za naukowców. Wielu z nich miało
wistością nic wspólnego. Interpretowało ją jedynie dzięki kontro długą listę zadań, które chcieli wykonać w ciągu tych czterech
lującej sile naszych przekonań, a zwłaszcza reguł, które mówią minut, zanim mogliby sobie pozwolić, by dobrze się poczuć.
nam, co musi się wydarzyć, abyśmy mogli dobrze się poczuć. Nie zrozum mnie źle. Nie ma niczego niewłaściwego w posta
REGUŁAMI NAZYWAM TE WŁAŚNIE PRZEKONANIA, nowieniu, by osiągnąć i zrobić wszystko, co tylko możliwe. Wiele
XVI. JEŚLI JESTEŚ NIESZCZĘŚLIWY... 489
488 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
lat temu dokonałem odkrycia, które na zawsze zmieniło jakość W poprzednim rozdziale zacząłeś ustalać dla siebie hierarchię
mojego życia: TAK DŁUGO, JAK DŁUGO KSZTAŁTUJEMY wartości, która pozwoli ci sprecyzować i utrzymać kierunek
NASZE ŻYCIE W TAKI SPOSÓB, ŻE NASZE WŁASNE twojego życia. Teraz musisz zrozumieć, ŻE FAKT, CZY ODCZU
SZCZĘŚCIE UZALEŻNIAMY OD CZEGOŚ, NA CO NIE MA WASZ POCZUCIE SPEŁNIENIA WŁASNYCH WARTOŚCI,
MY ŻADNEGO WPŁYWU, TAK DŁUGO BĘDZIEMY OD CZY TEŻ NIE, ZALEŻY WYŁĄCZNIE OD TWOICH REGUŁ,
CZUWALI CIERPIENIE. Ponieważ nie chciałem żyć w ciągłym od twojego przekonania, co musi się stać, abyś poczuł sukces,
strachu przed cierpieniem i uznawałem się za człowieka inteli doznał szczęścia albo doświadczył miłości.
gentnego, zmieniłem swoje reguły tak, że, opierając się na mojej Możesz postanowić, że szczęście będzie twoim priorytetem,
zdolności do kierowania własnym umysłem, ciałem i emocjami, ale jeśli kierujesz się regułą, że abyś poczuł się szczęśliwy, wszys
odczuwam cierpienie i przyjemność tylko wtedy, gdy jest to tko musi dziać się zgodnie z twoim planem, to gwarantuję ci, że
w moim przekonaniu uzasadnione. nigdy nie doświadczysz prawdziwego i stałego szczęścia. ZYCIE
Becky i ja mieliśmy wiele wspaniałych przeżyć podczas JEST ZMIENNE, tak więc nasze reguły muszą być zorganizowane
zaćmienia Słońca. Zresztą pojechaliśmy na Hawaje w innym celu, w taki sposób, byśmy mogli się adaptować do tych zmian, rozwijać
w związku z trzytygodniowym kursem, który tam prowadziłem. i czuć dobrze. Do tego niezbędne jest, byśmy zrozumieli te pod
Dlatego wyjazd o kilka dni wcześniej po to, aby obejrzeć świadome przekonania i kontrolowali dokładnie, kiedy możemy
zaćmienie Słońca, traktowaliśmy jako premię. odczuwać przyjemność, a kiedy cierpienie.
Jednak główną przyczyną, dla której świetnie się bawiliśmy,
było to, że nie mieliśmy wielkich oczekiwań. Klucz do szczęścia
leżał w jednej podstawowej regule, którą kierowaliśmy się oby
dwoje. POSTANOWILIŚMY, że regułą numer jeden tego dnia SĘDZIA I ŁAWA PRZYSIĘGŁYCH
będzie dla nas CHĘĆ PRZEŻYCIA WIELKIEJ PRZYJEM
NOŚCI BEZ WZGLĘDU NA TO, CO SIĘ STANIE. Tak więc nie Każdy z nas kieruje się regułami i zasadami, które rządzą nie tylko
jest całkowicie prawdą, że nie mieliśmy żadnych oczekiwań. Po naszymi odczuciami wobec wszystkiego, co dzieje się w naszym
prostu postanowiliśmy, że niezależnie, co się wydarzy, znajdziemy życiu, ale również decydują o tym, jak zareagujemy na te wydarzenia
sposób cieszenia się tym. i jak się pod ich wpływem zachowamy. W ostatecznym rozrachunku,
Czy widzisz już, jak reguła ta mogłaby zmienić dosłownie to, co robimy i kim się stajemy, zależy od kierunku życiowego,
wszystkie twoje doświadczenia, gdybyś ją przyjął i kon który wyznaczają nasze wartości. Ale równie ważne dla określenia
sekwentnie stosował w swoim życiu? Kiedy mówię o niej lu naszych zachowań i emocji, a może nawet ważniejsze, są NASZE
dziom, czasem spotykam się ze stwierdzeniem: „Aha, po prostu PRZEKONANIA, CO JEST DOBRE, A CO ZŁE, CO POWI
obniżasz loty." Nic nie mogłoby być dalsze od prawdy! Aby NNIŚMY, A CO MUSIMY ROBIĆ. TE PRECYZYJNE WY
przyjąć tę regułę, MUSISZ OD SIEBIE WYMAGAĆ WIĘCEJ! MAGANIA I KRYTERIA NAZYWAM REGUŁAMI.
Znaczy ona bowiem, że mierzysz jak najwyżej, postanawiasz Reguły są spustem uwalniającym każde cierpienie i każdą
odczuwać radość i przyjemność bez względu na warunki chwili. przyjemność w naszym systemie nerwowym. Działa to tak, jak
Jej przyjęcie o-znacza, że chcesz być dość mądry, dość elastyczny gdyby w naszym mózgu znajdował się miniaturowy sąd. Nasze
i dość kreatywny, aby pokierować własnymi emocjami i wybrać reguły są ostatecznym sędzią i ławą przysięgłych. Ustalają, czy
przedmiot koncentracji w taki sposób, który pozwoli ci określona wartość jest, czy też nie jest zrealizowana, czy czujemy
doświadczać bogactwa życia. Być może jest to najważniejsza się dobrze, czy też źle, czy dajemy sobie wzajemnie przyjemność,
z twoich reguł. czy cierpienie.
490 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XVI. JEŚLI JESTEŚ NIESZCZĘŚLIWY... 49 \
Gdybym na przykład zadał ci pytanie: „Czy masz wspaniałe przecież kieruje naszym życiem, są one wynikiem zaskakującej
ciało?", jak byś zareagował? Reakcja zależałaby od tego, czy plątaniny wpływów, na które byliśmy wystawieni w dotych
sądzisz, że spełniasz określone kryteria, które w twoim prze czasowych kontaktach ze światem. Ten sam system kary i nagrody,
konaniu warunkują posiadanie pięknego ciała. który kształtuje nasze wartości, kształtuje też nasze reguły. Ilekroć
Oto kolejne pytanie: „Czy jesteś dobrym kochankiem?" Twoja tworzymy w sobie nowe wartości, tylekroć tworzymy również
odpowiedź będzie opierała się na regułach mówiących ci, co jest przekonania mówiące nam, czego trzeba, by wartości te zostały
niezbędne, by stać się dobrym kochankiem, na zasadach, które spełnione, a więc reguł nieustannie nam przybywa. Z dodaniem
wyznajesz, i wymaganiach, które sobie stawiasz. Gdybyś odpo nowych reguł często zniekształcamy, uogólniamy albo eliminu
wiedział mi: „Tak, jestem dobrym kochankiem", ODKRYŁBYM jemy swoje dotychczasowe reguły. Tworzymy też reguły w wyniku
TWOJE REGUŁY, zadając ci pytania: „SKĄD WIESZ, ŻE JES konfliktów. Niektórzy ludzie ustalają własną listę reguł z chęci
TEŚ DOBRY? CO MUSI SIĘ STAĆ, ABYŚ POCZUŁ SIĘ DOB buntu przeciwko regułom, w których zostali wychowani.
RYM KOCHANKIEM?" CZY REGUŁY RZĄDZĄCE OBECNIE TWOIM ŻYCIEM
Mógłbyś mi na to odpowiedzieć na przykład: „Wiem, że WCIĄŻ JESZCZE SĄ WŁAŚCIWE DLA TEGO, KIM SIĘ
jestem dobrym kochankiem, ponieważ zwykle słyszę od partnerki, STAŁEŚ? A może trzymasz się reguł, które były ci pomocne
że ją zaspokajam." Odpowiedź kogoś innego mogłaby brzmieć: w przeszłości, ale teraz tylko cię ranią? Czy stosujesz się do ja
„Wiem, że jestem dobry, ponieważ ciągle to słyszę" albo: „Prze kichkolwiek niewłaściwych reguł, które wpojono ci w dzieciń
cież widzę reakcje partnera." Jeszcze inni powiedzieliby pewnie: stwie?
„Wiem, że jestem dobry, ponieważ zawsze w tym czuję się
świetnie." (Czy reakcje partnera dla tych ludzi się nie liczą?) Każdy głupiec potrafi stworzyć regułę - i każdy
Wreszcie mógłbyś też powiedzieć: „Spytaj innych, nie mnie."
Są też ludzie, którzy nie czują, że są dobrymi kochankami. głupiec będzie się przeciwko temu opierał.
Czy to dlatego, że rzeczywiście nimi nie są? A może ich reguły HENRY DAVID THOREAU
są niewłaściwe? To bardzo ważne pytanie. W wielu wypadkach
ludzie nie mają poczucia, że są w tej roli dobrzy, ponieważ
partner im tego nie mówi. Reakcje partnera mogą być spon REGUŁY STANOWIĄ SWOISTE SKRÓTY dla naszego
taniczne, ale reguła, którą się kierują, nie jest spełniona i dlatego umysłu. Pomagają nam zdobyć poczucie pewności co do kon
właśnie uważają, że dobrymi kochankami nie są, albo nie mają sekwencji naszych działań. W ten sposób pozwalają nam podej
pewności, że są. mować w ułamku sekundy decyzję, co znaczą dla nas poszczegól
Kłopoty wynikające z braku odczuwania emocji, na które ne rzeczy i co powinniśmy z nimi zrobić.
sobie zasługujemy, nie ograniczają się tylko do seksu. Większość Gdybyś za każdym razem musiał wdawać się w długi i żmu
z nas równie niewłaściwymi regułami definiuje sukces, wpływ dny proces kalkulacji, aby ustalić, co to znaczy, gdy ktoś się do
na innych, bezpieczeństwo, inteligencję albo cokolwiek innego. ciebie uśmiecha, twoje życie stałoby się bardzo frustrujące. Za
Wszystko w naszym życiu, od pracy po zabawę, jest oceniane miast tego masz regułę, która mówi ci, że JEŚLI ktoś się do ciebie
przez tę ławę przysięgłych. uśmiecha, TO okazuje swoje szczęście, swoją przyjaźń, a może
Zasada jest prosta: reguły decydują o naszej reakcji w każdym sympatię. JEŚLI ktoś patrzy na ciebie spod oka, TO pobudza ko
momencie życia. Oczywiście, jak się już pewnie domyśliłeś, lejny zestaw reguł określających znaczenie rzeczy i zjawisk wokół
zostały one w nas zakodowane w czysto przypadkowy sposób. ciebie oraz twoją reakcję na te zjawiska. Niektórzy ludzie są prze
Podobnie jak tyle innych elementów Systemu Nadrzędnego, który konani, że JEŚLI ktoś patrzy na nich spod oka, TO znajduje się
492 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XVI. JEŚLI JESTEŚ NIESZCZĘŚLIWY... 493
w złym stanie i należy go unikać. Inni natomiast mogą być prze wiele sposobów, aby je plątać, a tylko jeden sposób na to, by były
konani, że JEŚLI ktoś znajduje się w złym stanie, TO oni muszą doskonałe.
ten stan zmienić. WIĘKSZOŚĆ Z NAS STWORZYŁA SOBIE WIELE SPO
SOBÓW NA TO, BY CZUĆ SIC ŹLE, A ZALEDWIE KILKA
SPOSOBÓW NA TO, BY CZUĆ SIĘ DOBRZE. Zawsze w zdu
CZY JESTEŚ WEWNĘTRZNIE SPLĄTANY, mienie wprawia mnie liczba osób, które za pomocą własnych re
guł oplątują się cierpieniem. Dlaczego? Ponieważ wygląda to
CZY DOSKONAŁY? tak, jakby mieli wiele neuronowych połączeń prowadzących ich
na skróty do tego właśnie stanu, którego chcą unikać, a tylko
Kiedyś czytałem zawikłaną historię w książce pióra Gregory'ego kilka neuronowych autostrad, które wiodą ich do przyjemności!
Batesona pod tytułem Steps to Ecology ofMind (Ku ekologii Klasycznym przykładem jest tu pewien mężczyzna, który
umysłu). Był to zapis rozmowy, którą wiele lat temu autor prze uczęszczał kiedyś na mój kurs Randka z Przeznaczeniem. Był to
prowadził ze swoją córką. Pewnego dnia podeszła do niego i za bardzo dobrze znany człowiek biznesu, dyrektor jednego z naj
dała mu bardzo interesujące pytanie: większych w kraju przedsiębiorstw, ukochany przez wielu ludzi
- Tato, jak to się dzieje, że rzeczy tak łatwo się plączą? za działania, jakie podejmował na rzecz potrzebujących, ojciec
- Co masz na myśli mówiąc, że się plączą, kochanie? - odpo pięciorga dzieci, bardzo blisko związany zarówno z całą piątką,
wiedział pytaniem. jak i z żoną. Wspaniała kondycja fizyczna pozwalała mu na
- No wiesz, kiedy rzeczy nie są doskonałe. Popatrz tylko na uczestnictwo w maratonach. Kiedy zadałem mu pytanie: „Czy
moje biurko. Leży na nim wszystko. Jest poplątane. A wczoraj odnosi pan sukcesy?", ku zaskoczeniu wszystkich obecnych od
wieczorem tak się napracowałam, żeby wyglądało doskonale. powiedział całkiem poważnie: „Nie". Wtedy spytałem go, co mu
Ale rzeczy nie chcą długo być doskonałe. Bardzo łatwo się plączą! siałoby się stać, aby poczuł, że odnosi sukces. (Pamiętaj, że to
- Pokaż mi więc, jak to jest, kiedy rzeczy są doskonałe - podstawowe pytanie, zadawane dla odkrycia reguł własnych albo
poprosił, a w odpowiedzi córka ułożyła wszystkie rzeczy na swojej reguł innych ludzi.)
półce w określonym wcześniej porządku, następnie zaś powie Nastąpiła cała litania sztywnych reguł i wymagań, które
działa: w jego przekonaniu musiały być spełnione, aby mógł odnieść ży
- Popatrz! Teraz wszystko jest doskonałe. Ale długo tak nie ciowy sukces. Musiał mieć pensję wysokości trzech milionów
zostanie. dolarów rocznie (wtedy jego podstawowe zarobki wynosiły półtora
- A co by się stało, gdybyś przesunęła pudełko z farbami tro miliona rocznie plus dwa miliony premii, ale to się oczywiście nie
chę w prawo, tylko o kilka cali, właśnie tak? liczyło), musiał mieć osiem procent tłuszczu w swoim ciele (wtedy
- Nie, wtedy wszystko będzie poplątane. Poza tym, pudełko miał dziewięć procent) oraz nigdy nie odczuwać żadnych frustracji
musi stać równo, a nie tak krzywo, jak je położyłeś. z powodu własnych dzieci (pamiętaj, że miał ich pięcioro i każde
- A co się stanie, jeśli przesunę ołówek z tego miejsca na to? chciało iść własną drogą). Jak sądzisz, jakie szanse na świadomość
- spytał przekładając ołówek. sukcesu ma taki człowiek jak on, który aby odczuć sukces, musi
- Znowu wszystko plączesz. chcieć spełnienia jednocześnie tylu sztywnych i raczej wątpliwie
- A gdybym trochę otworzył tę książkę? rozsądnych kryteriów. Czy kiedykolwiek osiągnie to, czego
- Znów będzie poplątane! pragnie?
Wtedy Bateson zwrócił się do córki ze słowami: Był też na tym kursie inny mężczyzna, którego, jak wszyscy
- Kochanie, to nie rzeczy plączą się tak łatwo. To ty masz od razu zauważyliśmy, rozpierała wręcz energia. Wydawało się,
494 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XVI. JEŚLI JESTEŚ NIESZCZĘŚLIWY... 495
że kurs, podobnie jak całe jego życie, sprawia mu wielką przyjem sobie zbyt ostre reguły, zbyt bolesne, szybko zdasz sobie sprawę
ność. Zwróciłem się do niego, by zadać to samo pytanie: „Czy od z tego, że przegrasz, cokolwiek byś zrobił. A wtedy zaczniesz
nosi pan sukcesy?" Odpowiedź padła bez chwili wahania: „Oczy doświadczać poczucia wyuczonej bezradności. Oczywiście, że
wiście, że tak!" Pytałem więc dalej: „Co musi się stać, by poczuł każdy z nas musi wykorzystywać własną siłę, by osiągać sukcesy,
pan, że odnosi sukcesy?" Odpowiedział z szerokim uśmiechem: musi kusić go nieodparta przyszłość, musi pchać się do przodu.
„To takie proste. Muszę najzwyczajniej się podnieść, popatrzyć Ale musimy zadbać i o to, by u podstaw tego wszystkiego legły
w dół i zobaczyć, że jestem nad ziemią!" Słuchacze wybuchnęli reguły, które pozwolą nam być szczęśliwymi, ilekroć zechcemy.
śmiechem, a on ciągnął: „Każy dzień spędzony nad ziemią to
dzień wspaniały!" Wszyscy moi asystenci prowadzący kurs
Randka z Przeznaczeniem natychmiast polubili tę regułę i teraz CZY TWOJE REGUŁY DODAJĄ CI SIŁ,
umieszczamy ją na widocznym miejscu podczas każdych zajęć,
aby przypominała wszystkim nam, jak wielki sukces odnosimy CZY TEŻ CIĘ OBEZWŁADNIAJĄ?
każdego ranka, kiedy odsłaniamy zasłony w oknie sypialni.
Podobnie jak ów dyrektor, który nie spełniał stawianych Naszym celem jest wypracowanie reguł, które popchną cię do
sobie wymagań, RÓWNIEŻ I TY MOŻESZ WIELE W ŻYCIU działania, które spowodują, że zaczniesz odczuwać radość, że
OSIĄGAĆ, A MIMO TO CZUĆ SIĘ PRZEGRANY, PONIE będziesz wytrwały w swoich postanowieniach, a nie reguł, które
WAŻ GRASZ ZNACZONYMI KARTAMI! To nieuczciwe nie cię powstrzymują przed tym wszystkim. Przekonałem się wielo
tylko w stosunku do ciebie samego, ale również współmałżonka, krotnie, że zaskakująco dużo kobiet i mężczyzn tworzy sobie re
dzieci, współpracowników i wszystkich innych, z którymi stykasz guły dotyczące związku partnerskiego w taki sposób, że całkowicie
się w życiu. Jeśli wpoiłeś sobie zestaw reguł, który powoduje, że uniemożliwia im to odniesienie sukcesu w tej dziedzinie życia. Na
ciągle czujesz się sfrustrowany, zły, zraniony albo pokonany - lub przykład reguły niektórych ludzi dotyczące miłości brzmią: „Jeśli
jeśli nie masz klarownego zestawu reguł, które mówiłyby ci, mnie kochasz, zrobisz wszystko, co chcę", albo: „Jeśli mnie ko
kiedy jesteś szczęśliwy, kiedy odniosłeś sukces i tak dalej - chasz, to mogę kaprysić, narzekać i ględzić, a ty musisz to zaak
emocje te wpływają na sposób, w jaki traktujesz innych ludzi, oraz ceptować." Czy to właściwe reguły? Wątpię! Są one nieuczciwe
na to, jak się czują, gdy znajdują się obok ciebie. Musisz też wobec osoby, z którą związałeś swoje życie.
pamiętać, że świadomie lub nie, zawsze oceniasz innych ludzi Pewna kobieta, która uczęszczała na kurs Randka z Prze
poprzez zestaw reguł, których być może nawet nigdy sam dla znaczeniem, powiedziała mi, że naprawdę pragnie bliskiego zwią
siebie jasno nie sprecyzowałeś. Wszyscy oczekujemy, że inni zku z mężczyzną, ale po prostu nie potrafi wytrwać w żadnym
będą stosować się do naszych reguł, czyż nie? Jeśli jesteś surowy związku po zakończeniu początkowej fazy „zalotów". Kiedy za
dla siebie samego, najprawdopodobniej będziesz też surowy dla pytałem ją, co musi się zdarzyć, aby mężczyzna przyciągał jej
innych. uwagę, odkryliśmy wspólnie jej reguły, i to pozwoliło natychmiast
Dlaczego ktokolwiek z nas miałby nakładać na bliskich sobie zrozumieć, na czym polega problem. Aby mężczyzna mógł cieszyć
ludzi tak ostre zarządzenia, a oni mieliby go kochać? Wielu z nas się jej względami, musiał ciągle o nie zabiegać, nawet kiedy go
obawia się, że jeśli nie stworzy sobie twardych reguł, nie osiągnie odrzucała. Jeśli bardzo się starał, łamał tę barierę, co powodowało
żadnego sukcesu, nie zyska motywacji do ciężkiej pracy i wielkich jego atrakcyjność dla niej i znaczyło, że mężczyzna ten jest praw
osiągnięć. dziwie silny.
Tymczasem naprawdę nie musisz kierować się zestawem Interesująca jest jej druga reguła. Jeśli starał się o nią dłużej
śmiesznie sztywnych reguł, aby osiągać sukcesy. Jeśli narzucisz niż miesiąc, traciła dla niego szacunek, a więc i uczucie. Co się
496 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XVI. JEŚLI JESTEŚ NIESZCZĘŚLIWY. 497
więc działo? Niewielu mężczyzn potrafiło znieść jej zachowanie czeniu. Zrozumiałem, że reguły są czynnikiem uwalniającym
i walczyć o nią, tak więc większość rezygnowała po krótkim ludzkie emocje, i zacząłem się zastanawiać, jak mogę je wykorzy
czasie. Nie mogła liczyć na związek z żadnym z nich. Garstka stać skuteczniej.
wytrwałych cieszyła się przez krótki czas jej uznaniem, ale po Jak już wspomniałem wyżej, szybko stało się dla mnie jasne,
arbitralnie wyznaczonym okresie jednego miesiąca całkowicie że większość ludzi sama pogrąża się w cierpieniu. Ich reguły
traciła zainteresowanie nimi. Nie mogła po prostu wytrwać sprawiają, że jest im bardzo, bardzo trudno poczuć się dobrze,
w związku z żadnym mężczyzną dłużej niż miesiąc, ponieważ a bardzo łatwo poczuć się źle. Posłużę się przekonującym przy
żaden z nich nie był w stanie odkryć jej skomplikowanych zasad. kładem. Oto lista wartości pewnej kobiety, która uczęszczała
Czy masz jakieś równie obezwładniające reguły? Niektórzy kiedyś na jeden z moich wcześniejszych kursów Randka z Prze
ludzie mogą poczuć, że panują nad sytuacją, tylko wtedy, jeśli znaczeniem. Przypuśćmy, że ma na imię Laura.
wiedzą, co się stanie, zanim jeszcze jakiekolwiek wydarzenia się
rozpoczną. Inni, aby czuć się pewnie na jakimkolwiek obszarze,
muszą dysponować doświadczeniem w danej dziedzinie. Gdybym DAWNE WARTOŚCI PRZYCIĄGANE LAURY
ja kierował się takimi regułami poczucia pewności i wiary w sie
bie, nie osiągnąłbym większości z tego, co w życiu zdobyłem! Miłość
Przeważająca liczba moich sukcesów wzięła się z umiejętności Zdrowie
rozwijania poczucia pewności, że mogę coś osiągnąć, nawet jeśli Bezpieczeństwo
nie mam w tym zakresie żadnych odniesień. Moja reguła brzmi: Swoboda
„Jeśli raz coś takiego mi się udało, wierzę, że mogę opanować Sukces
to do perfekcji, a więc wiem, że jestem kompetentny." Akceptacja
Czy potrafisz już dostrzec wpływ, jaki tego typu reguły mają Doskonałość
na ciebie i twoje poczucie pewności, twoje szczęście, świadomość Harmonia
kontroli nad sobą i sytuacją, na jakość twoich działań i twojego Szacunek
życia? Uczciwość
Prawość
Radość
Zabawa
ZAPLANUJ GRĘ TAK, BYŚ MÓGŁ WYGRAĆ
słowa i zaczynała stawać się odludkiem: ukrywała się przed ludź być szczęśliwi dopóty, dopóki pogoda - a więc coś, na co nie
mi. Żaden z terapeutów, których odwiedzała przed moim kursem, mają najmniejszego choćby wpływu - nie zachowywała się
nie potrafił jej powiedzieć dlaczego. Wszyscy skupiali się na jej W sposób zgodny z ich oczekiwaniami.
zachowaniach, obawach i emocjach, zamiast po prostu zastanowić 3. Reguła jest obezwładniająca, jeśli DAJE CI TYLKO KIL
się nad Nadrzędnym Systemem oceny znaczenia zjawisk i do KA SPOSOBÓW ODCZUWANIA PRZYJEMNOŚCI I WIELE
świadczeń, który wprowadził w jej życiu takie powikłania. SPOSONBÓW ODCZUWANIA CIERPIENIA.
Zacząłem więc odkrywać jej reguły, zadając pytania typu: Laurze udało się spełnić wszystkie trzy kryteria obezwład
„CO MUSI SIĘ STAĆ, ABY POCZUŁA PANI...?" Jeśli idzie niających reguł. Przekonanie, że musi najpierw odczuć powszech
o miłość, odpowiedź brzmiała: „Muszę poczuć, że na miłość za ną akceptację własnego zachowania, było warunkiem niemożli
służyłam. Muszę poczuć, że wszystkie moje przekonania spotykają wym do spełnienia. Wymagało odwołania się do środowiska ze
się z akceptacją i aprobatą KAŻDEGO, KOGO SPOTYKAM. wnętrznego, na które nie mogła mieć pełnego wpływu, nie mogła
Nie poczuję, że jestem kochana, dopóki nie stanę się doskonała. bowiem tworzyć w żaden sposób opinii za innych ludzi. Reguła
Muszę być wspaniałą matką i wspaniałą żoną." ta dostarczała jej wielu sposobów odczucia cierpienia i żadnego
W jednej chwili problem stał się oczywisty. MIŁOŚĆ była jasnego sposobu na odczuwanie przyjemności.
najważniejszą wartością w hierarchii Laury, największym źródłem
przyjemności, jaką potencjalnie mogła odczuć. A jednak jej reguły
nie pozwalały jej, by pozwoliła sobie na tę przyjemność przed DAWNE WARTOŚCI PRZYCIĄGANE I REGUŁY
spełnieniem wielu złożonych warunków, NA KTÓRE NIE MIA LAURY
ŁA ŻADNEGO WPŁYWU! Gdyby ktokolwiek z nas uzależnił
możliwość odczuwania miłości od akceptacji naszych poglądów MIŁOŚĆ: Muszę poczuć, że na miłość zasłużyłam. Muszę
przez innych ludzi, niezbyt często osiągnęlibyśmy to uczucie, nie poczuć, że wszystkie moje przekonania spotykają się z ak
sądzisz? Po prostu jest zbyt wielu ludzi żywiących zbyt różne ceptacją i aprobatą każdego, kogo spotykam. Nie poczuję,
przekonania, a więc zbyt wiele dróg prowadzących nas do złego że jestem kochana, dopóki nie stanę się doskonała. Muszę
być wspaniałą matką i wspaniałą żoną.
samopoczucia i cierpienia.
SKĄD WIEMY, CZY DANA REGUŁA DODAJE NAM ZDROWIE: Muszę być pewna, że moja dieta jest wspaniała,
SIŁ, CZY TEŻ NAS OBEZWŁADNIA? Istnieją trzy kryteria: całkowicie zgodna ze wszystkimi moimi wymaganiami. Muszę
1. Reguła jest obezwładniająca, jeśli NIE MA MOŻLIWOŚCI, być całkowicie wolna od wszelkiego fizycznego bólu. Muszę
czuć, że jestem zdrowsza niż ktokolwiek, kogo znam. Muszę
BY SIĘ DO NIEJ ZASTOSOWAĆ. Jeśli twoje kryteria są tak być okazem zdrowia.
złożone, zróżnicowane lub sztywne, że nigdy nie możesz wygrać
życiowej partii, z pewnością kierujesz się obezwładniającymi BEZPIECZEŃSTWO: Wszyscy muszą mnie lubić. Muszę czuć,
regułami. że każdy, kogo spotykam, ma świadomość, że jestem dobrą
osobą. Muszę mieć pewność, że Nigdy nie wybuchnie wojna
2. Reguła jest obezwładniająca, jeśli O JEJ SPEŁNIENIU
nuklearna. Muszę mieć więcej oszczędności niż dotychczas.
BĄDŹ NIESPEŁNIENIU DECYDUJĄ CZYNNIKI, NA KTÓRE
NIE MASZ WPŁYWU. Jeśli na przykład jesteś przekonany, że in SWOBODA: Muszę w pełni panować nad swoimi warunkami
ni ludzie muszą reagować na ciebie w jakiś określony sposób pracy, godzinami pracy, opłatami, opiniami i tak dalej. Muszę
albo że twoje otoczenie musi stać się takie, a nie inne, z pewnością być na tyle niezależna finansowo, aby żyć bez żadnych stresów
kierujesz się obezwładniającą regułą. Klasycznym przykładem finansowych ani żadnych związanych z tym napięć.
są tu wszyscy ci ludzie czekający na zaćmienie Słońca. Nie mogli
500 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XVI. JEŚLI JESTEŚ NIESZCZĘŚLIWY. 501
Jak sądzisz, czy jest prawdopodobne, że Laura kiedykolwiek Po wysłuchaniu tego wszystkiego powiedziałem, iż jestem
spełni którąkolwiek ze swoich wartości, a co dopiero wszystkie pewien, że ktoś kierujący się takimi regułami w końcu zachoruje
naraz? Co z jej dietą? Nie tylko była wegetarianką, ale spożywała na wrzody żołądka. „Już mam wrzody" - odpowiedziała.
wyłącznie surowe produkty, i mimo to nie czuła się dobrze. Jakie Niestety, doświadczenia Laury nie są odosobnione. Oczywiś
mamy szanse, by być zdrowszym od wszystkich naszych znajo cie niektóre z jej reguł były sztywniej sze od innych. Ale będziesz
mych? Niewielkie, chyba, że wszyscy znajomi znajdują się właśnie całkowicie zaskoczony, jak bardzo niesłuszne w stosunku do cie
na oddziale intensywnej opieki medycznej! bie samego i innych są twoje własne reguły, kiedy zaczniesz je
analizować! Na kursy Randka z Przeznaczeniem zapisują się ludzie
z całego kraju, większość z nich zaś to najwspanialsi ludzie sukce
su, których umiejętności i zdolności nie mają sobie równych. Mi
DAWNE WARTOŚCI ODRZUCANE
I REGUŁY LAURY mo to jednak, choć są oni na oko ludźmi sukcesu, często brak im
szczęścia i poczucia spełnienia, na które sobie zasługują. Nie
ODRZUCENIE: Czuję się odrzucona, jeśli ktoś nie podziela zmiennie przyczyną są konflikty wartości lub nieodpowiednie reguły.
moich przekonań, jeśli ktoś wydaje się wiedzieć więcej niż ja.
prowadzą nas w kierunku naszych wartości. Reguły te muszą być Czy teraz jej reguły dotyczące miłości są osiągalne? A jakże!
możliwe do spełnienia za pomocą kryteriów, które są bez wąt Kto nad nimi panuje? Ona! W dowolnym momencie życia może
pienia dla nas osiągalne. My sami mamy dawać sobie sygnał, a nie zdecydować, że kocha siebie samą i innych, teraz więc to ona sa
czekać, aż sygnał ten pojawi się gdzieś w otoczeniu. ma daje sobie pozwolenie na odczuwanie emocji, którą nazywamy
W oparciu o te zasady Laura zmieniła trochę kolejność war miłością. Będzie wiedziała, że żyje zgodnie ze swoimi najważniej
tości w swojej hierarchii i całkowicie zmieniła reguły, które rzą szymi wartościami. Jak często będzie miała to poczucie? Codzien
dziły ich osiąganiem. Oto jej nowa lista wartości i reguł: nie! Ma na to wiele sposobów, ponieważ jest wielu ludzi, którym
może dawać swoje uczucie miłości: rodzina, przyjaciele, nawet
nieznajomi na ulicy.
NOWE WARTOŚCI PRZYCIĄGANE A co z jej nową regułą zdrowia? Wspaniałe jest w niej to, że
I REGUŁY LAURY teraz całkowita kontrola należy do Laury, ponieważ w dowolnej
chwili może docenić fakt, jak dobrze się czuje. Jest to reguła
MIŁOŚĆ: Doświadczam miłości, ilekroć ją wyrażam, daję ją in całkowicie możliwa do spełnienia. Poza tym, jeśli często będzie
nym albo pozwalam ją brać sobie. myśleć o swoim dobrym stanie zdrowia, wzmocni wzorzec
ZDROWIE: Jestem zdrowa, kiedy dostrzegam, jak wspaniale stawania się coraz zdrowszą!
się czuję! Laura ustaliła też kilka nowych wartości odpychanych.
Zgodnie ze swoją wiedzą wybrała emocje, których musiała unikać,
RADOŚĆ/ZABAWA: Cieszę się, kiedy robiąc coś odczuwam aby odnieść sukces: negacja wszystkiego i odkładanie na później.
przyjemność.
Pamiętaj, że naszym celem jest odwrócenie procesu, w który
WDZIĘCZNOŚĆ: Odczuwam wdzięczność, kiedy doceniam zaplątana jest większość z nas. Chcemy więc jak najbardziej
wartość wszystkich tych rzeczy, które mam już w życiu. utrudnić sobie odczuwanie cierpienia i możliwie najbardziej
ułatwić odczuwanie przyjemności.
SWOBODA: Czuję się wolna, kiedy żyję w zgodzie z moimi
przekonaniami i akceptuję wybór tworzenia własnego szczę
ścia.
NOWE WARTOŚCI ODPYCHANE
I REGUŁY LAURY
Zauważ, że priorytetem jest teraz radość i zabawa. Zmieniło to NEGACJA WSZYSTKIEGO: Unikam ciągłego uzależniania
własnego poczucia szczęścia i sukcesu od akceptacji innych.
doświadczenia życiowe Laury, że nie wspomnę o związku z córką
i mężem. Jednak jeszcze potężniejsze okazały się zmiany, które ODKŁADANIE NA PÓŹNIEJ: Unikam ciągłego oczekiwania
wprowadziła w swoim systemie reguł. Zmiana wartości miałaby perfekcji od siebie samej i innych.
niewielki wpływ, gdyby nie nastąpiła równocześnie ze zmianą reguł.
Co zrobiła ta kobieta? Zmieniła całe swoje życie tak, aby
przejąć nad nim kontrolę. MUSISZ PAMIĘTAĆ, ŻE TWOJA
Kierując się tymi nowymi wartościami odpychanymi, Laura
SAMOOCENA JEST POWIĄZANA Z POCZUCIEM, ŻE PA
NUJESZ NAD SWOIM ŻYCIEM ORAZ WYDARZENIAMI uniezależniła się już od akceptacji innych. Druga reguła wynika
W OTOCZENIU. Reguły te pozwalają Laurze panować nad z faktu, iż zrozumiała ona, że oczekiwanie doskonałości przynosiło
otoczeniem, i to bez żadnego wysiłku. jej cierpienie, którego przecież chciała unikać, i dlatego odkładała
504 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XVI. JEŚLI JESTEŚ NIESZCZĘŚLIWY. 505
wszystkie możliwe działania na później. Te zmiany wartości i re Możesz teraz powiedzieć, że to wszystko sztuczka, że mógł
guł pozwoliły jej podźwignąc własne życie na poziom o wiele bym stworzyć regułę, według której do poczucia zdrowia wy
wyższy, niż kiedykolwiek mogła tego oczekiwać. starczy mi fakt, że po prostu oddycham. Oczywiście mógłbyś op
A teraz zadanie dla ciebie: opierając się na nowych wartoś rzeć wszystko na tym właśnie i innych równie prostych rzeczach.
ciach, które sobie stworzyłeś w poprzednim rozdziale, OPRACUJ Jednak ideałem jest, abyś tworzył swoje reguły w taki sposób,
WŁASNY ZESTAW REGUŁ DLA WARTOŚCI PRZYCIĄGA by dążąc do ich zaspokojenia, osiągać wciąż więcej i więcej.
NYCH, KTÓRE UŁATWIĄ CI ODCZUWANIE PRZYJEMNOŚ Możesz też się zastanawiać, czy jeśli do minimum ograniczę
CI, ORAZ ZESTAW REGUŁ DLA WARTOŚCI ODPYCHA cierpienie, nie stracę motywacji do działania. Zaufaj mi. Życie
NYCH, KTÓRE UTRUDNIĄ CI ODCZUWANIE CIERPIENIA. samo da ci dość cierpień, jeśli nie będziesz szedł do przodu. Nie
IDEAŁEM BĘDZIE, JEŚLI STWORZYSZ SOBIE SZEROKI musisz przysparzać więc sobie cierpienia tworząc reguły, które
ZESTAW MOŻLIWOŚCI, ZNAJDZIESZ WIELE DRÓG przez cały czas wywołują w tobie jak najgorsze samopoczucie.
POZWALAJĄCYCH DOJŚĆ DO POCZUCIA PRZYJEMNOŚCI. W socjologii funkcjonuje pojęcie etnocentryczności. Określa
Oto próbka moich wartości i reguł: ono sytuację, w której uwierzyliśmy, że wartości, przekonania
i reguły naszej kultury są jedynymi słusznymi. To bardzo ogra
niczające nastawienie umysłu. Każdy dosłownie człowiek wokół
PRÓBKA MOICH WARTOŚCI PRZYCIĄGANYCH ciebie kieruje się innymi regułami i wartościami niż ty, a wartości
I REGUŁ te i reguły nie są ani lepsze, ani gorsze od twoich, ani bardziej, ani
mniej właściwe. Podstawowe pytanie to nie kwestia słuszności
ZDROWIE I WITALNOŚĆ: Ilekroć czuję się zrównoważony i silny;
ilekroć robię coś, co przyczynia się do umocnienia mojej siły, reguł lub jej braku, ale problem, czy dodają ci one sił, czy też
elastyczności lub odporności; ilekroć robię coś, co posuwa obezwładniają.
mnie w kierunku dobrego samopoczucia; ilekroć spożywam
bogate w wodę pokarmy lub postępuję zgodnie z moją własną
filozofią zdrowia.
KAŻDY NIEPOKÓJ I TRWOGA WYNIKA
MIŁOŚĆ I CIEPŁO: Ilekroć zachowuję się lub myślę ciepło Z ŁAMANIA REGUŁ
o moich przyjaciołach, rodzinie, nieznajomych; ilekroć skupiam
się na tym, jak komuś pomóc; ilekroć myślę ciepło o sobie;
ilekroć mój stan emocjonalny wzmacnia innych ludzi. Przypomnij sobie sytuację, w której ktoś wywołał twój niepokój.
Czy rzeczywiście negatywne odczucia wywołane były przez tę
NAUKA I ROZWÓJ: Ilekroć dochodzę do pożytecznego
wniosku lub odkrycia; ilekroć sięgam swoim zachowaniem
osobę, czy może przez coś, co zrobiła albo powiedziała, lub może
poza dotychczasową granicę wygody; ilekroć myślę o nowej czegoś nie zrobiła albo nie powiedziała, choć według ciebie po
możliwości; ilekroć czuję, że się rozwijam lub staję się sku winna była to zrobić lub powiedzieć? Czy byłeś zły na tego kogoś,
teczniejszy w działaniu; ilekroć pozytywnie wykorzystuję czy na fakt, że złamał on jedną z twoich reguł? U PODSTAW
jakikolwiek element mojej wiedzy. KAŻDEGO NIEPOKOJU EMOCJONALNEGO ZWIĄZANEGO
OSIĄGNIĘCIA: Ilekroć skupiam się na wartości, którą już Z INNYM CZŁOWIEKIEM LEŻY FAKT ZŁAMANIA REGUŁ.
wytworzyłem w moim życiu; ilekroć osiągam zaplanowany re Ktoś zrobił coś albo czegoś nie zrobił i było to sprzeczne z twoim
zultat; ilekroć uczę się czegoś lub tworzę jakąś wartość dla przekonaniem na temat tego, jak powinien się był zachować.
siebie bądź innych. Na przykład niektórzy ludzie kierują się następującą regułą
szacunku: „Jeśli ktoś mnie szanuje, nie podnosi na mnie nigdy
XVI. JEŚLI JESTEŚ NIESZCZĘŚLIWY... 507
506 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
głosu." Jeśli jest to również i twoja reguła, nie będziesz czuł się nawzajem i okazywanie sobie szacunku, jednak reguły dyktują każdej
szanowany, kiedy twój partner na ciebie krzyknie. Będziesz od z osób inne zachowania, a reguły interpretacji sprawią, że będą
czuwał złość, ponieważ złamano twoją regułę. A przecież twój par nawzajem odbierać swoje zachowanie jako wrogie raczej niż przyjazne.
tner może się kierować inną regułą: „Jeśli kogoś szanuję, szczerze JEŚLI WIĘC KIEDYKOLWIEK ODCZUWASZ NIEPOKÓJ
wyrażam wobec niego wszystkie moje odczucia i emocje, dobre, O KOGOŚ LUB ZŁOŚĆ NA NIEGO, PAMIĘTAJ, ŻE PRZY
złe i obojętne, oraz robię to z całą intensywnością danej chwili." CZYNĄ SĄ TWOJE REGUŁY, A NIE TEN CZŁOWIEK. Pomo
Czy możesz sobie wyobrazić konflikty, jakie powstaną między że ci to przestać go za to winić. Możesz szybko pozbyć się tego
takimi właśnie partnerami? negatywnego uczucia, zadając sobie pytanie: „Czy mam reagować
Ten właśnie scenariusz kierował zachowaniami Becky i mo na to jedno zachowanie, czy też mądrze odpowiedzieć na całą
imi, kiedy zaczynaliśmy budować nasz związek. Mieliśmy cał sytuację?" Następnie spróbuj tu i teraz porozumieć się z tą osobą,
kowicie odmienne reguły rządzące okazywaniem szacunku part mówiąc na przykład: „Przykro mi, że zareagowałem w taki sposób.
nerowi. Dlaczego? Ja dorastałem w środowisku, w którym spoty Po prostu każde z nas kieruje się innymi regułami zachowania
kało mnie wiele przykrości, jeśli zachowałem się niewłaściwie. w takiej sytuacji. Ja oczekuję, że jeśli mnie szanujesz, wtedy
Gdybym na przykład wyszedł z pokoju w środku rozmowy, nigdy zachowasz się w taki sposób, że Wiem, że twoje
by mi tego nie wybaczono. Zasadą numer jeden było pozostanie reguły są inne. Powiedz mi, proszę, jakie one są. Jak wyrażasz
na miejscu i szczere wyrażenie własnych emocji. Nawet jeśli ktoś szacunek (miłość, troskę, dbałość itd.)?"
wiedział, że może nie mieć racji, musiał kontynuować rozmowę Kiedy obydwie strony będą wzajemnie znały oczekiwania
tak długo, jak długo nie wyjaśniły się wszystkie nieporozumienia. partnera, dojdziecie do porozumienia. Możesz zwyczajnie
Tymczasem Becky wychowała się w rodzinie, w której pano poprosić: „Czy byłoby dla ciebie wielkim kłopotem, by okazać mi
wały całkowicie inne, ale równie klarowne reguły. Uczono ją szacunek przez Ja okażę ci mój przez "
zawsze: „Jeśli nie masz do powiedzenia czegoś dobrego, nie mów Każdą relację, i służbową, i prywatną, można natychmiast
nic. Jeśli szanujesz kogoś, nie podnosisz na niego głosu. Jeśli zmienić dzięki jasnemu przedstawieniu reguł i grze zgodnej
ktoś inny podniesie na ciebie głos, jedynym sposobem zachowania z nimi. W końcu jak możesz mieć nadzieję, że wygrasz, jeśli nie
szacunku dla siebie samej jest opuszczenie pomieszczenia, w któ znasz reguł gry?
rym się to stało."
Przy tak wielkim konflikcie reguł okazywania szacunku innym
i samemu sobie Becky i ja doprowadzaliśmy się nawzajem do
szału. Z tego powodu omal nie zrezygnowaliśmy z małżeństwa.
PROBLEM ZMIENNYCH REGUŁ
Reguły decydują o wszystkim: dokąd chodzimy, jak się ubieramy,
kogo wybieramy na przyjaciół, kiedy jesteśmy szczęśliwi, a kiedy Czy kiedykolwiek znalazłeś się w sytuacji, w której wiedziałeś,
smutni - rządzą nami dosłownie w każdej sytuacji. jakimi regułami kierują się określeni ludzie, i nagle zaczęły się po
Niektórzy ludzie radzą sobie z niepokojami emocjonalnymi jawiać wyjątki od tych reguł? Ludzie mają wyjątkową zdolność
według reguły: „Jeśli troszczysz się o mnie, to zostawisz mnie tworzenia reguł dodatkowych, które stoją w sprzeczności z ich
w spokoju i pozwolisz, bym sobie z tym poradził na swój sposób." wszystkimi innymi regułami.
Inni natomiast sądzą, że: „Jeśli ktoś znajduje się w złym stanie, Można to porównać do sytuacji, w której postanawiamy grać
a mnie na nim zależy, natychmiast muszę interweniować, aby razem w baseball i pytam cię, czy znasz reguły gry. Ty mi na to
mu pomóc." Wywołuje to olbrzymi konflikt. W obu tych przypad odpowiadasz, że tak, i wyliczasz podstawowe: „Gramy do dzie
kach chodzi o osiągnięcie tego samego, a więc dbałości o siebie więciu, osoba, która zaliczy najwięcej biegów, wygrywa, musisz
508 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XVI. JEŚLI JESTEŚ NIESZCZĘŚLIWY... 509
jeśli chcesz utrzymywać dobrej jakości związki z innymi ludźmi, kontaktujesz się ze mną co najmniej dwa, trzy razy w tygodniu."
zarówno w interesach, jak i w życiu osobistym, niezbędne jest Pomyślałem, że to bardzo interesująca reguła. Ja sam mam przy
zastosowanie się do polecenia: jaciół na całym świecie, ludzi, których prawdziwie kocham. Ale
nawet z najbliższymi spośród nich nie widuję się czasem całymi
miesiącami, tylko ze względu na wielką liczbę zobowiązań, które
musi wykonać każdy z nas. Często prowadzę kursy od wczesnego
KOMUNIKUJ SWOJE REGUŁY rana do późnego wieczora i przez ten czas dzwoni do mnie nawet
i sto różnych osób. Nie mam fizycznej możliwości odpowiedzenia
Jeśli chcesz przejąć kontrolę nad własnym życiem, jeśli chcesz, by na każdy z tych telefonów! A przecież wszyscy oni wiedzą, że są
powodziło ci się w interesach, jeśli chcesz stać się wspaniałym ne moimi przyjaciółmi.
gocjatorem, chcesz zyskać wpływ na własne dzieci lub zbliżyć się „Czy sądzisz, że ja jestem twoim przyjacielem?" - spytałem.
ze współmałżonkiem, musisz odkryć, jakie reguły kierują ich ocenami „Z jednej strony tak, kiedy o tym myślę, ale z drugiej strony do
związków z innymi ludźmi, oraz jasno komunikować własne reguły końca nie mam takiego odczucia, ponieważ nie rozmawiamy
w tym zakresie. NIE OCZEKUJ, ŻE LUDZIE BĘDĄ ŻYLI ZGOD ze sobą zbyt często" - usłyszałem i natychmiast odparłem:
NIE Z TWOIMI REGUŁAMI, JEŚLI KLAROWNIE ICH NIE „Nigdy by mi to nie przyszło do głowy! Nigdy nie domyśliłbym
PRZEDSTAWISZ. Nawet wtedy jednak nie oczekuj, że otoczenie się, że to dla ciebie tak ważne, gdybyś mi o tym nie powiedział.
zastosuje się do wszystkich twoich reguł, jeśli ty sam nie będziesz Założę się, że masz wielu przyjaciół, którzy z wielką radością
skłonny do kompromisu i nie zaczniesz szanować reguł innych ludzi. stosowaliby się do twoich reguł przyjaźni, gdyby tylko o nich
Na przykład na początku jakiegokolwiek związku lub relacji wiedzieli!"
jedną z pierwszych rzeczy, które robię, jest poinformowanie dru Moja definicja przyjaźni jest prosta: jeśli jesteś przyjacielem,
giej strony o moich regułach określających daną sytuację oraz darzysz drugą osobę bezwarunkowym uczuciem i zrobisz wszys
próba odkrycia tak wielu reguł mojego partnera, jak tylko możliwe. tko, by ją wesprzeć. Kiedy twój przyjaciel daje ci znać, że jest
Zadaję pytanie typu: „Czego wymaga pan(i), aby uznać, że nasze w potrzebie, natychmiast zjawiasz się, by mu pomóc. Mijają mie
kontakty przebiegają dobrze? Jak często musimy się kontaktować? siące, a przyjaźń nie słabnie, kiedy raz zdecydujesz, że ktoś jest
Co jest w naszych kontaktach niezbędne?" twoim prawdziwym przyjacielem. Ta decyzja wystarczy. Nigdy
Rozmawiałem kiedyś ze znajomym, który jest powszechnie już jej nie kwestionujesz. Myślę, że mam wielu przyjaciół, ponie
znaną osobistością. Podzielił się wtedy ze mną odczuciem, że nie waż moje reguły przyjaźni są tak łatwe do spełnienia. Przyjaciel
ma zbyt wielu przyjaciół. Spytałem natychmiast: „Czy jesteś tego musi jedynie ciepło o mnie myśleć, musi mu na mnie zależeć.
pewien? Ja dostrzegam wokół ciebie wielu ludzi, którym naprawdę Wtedy ja mu odpłacam tym samym i jesteśmy przyjaciółmi.
na tobie zależy. A może po prostu kierujesz się regułami, które Jest bardzo ważne, byśmy komunikowali swoje reguły
każą ci eliminować licznych ludzi z grona twoich potencjalnych w każdej życiowej sytuacji, w miłości, przyjaźni i w interesach.
przyjaciół?" Odpowiedział mi na to, że po prostu nie czuje, by Czy jednak nieporozumienia mogą się pojawić nawet w sytuacji,
otaczający go byli jego przyjaciółmi. „A co musiałoby się stać, byś kiedy z góry komunikujesz swoje reguły? Oczywiście. Czasem po
mógł kogoś odbierać jako przyjaciela?" - spytałem. Odpowiedź prostu zapominasz powiedzieć komuś o jednej z nich albo nawet
padła natychmiast: „Sądzę, że nie wiem nawet, jakimi regułami świadomie nie zdajesz sobie z którejś z nich sprawy. Dlatego
kieruję się w tej dziedzinie, przynajmniej świadomie." właśnie ważna jest nieprzerwana komunikacja. NIGDY
Po przemyśleniu całej sprawy odkrył, że jedna z jego naj NICZEGO NIE ZAKŁADAJ W KWESTII REGUŁ. PYTAJ
ważniejszych reguł brzmi: „Jeśli jesteś ze mną zaprzyjaźniony, O NIE I INFORMUJ INNYCH O WŁASNYCH.
512 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XVI. JEŚLI JESTEŚ NIESZCZĘŚLIWY. 513
Aby osiągnąć określone rezultaty, musimy kierować się dużą postanowił: „Muszę zacząć nad tym pracować!", a następnie
liczbą reguł typu „muszę", które zapewnią, że podejmiemy zaczął tę regułę uwarunkowywać w swoim systemie nerwowym?
działania i będziemy w nich konsekwentni. Mam przyjaciółkę, Pamiętaj, że każdy z nas potrzebuje jakiegoś uporządkowania.
która jest we wspaniałej kondycji fizycznej. Interesujący jest zes Niektórzy ludzie nie mają jasno sprecyzowanych reguł mówiących
taw reguł, którymi kieruje się w zakresie własnego zdrowia. Bar im, kiedy odnieśli sukces. Reguły mogą stworzyć nam kontekst,
dzo niewiele z nich opiera się na słowie „powinnam". Zdecydo w którym wytwarzamy dodatkowe wartości. Reguły mogą moty
wana większość to „muszę" lub „nie wolno mi". Kiedyś spytałem wować nas do działania, mogą powodować nasz ciągły wzrost
ją, czego nie wolno jej robie, jeśli chce czuć się zdrowa. Odpo i rozwój. Twoim celem jest po prostu wytworzenie równowagi
wiedziała: „Nie wolno mi palie. Nie wolno mi zatruwać własnego * między regułami typu „muszę" a regułami typu „powinienem"
ciała narkotykami. Nie wolno mi się obżerać. Nigdy nie mogę oraz wykorzystywanie obydwu grup reguł w odpowiednich kon
przerwać ćwiczeń na więcej niż jeden dzień." tekstach.
Wtedy spytałem: „A co musisz robić, abyś była zdrowa?"
Znów pojawiła się długa lista: „Muszę ćwiczyć codziennie przez
co najmniej pół godziny. Muszę spożywać właściwe posiłki. Mu
szę co rano jeść tylko owoce. Muszę właściwie łączyć produkty USTANOWIENIE REGUŁ
spożywcze. Muszę przejechać na rowerze co najmniej pięćdziesiąt
mil tygodniowo." Wymieniała tak jeszcze długo. Kiedy skończyła, Już teraz zacznij przejmować kontrolę nad własnymi regułami. Pi
spytałem ją, jakie są jej reguły typu „powinnam". W odpowiedzi semnie odpowiedz na poniższe pytania najdokładniej, jak potrafisz:
wymieniła tylko jedną: „Powinnam więcej ćwiczyć!"
Jedna z przyjaciółek tej kobiety cierpi na nadwagę. Kiedy 1. CO MUSI SIĘ STAĆ, BYŚ ODNIÓSŁ SUKCES?
spytałem ją, czego nie wolno jej robić, aby zachować zdrowie, 2. JAKIE WARUNKI MUSZĄ BYĆ SPEŁNIONE, BYŚ
spojrzała na mnie zdziwionym wzrokiem. Nie kierowała się żadną POCZUŁ SIĘ KOCHANY - PRZEZ DZIECI, ŻONĘ, RODZI
tego typu regułą w dziedzinie zdrowia! Miała za to kilka reguł CÓW, MĘŻA, KOGOKOLWIEK, KTO JEST DLA CIEBIE
opartych na słowie „muszę": musi dużo spać i musi dobrze jeść. WAŻNY?
Wtedy zapytałem ją, czy ma jakieś reguły typu „powinnam". 3. CO MUSI SIĘ STAĆ, ABYŚ POCZUŁ SIĘ PEWNIE?
„Oczywiście że tak - odpowiedziała. - Powinnam lepiej się odży
4. CO MUSI SIĘ STAĆ, ABYŚ POCZUŁ, ŻE OSIĄGNĄ
wiać, powinnam się gimnastykować, powinnam bardziej dbać
o własne ciało." Miała też listę reguł wyliczających rzeczy, których ŁEŚ DOSKONAŁOŚĆ W JAKIMŚ OBSZARZE SWOJEGO
nie powinna robić: „Nie powinnam jeść mięsa, nie powinnam się ŻYCIA?
przejadać" i tak dalej, i tak dalej. Miała więc mnóstwo rzeczy, Popatrz teraz na swoje reguły i zastanów się: „CZY SĄ ONE
które powinna robić, a tylko kilka reguł granicznych. Właśnie ODPOWIEDNIE? CZY UTRUDNIAM SOBIE ODCZUWANIE
dlatego nigdy nie odczuwała cierpienia, robiąc rzeczy niezdrowe. PRZYJEMNOŚCI, JEDNOCZEŚNIE UŁATWIAJĄC DOZNA
Nietrudno przyszło mi zrozumieć, dlaczego nie może ona pozbyć WANIE CIERPIENIA? Czy musi zostać spełnionych mnóstwo
się nadwagi. różnych warunków, zanim poczujesz się kochany? Czy abyś
Jeśli kiedykolwiek odkładałeś coś na później, czy przypadkiem poczuł się odrzucony, wystarczy zaledwie jedna sprawa?
nie kierowałeś się kilkoma regułami typu „powinienem"? Po Jeśli tak właśnie jest, zmień kryteria i opracuj reguły, które
winienem zacząć nad tym pracować. Powinienem przejść na dietę. dodadzą ci sił. Jakie muszą być twoje reguły, abyś mógł odnieść
Powinienem to lub tamto. Co by się stało, gdybyś zamiast tego sukces? Oto podstawowy warunek: OPRACUJ TWOJE REGUŁY
516 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XVI. JEŚLI JESTEŚ NIESZCZĘŚLIWY... 51J
TAK, BYŚ NAD N I M PANOWAŁ, ABY ZEWNĘTRZNY ŚWIAT Jedno jest pewne: jeśli nie znasz reguł, musisz przegrać, po
I CZYNNIKI, NA KTÓRE NIE MASZ WPŁYWU, NIE DE nieważ wcześniej lub później będziesz je łamał. Jeśli jednak
CYDOWAŁY O ICH SPEŁNIENIU, NIE NAKAZYWAŁY CI zrozumiesz reguły innych ludzi, będziesz mógł przewidzieć ich
CZUĆ SIĘ ŹLE ALBO DOBRZE. USTAW SWÓJ SYSTEM RE zachowanie, będziesz mógł zaspokoić ich potrzeby i w ten sposób
GUŁ TAK, ABY BYŁO CI ŁATWO DOZNAWAĆ PRZYJEM wzbogacić wasze wzajemne kontakty. Pamiętaj, że najpotężniejsza
NOŚCI I NIESŁYCHANIE TRUDNO ODCZUWAĆ CIERPIENIE. reguła brzmi: BAW SIĘ DOBRZE BEZ WZGLĘDU NA OKO
Dla reguł rządzących wartościami przyciąganymi używaj LICZNOŚCI.
frazy: „Ilekroć..." Innymi słowy stwórz sobie wiele możliwości Niemal w całości zapoznałeś się już z pięcioma elementami
i sposobów odczuwania pozytywnych uczuć. Powiedz na przykład:
* Systemu Nadrzędnego. Wiesz już, jak ważny jest twój stan emo
„Czuję miłość, ilekroć daję miłość, ilekroć spędzam czas z czło
cjonalny i umysłowy, w jaki sposób pytania kierują twoimi emo
wiekiem, którego kocham, ilekroć uśmiecham się do kogoś, ile
cjami i działaniami, jak wartości i reguły kształtują twoje życie.
kroć rozmawiam ze starym przyjacielem, ilekroć zauważam, że
ktoś sprawia mi przyjemność, ilekroć myślę o tych, którzy mnie Teraz musisz odkryć osnowę, na której wszystkie te elementy są
kochają." oparte.
OSNOWA ŻYCIA
konany, że musi odizolować tego szaleńca od świata, likwidując
jedyny jego sposób kontaktu z krajem: wieżę radiową. Kiedy
schodził do bombardowania, został zaatakowany przez samolot
wroga. Dym wypełniał kabinę, jednak Bush był zdecydowany
Umysł ludzki rozwinięty nowym pomysłem, zrobić wszystko, by osiągnąć cel. W ostatnich sekundach udało
nigdy nie wraca do poprzednich wymiarów. mu się zrzucić bomby niszczące wieżę. Natychmiast wydał rozkaz
katapultowania się. Zawrócił samolot nad wodę i kiedy przyszła
OLIVER WENDELL HOLMES
kolej na jego skok, mechanizm się zaciął. Uderzył o ogon samolotu
rozrywając część czaszy spadochronu i mocno kalecząc głowę.
Stojąc na pokładzie lotniskowca młody porucznik dokładnie wi Porwany spadochron okazał się prawie bezużyteczny. Odciął się
dział, jak jeden z samolotów wymyka się spod kontroli już po więc od niego, zanim jeszcze wpadł do wody. Po rozpaczliwej
wylądowaniu i uderza skrzydłem w stojącego tuż obok marynarza, walce o wydobycie się na powierzchnię, zalany krwią z rany na
przecinając go prawie na dwoje. głowie, Bush zaczął szukać swojej tratwy ratunkowej. Znalazł ją
w końcu i kiedy wdrapał się na nią jakoś, odkrył, że pojemniki
Jedyną rzeczą, jaka pozwoliła porucznikowi otrząsnąć się
z wodą i pożywieniem uległy zniszczeniu podczas uderzenia
z przerażenia, był ostry rozkaz dowodzącego oficera: „Niech ktoś
weźmie miotłę i zmiecie te flaki z pokładu!" Nie było czasu na my o tył samolotu.
ślenie. Musiał reagować natychmiast. Kilku członków załogi Co gorsza, prąd przesuwał go wolno w kierunku plaży na
usunęło ciało kolegi z pasa startowego. W tym momencie dzie wyspie, którą przed chwilą zbombardował. Czy wyobrażasz sobie,
więtnastoletni George Bush nie miał żadnego wyboru. Musiał co by z nim tam zrobili? Im bliżej brzegu znajdowała się tratwa,
nauczyć się radzić sobie jakoś z okropnościami wojny. Często tym większy stawał się jego strach. Wtedy nagle zobaczył coś
przywoływał to wspomnienie, opisując szok wywołany nagłą w wodzie. Najpierw myślał, że mu się wydaje. Potem zrozumiał,
śmiercią i konieczność natychmiastowej reakcji.* że to peryskop. Był przekonany, że za chwilę stanie się japońskim
Innym doświadczeniem, które ukształtowało jego życie, był więźniem.
lot bombowy, który odbywał niedługo po tragedii na pokładzie Kiedy jednak łódź zaczęła się wynurzać tuż przed nim,
lotniskowca. Wysłano go, by zbombardował wieżę radiową poło- zorientował się, że to łódź amerykańska, Finback. Był uratowany,
ale tylko po to, by znaleźć się w jeszcze większym niebezpie
czeństwie. Po zabraniu na pokład Busha Finback szybko się zanu
rzył, ponieważ zbliżające się łodzie japońskie zaczęły strzelać.
* Commander in Chief (Głównodowodzący). U.S. News & World Report,
31 grudnia 1990. Potem Japończycy zaczęli zrzucać bomby głębinowe. Finback
520 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XVII. ODNIESIENIA: OSNOWA ŻYCIA 521
mógł tylko pozostawać w bezruchu i czekać. Załoga, musiała być SKUTECZNIEJ OCENIAĆ, CO ZNACZĄ POSZCZEGÓLNE
zdana tylko na własny los i modlić się, by żadna z bomb nie trafiła RZECZY I JAK MAMY NA NIE ZAREAGOWAĆ.
w cel.
Używając słowa „potencjalny", chcę zaznaczyć, że chociaż
George Bush przeżył wszystkie te niebezpieczeństwa. Wyko odniesienia dostarczają nam podstawowych składników dla
nał jeszcze wiele uwieńczonych sukcesem lotów bombowych naszych przekonań, często nie udaje nam się zorganizować ich
i wrócił z wojny jako bohater. Powiedział potem, że dni spędzone w taki sposób, aby dodawały nam sił. I tak na przykład młody
na pokładzie łodzi podwodnej były dla niego bardzo ważne, po człowiek może dysponować wielkim poczuciem pewności siebie
nieważ zaczął myśleć o swoim przeznaczeniu, zaczął zastanawiać i wielką wiarą w siebie na boisku piłkarskim, ale po wejściu na
się, kim jest i po co znalazł się na tej ziemi. * lekcję historii nie potrafi zebrać tej samej wiary i pewności, które
Jaką rolę odegrały te wydarzenia w kształtowaniu charakteru, pomogłyby mu wykorzystać własny potencjał w klasie równie
osobowości i przeznaczenia George'a Busha? Bez wątpienia stały skutecznie, jak wykorzystuje go, stając oko w oko z zawodnikiem
się osnową, na której zbudował wiele swoich podstawowych przeciwnej drużyny. Gdyby do piłki podchodził z taką samą posta
przekonań. Stały się dla niego doświadczeniami, które ja nazywam wą przegranej, jak podchodzi do historii, byłby nieprawdopodobnie
ODNIESIENIAMI PODSTAWOWYMI, a więc tymi odniesienia nieskutecznym zawodnikiem.
mi, które przez resztę życia towarzyszyły jego decyzjom, które Co określa, których odniesień używamy? Z pewnością stan
w ponad czterdzieści lat później doprowadziły go do fotela prezy emocjonalny, w którym się znajdujemy, w dużym stopniu decyduje
denta Stanów Zjednoczonych. Pomogły mu też kształtować różne o tym, po co sięgamy, a więc wpływa na wybór, z których emocji,
przekonania oraz wiarę, że „dobro musi przeciwstawić się złu". wspomnień, odczuć, uczuć spośród wszystkich przez nas nagro
Wytworzyły w nim poczucie pewności, że jeśli daje z siebie madzonych można w danej chwili korzystać. Kiedy znajdujemy
wszystko, jeśli się nie poddaje, osiągnie zamierzony rezultat bez się w stanie strachu, wydają się przychodzić na myśl tylko te od
względu na przeciwieństwa i przeszkody. Jak sądzisz, w jaki spo niesienia, które są skutkiem przeszłych lęków i obaw, i w ten
sób odniesienia te ukształtowały jego decyzje, kiedy niemal pięć sposób sami wpędzamy się w błędne koło (strach prowadzi do
dziesiąt lat później zastanawiał się w Gabinecie Owalnym nad odniesień związanych ze strachem, co zwielokrotnia strach).
reakcją na inwazję Saddama Husseina na zaprzyjaźniony Kuwejt? Jeśli czujemy się zranieni przez kogoś, zwykle sięgamy do
Jeśli chcemy zrozumieć, dlaczego ludzie robią to, co robią, odniesień i wybieramy spośród nich te, które również wiążą się
z pewnością ułatwieniem będzie przegląd ich najważniejszych
z bólem sprawionym nam przez tę samą osobę, zamiast zmienić
życiowych odniesień. Odniesienia, piąty element Systemu Nad
swój stan, przypominając sobie, co osoba ta naprawdę do nas
rzędnego, stają się podstawą, fundamentem naszych przekonań,
czuje, jak wiele razy okazywała nam swoją miłość. Dlatego właś
reguł i wartości. Są gliną, z której ulepiony jest nasz System Nad
nie stan, w którym się znajdujemy, określa, na których niciach
rzędny. Nie ma żadnych wątpliwości, że człowiek, który zwy
osnowy możemy w danej chwili opierać swoje życie. Oprócz sta
cięsko przeszedł przez wielkie życiowe trudności, dysponuje bar
nu, decyduje o tym również ROZSZERZONY SYSTEM OD
dzo mocnymi odniesieniami pozwalającymi mu mieć znaczną
NIESIEŃ, a więc system, który pozwala nam lepiej zrozumieć,
pewność siebie, przekonanie lub wiarę w siebie i innych oraz
co jest możliwe i co potrafimy zrobić bez względu na okoliczności
umiejętność pokonywania trudności.
i otoczenie.
IM WIĘKSZA LICZBA I WYŻSZA JAKOŚĆ NASZYCH Odniesienia są niewątpliwie jednym z najważniejszych
ŻYCIOWYCH ODNIESIEŃ, TYM WIĘKSZY STAJE SIĘ elementów w procesie podejmowania decyzji. Kształtują nie tylko
POTENCJALNY POZIOM NASZYCH WYBORÓW. DUŻA nasze postępowanie, ale również uczucia i przyszłość. Porównaj
LICZBA I WYSOKA JAKOŚĆ ODNIESIEŃ POZWALA NAM odniesienia Saddama Husseina z odniesieniami George'a Busha.
522 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XVII. ODNIESIENIA: OSNOWA ŻYCIA 523
Wiemy, że ojciec Saddama go bił, a wuj uczył, jak pielęgnować rzeczy właściwych", pomaganie ludziom w potrzebie, wkład w ży
w sobie zawiść i nienawidzić angielskich panów. Podczas gdy cie innych. Te różne wzmocnienia pomogły stworzyć podstawy
Bush nagradzany był za bohaterstwo, ludzie, na których wzorował do jakże różnych przeznaczeń w życiu obydwu tych ludzi.
się Hussein, uczyli się zdobywać władzę nad innymi za pomocą
propagandy i mordów.
Przez okres około piętnastu do dwudziestu lat Saddam nieu
stannie usiłował obalić przywódcę Iraku, mordując przy tym każ CZYM SĄ ODNIESIENIA?
dego, kto wszedł mu w drogę. W rezultacie nie postrzegał nawet
najkrwawszych przegranych jako niepowodzeń. Uwierzył, że Odniesienia to wszystkie doświadczenia, które zakodowałeś we
w końcu i tak mu się zawsze uda odnieść sukces. Właśnie to prze własnym systemie nerwowym: wszystko, co widziałeś, słyszałeś,
konanie pozwoliło mu przetrwać nawet po klęsce w Zatoce Per czego dotknąłeś lub posmakowałeś, jest przechowywane w gigan
skiej. Zanim skończył czterdzieści dwa lata, wyeliminował wszys tycznym katalogu twojego umysłu. Po niektóre odniesienia sięgamy
tkich oponentów i przejął całkowitą kontrolę nad Irakiem. świadomie, po inne nieświadomie. Niektóre wynikają z
Dla wielu Saddam Hussein jest potworem. Ludzie często się doświadczeń, które sam zebrałeś w dotychczasowym życiu, inne
zastanawiają, jak to możliwe, że cieszy się poparciem mieszkań zbudowane są z informacji, które uzyskałeś od innych. Wszystkie
ców swojego kraju. Powodem tej sytuacji jest fakt, że Irakijczycy nasze odniesienia, podobnie jak wszystkie ludzkie doświadczenia
postrzegają Saddama Husseina jako człowieka, który pomógł w ogóle, ulegają drobnemu zniekształceniu, generalizacji lub zostają
zmienić sytuację w ich kraju. Pomógł im zdobyć lepsze szkoły, usuwane, kiedy zapisujesz je we własnym systemie nerwowym.
lepsze domy i tak dalej. Dla nich jest on bohaterem. Jego portrety Dysponujesz również odniesieniami do rzeczy, które nigdy się
wiszą wszędzie, a w kontrolowanej przez państwo telewizji nie wydarzyły: wszystko, cokolwiek sobie dotychczas wyobrażałeś,
przedstawiane są jedynie jego najlepsze strony. przechowywane jest w umyśle jako odniesienie, jako wspomnienie.
Czy Saddam Hussein został mordercą tylko z powodu od Jak dowiedziałeś się w rozdziale czwartym, wiele z tych od
niesień z dzieciństwa, tylko dlatego że był wtedy bity i wyko niesień zorganizowanych jest w taki sposób, by wspierać twoje
rzystywany? Nic bardziej błędnego niż to przekonanie! Wielu przekonania. Przekonanie to nic innego jak poczucie pewności
ludzi wyrosło w sytuacji podobnych odniesień na istoty dobre na temat znaczenia rzeczy lub zjawiska.
i wrażliwe. Ze względu na swoje przeszłe cierpienie nie pozwolą, Jeśli wierzysz, że jesteś inteligentny, to jest tak wyłącznie dlatego,
by cierpiał ktokolwiek wokół nich. Wielu z nich działa dla dobra że uruchomiłeś pewne ODNIESIENIA, które wspierają twoje
innych. Czy na lotniskowcu razem z George'em Bushem mógł poczucie pewności. Być może jednym z twoich doświadczeń jest
znajdować się ktoś, kto zdruzgotany śmiercią kolegi doszedłby do skuteczne rozwiązanie jakiegoś trudnego problemu, bez względu na
wniosku, że nie warto żyć albo że nic nie usprawiedliwi nigdy jego charakter. Wszystkie tego typu odniesienia są jak nogi stołowe,
żadnej wojny? Z pewnością. TO NIE NASZE ODNIESIENIA, które podpierają blat, czyli przekonanie, że jesteś inteligentny.
ALE SPOSÓB, W JAKI JE INTERPRETUJEMY I ORGANIZU Mamy w sobie dość odniesień, by wesprzeć dowolnie wybrane
JEMY, OKREŚLA NASZE PRZEKONANIA. przekonanie: że jesteśmy mocni lub że jesteśmy słabi, że jesteśmy
Które odniesienia odgrywają największą rolę w naszych do zarozumiali albo że cały czas troszczymy się o innych. Podstawą
świadczeniach życiowych? Wszystko zależy od tego, CO ZO jest rozszerzanie tych odniesień, które są dostępne w twoim życiu.
STAJE W NAS WZMACNIANE. Saddama nagradzano za sianie ŚWIADOMIE SZUKAJ TYCH DOŚWIADCZEŃ, KTÓRE CIĘ
mordów i zniszczeń na drodze do rządzenia państwem. George ROZWIJAJĄ, POKAZUJĄ, ŻE JESTEŚ WIĘKSZY NIŻ TWO
Bush był nieustannie nagradzany za skupianie się na „robieniu JE PRZEKONANIE O SOBIE I WŁASNYCH UMIEJĘTNOŚ-
524 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XVII. ODNIESIENIA: OSNOWA ŻYCIA 525
CIACH, ORAZ ORGANIZUJ SWOJE ODNIESIENIA W SPO Jak dowiedziałeś się z rozdziału czwartego, największą chyba
SÓB, KTÓRY DODA CI SIŁ. przysługą wyświadczaną nam przez odniesienia jest fakt, że dają
nam one poczucie pewności. Bez nich przez całe życie dręczeni
bylibyśmy niepewnością i wątpliwościami, nie moglibyśmy funk
Wiedzę o świecie można zdobyć tylko cjonować. Czy przeszkodziłoby ci, gdyby ta książka nagle uniosła
w świecie, nie w domu. się teraz w powietrze i zatrzymała pięć stóp nad tobą? Jedyną
LORD CHESTERFIELD przyczyną, dla której nie żywisz takich obaw, jest fakt, że nie
masz co do nich żadnych odniesień. Nie miałbyś pojęcia, jak na
Nie tak dawno temu słyszałem o człowieku, który w torbie na leży takie zjawisko interpretować.
ulicy znalazł trzydzieści pięć tysięcy dolarów gotówką. Natych Dlaczego małe dziecko sięga do popielniczki, chwyta niedo
miast odszukał właściciela i zwrócił mu pieniądze. Wszyscy pałek i zaczyna go żuć? Czy nie dlatego, że nie ma żadnych abso
chcieli mu gratulować, ale on ukrywał się przed mediami i nie lutnie odniesień mówiących, że nie jest to dla niego dobre? (Niestety,
chciał się nigdzie pokazywać. Uparcie twierdził, że zwrot tych niektórzy dorośli do tej pory nie potrafili dojść do tego wniosku.)
pieniędzy był jedyną słuszną rzeczą, jaką mógł zrobić. Okazało Zapytam raz jeszcze: JAK WYKORZYSTUJESZ SWOJE
się, że pieniądze te były oszczędnościami całego życia pewnej ODNIESIENIA? CZY ŚWIADOMIE INTERPRETUJESZ JE
sześćdziesięcioośmioletniej kobiety i że swoim postępowaniem W SPOSÓB DLA SIEBIE KORZYSTNY, DODAJĄCY CI SIŁ?
prawdopodobnie uchronił ją przed finansową śmiercią, a mimo to A może twój umysł automatycznie wyszukuje odniesienia, które
nie chciał za to żadnego uznania. Dlaczego? Odniesienia związane cię obezwładniają, doprowadzają cię do przekonań typu: „Wszyscy
z przeszłymi wydarzeniami w jego życiu pomogły mu rozwinąć ludzie są przeciwko mnie. Ilekroć próbuję coś zrobić, ponoszę
przekonanie, że przyjmowanie gratulacji za coś, co on uznaje za klęskę. Nie zasługuję sobie na niczyją miłość"?
rzecz słuszną i jedyne możliwą, jest niewłaściwe. Jego zachowanie SPOSÓB, W JAKI WYKORZYSTUJEMY NASZE ODNIE
nie było skutkiem chwilowego kaprysu. Kierował się poczuciem SIENIA, DECYDUJE O TYM, JAK SIĘ CZUJEMY, PONIE
pewności, które mogły wytworzyć jedynie życiowe odniesienia. WAŻ SĄD, CZY COŚ JEST ZŁE, CZY DOBRE, ZALEŻY OD
Pomyśl o swoich odniesieniach, zarówno tych, które uznajesz TEGO, Z CZYM TO COŚ PORÓWNUJEMY. Fakt, czy po
za dobre, jak i o tych, które uznajesz za złe, jako o gigantycznej zameldowaniu się w hotelu uznajesz swój pokój za ładny, czy za
osnowie utkanej z twoich doświadczeń. Za pomocą innych ele brzydki, zależy wyłącznie od twoich wcześniejszych odniesień.
mentów Systemu Nadrzędnego - stanu, pytań, wartości i reguł Gwarantuję ci, że gdybyś kogoś z Europy Wschodniej umieścił
- wycinasz część tej osnowy, która pozwala ci konstruować w najtańszym motelu w USA, przekonałbyś się, że uzna on to za
decyzje na temat własnego życia. MASZ W SOBIE NIEWY najwspanialsze pomieszczenie! Czasem zapominamy, że określenia
CZERPANE ZASOBY ODNIESIEŃ, KTÓRE MOGĄ BYĆ „dobry" i „zły" zależą wyłącznie od perspektywy, jaką przyjmujemy.
UŁOŻONE DOKŁADNIE W TAKI SPOSÓB, W JAKI CHCESZ Kursy Randka z Przeznaczeniem stanowią moje ulubione
JE POUKŁADAĆ. Każdego dnia dodajesz do tych zasobów nowe źródło wiedzy, ponieważ mogę w ich trakcie ciągle obserwować
odniesienia. Jednym z ważnych wskaźników inteligencji człowieka odniesienia różnych ludzi i sposoby, w jakie wykorzystują je do
jest sposób, w jaki wykorzystuje on osnowę odniesień. Czy kształtowania własnych zachowań. Częścią szczegółowego kwe
przędziesz na nich zasłonę, by odgrodzić się od świata, czy też mo stionariusza, który wypełnia każdy z uczestników przed przy
że czarodziejski dywan, który wyniesie cię na zawrotne wyżyny? stąpieniem do pierwszych zajęć, jest prośba o wyliczenie pięciu
Czy świadomie przekopujesz się przez sterty życiowych doświad doświadczeń, które według niego ukształtowały jego życie.
czeń, aby wybrać te, które dodadzą ci sił? W ten sposób dzielą się ze mną swoimi najpoważniejszymi od-
526 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XVII. ODNIESIENIA: OSNOWA ŻYCIA 527
niesieniami i niezmiennie zaskakuje mnie fakt, jak różne zna w całej historii ludzkości. UWOLNIONA WYOBRAŹNIA DAJE
czenia przypisują oni tym samym odniesieniom. NAM POCZUCIE PEWNOŚCI I WIZJĘ, KTÓRE WYKRA
Niektórzy ludzie padli ofiarą gwałtu, byli w dzieciństwie mo CZAJĄ DALEKO POZA OGRANICZENIA PRZESZŁOŚCI.
lestowani seksualnie albo porzuceni. Niektórzy wychowali się Niedawno pan Akio Morita przesłał mi swoją książkę, Made
w bardzo ubogich albo w rozbitych rodzinach. Część z nich in in Japan. Pan Morita jest współzałożycielem Sony Corporation
terpretuje te doświadczenia w taki sposób, który pozwala im wy i wyjątkowo błyskotliwym człowiekiem. Los firmy Sony, podob
tworzyć przekonanie, że życie nie jest nic warte. Inni natomiast nie jak los każdego pojedynczego człowieka, jest skutkiem serii
wykorzytują je, aby motywować się do nauki, rozwoju i wzrostu, decyzji. W swojej książce Morita ujawnia, że jedną z najtrud
a także aby odczuwać większą wrażliwość wobec innych ludzi. niejszych decyzji w jego życiu było odrzucenie oferty Bulova
Prawdą jest, że Saddam Hussein był bardzo źle traktowany Corporation, która chciała zamówić sto tysięcy radioodbiorników
jako dziecko. Ale dokładnie tak samo traktowana była Ophra Win- tranzystorowych w czasach, kiedy produkcja jego firmy nie prze
frey. Kobieta ta była wielokrotnie brutalnie gwałcona i bita kraczała dziesięciu tysięcy odbiorników miesięcznie. Kwota, jaką
w młodości, a mimo to potrafi dzisiaj wpływać na miliony ludzi po proponowali, dziesięciokrotnie przewyższała ówczesną wartość
przez swój program telewizyjny. Dzieląc się swoimi doświadcze całej firmy Sony, a mimo to po namyśle odrzucił tę ofertę.
niami, pomogła wielu ludziom wyleczyć zadawnione rany. Miliony Dlaczego? Po prostu dlatego, że koncern Bulova chciał umie
Amerykanów traktuje ją jak kogoś bliskiego, ponieważ wiedzą, że szczać na radioodbiornikach własne logo. Akio Morita rozumiał,
ich rozumie, że podobnie jak oni ma bolesne odniesienia. że odpowiedź pozytywna dałaby jego firmie poważny zastrzyk
finansowy i duże korzyści, ale tylko na krótką metę, ponieważ
pracowałby w ten sposób na dobrą opinię Bulova, a nie własną.
Dźwigamy się własną myślą, wspinamy się Szefowie konkurencyjnej firmy nie mogli uwierzyć, że odrzucił
ponad własną wizję siebie samych. ich ofertę. Powiedział im wtedy: „Za pięćdziesiąt lat moje
ORISON SWETT MARDEN przedsiębiorstwo będzie równie potężne jak wasze i wiem, że
radio tranzystorowe, które stworzyłem, pomoże mi to osiągnąć."
Wspólnicy Mority sądzili oczywiście, że zwariował. W jaki
Odniesienia nie ograniczają się do naszych rzeczywistych doświad sposób potrafił wytworzyć w sobie poczucie takiej pewności, by
czeń. Wyobraźnia jest również potężnym źródłem odniesień. móc odrzucić kuszącą i finansowo bardzo korzystną ofertę? Żywo
Pamiętasz Rogera Bannistera i czterominutowy rekord? Nikt nie wyobrażał sobie przyszłość swojej firmy i tworzył w ten sposób
wierzył, że człowiek jest w stanie przebiec dystans jednej mili odniesienia, które jeszcze nie istniały. Wiedział, na czym się ma
w czasie poniżej czterech minut, mimo to on wytworzył w sobie skoncentrować, jasno przedstawiał sobie swoje cele, a następnie
poczucie pewności dzięki odniesieniom z wyobraźni. Wiele, wiele pracował nad ich osiągnięciem z niezachwianą wiarą.
razy wyobrażał sobie, jak bije rekord czterech minut, aż dało mu Dziś firma Sony jest najlepsza nie tylko w dziedzinie przemy
to tak wiele odniesień, że poczuł pewność swojego sukcesu. Jego słu elektronicznego. Przynosi ponad dwadzieścia siedem miliar
pewność równała się pewności tych, którzy byli przekonani, że dów dolarów rocznie. Sięgnęła również po przemysł filmowy,
pobicie rekordu czterech minut jest niemożliwe. zakupiwszy wytwórnie Columbia i Tri-Star Pictures, oraz przemysł
Musimy pamiętać, że nasza wyobraźnia jest dziesięciokrotnie fonograficzny, przejmując kontrolę nad CBS Records i Columbia
silniejsza od naszej siły woli. Ponieważ Bannister potrafił wy House. Jakość produktów Sony znana jest w całym świecie.
korzystać wyobraźnię do wsparcia swojego poczucia pewności, Wiara pozwala ci trzymać się własnej wizji przyszłości, nawet
mógł osiągnąć rezultaty, których przed nim nie osiągnął nikt wobec wielkich trudności i pozornych niepowodzeń. Co stałoby
528 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XVII. ODNIESIENIA: OSNOWA ŻYCIA 529
się, gdyby Thomas Edison zaprzestał wysiłków po pierwszej, Ty nie musisz zamykać się w odosobnieniu, aby odkryć piękno
nieudanej próbie skonstruowania żarówki elektrycznej? Na i siłę tkwiące w kolekcji pielęgnowanych wspomnień i wyobra
szczęście dla nas wszystkich nie tracił wiary i próbował dalej mi żanych odniesień. Jak masz tworzyć ten zbiór? Odkrywaj bogac
mo setek niepowodzeń. A mógł przecież potraktować każde two literatury, legend, poezji i muzyki. Czytaj książki, oglądaj
z nich jako odniesienie mówiące mu, że jego projekt jest niewy więcej filmów, słuchaj nagrań, uczęszczaj na kursy, rozmawiaj
konalny. Wybrał jednak inną drogę, uznając, że każda nieudana z ludźmi i zdobywaj wciąż nowe opinie i pomysły. Wszystkie
próba jest odniesieniem wspierającym przekonanie, iż znajduje się odniesienia mają w sobie siłę i nigdy nie wiesz, które z nich
coraz bliżej sukcesu. Pamiętaj, nie podróżuj w przeszłość za odmieni całe twoje życie.
pomocą lusterka wstecznego. POWINIENEŚ UCZYĆ SIĘ ZE Siła lektury kryje się w fakcie, że zaczynasz myśleć tak jak
SWOJEJ PRZESZŁOŚCI, A NIE ŻYĆ W NIEJ. SKUPIAJ SIĘ autor książki. W magicznych chwilach, kiedy otoczą cię lasy Ar-
WIĘC NA TYM, CO DODAJE CI SIL. denu, stajesz się Wiliamem Szekspirem. Kiedy znajdujesz się we
wraku statku na Wyspie Skarbów, jesteś Robertem Louisem
Stevensonem. Kiedy kontaktujesz się z naturą w Walden, stajesz
na miejscu Henry'ego Davida Thoreau. Zaczynasz myśleć tak
LEKTURA JEST POKARMEM UMYSŁU jak oni, czuć jak oni i wykorzystywać wyobraźnię w taki sposób,
w jaki czyniliby to właśnie oni. Ich odniesienia stają się twoimi
Nie jesteś ograniczony nawet do wykorzystywania własnych do własnymi i zostają one z tobą jeszcze długo po tym, kiedy
świadczeń i wyobrażeń przy tworzeniu odniesień. Możesz przewrócisz ostatnią kartkę ich książek. Taka właśnie jest potęga
pożyczać sobie odniesienia innych ludzi. Na wczesnym etapie literatury, teatru, muzyki. Dlatego właśnie nieustannie chcemy
mojego życia postanowiłem skoncentrować się na tych, którym zwiększać liczbę własnych odniesień.
się udało, na tych, którzy odnosili sukcesy, wnosili wkład w życie Kiedyś sądziłem, że wyprawa do teatru to strata czasu.
innych i wywierali na nich pozytywny wpływ. Robiłem to, czytając Dlaczego? Ponieważ widziałem wcześniej tylko marne przedsta
biografie ludzi sukcesu, i dowiadywałem się, że bez względu na wienia. Jednak pewnego dnia Becky i ja postanowiliśmy wybrać
pochodzenie i warunki życiowe osiągali oni w końcu sukces, jeśli się na musical Nędznicy. Nigdy nie widziałem, nie czytałem ani nie
tylko wytrwali w poczuciu pewności i nie zaprzestawali swoich słyszałem czegoś, co poruszyłoby mnie tak bardzo. Od tamtego
działań. Wykorzystywałem ich odniesienia jako moje własne, co czasu jestem nałogowym teatromanem. Ilekroć wybieramy się do
pozwalało mi kształtować przekonanie, że naprawdę jestem Nowego Jorku, wizyta w teatrze jest jednym z priorytetów.
w stanie kierować własnym przeznaczeniem.
Czy przypominasz sobie mojego przyjaciela kapitana Geralda Wyobraźnia jest ważniejsza od wiedzy.
Coffee'ego, który przez ponad siedem lat był wietnamskim więź
ALBERT EINSTEIN
niem wojennym? Większość tego czasu spędził w więziennym
odosobnieniu. Jedną z rzeczy, która pozwoliła mu uniknąć sza
leństwa w sytuacji, gdy świat zewnętrzny nie dostarczał mu żad Jedno z najważniejszych i najwspanialszych przekonań mojego
nych pozytywnych odniesień, był jego bogaty świat wewnętrzny. życia rozwinąłem w sobie wiele lat temu. Pomogło mi ono cieszyć
Jako dziecko uczył się na pamięć wielu wierszy i czytał wiele się życiem i wszystkimi jego doświadczeniami. Uwierzyłem wtedy,
opowiadań. Powtarzał je sobie na głos w więzieniu, aby wytwo że NIE MA ZŁYCH DOŚWIADCZEŃ, że cokolwiek mi się
rzyć „inne otoczenie", aby oderwać się od cierpienia, które musiał w życiu wydarzy, czy są to momenty przykre, czy przyjemne - każde
znosić na co dzień. doświadczenie życiowe daje mi coś wartościowego, coś, czego
XVII. ODNIESIENIA: OSNOWA ŻYCIA 531
530 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
szukam. Choćbym nawet z niego nauczył się tylko jednej rzeczy, paraliż od ramion w dół. Ludzie ci z całego serca dzielą się ze
wyciągnął tylko jeden wniosek, pozwala mi się ono rozwijać. słuchaczami kursu przekonaniem, że życie jest piękne, mówią, jak
Kiedy jeszcze chodziłem do szkoły i odkładałem każdego szczęśliwi są, że żyją, jak wiele potrafili osiągnąć. Czasem przybywa
centa, by móc uczęszczać na kursy, moi przyjaciele bardzo się na te spotkania mój przyjaciel Dax, który kiedyś padł ofiarą pożaru.
dziwili, że potrafiłem na ten sam kurs chodzić kilka razy. Często Doznał wtedy poważnego poparzenia i stracił wzrok, a mimo tych
mnie pytali, dlaczego ciągle wracam do tego samego. Niezmiennie wszystkich problemów jest dziś praktykującym prawnikiem.
odpowiadałem im, że rozumiem siłę powtarzania, że za każdym Tematem dnia jest wypracowanie jednego prostego, a jakże waż
razem uczę się na tych kursach czegoś nowego, ponieważ za nego przekonania: „Nie mam problemów." Każdy z uczestników
każdym razem jestem inny. Wiedziałem też, że słuchanie ciągle kursu, porównując się z tymi odważnymi ludźmi, którzy opowiadają
tego samego da mi warunki do korzystania z tego, że PRAKTYKA o swoich przeżyciach, wie, że jego problemy są niczym. Nagle
CZYNI MISTRZA. Ilekroć powtarzałem ten sam kurs, dokony kłopoty ze współmałżonkiem, postępami dzieci w szkole, utratą
wałem nowych odkryć, dochodziłem do nowych wniosków albo firmy albo nieudaną próbą osiągnięcia celu nabierają innego wymiaru.
słyszałem nową mysi, która wpływała na mnie w nowy sposób Nowych odniesień możemy też używać do motywowania
i pozwalała wytworzyć nowe odniesienia, a co za tym idzie, nowe samych siebie, kiedy zaczynamy odczuwać zbytnie z siebie
interpretacje, nowe działania i nowe efekty w moim życiu. zadowolenie. Choć prawdą jest, że bez względu na to, jak zła
wydaje ci się własna sytuacja, ktoś przeżywa o wiele gorsze prob
lemy, prawdą jest również i to, że nawet jeśli twoje położenie
wydaje ci się najlepsze z możliwych, inny znajduje się w lepszej
WYKORZYSTUJ KONTRASTY DLA od ciebie sytuacji. Dokładnie w chwili, kiedy przyjdzie ci do
głowy, że twoje umiejętności osiągnęły swój najwyższy poziom,
NADANIA SWEMU ŻYCIU NOWEJ dowiadujesz się o istnieniu kogoś, kto sięgnął w tej dziedzinie
PERSPEKTYWY jeszcze wyżej. I to właśnie jest jedna z najpiękniejszych stron
życia. Pozwala nam ona ciągle się rozwijać, ciągle dorastać.
Choć niektóre odniesienia uszlachetniają cię i dają lepsze wizje, Siła wynikająca z gromadzenia odniesień pozwalających nam
są też i takie, które pokazują ci te strony życia, których nigdy nie wymagać od siebie coraz więcej jest olbrzymia. Może to być lek
chciałbyś doświadczać. Są to odniesienia, które możesz wyko tura przemyśleń jakiegoś wielkiego przywódcy duchowego, który
rzystać, by utrzymywać swoje życie w równowadze. Dają ci one mimo ciągłych przeciwności i przykrości ze strony innych ludzi
nowe możliwości porównań. Bez względu na to, jak źle jest ci nadal daje im swoją miłość. Może to też być obserwowanie tych,
w danym momencie życia, warto pamiętać, że komuś w tej właśnie którzy osiągnęli sukces finansowy po to, aby się przekonać, że jest
chwili jest jeszcze gorzej. on możliwy. Nigdy nie zapomnę chwili, kiedy po raz pierwszy
Podczas dziewięciodniowego kursu Mastery(TM) (Mistrzostwo) spotkałem architekta i potentata hotelowego Chrisa Hemmetera.
zawsze co najmniej część jednego dnia zajęć poświęcam na spot Becky i ja mieliśmy przywilej znaleźć się pośród pierwszych,
kanie z kimś, kto przeszedł emocjonalne lub fizyczne piekło, a mi którzy odwiedzili jego nowy dom na Hawajach, rezydencję war
mo to przetrwał i - co więcej - dotarł na sam szczyt. Przychodzą tości siedemdziesięciu milionów dolarów, której piękna nie da
na te spotkania ludzie tacy jak W. Mitchell albo mój dobry przyjaciel się opisać. Same drzwi wejściowe kosztowały milion dolarów.
Mique Davis, który w swojej pijackiej młodości postanowił skoczyć Choć twoje reguły mogą mówić, że jest to nieprawdopodobna
z mostu do rzeki, nie wiedząc, że woda ma w tym miejscu tylko strata pieniędzy, jest to również bardzo rozwijające doświadczenie,
mniej więcej dwie stopy głębokości. Skutkiem tego skoku był zmieniające całkowicie twój pogląd na to, co jest możliwe
XVII. ODNIESIENIA: OSNOWA ŻYCIA 533
532 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
Czy to możliwe, by dni, które wydają się najgorsze w naszym życiu, wierzyć. Pewnego dnia, kiedy nadejdzie właściwy czas, zro
mogły w rzeczywistości dawać nam wielką siłę, jeśli tylko posta zumiem."
nowimy, że mogą nas czegoś nauczyć? Pomyśl przez chwilę OGRANICZONE ODNIESIENIA TWORZĄ OGRANI
o którymś z najgorszych życiowych doświadczeń, jakie przyszło ci CZONE ŻYCIE. JEŚLI CHCESZ SIĘ W ŻYCIU ROZWIJAĆ,
przeżyć. Kiedy patrzysz na tamte chwile dzisiaj, czy potrafisz dostrzec, MUSISZ ROZWIJAĆ SWOJE ODNIESIENIA, WCIĄŻ SZU
w jaki sposób pozytywnie wpłynęły one na twoje późniejsze życie? KAJĄC NOWYCH POMYSŁÓW I DOŚWIADCZEŃ, KTÓRE
Może ucierpiałeś z powodu pożaru, może cię obrabowano, a może NIE STAŁYBY SIĘ CZĘŚCIĄ TWOJEGO ŻYCIA, GDYBYŚ
miałeś wypadek samochodowy, ale z doświadczenia tego wyciągnąłeś PO NIE ŚWIADOMIE NIE SIĘGAŁ. Pamiętaj, że dobre pomysły
jakieś wnioski, zyskałeś coś, co pozwoliło ci rozwinąć się, znacznie bardzo rzadko przychodzą same. Musisz po nie sięgać. Dodających
zwiększyło twoją zdolność czynienia dobra innym. sił doświadczeń i myśli należy aktywnie szukać.
Wiem, że są sytuacje, w których znacznie trudniej znaleźć
coś dobrego, ale nie jesteś już nowicjuszem. Przez tyle rozdziałów
rozwijałeś swoją wyobraźnię i ćwiczyłeś umysłowe mięśnie.
Nauczyłeś się, jak kierować własnym stanem emocjonalnym WSZECHŚWIAT MYŚLI I DOŚWIADCZEŃ
i umysłowym, zadając sobie lepsze pytania.
Jeśli jako dziecko byłeś wykorzystywany lub molestowany, Rozwijając nasze odniesienia, tworzymy wielkie kontrasty, które
może przyczyniło się to do twojego uczucia wobec dzieci, może pozwalają nam oceniać życiowe doświadczenia i możliwości.
wywołało twoją decyzję, że będziesz chciał walczyć, by im Jeśli dotychczas powiększałeś swoje problemy, to zastanów się nad
pomagać, że przerwiesz łańcuch nadużyć ciągnący się od pokoleń. faktem, że ŻYJEMY W GALAKTYCE, KTÓRA SKŁADA SIĘ
Jeśli wychowałeś się w bardzo wymagającym środowisku, być Z KILKUSET MILIARDÓW GWIAZD. NASTĘPNIE ZDAJ
może doprowadziło cię to do walki o prawa dla innych. Jeśli SOBIE SPRAWĘ Z FAKTU, ŻE WSZECHŚWIAT SKŁADA
nigdy nie otrzymałeś miłości, możesz ją teraz komuś dać. SIĘ Z KILKUSET MILIARDÓW GALAKTYK. W samej tylko
A może te „okropne" doświadczenia po prostu zmieniły naszej galaktyce jest kilkaset miliardów słońc. Wokół każdego
kierunek twojego życia, skłoniły cię do podjęcia nowych decyzji, z tych słońc krążą również planety. Pomyśl o tej wspaniałości!
do zmiany własnego przeznaczenia. Być może twoje najgorsze dni Gwiazdy naszej galaktyki dokonują pełnego obrotu wokół osi
były w rzeczywistości najlepszymi. Drogi Mlecznej tylko raz na kilkaset milionów lat. Kiedy pomy
Niewykluczone, że w tej chwili gwałtownie protestujesz: ślisz o ogromie wszechświata, a następnie popatrzysz na czas
„O nie, Tony. Niektóre rzeczy w mojej przeszłości nie miały przeciętnego ludzkiego życia (zwykle około osiemdziesięciu lat),
żadnego celu. Nigdy się z nimi nie pogodzę. Zawsze będą mi czy nie da ci to innej perspektywy? Ludzkie życie jest tylko dro
sprawiały ból." Masz rację. Tak długo, jak długo chowasz biną w czasie. A mimo to ludzie zamartwiają się na śmierć tym,
w sobie przekonanie, że zostałeś wykorzystany, że straciłeś coś jak spłacą hipotekę, jaki samochód sobie kupią albo jak potoczy
bezpowrotnie i nigdy już tego nie odzyskasz, będziesz odczuwał się ich najbliższe spotkanie w interesach.
wielkie cierpienie. Ale pamiętaj, że STRATA JEST WYOBRA
ŻENIEM. WE WSZECHŚWIECIE NIC NIGDY NIE ZNIKA,
PO PROSTU ZMIENIA FORMĘ. Jeśli więc jest coś, co cię
wciąż jeszcze rani, przyczyną są znaczenia, jakie z tą rzeczą Wierzę, ze źdźbło trawy nie mniej znaczy
powiązałeś. Może po prostu musisz znaleźć w sobie odwagę, by niz droga, którą pokonują gwiazdy.
powiedzieć: „Chociaż nie wiem, dlaczego tak się stało, chcę WALT WHITMAN
5 3 6
OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XVII. ODNIESIENIA: OSNOWA ŻYCIA 537
Zawsze próbuję rozwijać i ulepszać moje odniesienia, ponieważ upakowałem dosłownie setki lat doświadczeń. Jak mogę to inaczej
jestem przekonany, że codziennie zbieramy wiele śmieci, których powiedzieć? Liczba trudnych i wzbogacających doświadczeń, które
nie możemy bez końca gromadzić. Musimy je wyrzucać. Co spotykam w ciągu jednego miesiąca, równa się mniej więcej liczbie
dziennie stykamy się z nowymi pomysłami, informacjami, doświadczeń, jakie większość ludzi przeżywa w ciągu kilku lat.
doświadczeniami, wrażeniami i przemyśleniami. Musimy więc Jedna z głównych dróg, które doprowadziły mnie do tego,
świadomie pilnować drzwi naszych umysłów, aby mieć gwarancję, to bogate doświadczenia zawarte w książkach. Wszedłem na tę
że wszystko, co przez nie przepuszczamy, wzbogaci nasze życie, drogę w wieku siedemnastu lat. Bardzo wcześnie rozwinąłem
że nasze doświadczenia wzbogacą zapas naszych możliwości. w sobie przekonanie, że wszyscy wielcy przywódcy tego świata
Pomagając naszym dzieciom w dorastaniu i rozwoju, musimy są też wielkimi zwolennikami lektury. Książki mogą mnie
poprowadzić je do doświadczeń, które przyniosą im pozytywne przenieść na inne lądy i w inne światy, w których mogę poznać
odniesienia na przyszłość. Odniesienia, które pomogą im wierzyć, ludzi takich, jak Abraham Lincoln czy Ralph Waldo Emerson.
że mogą sobie poradzić dosłownie ze wszystkim. Pozwalają mi wykorzystać ich jako moich własnych trenerów.
Jednocześnie musimy je uczyć, czego w życiu należy się wy Wiem też, że na kartach książek mogę znaleźć odpowiedź do
strzegać. Niektóre odniesienia wskazują wady naszych życiowych słownie na każde moje pytanie. Wielki zapas odniesień, jakie
doświadczeń. Czy jesteś trochę przerażony, kiedy słyszysz muzykę zdobyłem poprzez lekturę setek książek, dał mi niezliczone spo
młodzieżową, na przykład taką, jaką gra zespół Geto Boys? Jedna soby pomagania innym ludziom. Szukałem tych odniesień,
z ich ostatnich piosenek radzi, by najpierw podciąć dziewczynie ponieważ wiedziałem, że jeśli nie będę żywił umysłu pokarmem,
gardło, a następnie uprawiać seks z jej martwym ciałem. Czy nie którego żąda, będzie musiał pożerać intelektualne śmieci, które
sądzisz, że tego typu odniesienia, powtarzane nieustannie, byłyby można znaleźć w wieczornych programach telewizyjnych albo
destrukcyjne nie tylko dla dziecka, ale i dla dorosłych? Nie twierdzę brukowych gazetach. Jeśli tylko takie jest twoje główne źródło
tutaj, że po usłyszeniu tego tekstu ktoś wyjdzie na ulicę i zrobi to informacji, możesz bez wątpienia oczekiwać takich samych
właśnie, o czym mówi piosenka. Ale twierdzę, że to kupa śmieci. rezultatów, jakie uzyskuje większość naszego społeczeństwa.
Czy znaczy to, że promuję cenzurę? Nie. Myślę, że piękno naszego Najlepszym sposobem na zrozumienie życia i ludzi, na zdo
kraju leży między innymi w swobodzie. Myślę jednak również, że bycie jak największej ilości życiowych możliwości jest wysta
i ty, i ja mamy prawo i obowiązek wiedzieć, co znaczą odniesienia wienie się na wpływ tak wielu różnych odniesień, jak to tylko
i jaki wpływ mogą one wywierać na jakość naszego życia. możliwe. W młodości szukałem duchowego zrozumienia. Szuka
łem go w kościele i nagle zdałem sobie sprawę z faktu, że przecież
dotychczas chodziłem tylko do jednego kościoła i przez całe do
ROZWIJAJ WŁASNE ODNIESIENIA tychczasowe życie mogłem poznawać filozofię życiową tylko te
go jednego kościoła.
I ROZWIJAJ WŁASNE ŻYCIE Jako uczeń szkoły średniej zdobyłem stypendium dla młodych
dziennikarzy. W ramach tego stypendium pojechałem na dwuty
Zawsze możemy wykorzystać wszystko, co oferuje życie w spo godniowy kurs organizowany przez California Polytechnic State
sób, który doda nam sił, ale musimy to robić aktywnie. Wszystkie University w San Luis Obispo. W pierwszą niedzielę kursu po
wybory, którymi się kierowałem w moim życiu, biorą się z boga proszono wszystkich uczestników o napisanie reportażu na temat
tego zestawu odniesień, świadomie przeze mnie gromadzonych kościoła.
każdego dnia. Codziennie szukam sposobów na rozwijanie samego Kiedy zastanawiałem się, dokąd mam pójść, by wykonać to
siebie. W ciągu trzydziestu jeden lat mojego życia świadomie zadanie, zauważyłem, że ciągnie mnie w kierunku kościoła mojego
538 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XVII. ODNIESIENIA: OSNOWA ŻYCIA 539
własnego wyznania. Kilku moich kolegów zaczęło mowie o koś nowych ludzi, pomagaj im tym, że jesteś. Rozwijanie kontaktów
ciele mormonów, który właśnie minęliśmy po drodze, i wyrażali z innymi ludźmi i znajdowanie sposobów, które pozwolą ci do
opinie, że wszyscy oni są straszni. Wydawało mi się, że ludzie tknąć ich życia, zmieni cię na dobre.
nie mogą być tacy okropni, postanowiłem więc sam się przekonać, Może nadszedł czas, abyś zapoznał się z jakąś inną kulturą
co tam robią. Wszedłem więc do ich kościoła i zobaczyłem, że ko i zobaczył świat innymi oczami? Może już czas, abyś wybrał się
chają Boga tak samo jak ja. Jedyna różnica polegała na tym, że na Fidżi i wziął udział w ceremonii kaval Może powinieneś prze
kierowali się oni kilkoma regułami, które trochę różniły się od jechać się po mieście razem z patrolem policyjnym i zobaczyć
moich własnych. świat z jego perspektywy?
W taki właśnie sposób zaczęła się moja duchowa odyseja, Pamiętaj! Jeśli chcesz rozumieć ludzi, musisz znaleźć sposób,
z której uczyniłem własny obrządek na niemal półtora roku. Przez by dzielić ich odniesienia. Może nadszedł czas, byś wrócił do
cały osiemnasty i dziewiętnasty rok życia dwa lub trzy razy szkoły i zaczął badać „wewnętrzny wszechświat" poprzez biologię
w miesiącu uczęszczałem na zupełnie różne nabożeństwa: lute i fizjologię, abyś zapoznał się lepiej z naszą kulturą, studiując
ranów, katolików, baptystów, episkopalianów, metodystów, żydów, antropologię lub socjologię? Pamiętaj, że jeśli istnieją w twoim
buddystów i tak dalej. Skutkiem tego zacząłem żyć na prawdziwie życiu jakiekolwiek ograniczenia, to najprawdopodobniej wynikają
wysokim poziomie duchowym, który pozwolił mi zrozumieć one z ograniczonych odniesień. ODRZUĆ GRANICE ODNIE
i docenić wartości duchowe innych ludzi. Nawet jeśli nie podzie SIEŃ, A NATYCHMIAST ZNIKNĄ GRANICE W CAŁYM
lałem przekonania o słuszności tych czy innych reguł, którymi TWOIM ŻYCIU!
się kierowali, albo nie do końca zgadzałem się z ich sposobem Możliwości, które ja sam zbadałem, są wyjątkowo fascynujące,
postrzegania świata, zyskałem o wiele szerszą podstawę dla dodają sił i nadają nowego znaczenia całemu życiu. Jednak aby
zrozumienia i wyrozumiałości. zyskać nowe odniesienia, nie musisz wykorzystywać ich wszystkich.
Jeśli chcesz rozszerzać własne życie, nie stój w miejscu! Nie musisz tak naprawdę wykorzystać nawet jednej z tych
Sięgnij po doświadczenia, których nigdy dotąd w życiu nie miałeś. możliwości, na które zdecydowałem sieja. Nie potrzebujesz jechać
Zacznij na przykład nurkować, odkryj podwodny świat i przekonaj do Afryki na safari. Możesz wybrać się na sąsiednią ulicę i pomóc
się, jaki jest oraz jaki ty się stajesz w tym nowym otoczeniu. Za ludziom bezdomnym odnaleźć w sobie źródła, z których dotychczas
cznij ćwiczyć akrobacje powietrzne. Kiedy stoisz w drzwiach sa nie zdawali sobie sprawy. Po zdobyciu choćby jednego nowego
molotu lecącego na wysokości dwunastu tysięcy pięciuset stóp odniesienia otwierają się przed nami nowe światy. Może to być coś,
i wiesz, że za chwilę przez minutę będziesz spadał z prędkością co słyszysz lub widzisz po raz pierwszy, nowa rozmowa, nowy film,
stu dwudziestu mil na godzinę, wyskoczenie z samolotu wymaga nowy kurs, nowa książka: nigdy nie wiesz, kiedy co się wydarzy.
niezachwianej wiary. Nie wiesz więc, co to jest wiara, dopóki nie
zdobędziesz tego odniesienia! Zacznij brać lekcje kierowania he Jedyny sposób, by odkryć granice możliwości
likopterem. Zapewniam cię, że na zawsze odmieni to twoje życie.
Poświęć cztery dni życia i zapisz się do szkoły dla kierowców to przekroczyć je i sięgnąć po niemożliwe.
wyścigowych. Nauczysz się tam więcej o ograniczeniach i rze ARTHUR C. CLARKE
czach „niemożliwych", niż mógłbyś sobie to wyobrazić. Spędź
wieczór na koncercie symfonicznym, jeśli dotychczas tego nie Przyjrzyjmy się teraz najsilniejszym odniesieniom, które ukształ
robiłeś - albo wybierz się na koncert rockowy, jeśli zwykle tego towały twoje życie. POŚWIĘĆ CHWILp NA WYNOTOWANIE
unikasz. Rozszerzaj ciągle własne możliwości wyboru. Pewnego PIĘCIU NAJWAŻNIEJSZYCH DOŚWIADCZEŃ, KTÓRE
dnia wybierz się na przykład do szpitala dla dzieci. Poznawaj ZDECYDOWAŁY O TYM, KIM JESTEŚ. Opisz nie tylko samo
540 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XVII. ODNIESIENIA: OSNOWA ŻYCIA 541
doświadczenie, ale również sposób, w jaki na ciebie wpłynęło. pańskiego albo greckiego? Kiedy wybierzesz się w podróż balo
Jeśli zdarzy ci się napisać, że coś wpłynęło na ciebie negatywnie, nem? Kiedy odwiedzisz lokalny dom starców i pośpiewasz razem
natychmiast zastanów się nad inną interpretacją tego wydarzenia, z jego mieszkańcami? KIEDY ZROBISZ COKOLWIEK NIE
bez względu na to, czego to od ciebie będzie wymagało. Być ZWYKŁEGO I NOWEGO ZARAZEM?
może będziesz musiał w tym celu sięgnąć po nową wiarę albo Jakich bezcennych odniesień mógłbyś dostarczyć swojej
znaleźć inną perspektywę, o której wcześniej nigdy byś nie rodzinie? Może powinieneś zabrać ją do muzeum lub galerii, a mo
pomyślał. PAMIĘTAJ, ZE WSZYSTKO W ŻYCIU DZIEJE SIĘ że po prostu poświęcić chwilę na rozmowę z nimi o dotychcza
Z JAKIEGOŚ POWODU I MA SWÓJ CEL, KTÓRY NAM sowych odniesieniach albo zabrać ich do dziadków i zadając pyta
SŁUŻY Czasem potrzeba nam lat lub nawet dziesięcioleci, by nia, dowiedzieć się, czego nauczyło ich życie? Jakże bezcenne
tę wartość odkryć. Ale wartości znajdują się w KAŻDYM ludzkim odniesienia mają dla młodych ludzie, którzy przeżyli już sześć
doświadczeniu. dziesiąt, siedemdziesiąt albo osiemdziesiąt i więcej lat!
Chciałbym, abyś przeglądając listę wydarzeń, które pozytyw Jednym z najwspanialszych odniesień, które dzieliłem z moją
nie ukształtowały twoje życie, pomyślał o kilku nowych odniesie rodziną, jest dostarczanie świątecznych posiłków tym, którzy nie
niach, aby wytyczyć sobie kilka nowych celów. Jakich nowych mogą albo nie chcą odwiedzać różnych instytucji dla bezdomnych
doświadczeń potrzebujesz? Bardzo przydatne może się okazać i biednych. Nigdy nie zapomnę reakcji mojego najmłodszego
pytanie: „JAKICH ODNIESIEŃ POTRZEBUJĘ, ABY OSIĄG syna, który miał wówczas cztery lata. Jairek po raz pierwszy
NĄĆ TO, CZEGO CHCĘ, ABY PODŹWIGNĄĆ WŁASNE uczestniczył wtedy w naszej świątecznej wyprawie. Wybraliśmy
ŻYCIE NA NAJWYŻSZY MOŻLIWY POZIOM?" Czy powinie się do parku w Oceanside, w Kalifornii, gdzie znaleźliśmy starego
neś zacząć wzorować się na kimś, kto osiągnął już sukces, poznać mężczyznę. Spał na podłodze ubikacji publicznej. Próbował
jego przekonania, niektóre z jego odniesień i reguł? Może po prostu chronić się przed zimnem, przykrywając starymi ubraniami, które
musisz zacząć szukać własnych odniesień, które pozwolą ci dostrzec zapewne znalazł na śmietniku. Mój syn zachwycił się jego bardzo
piękno życia, dadzą ci poczucie, że coś do niego wnosisz? długą brodą, ale był trochę przestraszony.
SPRÓBUJ TEZ POSTARAĆ SIĘ O KILKA RADOSNYCH Wręczyłem Jairkowi koszyk z jedzeniem i innymi podsta
ODNIESIEŃ. Może ich nie potrzebujesz, ale nawet jeśli tak są wowymi produktami mówiąc: „Daj to temu mężczyźnie i życz
dzisz, zastanów się i spróbuj znaleźć takie odniesienia, które spra mu wesołych świąt." Z ledwością wniósł do środka kosz, który był
wiałyby ci radość, poprawiały samopoczucie. Ja zacząłem studio prawie tak duży jak on sam, i postawił go na podłodze. Mężczyzna
wać sztuki walki, ponieważ wiem, jak nieprawdopodobnie wiele wyglądał tak, jakby był albo zaspany, albo pijany. Jairek dotknął
stanów mogą one wywołać. Ucząc się przez osiem miesięcy pod go i powiedział: „Wesołych świąt." I nagle mężczyzna wypro
kontrolą samego wielkiego mistrza Jhoona Rhee, zdobyłem czarny stował się i chwycił mojego syna za rękę. Serce podeszło mi do
pas w tae kwon do, co udało mi się tylko dzięki wzorowaniu się gardła i dokładnie w chwili, kiedy chciałem rzucić się do przodu,
na jego nieporównywalnej sztuce koncentracji. Wiedziałem, że mężczyzna przyciągnął dłoń Jairka do ust i pocałował. „Dziękuję
jeśli przekonam się, iż mogę tak bardzo skoncentrować się w tej za troskę" - powiedział zachrypniętym głosem. Cóż za wspaniałe
jednej dziedzinie, odniesienie to pozwoli mi zdyscyplinować się odniesienie dla czterolatka.
również i w innych dziedzinach. Tak też się stało. Co więc mógł PAMIĘTAJ, ŻE TO WŁAŚNIE DROBNE CHWILE ŻYCIA
byś zrobić ty? NAS KSZTAŁTUJĄ! Tylko od ciebie zależy, czy będziesz je
Kiedy ustalisz już listę wspaniałych odniesień, które chcesz chwytał, czy przeżyjesz chwile, które uformują cię na zawsze.
zdobyć, wyznacz termin pozyskania każdego z nich. Zdecyduj, Zejdź więc teraz z ławki dla rezerwowych i przyjmij pełny
kiedy chcesz je osiągnąć. Kiedy nauczysz się japońskiego, hisz- udział w grze życia. Pozwól wyobraźni bez żadnych ograniczeń
542 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
Co sprawiło, że człowiek ten całkowicie zmienił poglądy na czasu, miłości, pieniędzy i tak dalej, będziesz żył w ciągłym stra
świat i pozbył się w jednej chwili przekonań, które wpajano mu chu, że nie wystarczy ich dla ciebie. Stres ten wpłynie na sposób
przez całe życie? Co skłoniło go do porzucenia podstawowych myślenia o sąsiadach, współpracownikach, twoich możliwościach
wartości, którymi kierował się dotychczas, i podjęcia współpracy finansowych i możliwościach w ogóle.
z wrogiem? Jaka zmiana spowodowała, że dokonał tak radykal Jednak silniejsze od wszystkich przekonań ogólnych są
nych przesunięć w swoich myślach, emocjach i działaniach? podstawowe przekonania, które stanowią jakby ostateczny filtr
Odpowiedź kryje się w zrozumieniu faktu, że skierowano go całej naszej percepcji. Przekonania te bezpośrednio kontrolują
na drogę, która sprawiła, że CAŁKOWICIE ZMIENIŁ SWOJĄ spójność wszystkich naszych decyzji życiowych. Są to przekonania
TOŻSAMOŚĆ. Po tej zmianie działał zgodnie z nowym wyobra określające naszą własną TOŻSAMOŚĆ.
żeniem o sobie samym. To, co uznajemy za możliwe i niemożliwe, nasze przekonania na
Na kartach tej książki razem ze mną badałeś olbrzymią siłę temat tego, co potrafimy, a czego nie potrafimy robić, rzadko są wynikiem
przekonań, jeden z podstawowych elementów w Systemie Nad naszych prawdziwych możliwości. Bardziej prawdopodobny jest fakt, iż
rzędnym, który kieruje wszystkimi dokonywanymi przez nas oce są one funkcją naszych przekonań na temat tego, KM JESTEŚMY.
nami. Przekonania zarządzają wyciąganymi przez nas wnioskami Czy kiedykolwiek znalazłeś się w sytuacji, w której nie
i dlatego właśnie uczą nas, jak mamy się czuć i jak zachowywać. Są chciałeś nawet wziąć pod uwagę możliwości wykonania czegoś?
różne rodzaje przekonań, które z różną siłą wpływają na nasze życie. Jeśli, reagując na tę możliwość, myślałeś natychmiast: „O nie,
Niektóre z nich są bardzo szczegółowe. Na przykład przekonania, to nie ja, nigdy nie mógłbym czegoś takiego zrobić", to na
jakie żywisz na temat któregokolwiek ze swoich przyjaciół, określą trafiałeś na bariery ograniczanej tożsamości. Oczywiście nie
twój stosunek emocjonalny i intelektualny do jego osoby, zdecydują zawsze jest to złe. Niepostrzeganie siebie samego jako mordercy
o tym, jakie znaczenie połączysz ze wszystkimi jego zachowaniami. to bardzo ważne przekonanie! Niepostrzeganie siebie samego
Skoro „wiesz", że ktoś cię kocha, nawet jeśli w danej chwili będzie jako osoby, która potrafiłaby wykorzystywać innych, jest bardzo
zły na ciebie, nie zakwestionujesz jego ostatecznych uczuć. pożyteczne. Jest bardzo ważne, byśmy definiowali samych siebie
Przekonanie to będzie kierowało wszystkimi działaniami, jakie nie tylko w kategoriach, kim jesteśmy, lecz również i kim nie
podejmiesz w kontaktach z tą osobą, jednak nie będzie miało żadnego jesteśmy.
wpływu na twoje działania wobec innych ludzi. Jest to przekonanie, Czym dokładnie jest tożsamość? SĄ TO PO PROSTU PRZE
które wpływa na ciebie tylko w jednej, ściśle określonej dziedzinie KONANIA - DOBRE, ZŁE LUB OBOJĘTNE - KTÓRE WY
twojego życia: kontaktach z tą właśnie osobą. KORZYSTUJEMY DO ZDEFINIOWANIA NASZEJ WŁASNEJ
Jednak niektóre przekonania mają większy wpływ na nasze życie. OSOBOWOŚCI, KTÓRE MÓWIĄ NAM O RÓŻNICY MIĘ
Te nazywam PRZEKONANIAMI OGÓLNYMI. Są to przekonania DZY NAMI A RESZTĄ LUDZI, KTÓRE DECYDUJĄ O TYM,
o znacznie dalej sięgających konsekwencjach. Na przykład przekonania, CO STANOWI O NASZEJ WYJĄTKOWOŚCI I ODRĘBNOŚ
które żywisz na temat ludzi w ogóle, wpłyną nie tylko na twoje CI. A nasze poczucie pewności na temat tego, kim jesteśmy, wy
zachowania wobec konkretnej osoby, ale również wobec każdego, twarza podziały i granice, w ramach których żyjemy.
kogo spotkasz. Przekonania ogólne z wielką siłą wpływają na twoją TWOJE ZDOLNOŚCI I MOŻLIWOŚCI SĄ NIEZMIENNE,
karierę zawodową, zaufanie do innych, małżeństwo i tak dalej. JEDNAK ZAKRES ICH WYKORZYSTANIA ZALEŻY OD
Ogólne przekonania, jakie żywisz na temat ubóstwa i bogac TWOJEJ TOŻSAMOŚCI. Jeśli na przykład czujesz pewność,
twa, określą twój poziom stresu, sposób wykorzystywania czasu że jesteś człowiekiem otwartym i odważnym, sięgniesz po moż
i energii, wydawania pieniędzy. Jeśli wierzysz, że żyjemy w świe liwości, które pozwolą ci dopasować zachowanie do poczucia
cie o znikomych zasobach, w którym jest tylko ograniczona ilość tożsamości. Fakt, czy postrzegasz siebie jako zwycięzcę, czy
OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XVIII. TOŻSAMOŚĆ: KLUCZ DO ROZWOJU 547
546
jako przegranego, głupka czy geniusza, natychmiast zdecyduje, Najbardziej odczuwamy doskonałość innych
jakie możliwości wewnętrzne staną się dla ciebie dostępne. Być ludzi, kiedy przestają być obecni.
może czytałeś książkę Pygmalion in the Classroom (Pigmalion RALPH WALDO EMERSON
w klasie), która dokładnie opisuje olbrzymie zmiany zachodzące
w uczniach po tym, jak zostają przekonani, iż dysponują wielkim
talentem. ZAWSZE DZIAŁAMY ZGODNIE Z NASZYM WŁASNYM
BADACZE WIELOKROTNIE UDOWADNIALI, ŻE POGLĄDEM NA TEMAT TEGO, KIM JESTEŚMY, BEZ-
ZDOLNOŚCI UCZNIÓW ZNAJDUJĄ SIĘ POD OLBRZYMIM WZGLĘDU NA TO, CZY POGLĄD TEN JEST WŁAŚCIWY,
WPŁYWEM TOŻSAMOŚCI, JAKĄ WYTWARZAJĄ ONI CZY NIE. Dzieje się tak dlatego, że JEDNĄ Z NAJSILNIEJ
DZIĘKI PRZEKONANIOM NAUCZYCIELA O ICH INTELI SZYCH SIŁ KIERUJĄCYCH CZŁOWIEKIEM JEST PO
GENCJI. Podczas jakiegoś eksperymentu grupie nauczycieli TRZEBA KONSEKWENCJI.
powiedziano, że pewni uczniowie w klasie są wyjątkowo Przez całe życie byliśmy społecznie warunkowani, by łączyć
uzdolnieni, i polecono, by szczególnie troskliwie dbali o ich wielką przyjemność ze spójnością i konsekwencją, a wielkie cier
dalszy rozwój, stawiając im ambitne wymagania. Tak jak za pienie z niespójnością i niekonsekwencją. Zastanów się nad tym.
kładano, dzieci te stały się szybko najlepszymi uczniami Jakie etykiety przyczepiamy ludziom, którzy mówią jedno, a ro
w klasie. Interesujący w tym eksperymencie jest fakt, że wybrani bią drugie, którzy twierdzą, że są tacy to a tacy, i następnie zacho
uczniowie wcale nie prezentowali inteligencji wyższej od wują się zupełnie inaczej? Nazywamy ich hipokrytami, uważamy,
przeciętnej, a niektórzy spośród nich wcześniej uznani byli za że są nieuczciwi, że nie można na nich polegać, nie można im
uczniów bardzo słabych. Właśnie ich poczucie pewności, że są ufać, uznajemy ich za ludzi płaskich i płytkich. Czy chciałbyś,
bardzo dobrzy (które zostało w nich wywołane na skutek „fał by etykiety te przylgnęły do ciebie? Czy chciałbyś choćby po
szywego przekonania" nauczycieli), przyczyniło się do tego myśleć o sobie w ten sposób? Odpowiedź jest oczywista: głośne
sukcesu. NIE! Skutkiem tego jest fakt, że ilekroć zajmujemy publicznie
Wpływ tej zasady nie ogranicza się do uczniów. SPOSÓB, stanowisko w jakiejś sprawie - ujawniamy nasze przekonania,
W JAKI POSTRZEGAJĄ CIĘ JAKO OSOBOWOŚĆ INNI LU mówimy, kim jesteśmy albo o co nam chodzi - znajdujemy się pod
DZIE, DECYDUJE O ICH ZACHOWANIACH WZGLĘDEM CIE działaniem wielkiej presji, by pozostawać w zgodzie z tymi
BIE. Często nie ma to nic wspólnego z twoim charakterem. Jeśli na stwierdzeniami, bez względu na możliwe przyszłe koszty tej
przykład ktoś postrzega cię jako oszusta, nawet jeśli jesteś uczciwy niezłomności.
i robisz same dobre rzeczy, ten ktoś będzie się dopatrywał nieczystych I odwrotnie. Nagrody za konsekwentne dotrzymywanie
motywów we wszystkich twoich zachowaniach. Najgorsze jest to, kroku własnej tożsamości są olbrzymie. Jak nazywamy ludzi,
że często po dokonaniu w sobie pozytywnej zmiany pozwalamy, by którzy są konsekwentni i spójni? Używamy w stosunku do nich
ludzie w naszym otoczeniu dalej postrzegali nas poprzez swoje słów takich, jak lojalny, godny zaufania, stały, inteligentny,
przekonania i odczucia, które wywołane zostały naszym poprzednim racjonalny i tak dalej. Czy nie chciałbyś, aby ludzie ciągle
zachowaniem. Wszyscy musimy pamiętać o tym, że mamy wielkie używali takich właśnie słów dla opisania ciebie? Jak poczułbyś
możliwości wpływu na tożsamość tych, którzy są nam bliscy. się, myśląc o sobie w taki sposób? I znów odpowiedź jest
Tę właśnie siłę Marva Collins wykorzystuje, kiedy wpływa oczywista: większość z nas bardzo by tego pragnęła. Dlatego
na swoich uczniów, by uwierzyli, że są panami własnego prze potrzeba zachowania spójności i konsekwencji jest nie
znaczenia, że są tak samo utalentowani jak każdy inny człowiek, rozerwalnie związana z twoją umiejętnością unikania cierpienia
który kiedykolwiek chodził po ziemi. i zyskiwania przyjemności.
XVIII. TOŻSAMOŚĆ: KLUCZ DO ROZWOJU 549
OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
548
mości byłoby dla niego bardziej bolesne niż niewątpliwie
Głupia konsekwencja jest chochlikiem małych destrukcyjne skutki, które wywołuje w sobie samym, przyjmując
umysłów. narkotyki.
RALPH WALDO EMERSON Dlaczego? Ponieważ WSZYSCY KIERUJEMY SIĘ PO
TRZEBĄ POCZUCIA PEWNOŚCI. WIĘKSZOŚĆ LUDZI
NAJBARDZIEJ BOI SIĘ NIEZNANEGO. NIEPEWNOŚĆ
Efekt Pigmaliona działa również w drugą stronę. Jeśli czujesz
OZNACZA MOŻLIWOŚĆ WIELKIEGO CIERPIENIA, stąd
pewność, że nie potrafisz się uczyć, pewność ta zmienia się
też wolimy radzić sobie z cierpieniem, które już znamy, niż
w samospełniającą się przepowiednię. Przekonanie takie to zu
sięgać po cokolwiek, co może przynieść większe nawet cierpienie.
pełnie co innego niż wniosek, że twoja obecna strategia uczenia
Dlatego właśnie, żyjąc w świecie ciągłych zmian - w którym
się jest nieskuteczna. Zmiana techniki uczenia się przez większość
ciągle otaczają nas nowe informacje, zalewani jesteśmy wciąż
z nas postrzegana jest jako zadanie łatwe do osiągnięcia, jeśli
nowymi kontaktami, zmianami w pracy i okolicznościach
tylko mamy właściwego nauczyciela. Jednak zmiana samych
zewnętrznych - wszyscy niezmiennie liczymy na stałość jednej
siebie, zmiana istoty naszej osobowości postrzegana jest jako
tylko rzeczy: własnej tożsamości. Jeśli bowiem zaczniemy
prawie niemożliwa. Zwykłe w takich wypadkach stwierdzenie:
kwestionować to, kim jesteśmy, zniknie możliwość zrozumienia
„Po prostu taki jestem", to zdanie, które zabija marzenia. Niesie świata i podstawy, na których budowaliśmy swoje dotychczasowe
ze sobą wyrok, skazuje nas na niemożliwy do rozwiązania stały
życie.
problem.
Jak możesz zdecydować, co zrobić, jeśli nie wiesz, kim jes
Osoba, która wierzy, że nękają problem narkotykowy, z pew
teś? Jak możesz sformułować wartości, przyjąć przekonania i us
nością może się zmienić. Będzie to trudne, ale w końcu dokona
talić reguły? Jak możesz ocenić, czy coś jest dobre, złe czy obo
zmiany, i to zmiany trwałej. I odwrotnie, ktoś, kto uznaje, że
jętne? Największym problemem człowieka, który postrzega swoją
JEST narkomanem, zwykle wraca do nałogu nawet po tygodniach
tożsamość jako narkomana, jest odpowiedź na pytanie: Czym
lub miesiącach abstynencji. Dlaczego? Ponieważ wierzy on, że taki
mam zastąpić swoją obecną tożsamość? W co mam się zmienić?
właśnie jest. Nie ma problemów z narkotykami: JEST narkoma
W człowieka leczącego się z narkomanii? To nie zmieni tożsa
nem. Zapewne pamiętasz z rozdziału czwartego, że kiedy człowiek
mości. Po prostu określi stan, w którym się obecnie znajduje. Na
rozwinie w sobie przekonanie na jakiś temat, zignoruje dowody
nic nie przyda się też sformułowanie „wolny od narkotyków",
podważające jego przekonanie. Będzie nawet z tymi dowodami
ponieważ większość postrzega to jako stan tymczasowy, a poza
walczył, broniąc swego przekonania za każdą cenę. Podświadomie
tym używałby wtedy narkotyków jako jednego z elementów opi
człowiek przekonany, że jest narkomanem, nie uwierzy w moż
sania samego siebie. Zachowanie narkomana zmienia się tylko
liwość wprowadzenia długotrwałej zmiany i to podświadome
wtedy, kiedy wyrobi w sobie przekonanie, że jest czysty, że jest
przekonanie będzie rządziło jego zachowaniem.
teraz „chrześcijaninem", „muzułmaninem", „judaistą", „buddystą"
Często proces utrzymywania negatywnych zachowań przynosi
albo że zmienił się w „przywódcę" - lub cokolwiek innego, co nie
nam również dodatkowe zyski. W końcu narkoman może składać
jest „narkomanem".
winę za swoje uzależnienie na czynniki od siebie niezależne
KIEDY ROZWINIEMY NOWE PRZEKONANIA NA TE
- po prostu „taki jest" - zamiast stawić czoło rzeczywistości
MAT TEGO, KIM JESTEŚMY, NASZE ZACHOWANIE ZMIE
i przyznać, że zażywanie narkotyków jest wynikiem jego własnej
NI SIĘ TAK, BY WSPIERAĆ NASZĄ NOWĄ TOŻSAMOŚĆ.
decyzji. Sytuacja ta pogłębi się na skutek potrzeby spójności w lu
Dokładnie tak samo wygląda sytuacja kogoś, kto cierpi na
dzkim systemie nerwowym i narkoman będzie wracał do de
nadwagę i kogo tożsamość brzmi: „Jestem gruby." Człowiek taki
strukcyjnego wzorca wciąż od nowa. Odrzucenie własnej tożsa-
550 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XVIII. TOŻSAMOŚĆ: KLUCZ DO ROZWOJU 551
może na krótką metę przejść na dietę, ale zawsze wróci do starych JAK KSZTAŁTUJE SIĘ TWOJA TOŻSAMOŚĆ
nawyków, ponieważ poczucie pewności na temat tego, kim jest,
będzie tak długo wpływało na jego zachowania, aż staną się zgod Jak to się stało, że podczas wojny koreańskiej więcej Amerykanów
ne z jego tożsamością. Wszyscy musimy utrzymywać spójność donosiło na swoich współwięźniów niż podczas którejkolwiek
przekonań o własnej tożsamości, nawet jeśli są one destrukcyjne innej wojny we współczesnej historii? Komuniści chińscy, w od
i nas obezwładniają. różnieniu od swoich północnokoreańskich sojuszników, rozumieli
Jedyną szansą dla człowieka uzależnionego od narkotyków SIŁĘ WYNIKAJĄCĄ Z POCZUCIA TOŻSAMOŚCI I DOCE
na trwałe odrzucenie tego zachowania jest zmiana przekonania NIALI FAKT, ŻE JEGO ZMIANA MOŻE W JEDNEJ CHWILI
o własnej tożsamości. „Jestem narkomanem", musi się zmienić ZMIENIĆ NIE TYLKO PRZEKONANIA I WARTOŚCI WIĘŹ
w „Jestem okazem zdrowia", albo: „Jestem żywym dowodem, NIÓW, ALE RÓWNIEŻ ICH DZIAŁANIA. Właśnie dlatego
że żaden problem nie jest niezwyciężony", albo „Teraz jestem " zamiast stosować brutalną siłę, podstępnie wykorzystywali swoją
Bez względu na rodzaj nowej tożsamości, musi ona zapewniać, własną strategię wojny psychologicznej, obliczonej nie tylko na
że człowiek ten nigdy więcej nie sięgnie po narkotyki. W sytuacji, zwykłe zdobywanie informacji, ale przede wszystkim na prze
kiedy ktoś zaproponuje mu kiedyś „działkę", nie może zastanawiać konanie walczących Amerykanów do filozofii politycznej prze
się nad tym, czy mają wziąć, czy też nie. Musi z całą dostępną ciwnika. Chińscy komuniści wiedzieli, że jeśli uda im się za
mu pewnością odpowiedzieć: „O nie, to nie ja. Czasy, kiedy taki szczepić w Amerykanach nowe przekonania i wartości, zaczną oni
byłem, już się skończyły." postrzegać rolę własnego kraju w wojnie zupełnie inaczej, staną
Człowiek cierpiący na nadwagę musi przekształcić swoją się pewni, że ich kraj działa destrukcyjnie, i zaczną pomagać
osobowość z grubasa w człowieka zdrowego i witalnego, o pięknej Chińczykom na wszystkie możliwe sposoby. Dzięki temu komu
sylwetce. Taka zmiana tożsamości pociągnie za sobą zmianę niści odnieśli sukces. Zrozumienie tego, co zrobili, może pomóc
wszystkich zachowań, od diety po aktywność fizyczną, i pozwoli ci pojąć, w jaki sposób stworzyłeś swoją obecną tożsamość i w ja
mu na wprowadzenie długoterminowych zmian fizjologicznych, ki sposób możesz ją zmienić w jednej chwili, a więc w konsek
które są spójne z nową tożsamością. Zmiana ta może się wydawać wencji w jednej chwili zmienić również całe swoje życie.
zwykłą manipulacją semantyczną, ale w rzeczywistości jest ona Zadanie stojące przed chińskimi komunistami było rzeczywiście
o wiele głębsza, powoduje bowiem całkowitą zmianę rzeczywis potężne. Jak zmienić czyjąś tożsamość bez uciekania się ani do groźby
tości psychologicznej. śmierci, ani obietnicy wolności? Zwłaszcza jeśli wie się doskonale,
JEDNA ZMIANA W POCZUCIU TOŻSAMOŚCI MOŻE że każdy amerykański żołnierz przeszedł szkolenie podawania tylko
CAŁKOWICIE ZMIENIĆ TWÓJ SYSTEM NADRZĘDNY. Po swojego nazwiska, stopnia i numeru identyfikacyjnego? Ich plan był
chwili zastanowienia z pewnością dojdziesz do wniosku, że prosty: zacząć od rzeczy drobnych i opierając się na nich, budować
narkoman kieruje się zupełnie innym systemem oceny niż ktoś, dalej. Chińczycy wiedzieli, ŻE ROZPOZNAJEMY KAŻDEGO PO
kto uznaje się za przywódcę, kochanka, atletę lub dobroczyńcę. JEGO DZIAŁANIACH. Na przykład skąd wiesz, kim naprawdę jest
Inne są stany, których ciągle doświadcza, zadaje sobie inne pytania, twój przyjaciel? Czy wiedza ta nie opiera się na tym, w jaki sposób
inne wartości kierują jego działaniami i zupełnie inaczej kształtuje traktuje on innych ludzi, jak się zachowuje?
on swoje przekonania poprzez inną organizację odniesień. Choć Jednak prawdziwy sekret Chińczyków polegał na tym, iż zro
prawdą jest, że nie wszystkie zmiany poczucia tożsamości są zumieli oni, że to, kim jesteśmy - naszą własną tożsamość - iden
równie głębokie, to jednak niektóre z nich sięgają tak daleko, że tyfikujemy w ten sam sposób, oceniając własne działania. ABY
konsekwencją jest całkowite zastąpienie jednego Systemu OCENIĆ, KIM JESTEŚMY, PATRZYMY NA WŁASNE DZIA
Nadrzędnego innym. ŁANIA. Chińczycy wiedzieli więc, że aby osiągnąć swój ostatecz-
552 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XVIII. TOŻSAMOŚĆ: KLUCZ DO ROZWOJU 553
ny cel i zmienić przekonanie więźnia na temat własnej tożsamości, bowiem raz coś napisał, nie mógł potem udawać przed samym
musieli nakłonić go do robienia rzeczy, które robiłby kolaborant. sobą, że tego nie zrobił. Jego słowa były widoczne czarno na
I znów nie jest to proste zadanie. Ale orientowali się, że mo białym. Każdy mógł rozpoznać jego charakter pisma. To właśnie
gą zmęczyć więźnia rozmową trwającą od dwunastu do dwu skłaniało go, aby „uczynił swoje przekonania oraz wyobrażenie
dziestu godzin i wtedy poprosić go o drobne ustępstwo, skłonić o samym sobie zgodnymi z tym, co niewątpliwie zrobił".*
do powiedzenia zdania typu: „Stany Zjednoczone nie są dosko Zanim ostro ocenisz więźniów współpracujących z Chińczy
nałe", albo: „Prawdą jest, że w komunistycznym kraju bezrobocie kami, powinieneś dokładnie przyjrzeć się samemu sobie. Czy
nie występuje." Po stworzeniu takiego zaplecza Chińczycy po własną tożsamość wybrałeś świadomie, czy też może jest ona
prostu posuwali się dalej bardzo drobnymi krokami. Rozumieli wynikiem tego, co powiedzieli ci inni ludzie, wynikiem ważnych
ludzką potrzebę spójności. Kiedy poczynimy stwierdzenie, wydarzeń w twoim życiu oraz innych czynników, które pojawiły
w które wierzymy, musimy zrobić wszystko, by je wesprzeć. się bez świadomego przyzwolenia z twojej strony? Jakie świadome
Prosili więc więźnia, by napisał kilka przyczyn, dla których działania i zachowania podjąłeś w przeszłości, aby pomóc sobie
Ameryka nie jest doskonała. Skrajnie wyczerpany więzień słyszał w sformowaniu podstaw własnej tożsamości?
następnie pytanie: „Jakie inne korzyści społeczne wynikają Czy zgodziłbyś się na bolesny zabieg pobrania szpiku kost
z komunizmu?" I tak po krótkim czasie przed więźniem znaj nego, aby pomóc nieznajomemu? Odpowiedź większości ludzi
dował się napisany jego własną ręką dokument, w którym nie brzmiałaby: „Absolutnie nie!" A przecież badania przeprowadzone
tylko atakował swoją ojczyznę, ale również wychwalał komunizm. w 1970 roku dowiodły, że jeśli doprowadzimy kogoś do przeko
Musiał wtedy jakoś sam przed sobą usprawiedliwić fakt, że coś nania, iż zależy od tego spójność jego tożsamości, przeważnie
takiego napisał. Nie był bity, nie oferowano mu jakichkolwiek godzi się na taki zabieg bez wahania.
specjalnych nagród. Jak więc mógł wyjaśnić swoją „chęć" do Badania te pokazały, że kiedy badanych proszono najpierw
zrobienia tego, co zrobił? Później proszono go, by przeczytał tę o poczynienie drobniejszych zobowiązań, po których następowały
listę podczas dyskusji ze współwięźniami, albo napisał oparty na ich dwa równie drobne działania w tym samym kierunku, zaczy
niej esej. nali oni odczuwać, że odmowa wydaje się świadczyć o „ich braku
Następnie Chińczycy czytali jego esej w radio, podając pełne imię charakteru". Wielu udoskonaliło wtedy nową tożsamość i zaczęło
i nazwisko autora, i więzień nagle znajdował się w sytuacji ujawnionego postrzegać samych siebie jako potencjalnych „dawców", jako
publicznie kolaboranta. Kiedy współwięźniowie pytali go, dlaczego to ludzi, którzy bezwarunkowo poświęcają się pomaganiu innym,
zrobił, nie mógł bronić się stwierdzeniem, że był torturowany. Musiał nawet jeśli wymaga to od nich cierpienia. Kiedy już ta zmiana
usprawiedliwić swoje działanie przed samym sobą i przed innymi, w nich nastąpiła, ludzie ci na prośbę o poddanie się zabiegowi
aby utrzymać własne poczucie spójności. W tej właśnie chwili pobrania szpiku kostnego reagowali pozytywnie, kierowani siłą
stwierdzał głośno, że napisał to, ponieważ jest to prawda! I właśnie nowej tożsamości. Musieli zachować spójność wewnętrzną, bez
wtedy zmieniała się jego tożsamość. Zaczynał postrzegać siebie samego względu na koszty finansowe, wymagany do tego czas i związane
jako zwolennika komunistów i wszyscy w jego otoczeniu w ten sam z tym cierpienie. ICH POGLĄD NA SIEBIE SAMYCH JAKO
sposób go określali. Wzmacniali jego nową tożsamość, traktując go DAWCÓW STAWAŁ SIĘ ODZWIERCIEDLENIEM TEGO,
dokładnie tak samo, jak traktowali chińskich strażników. KIM BYLI. NIE MA SILNIEJSZEJ DŹWIGNI ZMIENIAJĄCEJ
Nowa tożsamość szybko skłaniała więźnia do otwartego LUDZKIE ZACHOWANIE NIŻ POCZUCIE WŁASNEJ TOŻ
wyrzeczenia się własnego kraju, co pozwalało mu utrzymać SAMOŚCI.
spójność z własnymi stwierdzeniami i nową etykietą. Często też
zaczynał jeszcze ściślej współpracować z Chińczykami. Kiedy * Robert Caldini, Influence, op. cit.
554 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XVIII. TOŻSAMOŚĆ: KLUCZ DO ROZWOJU 555
Mógł byś teraz spytać: „CZY MOJA TOŻSAMOŚĆ OGRA Nawet firma może ulec kryzysowi tożsamości. Kilka lat temu
NICZANA JEST PRZEZ MOJE DOŚWIADCZENIA?" ODPO gigant przemysłu poligraficznego, Xerox Corporation, przeszedł
WIEDŹ BRZMI: NIE. TWOJA TOŻSAMOŚĆ OGRANICZA interesującą zmianę własnego image. Kiedy pojawił się przemysł
NA JEST TWOJĄ INTERPRETACJĄ WŁASNYCH DO komputerów osobistych, niosąc ze sobą „falę przyszłości", Xerox
ŚWIADCZEŃ. TWOJA TOŻSAMOŚĆ TO NIC INNEGO, JAK chciał wykorzystać tę wielką technologiczną potęgę i wejść na
DECYZJE, KTÓRE PODJĄŁEŚ USTALAJĄC, KIM JESTEŚ, nowy, jakże fascynujący rynek. Zaprzęgli do pracy nad tym własny
JAKIE CZYNNIKI TWORZĄ Z CIEBIE JEDNĄ CAŁOŚĆ. personel badawczy i inżynieryjny i po wydaniu mniej więcej dwóch
STAJESZ SIĘ TAKI JAK ETYKIETY, KTÓRE SAM SOBIE miliardów dolarów na badania udało im się wprowadzić kilka
PRZYKLEIŁEŚ. SPOSÓB, W JAKI DEFINIUJESZ SWOJĄ nowości, w tym prototyp urządzenia, które dzisiaj nazywamy mysz.
TOŻSAMOŚĆ, DEFINIUJE TWOJE ŻYCIE. Dlaczego więc Xerox nie jest obecnie jednym z liderów prze
mysłu komputerowego, dlaczego nie idzie ramię w ramię z takimi
firmami, jak Apple czy IBM? Otóż początkowa tożsamość firmy
nie pozwoliła jej zmierzać w tym kierunku. Nawet jej symbol,
SKRAJNE CIERPIENIE: POSIEW KRYZYSU
„graficzna tożsamość" - kopiujący dokumenty mnich - zmniej
TOŻSAMOŚCI szał potencjalną możliwość identyfikowania firmy Xerox z awan
gardą przemysłu komputerowego. Mnich bardzo dobrze symbo
Ludzie, którzy nie działają zgodnie z własnymi przekonaniami lizował doskonałą wierność kopii, ale niemal w ogóle nie mógł się
o tym, kim są, szykują grunt pod tak zwany kryzys tożsamości. kojarzyć z zaawansowaną technologią, w której jednym z najważ
Kiedy kryzys nadchodzi, nagle tracą orientację i zaczynają kwes niejszych kryteriów była szybkość działania. Przekonania konsu
tionować swoje dotychczasowe zachowania. Ich cały świat prze mentów, którzy zaklasyfikowali Xerox jako czołowego światowego
kręca się do góry nogami i doświadczają wielkiego strachu przed producenta kopiarek, nie pozwalały na zbytnią wiarę w wysiłki
cierpieniem. To właśnie przytrafia się wielu ludziom, którzy korporacji na rynku komputerowym. Połącz te dwa fakty, a za
przeżywają, kryzys koło pięćdziesiątki". Często postrzegają samych czniesz rozumieć, skąd wzięły się problemy Xerox Corporation.
siebie jako ludzi młodych, mających znaczny wpływ na otoczenie. Specjaliści w dziedzinie marketingu oraz plastycy zajmujący
Pewien bodziec zewnętrzny - osiągnięcie określonego wieku, się symbolami graficznymi zgodnie potwierdzą, że wyobrażenie
uwagi przyjaciół, siwiejące włosy - wywołuje w nich strach przed o firmie jest olbrzymim filtrem, przez który przechodzą decyzje
nadchodzącymi latami życia i nową, mniej pożądaną tożsamością, kierujące konsumentami: ludzie muszą wiedzieć, kim jesteś, co
której oczekują wraz z upływem tych lat. Podejmują więc oznacza twój znak, i kiedy inwestują duże pieniądze, chcą zwykle
desperackie próby utrzymania własnej tożsamości i zachowują się kupować produkty firmy, która jest wzorem w swojej dziedzinie.
tak, jakby wciąż byli młodzi: kupują szybkie samochody, zmieniają Kiedy Xerox borykał się z problemem uzupełnienia własnej
fryzurę, rozwodzą się ze współmałżonkiem albo zmieniają pracę. tożsamości, inne firmy szły szybko do przodu i całkowicie opa
Gdyby ludzie ci dobrze zdawali sobie sprawę z natury własnej nowały rynek. W tym momencie korporacja Xerox zdecydowała,
tożsamości, czy w ogóle przechodziliby ten kryzys? Przypusz że zamiast próbować zmienić własną tożsamość, wykorzystają.
czam, że nie. Osobowość w znacznym stopniu oparta na tym, jak Skomputeryzowała więc swoje fotokopiarki i skoncentrowała
wyglądasz albo ile masz lat, musi przynieść ci cierpienie, ponieważ wszystkie środki, przeznaczone na badania i rozwój, na ulepszenie
czynniki te się zmieniają. Jeśli jednak kierujemy się szerszym tego, co w powszechnej opinii robiła już najlepiej.
wyobrażeniem na temat własnej istoty, nasza tożsamość nigdy Dziś firma Xerox znajduje się w trakcie kolejnego procesu
nie jest zagrożona. transformacji. Próbuje stworzyć nowy image - reklamy pokazujące
556 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XVIII. TOŻSAMOŚĆ: KLUCZ DO ROZWOJU 557
szybko kroczącą wyobraźnię ploterów, sprzęt i oprogramowanie Policja doprowadza Valjeana przed księdza, który po usły
oraz systemy komunikacyjne, uzupełniane sloganem: „Xerox - szeniu faktów utrzymuje, że srebra są podarunkiem, i mówi Val-
firma dokumentów." Aby rozszerzyć swoje rynki, Xerox musi jeanowi, że zapomniał zabrać jeszcze dwóch srebrnych świecz
kulturowo uwarunkować tę rozszerzoną tożsamość, co też i czyni ników. Ku całkowitemu zaskoczeniu Valjeana po odejściu policji
przy każdej możliwej okazji. duchowny czyni ze swojego hojnego kłamstwa rzeczy wistość i od
syła go ze srebrną zastawą, by w oparciu o nią zbudował sobie no
Napisane w języku chińskim słowo „kryzys" we życie.
Valjean musi sobie jakoś poradzić z działaniami księdza. Dla
złożone jest z dwóch symboli: jeden oznacza czego w niego uwierzył? Dlaczego nie odesłał go do więzienia,
niebezpieczeństwo, a drugi nowe możliwości skutego w kajdany? Ksiądz powiedział mu też, że jest jego bratem,
JOHN F. KENNEDY
że nie należy już więcej do zła, że jest uczciwym człowiekiem i dziec
kiem bożym. Ten potężny wzorzec złamał tożsamość Valjeana.
Wtedy zmieniło się całe jego zachowanie. Stał się człowiekiem
Nie potrzeba kryzysu, aby większość z nas zrozumiała, że musi znaczącym, zaczął pomagać innym.
zmienić swoje zachowanie, ale perspektywa zmian tożsamości niemal Jednak pewien policjant, nazwiskiem Javert, uczynił schwy
każdemu z nas wydaje się przerażająca. Złamanie starych przekonań tanie Valjeana i pozbawienie go wolności celem swojego życia.
na temat tego, kim jesteśmy, kojarzy nam się z olbrzymim cierpieniem „Wiedział", że Valjean jest zły, i definiował sam siebie jako
i niektórzy ludzie dla utrzymania tych starych przekonań posuwają człowieka, który wtrąca wszystko zło do więzienia. Kiedy Javert
się nawet tak daleko, że popełniają samobójstwo. w końcu go dopadł, Valjean miał wspaniałą okazję, by raz na
Dramatyczną ilustracją tego stwierdzenia jest wielkie dzieło zawsze pozbyć się swej nemesis, jednak wspaniałomyślnie
Wiktora Hugo Nędznicy. Po zwolnieniu z galer bohater powieści darował swojemu oprawcy życie.
Jean Valjean czuje się osamotniony i sfrustrowany. Choć podczas Po latach intensywnej pogoni Javert w końcu zrozumiał, że
wszystkich lat spędzonych pod strażą francuskiej policji nigdy Valjean to dobry człowiek, może nawet lepszy niż on sam. Nie po
nie uznał się za kryminalistę (ukradł tylko bochenek chleba, aby trafił poradzić sobie z myślą, że być może właśnie on, a nie Val-
nakarmić głodującą rodzinę, i za to skazany został na wiele lat jean, jest zły i okrutny. W wyniku tych myśli rzucił się w odmęty
ciężkich robót), po wyjściu na wolność przekonuje się, że nie Sekwany.
może dostać uczciwej pracy. Wszyscy nim gardzą i odrzucają go
jako byłego skazanego.
W końcu, kierowany bezradnością, zaczyna akceptować toż
samość, którą narzuca mu przylepiona przez społeczeństwo
Najbardziej dręczyło go to, ze stracił pewność
etykietka. Teraz już JEST kryminalistą i zaczyna działać jak kry siebie. Czuł, że nie ma gruntu pod nogami..
minalista. Tuż po tym, jak przygarnia go dobry duchowny, aby na Myślał o sobie z przerażeniem. Człowiek
karmić i dać dach nad głową, spełnia nakaz swojej nowej tożsa
mości i kradnie srebrną zastawę księdza. Kiedy policja zatrzymuje wyrzucony, nie znający swej drogi i
Valjeana podczas rutynowej kontroli, odkrywa nie tylko fakt, że przepełniony wstrętem!
jest on kryminalistą, ale też znajduje u niego najcenniejszą włas WIKTOR HUGO, „NĘDZNICY"
ność księdza: srebra. Przestępstwo to podlega karze dożywotnich
robót.
558 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XVIII. TOŻSAMOŚĆ: KLUCZ DO ROZWOJU 559
KIM WIĘC JESTEŚ? wiele rzeczy odwraca od niej twoją uwagę, nie uzyskasz właściwej
odpowiedzi.
Co to wszystko naprawdę oznacza? Może się to wydawać bardzo Weź kilka głębokich oddechów, spróbuj się odprężyć. Pozwól,
ezoteryczne, dopóki nie zaczniemy się sami definiować. PO by twój umysł wprawił się w stan ciekawości - nie strachu, nie
ŚWIĘĆ WIĘC CHWILĘ NA TO, BY DOWIEDZIEĆ SIĘ, KIM przejęcia, nie poszukiwania doskonałości albo w ogóle poszu
JESTEŚ. KIM JESTEŚ? Jest tak wiele sposobów, jakimi się sami kiwania czegokolwiek. Po prostu spytaj się: „Kim jestem?", zapisz
definiujemy. Możemy opisywać się zgodnie z naszymi emocjami odpowiedź i pytaj ponownie. Za każdym razem, kiedy będziesz
(Jestem zakochany. Jestem spokojny. Jestem zdenerwowany) lub sobie zadawał to pytanie, zapisuj wszystko, co przyjdzie ci do
używając swojego zawodu (Jestem prawnikiem. Jestem lekarzem. głowy, i staraj się sięgać coraz głębiej. Pytaj tak długo, jak długo
Jestem duchownym), tytułu (Jestem dyrektorem. Jestem wice nie osiągniesz opisu samego siebie, który będziesz mógł uznać za
prezesem), dochodów (Jestem milionerem), ról (Jestem matką. właściwy z całym przekonaniem. Jak się definiujesz? Na czym
Jestem najmłodsza z pięciu sióstr), zachowań (Jestem hazardzistą), polega istota ciebie? Jakich metafor używasz, by się opisać? Jaką
własności (Jestem właścicielem „Beemera"), metafor (Jestem rolę odgrywasz?
królem wzgórz. Jestem pionkiem), oceny innych (Jestem bezwar Często się zdarza, że jeśli nie wytworzymy w sobie tego stanu
tościowy. Jestem wyjątkowy), przekonań duchowych (Jestem bezpieczeństwa i ciekawości, obawy i wahania podsuwają nam
judaistą), wyglądu (Jestem piękny. Jestem brzydki. Jestem stary), niewystarczające lub niedokładne odpowiedzi. Jeśli staniesz przed
osiągnięć (Jestem królową piękności szkoły w Home Valley kimś i nie wprowadziwszy go w odpowiedni stan, zadasz nagle
z 1960 roku) albo niepowodzeń (Jestem zrujnowany). Możemy pytanie: „Kim jesteś?", spotkasz się zjedna z dwóch reakcji:
nawet definiować się, podając, czym nie jesteśmy (Nie jestem 1. PUSTY WZROK. Ten typ pytania wywołuje często u ludzi
nieodpowiedzialny). wielkie zmieszanie i zaskoczenie, ponieważ nigdy nie poproszono
Tożsamość naszych przyjaciół i rówieśników również wywiera ich, by poważnie zastanowili się nad odpowiedzią na nie.
na nas wpływ. Przyjrzyj się dobrze swoim przyjaciołom. Twoje 2. ODPOWIEDŹ POWIERZCHOWNA. To technika unikania
przekonanie, kim oni są, jest często odzwierciedleniem twojego stosowana zawsze na początku. Reakcję tę możemy zdefiniować
przekonania na temat tego, kim jesteś ty. Jeśli twoi przyjaciele jako zapieranie się, ponieważ rozmówca będzie po prostu obstawał
są troskliwi i dobrzy, najprawdopodobniej postrzegasz sam siebie przy swoim: „Jestem tym, kim jestem, i to wszystko." Przekonałem
w taki właśnie sposób. się, że często nie można od razu uzyskać odpowiedzi na tego ty
Bardzo silnym czynnikiem są również ramy czasowe, których pu osobiste pytania, zwłaszcza nacechowane emocjonalnie. Ludzie
używasz, by się zdefiniować. Czy aby zdefiniować, kim naprawdę nie chcą na nie odpowiadać dopóty, dopóki nie odpowiedzą sobie
jesteś, patrzysz w przeszłość, w przyszłość czy może przyglądasz sami na dwa pytania.
się teraźniejszości? Wiele lat temu ani moja przeszłość, ani te Najpierw zastanawiają się: „Czy w ogóle potrafię odpowie
raźniejszość nie były specjalnie ekscytujące, świadomie więc dzieć na to pytanie?" Jeśli rozmówca nie ma pewności, kim na
kusiłem swoją tożsamość wizją tego, kim wiedziałem, że się prawdę jest, odpowie: „Nie wiem", albo udzieli nam pierwszej lep
stanę. Nie musiałem czekać. Zacząłem żyć w taki sposób o wiele szej powierzchownej odpowiedzi, jaka przyjdzie mu do głowy.
wcześniej. Czasem ludzie boją się zadawać sobie to pytanie ze strachu przed
Jest bardzo ważne, byś odpowiadając na to pytanie, znajdował brakiem jasności i zdecydowania w tej podstawowej dla ich życia
się we właściwym nastroju. Musisz czuć się odprężony i bez kwestii. Drugie pytanie, które sobie zadają, brzmi: „Co z tego
pieczny oraz kierować się ciekawością. Jeśli tylko pobieżnie za będę miał? Jakie korzyści osobiste odniosę, jeśli odpowiem na
poznajesz się z tą książką, jeśli tylko przerzucasz kartki albo zbyt to pytanie?"
560 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XVIII. TOŻSAMOŚĆ: KLUCZ DO ROZWOJU 561
Pozwól, że dam ci odpowiedź na obydwa te pytania. Po pierw innych ludzi. Oto kilka ćwiczeń, które, mam nadzieję, wykonasz
sze, z pewnością wiesz, kim jesteś. Tak, potrafisz odpowiedzieć z przyjemnością.
sobie na to pytanie, jeśli przez chwilę się zastanowisz, właśnie 1. GDYBYŚ MIAŁ ZNALEŹĆ SWOJE NAZWISKO
teraz. Musisz jednak sobie zaufać i zapisywać wszystkie odpo W ENCYKLOPEDII, JAK BRZMIAŁOBY TO HASŁO? Czy do
wiedzi, które przyjdą ci do głowy, bez względu na ich treść. Po opisania ciebie wystarczyłyby mniej więcej trzy słowa, czy może
drugie, niewątpliwą korzyścią, płynącą ze znajomości odpowiedzi pojawiłby się esej zajmujący kilka kolejnych stron, może nawet
na to pytanie, jest możliwość natychmiastowego kształtowania wymagający całego tomu? Już teraz zapisz definicję samego
wszystkich własnych zachowań. siebie, którą znalazłbyś, gdybyś miał sprawdzić swoje nazwisko
Jeśli teraz poświęcisz dość czasu, by wprowadzić się w od w encyklopedii.
powiedni stan, będziesz mógł udzielić sobie PRZEMYŚLANEJ
ODPOWIEDZI na to pytanie. Mam nadzieję, że takiej właśnie
odpowiedzi szukasz. MOJA DEFINICJA SŁOWNIKOWA
JESTEM....
Odczekaj chwilę pozwalając, by dotychczasowe odpowiedzi
do ciebie całkowicie dotarły. Kiedy będziesz gotów, przejdź do ko
lejnego ćwiczenia.
2. GDYBYŚ MIAŁ STWORZYĆ DOWÓD TOŻSAMOŚCI,
KTÓRY POTWIERDZAŁBY, KIM NAPRAWDĘ JESTEŚ, CO
ZNALAZŁOBY SIĘ W TYM DOKUMENCIE? CZEGO BYŚ
W NIM NIE UMIEŚCIŁ?
Czy zamieściłbyś własne zdjęcie? Czy posłużyłbyś się danymi
opisującymi twój stan zdrowia? Twój wygląd? Osiągnięcia? Emo
cje? Przekonania? Relacje? Aspiracje? Motto? Zdolności i umie
jętności? Poświęć chwilę na zastanowienie się, co umieściłbyś
Aby pomóc sobie w odpowiedzi na to pytanie, pamiętaj, że w dowodzie tożsamości, a czego byś tam nie zapisał, gdyby doku
twoja tożsamość to po prostu wszystko to, co odróżnia cię od ment ten miał pokazywać innym, kim naprawdę jesteś.
XVIII. TOŻSAMOŚĆ: KLUCZ DO ROZWOJU 563
562 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
podniecenia. Jednym z elementów, który prawdopodobnie pomógł nany, iż jednym z powodów jest fakt, że zwyczaj przebierania
jej bez wahania przekroczyć barierę nowej tożsamości, była chęć się pozwala nam przestać na chwilę być sobą, stać się swoim
służenia przykładem pozostałym uczestnikom lotu. Poczuła, że alter ego. Przyjmując naszą nową tożsamość, możemy robić
musi to robić jako lider grupy. Powiedziała mi później: „To bardzo rzeczy, których inaczej nigdy byśmy nie robili. Możemy robić
podobne do tego, co ty robisz. Gdybyś prowadził zajęcia mające to, na CQ od dawna mieliśmy chęć, jednak nie wydawało nam się
pomóc uczestnikom pokonać strach w skakaniu przez ogień, spójne z naszą tożsamością.
a następnie sam odmówił wykonania tego ćwiczenia, całe zajęcia Tymczasem naprawdę możemy robić to, co chcemy, przez
byłyby na nic. Musisz robić to, o czym mówisz." cały rok. Możemy całkowicie zmienić własną definicję nas samych
albo po prostu pozwolić, by nasza prawdziwa tożsamość ujrzała
światło dzienne. Podobnie jak ugrzeczniony Clark Kent odrzucał
swoje okulary i noszony na co dzień garnitur, by zmienić się
w przemożnego Supermana, możemy odkryć naszą potężną toż
samość, która jest czymś więcej niż tylko nasze zachowania, na
sza przeszłość albo etykiety, które sami sobie dotychczas przy
znawaliśmy.
wielka pustka. Becky była wstrząśnięta, kiedy wydało jej się, że Każdy z nas nieuchronny,
ciało się porusza. Później Fred powiedział, że to wrażenie jest Każdy bez granic - każdy z własnym prawem na
bardzo powszechne, że każdemu z nas trudno jest poradzić sobie
z faktem zupełnie nieruchomego ciała, ciała całkowicie pozbawio ziemii,
nego wciąż pulsującego życia. Ponieważ każdemu z nas dano wieczną jej
Za każdym razem, kiedy otwierał kolejną szufladę, wracało
to samo uczucie, wrażenie, że nie ma nic. Jest ciało, ale nie ma oso
powagę.
by. W chwilę po śmierci ciało waży dokładnie tyle samo co przed Każdy niesie świętość równą świętości innych.
śmiercią, ale istota człowieczeństwa, cokolwiek to jest, znika. WALT WHITMAN
NIE JESTEŚMY CIAŁEM. Nie mam wątpliwości, że tym bra
kującym elementem po śmierci jest tożsamość, nic nie ważąca
i nie dająca się dotknąć istota życia, to, co niektórzy nazywają Kiedy następnym razem złapiesz się na myśli: „Nigdy tego nie
duszą. Wierzę, że równie ważne jest, byśmy pamiętali, że żyjemy osiągnę", albo: „Po prostu taki nie jestem", zastanów się przez
my, a nie nasze ciała, NIE NASZA PRZESZŁOŚĆ ANI NASZE chwilę nad wagą tego, co mówisz. Czy masz ograniczone pojęcie
ZACHOWANIA. o sobie samym? Jeśli tak, to wykorzystuj każdą możliwość, by
Doświadczenie to dało mi wielkie poczucie wdzięczności za rozszerzyć własną tożsamość. Nakłaniaj się do robienia rzeczy,
błogosławieństwo życia. Nagle zupełnie inaczej postrzegam ludzi, których nigdy nie uznałbyś za możliwe, i wykorzystuj te nowe
którzy żyją z jakimś wielkim kalectwem. Patrząc na nich wiem, działania jako odniesienia, które dadzą ci poczucie pewności, że
że wyglądam jak okaz zdrowia. Nic tak bardzo nie przypomina jesteś czymś więcej, niż myślałeś.
nam o własnym szczęściu jak kontrast. Zacznij od pytania: „Czym jeszcze mogę być? Czym jeszcze
Niedawno mojej odczucia znalazły formę słowną, kiedy chcę się stać? Czym staję się w tej właśnie chwili?" Pomyśl
miałem okazję odwiedzić pisarza Wyne'a Dyera. Podczas tej o wartościach, pomyśl o własnych marzeniach i poświęć się ich
wizyty powiedział on coś, co bardzo trafnie wyraziło moje myśli: realizacji bez względu na okoliczności. „Będę przez cały czas
„Nie jesteśmy istotami ludzkimi, którym dane jest doświadczenie działał jak ktoś, kto osiągnął już te marzenia. Będę tak właśnie
duchowe. Jesteśmy istotami duchowymi, którym dane są doś oddychał, tak się poruszał. Tak będę reagował na ludzi. Będę
wiadczenia ludzkie." Nasza tożsamość jest podstawą tych doś traktował innych z szacunkiem, współczuciem i miłością, które
wiadczeń. WIERZĘ, ŻE NASZEJ PRAWDZIWEJ TOŻSAMOŚ okazałby ludziom człowiek, jakim chcę się stać." Jeśli zdecydujesz,
CI NIE DA SIĘ ZDEFINIOWAĆ, ŻE JEST ONA WIĘKSZA by myśleć, czuć i zachowywać się tak jak człowiek, którym chcesz
NIŻ COKOLWIEK, CO POTRAFIMY OPISAĆ. Jesteśmy się stać, staniesz się tym właśnie człowiekiem. Nie staniesz się
duszą, jesteśmy duchem. Świadomość, kim naprawdę jesteśmy, podobny do niego. Staniesz się dokładnie taki sam.
pozwala nam inaczej spojrzeć dosłownie na wszystko! Kiedy Stoisz teraz na rozstajnych drogach. Masz możliwość podjęcia
opieramy nasze działania na stwierdzeniu, że jesteśmy istotami najważniejszej w całym życiu decyzji. ZAPOMNIJ O PRZE
duchowymi, nie wdajemy się w drobne gierki, które nas od siebie SZŁOŚCI. KIM JESTEŚ TERAZ? Kim postanowiłeś być? Nie
oddzielają. Osiągamy głęboką wiedzę, bez żadnych wątpli myśl o tym, kim byłeś. Kim jesteś TERAZ? Kim postanowiłeś stać
wości czujemy, że jesteśmy w pełni powiązani ze wszelkim stwo się w przyszłości? Podejmij tę decyzję świadomie. Podejmij ją
rzeniem. ostrożnie. Podejmij z całą siłą.
Nasze rozważania o Systemie Nadrzędnym dobiegają końca.
Pamiętaj jednak, że nie musisz wprowadzić w swoim życiu
572 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
NOWE ŻYCIE
zmierzasz. Dbałość o dodające sił i produktywne STANY EMO
CJONALNE zmieni twój sposób myślenia i odczuwania. Ta jedna
zmiana przyczyni się do powstania w tobie całkiem innej tożsa
mości. Taki sam skutek przyniesie zmiana któregokolwiek
z twoich OGÓLNYCH PRZEKONAŃ. Zdobywanie dodatko
wych ODNIESIEŃ dostarczy ci nowych materiałów, z których
W SIEDEM DNI
zbudujesz nowe doświadczenia dotyczące samego siebie.
Wystarczy tylko DECYZJA O ROZSZERZENIU WŁASNEJ
TOŻSAMOŚCI, by odmienić dosłownie całą twoją przyszłość.
Wiem, że wiele razy wrócisz do tego rozdziału, kiedy wraz
z upływem życia będziesz chciał wciąż od nowa odkrywać, kim
jesteś i kim chcesz się stać, w odróżnieniu od tego, kim byłeś.
Baw się przy tym dobrze! Rób to z wielką radością! Napotkaj
przygodę, która przychodzi do nas wraz z wciąż rozwijającym
się poczuciem własnej tożsamości, wraz z przekonaniem, że
każdego dnia jesteś bardziej świadomy siebie.
Teraz chciałbym zaproponować ci trochę zabawy i radości.
Podejmij siedmiodniowe wyzwanie! W ciągu każdego z tych
siedmiu dni wykonaj proste ćwiczenie, które pozwoli ci wykorzy
stać to, czego się nauczyłeś, i da ci możliwość zebrania plonów.
Przekonaj się, jak wiele przynoszą narzędzia i strategie, o których
czytałeś dotychczas!
Rozdział dziewiętnasty
PRZEZNACZENIE
EMOCJONALNE:
JEDYNY
PRAWDZIWY
SUKCES
DZIEŃ PIERWSZY
DZISIEJSZE ZADANIE:
1. Wypisz wszystkie emocje, których przeciętnie doznajesz
w ciągu jednego tygodnia.
2. Wylicz wydarzenia lub sytuacje, które wykorzystujesz, by
w sobie te emocje uwalniać.
3. Znajdź antidotum każdej negatywnej emocji i zastosuj
odpowiednie narzędzia reakcji na każde z wezwań do działania.
Czy musisz zmienić słowa używane dla opisania własnych
doświadczeń? Czy musisz zmienić swoje przekonania na temat
tego właśnie stanu emocjonalnego? Czy musisz zadać sobie nowe
pytanie? Pamiętaj, byś świadomie koncentrował się na rozwiąza
jest motywacją kryjącą się za dosłownie każdym twoim zachowaniem. niach, nie na problemach.
Najwyższy więc czas, byś opracował kompleksowy plan radzenia Poświęć wszystkie swoje dzisiejsze myśli zastąpieniu starych,
sobie z negatywnymi wzorcami emocjonalnymi, których zwykle ograniczających cię emocji nowymi, które będą ci ciągle dodawały
doświadczasz. Równie ważne jest, byś zrobił sobie podarunek sił. Twórz warunki dla nowych wzorców tak długo, aż staną się
i możliwie najbardziej wydłużył czas, który poświęcasz na pozytywne automatyczne. Po ściągnięciu pewną ręką cugli własnych emocji
stany emocjonalne. Umiejętności, którymi w tym celu dysponujesz, to: przejdziemy do kolejnego ćwiczenia.
• fizjologia • przekonania
• koncentracja • stworzenie upragnionej
przyszłości
• pytania • wartości
• elementy submodalne • reguły
• Słownik Transformacji • odniesienia
• metafory • tożsamość
• Nauka Warunkowania
Neuroasocjacyjnego
FIZYCZNE:
z tobą najważniejszymi sekretami, które pozwoliły Stu
Mittlemanowi stworzyć sobie warunki do osiągnięcia rezultatu,
który wcześniej uznawano za nieosiągalny.
WIĘZIENIE Od wielu lat obserwuję tych, którzy uznają się za mistrzów
w swojej dziedzinie, a kondycja fizyczna i dobre zdrowie od
PRZYJEMNOŚCI?
wszyscy wydawali się równie dobrymi ekspertami. Najważniej
szym kryterium, pozwalającym mi przedrzeć się przez istny
labirynt poglądów, były osiągane wyniki. Naśladowałem więc
DZIEŃ DRUGI i uczyłem się od tych, którzy osiągali dobre rezultaty. Nigdy nie
miałem zbyt wysokiej opinii o lekarzach, którzy udzielali swoim
pacjentom dziesiątek rad, po zastosowaniu których mieli się cie
REZULTAT: Nauczyłeś się uwarunkowywać system nerwowy
szyć pełnym zdrowiem, a sami borykali się z nadwagą. Na takiej
w taki sposób, by wywoływać zachowania, które pozwolą ci
samej zasadzie kwestionuję wiarygodność tak zwanych spraw
osiągnąć pożądane rezultaty. Podobnie twoje przeznaczenie fizycz
nościowych ekspertów, którzy są wychudzeni i wręcz widać ich
ne zależy od tego, jakie warunki stwarzasz dla metabolizmu
niski poziom energii.
i mięśni, aby osiągnąć pożądany poziom energii i sprawności
Kiedy dowiedziałem się o wyczynie Stu Mittlemana, zafas
fizycznej.
cynowało mnie to, zwłaszcza gdy usłyszałem, że wszyscy świad
kowie tego wydarzenia zgodnie twierdzą, iż po zakończeniu ty-
Postawił sobie za cel pobicie światowego rekordu. Przez dziesięć
siącmilowego biegu wyglądał lepiej niż na początku! Nie doznał
poprzednich dni biegał dwadzieścia jeden godzin, a spał zaledwie
żadnych kontuzji, nawet jednego odparzenia czy bąbla na stopach!
trzy w ciągu doby. Wyzwanie umysłu było równie potężne, jak
Co dało mu tę nieprawdopodobną zdolność zmuszenia własnego
wyzwanie fizyczne: musiał przejść ze świata codziennych do
ciała do przekroczenia granic możliwości bez żadnej szkody?
świadczeń, w którym spędził całe swoje dotychczasowe życie, do
Z pewnością Stu był bardzo dobrze przygotowany do biegu.
świata, w którym jego głównym celem był kolejny krok naprzód.
Skończył studia w zakresie psychologii sportu, socjologii i psy-
Poświęcił wiele lat na ćwiczenie nie tylko ciała, ale i umysłu.
580 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
XX. PRZEZNACZENIE FIZYCZNE 581
SERCA ĆWICZENIA UAKTYWNIAJĄ SYSTEM AE- STKICH Z NAS. We współczesnym, wysoko uprzemysłowionym
ROBICZNY, A PRZY WIĘKSZYM SYSTEM ANAE- społeczeństwie spada aktywność fizyczna ludzi. Zaledwie kilka
ROBICZNY... Tenis, koszykówka i tym podobne sporty dziesięcioleci temu ludzie wykonywali większość prac domowych
są zwykle anaerobiczne.* własnymi rękami. Dziś postawiliśmy swoim organizmom wysokie
wymagania aktywności fizycznej, której nie budzi już nasza
codzienna leniwa egzystencja. Tę wymuszoną aktywność fizyczną
Styl życia większości Amerykanów sprawia, że żyją oni ciągle nazywamy ćwiczeniami. Niestety dobre zamiary wielu z nas,
w systemie anaerobicznym. Pogrążeni w ciągłym stresie i usiłujący włącznie z ludźmi bardzo aktywnymi sportowo, nie przynoszą
sprostać wciąż większym wymaganiom, decydują się na taki właś polepszenia stanu zdrowia. Powodowani chęcią osiągnięcia coraz
nie rodzaj ćwiczeń. W rezultacie przyzwyczajają swój metabolizm lepszych wyników w coraz krótszym czasie, w większości do
do ciągłego funkcjonowania na zasadzie anaerobicznej, to jest, prowadzamy do zaburzeń równowagi między zdrowiem a spra
czerpią energię przede wszystkim ze spalania glikogenu. Kiedy wnością fizyczną i odczuwamy później skutki tej nierówno
poziom glikogenu staje się bardzo niski, anaerobicznie wyćwiczony wagi.
metabolizm zaczyna traktować cukier we krwi jako dodatkowe Rozwiązanie tego problemu jest proste. Sekret Stu Mittlemana
źródło energii. Natychmiast obniża to poziom zdrowia i witalnosci. polega na tym, że pojmuje on, iż zdrowie i sprawność fizyczna
KIEDY ANAEROBICZNY STYL ĆWICZEŃ OKRADA muszą iść w parze. Według dra Maffetone'a można to osiągnąć
TWÓJ ORGANIZM Z CUKRU WE KRWI, który mógłby być wy dzięki zrozumieniu, iż:
korzystywany do innych celów, natychmiast zaczynasz odczuwać
negatywne skutki. Ponieważ PRAWIDŁOWE FUNKCJO
NOWANIE UKŁADU NERWOWEGO WYMAGA DWÓCH WSZYSTKIE ZESTAWY ĆWICZEŃ FIZYCZNYCH
TRZECICH CUKRU ZAWARTEGO W KRWI, deficyt cukru wy ZACZYNAJĄ SIĘ OD BUDOWANIA PODSTAWY
wołany ćwiczeniami anaerobicznymi może powodować problemy AEROBICZNEJ - okresu, w którym wszystkie wykony
neuromięśniowe, takie jak choćby ból głowy lub brak orientacji. Oto wane ćwiczenia oparte są wyłącznie na aktywności aero-
lista objawów bezpośrednio powiązanych ze zbytnio anaerobicznym bicznej, bez żadnych ćwiczeń anaerobicznych. Ten okres
uwarunkowaniem metabolizmu: ZMĘCZENIE, NAWRACAJĄCE aerobiczny powinien trwać od minimum dwóch do maksi
KONTUZJE, NISKI POZIOM CUKRU WE KRWI, DEPRESJA mum ośmiu miesięcy, w którym to czasie rozwija się i ma
LUB PODENERWOWANIE, KŁOPOTY Z PRZEMIANĄ TŁUSZ ksymalizuje system aerobiczny organizmu. Po tym okresie
CZÓW, SYNDROM PRZEDMIESIĄCZKOWY, KŁOPOTY następuje okres ćwiczeń anaerobicznych wykonywanych
Z KRĄŻENIEM ORAZ USZTYWNIENIE ŚCIĘGIEN. raz, dwa, a czasem trzy razy w tygodniu. WŁAŚCIWE
ŻYJEMY W SPOŁECZEŃSTWIE, KTÓRE NADUŻYWA ROZWINIĘCIE SYSTEMU AEROBICZNEGO NIE
ANAEROBIKU I STOSUJE ZBYT MAŁO AEROBIKU, CO TYLKO ZWIĘKSZY SPRAWNOŚĆ FIZYCZNĄ, LECZ
UJEMNIE WPŁYWA NA JAKOŚĆ ŻYCIA NIEMAL WSZY- RÓWNIEŻ POZWOLI SPALIĆ ZBYWAJĄCY TŁUSZCZ
Z OKOLIC BIODER, POLEPSZY SYSTEM ODPOR
NOŚCIOWY ORGANIZMU, ZWIĘKSZY POZIOM
* Dr Philip Maffetone, The 1000-Mile Race ofLife. How to Be Healthy ENERGII oraz zapewni względną odporność na kontuzje.
and Fit (Życiowy bieg na 1000 mil. Jak być zdrowym i sprawnym), w: Innymi słowy, droga do zbudowania całkowitego zdrowia
Robbins Research Report, jesień 1990, Robbins Research International i sprawności fizycznej prowadzi zarówno przez odpowied-
Inc., San Diego.
584 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
XX. PRZEZNACZENIE FIZYCZNE 585
swojej niewłaściwej diety. Właśnie dlatego Amerykanie wpadli todami. Nie pomogą kąpiele z wibracjami. Nie na wiele też się
w obsesję „gubienia tych ostatnich dziesięciu funtów tłuszczu". przyda jeżdżenie wózkiem do golfa od punktu do punktu. Nie są
Kiedy ludzie mówią mi, że chcą zrzucić dziesięć funtów, to bowiem formy ćwiczeń aerobicznych. Nie pomoże też chwy
zawsze pytam: „Dziesięć funtów CZEGO?" Najczęściej bowiem tanie się drugiej skrajności. Zbytni wysiłek organizmu stanowi
podejmują ćwiczenia, które powodują, że tracą wagę, pozbywając ćwiczenie anaerobiczne. Powoduje natychmiastowy deficyt tlenu
się wody z mięśni, a nie tłuszczu. Możesz ważyć tyle samo, co w komórkach i warunkuje metabolizm do spalania glikogenu
dziesięć lat temu, i znajdować się w gorszym niż wtedy stanie albo cukru, albo jednego i drugiego naraz. W ten sposób tłuszcz
zdrowia, ponieważ mięśnie zostały zastąpione tłuszczem. Mięśnie odkłada się nadal.
są cięższe niż tłuszcz, więc jeśli dziś ważysz tyle samo, co dziesięć Najważniejszym chyba dla naszego zdrowia czynnikiem jest
lat temu, a twoje ciało w większym niż wtedy stopniu zbudowane tlen. Codziennie wdychamy mniej więcej dwa tysiące pięćset
jest z tłuszczu, wpadłeś w poważne tarapaty! galonów powietrza, aby dostarczyć organizmowi odpowiednią
Choć prawdą jest niewątpliwie fakt, że należy ograniczyć ilość tlenu. Bez tlenu komórki słabną i w końcu umierają. W or
przyjmowanie tłuszczów (dwadzieścia do trzydziestu procent ganizmie ludzkim znajduje się około siedemdziesięciu pięciu
dziennej porcji kalorii), nie ma lepszej metody na spalanie trylionów komórek. Są one źródłem adenozynotrójfosforowego
tłuszczu niż ćwiczenia aerobiczne. NIE MA CZEGOŚ TAKIEGO kwasu (ATP), podstawowej energii umożliwiającej wszelkie
JAK „WŁAŚCIWY" PROCENT PRZYJMOWANEGO W możliwe czynności ciała: oddychanie, jedzenie, snucie marzeń
POŻYWIENIU TŁUSZCZU, KTÓRY SPRAWDZA SIĘ W lub wykonywanie ćwiczeń fizycznych. Aby przetrwać, komórki
KAŻDYM PRZYPADKU. ZALEŻY TO BOWIEM OD muszą otrzymywać tlen niezbędny do spalania glukozy i tworzenia
INDYWIDUALNEGO METABOLIZMU.* Czy nie chciałbyś ATP, co zapewnia ich ciągły wzrost.
posiadać takiego metabolizmu, jakiego tak bardzo zazdrościsz
innym? Czy nie chciałbyś podobnie jak oni spalać wszystkiego,
co zjesz? Możesz to osiągnąć! Wystarczy odrobina właściwego
warunkowania.
Jak więc nauczyć własny organizm spalania tłuszczu w taki
sposób, by cieszyć się dobrym zdrowiem, wysokim poziomem
energii i wielką witalnością, które pozwolą wprowadzać w życie
wszystkie zasady omawiane w tej książce? Mam tu dla ciebie
wiadomość dobrą i złą. Zacznę od dobrej. Możesz osiągnąć to
drobnymi krokami stawianymi codziennie. A teraz wiadomość
zła: nie osiągniesz tego tradycyjnie stosowanymi w Ameryce me-
po wykonywaniu ćwiczeń gwałtownie zaprzestaniesz ruchu, krew Stu zapewnia, że możemy zachować wytrzymałość fizyczną
nie zostaje wycofana z mięśni dla oczyszczenia, uzupełnienia tle do późnych lat życia, a nawet ją wtedy rozwijać. Nie musimy
nu i redystrybucji. Pozostaje w mięśniach wypełniając je i zwię być słabi na starość! Arbitrem naszego zdrowia jest nie upływający
kszając toksyczność w układzie krwionośnym. czas, ale własna chęć prowadzenia zdrowego trybu życia. Choć
Ludzie często z niechęcią myślą o regularnych ćwiczeniach tylko niektórzy przychodzą na świat z wrodzoną łatwością spalania
fizycznych, ponieważ łączą je z cierpieniem, albo fizycznym, tłuszczu albo wyjątkowymi uzdolnieniami sportowymi, KAŻDY
albo psychicznym, wynikającym z braku czasu. Jeśli jednak MOŻE OSIĄGNĄĆ WYTRZYMAŁOŚĆ I WITALNOŚĆ PO
spróbujesz, dokonasz dwóch bardzo przyjemnych odkryć: PRZEZ ŚWIADOME PRZEJĘCIE KONTROLI NAD PROCE
1) Polubisz zalecany przeze mnie sposób ćwiczenia, ponieważ SAMI CHEMICZNYMI ZACHODZĄCYMI W ORGANIZMIE.
sprawia on wiele przyjemności i nie przynosi cierpienia.
2) Doświadczysz witalności na poziomie nie znanym ci do
tychczas.
Nie jesteśmy ograniczani wiekiem. Upływające
Jeśli martwi cię czas, jaki potrzebny jest na ćwiczenia, zastanów lata nas wyzwalają.
się nad sposobami, które pozwolą ci lepiej go wykorzystywać. Na STU MITTLEMAN
przykład podczas rozgrzewki możesz słuchać taśm, czytać, oglądać
wiadomości telewizyjne, zastanawiać się nad pytaniami porannymi Najwspanialszą wiadomością jest jednak fakt, że podobnie jak
lub wieczornymi, przypominać sobie własną hierarchię wartości wszystkie wzorce sprawiające nam przyjemność, ĆWICZENIA
i reguł albo wykorzytywać czas w inny, równie produktywny sposób. FIZYCZNE MOGĄ STAĆ SIĘ NAWYKIEM. Choć teraz być
Kiedy spytałem Stu Mittlemana, co zaleca początkującym, poradził może za wszelką cenę ich unikasz, z czasem będziesz do nich
ćwiczenia trzy razy w tygodniu, z piętnastominutową rozgrzewką, dążył, kiedy odkryjesz, jak wielka przyjemność kryje się w ich
dwudziestoma minutami ćwiczeń aerobicznych i dziesięcioma prawidłowym wykonywaniu. Badania wykazały, że wystarczy
minutami aktywnego odpoczynku po ćwiczeniach. Później stopniowo dwanaście miesięcy konsekwentnych ćwiczeń, aby wyrobić sobie
możesz wydłużać ćwiczenia, zgodnie z własnymi potrzebami. nawyk ćwiczenia na całe życie. Nawet jeśli na krótki czas za
Czy sugeruję, że ćwiczenia aerobiczne są jedyną właściwą przestaniesz, zawsze wrócisz do regularnych ćwiczeń. Ciało
metodą, że tylko w ten sposób warto ćwiczyć? Oczywiście, nie. będzie cię popychać w kierunku przyjemności, jaką czerpie ze
Celem jest osiągnięcie i zdrowia, i sprawności fizycznej. Liczy się zdrowia, będzie domagać się naturalnej maksymalizacji własnego
również i wytrzymałość oraz postępy. (Pamiętaj jednak, że za potencjału zdrowotnego. Dlaczego? Przez dwanaście miesięcy
każdym razem, kiedy ćwiczysz w sposób anaerobiczny, robisz uwarunkujesz swój układ nerwowy, poprzez ćwiczenia maksy
to kosztem własnej wytrzymałości.) malnie zrównoważysz przemianę materii w organizmie.
Kiedy rozwiniesz już możliwości aerobiczne (mniej więcej od Każdy z nas zasługuje na witalność, która może odmienić ja
drugiego do czwartego miesiąca ćwiczeń), możesz wzmacniać kość jego życia. Twoje przeznaczenie fizyczne jest nierozerwalnie
siłę, dodając do poprzedniego schematu ćwiczenia anaerobiczne, związane z przeznaczeniem umysłowym, emocjonalnym,
jak choćby podnoszenie sztangi. Jednak czas, po którym możesz finansowym i rodzajem w kontaktów z ludźmi. Co więcej, de
to zrobić, jest różny u różnych osób, więc najlepszym testem jest cyduje ono o tym, czy w ogóle stoi przed tobą jakakolwiek przy
słuchanie własnego ciała. Jeśli biegniesz po plaży i nagle przycho szłość.
dzi ci ochota pędem rzucić się przed siebie, zrób to! Rozwijaj
mądrość własnego ciała. Ucz się dostrzegać jego możliwości oraz
zdolność wykonywania coraz trudniejszych zadań.
592 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XX. PRZEZNACZENIE FIZYCZNE 593
NIEM. Ludzie mogą się nawzajem bardzo kochać, ale jeśli dla ja Jesteś zły na partnera. Zaczynasz się separować od niego, tworzysz
kiejkolwiek przyczyny lamią reguły kogoś, na kim im zależy, emocjonalną barierę. Niechęć burzy poczucie intymności, a to
związek taki będzie pełen stresów i rozczarowań. Pamiętaj, że bardzo niszczący wzorzec, który nie kontrolowany szybko przybiera
każde nieporozumienie, jakie dotychczas przydarzyło ci się na intensywności. Jeśli go nie zmienimy, przerodzi się w...
w kontaktach z innymi, wynikało ze złamania reguł. Kiedy dwoje ETAP TRZECI: O d r z u c e n i e . To moment, w którym nagro
ludzi wchodzi ze sobą w związki intymne, nieunikniona jest madziłeś tak wiele niechęci, że szukasz sposobów na udowod
sprzeczność części ich reguł. Znając reguły partnera, możesz nienie winy partnera, atakujesz werbalnie lub niewerbalnie. Na tym
przewidywać te nieporozumienia i zapobiegać im zawczasu. etapie wszystko cię irytuje i złości. Właśnie wtedy pojawia się
2. Jeden z największych problemów w kontaktach z innymi nie tylko separacja emocjonalna, ale i fizyczna. Jeśli pozwolisz,
bierze się z faktu, że ludzie nawiązują te kontakty po to, aby coś by odrzucenie się nasilało, dla zmniejszenia własnego cierpienia
zyskać: próbują znaleźć kogoś, kto pomoże im dobrze się czuć. przejdziesz do kolejnego etapu.
TYMCZASEM JEDYNY SPOSÓB NA TRWAŁY ZWIĄZEK ETAP CZWARTY: R e p r e s j a . Kiedy stajesz się zmęczony
TO POSTRZEGANIE TEGO ZWIĄZKU JAKO MIEJSCA, tamowaniem gniewu, który gromadzi się w tobie na etapie odrzu
W KTÓRYM MOŻESZ COŚ DAĆ, A NIE JAKO MIEJSCA, cenia, próbujesz zmniejszyć własne cierpienie, wywołując emo
DO KTÓREGO UDAJESZ SIĘ, BY COŚ WZIĄĆ. cjonalną pustkę. Unikasz odczuwania cierpienia, ale też dławisz
3. Podobnie jak ze wszystkim w życiu, aby podsycać związki w sobie poczucie pasji i podniecenia. To najniebezpieczniejszy etap
z innymi, należy dbać o pewne rzeczy i pewnych rzeczy wypatry problemów w twoim związku, ponieważ na tym właśnie etapie
wać. Istnieją określone sygnały ostrzegawcze, które, jeśli pojawią się kochankowie stają się tylko współlokatorami. Nikt wokół nie
we wzajemnych kontaktach, informują, że musisz natychmiast zająć wie, że para ma problemy, ponieważ nie toczy się żadna walka.
się jakimś problemem, zanim stanie się on zbyt poważny, by sobie Ale związek praktycznie przestaje istnieć.
można było z nim łatwo poradzić. W swojej książce How to Make Love Jak radzić sobie z tymi czterema etapami? Sposób jest
AU the Time (Jak kochać się przez cały czas) dr Barbara De Angelis bardzo prosty: JASNO KOMUNIKUJ SWOJE ODCZUCIA.
wyróżnia cztery etapy, które mogą zabić każdy związek. Rozpoznając Zadbaj o to, by wasze reguły były znane i możliwe do
je, możemy natychmiast zaradzić istniejącym problemom, zanim spełnienia. Unikaj przesadnego rozdmuchiwania problemów,
osiągną rozmiary, których wielkość zagrozi przyszłości związku. używaj Słownika Transformacji. Wyrażaj się w kategoriach
ETAP PIERWSZY: Opór. Pierwsza faza problemów w zwią preferencji. Zamiast krzyczeć: „Nie znoszę, kiedy to robisz!",
zku zaczyna się, kiedy zaczynasz odczuwać opór. Dosłownie każdy, powiedz po prostu: „Wolałbym, żebyś robiła co innego." Zadbaj
kto kiedykolwiek znajdował się w związku z drugim człowiekiem, o posiadanie sposobów łamania wzorca kłótni, w której po
zetknął się kiedyś z sytuacją, kiedy odczuwał opór wobec czegoś, co chwili zapominasz, o co się tak naprawdę kłócicie, i chodzi ci
jego partner zrobił lub powiedział. Opór pojawia się, kiedy czujesz tylko o to, aby wygrać.
się oddzielony od partnera albo jesteś na partnera zdenerwowany. 4. UCZYŃ ZE ZWIĄZKÓW Z LUDŹMI JEDEN Z TWO
Być może na przyjęciu twój partner opowiada dowcip, który cię ICH NAJWYŻSZYCH ŻYCIOWYCH PRIORYTETÓW. Inaczej
denerwuje i wolałbyś, aby partner go nie opowiedział. oddasz się bez pamięci wszystkim innym rzeczom, które na co
Problem polega oczywiście na tym, że większość ludzi nie dzień wydadzą ci się pilniejsze, a wtedy pasja i uczucie stopniowo
informuje partnera o odczuwanym oporze, skutkiem czego rozwija zgasną. Nie chcesz przecież stracić siły twojego związku po prostu
się on w kolejną emocję. dlatego, że się do partnera przyzwyczaisz albo że zaniedbasz
ETAP DRUGI: N i e c h ę ć . Jeśli nie zaradzimy oporowi, prze podtrzymywanie intensywnych uczuć, które zbudziły się w tobie
radza się on w niechęć. Teraz już nie jesteś po prostu zdenerwowany. na początku waszej znajomości.
XXI. PRZEZNACZENIE W KONTAKTACH Z INNYMI LUDŹMI 5 9 9
598 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
5. Bardzo wcześnie w naszym związku z Becky odkryliśmy, Nigdy nie przestawajcie szukać sposobów na wzajemne
że jedna z najskuteczniejszych dróg do jego trwałości prowadzi zaskakiwanie siebie. Jeśli bowiem przestaniecie to robić, rozgości
poprzez CODZIENNE KONCENTROWANIE SIĘ NA TYM, się w waszym związku nawyk i przyzwyczajenie, uznacie go za
JAK MOŻEMY NASZ ZWIĄZEK ULEPSZYĆ, zamiast cią coś oczywistego. Szukajcie więc i sami twórzcie te chwile, które
gle myśleć o tym, co by się stało, gdyby pewnego dnia przestał pomogą przekształcić wasz związek w legendarny wręcz wzór!
istnieć.
Musisz bowiem pamiętać, że jeśli się na czymś koncentrujesz, W pełnym sercu jest miejsce na wszystko,
cokolwiek to jest, w końcu się to stanie rzeczywistością. Jeśli
nieustannie koncentrujemy się na obawie, że nasz związek przestanie a w pustym sercu nie ma miejsca na nic.
istnieć, zaczniemy podświadomie sabotować ten związek po to, ANTONIO PORCHIA
PRZEZNACZENIE
z nich radość. Gwarantuję wielką nagrodę!
FINANSOWE: MAŁE
KROKI DO MAŁEJ
(LUB WIELKIEJ)
FORTUNY
DZIEŃ CZWARTY
w przypadku ludzi starszych brak pieniędzy często oznacza brak dziewięćdziesiąt pięć procent Amerykanów po przepracowaniu
niezbędnych do życia środków. całego życia, w wieku sześćdziesięciu pięciu lat nie może się
Niektórzy ludzie sądzą, że pieniądz kryje wielką tajemnicę. utrzymać bez pomocy rządu lub rodziny?
Inni są przekonani, że jest on źródłem żądzy, dumy, zazdrości, Jedno stało się dla mnie jasne po wszystkich latach poszuki
a nawet pogardy. Czym jest naprawdę? Czy narzędziem spełniania wania klucza do zamożności: zdobycie bogactwa jest proste. Mi
marzeń, czy zarodkiem wszelkiego zła? Narzędziem czy bronią? mo to jednak wielu ludzi nigdy go nie stworzy, ponieważ mają bra
Źródłem wolności, siły i bezpieczeństwa? A może tylko środkiem, ki w założeniach finansowych. Mogą one mieć formę wewnętrznego
który prowadzi do osiągnięcia celu? konfliktu wartości i przekonań albo kiepskich planów, które wręcz
Obydwaj dobrze wiemy, że pieniądz jest po prostu środkiem gwarantują niepowodzenie. Rozdział ten nie dostarczy ci całej
wymiany. Pozwala nam uprościć proces tworzenia i dystrybucji wiedzy, której potrzebujesz, by przejąć kontrolę nad własnym
dóbr w społeczeństwie. Jest udogodnieniem, które stworzyliśmy, przeznaczeniem finansowym. Do tego nie wystarczyłby jeden
aby dać sobie luksus specjalizacji pracy bez konieczności ciągłego rozdział! Ma on dać ci proste podstawy, które następnie możesz
martwienia się tym, czy inni uznają nasze produkty za wartoś wykorzystać, ABY NATYCHMIAST PRZEJĄĆ KONTROLĘ
ciowe, czy też nie. NAD TĄ WYJĄTKOWO WAŻNĄ DZIEDZINĄ ŻYCIA.
Nauczyliśmy się wiązać z brakiem tego dobra najbardziej Zacznijmy od przypomnienia, jak wielki wpływ na przejęcie
nas ogłupiające emocje: niepokój, frustrację, strach, niepewność, kontroli nad zachowaniem mają nasze przekonania. Najczęstszą
zmartwienie, złość i poniżenie, by wyliczyć tylko kilka. Jesteśmy przyczyną, dla której ludzie nie odnoszą sukcesów finansowych,
świadkami upadku całych państw w Europie Wschodniej spowo są MIESZANE SKOJARZENIA na temat posiadania większej
dowanego presją finansową. Czy znasz państwo, firmę albo czło ilości pieniędzy oraz znaczenia dużych pieniędzy w ogóle. Ludzie
wieka, który nie doświadczałby stresów finansowych? zwykle nie są pewni, co oznaczałoby dla nich zgromadzenie do
Wielu ludzi popełnia błąd sądząc, że wszystkie kłopoty zni datkowych pieniędzy, a więc większej ilości, niż potrzebna im
knęłyby z ich życia, gdyby mieli pieniądze. Nic nie może być do utrzymania się przy obecnym stylu życia. Jak dowiedziałeś
dalsze od prawdy. Większe zarobki same w sobie rzadko powodują się z rozdziału piątego, twój umysł wie, co zrobić tylko wtedy, gdy
poczucie niezależności. Równie śmieszne jest wmawianie sobie, posiada jasne skojarzenia mówiące jednoznacznie, czego ma uni
że większa swoboda finansowa i kontrola nad własnymi docho kać, a do czego dążyć. Jeśli idzie o pieniądze, często wysyłamy
dami nie dałyby ci możliwości rozwoju, dzielenia się z innymi oraz mu mieszane sygnały, a więc osiągamy mieszane rezultaty. Mó
tworzenia wartości dla siebie samego i innych. wimy sobie, że pieniądze przyniosą nam swobodę i niezależność,
Dlaczego tak wielu mieszkańców kraju, w którym zewsząd stworzą możliwość dawania tym, których kochamy, pozwolą zro
otaczają nas możliwości, nie potrafi osiągnąć dostatku? Żyjemy bić wszystko to, o czym dotychczas marzyliśmy, będą naszą szan
przecież w społeczności, w której można osiągnąć milionowe są na większą ilość wolnego czasu. Ale jednocześnie możemy
zyski, zaczynając od prostego pomysłu komputera, najpierw mon wierzyć, że aby zebrać dużo pieniędzy, musielibyśmy pracować
towanego we własnym garażu! Wokół nas pełno jest wzorców o wiele ciężej, stracilibyśmy pewne wartości duchowe i musieli
nieograniczonych możliwości, pełno jest ludzi, którzy wiedzą, poświęcić na to tak wiele czasu, że po ich zgromadzeniu bylibyśmy
jak tworzyć bogactwo i jak je utrzymywać. Co powstrzymuje nas zbyt starzy i zbyt zmęczeni, aby się nimi cieszyć. Możemy też
przed osiągnięciem tego samego? Jak to w ogóle możliwe, że bać się, że po zdobyciu dużych pieniędzy natychmiast staniemy
w kraju kapitalistycznym, w którym nasi przodkowie umierali się przedmiotem ciągłej oceny innych, albo że tak czy owak ktoś
za nasze prawo do życia, wolności i osiągania szczęścia, w którym nas w końcu wykiwa i okradnie, więc po co mamy w ogóle
reformy ekonomiczne były głównym bodźcem osiągania wolności, próbować.
604 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XXII. PRZEZNACZENIE FINANSOWE 605
Te negatywne asocjacje nie ograniczają się do nas samych. Trzecim najczęściej spotykanym przekonaniem, które
Niektórzy ludzie z niechęcią myślą o każdym, komu dobrze powstrzymuje ludzi przed sukcesem finansowym i powoduje
powodzi się finansowo. Często zakładają, że jeśli ktoś zarabia olbrzymi stres, jest KONCEPT NIEDOSTATKU. Wielu ludzi
dużo pieniędzy, musi robić to kosztem innych. Jeśli i ty niechętnie wierzy, że żyją w świecie, w którym wszystko jest ograniczone:
odnosisz się do kogoś bogatego, jaki komunikat przekazuje to jest tylko określony obszar dostępnego lądu, ograniczona ilość
twojemu umysłowi? Najprawdopodobniej coś na kształt opinii, że ropy, ograniczona liczba dobrych domów, skończona ilość czasu
posiadanie zbyt dużych pieniędzy jest złe. Jeśli żywisz w sobie oraz niezbyt wiele możliwości. Jeśli wyznajesz taką filozofię
takie uczucia wobec innych, podświadomie uczysz swój umysł, życia, to abyś ty wygrał, ktoś inny musi przegrać, końcowy wynik
że zdobycie bogactwa uczyniłoby cię „złym" człowiekiem. bowiem musi wynieść zero. Przy takich przekonaniach jedyną
Niechętnie odnosząc się do sukcesów innych, stwarzasz warunki drogą prowadzącą do sukcesu finansowego jest naśladowanie
samemu sobie do unikania tego właśnie stanu, tej właśnie sytuacji złodziejskich baronów z początków XIX wieku, czyli opanowanie
finansowej, której najbardziej potrzebujesz i pożądasz. rynku danego produktu tak, abyś posiadał dziewięćdziesiąt pięć
Drugą najczęściej występującą przyczyną, dla której ludzie nie procent wszystkich źródeł, podczas gdy inni muszą podzielić
przejmują kontroli nad pieniędzmi, jest po prostu fakt, że UZNAJĄ między siebie pozostałe pięć procent.
TO ONI ZA ZBYT TRUDNE. Chcieliby, aby zrobił to za nich ja Prawda jednak jest taka, że ciągłe rozważanie nad ogranicze
kiś ekspert. Oczywiście bardzo cenne jest korzystanie z usług specja niem środków nie gwarantuje trwałego bogactwa. Jeden z moich
listów (dlatego właśnie stworzyłem odrębne przedsiębiorstwo, Destiny przyjaciół, Paul Pilzer, absolwent Wharton Business School,
Financial Services ™), wszyscy musimy rozumieć konsekwencje zyskał pewną sławę z powodu swojej teorii ALCHEMII. Paul
własnych decyzji finansowych. Jeśli bezwarunkowo polegasz na napisał ostatnio książkę, którą bardzo ci polecam. Tytuł tej książki
kimś innym, nawet kimś najbardziej kompetentnym, zawsze będziesz odzwierciedla podstawowe przekonanie, a lektura z pewnością
miał na kogo zrzucać winę za własne niepowodzenia. Jeśli sam dostarczy ci dowodów popierających to przekonanie: żyjemy
przejmiesz odpowiedzialność za zrozumienie własnych finansów, w świecie nieograniczonych źródeł. Tytuł książki brzmi Unlimited
możesz zacząć sterować własnym przeznaczeniem. Wealth (Nieograniczone bogactwo). Paul wskazuje w niej na fakt,
Wszystko w tej książce opiera się na przekonaniu, że każdy że znajdujemy się w wyjątkowym okresie historii ludzkości,
z nas dysponuje siłą zrozumienia zasady działania własnego w którym tradycyjne pojęcia pozyskiwania ograniczonych
umysłu, własnych emocji oraz własnego ciała i że właśnie ta siła surowców naturalnych nie są już wyznacznikiem bogactwa. W DZI
daje nam możliwość wywierania wielkiego wpływu na własne SIEJSZYCH CZASACH WARTOŚĆ SUROWCÓW NATURAL
przeznaczenie. Świat naszych finansów nie jest tu wyjątkiem. NYCH ORAZ ICH PRAKTYCZNĄ DOSTĘPNOŚĆ OKREŚLA
Musimy go zrozumieć i nie wolno nam ograniczać się przekona TECHNOLOGIA.
niem o zbytniej złożoności spraw finansowych. Kiedy zrozumiesz Kiedy przeprowadzałem z nim wywiad dla „Power Talk",
podstawy, kierowanie własnymi finansami staje się bardzo proste. mojego miesięcznika wydawanego na taśmie wideo, Paul dał mi
Dlatego właśnie pierwszym zadaniem, jakie chciałbym ci wyzna wspaniały przykład na to, jak wartość źródeł naturalnych oraz
czyć dla przejęcia kontroli nad własnym przeznaczeniem finan ich dostępna ilość zależy od technologii i jak dzięki temu techno
sowym, jest wykorzystanie NWA (Nauka Warunkowania Neuro- logia określa wartość dowolnego produktu czy usługi. W 1973 ro
asocjacyjnego) dla warunkowania się do sukcesu finansowego. Już ku użytkownicy samochodów spędzali godziny w kolejkach po
teraz zwiąż się ze wszystkimi wspaniałymi rzeczami, które możesz benzynę. Po skomplikowanych analizach komputerowych specja
zrobić dla własnej rodziny, oraz ze spokojem umysłu, który liści ustalili wtedy, że na całym świecie zostało najwyżej siedemset
odczujesz po zdobyciu prawdziwego dostatku finansowego. miliardów baryłek ropy, co przy ówczesnym zużyciu tego produktu
XXII. PRZEZNACZENIE FINANSOWE 607
OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
606
Corporation, która wykorzystuje ten surowiec do procesów che
miało wystarczyć na trzydzieści pięć do czterdziestu lat. Gdyby micznych. Motywowany cierpieniem wynikającym z podwyż
ustalenia ekspertów były dokładne, w 1988 roku światowe zapasy szanych cen, Kodak zaczął szukać alternatywnych sposobów
ropy musiałyby spaść do pięciuset miliardów baryłek. Tymczasem obróbki fotograficznej. W rezultacie nie potrzebuje już do tego sre
w 1987 roku mieliśmy prawie trzydzieści procent więcej ropy bra. Ceny tego kruszcu spadły natychmiast i bracia Hunt zostali
niż piętnaście lat wcześniej! W 1988 roku obliczenia wskazywały, zmieceni z rynku.
że same tylko udokumentowane źródła dają nam zapasy ropy w wy To bardzo częsty błąd popełniany przez niektórych najpotęż
sokości dziewięciuset miliardów baryłek. Liczba ta nie obejmuje niejszych ludzi w kraju, którzy nadal działają według starego
dwóch tysięcy miliardów baryłek ropy, które według opinii ba wzorca gromadzenia bogactwa. Musimy zrozumieć, że wartość
daczy będzie można wydobyć za pomocą nowych technologii. wszystkiego zależy od technologii. Technologia może zmienić
Co spowodowało tę radykalną zmianę w ilości dostępnej nam odpady w bezcenny surowiec. W końcu nie tak dawno posiadanie
ropy? Dwie rzeczy: z pewnością nasza zdolność znajdowania ropy na własnej ziemi było przekleństwem, a dziś technologia
ropy znacznie wzrosła wraz z rozwojem technologii. Również zmieniła to w błogosławieństwo.
rozwój technologiczny pozwolił nam na bardziej efektywne Paul twierdzi, że prawdziwe bogactwo bierze się obecnie
wykorzystywanie ropy. Kto pomyślałby w 1973 roku o skompu z uprawiania czegoś, co nazywa „alchemią ekonomiczną". Istota
teryzowanym wtrysku paliwa, który przecież jest instalowany alchemii ekonomicznej to UMIEJĘTNOŚĆ PRZEKSZTAŁ
dzisiaj w każdym samochodzie w Stanach Zjednoczonych, co CENIA CZEGOŚ O BARDZO NISKIEJ WARTOŚCI W COŚ,
pozwala na zmniejszenie zużycia paliwa o połowę? Co więcej, ta CO POSIADA ZNACZNIE WIĘKSZĄ WARTOŚĆ. W średnio
komputerowa płytka kosztuje dwadzieścia pięć dolarów i zastąpiła wieczu alchemicy próbowali zmienić ołów w złoto. Ponieśli
gaźnik, który kosztował trzysta! porażkę. Jednak, podejmując tę próbę, położyli podwaliny pod
Z chwilą gdy wynaleziono tę technologię, natychmiast podwo dziedzinę nauki zwanej chemią. Współcześni bogacze są praw
iły się zapasy praktycznie dostępnej ropy, co ograniczyło względny dziwymi alchemikami, ponieważ nauczyli się przekształcać coś
brak tego surowca w jednej chwili! Cena benzyny, z uwzględnie bardzo zwykłego w coś cennego i zbierać ekonomiczne sukcesy
niem inflacji, skalkulowana na podstawie odległości, którą możesz wynikające z tej transformacji. W końcu czy wspaniałe tempo
przejechać oszczędniejszym współczesnym samochodem, jest operacji komputerowych nie sprowadza się do kurzu na drogach?
mniejsza za przejechanie jednej mili niż kiedykolwiek przedtem Przecież silikon uzyskiwany jest z piasku. Ci, którzy przekształcili
w całej historii przemysłu samochodowego. Co więcej, żyjemy myśli w produkty i usługi, naprawdę parają się alchemią. KAŻDE
w świecie, w którym powodowane chęcią uniknięcia zbyt wiel BOGACTWO ZACZYNA SIĘ W UMYŚLE!
kiego ekonomicznego cierpienia firmy oraz poszczególne jednostki Współczesna alchemia jest źródłem sukcesów finansowych
szukają alternatywnych źródeł energii, które pozwolą im osiągnąć najbogatszych ludzi dzisiejszego świata. Potwierdza się to,
planowane rezultaty. Naukowcy na całym świecie znajdują sposo zarówno w przypadku Billa Gatesa oraz Rossa Perota, jak i Sama
by pozwalające zmniejszyć zużycie ropy w fabrykach, samocho Waltona oraz Stevena Jobsa. Wszyscy oni znaleźli sposób wy
dach, a nawet samolotach. zyskania artykułów o ukrytej wartości, jak pomysły, informacje,
Paul stwierdził, że historia braci Hunt w Teksasie jest wspa systemy i tak dalej, oraz zorganizowanie ich tak, aby umożliwić
niałym przykładem na to, że stara technika opanowywania rynku ich wykorzystanie wielu ludziom. Kiedy zsumowali te ukryte
w dziedzinie jakiegoś towaru po prostu się już nie sprawdza. Kie wartości, zaczęli tworzyć imperia finansowe.
dy bracia Hunt postanowili przejąć całkowitą kontrolę nad rynkiem Zastanówmy się teraz nad pięcioma podstawowymi zasadami
srebra, zbankrutowali. Dlaczego? Jednym z powodów jest fakt, tworzenia trwałego bogactwa. Zaraz potem przystąpisz do pracy
że największym na świecie użytkownikiem srebra jest Kodak
XXII. PRZEZNACZENIE FINANSOWE 609
608 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
nad przejęciem kontroli nad własnym przeznaczeniem finan TÓW LUB USŁUG PODNOSZĄCYCH JAKOŚĆ ŻYCIA KAŻ
sowym. DEGO CZŁOWIEKA, KTÓRY STAJE SIĘ JEJ KLIENTEM.
1. PIERWSZYM KLUCZEM DO BOGACTWA JEST Jeśli cel ten realizowany jest konsekwentnie, zysk firmy staje się
UMIEJĘTNOŚĆ OSIĄGANIA DOCHODÓW WYŻSZYCH pewny. Oczywiście możliwe jest, że firma osiągnie szybki zysk,
NIŻ POPRZEDNIO, UMIEJĘTNOŚĆ TWORZENIA BOGAC ale jeśli nie będzie nieustannie dodawać wartości do życia ludzi,
TWA. Chciałbym zadać ci proste pytanie. Czy możesz zarobić przestanie istnieć. Sprawdza się to zarówno w przypadku przed
dwa razy więcej, niż zarabiasz obecnie, poświęcając na pracę do siębiorstw, jak i pojedynczych ludzi.
kładnie tyle samo czasu? Czy mógłbyś zarobić trzy razy tyle? Drugim skutkiem działania przedsiębiorców jest fakt, że wy
Dziesięć razy tyle? Czy jest możliwe, żebyś w tym samym czasie twarzając swój produkt, tworzą jednocześnie miejsca pracy. Dzięki
zarabiał tysiąc razy więcej niż obecnie? Absolutnie tak, jeśli temu dzieci ich pracowników mogą kształcić się w uczelniach
znajdziesz sposób, który sprawi, że będziesz tysiąc razy więcej wyższych na lekarzy, prawników, nauczycieli, pracowników spo
wart dla swojej firmy i dla innych ludzi. łecznych, którzy dodają wartości do życia społeczeństwa jako
KLUCZEM DO BOGACTWA JEST ZWIĘKSZENIE WŁAS całości. Pominę już fakt, że pracownicy wydają zarabiane pie
NEJ WARTOŚCI. Jeśli masz więcej umiejętności, wyższą inteli niądze na produkty innych przedsiębiorców. Łańcuch wartości
gencję, większą wiedzę, zdolność robienia więcej niż inni lub je nigdy się nie kończy.
śli po prostu twórczo myślisz i wnosisz w życie otoczenia ciągły Kiedy Rossa Perota zapytano o sekret jego bogactwa, odpo
wkład, możesz zarabiać o wiele więcej, niż kiedykolwiek dotąd wiedział: „Rzeczą, którą na pewno mogę zrobić dla mojego kraju,
uznawałeś za możliwe. Jedyną, najważniejszą i najpewniejszą jest tworzenie nowych miejsc pracy. Jestem w tym całkiem dob
drogą do zwiększenia własnych dochodów jest ZNALEZIENIE ry, a Bóg wie, jak bardzo nam tego potrzeba."* Im większą wartość
SPOSOBU NA CIĄGŁE DODAWANIE PRAWDZIWEJ WAR dodajesz do życia innych, tym więcej zarabiasz, jeśli postawisz
TOŚCI DO ŻYCIA INNYCH LUDZI. ZRÓB TO, A BĘDZIESZ się w sytuacji, która ci na to pozwala.
PROSPEROWAŁ. Wniosek jest prosty. Nie potrzebujesz być przedsiębiorcą, by
Dlaczego na przykład lekarz zarabia więcej od odźwiernego? dodawać wartości do życia innych. Ale z pewnością musisz na co
Pracował ciężej i rozwinął samego siebie tak, że wart jest o wiele dzień rozszerzać swoją wiedzę, umiejętności oraz zdolność dawa
więcej w kategoriach dodawania wymiernej wartości do życia nia wciąż więcej. Dlatego właśnie tak ważne jest samokształcenie.
innych ludzi. Każdy może otworzyć drzwi do hotelu. Ale tylko le Stałem się bardzo bogaty w bardzo młodym wieku tylko z jednej
karz otwiera drzwi do życia. przyczyny: opanowałem umiejętności i wiedzę, które pozwalają
Dlaczego w naszej kulturze tak wysoko cenieni są skuteczni mi w jednej chwili podnieść jakość życia każdego człowieka na
przedsiębiorcy? Ponieważ dodają oni więcej wartości niż inni ziemi. Następnie znalazłem sposób na dzielenie się tą wiedzą
wokół nich. Przedsiębiorcom zawdzięczamy dwie podstawowe i umiejętnościami z wielką liczbą ludzi w krótkim czasie. W re
korzyści. Po pierwsze, podnoszą jakość życia swoich klientów, zultacie zacząłem wspaniale prosperować nie tylko emocjonalnie,
umożliwiając im korzystanie ze swych produktów. To właśnie ale również i finansowo.
jest zasada dobrze rozwijającego się przedsiębiorstwa. Jakże czę Jeśli chcesz zarabiać więcej pieniędzy już dzisiaj, tam właśnie,
sto firmy zapominają, że prawdziwym celem ich istnienia nie jest gdzie się obecnie znajdujesz, jednym z najprostszych sposobów
przynoszenie zysków. Zysk jest oczywiście niezbędny, jeśli firma
ma przetrwać i rozwijać się, stanowi taką samą konieczność jak
pożywienie lub sen, ale nie jest prawdziwym powodem jej bytu. * Z przemówienia Rossa Perota w Krajowym Klubie Prasy w grudniu
CELEM KAŻDEJ FIRMY JEST WYTWORZENIE PRODUK- 1990 roku.
610 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XXII. PRZEZNACZENIE FINANSOWE 611
jest zadanie sobie kilku pytań: „W jaki sposób mogę być więcej współpracował. Ponieważ lekarze rozumieli wartość proponowanej
wart dla mojej firmy? Jak mogę przyczynić się do osiągnięcia przez niego terapii, wzrosła spójność ich wspólnej troski o zdrowie
większych efektów w krótszym czasie? Jak mogę dodać znaczącą pacjentów, co zwiększyło jego możliwości finansowe.
wartość do przedsiębiorstwa, w którym pracuję? Czy są jakieś W Phenix w Arizonie jednym z najlepszych akwizytorów
sposoby, które pozwoliłyby mi zmniejszyć koszty i zwiększyć czasu reklamowego na antenie radiowej jest pewna kobieta, której
jakość produkcji? Jaki nowy system mógłbym opracować? Jakie podstawową strategią marketingową nie jest zwykłe sprzedawanie
nowe technologie mógłbym wprowadzić, aby pomóc firmie minut reklamy, ale nieustanne szukanie sposobów pomagających
efektywniej produkować towary i usługi?" Jeśli potrafisz pomóc lokalnym firmom odnosić sukcesy. Kiedy na przykład dowiaduje
ludziom wytwarzać więcej przy mniejszym nakładzie pracy, wtedy się, że ma powstać nowe centrum handlowe, natychmiast kontak
naprawdę dodajesz im sił, jednocześnie podnosząc własną wartość tuje się z kupcami, którzy mogliby wynająć sklepy w planowanym
ekonomiczną - musisz tylko postawić się we właściwej sytuacji. centrum, i powiadamia ich o tej możliwości, ułatwiając im w ten
Na naszych kursach Financial Destiny uczestnicy wymyślają sposób uzyskanie nowego punktu sprzedaży. Następnie kontaktuje
wszelkie możliwe sposoby, pozwalające im dodawać wartości do się z właścicielem planowanego budynku i przedstawia mu się
życia innych, a więc i zwiększać własne zyski. Prosimy ich, by jako pracownik rozgłośni radiowej, która stale współpracuje
zastanowili się, czy dysponują jakimiś możliwościami, których do z właścicielami podobnych centrów. Czy człowiek ten chciałby
tychczas nie wykorzystywali. Najważniejsze pytania brzmią: „Jak dostać listę najlepszych handlowców w swojej branży?
mogę wpłynąć na życie większej liczby ludzi? Jak mogę ten wpływ Strategia ta przynosi kilka korzyści. Do czasu radiowego
pogłębiać? Jak mogę podnieść jakość własnych produktów lub usług?'' akwizytorka dodaje wartość, którą klienci kupują, by promować
Zawsze znajdują się tacy, którzy odpowiadają: „Nie ma swoje firmy. Znalazła sposób, by dawać im o wiele więcej niż
sposobów, które pozwoliłyby mi dodać jakąkolwiek wartość. I tak ktokolwiek w okolicy, zwykle więc kupują od niej większą część,
pracuję już szesnaście godzin na dobę!" Ani przez chwilę nie jeśli nie cały czas antenowy, jaki im oferuje. Nie wymaga to od niej
sugerowałem, byś pracował więcej niż dotychczas. Nie przeko zbyt wiele zachodu, a sprawia, że jest dla klientów warta więcej niż
nywałem cię też, że musisz pracować w lepszym miejscu. Przez inni akwizytorzy reklam radiowych. Odzwierciedlają to jej dochody.
cały czas pytam jedynie, jakie nowe źródła mógłbyś wykorzystać, Możesz dodawać nowych wartości, nawet jeśli pracujesz
by dodać wartości do życia innych ludzi. w wielkiej korporacji. Pamiętam pewną kobietę, która zajmowała
Pamiętam pewnego masażystę, który był jednym z najlepszych się refundacją kosztów leczenia przez firmy ubezpieczeniowe
specjalistów w okolicy San Diego. Pytał mnie, jak może zwiększyć w księgowości wielkiego szpitala. Widziała, jak wolno posuwają
swoje zarobki, skoro ma już całkowicie zapełniony terminarz wi się te sprawy, i wiedziała, że refundacja kosztów jest podstawą
zyt. Nie mógł przyjąć nawet jednego pacjenta więcej, a za wizy dla właściwej prosperity szpitala. Odkryła, że mogłaby pracować
tę pobierał najwyższe możliwe stawki. Kiedy jednak zaczął zasta efektywniej i załatwiać cztery do pięciu razy więcej spraw niż do
nawiać się nad sposobami, które pozwoliłyby mu lepiej pomóc tychczas. Spytała więc swoich przełożonych, czy gdyby wyko
własnym pacjentom, doszedł do wniosku, że gdyby przyjął do nywała pracę pięciu ludzi, podnieśliby jej pobory o pięćdziesiąt
spółki kogoś, kto posiada sprzęt do fizykoterapii, mógłby do nie procent. W odpowiedzi usłyszała, że jeśli w ciągu dłuższego cza
go kierować pacjentów na zabiegi i w ten sposób zwiększyć włas su udowodni, że jest w stanie to robić, otrzyma podwyżkę. Od
ne dochody. Dziś pracuje tyle samo co poprzednio, a przynosi mu tamtego dnia zwiększyła się nie tylko wydajność jej pracy i docho
to dwa razy większe niż poprzednio dochody. Wszystko, co zrobił, dy, ale też i poczucie dumy z dobrze wykonywanych obowiązków.
to znalezienie sposobu, który pozwolił mu dodać nowe wartości Kluczem do zwiększenia twoich dochodów w firmie jest
zarówno do życia własnych pacjentów, jak i lekarzy, z którymi świadomość, że nie wolno ci żądać pięćdziesięciu procent wzrostu
OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XXII. PRZEZNACZENIE FINANSOWE 613
612
zarobków w zamian za podniesienie jakości tego, co robisz, o pięć tościowego dużej liczbie ludzi, zawsze będą dobrze prosperować.
dziesiąt procent. Firma musi osiągać dochody. Właściwe pytanie Taki właśnie jest sekret najbogatszego człowieka w Stanach
więc brzmi: „Jak mogę podnieść jakość własnej pracy o sto do stu Zjednoczonych, Sama Waltona. Stał się bogaty, tworząc systemy
pięćdziesięciu procent?" Jeśli znajdziesz na nie odpowiedź, nie dystrybucji. Ross Perot zrobił to samo - założył sieć dystrybucji
będziesz miał kłopotów z podniesieniem swoich dochodów. informacji. Jeśli potrafisz wymyślić sposób na dostarczenie czegoś,
co już jest wartościowe dla większej liczby ludzi, albo na
zmniejszenie obecnych kosztów dystrybucji, to znalazłeś kolejną
możliwość dodania wartości. Tworzenie dodatkowej wartości nie
DYSTRYBUCJA W PRZYSZŁOŚCI polega tylko na tworzeniu nowych produktów. Polega również
na odnajdywaniu drogi do polepszenia jakości życia dla jak
Jednym z najlepszych sposobów na dodawanie wartości w czasach największej liczby ludzi.
nam współczesnych jest zrozumienie faktu, że W DZISIEJSZYM Jeśli się jednak nad tym wszystkim zastanowisz, będziesz
SPOŁECZEŃSTWIE BOGACTWO TWORZY SIĘ POPRZEZ wiedział, dlaczego ludzie nie odnoszą sukcesów finansowych.
DYSTRYBUCJĘ. Produkty i usługi zmieniają się nieustannie, Właśnie, kierują się ograniczającymi ich przekonaniami. Jednak,
ale ci, którzy znaleźli sposób na dostarczanie czegoś naprawdę war- co ważniejsze, większość z nich sądzi, że powinni dostać coś
w zamian za nic. Oczekują, że ich dochody powinny być większe
z roku na rok, bez względu na to, czy zwiększają swój wkład we
własną firmę, czy też nie.
Podwyżki powinny być uzależniane od zwiększonej wartości,
a własną wartość możemy zwiększać bez trudu tak długo, jak
długo chcemy się uczyć i rozszerzać repertuar własnych możli
wości. Każda firma, która daje pracownikom podwyżki bez
względu na to, czy widzą oni sposoby na ciągłe zwiększanie włas
nej wartości, czy też nie, podupada coraz bardziej i w końcu znaj
dzie się w poważnych kłopotach ekonomicznych albo nawet
upadnie. Zanim poprosisz o podwyżkę, musisz najpierw znaleźć
sposób, by dać firmie wartość co najmniej dziesięciokrotnie
większą niż to, czego żądasz.
Również firmy muszą zrozumieć, że jeśli inwestują w sprzęt
i wyposażenie, zwróci im się to tylko w części. Jak mówi Paul Pil-
zer, PRACA JEST KAPITAŁEM. Jeśli ktoś zarabia pięćdziesiąt
tysięcy dolarów rocznie i potrafi przynieść wartość rzędu pięciuset
tysięcy dolarów rocznie, to dlaczego nie zatrudnić tego kogoś i nie
pozwolić mu powiększać własnych umiejętności, wiedzy i talentu
tak, by mógł zwiększyć produkowaną wartość do miliona? In
westycja pięćdziesięciu tysięcy dolarów, która przyniesie milion,
to bardzo cenna możliwość. Nie ma dla firmy lepszej inwestycji
Bezpieczeństwo finansowe leży na drodze. Poczujesz się bezpieczny
bardzo szybko. niż wykształcenie i rozwój własnych pracowników.
614 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XXII. PRZEZNACZENIE FINANSOWE 615
Bogactwo jest produktem zdolności człowieka BISTEGO ZYSKU. Jak możesz dodać wartości do życia innych
ludzi, w domu, w szkole, we własnej parafii, w lokalnej spo
do myślenia. łeczności? Jeśli znajdziesz sposób dodania do życia innych
AYN RAND wartości co najmniej dziesięciokrotnie większej od wartości,
której sam pragniesz, zawsze będzie ci towarzyszyć poczucie
Od wielu lat pomagam ludziom w całym kraju podnieść jakość ich spełnienia. Wyobraź sobie, jakie byłoby życie, gdyby wszyscy
życia poprzez zebranie cennych myśli i dostarczenie ich innym tak, poszli za twoim przykładem.
by mogli z nich jak najbardziej skorzystać. Odniosłem sukces 2. DRUGIM KLUCZEM JEST UTRZYMANIE BOGAC
dzięki stworzeniu techniki zmiany własnego życia i przekonaniu TWA. Kiedy dysponujesz już skuteczną strategią zgromadzenia
do niej wielkiej rzeszy ludzi. Jednak moje powodzenie znaczenie bogactwa przez bardzo wysokie zarobki, jak masz je utrzymać?
wzrosło, kiedy pewnego dnia zadałem sobie pytanie: „Jak mogę Wbrew powszechnemu przekonaniu, nie uda ci się tego osiągnąć
dotrzeć do większej liczby ludzi niż kiedykolwiek przedtem? Jak po prostu poprzez dalsze zarabianie pieniędzy. Któż z nas nie
mogę kontaktować się z nimi nawet wtedy, kiedy śpię?" To pytanie słyszał historii o sławnych ludziach, którzy najpierw zrobili for
pozwoliło mi znaleźć sposób na rozszerzenie mojego wpływu na tunę, a później stracili ją z dnia na dzień? O sportowcach, któ
ludzi, którego wcześniej nawet nie brałem pod uwagę: zacząłem rzy dzięki własnemu talentowi zdobywali majątek tylko po to,
oferować własne kasety wideo za pośrednictwem telewizji. by rozpocząć hulaszcze życie, które pozbawiło ich pieniędzy, za
Było to dwa lata temu. Od tamtego czasu rozprowadziliśmy nim jeszcze mogli dokładnie zrozumieć, że je zarobili? O tych, któ
w całym świecie ponad siedem milionów kaset wideo z moim rzy zaczęli życ ponad stan i nawet wtedy, gdy ich dochody się
programem Personal Power, który zawiera informacje i techniki zmniejszały, nadal kierowali się wymaganiami, którym nie potrafili
mogące wpływać na ludzi przez dwadzieścia cztery godziny na już sprostać?
dobę! Producenci moich taśm wideo obliczają, że długość taśmy Jest tylko jeden sposób, który pozwoli ci utrzymać bogactwo:
z moim programem sprzedanej w ciągu ostatnich dwudziestu WYDAWAJ MNIEJ, NIŻ ZARABIASZ, A RÓŻNICĘ INWES
czterech miesięcy wystarczyłaby, aby opasać Ziemię dwadzieścia TUJ. Nie jest to może najbardziej atrakcyjna zasada, ale bez
razy! Dzięki temu pytaniu doznałem wielkiej radości nie tylko wątpienia stanowi jedyny sposób na zabezpieczenie własnego
z powodu zyskania nowych sposobów wpływu na jak największą bogactwa na czas dłuższy. Zawsze tak samo dziwi mnie fakt, że
liczbę ludzi. Produkcja kaset wideo stworzyła około siedemdzie bez względu na to, jak wiele zarabiają, ludzie potrafią znaleźć
sięciu pięciu tysięcy godzin roboczych tylko w wytwórni taśm. sposoby wydania zarobionych pieniędzy. Roczne dochody
A jeśli dodamy godziny pracy handlowców? uczestników kursu Financial Destiny wahają się od trzydziestu
Poznałeś wiele przykładów na to, jak dodanie wartości przy tysięcy do dwóch milionów dolarów, średnio zaś wynoszą sto
nosi bogactwo. Sposób ten jest bardzo prosty i bardzo skuteczny. tysięcy. Jednak nawet ci zarabiający najwięcej często się „załamu
Zadaj więc sobie pytanie: „W JAKI SPOSÓB MOGĘ DODAĆ ją". Dlaczego? Ponieważ podejmują decyzje ekonomiczne na
WARTOŚCI DO KAŻDEGO ŚRODOWISKA, W KTÓRYM podstawie przewidywań krótkofalowych raczej niż długofalowych.
SIĘ ZNAJDUJĘ?" Kiedy jesteś w pracy, nieustannie pytaj NIE MAJĄ ŻADNEGO JASNEGO PLANU WYDATKÓW,
samego siebie: „W jaki sposób zarobiłem albo zaoszczędziłem A CO DOPIERO PLANU INWESTYCJI. Zmierzają wprost w od
pieniądze mojej firmie w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy?" męty wodospadu Niagara.
WKŁAD W ŻYCIE INNYCH CZYNI NASZE ŻYCIE Jedynym możliwym sposobem zbudowania trwałego
BOGATSZYM, NIE OGRANICZAJ SIĘ WIĘC TYLKO DO bogactwa jest PRZEZNACZENIE OKREŚLONEGO PROCEN
POMNAŻANIA WARTOŚCI W CELU OSIĄGNIĘCIA OSO- TU WŁASNYCH DOCHODÓW NA INWESTYCJE, KTÓRE
616 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XXII. PRZEZNACZENIE FINANSOWE 617
PRZYNIOSĄ DOCHODY W PRZYSZŁOŚCI. Wszyscy chyba Wielu z nas słyszało o tym, ale zaledwie kilku naprawdę tę
to wiedzą. Nieraz mówiono nam, ile można zyskać, oszczędzając zasadę rozumie. Tymczasem pozwala nam ona postawić się
dziesięć procent dochodu i przeznaczając te pieniądze na inwes w sytuacji, w której pracują na nas własne pieniądze. Większość
tycje. Jednak bardzo niewielu z nas to robi i - czyżby zbieg oko z nas zaharowuje się na śmierć i wydaje wszystkie zarobki, by
liczności? - bardzo niewielu z nas posiadło bogactwo! Najlepszym utrzymać się na określonym poziomie. Ludzie sukcesu to ci,
sposobem na utrzymanie własnego bogactwa jest odcięcie dzie którzy odkładają część własnych dochodów i inwestują ją tak
sięciu procent swoich dochodów i zainwestowanie ich natychmiast długo, dopóki któraś kolejna inwestycja nie podniesie ich majątku
po uzyskaniu, zanim jeszcze weźmiesz te pieniądze do ręki. do poziomu pozwalającego całkowicie zaspokoić wszystkie
Aby zachować bogactwo, musisz również kontrolować własne potrzeby wynikające z ich stylu życia. Wtedy nie będą musieli
wydatki. JEDNAK NIE PRACUJ NAD WŁASNYM BUDŻE już pracować. Taką akumulację kapitału, która uwalnia od ko
TEM. PRACUJ NAD PLANEM WYDATKÓW! Dlaczego? Po nieczności pracy, nazywamy MASĄ KRYTYCZNĄ. Tempo,
nieważ jeśli twój budżet jest zrobiony dobrze, jest on w rzeczy w jakim osiągniesz niezależność finansową, jest wprost propor
wistości planem wydatków. Jest to dla ciebie okazja do zastano cjonalne do ilości pieniędzy reinwestowanych - nie wydawanych!
wienia się, na co chcesz - lub chcecie, jeśli masz rodzinę - wydać - po otrzymaniu zysków z dotychczasowych inwestycji. W ten
pieniądze, aby uniknąć sytuacji zaskoczenia w przyszłości. Zbyt sposób „owoce" twoich pieniędzy będą rosły i rozwijały się do
często podejmujemy decyzje pod presją chwili i zbyt często takich momentu, w którym zapewnią ci solidne podstawy ekonomiczne.
decyzji później żałujemy. Gwarantuję też, że jeśli małżonkowie Posłużmy się przykładem. Jeśli złożysz papierową serwetkę
posiadają klarowny plan wydatków w każdej dziedzinie życia, (1/32 cala grubości), jak gruba się staje? Odpowiedź jest oczywista:
mogą sobie zaoszczędzić wielu sporów i kłótni. 1/16 cala. Złożona po raz drugi, mierzy już 1/8 cala grubości. Za
Niestety większość Amerykanów żyje ponad stan. W 1980 ro trzecim razem grubość zwiększa się do 1/4 cala, a za czwartym
ku Amerykanie tylko w ramach kart kredytowych zadłużeni byli do 1/2. Za piątym razem grubość chusteczki osiąga 1 cal. Pytanie
na ponad pięćdziesiąt cztery miliardy dolarów! Do końca 1988 ro do ciebie: ile razy trzeba złożyć chusteczkę, aby jej grubość
ku kwota więcej niż potroiła się i osiągnęła ponad sto siedem sięgnęła odległości między Ziemią a Księżycem, która wynosi
dziesiąt dwa miliardy! Taki system gwarantuje klęskę finansową. 237 305 mil? Niewiarygodne, prawda? Odległość między Ziemią
Bądź mądry: wydawaj mniej, niż zarabiasz, a będziesz w stanie a Księżycem osiągnąłbyś składając chusteczkę trzydziesty dzie
utrzymać własne bogactwo. wiąty raz. Za pięćdziesiątym razem grubość chusteczki wyniosłaby
Odpowiesz, że przecież inwestycje mogą spowodować wzrost dość, by sięgnąć do Księżyca i z powrotem prawie dwa razy! Ta
twojego majątku, na co ja zareplikuję, że musisz również liczyć ka właśnie siła kryje się w reinwestowaniu zysków. Niewielu lu
się z inflacją. Jeśli postawisz trzeci krok na drodze do finansowego dzi zdaje sobie sprawę, że pomnażanie niewielkiej ilości pieniędzy
sukcesu, utrzymasz własne bogactwo na pewno. przez dłuższy czas przynosi fortunę!
3. TRZECIM KLUCZEM DO SUKCESU FINANSOWEGO Możesz w tym miejscu powiedzieć: „To cudowne! Chciałbym
JEST POMNAŻANIE WŁASNEGO BOGACTWA. Jak to osią zacząć od razu, ale skąd mam wiedzieć, w co inwestować?"
gnąć? Do reguły, którą przed chwilą podałem, musisz po prostu Na to pytanie nie ma jednej prostej odpowiedzi. Musisz naj
dodać jeden element: WYDAWAJ MNIEJ, NIŻ ZARABIASZ, pierw zdecydować, jakie są twoje cele finansowe. Co chcesz osiągnąć
RÓŻNICĘ INWESTUJ, A NASTĘPNIE ZYSKI Z TEJ INWES i w jakim czasie? Jaka jest twoja TOLERANCJA RYZYKA, ilość
TYCJI PRZEZNACZAJ NA KOLEJNĄ, ABY ZWIELOKROT ryzyka, którą możesz spokojnie ponieść? Bez jasnego zrozumienia
NIĆ SWÓJ MAJĄTEK. własnych celów, potrzeb i potencjalnych problemów, odpowiedź na
618 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XXII. PRZEZNACZENIE FINANSOWE 619
pytanie, w co inwestować, nie jest prosta. Często przyszli in którzy zdobyli prawdziwe bogactwo, czuje się równie niebezpiecznie
westorzy pozwalają, by doradzali im specjaliści, którzy nie mają z tą wielką ilością pieniędzy, jak wtedy, kiedy ich nie miało wcale.
najmniejszego pojęcia o prawdziwych potrzebach swoich klientów. Ludzie często czują się mniej pewnie, gdy myślą, że mają więcej do
Najważniejszą rzeczą w sprawach finansowych jest prawdziwe stracenia. Dlaczego? Ponieważ wiedzą, że w każdej chwili ktoś może
zrozumienie wszystkich typów inwestycji wraz z potencjalnym ich oszukać lub wykorzystać, choćby stawiając im bezpodstawne
zyskiem oraz ryzykiem, jakie niesie każdy z nich. Odpowiedzialni zarzuty w sądzie i w ten sposób dziesiątkując ich aktywa.
doradcy inwestycyjni zawsze dbają, by ich klient dobrze rozumiał Czy chciałbyś wiedzieć, jak źle wygląda dzisiaj sytuacja
stojące przed nim możliwości inwestycji oraz brał je pod uwagę w Stanach Zjednoczonych? Z danych opublikowanych w artykule
przy opracowaniu własnego PLANU FINANSOWEGO. BEZ londyńskiego „Financial Times" 22 czerwca 1991 roku wynika,
JASNO SPRECYZOWANEGO PLANU FINANSOWEGO że spośród wszystkich procesów sądowych, które wszczęto na
MUSISZ W KOŃCU PONIEŚĆ KLĘSKĘ FINANSOWĄ. całym świecie w 1988 roku, zastraszająca liczba dziewięćdziesię
W książce How to Be Your Own Investment Counselor (Jak stać ciu czterech procent przypada na Stany Zjednoczone Ameryki.
się własnym doradcą inwestycyjnym) Dick Fabian pisze: „Do Rocznie ma miejsce w naszym kraju osiemnaście milionów pro
świadczenie pokazuje, że inwestorzy - bez względu na charakter cesów sądowych. Z aktualnych danych amerykańskiej palestry
inwestycji - nie zarabiają żadnych pieniędzy przez okres dziesięciu wynika, że jeśli mieszkasz w Kalifornii i zarabiasz powyżej pięć
lat. Ta tragiczna statystyka ma kilka przyczyn: dziesięciu tysięcy dolarów rocznie, szansa, że zostaniesz podany
1. Brak wyznaczonego celu. do sądu, jest jak jeden do czterech.
2. Uganianie się za modnymi inwestycjami. Z europejskiej perspektywy patrząc, można przypisać Amery
3. Opieranie się na raportach publikowanych w prasie. kanom to, że zawsze szukają kogoś, na kogo mogą zrzucić winę,
4. Ślepe słuchanie rad brokerów i finansistów. i stąd ta niewiarygodna liczba spraw sądowych. To ostre, gorzkie
5. Popełnianie pomyłek emocjonalnych, i tak dalej." słowa, ale niestety, są prawdą. Takiej postawy nie znajdujemy
Na szczęście odpowiedzi na twoje pytania finansowe są bardzo nigdzie indziej na świecie. Niszczy ona nasz kraj ekonomicznie,
łatwe do zdobycia. Możesz je uzyskać z lektury książek, które zmusza do wykorzystywania czasu, kapitału i energii w sposób
napisali najwięksi mistrzowie: od Petera Lyncha i Roberta Prech- całkowicie nieproduktywny.
tera po Warrena Buffeta. Są też dobrzy doradcy, którzy pomogą Jak doniósł ostatnio „Wall Street Journal", pewien pijany
ci opracować plan, prowadzący do zaspokojenia twoich długofalo mężczyzna, prowadząc samochód, usiłował przesunąć naładowaną
wych potrzeb finansowych. strzelbę na prawe przednie siedzenie. Broń przypadkowo wypaliła,
Pamiętaj, że finanse odgrywają bardzo ważną rolę w ilości zabijając go na miejscu. Wdowa po tym nieszczęśniku, zamiast
cierpienia bądź przyjemności, których doświadczasz w życiu. uznać fakt, że jej mąż był pijany, pozwała do sądu producenta
Dlatego właśnie korzystaj z rad tylko najlepszych specjalistów. broni, zarzucając mu, że strzelba nie miała żadnych zabezpieczeń
Jeśli odstąpisz od tej zasady, spotkasz się z wielkim cierpieniem. przed pijanymi użytkownikami. Zażądała czterech milionów do
Jeśli się do niej zastosujesz, osiągniesz poziom bogactwa, który larów odszkodowania i wygrała sprawę!
znacznie przekracza twoje dotychczasowe marzenia. Nic więc dziwnego, że ludzie nie czują się najlepiej ze świado
Teraz, kiedy naprawdę zacząłeś gromadzić i pomnażać własne mością, że w podobnej sytuacji ktoś może odebrać im majątek, na
bogactwo, jesteś gotów do kolejnego kroku w kierunku sukcesu który pracowali całe lata! Odstrasza ich to od prowadzenia inte
finansowego. resów i często wpływa na podejmowane przez nich decyzje finan
4. CZWARTYM KLUCZEM DO SUKCESU FINANSOWEGO sowe. Jednak SĄ PRZECIEŻ PRAWNE SPOSOBY OCHRONY
JEST OCHRONA WŁASNEGO BOGACTWA. Jakże wielu ludzi, TWOJEGO MAJĄTKU, KTÓRE MOŻESZ WYKORZYSTAĆ,
620 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XXII. PRZEZNACZENIE FINANSOWE 621
JEŚLI NIE JESTEŚ OBECNIE STRONĄ ŻADNEGO PROCE jednak wciąż nie są szczęśliwi. Odczuwają pustkę. Nie zrozumieli
SU SĄDOWEGO. Nie chodzi tu o unikanie spłaty rzeczywistych bowiem jeszcze, że PIENIĄDZE NIE SĄ CELEM, TYLKO
długów, ale o ochronę twojego majątku przed nieuzasadnionymi ŚRODKIEM. Każdy z nas musi więc znaleźć sposoby, które po
rozszczeniami innych. Ludzie kierujący się nieuczciwymi moty zwolą mu dzielić się własnym bogactwem z tymi, na których
wami mogą ci wytoczyć proces dla dwóch przyczyn: chcą sko nam zależy. Inaczej pieniądze nie będą miały żadnej wartości.
rzystać na twoim ubezpieczeniu albo chcą przejąć twoje aktywa. Kiedy odkryjesz sposoby na dzielenie się własnym bogactwem
Jeśli nie mogą położyć łapy na twoim majątku, trudno im będzie proporcjonalnie do jego wielkości, zyskasz jedną z największych
pozyskać prawnika, który zgodzi się pracować za zwykłą opłatę. życiowych radości.
Jeśli z góry zabezpieczysz się przed taką ewentualnością, możesz Mogę zaręczyć, że jeśli nie nauczysz się wiązać z tym
obronić swoje aktywa, postępując zgodnie z jasnymi i prostymi wielkiej przyjemności, nigdy nie utrzymasz tego działania przez
przepisami prawa. długi czas. Większość ludzi czeka z uwolnieniem własnej radości
Usiłując zrozumieć świat finansów, analizowałem życie naj do momentu, w którym uda im się zgromadzić określoną sumę
większych ludzi sukcesu na całym świecie. Pozwoliło mi to od pieniędzy. To wspaniały sposób, aby nauczyć własny umysł, by
kryć kilka sposobów, za pomocą których chronią oni swój majątek łączył cierpienie ze zdobywaniem bogactwa. Ty powinieneś
przed nieuzasadnionymi roszczeniami. W tej, podobnie jak nagradzać się emocjonalnie od samego początku. Od czasu do
w każdej innej sytuacji życiowej, dobrze jest odkryć, co robią czasu musisz sprawiać sobie finansową niespodziankę (o czym
„wielcy gracze", oraz wzorować się na ich postępowaniu. Poświę mówiliśmy w rozdziale szóstym), aby twój umysł wiedział, że
ciłem dwa lata na analizę najlepszych dostępnych w Stanach zarabianie pieniędzy jest czymś przyjemnym, że przynosi
Zjednoczonych sposobów ochrony własnych aktywów. Moim nagrody.
celem była między innymi pomoc lekarzom uczestniczącym PAMIĘTAJ TEŻ O WIELKIEJ SILE I WIELKIEJ WAR
w moich kursach Fortune Management (Zarządzanie Fortuną). TOŚCI DZIELENIA SIĘ Z POTRZEBUJĄCYMI. Zapewniam
Najczęściej powtarzającym się błędnym przekonaniem jest cię, że mój świat finansowy zaczął się całkowicie zmieniać, kiedy
stwierdzenie, że ochrona aktywów to jakiś tajemniczy proces, dałem komuś potrzebującemu trochę więcej niż dwadzieścia
w którym nie da się uniknąć oszustwa. Ale w rzeczywistości naj dolarów, choć naprawdę nie zbywały mi one wtedy. Poczułem
lepszą polityką jest uczciwość. Nie musisz ukrywać swojego ma się tego dnia tak wspaniale, że już samo to uczucie potrafiło zna
jątku, wystarczy, byś go strzegł. Jeśli więc obrona własnych akty cznie zwiększyć skuteczność mojego działania oraz możliwości
wów nie stała się jeszcze dla ciebie sprawą pierwszoplanową, zarabiania pieniędzy. Większość ludzi dzieli się z innymi tylko
stanie się nią na pewno, kiedy zaczniesz gromadzić swoje bo wtedy, jeśli ma trochę więcej pieniędzy. Ale jak sądzisz, co byłoby
gactwo. Musisz pamiętać, że wiele możesz w tym zakresie zrobić.* trudniejsze: oddać potrzebującym jedną dziesiątą własnego
5. PIĄTYM KLUCZEM JEST CZERPANIE RADOŚCI majątku, gdy ma się dolara, czy też oddać potrzebującym jedną
Z WŁASNEGO BOGACTWA. Wielu ludziom udaje się przejść dziesiątą własnego majątku, gdy majątek ten wynosi milion do
przez pierwsze cztery etapy. Odkrywają oni, jak zgromadzić larów? Odpowiedź jest oczywista, prawda?
bogactwo poprzez dodawanie wartości, jak utrzymać je dzięki Nie próbuję tu dowieść, że dziesięć procent to kwota, której
wydawaniu mniej, niż zarobili. Stają się mistrzami w sztuce należy się kurczowo trzymać. Postanów jednak solennie, że pewną
inwestycji i wiedzą, jak bronić własnych aktywów. Mimo to część własnych zarobków wydasz na ludzi potrzebujących w taki
sposób, który sprawi ci radość. Piękno dzielenia się z innymi po
* Dodatkowe informacje można uzyskać w biurze Financial Destiny, lega również i na tym, że oddając część własnego majątku, uczysz
tel.: (619)4536330. swój umysł, że masz więcej, niż ci potrzeba. Stoisz ponad progiem
622 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XXII. PRZEZNACZENIE FINANSOWE 623
ubóstwa, a już samo to przekonanie może zmienić całe twoje lepszych finansistów. Wiele z nich może cię nauczyć, jak podej
życie. mować mądre decyzje inwestycyjne.
PRAWDZIWE BOGACTWO JEST EMOCJĄ: JEST TO 5. Jeśli martwisz się, że ktoś nieuczciwie sięgnie po twoje
POCZUCIE CAŁKOWITEGO DOSTATKU. Już samo nasze aktywa, podejmij działania, które doprowadzą do utworzenia
dziedzictwo czyni z nas bogaczy. Mamy przywilej cieszenia się mądrego planu ich ochrony.
pięknymi obrazami, których sami nie namalowaliśmy, muzyką, 6. Wyznaczaj małą pulę nagród, które pomogą ci połączyć
która nie jest naszym dziełem, i szkołami, które przecież zbudował przyjemność z sukcesem finansowym. Dla kogo mógłbyś zrobić
ktoś inny. Poczuj bogactwo parków narodowych, które są własnoś coś specjalnego? Jak możesz się nagrodzić za to, że zaczniesz
cią całego narodu. Uwierz, że jesteś człowiekiem bogatym, i ciesz już dzisiaj?
się tym bogactwem. Zrozum, że to część twojego bogactwa, a po
czucie wdzięczności ułatwi ci stworzenie czegoś jeszcze większego.
Pozwól więc, że na koniec powiem ci jedno: zmiana własnych
przekonań oraz przejęcie kontroli nad własnymi finansami mogą
być przepięknym doświadczeniem w twoim osobistym rozwoju.
Postanów więc, że to doświadczenie osiągniesz, i zacznij od
zaraz.
DZISIEJSZE ZADANIE:
1. Przyjrzyj się dokładnie swoim przekonaniom i sprawdź,
czy nie ma wśród nich przekonań niewłaściwych. Jeśli są, pozbądź
się ich za pomocą techniki NWA (Nauka Warunkowania Neuro-
asocjacyjnego).
2. Zapoczątkuj proces dodawania wartości na wielką skalę
we własnym miejscu pracy, bez względu na to, czy dostajesz za
to pieniądze, czy też nie. Dziesięciokrotnie zwiększ obecnie produ
kowaną wartość i przygotuj się na wielkie nagrody finansowe.
3. Postanów, że będziesz odkładał co najmniej dziesięć procent
własnych dochodów i je w starannie zaplanowany sposób inwestował.
4. Znajdź sobie doradcę. Skontaktuj się ze specjalistami z lo
kalnej grupy Financial Destiny albo innym lokalnym „trenerem
finansów". Zadbaj o to, aby pomógł ci opracować plan finansowy,
który dokładnie rozumiesz. Sięgnij po książki pisane przez naj-
XXIII. BĄDŹ NIESKAZITELNY: TWÓJ KODEKS... 625
NIESKAZITELNY; dziennik, wypisał w nim owych dwanaście stanów i obok tej listy
umieścił tabelę z liczbą kolumn odpowiadającą liczbie dni mie
TWÓJ KODEKS siąca. „Za każdym razem, kiedy pogwałcę jedną z tych cnót, po
stawię małą czarną kropkę w rubryce odpowiadającej tej cnocie
ZACHOWANIA
danego dnia. Moim celem jest nie mieć żadnej czarnej kropki na
moim wykresie. Wtedy będę wiedział, że prawdziwie żyję w zgo
dzie z tymi cnotami" - pomyślał.
Był tak dumny ze swego pomysłu, że opowiedział o nim
przyjacielowi, pokazując mu swój dziennik. Przyjaciel zauważył:
DZIEŃ PIĄTY „Wspaniale! Myślę jednak, że do listy swoich cnót powinieneś do
dać pokorę." Wtedy Benjamin Franklin wybuchnął śmiechem i do
REZULTAT: Czy to możliwe, byśmy mieli piękne wartości, pisał do swojej listy trzynastą cnotę.
wspaniały zestaw reguł, które je wspierają, zadawali sobie Pamiętam, że pierwszy raz czytałem ten fragment autobiografii
właściwe pytania i mimo wszystko w jakimś momencie żyli Benjamina Franklina w pokoju hotelowym w Milwaukee. Miałem
w sprzeczności z nimi? Jeśli jesteś ze sobą szczery, wiesz, Że wtedy bardzo napięty plan zajęć: perspektywa nagrania kilkunastu
odpowiedz brzmi „tak". Każdy z nas w pewnych sytuacjach programów radiowych i telewizyjnych, spotkania z czytelnikami
pozwala, by kierowały nim wydarzenia, zamiast świadomie oraz kilka imprez charytatywnych. W noc poprzedzającą podjęcie
podejmować decyzje co do znaczenia tych wydarzeń. Musimy wszystkich tych obowiązków powiedziałem sobie: „Okay, skoro
więc mieć jasno określony sposób, który zapewni, że nigdy nie już tu jesteś, wykorzystaj to jak najlepiej. Przynajmniej możesz
uczynimy własnym życiem wyjątku od wartości, którym się jakoś wzbogacić swój umysł."
poświęciliśmy. Musimy też mieć jakąś miarę, która pozwoli Niewiele wcześniej wpadłem na pomysł wartości i ich hie
ocenić, czy żyjemy zgodnie z własnymi wartościami na co dzień, rarchii i stworzyłem listę wartości dla samego siebie, którą uzna
czy też nie. wałem za bardzo udaną i z którą mogłem dobrze czuć się w życiu.
Kiedy jednak zastanowiłem się nad listą cnót Bena Franklina,
Ten młody mężczyzna osiągnął nieprawdopodobny sukces w wie pomyślałem: „No tak, masz na liście swoich wartości miłość, ale
ku dwudziestu siedmiu lat. Był bardzo bystry, oczytany i czuł się czy kochasz w tej właśnie chwili? Jedną z twoich najważniejszych
tak, jakby wyprzedził wszystkich na świecie. Jednak pewnego wartości jest wkład w życie innych, ale czy to realizujesz w tym
dnia zdał sobie z czegoś sprawę: nie był szczęśliwy! Wielu ludzi momencie?" W obydwu wypadkach odpowiedzią było słowo
go nie lubiło, ponieważ uznawali go za pyszałka. Poczuł, że nie „nie". Odkryłem wspaniałe wartości, ale w żaden sposób nie po-
626 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XXIII. BĄDŹ NIESKAZITELNY: TWÓJ KODEKS... 627
trafiłem zmierzyć, czy naprawdę żyję z nimi w zgodzie w każdym Pierwszą rzeczą, która wpadła mi na myśl, było szalone zacho
momencie mojego życia. Wiedziałem, że kieruję się miłością, wanie. W końcu szaleństwo było jednym ze stanów na mojej
ale jednocześnie, kiedy patrzyłem wstecz, dostrzegałem wyraźnie liście. Chwyciłem więc egzemplarz mojej książki Unlimited
chwile, kiedy w moim zachowaniu miłości nie było. Power i zacząłem czytać ją, wydając przy tym z siebie najróżniej
„W JAKIM STANIE BYM SIĘ ZNAJDOWAŁ, GDYBYM sze dźwięki: „Oooo! Aaaa! Czy to prawda?"
CIĄGLE BYŁ U SZCZYTU SWOICH NAJLEPSZYCH MOŻ Szybko moje zachowanie zainteresowało przechodzącą kobie
LIWOŚCI? JAKIM STANOM CHCĘ SIĘ POŚWIĘCIĆ KAŻ tę. Doszła do wniosku, że taki entuzjazm może wzbudzić tylko na
DEGO DNIA, BEZ WZGLĘDU NA WSZYSTKO? Bez wzglę prawdę wspaniała książka. Przystanęła więc, aby zobaczyć, co
du na otoczenie, bez względu na mnożące się wokół mnie czytam. Zacząłem zachwalać jej książkę, wskazując na najlepsze
problemy OSIĄGNĘ TE STANY EMOCJONALNE CO NAJ i najskuteczniejsze strategie i techniki. Zatrzymał się ktoś jeszcze,
MNIEJ RAZ DZIENNIE!" Wśród stanów, do których się wtedy aby sprawdzić, co jest powodem całego zamieszania. Potem
zobowiązałem, były: przyjazne nastawienie, miłość, szczęście, jeszcze ktoś i jeszcze ktoś. Po dwudziestu minutach zebrało się
zabawa, siła, szczodrość, pasja i radość. Niektóre z nich były wokół mnie dwadzieścia pięć do trzydziestu osób i wszyscy chcieli
zgodne z moimi wartościami, inne nie. Jednak wiedziałem, że usłyszeć coś o wspaniałej książce, którą miałem w ręku.
jeśli naprawdę będę codziennie przeżywał każdy z nich, uda mi W końcu powiedziałem: „A wiecie, co jest najlepsze ze wszys
się żyć w zgodzie z moimi wartościami. Jak sobie pewnie wyob tkiego? Tak się składa, że jestem dobrym znajomym autora tej
rażasz, był to wyjątkowo ekscytujący proces! książki!" Kiedy ludzie zaczęli się dziwić, a nawet mi zazdrościć,
Następnego dnia, kiedy występowałem w programie telewi pokazałem im moje zdjęcie na okładce, które dotychczas starałem
zyjnym, świadomie i celowo wzbudzałem w sobie te uczucia. się zakrywać. Kobieta, która dziwiła się najbardziej, roześmiała
Byłem szczęśliwy, radosny, wesoły i dobrze się bawiłem. Czułem się, a za nią wszyscy inni. I w taki sposób zacząłem podpisywać
też, że bardzo wiele wnoszę w życie nie tylko moich gospodarzy własną książkę.
w studio, ale również wszystkich telewidzów. Potem udałem się Tamten wieczór okazał się prawdziwym sukcesem i wszyscy
do księgarni, by podpisywać swoje książki. Kiedy tam dotarłem, wspaniale się bawili. Zamiast pozwolić wydarzeniom i sytuacji
właściciel sklepu przywitał mnie zmartwioną miną i słowami: wokół mnie, by przejęły kontrolę nad moimi działaniami
„Mamy pewien problem, panie Robbins. Ogłoszenie o tym, że i sposobem postrzegania, świadomie wybrałem zastosowanie się
będzie pan podpisywał swoje książki, pojawi się dopiero w ju do zasad, które dziś nazywam moim KODEKSEM ZACHOWA
trzejszej gazecie!" NIA. Miałem też wtedy wielką satysfakcję, ponieważ wiedziałem,
Gdyby coś takiego zdarzyło mi się, zanim przeczytałem listę że kierując się stanami z mojej listy, żyję zgodnie z własną
cnót Benjamina Franklina, zareagowałbym pewnie inaczej. Ale hierarchią wartości.
mając w pamięci swoją nową listę, pomyślałem: „Postanowiłem
przecież, że będę żył zgodnie z moimi postanowieniami bez
względu na wszystko. Co za wspaniały test pozwalający mi spra
Zmieniaj własne credo we własne czyny.
RALPH WALDO EMERSON
wdzić, czy naprawdę przestrzegam własnego kodeksu postępowa
nia!" Podszedłem więc do stolika, przy którym autorzy zwykle
podpisywali swoje książki, i rozejrzałem się dookoła. W całym Benjamin Franklin i ja nie jesteśmy jedynymi ludźmi, którzy kie
centrum handlowym nie było prawie nikogo. Jak mogłem więc rują się własnym kodeksem zachowania. Czy pamiętasz Dziesięć
choćby spróbować stworzyć podniecenie i radość tam, gdzie przykazań! Tekst przyrzeczenia skautów? Kodeks postępowania
wydawało się, że nic nie ma? handlowców? A czy znasz może Credo Klubu Optymistów?
628 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XXIII. BĄDŹ NIESKAZITELNY: TWÓJ KODEKS... 629
Niektórzy ludzie, kiedy stają wobec jakiegoś zadania, koncentrują upływ albo w ogóle tego nie robisz. Skupiasz się na czymś, co
się wyłącznie na tym, że w przeszłości nie udało im się czegoś po sprawia ci przyjemność i zajmuje całą uwagę i dlatego czas upływa
dobnego wykonać. W takim razie zmiana przedmiotu koncen o wiele szybciej. Pamiętaj, że to ty masz kontrolę nad sobą. Kieruj
tracji z przeszłości na teraźniejszość lub przewidywanie pozytyw więc własnym wzorcem koncentracji i świadomie decyduj, jak
nej przyszłości może natychmiast zmienić ich stan emocjonalny. mierzyć upływ czasu. Jeśli co chwilę patrzysz na zegarek, czas
Nasze emocje znajdują się pod wielkim wpływem ram czasowych, zaczyna się niemiłosiernie wlec. I tym razem twoje postrzeganie
którymi operujemy w danej chwili. upływu czasu zależy od przedmiotu koncentracji. Jak definiujesz
CZĘSTO ZAPOMINAMY, ŻE CZAS JEST TWOREM własny sposób spożytkowania czasu? Trwonisz go, używasz,
UMYSŁU, ŻE JEST CAŁKOWICIE WZGLĘDNY I ŻE SPO wykorzystujesz, spędzasz czy zabijasz? Mówi się, że „zabijanie
SÓB, W JAKI GO ODBIERAMY, JEST NIEMAL WYŁĄCZ czasu nie jest morderstwem. Jest samobójstwem".
NIE WYNIKIEM SPOSOBU, W JAKI SIĘ KONCENTRU
JEMY Jak długi jest na przykład długi czas? Stanie w kolejce
przez dziesięć minut może się wydawać wiecznością, podczas II. KWESTIA WAŻNOŚCI
gdy godzina seksu upływa o wiele za szybko.
Nasze przekonania filtrują również naszą percepcję czasu. Kolejnym i być może najważniejszym rozróżnieniem jest zrozu
Dla niektórych ludzi dwadzieścia minut to, bez względu na sytu mienie, w jaki sposób poczucie ważności i pilności spraw wpływa
ację, bardzo długo. Dla innych długo to stulecie. Czy możesz so na twoje decyzje dotyczące spożytkowania własnego czasu, a
bie wyobrazić, jak różnie tacy ludzie się poruszają, jak różnie więc w konsekwencji na twoje poczucie osobistego spełnienia. Co
mówią, jak różnie postrzegają swoje cele i jak wielkie stresy mam na myśli? CZY KIEDYKOLWIEK ZDARZYŁO CI SIĘ, ŻE
powodowałaby ich współpraca, skoro działają opierając się na HAROWAŁEŚ JAK WÓŁ, USIŁUJĄC PUNKT PO PUNKCIE
tak całkowicie różnych ramach czasowych? Dlatego właśnie WYKONAĆ WSZYSTKIE RZECZY Z LISTY „DO ZROBIE
opanowanie czasu jest bardzo ważną życiową umiejętnością. NIA", A MIMO TO POD KONIEC DNIA DALEJ NIE MIAŁEŚ
Umiejętność rozciągania lub zwężania percepcji czasu to POCZUCIA DOBRZE SPEŁNIONEGO OBOWIĄZKU? DZIA
umiejętność kształtowania własnej percepcji życia. ŁO SIĘ TAK DLATEGO, ŻE WSZYSTKO, CO ROBIŁEŚ, BY
Zanim wykonasz dzisiejsze ćwiczenia, zapoznaj się po krotce ŁO PILNE I WYMAGAŁO TWOJEJ UWAGI, ALE ŻADNA
z trzema „podpowiedziami". Z TYCH RZECZY NIE BYŁA WAŻNA - żadna z rzeczy na
twojej liście nie przyczyniała się do długofalowego polepszenia
twojej sytuacji. I odwrotnie, czy kiedykolwiek zdarzył ci się dzień,
I. UMIEJĘTNOŚĆ ZNIEKSZTAŁCANIA CZASU podczas którego zrobiłeś zaledwie kilka rzeczy, ale wieczorem
byłeś przekonany, że kończy się naprawdę znaczący dzień w two
Po opanowaniu umiejętności zmiany ram czasowych dzięki zmia im życiu? Podczas takich właśnie dni skupiasz się na tym, co jest
nie przedmiotu koncentracji jesteś gotów do opanowania kolejnej ważne, raczej niż na tym, co pilnie wymaga twojej uwagi.
podstawowej umiejętności niezbędnej do przejęcia kontroli nad Wydaje się, że kwestia „pilności" kieruje naszym życiem.
czasem. UMIEJĘTNOŚĆ TA TO ZNIEKSZTAŁCANIE CZASU Dzwoni telefon, więc „musimy" go odebrać, nawet jeśli właśnie
W TAKI SPOSÓB, ABY MINUTA WYDAWAŁA SIĘ GODZI robimy coś ważnego. No bo przecież mogłaby ominąć nas jakaś
NĄ, A GODZINA MINUTĄ. Czy zauważyłeś, że kiedy zajmiesz cenna wiadomość albo ważna rozmowa? To klasyczny przykład
się czymś bez reszty, tracisz poczucie upływu czasu? Dlaczego? ustalania, co jest pilne. Telefon ten równie dobrze może przecież
Ponieważ nie skupiasz się na nim w ogóle. Mniej mierzysz jego okazać się pomyłką. Albo kupujemy książkę, o której wiemy, że
634 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XXIV. OPANUJ SWÓJ CZAS I SWOJE ŻYCIE 635
może wnieść w nasze życie wiele dobrego, ale wciąż odkładamy sobie, usłysz i zaobserwuj, jakie wywoła to w tobie uczucia.
jej lekturę na później, ponieważ nie możemy jej „wcisnąć" między Wypraw się na wycieczkę w przeszłość, otocz najcenniejszymi
konieczność otwarcia kilku listów, w których pewnie i tak są tylko wspomnieniami: pierwszy pocałunek, narodziny dziecka, jakaś
reklamy, wyprawę na stację benzynową, a obejrzenie telewizyjnych specjalna chwila spędzona z przyjacielem. Im bardziej opanujesz
wiadomości. Jedynym sposobem na prawdziwe opanowanie umiejętność zmiany ram czasowych, tym większa stanie się twoja
własnego czasu jest planowanie własnego terminarza tak, by swoboda i tym więcej emocji będziesz mógł w sobie wytworzyć
większość z robionych przez nas rzeczy była ważna, a nie pilna. dosłownie w jednej chwili. Ćwicz tę umiejętność na tyle często,
byś mógł z pełnym przekonaniem powiedzieć, że możesz ją
wykorzystać na zmianę w mgnieniu oka przedmiotu koncentracji,
III. O S Z C Z Ę D Ź SOBIE LAT a więc i własnego stanu emocjonalnego.
2. NAUCZ SIĘ CELOWO ZNIEKSZTAŁCAĆ CZAS. Do
NAJLEPSZYM ZNANYM MI SPOSOBEM „ŚCISKANIA" czegoś, co normalnie wydawałoby się wymagać całej wieczności,
CZASU JEST UCZENIE SIĘ POPRZEZ DOŚWIADCZENIA dodaj składnik, który nie tylko przyspieszy twoje postrzeganie
INNYCH LUDZI. Nigdy naprawdę nie opanujemy własnego czasu, lecz również pozwoli ci robić dwie rzeczy naraz. Zawsze
czasu ani życia, jeśli naszą podstawową strategią uczenia się podczas biegania zakładam słuchawki i delektuję się ulubioną
świata będzie metoda prób i błędów. Wzorowanie się na tych, muzyką. Albo wykonując ćwiczenia, oglądam telewizję. Znaczy
którzy już odnieśli sukces, może zaoszczędzić ci wielu lat cierpie to również, że nigdy nie mam wymówki, by nie ćwiczyć, ponieważ
nia. Właśnie dlatego czytam tak żarłocznie, właśnie dlatego jestem mogę w trakcie ćwiczenia wykonywać inne, równie ważne rzeczy,
tak pilnym uczniem. Zawsze postrzegałem książki jako koniecz jak choćby rozmowy telefoniczne.
ność, a nie jako przyrząd. Dały mi one mądrość dziesięcioleci 3. Sporządź listę rzeczy „do zrobienia", ustalając ich
doświadczeń innych ludzi i sukces, który z nich wynika. Nama HIERARCHIĘ ZGODNIE Z WAŻNOŚCIĄ, A NIE PILNOŚCIĄ.
wiam, byś najczęściej, jak można, czytał o doświadczeniach in Zamiast umieszczać na niej dziesiątki spraw i pod koniec dnia
nych ludzi i wykorzystywał wszystko, czego się nauczysz. czuć się jak nieudacznik, skup się na tym, co najważniejsze do
osiągnięcia. Jeśli to zrobisz, to gwarantuję ci poczucie satysfakcji
i osiągnięć, jakiego doznaje tylko niewielu.
Mamy dość czasu, jeśli wykorzystujemy go
właściwie.
JOHANN WOLFGANG VON GOETHE
DZISIEJSZE ZADANIE:
1. Przez cały dzisiejszy dzień BADAJ WŁASNE MOŻLI
WOŚCI ZMIANY RAM CZASOWYCH. Ilekroć odczuwasz
presję teraźniejszości, skoncentruj się choć przez chwilę na
przyszłości w taki sposób, który doda ci sił. Pomyśl na przykład
o pozytywnych skutkach swojego działania, o celach, które dzięki
niemu osiągniesz, i w pełni się z nimi identyfikuj. Wyobraź je
Rozdział dwudziesty piąty Część czwarta
ODPOCZNIJ
I ROZERWIJ SIĘ: LEKCJA
N AWET BÓG PRZEZNACZENIA
SIÓDMEGO DNIA
ODPOCZYWAŁ!
DZIEŃ SIÓDMY
REZULTAT: Odzyskaj wewnętrzną równowagę.
DZISIEJSZE ZADANIE:
Zaplanuj sobie - i wykonaj - coś przyjemnego albo poddaj
się impulsowi chwili. W każdym razie naciesz się tym, co zrobisz.
Jutro znów musisz być gotów do dalszych odkryć...
Rozdział dwudziesty szósty
OSTATECZNE
WYZWANIE: CO
MOŻE ZROBIĆ JEDEN
CZŁOWIEK
Wielki płomień rodzi się z małej iskry.
DANTE
LaBudde nagrywał całą tragedię przez pięć godzin. Jeden po Każdy człowiek jest niemożliwością,
drugim delfiny zaplątywały się w sieci. Nie potrafiąc się uwolnić,
raz po raz wypływały na powierzchnię, by zaczerpnąć powietrza,
zanim się narodzi.
RALPH WALDO EMERSON
niezbędnego im do utrzymania życia.
W pewnej chwili kapitan wrzasnął: „Ile?"* Kiedy LaBudde
przekręcił się, by uchwycić rzeź okiem kamery, usłyszał, jak jeden Tak wielu ludzi odczuwa bezsilność i brak jakiegokolwiek włas
z członków załogi wrzasnął: „Będzie jakieś pięćdziesiąt!" Kapitan nego znaczenia, kiedy przychodzi do wydarzeń o skali światowej.
rozkazał, by załoga wyciągnęła łup. Na śliskim pokładzie statku Są przekonani, że nawet jeśli będą wszystko robić, jak należy,
leżało bez życia mnóstwo delfinów. Rybacy wybierali tuńczyka, ich bogactwo i powodzenie i tak zależeć będzie od łaski lub nie
odpychając ich szare, lśniące ciała jak śmiecie. W końcu martwe łaski innych. Czują się zagrożeni eskalacją wojen gangów i nie
delfiny spychano z pokładu tak jak torby z odpadkami. kontrolowanym wzrostem przestępczości, przerażeni coraz nowy
Zdjęcia wykonane przez LaBudde'a dostarczyły oczywistych mi kryzysami rządowymi, deficytem budżetowym, zasmuceni
dowodów na to, o czym mówiło się już od dawna: każda coraz częstszą bezdomnością i analfabetyzmem, przytłacza ich
wyprawa rybacka zabija regularnie tysiące delfinów. Z ustaleń efekt cieplarniany i bezlitosne wyniszczanie coraz liczniejszych
wynikało, że w ciągu dziesięciu lat zamordowano ponad sześć gatunków flory i fauny. Ludzie tacy wpadają w pułapkę niewłaś
milionów delfinów. Z ujęć LaBudde'a wykonano ostatecznie ciwych myśli: „Nawet jeśli postawię na szali życie własne i wszys
jedenastominutowy film, który wstrząsnął sercami widzów. tkich moich bliskich, co to zmieni? Zresztą po co mam się męczyć,
Wszystko, co robiliśmy tym inteligentnym i uczuciowym stwo skoro i tak jakiś idiota, który ma władzę, przez pomyłkę naciśnie
rom, z którymi dzielimy przecież naszą planetę, wyszło na jaw. nie ten guzik i wysadzi nas wszystkich w powietrze!" Tego typu
Oburzeni klienci w całym kraju, jeden po drugim, przestawali system przekonań sprzyja poczuciu braku kontroli i niemożności
kupować tuńczyka. Bojkot tylko się nasilił, kiedy zwróciły na wprowadzania jakichkolwiek istotnych zmian. Jego naturalną
niego uwagę media. konsekwencją jest wyuczona bezradność, wyrażająca się typowym
Cztery lata po tym, jak LaBudde dokonał pierwszego ujęcia stwierdzeniem: „Po co próbować?"
tragedii, w 1991 roku firma Starkist, największy na świecie produ NIC BARDZIEJ NIŻ WYUCZONA BEZRADNOŚĆ NIE
cent tuńczyka w puszce, ogłosiła, że nie będzie już przetwarzać tuń ODBIERA NAM MOŻLIWOŚCI PODJĘCIA DZIAŁANIA.
czyka łowionego włókiem. Firmy Chicken of the Sea i Bumblebee JEST ONA GŁÓWNĄ PRZESZKODĄ, KTÓRA NIE POZWALA
Seafoods wydały podobne oświadczenia w kilka godzin później. NAM ZMIENIĆ WŁASNEGO ŻYCIA, ORAZ POWSTRZY
Walka trwa nadal. Zagraniczne kutry rybackie zabijają sześć MUJE PRZED PODEJMOWANIAM DZIAŁAŃ, KTÓRE PO
razy więcej delfinów niż kiedyś kutry amerykańskie. Jednak czas MOGŁYBY INNYM LUDZIOM ZMIENIĆ ICH ŻYCIE.
spędzony przez LaBudde'a na panamskim kutrze umożliwił Skoro tak daleko zaszedłeś w lekturze tej książki, bez wątpie
poważne zmiany w amerykańskim przemyśle przetwórczym, nia znasz moje podstawowe przekonanie: KAŻDY CZŁOWIEK
ocalił niezliczone delfiny i niewątpliwie przyczynił się do choć DYSPONUJE JUŻ TERAZ SIŁĄ POZWALAJĄCĄ MU PANO
częściowego zachowania równowagi w ekosystemie wodnym. WAĆ NAD WŁASNYMI MYŚLAMI, UCZUCIAMI I POSTĘ
POWANIEM. Być może pierwszy raz w życiu odkryłeś w sobie
siłę, pozwalającą ci przejąć kontrolę nad Systemem Nadrzędnym,
* Susan Reed, Lorenzo Benet, A Filmmaker Crusades to Make the Seas którym kierowałeś dotychczas jedynie podświadomie. Za pomocą
Safe for Dolphins (Krucjaty filmowca dla zapewnienia delfinom technik przekazanych ci w tej książce i ćwiczeń, które dotychczas
bezpiecznych mórz), „ People Magazine", sierpień 1990. wykonałeś podczas lektury, obudziłeś w sobie przekonanie, że
642 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XXVI. OSTATECZNE WYZWANIE: CO MOŻE ZROBIĆ... 643
tylko ty jesteś prawdziwym panem swojego losu, jedynym reży jakiegoś kataklizmu albo wstrząsających całą ziemią decyzji, nawet
serem własnego przeznaczenia. Razem odkrywaliśmy gigantyczną jeśli to tak wygląda. O sukcesie bądź porażce przesądzają decyzje,
siłę, która kształtuje twoje przeznaczenie - DECYZJE. Wspólnie które podejmujemy na co dzień, nasze codzienne zachowania.
przekonaliśmy się, że decyzje dotyczące przedmiotu koncentracji, Dokładnie na takiej samej zasadzie decyzje i działania podej
znaczenia otaczających nas rzeczy i zjawisk oraz działań, które mowane na co dzień przez każdego z nas, przejęcie odpowie
w związku z nimi musimy podjąć, określają jakość naszego dzialności na własnym poziomie, pozwoli rozwiązać takie proble
obecnego i przyszłego życia. my, jak choćby możliwość zaopiekowania się najbiedniejszymi
Teraz nadszedł czas, by zająć się siłą WSPÓLNYCH DE mieszkańcami naszego kraju albo życie w harmonii ze środowis
CYZJI, możliwością kształtowania przeznaczenia własnej społecz kiem naturalnym.
ności, kraju i świata. Decyzje, które wspólnie podejmiemy DZI Aby wprowadzić dalekosiężne zmiany w przeznaczeniu
SIAJ na temat sposobów zaradzenia tak poważnym problemom, każdego z nas osobno i wszystkich razem, musimy poświęcić się
jak szerząca się narkomania, nierównowaga w handlu zagranicz ciągłemu doskonaleniu samych siebie i innych, musimy stać się
nym, nieskuteczny system szkolnictwa publicznego albo nieefek uczniami CDSI! Tylko w taki sposób możemy spowodować trwałe
tywny system penitencjarny, określą jakość życia przyszłych przekształcenia.
generacji.
Skupiając się na wszystkim, co szwankuje, ograniczamy włas
ną możliwość koncentrowania się na przyszłości i zaniedbujemy
przyczyny tych problemów. Nie chcemy zrozumieć, że DROBNE OSTATECZNE ROZWIĄZANIE
DECYZJE PODEJMOWANE CODZIENNIE PRZEZ KAŻDE
GO Z NAS KSZTAŁTUJĄ NASZE PRZEZNACZENIE. Pamię Jak myślisz, co wspólnego mają problemy, wobec których stajemy
taj, że każda decyzja ma swoje konsekwencje. Jeśli podejmujemy obecnie jako kraj i jako świat? Co wspólnego mają coraz większe
decyzje nieświadomie - to jest pozwalamy, by myśleli za nas inni rzesze bezdomnych, eskalacja przestępczości, wielkie kryzysy
lub wpływały na nas czynniki zewnętrzne - jeśli działamy, nie budżetowe i powolne niszczenie ekosystemu? KAŻDY Z TYCH
starając się przewidzieć potencjalnych skutków naszych działań, PROBLEMÓW ZOSTAŁ WYWOŁANY LUDZKIM ZACHO
możemy nieświadomie sprowadzać na siebie problemy, których WANIEM. DLATEGO WŁAŚNIE ROZWIĄZANIE KAŻDEGO
obawiamy się najbardziej. Kierowani chęcią uniknięcia krótko Z NICH TKWI W ZMIANIE NASZEGO ZACHOWANIA. (Wy
falowego cierpienia, często podejmujemy decyzje, które niosą maga to zmiany sposobu dokonywania ocen i podejmowania de
ze sobą cierpienie długofalowe i kiedy zabrniemy za daleko, mó cyzji, o czym mowa w całej tej książce.) Nie musimy borykać się
wimy sobie, że nasze problemy są nie do rozwiązania, że są z problemem narkomanii. Coraz powszechniejsze ciąże nieletnich
częścią naszego świata. dziewcząt nie są skutkiem wirusa. To są konsekwencje zachowań.
Najczęściej chyba żywionym fałszywym przekonaniem jest Wojna gangów jest problemem behawioralnym. Nawet problem
to, że tylko jakaś nadludzka siła potrafiłaby usunąć z naszego wojny nuklearnej sprowadza się do ludzkiego zachowania! Nasze
życia problemy. Nic bardziej nie mija się z prawdą! Zycie jest decyzje zbudowały te bomby i nasze decyzje mogą je
procesem kumulatywnym. Jakiekolwiek są twoje obecne doświad wyeliminować. WSZYSTKIE TE PROBLEMY SĄ SKUTKIEM
czenia, stanowią one kumulację niezliczonych drobnych decyzji, DZIAŁAŃ, KTÓRE LUDZIE ZDECYDOWALI SIĘ PODJĄĆ.
które podejmowałeś jako jednostka, członek rodziny, przedsta Jeśli na przykład jakiś pojedynczy człowiek zdecyduje się
wiciel swojej społeczności, swojego kraju i reprezentant własnego zostać członkiem gangu, jego decyzja wprawia w ruch szereg
gatunku. Sukces lub porażka życiowa najczęściej nie są wynikiem problemów. Nowa tożsamość sprawi, że będzie on prezentował
644 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XXVI. OSTATECZNE WYZWANIE: CO MOŻE ZROBIĆ... 645
bardzo specyficzny kodeks postępowania, który najwyżej ceni WŁASNE ZDECYDOWANIE. Historia świata jest po prostu
lojalność wobec grupy, z czego bierze się cały system charakte kroniką wszystkiego, co zdarzyło się w wyniku poczynań małych
rystycznych reguł i zachowań. grup pojedynczych ludzi, którzy z nadzwyczajnie wielkim
Globalnym przykładem długofalowych skutków naszych zdecydowaniem postanowili zmienić życie innych. Ludzie ci
decyzji jest chroniczny głód i braki żywności, które dotykają tak z ogromną doskonałością robili małe rzeczy. Postanawiali, że coś
wielu istnień ludzkich na Ziemi. Światowa Organizacja Zdrowia musi się zmienić, że muszą być tymi, którzy to zrobią, i są tymi,
udowodniła, że możliwe jest nakarmienie każdego dziecka, każdej którzy potrafią to zrobić. Potem znajdowali w sobie odwagę, by
kobiety i każdego mężczyzny na świecie, a mimo to każdego iść śladem własnych decyzji dopóty, dopóki nie wprowadzą ich
dnia umiera z głodu CZTERDZIEŚCI TYSIĘCY dzieci.* Dlacze w życie. Takich właśnie ludzi nazywamy BOHATERAMI.
go? Bez wątpienia mamy dość żywności, ale coś się popsuło nie Wierzę głęboko, że i ty, i ja, i każdy, kogo kiedykolwiek spot
tylko w sposobie jej dystrybucji, ale również sposobie jej wykorzy kaliśmy lub spotkamy, ma wrodzoną zdolność do stania się boha
stywania. terem, do podejmowania heroicznych i szlachetnych wysiłków w celu
Co wynika z tego wszystkiego? Kiedy już zrozumiemy, że polepszania życia innych, nawet jeśli na krótką metę wydaje się to
przyczyną wszystkich tych problemów jest nasze zachowanie działaniem naszym własnym kosztem. Jest w tobie zdolność
(i proces podejmowania decyzji, by to zachowanie zapoczątko czynienia rzeczy właściwych, odwaga, by stanąć w obronie innych.
wać), dowiemy się, że my sami możemy je zmienić. Jak nauczyłeś Pytanie tylko, KIEDY NADEJDZIE MOMENT, W KTÓRYM
się z tej książki, POSIADAMY NICZYM NIE OGRANICZONĄ PRZYPOMNISZ SOBIE, ŻE JESTEŚ BOHATEREM, I NIE
KONTROLĘ NAD NASZYM ŚWIATEM WEWNĘTRZNYM ZWAŻAJĄC NA SIEBIE, WESPRZESZ POTRZEBUJĄCYCH.
- TO MY DECYDUJEMY, CO ZNACZĄ RZECZY WOKÓŁ
NAS I CO POWINNIŚMY Z NIMI ZROBIĆ - i w rezultacie
własnych decyzji podejmujemy działania, które pozwalają nam
Niechcący. Po prostu zatopili moją łódt
wpływać na otoczenie. Są działania łatwe do podjęcia przez każ JOHN F. KENNEDY, w odpowiedzi na pytanie, jak stał się bohaterem
dego z nas we własnym domu, własnej firmie i własnej społecz
ności, które zainicjują łańcuch pozytywnych konsekwencji. Tak wielu ludzi chce uniknąć nawet myśli o problemach i kłopotach,
WŁASNYMI DZIAŁANIAMI KOMUNIKUJEMY NASZE A PRZECIEŻ POKONYWANIE TRUDNOŚCI JEST TYGLEM,
NAJGŁĘBSZE PRZEKONANIA I WARTOŚCI, i za pośrednict W KTÓRYM FORMUJĄ SIĘ NASZE CHARAKTERY U wielu
wem szerokiego wpływu środków masowego przekazu nawet ludzi bohaterstwo nie ujawnia się aż do chwili, w której pojawia
najprostsze podejmowane przez nas akcje mogą poruszyć miesz się poważny problem albo zagrażająca życiu sytuacja i muszą do niej
kańców całego świata. dorosnąć, ponieważ nie mają innego wyboru. Kiedy następnym
Choć brzmi to bardzo zachęcająco dla rodzaju ludzkiego, razem znajdziesz się w kłopotach, postanów, że im zaradzisz,
możesz zadać sobie w tej chwili pytanie: „Co może zrobić jeden i podejmij działanie, nawet jeśli działanie to wyda ci się wtedy bar
człowiek, aby odmienić losy świata?" DOSŁOWNIE WSZYST dzo nieznaczące i małe. Kto wie, jakie skutki wprawi ono w ruch?
KO! JEDYNYM OGRANICZENIEM TWOJEGO WPŁYWU Identyfikuj się z bohaterem, abyś mógł działać jak bohater.
NA ŚWIAT SĄ TWOJA WŁASNA WYOBRAŹNIA I TWOJE Wielu ludzi, patrząc na postacie typu Matki Teresy, sądzi, że
przyszły one na świat z wrodzonym bohaterstwem. Twierdzą, że
* Dane Instytutu Żywności i Polityki Rozwoju. Patrz: John Robbins, jest to osoba wyjątkowo uduchowiona i że to zwłaszcza od po
Diet for a New America (Dieta dla nowej Ameryki), „Stillpoint Publi- czątku przeznaczyło ją do takiej właśnie pracy z biednymi. To
shing" (C), Walpole, New Hampshire 1987. prawda, że Matka Teresa jest kobietą wyjątkowej odwagi i wiel-
646 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XXVI. OSTATECZNE WYZWANIE: CO MOŻE ZROBIĆ... 647
kiego serca, ale prawdą jest również i to, że przeżyła chwile, które dziedzictwa i niechętnie patrzącym na powolne
uformowały w niej te właśnie cechy i zdefiniowały jej obecną ograniczanie ludzkich praw, którym ten naród
rolę. Matka Teresa nie przyjechała do Indii po to, by pomagać
biednym. Przez ponad dwadzieścia lat uczyła najbogatsze dzieci tak bardzo zawsze był oddany i którym oddani
w Kalkucie. Przez wiele lat nie dostrzegała slumsów otaczających jesteśmy również dzisiaj, tu w domu i na całym
bogate dzielnice, w których pracowała, przez wiele lat nie odważyła
się wyjść poza niewielkie granice własnych wpływów.
świecie.
Pewnego wieczoru, kiedy szła ulicą, usłyszała kobietę wzywa Niech wszystkie narody wiedzą, czy życzą nam
jącą pomocy. Właśnie w chwili, kiedy ta umierająca kobieta upa dobrze, czy Źle, że zapłacimy każdą cenę,
dła w jej ramiona, życie Matki Teresy zmieniło się na zawsze.
Rozumiejąc, że stan kobiety jest krytyczny, Matka Teresa po udźwigniemy każdy ciężar, stawimy czoło
pędziła do szpitala. Tam kazano jej usiąść i czekać. Ponieważ każdej trudności, wesprzemy każdego
wiedziała, że bez pomocy lekarskiej kobieta umrze lada chwila,
przyjaciela i przeciwstawimy się każdemu
zabrała ją do innego szpitala. Tam znów kazano jej czekać. Kasta,
z której pochodziła chora kobieta, sprawiała, że była ona mniej wrogowi, aby zapewnić przetrwanie
ważna od innych pacjentów czekających na poradę lekarza. i zwycięstwo wolności
W końcu powodowana desperacją Matka Teresa zabrała chorą
JOHN F. KENNEDY
do własnego domu, gdzie w kilka godzin później zmarła, otoczona
kochającymi ramionami zakonnicy.
Przyszła decydująca chwila Matki Teresy, chwila, w której Wielu ludzi wydaje się dzisiaj trwożnie odrzucać myśli
postanowiła, że coś podobnego nigdy nie przydarzy się nikomu o własnym bohaterstwie, być może powodowanych chęcią unik
wokół niej. W tamtej właśnie chwili powzięła decyzję, że poświęci nięcia odpowiedzialności, którą w tym bohaterstwie przeczuwają.
całe swoje życie na pomoc tym, którzy wokół niej cierpią, i że będą A poza tym czy takie aspiracje nie są egoistyczne? Czy heroizm
oni żyć i umierać z godnością. Zdecydowała, że zrobi wszystko, nie jest fałszywy? W końcu nikt nie jest doskonały. Żyjemy dziś
co w jej mocy, aby ludzie ci traktowani byli lepiej niż w całym w społeczeństwie, w którym nie tylko nie dostrzegamy poten
swoim dotychczasowym życiu, z miłością i szacunkiem, na jakie cjalnych bohaterów, ale oczerniamy tych, których już mamy.
zasługuje sobie każdy człowiek. Z chorobliwą fascynacją bierzemy pod lupę ich prywatne życie,
doszukujemy się choćby jednej plamy na ich sztandarze i albo
ją w końcu znajdujemy, albo wymyślamy.
Niech z tego miejsca, w tej właśnie chwili
Podczas każdego kolejnego wyścigu wyborczego ludzie na
słowo wyruszy do wszystkich, wrogów rzekają na kaliber kandydatów, nieustannie szukając najdrobniej
i przyjaciół, niech powie, ze przekazano znicz szego uchybienia w ich przeszłym życiu, posuwając się nawet
do wytknięcia kandydatowi na sędziego Sądu Najwyższego, że
nowym generacjom Amerykanów, generacjom kilkadziesiąt lat temu raz zapalił marihuanę!
urodzonym w tym wieku, hartowanym przez Gdybyśmy bohaterów z przeszłości ocenili według tych
wojnę, zdyscyplinowanym przez ciężki i gorzki samych nieugiętych kryteriów, które przykładamy do teraźniej
szych, nie mielibyśmy bohaterów w ogóle! Nawet ludzie pokroju
pokój, dumnym ze swojego prastarego Kennedy'ego czy Kinga mieliby trudności ze sprostaniem dzisiej-
648 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XXVI. OSTATECZNE WYZWANIE: CO MOZĘ ZROBIĆ... 649
szej ciasnej mentalności. Wydaje się, że tak bardzo boimy się jest DECYZJA O POSTAWIENIU SOBIE WYŻSZYCH WYMA
rozczarowania, iż w każdym chcemy znaleźć coś złego już na GAŃ. Jako najbogatszy kraj świata musimy ZDECYDOWAĆ, że
początku, abyśmy potem nie czuli się zawiedzeni. Jeśli tak nie chcemy już dłużej godzić się na to, by tak wielu naszych mężczyzn,
konsekwentnie działamy, wychodząc z założenia, że każdy posąg kobiet i dzieci zamieszkiwało ulice, tak jakby nie byli ludźmi.
stoi na glinianych nogach, to musi być coś nie w porządku z nami Jaki procent ludności Ameryki to bezdomni? W chwili kiedy
samymi; z pewnością żywimy przekonanie, że każdy z nas ma to piszę, nie ujawniono jeszcze pełnych rezultatów spisu bezdom
wady, że nikt nie jest „wystarczająco dobry", by stać się bohaterem. nych z 1990 roku. Zresztą ludzie bezdomni z natury rzeczy nie ma
JAK JA DEFINIUJĘ BOHATERA? BOHATER TO CZŁO ją adresu, więc trudno jest o dokładne informacje. Najczęściej
WIEK, KTÓRY Z ODWAGĄ WNOSI WKŁAD W ŻYCIE cytowane dane podają, że mniej więcej trzy miliony naszych
INNYCH LUDZI, NAWET W SYTUACJI NAJWIĘKSZEJ obywateli nie ma domu, czyli w przybliżeniu jeden na stu Ame
PRÓBY. BOHATER TO JEDNOSTKA, KTÓRA DZIAŁA NIE rykanów żyje na ulicy lub w schroniskach dla ubogich.*
POWODOWANA CHĘCIĄ WŁASNEJ KORZYŚCI, KTÓRA Drugą kluczową kwestią dla rozwiązania tego problemu jest
WYMAGA OD SIEBIE WIĘCEJ, NIŻ WYMAGAJĄ OD NIEJ ZMIANA NASZYCH PRZEKONAŃ. Musimy przestać wierzyć,
INNI. BOHATER JEST CZŁOWIEKIEM, KTÓRY LEKCE że problemy te są nieuleczalną chorobą toczącą nasz kraj i że nie
WAŻY PRZECIWNOŚCI I ZAWSZE ROBI TO, CO SAM ma nic, co każdy z nas mógłby zrobić, aby naprawdę zmienić tę
UZNAJE ZA SŁUSZNE, NAWET MIMO STRACHU. Bohater sytuację. Sposobem na uwolnienie się od tej wyuczonej bezrad
potrafi wznieść się ponad „zdrowy" rozsądek obrońców status ności jest przyjęcie przekonania, że jako jednostka naprawdę
quo. Bohaterem jest każdy, kto chce służyć innym przykładem, możesz coś zmienić, ponieważ wszystkie wielkie reformy
każdy, kto żyje zgodnie z prawdą własnych przekonań. Bohater przeprowadzane były dotychczas przez zdecydowane na wszystko
rozwija strategie, które pozwolą mu osiągnąć zaplanowane jednostki.
rezultaty, pracuje nad ich osiągnięciem tak długo, jak długo nie Innym przekonaniem, które musimy zmienić, jest to, że bez
staną się rzeczywistością, w razie konieczności zmieniając taktykę domni znajdują się w swojej obecnej sytuacji tylko dlatego, że
i rozumiejąc przez cały czas wagę konsekwentnego podejmowania wszyscy są „umysłowo chorzy". Znów statystyki mogą nie być
drobnych działań. Bohater to nie ktoś doskonały, ponieważ nikt dokładne, ale szacuje się, że od szesnastu do dwudziestu dwóch
z nas doskonały nie jest. Wszyscy popełniamy błędy, ale nie procent bezdomnych cierpi na choroby psychiczne.**
unieważnia to dobra, które czynimy w całym swoim życiu. Aby naprawdę pomóc tym ludziom, musimy przełamać nasze
DOSKONAŁOŚĆ NIE JEST BOHATERSTWEM, CZŁOWIE stereotypy. Generalizacje na temat bezdomnych nie dodają nam
CZEŃSTWO JEST. siły, by im pomóc, a nie ma najmniejszej wątpliwości, że można
im pomóc.
Przede wszystkim, co jest przyczyną bezdomności? Poza
wspomnianymi już chorobami psychicznymi, najczęstszą przyczy-
PROBLEM BEZDOMNOŚCI
ną są wciąż wzrastające koszty mieszkań, połączone z malejącymi pracuje z nami, pomagając zmieniać ludzi, którzy znajdują się na tym
stopniowo dochodami, alkoholizm i narkomania oraz załamanie się samym miejscu, na którym znajdował się on sam trochę wcześniej.
tradycyjnych amerykańskich wartości rodzinnych. Każdy W rozmowach z bezdomnymi przekonałem się, że wielu
z tych powodów jest wystarczająco poważny. Ale za każdym z nich jest bardzo podobnych do T.J. Mają problemy z alkoholem
z nich kryją się systemy przekonań. W końcu jest wielu ludzi, którzy i narkotykami albo stracili rodzinę i nie wiedzą, jak poradzić
przeżyli wyniszczenia powodowane narkotykami i nadużywaniem sobie z tą sytuacją. Ich problemy są przeważnie bardzo różne od
alkoholu, którzy stracili swoje domy albo nie mogą zarobić nawet problemów większości ludzi. Wytworzyli oni neuroasocjacje,
tyle, by zapłacić za wynajęcie mieszkania, którzy nigdy nie zaznali które ich ograniczają, część reguł nie pozwala im posuwać się
ciepła stabilnej rodziny, a mimo to nie stali się bezdomni. naprzód, ich wartości wykluczają zmianę, a własna tożsamość
Na czym polega różnica? WSZYSTKO SPROWADZA SIĘ przywiązuje ich do ograniczonych i ograniczających okoliczności.
DO PODSTAWOWYCH PRZEKONAŃ, WARTOŚCI ORAZ Ponieważ swoboda i wolność są zwykle ich najważniejszymi
TOŻSAMOŚCI KAŻDEGO CZŁOWIEKA. Wielu z ludzi ulicy wartościami, czują się szczęśliwi mimo otoczenia, w którym się
może postrzegać się jako „bezdomni", ale są też i tacy, którzy znajdują. Nie muszą żyć zgodnie z regułami społeczeństwa i uni
uznają się za ludzi „tymczasowo bez domu". Dlatego szukają oni kają presji, którą niosą ze sobą te reguły. Poza tym, tworzą wielką
rozwiązań i w końcu znajdą sposób, by powrócić do tradycyjnego społeczność znajomych i kolegów i często postrzegają siebie jako
stylu życia. STWORZENIE DŁUGOFALOWEJ ZMIANY ludzi mocnych, ponieważ udaje im się przeżyć dzięki własnej
W ŻYCIU BEZDOMNEGO CZŁOWIEKA WYMAGA ZMIA zaradności. Zwykle są przekonani, że umacnia to ich charakter.
NY JEGO TOŻSAMOŚCI. To jedyny sposób, aby wywołać w je Spotkałem nawet ludzi, którzy byli kiedyś bezdomni i choć mają
go zachowaniu trwałe zmiany. już własny dom, spędzają czas w schroniskach, ponieważ wciąż
Od 1984 roku współpracuję z organizacjami na rzecz bezdom całkowicie identyfikują się ze swoją bezdomną osobowością.
nych w Południowym Bronxie, na Brooklynie, na Hawajach Poprzez okazywanie przyjaźni i troski każdy z nas może stać
i w San Diego. Pomagam ludziom w przeistoczeniu się z „bezdom się pomostem między twardą rzeczywistością bezdomnych a wyz
nego" w „członka społeczności". Co roku podczas organizowa waniem odpowiedzialności osobistej, jakiej wymaga ponowne
nych przeze mnie kursów mistrzowskich uczestnicy spędzają złączenie całego naszego społeczeństwa. Działania każdego z nas
jeden wieczór, pomagając bezdomnym podjąć decyzję zmiany opierają się na tym, co uznajemy za konieczne. Co by się stało,
własnego życia. Wyniki tego wieczoru są czasem zaskakujące. gdybyś podtrzymywał przyjaźń z bezdomnym i zaoferował mu
Wspaniałym przykładem jest pewien młody człowiek o ini kilka nowych odniesień, jak choćby wizyta w teatrze? Nowe
cjałach T. J. Po raz pierwszy spotkałem go dwa lata temu na ulicy odniesienia stają się osnową nowych przekonań i nowej tożsamości.
i zaproponowałem, że może zjeść z nami obiad, jeśli opowie nam Pamiętaj, że małe wysiłki mogą przynieść wielkie rezultaty.
trochę o swoim życiu. Był wtedy „zawieszony jak latawiec", żeby
użyć jego metafory. Żył na ulicy przez ponad dziesięć lat,
uzależniony od kokainy i amfetaminy. W ciągu zaledwie godziny PROBLEMY STOJĄCE PRZED NASZYM
uczestnicy mojego kursu potrafili pomóc mu osiągnąć zasadnicze
zmiany w systemie przekonań oraz wypracowaniu strategii mają SYSTEMEM WIĘZIENNICTWA
cych wspierać jego nową tożsamość.
Dzisiaj T.J. nie tylko przestał być bezdomnym i rzucił Równie poważne są problemy w naszych więzieniach. Nie trzeba
narkotyki. Jest pełnowartościowym członkiem swojej społeczności geniusza, by odkryć, że nasz obecny system resocjalizacji jest
- pracuje jako strażak w Teksasie. W ciągu tych dwóch lat współ- nieskuteczny, przy poziomie recydywy sięgającej osiemdziesięciu
652 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XXVI. OSTATECZNE WYZWANIE: CO MOŻE ZROBIĆ... 653
dwu procent. W 1986 roku sześćdziesiąt procent wszystkich pen byciu wyroku ośmiu lat za usiłowanie morderstwa. Kiedy spytałem
sjonariuszy więzień stanowych i federalnych przebywało tam go, czy znów strzeliłby do kogoś, odpowiedział: „Bez wahania,
dwa lub więcej razy, czterdzieści pięć procent trzy lub więcej ra gdyby ktoś chciał zabrać moje narkotyki." Zapytałem wtedy, czy
zy, a dwadzieścia procent sześć lub więcej razy.* nie chce unikać powrotu do więzienia. „Nie! Więzienie nie jest złe.
W ciągu ostatnich pięciu lat więzienna populacja wzrosła Tam nie muszę się martwić o mój następny posiłek. I mogę oglą
bardzo gwałtownie, co spowodowało wszystkie stresy wynikające dać telewizję. I wszystko mam tam ułożone. Wiem, jak radzić
z przeludnienia więzień. Dla złagodzenia presji wielu więźniów sobie z innymi facetami, więc nie muszę się nigdy martwić
nieoczekiwanie dla nich samych, z dwustu dolarami w kieszeni, o nic." Więzienie nie jest środkiem odstraszającym dla jego socjo-
zwolniono ze świata, który tak bardzo znienawidzili, lecz jedno patycznych zachowań. Po prostu nie łączy on cierpienia z pobytem
cześnie przyzwyczaili się uzależniać od niego swoje poczucie w więzieniu.
bezpieczeństwa i pewności. Porównaj to teraz z doświadczeniami Franka Abagnale'a,
Z pewnością nie nauczyli się, jak zmieniać własny system po autora książki Catch me ifYou Can (Złap mnie, jeśli potrafisz).
dejmowania decyzji. Życie w środowisku, w którym musisz komuś Znany on jest na całym świecie ze swych licznych „wcieleń" - pi
płacić, aby uniknąć pobicia lub gwałtu, w którym, aby przeżyć, musisz lota linii Pan Am, dyrektora szpitala, pomocnika prokuratora ge
zacząć kraść albo przyłączyć się do gangu, na pewno nie umacnia neralnego Luizjany, żeby wspomnieć te najsłynniejsze. Za każdym
twojej opinii o sobie samym i o świecie. Więźniowie zmuszani są do razem podając się za kogo innego, wyłudził od ludzi miliony do
tego, by utrzymywali swoją przestępczą tożsamość, jeśli chcą przeżyć larów. Dzisiaj Frank jest jednym z najlepszych specjalistów
w więziennej społeczności, w której na uznanie i prestiż można w dziedzinie bankowych systemów ochronnych i obywatelem
zapracować jedynie doborem dzikich i okrutnych reguł. wnoszącym wiele wartości do swojej społeczności.
Pewien były więzień powiedział mi kiedyś: „Jak tylko wy Co go odmieniło? Cierpienie. W rezultacie jednej ze swoich
szedłem, zacząłem myśleć o powrocie. W końcu na zewnątrz nie kolejnych eskapad został aresztowany i osadzony w więzieniu
znałem nikogo. W pudle miałem szacunek. Miałem chłopaków, we Francji. Nie spotkał się tam z groźbą napaści fizycznej lub
którzy zabiliby dla mnie. Na zewnątrz byłem kryminalistą bez wykorzystania seksualnego, jednak więzienie sprawiło mu wiele
żadnej wartości". Wysłani do świata, w którym nikogo nie znają, cierpienia. Po pierwsze, spędził cały wyrok w zaciemnionej celi,
przekonani, że nie mają żadnego wpływu na własne otoczenie, całkowicie odizolowany od wydarzeń świata zewnętrznego, bez
ludzie ci, świadomie lub podświadomie, często robią rzeczy, które telewizji, gazet, radia i rozmów z innymi więźniami lub strażni
zapewniają im powrót do ich „domu". kami. Po drugie, przez cały czas nie miał najmniejszego pojęcia,
Czy można przerwać ten łańcuch przestępczości? Oczywiście kiedy zostanie wypuszczony na wolność. Nie wiedział, czy spędzi
że tak, JEŚLI POŁĄCZY SIĘ WYSTARCZAJĄCO WIELKIE tam sześćdziesiąt dni, czy sześćdziesiąt lat.
CIERPIENIE Z PRZEBYWANIEM W WIĘZIENIU I WYSTAR Cierpienie spowodowane tą niewiedzą, poczucie niepewności
CZAJĄCO DUŻĄ PRZYJEMNOŚĆ Z ŻYCIEM POZA NIM. były najcięższą możliwą do wyobrażenia karą. Frank połączył
Gdybyśmy tylko mogli właściwie szkolić ludzi, kombinacja tych z tym „piekłem na ziemi" tak wiele cierpienia, że poprzysiągł so
dwóch czynników sprawiałaby cuda. Ostatnio rozmawiałem bie, iż nigdy nie wróci do więzienia. Zresztą nie jest on jedyny.
z mężczyzną, który właśnie został zwolniony z więzienia po od- Nic dziwnego, że poziom recydywizmu we francuskich więzie
niach wynosi jeden procent, a na jednego więźnia wydaje się
rocznie około dwustu dolarów. Kwota ta jest jeszcze bardziej za
* John W. Wright, red., The Universal Almanach (Uniwersalny skakująca, kiedy weźmiemy pod uwagę fakt, że Amerykanie wy
almanach), Andrews and McMeel (C), 1989. dają na każdego swojego więźnia trzydzieści tysięcy dolarów
654 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XXVI. OSTATECZNE WYZWANIE: CO MOŻE ZROBIĆ... 655
rocznie i osiągają poziom recydywizmu rzędu osiemdziesięciu biegać, czytać dobre, inspirujące książki i zmieniać się z „więźnia"
dwu procent. w „człowieka wartościowego." Kiedy po dwóch latach został
Czy sugeruję, że powinniśmy naśladować francuski system zwolniony z więzienia, okazywał innym tak wielką pomoc i kiero
więziennictwa? Nie, mówię tylko, że system, który mamy obecnie, wał się tak wielkim poczuciem związków ze swoją społecznością,
w oczywisty sposób się nie sprawdza i musimy spróbować czegoś że była to jedna z najwspanialszych nagród, jakie otrzymałem
innego. Musimy dać naszym więźniom warunki, w których nie od życia.
będą musieli nieustannie obawiać się ataku współwięźniów,
a jednocześnie nie wolno nam zmieniać więzienia w dom, jakiego
nigdy nie mieli. Sugeruję, że warunki więzienne powinny być
NIEPOŻĄDANE, niewygodne i że podczas odbywania wyroku PROBLEM PRZEMOCY GANGÓW
więźniom powinno się pokazywać sposoby uczynienia z do
świadczeń wolności świata, nad którym mogą oni panować, świata Przestępczość dorosłych wymaga naprawdę wiele uwagi. Musimy
przyjemności i otwartych możliwości, aby po zwolnieniu z wię też jednak odpowiedzieć sobie na pytanie, jak możemy zapobiec
zienia mogli do niego dążyć zamiast się go bać. Więźniowie wciąż większemu napływowi młodocianych przestępców do
muszą łączyć cierpienie z pobytem w więzieniu i przyjemność domów poprawczych i innych instytucji penitencjarnych? Co
ze zmianą samych siebie. Inaczej zachowania, które przywiodły zrobić z okropnymi morderstwami, które codziennie popełniają
ich do więzienia, nigdy się nie zmienią. członkowie gangów młodzieżowych w przestępczych enklawach
Ponad wszystko jednak więzień musi wiedzieć, że komuś na wielkich miast? Bezlitosne okrucieństwo dwóch gangów, które
nim zależy, że ktoś chce mu pomóc, zaoferować strategie, które powstały w Los Angeles, a następnie rozwinęły swoją działalność
poprowadzą jego życie w nowym kierunku. Nie wszyscy więź w całym kraju, odbiło się krwawym piętnem na życiu wielu miast,
niowie są gotowi do tej zmiany, ale ci spośród nich, którzy tego w których mają one siedzibę. Większość z nas nie ma pojęcia,
chcą, z pewnością zasługują na nasze poparcie. jak można by rozwiązać ten przerażający problem. Jestem jednak
pewien, że jedną z pierwszych rzeczy, do których musimy dążyć,
jest nakłonienie członków gangów, by przemyśleli ponownie
Dopóki istnieje klasa niższa, będę do niej reguły, którymi się kierują. Pamiętaj, że wszystkie nasze działania
należał. Dopóki istnieje element kryminalny, mają swoje źródło w naszych własnych przekonaniach o tym, co
będę jego częścią. Dopóki w więzieniu jest wolno, a czego nie wolno nam robić.
Niedawno czytałem w miesięczniku „Rolling Stone" artykuł
dusza, nie będę wolny. zawierający wyjątki z książki, która skupia się na codziennym
EUGENE VICTOR DEBS życiu członków gangu.* Zamieszczony w tym piśmie „kawałek
życia" opisuje zajęcia z członkami gangów w domu poprawczym
Co możesz zrobić? Bardzo prostym, a jednocześnie bardzo po Camp Kilpatrick. Kiedy uczestników zajęć poproszono o podanie
trzebnym działaniem byłoby podjęcie decyzji o odwiedzaniu co powodu, dla którego mogliby kogoś zabić, natychmiast wyrzucili
miesiąc więźnia, który naprawdę postanowił odmienić swoje z siebie listę trzydziestu siedmiu powodów. Podaję tylko te, które
życie. Stań się kochającym przyjacielem i pokaż mu stojące przed
nim wybory. Nigdy nie zapomnę kontaktów, które nawiązałem
w ten sposób z pewnym więźniem w kalifornijskim więzieniu * Leon Bing, Do or Die (Słuchaj albo umieraj), „Roling Stone", wrzesień
Chino. Dzięki mojej pomocy i zachętom zaczął on codziennie 1991.
656 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XXVI. OSTATECZNE WYZWANIE: CO MOŻE ZROBIĆ... 657
jest do Stanów Zjednoczonych. Nasz kraj importuje dziesięć pro w przypadku przemysłu przetwarzającego mięso tuńczyka, spraw
cent wołowiny z krajów Ameryki Środkowej i Południowej.* dzi się również i tutaj. Nie mówimy tu ani o dolarach, ani o cen
Aby sprostać temu wielkiemu zapotrzebowaniu, WYPALA SIĘ tach. Stawką jest sama Ziemia. WIEDZ, ŻE PODEJMOWANE
LASY W TEMPIE JEDNEGO AKRA CO PIĘĆ SEKUND.** PRZEZ CIEBIE DECYZJE O TYM, CO ZNAJDZIE SIĘ NA
Wykorzystanie tej ziemi na pastwiska jest jedną z najbardziej TWOIM TALERZU PODCZAS OBIADU, OKREŚLAJĄ
przerażających i krótkofalowych decyzji, jakie w ogóle może - W NIEWIELKI, ALE I NIEZAPRZECZALNY SPOSÓB -
podjąć człowiek. Niszczymy własne źródło przetrwania. Czy ZJAWISKA, JAK ILOŚĆ DWUTLENKU WĘGLA WYPUSZ
zdajesz sobie sprawę z faktu, że ilekroć kupujesz ćwierćfuntowego CZANEGO DO ATMOSFERY, ORAZ DECYDUJĄ O PRZE
hamburgera wyprodukowanego z importowanej stamtąd woło TRWANIU WIELU GATUNKÓW ROŚLIN I ZWIERZĄT.
winy, kupujesz pięćdziesiąt pięć stóp kwadratowych wypalonych Zobaczmy teraz, jaki wpływ mają twoje decyzje o własnej
lasów tropikalnych?*** Co więcej, Z POWODU WYPALANIA diecie na środowisko lokalne. Być może podobnie jak ja żyjesz
LASÓW MONSUNOWYCH GINIE ROCZNIE TYSIĄC GA w którymś ze stanów Ameryki, który doświadcza poważnego
TUNKÓW ROŚLIN I ZWIERZĄT. To nieprawdopodobny za niedoboru wody. Mówi się czasem, że w dwudziestym pierwszym
mach na nasz ekosystem. wieku woda stanie się złotem przyszłości, jednym z najrzadszych
Jaki jest cel tego wszystkiego? Chodzi tylko o to, by przez i najbardziej wartościowych złóż ziemskich. Jak to możliwe na
nasze ciała przepchać więcej mięsa, chociaż naukowcy ustalili planecie, która w większości pokryta jest wodą? Przyczyną jest
już, że spożywanie mięsa wiąże się bezpośrednio z dwoma naj nasza niewiarygodnie nieefektywna gospodarka tym surowcem.
większymi naszymi zabójcami: chorobami serca i rakiem. Prze Stwierdzenie to dotyczy zwłaszcza przemysłu mięsnego. ILOŚĆ
rażające są statystyki: jeden na dwóch Amerykanów umiera WODY UŻYWANA DO WYHODOWANIA JEDNEGO WOŁU
z powodu jakiegoś rodzaju choroby serca. Rosyjska ruletka daje WYSTARCZYŁABY DO ZWODOWANIA AMERYKAŃSKIE
ci większą szansę na przeżycie niż stosowanie tradycyjnej GO NISZCZYCIELA!* W Kalifornii wszyscy ciężko pracujemy,
amerykańskiej diety! NIE MOŻEMY ZNISZCZYĆ ŚRODO by zachować wodę, podejmujemy takie kroki jak niepodlewanie
WISKA ZEWNĘTRZNEGO BEZ ZNISZCZENIA NASZEGO trawników i zakładanie urządzeń ograniczających przepływ wody
ŚRODOWISKA WEWNĘTRZNEGO. w toaletach i prysznicach. Wszystkie te kroki są bardzo ważne, ale
Czy chcesz powstrzymać zniszczenie lasów tropikalnych? czy wiedziałeś, że wyprodukowanie jednego funta wołowiny
Czy chcesz pomóc w przywróceniu jakże delikatnej równowagi kalifornijskiej wymaga 5,214 galonów wody?** Oznacza to, że
ekologicznej? Oprócz wsparcia finansowego organizacji ekolo MOŻESZ ZAOSZCZĘDZIĆ WIĘCEJ WODY, POWSTRZYMU
gicznych, takich jak Greenpeace, najważniejszą decyzją, jaką JĄC SIĘ PRZED ZJEDZENIEM FUNTA WOŁOWINY, NIŻ
możesz podjąć, jest połączenie cierpienia z każdym twoim zacho ZAOSZCZĘDZIŁBYŚ REZYGNUJĄC Z BRANIA PRYSZNICA
waniem, które przyspiesza zniszczenie naszej planety. Bez PRZEZ CAŁY ROK.***
wątpienia jednym z ważnych kroków byłoby ograniczenie lub eli
minacja spożycia hamburgerów wołowych. Bojkot sprawdził się
* The Browning of America (Przypiekanie Ameryki), „Newsweek",
* „ACRES, USA", tom 15, nr 6, czerwiec 1985. 22 lutego 1981.
** John Robbins, Diet for a New America, op. cit. ** The Fate of Our Planet, op. cit.
*** The Fate of Our Planet (Przeznaczenie naszej planety), Robbins *** Wyliczenie to przyjmuje, że jedna osoba zużywa na kąpiel pod
prysznicem 5200 galonów rocznie, przy założeniu pięciokrotnej kąpieli
Research Report, jesień 1990, Robbins Research International, Inc. (C) w ciągu tygodnia przez okres pięciu minut z prędkością przepływu wody
1991. w liczbie czterech galonów na minutę.
XXVI. OSTATECZNE WYZWANIE: CO MOŻE ZROBIĆ... 661
660 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
Ekonomiści z Cornell University, David Fields i Robin Hur, Kolejną sprawą, która martwi nas wszystkich, jest głód. Z pew
twierdzą, że „każdy dolar, który władze stanowe przeznaczają nością przyszedł czas, byśmy dokładnie zastanowili się nad
dla producentów bydła w formie subsydiowania systemów iryga sposobami wykorzystywania naszych zasobów, skoro rocznie
cyjnych, w rzeczywistości kosztuje podatnika siedem dolarów umiera z głodu sześćdziesiąt milionów ludzi na Ziemi. Pamiętaj,
w formie niższych poborów, wyższych kosztów życia i zmniej że każda decyzja ma swoje konsekwencje, a jeśli nie zrozumiemy
szenia zysku przedsiębiorstw."* długofalowych skutków naszych decyzji na stan naszej planety,
Co może zrobić pojedynczy człowiek, aby zaoszczędzić więcej nie będą to z pewnością dobre decyzje.
wody? Dla mnie odpowiedź jest oczywista: zmniejszyć spożycie mięsa. Ilość pożywienia produkowanego na jednym akrze ziemi
Oto kilka faktów, nad którymi powinieneś się zastanowić. Czy ZNACZNIE maleje, jeśli pożywieniem tym jest wołowina. TEN
wiedziałeś, że PRZEMYSŁ MIĘSNY ZUŻYWA WIĘCEJ ENER SAM AKR ZIEMI, NA KTÓRYM MOŻNA WYPRODUKO
GII NIŻ KTÓRAKOLWIEK INNA GAŁĄŹ PRZEMYSŁU W WAĆ DWIEŚCIE PIĘĆDZIESIĄT FUNTÓW WOŁOWINY,
STANACH ZJEDNOCZONYCH?** Zastraszająco wysoki jest PRZYNIÓSŁBY CZTERDZIEŚCI TYSIĘCY FUNTÓW ZIEM
procent wszystkich surowców naturalnych zużywanych do produkcji NIAKÓW - CO Z GRUBSZA SPROWADZA SIĘ DO RÓŻ
bydła: jedna trzecia całej konsumpcji energii. PALIWO STAŁE NICY MIĘDZY WYKARMIENIEM JEDNEGO CZŁOWIEKA
WYMAGANE DO PRODUKCJI JEDNEGO FUNTA WOŁO I WYKARMIENIEM STU SZEŚĆDZIESIĘCIU LUDZI! *
WINY TO MNIEJ WIĘCEJ TRZYDZIEŚCI DZIEWIĘĆ RAZY Z tych samych surowców, których używamy do produkcji jednego
WIĘCEJ, NIŻ POTRZEBA DO WYTWORZENIA TEJ SAMEJ funta wołowiny, można wyprodukować szesnaście funtów ziarna.**
ILOŚCI PROTEIN SOJOWYCH. Gdybyś chciał oszczędzać OBSZAR ZIEMI POTRZEBNY DO WYKARMIENIA JEDNE
energię, byłoby mądrzej przejechać samochodem do restauracji GO CZŁOWIEKA SPOŻYWAJĄCEGO MIĘSO WYNOSI
dwie ulice dalej, niż iść tam na piechotę, bo to wymaga kalorii, TRZY I JEDNA CZWARTA AKRA. DLA CZŁOWIEKA NIE
które zyskujesz, konsumując ćwierć funta drobiu lub wołowiny SPOŻYWAJĄCEGO MIĘSA POTRZEBA PÓŁ AKRA ZIEMI,
produkowanej przez pożerający tak wiele energii przemysł. A DLA CAŁKOWITEGO WEGETARIANINA WYSTARCZY
Czy martwią cię elektrownie jądrowe? GDYBYŚMY ZMNIEJ JEDNA SZÓSTA AKRA.*** Innymi słowy JEDEN AKR ZIEMI
SZYLI KONSUMPCJĘ WOŁOWINY O PIĘĆDZIESIĄT PRO MOŻE WYKARMIĆ DWADZIEŚCIA RAZY WIĘCEJ LUDZI,
CENT, CAŁKOWICIE UNIEZALEŻNILIBYŚMY SIĘ OD ENER JEŚLI STOSUJĄ ONI DIETĘ WEGETARIAŃSKĄ.
GII PRODUKOWANEJ PRZEZ ELEKTROWNIE JĄDROWE Codziennie umiera z głodu czterdzieści tysięcy dzieci na Ziemi.
W CAŁYCH STANACH ZJEDNOCZONYCH ORAZ ZNACZNIE Moglibyśmy je wszystkie nakarmić, gdybyśmy skuteczniej
ZMNIEJSZYLIBYŚMY ALBO NAWET CAŁKIEM ZREDUKO wykorzystywali nasze zasoby. Co więcej, gdyby każdy Ameryka
WALI NASZĄ ZALEŻNOŚĆ OD IMPORTOWANYCH PALIW.*** nin zmniejszył swoje spożycie mięsa o dziesięć procent, liczba lu
dzi, których można wykarmić przy wykorzystaniu ziemi uwolnio
nej w ten sposób spod hodowli bydła, wyniosłaby sto milionów!****
* David Fields i Robin Hur, America 's Appetitefor Meat Is Ruinning Our
Water (Amerykański apetyt na mięso pozbawia nas wody), „Vegetarian * Dane Departamentu Rolnictwa.
Times", styczeń 1985. ** John Robbins, Diet for a New America, op. cit.
** Vivian Spencer, Raw Materials in the United States Economy 1900- *** Frances Moore Lappe, Diet for a Smali Planet (Dieta dla małej
1977 (Surowce naturalne w gospodarce Stanów Zjednoczonych w latach planety), Ballantine Books, (C) 1982.
1900-1977), dokument roboczy nr 47, Departament Handlu, Departament **** Lester Brown z Worldwatch Institute, cytat w: UNICEF, State ofthe
Spraw Wewnętrznych, Biuro ds. Kopalń. World's Children (Sytuacja dzieci na świecie), uzupełniony o nowsze dane
*** John Robbins, Diet for a New America, op. cit. z 1988 r. Departamentu Rolnictwa USA, „Agricultural Statistic 1989".
662 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XXVI. OSTATECZNE WYZWANIE: CO MOZĘ ZROBIĆ... 663
To dość pożywienia, by nakarmić każdego głodującego mężczyz spojrzeć na ten kawałek mięsa i powiedzieć sobie: «To zbyt duża
nę, każdą kobietę i każde dziecko na całym świecie i jeszcze cena.» PRAWDZIWA SIŁA KRYJE SIĘ W DECYZJACH, KTÓRE
zgromadzić zapasy! PODEJMUJESZ W SKLEPIE, W RESTAURACJI IW KUCHNI!"*
Musielibyśmy, dodatkowo wtedy poradzić sobie z politycz
nym problemem dystrybucji żywności, ale sama żywność byłaby
z pewnością dostępna.
Wreszcie jeszcze jeden z naszych zasobów, którym szastamy ZAJMIJ STANOWISKO
ponad stan skutkiem nawyku jedzenia wielkiej ilości mięsa, to gleba.
Natura potrzebuje pięciuset lat, by wyprodukować jeden cal kwa Zajmując własne stanowisko w tej sprawie, nie tylko przestajesz
dratowy gleby uprawnej, a my obecnie niszczymy jeden cal w ciągu uczestniczyć w straszliwym marnotrawieniu zasobów, ale też
szesnastu lat! Dwieście lat temu wierzchnia warstwa gleby uprawnej przesyłasz jasny komunikat wielkim firmom, których życie zwią
w naszym kraju wynosiła dwadzieścia jeden cali, dziś wynosi tylko zane jest z hamburgerem. Niedawno największe firmy gastrono
sześć. Ilość gleby traconej w związku z produkcją bydła sięga miczne, jak McDonald czy Carl Jr. (Carl Karcher Enterprises),
osiemdziesięciu pięciu procent wszystkich naszych strat. Bez odpo zaczęły reagować na zmieniające się preferencje konsumentów,
wiedniej warstwy wierzchniej gleby załamuje się cały nasz łańcuch otwierając bary sałatkowe oraz lokale z pożywieniem alterna
żywieniowy, a wraz z nim nasza zdolność do przeżycia. tywnym. McDonald zrezygnował również ostatnio z poliesty-
Po raz pierwszy o całej tej przerażającej statystyce oraz niszczą renowych pojemników najedzenie i szacuje, że skutkiem tej decyzji
cym wpływie spożycia wołowiny usłyszałem od Johna Robbinsa zredukował ilość hydrowęglanów uwalnianych przez jego firmę
(który nie jest ze mną spokrewniony, choć jesteśmy prawdziwymi do atmosfery o dwadzieścia pięć procent, stawiając w ten sposób
braćmi, gdy idzie o wolę wprowadzania zmian). John napisał książkę wielki krok w kierunku polepszenia stanu środowiska naturalnego.
Diet for a New America (Dieta dla nowej Ameryki), która zdobyła Używaj umiejętności opanowanych podczas lektury tej książki
nominację do Nagrody Pulitzera. Wierzę, że książka ta powinna również jako konsument: wiedz, czego chcesz. WYKORZYSTUJ
znaleźć się w domu każdego Amerykanina, który naprawdę chce ZDOBYTĄ SIŁĘ JAKO DŹWIGNIĘ, KTÓRA ZŁAMIE DES
poznać skutki swoich codziennych postanowień i działań. TRUKTYWNE WZORCE, ZMUSI FIRMY DO SZUKANIA
John jasno udowadnia, że decyzja dotycząca potrawy, która ROZWIĄZAŃ ALTERNATYWNYCH, W NASTĘPSTWIE
znajdzie się na twoim talerzu, pociąga za sobą potężne skutki. CZEGO MOŻESZ WZMACNIAĆ TE FIRMY KUPUJĄC ICH
Wprawia ona w ruch całą serię wydarzeń i czynności, które NOWE PRODUKTY I USŁUGI.
kształtują jakość życia na Ziemi. Możesz spytać: JAK JEDEN
CZŁOWIEK MOZĘ MIEĆ NADZIEJĘ NA ODWRÓCENIE
KIERUNKU TAK POTĘŻNYCH SIŁ, TAK WIELKICH PROB
LEMÓW? John twierdzi, że bitwę wygrają nie urzędnicy na
UCZ DOBRZE SWOJE DZIECI - PROWADŹ
wzgórzu Kapitolu, tylko pojedynczy ludzie, „zwykli konsumenci, WŁASNYM PRZYKŁADEM
którzy przystaną przy półce z mięsem w supermarkecie, wezmą
do ręki paczkę z wołowiną, dostrzegą nalepkę z ceną trzy dolary Podobnie jak każdy inny problem, zmiany w sposobie traktowania
pięćdziesiąt centów i zrozumieją, że trzymają w ręku bardzo kosz spraw związanych z ochroną środowiska wymagają edukacji
towną iluzję. Za małą nalepką kryją się wyniszczone lasy, kryje i działania. Niestety, myślenie większości ludzi o edukacji związane
się pożywienie i woda dla naszych dzieci, gleba, którą będą one
mogły wykorzystać, oraz całe ich przyszłe środowisko. Musimy * The Fate ofOur Planet, op. cit.
664 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XXVI. OSTATECZNE WYZWANIE: CO MOŻE ZROBIĆ... 665
jest ze szkołą i przestają się uczyć natychmiast po tym, kiedy ją które często wydają się zupełnie nieznaczące. Prawdą jest, że
skończą, a często jeszcze, zanim otrzymają świadectwa! Tak wielu większość współczesnych nam bohaterów kryje się za czymś, co
nauczycieli, którzy zaczynali od wizji wprowadzania wielkich wydaje się nam drobnym działaniem, ale za to jest działaniem
zmian wpadło w pułapkę wyuczonej bezradności nie tylko na podejmowanym konsekwentnie.
skutek walki z polityką władz szkolnych, ale również braku Bohaterowie są wszędzie, ale nie nagradzamy ich laurami,
przygotowania do rzeczywistych problemów, wobec których stają na jakie zasługują za codzienne właściwe wykonywanie swojego
w życiu ich uczniowie. zadania. Mężczyźni i kobiety, którzy na co dzień pracują w policji,
A przecież na kartach tej książki spotkałeś się z licznymi są z pewnością bohaterami. Chronią nas, tworzą nasze poczucie
wspaniałymi wzorcami, które mogą cię wiele nauczyć. Jak więc bezpieczeństwa, a mimo to wielu z nas postrzega ich jako wrogów.
możemy coś tu zmienić? Możemy przyjąć aktywną postawę Bohaterami są strażacy, a przecież zwykle nie widzimy ich w tym
w decydowaniu o jakości wykształcenia naszych dzieci. Czy na świetle, dopóki sami nie znajdziemy się w kłopotach. Tak samo
uczyciele twoich dzieci mogliby coś zyskać, poznawszy siłę pytań, jest z załogami karetek pogotowia, pracownikami służb alarmo
metafor ogólnych, Słownika Transformacji, wartości, reguł i wa wych i całą grupą innych, nie zauważonych bohaterów.
runkowania? Dziel się własną wiedzą, a będziesz mógł wiele Już samo przygotowanie się do podobnych działań może coś
w tej dziedzinie zmienić. NAJWAŻNIEJSZE JEST JEDNAK, zmienić. Jak czułbyś się, gdyby ktoś w twojej obecności zasłabł
BYŚMY UCZYLI WŁASNE DZIECI KONSEKWENCJI ICH na serce, a ty, mając wiedzę z kursu udzielania pierwszej pomocy,
DZIAŁAŃ. Musimy uświadamiać im wpływ, jaki mają zarówno potrafiłbyś mu pomóc? Gdybyś skoncentrował swoje wysiłki na
na samych siebie, jak i na swoje społeczności, oraz wpływ, jaki utrzymaniu jego krążenia mimo braku jakichkolwiek oznak życia
mogą wywierać w skali światowej. NIE POZWÓL IM NIGDY i odniósł sukces? Mogę ci obiecać, że uratowanie ludzkiego życia
WPAŚĆ W PUŁAPKĘ MYŚLENIA, ŻE ICH DZIAŁANIE NI dałoby ci większe poczucie spełnienia i radości niż cokolwiek,
CZEGO NIE ZMIENI - jeśli bowiem miałbym wyliczyć naj co osiągnąłeś dotychczas, większe niż wszystkie pieniądze, jakie
ważniejsze przesłania tej książki, to z pewnością na jednym kiedykolwiek zarobisz.
z pierwszych miejsc znalazłoby się stwierdzenie, że KONSEK To tylko najjaskrawsze przykłady. Czy są jakieś inne sposoby,
WENTNIE PODEJMOWANE DROBNE DECYZJE I DROBNE które pozwolą ci przyczyniać się do dobra innych? Oczywiście!
DZIAŁANIA MAJĄ BARDZO DALEKOSIĘŻNE SKUTKI. Możesz być bohaterem, wspierając innych ludzi, zauważając ich
Jednym z najlepszych sposobów na zapewnienie, by twoje problemy, dodając im odwagi albo przypominając, kim naprawdę
dzieci dorastały w zdrowym poczuciu własnej wartości jest są. A gdybyś krążąc po sklepie warzywnym, zamiast przechodzić
pokazanie im, że ich decyzje i konsekwentnie podejmowane bez celu od karczochów do cukinii naprawdę dostrzegł ludzi
działania przynoszą rzeczywiste rezultaty. POKAZUJ IM ICH wokół siebie i potwierdził to uśmiechem? A gdybyś powiedział
MOŻLIWOŚCI, SAMEMU DAJĄC TEGO PRZYKŁAD. Poka szczery komplement nieznajomemu? Czy mógłbyś w tej właśnie
zuj własnym dzieciom wymierne skutki zadawania właściwych chwili zmienić jego stan emocjonalny na tyle, by i on przekazał
pytań, życia w zgodzie z własnymi wartościami, które świadomie uśmiech i komplement następnej napotkanej osobie? Czy nie
wybrałeś, oraz wykorzystywania wszystkich strategii, których mógłby to być proces zapoczątkowany jednym niewielkim dzia
się dotychczas nauczyłeś. łaniem?
Jest tak wiele sposobów pozwalających ci wnosić wkład do Jest tak wiele prostych sposobów wprowadzania zmian. Nie
życia innych. Nie musimy czekać na jakąś wielką okazję, by musimy ratować czyjegoś życia. Zresztą może wywołanie
pomóc w dokonaniu zmian. Możemy wywrzeć wpływ dosłownie uśmiechu innych naprawdę ratuje im życie albo przynajmniej
w kilka chwil, robiąc rzeczy najmniejsze, podejmując decyzje, pozwala cieszyć się tym, co już mają.
666 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XXVI. OSTATECZNE WYZWANIE: CO MOŻE ZROBIĆ... 667
Jakie inne proste działania pozwoliłyby ci coś zmienić już kalnym społecznościom podejmowanie nowych oraz rozwijanie
dzisiaj? A gdybyś postanowił w drodze powrotnej z pracy zajść już istniejących programów. Ustawa ta zachęca wszystkich oby
do domu dla ludzi starych i spędzić tam chwilę na przyjemnej wateli do poświęcania własnego czasu, talentu i energii, jednak
pogawędce? Co poczuliby jego mieszkańcy, gdybyś zadał im jej podstawowym celem jest zaangażowanie młodych ludzi w róż
pytanie: „Jakich ważnych rzeczy nauczyliście się podczas długiego ne wartościowe projekty i programy.
życia?" Założę się, że mieliby ci wiele do powiedzenia! Wyobraź sobie poczucie wkładu w życie innych, jakiego
A gdybyś zaszedł do miejscowego szpitala, odwiedził któregoś doświadczą ci młodzi ludzie, pomagając ludziom starszym,
pacjenta i pomógł mu rozjaśnić popołudnie uśmiechem? Nawet upośledzonym fizycznie, chorym na raka, wtórnym analfabetom
gdybyś nie robił nic poza słuchaniem tego człowieka, byłbyś i wielu innym. Doświadczanie tego na co dzień poważnie ukształtuje
bohaterem. ich tożsamość i przyszłość. RAZ PORUSZONE WDZIĘCZNOŚCIĄ
Dlaczego tak wielu ludzi boi się podejmować te drobne kroki, DRUGIEGO CZŁOWIEKA, NASZE ŻYCIE ZMIENIA SIĘ NA
by pomóc innym? Jednym z najczęstszych powodów jest ten, iż są ZAWSZE. Czy możesz sobie wyobrazić, jak zmieni się nasz kraj, jeśli
oni po prostu zakłopotani perspektywą robienia czegoś, czego nie uczucia tego doświadczy większość młodych ludzi?
czują się pewni. Boją się, że zostaną odrzuceni albo wyjdą na Najważniejszym i najpotężniejszym procesem, jaki zapocząt
głupców. Ale wiesz co? JEŚLI CHCESZ GRAĆ I WYGRAĆ, kujesz w swoim życiu, będzie twoje wciąż wzrastające poczucie
MUSISZ TEŻ GRAĆ DO KOŃCA. MUSISZ BYĆ PRZYGO wkładu w życie innych. Wszyscy mamy potrzebę wyjścia poza
TOWANY NA TO, ŻE POCZUJESZ SIĘ GŁUPIO, ŻE BĘ granice dwóch podstawowych w nas sił, cierpienia i przyjemności.
DZIESZ ROBIŁ RZECZY, KTÓRE SIĘ NIE SPRAWDZĄ, Wierzę, że gdzieś głęboko każdy z nas chce robić to, co słuszne
I MUSISZ CHCIEĆ ZMIENIĆ SWOJE PODEJŚCIE. Jak bo i właściwe, przekroczyć własne granice, poświęcać lepszej sprawie
wiem inaczej mógłbyś się rozwijać, robić nowe rzeczy i odkrywać, energię, czas, emocje i kapitał.
kim naprawdę jesteś? Musimy sprostać naszym potrzebom moralnym i duchowym,
nawet jeśli chwilowo przynosi nam to cierpienie. REAGUJMY
NIE TYLKO NA WŁASNE POTRZEBY PSYCHOLOGICZNE,
Nie można dobrze przeżyć dnia, nie robiąc ALE RÓWNIEŻ I NA MORALNY NAKAZ ROBIENIA WIĘ
czegoś dla osoby, która nigdy nie będzie CEJ, NIŻ SIĘ OD NAS OCZEKUJE. NIC NIE POTRAFI DAĆ
w stanie się odpłacić. NAM PEŁNIEJSZEJ SATYSFAKCJI OSOBISTEJ NIŻ WKŁAD
W ŻYCIE INNYCH LUDZI. Podstawą spełnienia jest dawanie
JOHN WOODEN
innym bez oczekiwania czegokolwiek w zamian.
Siła tego i podobnych programów kryje się w tym, że poprzez
Jeśli chcesz zmienić jakość życia w naszym kraju, z pewnością ciągłe dawanie innym zaczynamy zmieniać własne wartości, za
musisz wpływać na systemy wartości bardzo wielu ludzi. Nasza czynamy dostrzegać wagę czynienia dobra. Jeśli jako kraj będzie
przyszłość jest w rękach młodych. Pewnego dnia ich wartości my potrafili przyjąć tę jedną tylko wartość, zmieni to całkowicie
staną się wartościami całego naszego społeczeństwa. Tuż zanim oblicze naszego narodu i rozszerzy nasze wpływy w całym świe
napisałem tę słowa, prezydent Bush podpisał dokument, który cie. JEDNAK NIE OGRANICZAJ SIĘ TYLKO DO STRUKTUR
otwiera wyjątkową możliwość przed nami wszystkimi, jeśli tylko PROGRAMÓW WSPIERANYCH PRZEZ RZĄD. Jest tak wiele
potrafimy ją wykorzystać. Możliwość ta to Ustawa o Służbie organizacji, które potrzebują ludzi i fachowej rady oraz wsparcia
Krajowej i Lokalnej, która tworzy projekty gromadzenia funduszy, finansowego. Wyobraź sobie konsekwencje sytuacji, w której
możliwości szkolenia oraz pomoc techniczną mające ułatwić lo- wszyscy Amerykanie, nie oczekując żadnej nagrody, uczyniliby
668 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA XXVI. OSTATECZNE WYZWANIE: CO MOŻE ZROBIĆ. 669
sobie na tradycyjny obiad w dniu Święta Dziękczynienia, i ży starszym, bezdomnym lub z dzieckiem i stać się ich prawdziwym
wności dostarczyła nam organizacja charytatywna. Od tamtego przyjacielem. Możesz też zdecydować, by współuczestniczyć
czasu pomaganie głodnym i bezdomnym stało się jedną z misji, w jednej z naszych corocznych akcji: PROGRAMIE PRZY
którym poświęciłem moje życie. Odkąd skończyłem osiemnaście WÓDZTWA MŁODYCH, KOSZYKU NA ŚWIĘTO DZIĘ
lat, w każde Święto Dziękczynienia przygotowuję paczki KCZYNIENIA, kursach w więzieniach, programach pomocy lu
z żywnością i wysyłam je potrzebującym rodzinom. dziom starszym lub PROGRAMIE MĄDROŚĆ.
Również w wieku osiemnastu lat włączyłem się do prac orga Oczywiście nie musisz współpracować z naszą fundacją, aby
nizacji wspierającej więźniów w Chino. Służba społeczności po pomagać innym. Wokół ciebie istnieją organizacje, które potrzebują
zwoliła mi wytworzyć w sobie tożsamość filantropa, człowieka, pomocy od zaraz. Jednym z celów przyświecających mi przy two
który naprawdę stara się odmienić życie innych, kogoś, kto podjął rzeniu mojej fundacji było wsparcie już działających organizacji
prawdziwą decyzję. Wzrosły moja duma, poczucie prawości lokalnych. Jej członkowie przechodzą szkolenie, podczas którego
i możliwości dawania innym coraz więcej. Pozwoliło mi to rów dowiadują się, jak zmieniać na lepsze życie ludzi, których potem
nież inspirować innych do takiej samej pracy. sami uczą przez miesiąc. Chociaż różne problemy wymagają
W wyniku masowego oddziaływania moich książek, kaset różnego rodzaju szkolenia, istnieją przecież pewne zasady ogólne.
i programów telewizyjnych otrzymuję codziennie listy z całego Wszyscy musimy mierzyć coraz wyżej, zmieniać nasze
świata z prośbą o pomoc. Najgłębsze i najbardziej wzruszające zna przekonania i rozwijać wciąż nowe strategie, pozwalające nam
ne mi przemiany zaszły w więźniach i tych, którzy nie są już osiągnąć sukces. Pomagając innym, musimy dawać im solidną
bezdomnymi. Dlatego właśnie fundacja dostarczyła do każdego wiedzę, musimy uczyć podstaw, które mogą natychmiast podnieść
więzienia w Stanach Zjednoczonych bezpłatne zestawy mojej ich jakość życia. Bardzo często muszą przełamać wyuczoną
trzydziestodniowej wideoteki, kopię taśm Personal Power oraz po bezradność i wytworzyć nową tożsamość. Są to umiejętności
jednym egzemplarzu mojej pierwszej książki, Unlimited Power. i strategie, które stanowią podstawę mojej techniki wprowadzania
Kiedy piszę te słowa, jesteśmy w trakcie kontaktowania się zmian i dlatego wszyscy współpracujący z nami w ramach tego
z każdym schroniskiem dla bezdomnych w całym kraju i każdemu programu muszą opanować te umiejętności. Jeśli chciałbyś dowie
czynimy taką samą ofertę. Dziesięć procent honorariów z tej książki dzieć się czegoś więcej, skontaktuj się z nami.
przeznaczyłem na fundację, aby sfinansować dystrybucję tych taśm.
Ponadto Anthony Robbins & Associates, firma reprezentująca Tylko ci, którzy nauczyli się potęgi szczerego
w całych Stanach Zjednoczonych moje interesy w zakresie kursów
opartych na taśmach wideo, zobowiązała się do przeprowadzenia dwóch i bezinteresownego wkładu w życie innych,
darmowych kursów rocznie w każdym mieście, w którym znajduje się doświadczają największej radości życia
siedziba oddziału firmy. Kursy te prowadzone są w więzieniach,
schroniskach dla bezdomnych, szkołach i klubach seniora.
- prawdziwego poczucia spełnienia.
Jeśli chciałbyś połączyć z nami swoje siły, skontaktuj się, ANTHONY ROBBINS
proszę, z fundacją i dołącz do programu Commit-2. To bardzo
prosty i zrównoważony sposób na zapewnienie sobie możliwości Jeśli prosta albańska zakonnica, której jedynym bogactwem jest
własnego rozwoju oraz wkładu w życie innych, który przyniesie wiara i poświęcenie, może odmieniać życie tak wielu ludzi,
w rezultacie wiele dobrego. W ramach tego programu możesz z pewnością również i ty możesz poradzić sobie z wyzwaniami,
dać innym możliwości poprzez zobowiązanie się do comiesię które przed tobą stają. Jeśli Ed Roberts potrafi każdego ranka
cznych krótkich spotkań z wyznaczonym więźniem, człowiekiem wstawać spod namiotu tlenowego, aby znajdować sposoby na
XXVI. OSTATECZNE WYZWANIE: CO MOŻE ZROBIĆ... 673
672 OBUDŹ W SOBIE OLBRZYMA
JAK CHCESZ ZOSTAĆ ZAPAMIĘTANY? Jako olbrzym mnie podszedł. Z niecierpliwością czekam na spotkanie z tobą
pośród ludzi? Zacznij działać w ten sposób już teraz! Po co czekać, i poznanie historii twojego sukcesu.
by się upamiętnić? Każdego dnia żyj tak, jakby to był twój naj A do tego czasu pamiętaj, byś ciągle spodziewał się cudów...
ważniejszy dzień w życiu, a doświadczysz zupełnie nowej radości. ponieważ ty sam jesteś cudem. Bądź źródłem światła i siłą
Niektórzy próbują gromadzić energię, aby żyć dłużej. Nie wiem dobrego. Przekazuję znicz tobie. Dziel się swoimi darami, dziel
jak ty, ale ja wierzę, że najważniejsze jest nie, jak długo żyjemy, swoją pasją. I niech cię Bóg błogosławi.
ale jak żyjemy. Wolę się zużyć niż zardzewieć! Pozwólmy, aby
koniec zastał nas przy wspinaniu się na nową, wyższą górę.
Myślę, że największym darem, jaki dał nam Stwórca, jest dar
Pewnego dnia, kiedy opanujemy już wiatry,
oczekiwania i dar napięcia. Jak nudne byłoby życie, gdybyśmy fale, przypływy i grawitację, sięgniemy po
wiedzieli wszystko z góry! A tak nigdy nie wiemy, co wydarzy boskie siły miłości. Wtedy, po raz drugi
się za chwilę. W ciągu najbliższych kilku minut może mieć miejsce
coś, co zmieni kierunek całego twojego życia w jednej chwili. w historii świata, człowiek odkryje ogień.
Musimy nauczyć się kochać zmiany, ponieważ są one jedyną TEILHARD DE CHARDIN
pewną rzeczą.
Co może zmienić twoje życie? Wiele rzeczy: chwila głębo
kiego zamyślenia i podjęcie kilku decyzji po skończeniu lektury
tej książki być może zmienią dosłownie wszystko. Źródłem zmian
może być rozmowa z przyjacielem, kurs, taśma, film albo poważny
„problem", który pozwoli ci rozwinąć się i stać kimś więcej. Żyj,
kierując się postawą pozytywnych oczekiwań, wiedząc, że wszys
tko, co niesie ci życie, w jakiś sposób działa na twoją korzyść.
WIEDZ, ŻE PODĄŻASZ DROGĄ NIE KOŃCZĄCEGO SIĘ
ROZWOJU, NIE KOŃCZĄCEJ SIĘ NAUKI I MIŁOŚCI TRWA
JĄCEJ WIECZNIE.
Teraz, kiedy cię opuszczam, chcę powiedzieć, jak bardzo
szanuję cię i podziwiam jako osobę. Nigdy cię nie poznałem,
a wydaje się, że znamy się od dawna, prawda? Choć nie stanęliśmy
twarzą w twarz, z pewnością spotkały się nasze serca. Dałeś mi
wielki dar, pozwalając podzielić się ze sobą częścią mego życia
i częścią mojej wiedzy, i mam szczerą nadzieję, że przynajmniej
część tej wiedzy popchnęła cię w specjalnym kierunku. Jeśli teraz
wykorzystasz część tych strategii, by poprawić jakość własnego
życia, będę się czuł bardzo szczęśliwy.
Mam nadzieję, że zostaniesz ze mną w kontakcie. Mam na
dzieję, że do mnie napiszesz albo że będę miał przywilej spotkać
cię na którymś z moich kursów, w naszej fundacji czy po prostu
na ulicy, jeśli skrzyżują się nasze drogi. Proszę, abyś wtedy do