Ik Ben

Ik
Ben
Jean Klein

Samengesteld en geredigeerd door

Emma Edwards

samsara

Voorwoord

Emma Edwards/Jean Klein Foundation

Oorspronkelijke uitgave: Non-Dualicy Press
Oorspronkelijke titel: I Am
Nederlandse uitgave: Samsara uitgeverij bv 2014
Vertaling: Prema van Harte
Omslagontwerp: Erik Th:

sages. Dat komt doordat een eerder werk, Neither This

Nor That I Am {Watkins 1981) volledig gereviseerd in

dit boek opgenomen is. Ik vond dat het eerdere werk

herschreven moest worden; dit boek Ik Ben is een dui
delijkere wegwijzer naar de waarheid.

.erikthedesign.com

ISBN: 978-94-91411-19-9 I NUR 728

Niets uit deze uitgave mag gereproduceerd worden
zonder schriftelijke eoestemming van:
Samsara Uitgeverij bv
Herengracht 341, 1016 AZ Amsterdam
.samsarabooks.com

schien een zeker dj vu-gevoel bij bepaalde pas

www

Lay-ouc: Studio 28, Hillegom

www

ommigen van u die dit boek lezen krijgen mis

J.K.

Voor de lezer

k ben een moeder. Ik ben een zoon. Ik ben dokter.

Ik ben advocaat. Ik ben muzikaal. Ik ben groot. Ik

ben klein. Ik ben Amerikaan. Ik ben Fransman. Ik ben

joods. Ik ben christen. Ik ben zwart. Ik ben homo. Ik
ben ongetrouwd. Ik ben gedeprimeerd. Ik ben blij. Ik
ben getrouwd. Ik ben dit. Ik ben dat.
We kennen onszelf alleen in relatie rot iets. We
kennen slechts een beperkt 'ik'. Wanneer we 'ik ben'
zeggen vraagt de geest: 'Wat ben ik? Ik ben wat?' Dit
boek gaat over het 'ik ben' dat voorafgaat aan iedere
kwalificatie, wat wij zijn voordat de geest zich ermee
bemoeit.
Hoe kunnen we kennen wat niet gekwalificeerd
kan worden? Dat vraagt om een nieuw soort kennen,
geen kennis die voortvloeit uit de opeenstapeling van
feiten en ervaringen. We kunnen wel elk verschenen

boek in ons opgenomen en elk avomuur beleefd heb

duidelijke, geometrische voorstelling heeft van wat het

ben, maar dat brengt ons geen stap dichter bij weten

verstand te boven gaat en hij ook de grenzen van zijn

dat 'ik ben'. Dit nieuwe weten begint ermee dat je het

begrip beseft. Maar de omvang en echte betekenis van

weken in ervaringen en informatie uit de tweede hand

deze woorden is gelegen in het feit dat ze niet vooreko

opgeeft. Opgeven wil niet zeggen dat we passief wor

men uit het denken, maar uit de stilte daarachter, uit

den; in tegendeel, door onze mechanisch aangeleerde

'ik ben.' De antwoorden verschijnen in deze stilte, de

reacties los te laten, staan we open voor ons volle po

openheid die aanwezig is bij afwezigheid van een per

tentieel, onze creativiteit, een dynamische nieuwe we

soon, en zijn doortrokken van 'de geur' van hun bron.

reld. De natuurlijke staat van het ontspannen brein is

Hierin ligt hun transformerende kracht: ze omstaan

multidimensionale aandacht. Dit behoeft geen stand

uit en wijzen naar onze ware aard, onze autonomie,

punten, gegevens, meningen, herinnering om alert te

op elk moment. Aldus zijn ze een voortdurende uitda

zijn. Wanneer al deze instructies ophouden, blijft er

ging, een uitdaging voor geloof, opvoeding en gerond

een organische, ongerichte waakzaamheid. Dit is de

verstand. Ze bevrijden ons van de reflex onszelf als ie

ingang tot 'ik ben.'

mand, als denker, zoeker, doener, slachtoffer te zien.

Dit boek gaat daarom over dat wat niet voorstel

Als deze uitspraken nier bedoeld zijn om begrepen

baar is of wat geobjectiveerd kan worden. Het gaar

te worden in de gebruikelijke zin van her woord, door

over onze ware aard, waarheid, een waarheid die niets

de geest; als we ze niet moeten interpreteren met be

van doen heeft met het verzamelen van feiten. Zij is

hulp van onze verworven kennis en ervaring, hoe moe

zonder oorzaak, autonoom en alleen in die zin wer

ten we dit boek dan lezen?

kelijk. Zij heeft geen intermediair nodig om gekend

Zoals we pozie lezen. Bij her lezen van pozie zoe

worden en is zelf het bewijs. Zij heeft geen andere dan

ken we geen insremming of meningsverschil, de kri

directe kennis, weten als zijn, en is als wdanig niet ob

tische geest wordt rijdelijk uitgeschakeld om te kun

jectiveerbaar. Zij staat dichter bij ons dan ieder denken

nen voelen wat het gedicht wil zeggen. Wanneer we

of voelen. Zij is onze ingrond.

pozie lezen, z:.;n we dichter. We blijven passief alert,

Aangezien 'ik ben' geen abstractie, concept of idee

laten de woorden actief zijn, luisteren hoe ze op elk

is, is het onderricht in deze waarheid geen overdracht

niveau resoneren, hoe ze klinken, welke beweging ze in

van conceptuele kennis. Het begrijpen van deze dia

ons veroorzaken, hoe we erdoor geroerd worden. We

logen gebeurt niet met het verstand. Natuurlijk bren

wachten aandachtig, ronder conclusies, tot het gedicht

gen de woorden zoals ze functioneren op het verbale

ons vindt. Deze alerte ontvankelijkheid voor alle reso

niveau, de geest rot grotere helderheid, wdar hij een

nanties in zijn psychosomatische structuur is van vitaal

belang voor de waarheidszoeker. Net als de dichter laat

de waarheidszoeker zijn persoonlijkheid los, zodat hij
openstaar voor gedachten, gevoelens en reacties. Net
als de dichter verwelkomt de waarheidszoeker ze als
geschenken, als aanwijzingen bij het onderzoek.
Alleen in deze ontvankelijkheid kan de stilte in de
woorden ons bereiken, want ontvankelijkheid is het 'ik
ben', onze ware aard. De woorden zijn slechtS kataly
sator voor de ware formulering die in de lezer plaats
vindt.
E.E.

e moeten onderzoeken en onszelf, wat we in

het algemeen verstaan onder ons lichaam en

onze psyche, leren kennen. Meesral leven we in reac

tie en dubbele reactie, zoals wanneer we reageren met

boosheid maar ook nog proberen kalm en beheerst te

blijven. We proberen veel verschillende vluchtroutes
uit. Daardoor beperken we voorrdurend onze moge
lijkheden en draaien we in een kringetje rond.
De enige uitweg is om eenvoudig te observeren. Dar
stelt ons in staat onze fysieke reacties, onze mentale in
stelling en patronen en onze motivaties op te merken
op het moment zelf dat ze er zijn. Daar komt geen
evaluatie, geen analyse die op herinnering gebaseerd
is aan te pas. Eerst vindt de beschouwer her misschien
moeilijk om onpersoonlijk te zijn, om nier te evalu
eren. Hij is geneigd het object te beklemeonen en zo

10

11

medeplichtige te worden. Later komt de nadruk echter

bewustzijn van een object. Het object kan dus niet de

re liggen op het observeren van zichzelf en wordt her

oorzaak van onze ervaring zijn. Het is essentieel dar

natuurlijker, frequenter. Er komt een moment waarop

we deze mornemen van vreugde zonder object leren

zich een zekere neutraliteit vestigt russen de waarne

kennen.

mer en war hij waarneemt, en verliezen beide polen

We schrijven gewoonlijk een oorzaak roe aan vreug

hun stuwkracht. Er is stilte, we voeden het geconditio

de, we maken van vreugde een object omdat het ge

neerde object niet meer.

heugen de twee met elkaar verbindt, maar in werke

lijkheid zijn ze allebei heel verschillend van aard. Zo

Wat is de primaire motivatie voor onze daden?

beseffen we dat her object opbrandt in de vreugde van

ons zijn.

Op bepaalde mornemen als we alleen zijn, voelen we

een groot gemis van binnen. Dit gemis is het voor

Is het waar dat wanneer we vanuit stiL gewaarzijn naar

naamste, waar alle andere uit voortkomen. De behoef

onze omgeving kijken,

re dit gemis te lenigen, deze dorst te lessen, dwingt

harmonie komt?

ze

tot haar natuurLijke staat van

ons tor denken en handelen. Zonder her ook maar re

onderzoeken, lopen we er hard voor weg. We probe

Alleen door stil gewaarzijn kunnen we lichamelijk en

ren her eerst aan te vullen met een object en dan met

geestelijk veranderen. Deze verandering is volkomen

nog een, en vervolgens gaan we teleurgesteld van de

spontaan. Als we moeite doen om te veranderen doen

ene compensatie naar de andere, van mislukking naar

we niet meer dan onze aandacht van her ene niveau, van

mislukking, van de ene bron van lijden naar de andere,

het ene ding, naar het andere verplaatsen. We blijven

van de ene oorlog naar de volgende. Dit is her lot waar

in een vicieuze cirkel ronddraaien. Dit brengt slechts

een groot deel van de mensheid zich aan overgeeft.

energie van het ene punt over naar het andere. Daar

Sommigen berusten in deze roestand, die ze onvermij

door blijven we steeds heen en weer slingeren van lijden

delijk achten. Anderen, aanvankelijk misleid door de

naar genot, waarbij her ene onvermijdelijk terugvoert

bevrediging die ze teweegbrengen, komen rot her besef

naar het andere. Alleen levende stilte, stilte zonder dat

dat deze objecten aanleiding geven tor walging en zelfs

iemand probeert stil re zijn, is in staat de conditione

rot onverschilligheid. Sommigen komen ertoe beter te

ring die wij in biologische, emotionele en psychische

kijken. Het object bevredigt ons een korte tijd hele

zin hebben ondergaan teniet te doen. Er is geen contro

maal, terwijl we terug zijn bij onze intrinsieke aard,

leur, niemand die kiest, geen persoonlijkheid die keuzes

vervulling. Op het moment van vervuld zijn is er geen

maakt. Bij keuzeloos leven krijgt de situatie de ruimte

12

13

om zich te ontvouwen. Je pakt niet n aspect ten koste

Mozart. Een kunstenaar die de naam waardig is maakt

van het andere, want er is niemand die iets pakt. Wan

zich nooit druk om het materiaal dat hij gebruikt, zelfs

neer je iets begrijpt en ernaar leeft zonder dat je vastzit

niet om het onderwerp of de anekdotische kant van

aan de formulering, lost wat je hebt begrepen op in

zijn werk. Het enige waarin hij genteresseerd is, is in

je openheid. In deze stilte vindt verandering vanzelf

het rangschikken van de verschillende elementen in

plaats, wordt het probleem opgelost en eindigt duali

volmaakte harmonie zodat ze zich met elkaar vermen

teit. Jij blijft achter in je gelukzaligheid waarin niemand

gen en de kijker niet meer als afZonderlijke voorwerpen

iets heeft begrepen en niets is begrepen.

voorkomen. De objectieve kant van zijn werk wordt

zo gelimineerd. Tagore zei dat het doel van een echt

U heeft gezegd dat de enige reden waarom objecten be

staan si om naar de uiteindelijke waarnemer te wijzen,
naar wat wij werkelijk zijn. Denkt u niet dat er objec
ten bestaan die door hun aard ons rechtstreeks in contact
brengen met het Uiteindelijke? Ik denk dan aan kunst
werken, want die lijken me direct uit het hart van de
kunstenaar te komen.

kunstwerk is om vorm te geven aan wat zich aan een

definitie onttrekt. Dan zal de toeschouwer niet meer
verleid worden door het gebruikte materiaal en zelfs
niet door de anekdotische inhoud; in plaats daarvan zal
hij onmiddellijk in een staat van niet-bestaan geworpen
worden, wat de esthetische ervaring juist is. Later zal hij
het object beoordelen als mooi omdat het hem bewust
maakte van zijn eigen schoonheid. Zo kunnen we zien

Als we over kunstwerken praten, moeten we allereerst

dat een kunstwerk eigenlijk maar een voertuig is, een

onderscheid maken tussen echte kunstwerken en wat

middel waardoor we naar de ervaring geleid worden.

we artistiek werk zouden kunnen noemen. Een kunst

Het is waarlijk creatief. We voelen war de kunstenaar

werk ontstaat uit de achtergrond: bewustzijn. Of het

zelf voelde toen hij het maakte: een spontane offergave,

nu gaat om muziek, schilderkunst, architectuur, pozie

vrij van elk verlangen naar goedkeuring.

of beeldhouwkunst, het wordt door de kunstenaar al

Alle objecten wijzen naar het Uiteindelijke, maar

tijd in een oogwenk gezien, als een bliksemflits, eerwijl

her verschil tussen een gewoon object en een kunst

het uit zijn diepste binnenste omhoog komt. Nader

werk is dat het gewone object op een passieve manier

hand werkt hij het uit, geeft het subscantie en vorm,

naar het Uiteindelijke wijst, terwijl het kunstwerk dat

in tijd en ruimte. Het laatste avondmaal van Leonardo

actief doet.

da Vind is ongetwijfeld in volrnaakte gelijktijdigheid

bedacht. Dat kunnen we ook zeggen van Die Kunst
der Fuge van Bach en van bepaalde composities van
14

U zei dat het object onze eigen schoonheid wekt, maar ik

dacht dat schoonheid geen oorzaak had ...
15

Blijkbaar wekt iets moois onze eigen schoonheid,

moeilijk dit is: luisteren en zien zijn al een kunst op

omdat zintuiglijke waarneming in tijd en ruimte

zich. Om tot esthetische ervaring re komen moeten we

functioneert. Maar op het moment waarop je de

helemaal ontvankelijk, verwelkomend, vrij

schoonheid beleeft is er geen voorwerp of iemand die

nering zijn, zodat we openstaan voor het spel van kleur,

van

herin

ervaart aanwezig. Het is een tijdloos moment, waarin

geluiden, ritmes en vormen. Deze openheid, dit zien,

je jezelf ten volle ervaart. Oorzaak en gevolg zijn er

is het licht dar de basis is voor alle gewaarwordingen

dus alleen op het relatieve niveau. Het zijn maar con

en vroeg of laar merken we dat we bewust in dit licht

cepten, want ze kunnen niet gelijktijdig ervaren wor

staan. Op die manier naar een kunstwerk kijken is echt

den. Bewustzijn is altijd n met zijn object. Ze zijn

creatief. Analyse maakt er geen deel van uit. Telkens

nooit twee - altijd n.

wanneer we erdoor getroffen worden, brengt het ons

terug bij ons ware Zelf.

Wt geeft het object zijn kracht?

Alleen een kunstwerk geboren uit schoonheid, in ge
lijktijdigheid, kan verwijzen naar schoonheid. Schoon
heid is herzelfde in alles. Wanneer de kunstenaar spon
taan zijn diepste zelf aanbiedt en door zijn talent de
expressie ervoor vindt die er het dichtst bij komt, wekt

Naarmate men u meer nabij komt, is er een moment

waarop u uw vrienden aanmoedigt om de schoonheid in
kunst, muziek en natuur te leren appreciren. U vindt
dit kennelijk een heel belangrijke 'sadhana: Hoe kan ten
waardering voor kunst ons precies helpen om de vraag
'Wie ben ik?' meer effectiefte stellen?

het in de beschouwer, de luisteraar, zijn eigen diepste

innerlijk. Maar wanneer je leeft in schoonheid en kijkt

Al onze zintuigen: zien, horen, aanraken, proeven, en

vanuit schoonheid, wijst alles op verschillende manie

ruiken zijn gekanaliseerd of verspreid ter persoonlijke

ren naar je heelheid. Je leeft niet meer vanuit de ver

verdediging en agressie, gebruikt als middelen om de

deelde geest. Alles hoort bij jouw totaliteit.

persoon te handhaven. Door appreciatie voor kunst

worden de eigenschappen gevoeligheid en ontvanke

Maar ik weet niet zeker ofiedereen in staat is om vrijuit

ontvankelijk te zijn voor dergelijke kunstwerken.

lijkheid gewekt. De energie wordt gaande gehouden

Alvorens mensen aan te moedigen schoonheid te vin

geluid maar blijft volkomen ontspannen en ontvanke

den in een kunstwerk, moeren we hun eerst leren kij

lijk voor geluid, stilte en ritme. Het wordt een creatief

ken, leren luisteren. We zullen algauw beseffen hoe

middel voor het overbrengen van geluid naar her hele

en de zintuigen vinden hun natuurlijke mulridimensi

onaliteit. Bij echt luisteren reikt het oor nier naar het

16

17

lichaam. De zinruigen werken niet meer gefragmen

teerd maar het hele lichaam is n zintuig. Zonder deze
verwelkomende openheid, universeel gevoel en gevoe
ligheid, blijft de vraag: 'Wie ben ik?' een inrelleccuele.
Als het ooit een levende vraag wil worden, moet hij
naar elk niveau van ons wezen getransponeerd worden.
De openheid in de levende vraag is de poort naar het
levende antwoord.

evrijding betreft niet de persoon, want bevrijding

is verlost zijn van de persoon. Eigenlijk zijn de

leerling en de leraar identiek. Beide zijn de rijdloze as

van alle handeling en waarneming. Het enige verschil
is dat de een zichzelf'kenr' voor wat hij is, en de ander
niet.

Maar persoonlijkheid speelt een heel belangrijke rol in het

dagelijks leven, alles hangt er van af, ofniet?
De persoonlijkheid is niets anders dan een projectie,
een gewoonte die in het leven wordt geroepen door
herinnering en wordt gevoed door verlangen. Stel je
zelf de vraag: 'Wie ben ik?' en observeer duidelijk dat
de vraagsteller, denker, doener, lijder allemaal vormen
zijn die verschijnen en verdwijnen in het bewustzijn

18

19

van 'ik ben', de altijd aanwezige achtergrond. Ze zijn

op een dwaalspoor brengen totdat je ziet wat zijn ware

zelf niet echt. Wat we de persoon noemen komt voort

aard is. Dit inzicht is her resultaat van luisteren zonder

uit een vergissing. Gedachten, gevoelens en daden vcr

dar het verleden een rol speelt. Leef met de uitspraken

schijnen en verdwijnen aan een stuk door, en scheppen

van de leraar en de herinneringen aan de waarheid die

daarbij een illusie van continuteit. Het idee een per

zij wakker maken. Deze stille herinneringen zijn het

soon, een ego, te zijn is niets anders dan een beeld dar

parfum van datgene waarnaar zij verwijzen. Stem je af

door herinnering bijeen wordt gehouden.

op deze stilte en niet op wat je niet bent. Waarom zou

Scheppen is een uitdrukking van het ultieme, maar

je je identificeren met de wereld? Het hele bestaan is

wanneer men vergeren is dat men zelf her ultieme is,

een uitdrukking van bewustzijn. Wat je wezenlijk bent

is er onzekerheid en identificatie met het geschapene.

heeft geen oorzaak, is volkomen autonoom, zodat het

De wereld van zogenaamde objecten is net als het ego

een illusie van het ego is om jezelf aan te zien voor een

slechts een projectie. Denken dat je zus of zo bent

individueel handelende persoon die leeft in een zelfge

komt alleen maar voort uit je verbeelding, als hallu

kozen wereld.

cinatie. De leraar laat je door zijn onvoorwaardelijke

Je moer je zo vaak als de gelegenheid zich voordoet

aanwezigheid en het geschenk van onderricht begrij

richten op deze onpersoonlijke achtergrond. Neem

pen dat je object noch ego bent. Wat je wezenlijk bent

er notitie van dat je aandacht voortdurend herzij op

kan nier geobjectiveerd worden. Het verwijst nier naar

objecten, hetzij op ideen gericht is. Het gevoel er

rijd of ruimte.

te zijn, zonder enige bepaling, is je volkomen onbe

kend. Word de toeschouwer, word je gewaar van de

Hoe kan ik mezelf bevrijden van geestelijke

heid?

verward

natuurlijke levensstroom, je morieven, daden en wat

eruit voortkomt. Observeer de muur die je om je heen
hebt gebouwd. Naarmate je je bewuster wordt van je

Wees je er eenvoudig gewaar van. Observeer hoe je

lichaam en geest, zul je jezelf beter leren kennen. Als

functioneert, zonder ook maar iets te willen verande

dit beeld van hoe jij denkt dat de dingen zijn wegzakt,

ren. Waakzaamheid zuivert de geest en zal je er vroeg

krijg je een helder inzicht in wat je bent - heel iets

of laat bewust overheen helpen.

anders dan een product van de geest. Je zult je langza

Je maakt ups en downs mee in je zoektocht naar

merhand steeds minder betrokken voelen bij alles wat

het Zelf, omdat je dingen niet in hun ware perspectief

er opkomt en op een dag zul je ontdekken dat je je

-als een geheel- ziet. Deze instabiliteit zal voortduren

in het waarnemen bevindt. Als j e je eenmaal bevrijdt

zolang jij jezelf ziet als lichaam en geest. De geest zal je

van het idee 'ik ben mijn lichaam' en van de gevolgen

20

21

van dit idee, zul je je bewust worden van je natuurlijke

in aandacht. We laten de 'ik ben dit, ik ben dar'-reAex

staat. Geef je helemaal over aan deze ontdekking. Echt

volkomen varen. Deze aandacht overstijgt de ervaring

gewaarzijn kan niet verkregen worden door je bekende

en degene die ervaart. Het is zuiver gewaarzijn.

elementen voor te stellen in de vorm van ideen en

De wereld bestaar alleen wanneer we eraan denken;

waarnemingen. Wat je wezenlijk bent kan nier ervaren

scheppingsverhalen zijn voor kinderen. In werkelijk

worden door de rede; je komt er alleen als je elimineert

heid wordt de wereld elk moment geschapen. Het is

war je nier bent.

alleen de herinnering die de valse indruk van conrinu

Een sterk ego verhindert je te zijn. De getuige moet

ireit geeft. Het individu heeft geen onafhankelijk be

het toneel betreden en je in staat stellen het ego te her

staan. Het is een verzinsel van herinnering en gewoon

kennen voor wat het is, een object. Deze getuige is een

te. Altijd geagiteerd, hoopt het en eist het op, in het

pedagogisch middel dat de deur naar zijn opent. Het

streven om te vergaren, in het zoeken naar bevestiging

ego kan zichzelf niet 'kennen', omdat het zich identifi

en zekerheid. Eigenlijk is het bang en durft zichzelf

ceert met wat het denkt, voelt, ervaart. Voor het ego is

niet grondig te onderzoeken.

er niets dan weerstand, verdediging, onrust. Het is de

Alle waarnemingen, alle ervaringen zijn verbonden

getuige die licht geeft en laat zien war het ego is, een

met tijd, zijn voorbijgaand, maar onze ware natuur

illusie.

overstijgt tijd. Een gebrek aan scherpzinnigheid maakt

De contemplatieve staat van getuige-zijn maakt

dat wij ons identificeren met tijdelijkheid. Wanneer

dat wij ontdekken wat wij niet zijn. We worden ons

tijdloze momenten je verlokken, neem de uitnodiging

gewaar van ons lichaam en onze denkpatronen, de

dan

redenen achter onze daden waarvan we ons daarvoor

heid.

aan.

Ga er diep in, tot je jezelf vindt in je afwezig

nauwelijks bewust waren. Wanneer we het denken ob

serveren zonder ons ermee te bemoeien of het te be

U zei een keer: Er is alleen waarheid. Is het ego dan ook

oordelen, zonder verwijzing, verdwijnt de gedachte bij

geen waarheid?

het observeren. Aangezien de nadruk niet meer valt op

denkproces en inhoud, maar op her observeren zelf,

De enige waarheid is zijn, dat zonder oorzaak is, au

wordt deze getuige-staat een zuivering, een loslaten,

tonoom. Wanneer je onechte dingen ziet voor wat ze

zonder dat er een persoon is die zuivert of loslaat. Een

zijn dan is dat verlichting. Er wordt afstand van gedaan

hele wereld van onvermoede energien komt vrij. Men

zonder dat er iemand is die afstand doet. Hier, in het

tale activiteit is niet meer zo koortsachtig en neemt

directe pad waarin niet gekozen wordt, komt energie

spontaan zijn natuurlijke loop. We ontdekken onszelf

vrij en verwijl je spontaan in je ware wezen.

22

23

De wereld besraar omdat jij bestaat, maar jij bent niet

de wereld. Objecten van bewustzijn, namen en vor
men, zijn de wereld. Maar de werkelijkheid, immer
stil, overstijgt deze. Het is louter reflex dat je hamert
op naam en vorm, en zo omgaat je de werkelijkheid.
Er is niets buiten bewustzijn. Het universum, je
persoonlijke ik- alles verschijnt erin. De verbeelding
heeft ons gescheiden van dit gewaarzijn, dit bewustzijn,
en we hebben ons omringd, ingesloten, met angsten,
ideen en beelden. Oe waakeoestand en de droomstaat
maken beide gebruik van dit state gewaarzijn dat we
allen gemeen hebben.
Wat je doet is van geen enkel belang; wat van be
lang is, is de manier waarop je het doet, je innerlijke
houding. De rol die je op het wereldtoneel speelt heeft
geen andere betekenis dan de heldere blik waarmee je
hem speelt. Verlies jezelf niet in je voorstelling - dar
vertroebelt de visie van je innerlijke wezen alleen
maar.
Belangeloos handelen legt je niet aan banden, maar
laat je daarentegen helemaal vrij. Leefin het moment,
ws alleen maar. Bij kiezen wordt vertrouwd op her
innering en dat leidt gemakkelijk roe slavernij. Leef als
zijn en je zult je bewust worden van vreugde.

'\VJij zijn niet het lichaam. Maar voordat we dit

W zeggen, vind ik dat we precies moeten weten
wat het lichaam, dat we niet zijn, is.
Het lichaam bestaar uit de vijfzintuigen. Zonder deze
zintuigen rouden we niet

van

een lichaam kunnen spre

ken. We ervaren het voornamelijk als gevoel: we voelen

het aan. De gewaarwordingen die we krijgen kunnen zeer
gevarieerd zijn: ik voel me zwaar oflicht, warm of koud,
gespannen of ontspannen. Deze gewaarwordingen zijn
herinneringen en gewoonren waaraan we gewend zijn.
Het zijn maar middelen waarmee her idee 'ik ben het
lichaam' ziclv.elf geruststelt dat het bestaat. Dat wil zeg
gen dat ze aan de natuurlijke oerstaar van het lichaam
roegevoegd zijn. Wanneer we dus zeggen: 'Ik moet eerst
weten wat ik niet ben,' berekent dir dat we ons volkomen
gewaar moeten zijn van deze toevoegingen.

24

25

heeft het over het voelen van de oerstaat van het li

chaam. Hoe kunnen we dit primaire gevoel leren ken
nen?
U

gewaarwordingen zullen je vreemd worden. Je vindt

het misschien zelfs moeilijk de herinnering eraan op
te roepen. Dan zul je je herinneren dat her lichaam
verschijm in jou, in gewaarzijn, en dat je niet ver

Zoals ik al zei, gewaarwordingen zoals we ze kennen

dwaald bene in het lichaam.

zijn geconditioneerde gevoelens die horen bij het idee

'ik ben het lichaam.' Juist in deze toevoeging vindt de
persoon, de ik, houvast, want de persoon moet zich

U noemt

dit nieuwe lichaamsgevoel energie. Is dit gevoel

min ofmeer stabiel ofvibreert het?

afbakenen met gewaarwordingen of met ideen. De

enige manier om vrij te komen van conditionering is

Dit nieuwe lichaamsgevoel hoort niet tot het neuro

om te kijken zonder geheugen, zonder de handlanger

musculaire systeem, het is veel fijner van aard. Het ver

van de conditionering. Laat ieder gevoel dat in je ver

spreidt zich en straalt in de ruimte om je heen. Deze

schijnt opkomen zonder het te visualiseren of je erop

energie is van dien aard dar het geen belemmering

te concentreren. Door het gevoel te laten verschijnen

kent, het doordringt alles wat een obstakel is voor her

voor de getuige 'ik', voor aandacht zonder omerek of

fysieke lichaam, het is heilzaam, het is liefde.

middelpunt, gaat het lichaam door verscheidene gra

daties van eliminatie, want alle eoevoeging lost op in
het bijzijn van deze getuige. Je zult het loslaren van de
conditionering observeren. De nadruk die ten onrech
te werd gelegd op de conditionering om zo de persoon

Het lijkt mij dat de straling waar u het over heeft hoort
tot de tastzin. Wzt is de ervaring van de natuurlijke
staat van onze andere zintuigen, horen, zien, ruiken en
proeven?

gerust te stellen, gaar nu naar de observatie, naar her

getuige zijn, en je zult je spoedig bevinden in het licht

Wanneer de zintuigen bevrijd zijn van conditionering

voorbij het getuige-zijn. Dit is je natuurlijke staat van

grijpen ze niet meer om zich heen, ontspannen ze zich

algehele verruiming die energie is, leeg en licht.

en zijn ontvankelijk voor het nieuwe van elk moment.

In het begin zal het nieuwe lichaamsgevoel fragiel

Merk bij het horen op dat je het geluid vasthoudt. Laat

zijn en kun je lastig gevallen worden door de oude

her gaan. Er moet geen concentratie zijn. In dit on

patronen. Maar het lichaam heeft een natuurlijke

gerichte horen, dit multidimensionale horen, worden

herinnering, een herinnering aan zijn natuurlijke

veel geluiden na elkaar gehoord. Zonder dat je een be

vredige staat, die eenmaal opnieuw gewekt en vol

paald geluid uitkiest of er een voorkeur voor toont,

gehouden, vroeg of laat permanene wordt. De oude

kun je observeren dar ze gelimineerd worden rot er

26

27

slechts n geluid overblijft. Als je je niet op dit ge

luid concentreert sterft het ook weg en bevind je je in

zuiver luisteren. Op dezelfde manier kom je, wanneer

alle smaak uit de mond is gelimineerd, tot de smaak

van de mond zei( Maar om terug te komen op het

horen, uiteindelijk gaat het weer volledig op in zuiver
gewaarZJJn.

energien volkomen vrij zijn, niet gebon

den aan de fysieke structuur van het lichaam. Betekent
dit dat we met het energielichaam allerlei bewegingen
kunnen maken, bro1egingen die voor het fysieke lichaam
onmogelijk zijn?
U ugt dat deu

volkomen vrij; dar berekent dar ze elke mogelijke vorm

kan aannemen. Alleen via dit subtiele lichaam kun
nen de geconditioneerde bewegingen van her fysieke
lichaam bevrijd worden. Laten we een paar asana's of
lichaamshoudingen in gedachten nemen. In de eerste
plaats voeren we de beweging uitsluitend uit met her
subtiele lichaam. We moeten gewaar, alert zijn zodat
her fysieke lichaam volkomen leeg blijft, want in het
begin komen herinnering en gewoonte tussenbeide,
telkens wanneer we het lichaam in beweging bren
gen, waarbij ze een reactie op het neuromusculaire
vlak veroorzaken. Wanneer we een beweging met dit
fijne, energetische lichaam maken, moet de beweging
dus geheel vrij zijn van alle gewoontereflexen. Alleen

Het subtiele lichaam waar we het over hebben is vol

wanneer we deze leegte voelen kunnen we het fysieke

komen vrij van de fysieke structuur van het lichaam.

lichaam

Oe energie die het heeft is volkomen ongeconditio

neerd, ze hoort bij het echte lichaam, het energetische
lichaam. Deze energie is in staat alle conditionering
die diep in onze zenuwen en spieren verborgen ligt te
verbranden. Ze zuivert her fysieke lichaam van de toe
standen en gevoelens, toegevoegd door her idee 'ik ben
het lichaam', door de persoon die her nodig heeft zich
afgebakend en veilig te voelen. Deze persoon handelt
via voorkeur en afkeer, via angst, handelingen die op
hun beurt een reactie geven in het neuromusculaire
stelsel die de vicieuze cirkel van conditionering in het
leven roept.
Wanneer deze energie tot leven komt is zij niet ge
bonden aan de fysieke gedaante van het lichaam. Ze is

28

aan

de beweging laten meedoen. Maar nu be

weegt het fysieke lichaam binnen het grotere lichaam

en treden de bewegingen op een nieuwe manier op.
Het is belangrijk de geconditioneerde gewaarwordin
gen nier weer de overhand te laten krijgen, maar her
gevoel van leegte bewust aan te houden. Dit is de enige
manier waarop we creatief verder kunnen met het li
chaam, anders versterken we de conditionering.
Meestal ontstaat deze energie niet met dezelfde
intensiteit in alle lichaamsdelen. Bepaalde delen zijn
bijzonder begiftigd om deze subtiele gewaarwording
te verwezenlijken, de handpalmen bijvoorbeeld, of de
binnenkant van de mond. Dit zijn misschien wel de
eerste lichaamsdelen waarin deze subtiele energie het
sterkst optreedt. Als we aandacht geven aan de hand29

palm zonder ons die voor te stellen of enige moeite te

Alle mechanische lichaamsoefening versterkt de con

doen, als we de tactiele gewaarwording de mogelijk

ditionering.

heid bieden uit zichzelf tot leven te komen, dan zal

her zich door ons hele lichaam verspreiden. Vind dus

Als ik mijn Lichaam en gust hun natuurlijke gang laat

eerst het beginpunt en laat de energie dan vandaar uit

gaan zonder enige discipline, gaan ze er dan niet als wil

stromen.

de paarden vandoor?

Hoe kan deze fysieke benadering en bepaalde voedingi

Je lichamelijke en geestelijke bewegingen hun na

wijzen om helpen het onpersoonlijke zelfte vinden?

tuurlijke gang laten gaan betekent niet er passief aan

toegeven en je ermee te identificeren. Dat leidt alleen

Als we het lichaam van dichtbij bekijken, beseffen we al

tot slavernij en narigheid. Je moet onderscheid maken

gauw dat her belast is met residuen van ondeugdelijke

tussen passief laten gaan en actief laten gaan. Bij actief

voeding in een eerdere periode. Dit geeft een indruk

laten gaan blijf je volledig aanwezig, met heldere blik,

van compactheid en stompt onze zintuigen af, waar

nier betrokken en actief alert. Geleidelijk

door we onze transparantie niet kunnen voelen. Het

her ego zijn greep, totdat het weer in zuiver gewaarzijn

is heel interessant om waar te nemen dar het lichaam,

is opgegaan. De dingen niet meer vanuit een centrum

aan

verliest

als we er de juiste voorwaarde voor scheppen, deze re

zien is de eerste stap naar permanente vrijheid, die

siduen elimineert. Met een goed uitgebalanceerd di

alleen kan optreden als we vrij zijn van iedere vorm

eet van gezond voedsel gaat ons hele lichaam anders

van projectie of verwachting. Als we iets verwachten,

reageren en dit brengt ongetwijfeld veranderingen op

verstoort dit alleen maar het natuurlijke proces dar de

het mentale en psychische vlak met zich mee. Evenzo

kans moet krijgen vanzelf tot voltooiing te komen.

kunnen sommige vormen van lichaamsbeweging erroe

Het gewaarzijn dat werkt als een bliksemflits van hel

bijdragen dar we ons bewust worden van de lichaams

der zien kan zich onmogelijk worrelen in een geest die

delen die overbelast, massief, compact en verstopt zijn

belast is.

en waar ze zich bevinden. Ze helpen om ons te bevrij

Wanneer je je goeroe ontmoet, moet je een heel an

den van vastgeroeste ideen over wat het lichaam is en

dere benadering hebben dan je meestal hebt wanneer je

stellen ons in staar ons lichaam re voeden met adem.

mensen in het dagelijkse leven ontmoet waarin aanval

Daar bedoel ik mee dar de bewegingen met gewaarzijn

en verdediging worden gebruikt om het een of andere

worden uitgevoerd en verwijzen naar dat niet-objec

doel na te jagen. Bij deze ancmoering moet je jezelf

tieve standpunt dat het onderwerp van dit gesprek is.

totaal accepteren, je overgeven, bereid zijn te ontvan-

30

31

gen. Dan zal je manier van luisteren zeer aandachtig

zijn, volkomen vrij van alle vooropgezette ideen. De
aanwezigheid en de woorden van de leraar vormen de
spiegel die je herinneren aan je eigen ontvankelijke luis
terhouding, aan je eigen aanwezigheid, en deze weer
spiegelen. Zo wordt de weg getoond, wordt de deur
naar genade opengezet en bevind je je op de drempel,
klaar om veroverd te worden door je ware zelf.

r zijn eigenlijk rwee bekende benaderingen van

de waarheid, de geleidelijke en de directe. Bij de

directe benadering is de premisse dat je de waarheid

bent, dat er niets te bereiken is. Elke stap om iets re
bereiken is er vandaan gaan. Her 'pad' dat strikt geno
men geen pad is van de ene plaats naar de andere, is
om alleen de waarheid, het 'ik ben', te verwelkomen, je
ervoor open te stellen. Wanneer je eenmaal een glimp
hebt opgevangen van je ware aard, maakt hij contact
met jou. Er valt daarom niets te doen, alleen je er zo
vaak als je ertoe wordt uitgenodigd op afstemmen. Er
zit geen enkel element van wil bij deze afstemming.
Niet de geest stemt zich af op het 'ik ben', maar het 'ik
ben' neemt de geest in zich op.
Bij de geleidelijke benadering ben je gebonden

aan

de geest. De geest koestert de illusie dat als hij veran-

32

33

dert, toestanden wijzigt, ophoudt met enzovoort, hij

is, zul je merken dat je je er niet langer in verliest, omdat

opgenomen zal worden in war hij niet begrijpt. Deze

je meer in beslag wordt genomen door het onderzoek

misvatting leidt tot de meest tragische situatie waarin

dan door het object. Je zult ruimte vinden in jezelf en

een waarheidsweker zich kan bevinden: hij heeft zich

het onderzochte. Je blijft niet meer steken in de verve

gevangen in zijn eigen web, een web van de meest sub

ling, de waarneming, en op een zeker moment lost die

tiele dualiteit.

plotseling op, en bevind je je in aanwezige helderheid.

Als ik volmaakt ben en er niets te doen valt, waarom ben

Het duurt me erg lang om achter de ware aard van mijn

ik dan hier, wat is de reden van dit bestaan?

bestaan te komen. Omdat ik nog steeds geen echte helder

heid heb, word ik weer gegrepen door objecten. In plaats

De enige reden is: bewust te zijn in deze volmaaktheid.

van meer word ik minder verlokt tot stilte.

Volmaaktheid en onvolmaaktheid zoals jij die begrip

pen bezigt zijn ideen, van elkaar afhankelijke pendan

Wees aleer op die momenten waarin er een verlangen

ten. De waarheid is dat je meest nabije fundamentele

vervuld en een daad volbracht is. Wees op deze mo

aard geen complementair deel heeft. Bij afwezigheid

menten afgestemd. Ze zullen je verlangen om te zijn

van volmaaktheid en onvolmaaktheid leef je in je aan

verfrissen. Als de geest eenmaal van bezorgdheid, angst

wezigheid, je heelheid. Wees aanwezigheid.

en ontevredenheid verlost is, zul je zien dar je enige

echte verlangen is om te zijn. Dit verlangen is volko

Meneer, het antwoord dat u zojuist aan deze dame heeft

men vrij van onrust en verstrooidheid. De vurige we

gegeven leek haar tevreden te stellen, maar ik begrijp het

ker stormt niet langer vooruit in zijn zoektocht, want

niet. Kunt u afdalen tot mijn niveau?

hij ziet duidelijk dar er niets te vinden is, omdat er

Je hebt het vermogen van gewaarzijn om je gewaar te

Wanneer we duidelijk zien dar we misleid worden

p je onvolmaaktheid, ge

door de 'zoeker', de persoonlijkheid die we aanzagen

mis, verveling, ontevredenheid voelt. Wanneer ik zeg

voor onszelf, verdwijnt zij vanzel( Het verlangen om

'wees je gewaar' bedoel ik niet: benoem deze gevoelens

re zijn komt rechtstreeks van de Verlangde - met an

nooit iets verloren is. Het is altijd aanwezig geweest.

zijn van die momenten

waaro

alleen maar en wend je er dan van af, nee, geef al je

dere woorden, het Zelf zoekt naar zichzel( Dit inzicht

aandacht aan de waarneming. Het duurt misschien een

leidt ertoe dat wij onze behoefte opgeven om te verza

tijdje, want je bent het misschien niet gewend om naar

melen, te grijpen, re presteren en re hebben, en zwakt

jezelf te kijken. Als je onderzoekt wat vervelmg of gemis

de activiteit van de geest vaak a(

34

35

Een grondig begrip hiervan brengt ons spontaan terug

naar onze basis. Genade trekt ons naar zich toe. Dit is
niet te beschrijven, het kan alleen beleefd worden.

Hoe kan ik me bevrijden van de voortdurende stroom van

onrustige gedachten?
Zie ze eenvoudig komen en gaan. Hou ze niet tegen
en stimuleer ze niet. Stuur ze in geen geval. Blijf on
persoonlijk alert. Je zult spoedig merken dat er ge
dachten, gevoelens en gewaarwordingen verschijnen
in deze richtingloze alertheid, je openheid. Ze bestaan
alleen omdat jij bent, daarom wijst hun verschijning
op hun thuisbasis, je ware zelf. Eerst z.ul je merken dat
je je steeds met je gedachten bemoeit, ze onderdrukt
of erdoor inbeslaggenomen wordt. Dat doe je vanwege
de onzekerheid die een ego voelt dat op het punt staat
te sterven, een gesoleerd ego. Maar wanneer je verlost
bent van het mentaal actief of passief zijn, bevind je je
in je natuurlijke kalme aandacht.

Dus deze natuurlijk staat van aandacht betekent niet dat

ik volkomen zonder enige gedachte moet zijn?
Ze is niet afhankelijk van de afwezigheid van denken.
Ze is dat waarin gedachten verschijnen en verdwijnen.
Ze bevindt zich 'achter' het denken. Doe jezelf dus niet
zoveel geweld aan in de hoop je te bevrijden van onrust,
maar wees helder in je hoofd. In eenvoudige openheid
die jou verwelkomt zul je je negatieve gevoelens, ver-

langens en angsten leren accepteren en kennen. Een

maal verwelkomd in ongerichte aandacht zullen deze
gevoelens zichzelf opbranden, met achterlating van
slechts stilte. Wees alert, klaar voor elke verschijning,
en je zult spoedig merken dat je de objectieve waarne
mer van je gedachten bent. Als dit eenmaal een vast
feit is, zul je, of er nu gedachten in je geest komen of
niet, er niet meer aan gebonden zijn.

Als ik u dus goed begrijp, moet ik, wanneer ik word over

stroomd door het werkschema voor morgen, door familie
problemen offantasien, daar noch aan toegeven, er pas
siefin meegaan, noch ze met geweld wegduwen- maar de
nadruk gewoon van de gedachte naar de observatie ervan
laten gaan.
Ja.

En komen er zodra ik de ongerichte aandacht heb gevoeld

nog steeds gedachten op? Ofkomen en gaan ze sneller zon
der een heel verhaal te worden?
Ze worden niet meer geformuleerd.

Zodat er een moment komt waarop de gedachten hele

maal niet geformuleerd worden en er slechts de impuls is
om te denken?
Zelfs die beweging verdwijnt. Er is geen brandstof meer
voor. Het is het subject dat het object in stand houdt.

36
37

Wanneer er geen subject meer is heeft her object geen

houvast. Wanneer je actief of passief bent ren aanzien
van het komen en gaan van gevoelens en gedachten,
kijk je en handel je vanuit her centrale ego, maar wan
neer je de illusoire aard van dit centrum leert kennen
sta je automatisch buiten het proces. Her is de sudden

death van alle gerichte energie.

In het observeren van het denken of een subtiele
impuls besraat er toch nog een subject-objectrelatie.
Her wijst nog steeds op een centrum. Wanneer je ge
waar bent is er geen centrum meer. Het gewaarzijn is
zich gewaar van zijn omgeving en van het feit dar het
gewaar is.
De omgeving verschijnt in het gewaarz.ijn. Daarom
is er uiteindelijk geen noodzaak om de meditatieruimte
in te gaan, wam er is geen object meer, geen gedachte
of beweging.

Het ziet er dus naar uit dat er tussen de staat van een op
gewonden geest en het verdwijnen van de beweging om te
denken, te projecteren, een overgangsfase is. Is dat zo?
Vanaf het allereerste begin benadrukken we de uitein
delijke non-staat, het gewaarzijn zelf. Er is geen voor
uitgang van de ene toestand of her ene niveau naar het
andere. Gedachten en bewegingen verschijnen in dit
gewaarz.ijn. Men kan geen vooruitgang maken in me
ditatie. Er is geen evolutie in bewustzijn. Observeren
als de ultieme getuige is een onmiddellijke gebeurtenis.
Ervaringen en experimenten treden op in deze natuur-

lijke non-staat. In vooruitgang is er geen vooruitgang.

Vorderingen en overgangen verschijnen gelijkelijk in
her continum dar nooit vooruit- of achteruitgaat.
Als er geen vooruitgang is, wat is dan herinnering?
Herinnering is een manier van denken. Wanneer er
een gedachte is, verschijnt deze gedachte in her nu.
Wij noemen het tweeduizend jaar geleden of gisteren,
maar de benoeming is ook een gedachte van nu. Er is
maar n functie tegelijk aanwezig, zodat je op her mo
ment van die functie n bent met het functioneren.
Als ik in ben met hetfunctioneren en er daarbuiten niets
is, hoe kan het dan later herinnerd worden?

Het feit dat je het je herinnert bewijst dat het ver

scheen in je alomvarrende gewaarzijn. Dit is wat we
bedoelen als we zeggen dat bewustzijn en object n
zijn. Her wordt soms ook getuige zijn genoemd. In
dit alomvattende gewaarzijn verschijnen dingen van
her zogenaamde verleden of toekomst, maar ze beho
ren alle tot het universele heden. In werkelijkheid is er
daarom geen herinnering. Het is functie in gewaarzijn,
in getuige zijn.

Wnneer zijn we getuige van onze handelingen?

Je bent altijd getuige van je handelingen, probeer het
dus niet opzettelijk te zijn. Getuige zijn is geen functie

38
39

en kan niet weergegeven worden. Het is uiterst belang

rijk dat je beseft dat je getuige bent en dat je het niet
kunt proberen te zijn. Het is genoeg dat je je volle
dig gewaar wordt dat je getuige bent, want dat wist de
oude patronen uit en je gewoonte jezelf als de denker
of doener te beschouwen.
Wanneer je handelt ben je n met de handeling,
pas achteraf eigent het ego zich de daad, waarbij het
afwezig was, toe en zegt: 'Dat heb ik gedaan.' Op het
moment van handelen is er alleen handelen, zonder
dader.
Als het tussenbeide komende subject wordt herkend als niet-bestaand, verdwijnt het. Wat blijft is zui
ver bewustzijn. Zonder het ego als subject kan er geen
subject-objectrelatie bestaan, wdat wat een object leek
dat in eigenlijke zin niet meer kan zijn. Het is niets dan
een uitdrukking van deze werkelijkheid, deze stilte.
Zouden we niet enige moeite moeten doen om onszelf tt

men. Laat geest en lichaam vrij om te zijn wat

ze

zijn,

dan zul je er niet meer de slaaf van zijn. Het zijn slechts
fragmenten van het geheel dat jij bent. Merk gewoon
je onvolmaaktheden op, dan draagt dit gewaarzijn er
wel zorg voor. Als je eenmaal hebt begrepen dat je niet
het lichaam en de geest bent, kun je alles wat er ge
beurt accepteren. Inzicht in je fundamentele aurono
mie brengt je tot een houding van algehele acceptatie.
Ieder ding wordt gezien in het licht van deze ver
welkoming, vcrschijnt en verdwijnt erin. Als gevolg
daarvan komt alles tot zijn volledige betekenis en her
stelt de harmonie zich. Deze verwelkoming is een alert
gewaarz.ijn, onbelast door het verleden. Het laat alles
wat zich presenteert zich ontvouwen in en wijzen naar
de verwelkoming, zonder beperkt te zijn door het ego
of misvormd door herinnering.
In deze Eenheid ontdekken we onze aard: ultieme
vreugde, en volmaaktheid.

verbeteren?
Wat wil je verbeteren? Je bent volmaakt; neem de be
dekking weg van de persoon die vindt dat er iets ont
breekt, en wat overblijft is volmaaktheid. Wat onwaar
is verdwijnt vanzelf, als het eenmaal gezien is als on
waar. Je identificeert je met je lichaam en je geest en
daarom wil je je verbeteren. Je zult net zo lang door
deze instrumenten beheerst worden als je erin gelooft.
Zodra je niet meer meent dat je het lichaam en de
geest bent zal de energie die deze vergissing kost vrijko-

40

41

r zijn momenten in het dagelijkse leven waarop de

geest nier onrustig is. Er zijn openingen waardoor

Waarheid kan binnenstromen. We zouden ons gewaar

moeten zijn van deze momenten. Ze komen niet tot
srand door wil of discipline, maar het zijn de uiterlijke
omstandigheden die de geest tot rust brengen. Als de
geest eenmaal niet meer probeert alles te begrijpen, als
er geen moeite meer wordt gedaan om iets te bereiken
en te worden, als er geen energie meer wordt gesro
ken in strategie en doel-bereiken, keert hij weer tot een
staat van evenwicht waarin alles vredig blijft en gericht
is op stil gewaarjn, waarin alle gedachten en waarne
mingen komen en gaan.
Maar kunnen we geen kalmte van geest tot stand brengen
door meditatie?

43

Deze kalme geest waarover ik spreek is niet de afwezig

Kunnen we vrijheid en vrede bereiken door anderen te

heid van denken. Afwezigheid van denken is een roe

helpen, zoals het christendom leert?

stand die kunstmatig opgewekt wordt, maar de geest

die vrij is van onrust heeft zijn eigen ritme, zijn eigen

Als je anderen wilt helpen, moet je zelf helemaal geen

trilling. Tussen deze trillingen zieten gaten waarvan

hulp nodig hebben. Wanneer je dit voelt, ben je de

men zich gewaar moet zijn. Ze betekenen geen afwe

grootSt mogelijke hulp voor iedereen om je heen. Juist

zigheid van iets of een wezenloze tOestand. Ze zijn vol

in niet-handelen wordt al her handelen rot stand ge

leven, aanwezig. Laat je erdoor meenemen.

bracht. Jij bene nier de uitvoerder van je daden, jij

Waarheid kan niet waargenomen worden. Ze kan

bene het gewaarzijn waaruit het handelen voortkomt.

alleen maar beleefd worden in het non-duale continu

In relaties tussen persoonlijkheden, tussen objecten, is

urn, de non-staat waarin ziener noch geziene bestaat.

alleen sprake van zoeken naar zekerheid, van vragen.

Zelfs zogenoemd geven gebeurt mee het oog op krijgen.

Maar bepaalde vormen van meditatie brengen je tot

Zuiver geven is je ware aard, is liefde. Wanneer de situ

kalmte van geest en bereiden je voor om meegenomen te

atie vraagt om je hulp, help je spontaan, en de hulp die

worden door wat zich achter de mantra bevindt.

voortkomt uit heelheid, uit liefde, zal buieengewoon

werkzaam zijn. Maar wanneer je een professionele hel

Een mantra juist uitspreken is een grote kunst die

per bene die handelt op basis van een idee dat je van je

iemand zelden beheerst. Juist uitgesproken heeft de

zelf of van de wereld hebt, zal je hulp altijd gering zijn.

manera de kracht om de geest tot rust te brengen.

Wanneer het hele uitspreken van de manera is opge

Maar is voordat ik gerealiseerd ben heel weinig hulp niet

lost door de klankvibratie ben je n met de waar

beter dan helemaal geen hulp?

neming, de vibratie. Deze vibratie is nog steeds een

object van observatie, maar zoals je van je goeroe hebt

Het idee van helpen is verwachting. Her is handeling

geleerd dat je het licht bene achter alle waarneming,

die voortkomt uit reactie. Zie het diepe motief van je

lost zelfs dit meest subtiele object op als je gewaar

verlangen om te helpen. Echt helpen, zoals ik al zei,

bent.

komt voort uit niet-handelen. Wanneer de wereld om

De kunst van het mantra-zingen is magisch en er

is heel veel tijd en een zeer begaafde leraar nodig om

hulp vraagt, help dan natuurlijk, help met onderschei

dingsvermogen, maar wees geen helper.

het te leren. Meestal sterf je voordar je de kunst mees

eer bent!

44

Wt bedoelt u met 'help met onderscheidi ngsvermogen'?

45

Geef je medemens wat hij nodig heeft om tot stand te

Ja, we hebben zintuiglijke gewaarwording tot een idee

brengen wat het leven van hem vraagt. Leg een ander

gemaakt, haar geconcretiseerd, benoemd. Waarneming,

niet jouw idee op hoe hij het best kan leven. Onzorg

dar wil zeggen: kennen, en benoeming, herkenning, zijn

vuldige 'hulp' is overal om ons heen. Die komt nier

natuurlijke functies die spontaan plaatsVinden ronder

voort uit ego-loosheid. In zekere zin is dergelijke be

de noodzaak van een referentiepunt, een ik, een verkon

moeienis geweld, oorlog.

diger van meningen. Maar we lopen weg voor deze di

recte functies, we wachten nier tot de waarneming zich

Warom zegt u dat waarnemen dichter bij de waarheid

ontvouwt, we verwelkomen niet wat onze omgeving

is dan een idee?

ons biedt. Wanneer we in de herinnering leven, snijden

we ons af van het universum, we leven in isolement. Dit

Een waarneming is de eerste boodschap die door de zin

is de oorzaak van alle lijden.

ruigen wordt gegeven voordat het brein haar benoemt

of de psychologische geest haar beschrijft. Bij de meeste

Is waarneming non-duaal ofkunnen we dichter bij non

mensen is het waarnemen van hun lichaam geatrofieerd,

dualiteit komen?

omdat ze de waarneming ontlopen door die onmiddel

lijk in een idee om te zetten. De waarneming gebeurt

Waarneming zelf is non-duaal, het is n met her ge

altijd in het heden, onmiddellijk, maar ideevorming

waarzijn waarin her verschijnt.

is herinnering. Het grootste deel van de tijd voelen en

functioneren we door middel van het geheugen.
In het leven van elke dag geven we gewaarwordin

Hoe kunnen we ons gewaar worden van het gewaarzijn

waarin waarneming optreedt?

gen zelden de tijd om zich te doen voelen. We komen

vroegtijdig tussenbeide, door er een idee van re maken

Zuivere waarneming ligt vervat in wat we gewaarzijn noe

en ze te kwalificeren. Waarnemingen en ideen kunnen

men. In dit voorbeeld zijn het vat en de inhoud identiek.

niet gelijktijdig bestaan en we breken de waarneming

Hij die de inhoud kent, met andere woorden, hij die zich

vaak af voordat ze helemaal tot bloei is gekomen.

gewaar is, die zichzelf 'kent' als gewaarzijn en niet als de

psyche, is bewust gewaar, is aanwezig op het moment van

Dus de zintuigen, als ik het goed begrijp, zijn in con

waarnemen. Hij is de levende getuige, tegelijkerrijd her

tact met onze omgeving, maar wij zien dit contact niet

publiek en de acteur. Zodra deze waarneming eindigt,

omdat we leven in de herinnering aan eerdere gewaar

of russen twee gedachten in, is hij zich gewaar dar hij

wordingen?

maar daar is geen gewaarwording aan verbonden.

46

is,

47

De achtergrond is als een wit laken waarop we teke

Waarom kan er geen regressie ad infinitum zijn van

nen: er verschijnen lijnen, de tekening neemt vorm

waarnnners?

aan en toch verdwijnt het witte doek niet. De teke

ning bedekt, camoufleert het wit, maar het wit zit

Bewustzijn is onze totaliteit, onze totale expressie Hgt

er nog steeds onder. Gewaarwordingen camoufleren

in her bewustzijn. Als bewustzijn waargenomen kon

net zoals de tekening, dus hij die zichzelf niet kent,

worden rou het niet onze totaliteit zijn.

'hij die zich nier gewaar is', ziet alleen de onderbro

ken lijnen los van elkaar, het witte laken ziet hij niet.

arom moeten we een totaliteit hebben? Kan om

Hij verliest zich in de gewaarwording, vergeet zich

geen oneindige regressie zijn?

wezen

zelf.
Als we niet onze totaliteit leven, leven we in delen, in

Is dit gewaar zijn van jezelf ook een waarneming?

subject-object relaties, in gebrek aan samenhang. Dar

geeft strijd in ons leven. Accepteer eerst deze staat van

Nee, het is van groot belang dat je begrijpt dat ge

alle verschijnselen, de discontinuteit van het bestaan.

waarzijn nooit een object kan worden; her is buiten

In echte acceptatie zit het geaccepteerde in het accep

noch binnen, het sraat los van tijd en ruimte. Het is de

teren. Dit accepteren is je heelheid. Maar het moet

uitgestrektheid, her var, waarin alle staten, alle objec

geen concept, geen informatie uit de tweede hand blij

ten verschijnen. Het is het dichtste bij je en kan nooit

ven. Het moet geleefd worden, eerstehands gemaakt

waargenomen worden aangezien het oog het zien nier

worden.

kan zien. Het uiteindelijke kennende kent zichzelf op

eigen kracht. Het heeft geen intermediair nodig om

Hebben we zeer weinig zuivere waarnemingen?

gekend te worden. Gewaarzijn is geen waarneming.

Het is apperceptie.

Ja, inderdaad heel weinig, wanneer je in aanmerking

neemt dat een soort geheugenbank zeer frequent tus

t is het verschil tussen apperceptie en wat u directe

senbeide komt. Wanneer een waarneming zuiver is,

waarneming nonnt?

is er geen herinnering. Ik kan bijvoorbeeld mijn aan

dacht op de bloem richten en denken dat ik het voel,

Waarneming heeft een subject-object relatie nodig.

maar ik voel het nier echt, ik heb alleen het geheugen

Directe waarneming gaar niet via de geest. Her is het

geprikkeld. Als ik daarentegen aanwezig kon blijven

zelfde als apperceptie.

bij de bloem en niet zou refereren aan het verleden,

48

49

aan de herinnering, zou de bloem verschijnen als veel

Je kunt het op elk moment in je leven vinden. Maak

meer dan ik in mijn herinnering heb opgeslagen. Zij

geen praktijk, gewoonte, verslaving van zitten. Wacht

zou alle verwachtingen overtreffen en in al haar vol

tot je de uitnodiging voelt om eenvoudig stil te zijn.

heid voor mijn onschuldig oog verschijnen.

Wt zal ik doen als de uitnodiging niet erg vaak komt?
Is dit aanwezig blijven zonder herinnering tussenbeide te

Ik heb

laten komen hetgeen u bedoelt met luisteren?

moffilen.

Ja. Luisteren heeft geen centrum, het is multidimensi

Zie dat je je verliest in je bezigheden. Zodra je dit ziet

onale verwelkoming.

is er enige ruimte russen jou en je bezigheden.

een

druk leven dat de uitnodigingen lijkt weg te

U zegt dat we niet kunnen gaan mediteren. Wt u medi

Maar ik weet wel dat ik opga in mijn bezigheden. Ik ben

tatie noemt is de achtergrond, het vat, maar is zitten en

me zeer bewust van dit feit, en dat is de reden waarom

luisteren, aanwezig blijven, niet wat wij normaal medi

ik hier ben gekomen en u de vraag heb gesteld. Het zien

tatie zouden noemen?

is niet genoeg.

Dit zitten is een practicum voor het onderzoeken van

Je hebt van dit zien van jou een idee gemaakt, want je

het motief om te willen mediteren, voor het vinden

leeft in ideen. Je hebt een gedachte gemaakt van jezelf

van de entiteit die zoekt naar god, vrede, geluk. Zo

verliezen en druk zijn. Met zien bedoel ik niet inrel

lang je de aard van een mediterende niet hebt ontdekt,

leccueel zien; echt zien is directe waarneming zoals we

blijf je zitten en ernaar zoeken. Maar uiteindelijk zul

hiervoor besproken hebben. Het is de feiten, de waar

je zien dat de mediterende nooit vrede, god of geluk

neming, de toestand zoals hij is onder ogen zien zonder

kan vinden, omdat het toebehoort aan de geest, aan

een goedprater, een controleur, zonder

ze

te rationalise

het intellect. Wanneer dit gezien wordt, en dat gebeurt

ren of erover na te denken. Er is geen ziener in zien. Het

plotseling, is er geen dynamiek 'om te mediteren:' het

is een onmiddellijke apperceptie die optreedt wanneer

enige dat overblijft is aanwezigheid waarbij niemand

je niet langer probeert de feiten te ontlopen. Dan zijn

ergens bij aanwezig is.

alle bezigheden in jou maar ben jij niet in de bezighe

den. Je hebt dan niet meer het gevoel dat je je verliest in

Zou ik dan regelmatig moeten zitten tot ik het medite

bezigheden, je voelt je er niet meer mee gedentificeerd.

rende vind, ofmerk dat het niet te vinden is?

Bezigheden verliezen zich daarentegen in jou.

50

51

Als ik mediteer heb ik soms last van mijn ademhaling;

Is luisteren dan hetzelfde als bewustzijn of is het een ui

ik voel die als iets campacts waarmee ik liever wil op

ting van bewustzijn?

houden.
Luisteren is soortgelijk van aard als bewustzijn. On
Je moet noch willen ademhalen noch willen ophou

voorwaardelijk luisteren is de meest subtiele functie.

den met ademhalen. Er moet geen enkele wil zijn. Kijk

Wanneer her luisteren wordt volgehouden ontvouwt

gewoon naar het komen en gaan van de adem zoals

het zich in het bewustzijn.

je naar een wolk of een vogel kijkt. Je zult zien dat je

ademhaling vol spanning is. Door haar eenvoudig re

Hoe kunnen we dit bewustzijn, deze stilte zijn en tege

laren functioneren zal je ademhaling een natuurlijke,

lijkertijd met iets bezig zijn waarvoor het geheugen, het

organische beweging worden. Belangrijk is dat je komt

hanteren van ideen en andere vormen van aandacht no

tot dat moment waarop je jezelf voelt in het gewaar

dig zijn?

zijn. Gewaar zijn is luisteren, luisteren naar alles war

zich voordoet, net zoals wanneer er veel verschillende

Al onze dagelijkse bezigheden vinden hun volle bete

geluiden zijn: dat er een kind speelt, een motor loopt,

kenis in zelfkennis, in dit bewustzijn, dat ook beant

een vogel zingt in een boom, en jij niet kiest russen

woordt aan al hun mogelijkheden. Als je eenmaal weet

deze geluiden of je erop concentreert. Je probeert noch

dat je dit gewaarzijn bent, vereenzelvig je je niet meer

ze te negeren noch aandacht re geven. Op deze manier

met de geest. Dan ervaar je een dynamische energie,

kan wat je hoon zich niet in je vastzetten en zal de

ongeacht waar je mee bezig bent, maar zij zal geen drij

energie die meestal wordt gebruikt voor concentratie

vende kracht meer zijn die door de wil gedomineerd

op iets, voor het willen beheersen van de ademhaling

wordt, die je aan een object bindt. Ook dit is een ui

of het gehoorde geluid, tot zichzelf terugkeren en zul

ting van bewustzijn.

je het ware luisteren ervaren.

Hoe smaakt, hoe voelt zelfkennis? Ik neem aan dat ze niet
Is dit luisteren geen waarneming?

helemaal smaakloos is?

Nee, her is geen waarneming. Hoewel deze werkelijk

Het Zelf kent zichzelf, uit zichzelf, zonder tussenkomst

heid zichzelf kent, is het geen subject-object kennen.

van enig middel. Het is niet te beschrijven omdat het

Luisteren, ongerichte aandacht, is het natuurlijke, aan

zich niet leent voor vergelijking of aanvulling. Je kunt

geboren functioneren van het brein.

het branden van wierook niet ruiken of het blad van

52

53

een plant zien zonder de overeenkomstige zintuigen

Her probleem is dit: je voelt en ziet dar tijdens de me

re gebruiken, maar bewustzijn kent zichzelf terwijl de

dicatie je geest leeg is, en war je waarneemt is afwezig

verschillende aspecten van manifestatie zich voordoen.

heid van activiteit. Je kent deze afwezigheid, maar kent

Water wordt nier anders doordar er zoveel verschil

nog niet degene die haar kent. Als je bewust degene

lende vissen in zwemmen, het is altijd water. Ik kan je

bent die haar kent, zul je het kennen zelf zijn, of de

nog een analogie noemen. Je proeft alleen de dingen

geest nu actief of passief is. Er zal dan geen verschil,

die je in je mond hebt, maar de mond heeft zijn eigen

geen verandering zijn. Vanaf dat moment zal dit ge

smaak.

waarzijn een onwankelbare zekerheid zijn.

Misschien kun je de ware kijk op dingen niet he

De torale leegte die je in de medicatie zult ervaren

lemaal begrijpen, omdat je er nog niet helemaal van

is in zeker opzicht nog steeds een object. Afwezigheid

overtuigd bene dat er buiten jou niets besraat op zich

van denken impliceert altijd zijn eventuele comple

zelf, dat alles zijn bestaan vindt in jou. Wat je ziet en

ment aanwezigheid van denken. Hoewel je dus een

doet zijn scheppingen van het moment. Alleen herin

staat van diepe vrede voelt, vrij van activiteit, is het

nering creert de illusie van continuteit. Her is herin

heel belangrijk deze lege staat, de lege geest, niet te be

nering die verkondigt dat jij hier gisteren of eergisteren

nadrukken. Levende medicatie is nier de afwezigheid

was.

van mentale activiteit, maar de 'ondersteuning' van

activiteit en geen activiteit. Als je de nadruk legt op

Zouden we dan kunnen zeggen dat deze kennis honing is

en dat we die tegelijkertijd proeven?

degene die de lege geest kent en niet op de lege geest

zelf, zal deze leegte, dit oningevulde, op een dag ook
verdwijnen en zul je opperste stilte ontmoeten. Deze

Kennen kent alleen zichzelf. Het is zich gewaar van

de omgeving en zich regelijkerrijd gewaar dat het ge
waar is.

stilte zal tijdens alle bezigheid blijven bestaan.

Tot nu toe heb je gekeken naar een tot rust geko
men geest, maar als er een vogel zou zingen of iemand
zou praten, dan is je innerlijke stilte verbroken. Daar

Mijn grootste struikelblok is de wereld van verschil die er

is tussen de inzichten die ik krijg in meditatie en het feit
dat alles vergeten is zodra ik aan mijn dagelijkse bezighe
den begin. Op het laatst begin ik me afte vragen waarom
ik berhaupt mediteer, want een uur later ben ik alles
vergeten en word ik opnieuw overspoeld door objecten.
54

om stel je deze vraag. Her is de aard van de geest om

af en toe leeg re zijn; niettemin is hij niets dan een
instrument.

Wt moeten we doen wannur er tijdens de meditatie

sprake is van een poging iets te bereiken?
55

Observeer dar gewoon. De aandacht zal zich dan al

sluiten. Het is een soort samadhi*, een ervaring die je

gauw verleggen naar her observeren en nier naar het

ingaat en weer verlaat. Maar waarom zou je dergelijke

object dat je observeert. Je zult aandacht zijn, aandacht

ervaringen najagen? Ze hebben niets met sahaja*' re

zonder object. Dit lijkt misschien een zinloze manier

maken. Her woord meditatie is misbruikt door vele

om over aandacht te praten omdat we gewend zijn

tradities, die heel veel technieken hebben roegepast.

aandachtig te zijn voor iets. Maar zuivere aandacht

kenr absoluut geen richting. Het is niet gericht op een

Is het bewustzijn waarin manifestatie plaatsvindt n?

object, het heeft geen enkele herinnering. Het is een

voudigweg een grote alertheid.

Vanuit dit standpunt kun je niet spreken van jij of ik. 'Jij'
en 'ik' als lichaam en geest verschijnen en verdwijnen elk

U had het over geluid. Als er eenmaal geen nadruk meer

met hun eigen karakteristieken, maar ze zijn niets dan een

op komt te liggen horen we het dan nog wel?

verzameling herinneringen die op zichzelf nier bestaan.

Ner zoals golven en schuim niets anders zijn dan de zee,

Zolang het kind huilt hoor je het omdat her oor nu

bestaan ze als afwnderlijke entiteiten slechts tijdelijk.

eenmaal hoort. Wanneer de nadruk nier meer op het

geluid ligt, dat wil zeggen, wanneer je je aandacht er

Kunnen we deze herinneringen niet aan de persoon toe

niet meer op richt, ervoor kiest, het benoemt, wat blijft

schrijven?

er dan over? De ingebouwde functie blijft bestaan, het

is vibratie. Het specifieke geluid sterft volkomen uit en

Zolang je jezelf beschouwt als 'een golf' of als 'het

wat overblijft is louter luisteren.

schuim' kun je deze waarheid niet zien. Alles wat ik je

vraag is om op te houden jezelf ermee te identificeren.

Trekken de zintuigen zich dan niet terug?

Dan zul je weten wat je echt bent: 'de zee.'

Helemaal niet. De zinruigen terugtrekken is een zaak

Maar verhoedt dit niet dat we de golven zien, kunnen we

van de wil en eist diepe concentratie. Deze terugtrek

ze zien en toch weten dat we de zee zijn?

king is nog steeds uit op resultaat en bewaart de subject

objectdualiteit op een subtiel niveau. Je kunt nooit rot

Pas als men alles ziet vanuit het standpunt van de zee,

onvoorwaardelijk luisteren komen door terugtrekking.

kan men spreken van golven en schuim, want dan zijn

Door ze terug te trekken kun je naruurlijk wel de

vibratie, de natuurlijke functie van de zintuigen uit56

Samadhi Gelukzalige sraar

Sahaja- Naruurlijke sraar
-

..

57

het echt golven en schuim. Ze staan niet op zichzelf,

een politiek of sociaal standpunt; die komen er juist

het zijn geen afZonderlijke projecties van de herinne

uit voort. Zolang je dit zelf niet ervaren hebt, is er geen

ring meer. Ze krijgen hun ware betekenis en ware rela

vrijheid, in politieke noch in sociale zin; er is slechts

tie als manifestaties van het geheel.

dictatuur.

Hebben we in het dagelijks leven geen geheugen nodig?

Is er enig verschil tussen deze vrijheid en genade?

Nee, de situatie verschaft altijd de passende houding,

Vrijheid is genade en genade is vrijheid.

niet het geheugen. Jij bent de eigenaar van alle herin

neringen, maar je bent die herinneringen niet. Je moet

Is deze genade blijvend?

je realiseren dat je nu alleen maar een verzameling con

venties, gewoonten bent, wat de maatschappij van jou

Genade is er altijd geweest en is er altijd. Zij wacht tot

heeft gemaakt. Als je die allemaal kwijt bent, zul je

ze verwelkomd wordt. Wanneer er genade is gekomen,

beseffen dat het verdedigingsmechanismen en agres

kunnen we niet meer spreken van genade, anders blijft

sieve gedragingen waren, met als enig doel dit ego dat

het een idee. We kunnen alleen zeggen dat ze het wer

gewoon niet bestaat, in stand te houden. Dan komt

kelijk leven in het moment is. Daarin schuilt vreugde,

het echte Zelf tevoorschijn. Dit is geen deel van de

totale zekerheid zonder oorzaak, want dit leven in het

herinnering. Het is er omdat het er is. Zie dit! Luister!

tijdloze moment is zonder oorzaak.

Je bent die herinnering niet. Leer die momenten ken

nen waarop je niets bent; je zult een enorme vrijheid

Maar het is louter kwelling om hierover gehoord

voelen! Dan is alles mogelijk.

ben zonder er naar te kunnen leven!

Is er een tussenstaat tussen herinnering en vrijheid?

Dit idee dat jij hebt van kwelling is het enige struikel

te

heb

blok voor die ervaring.

Nee, halverwege bestaat niet. In de stilte waarover we
praten zijn we onvoorwaardelijk vrij. In deze stilte zijn

nneer ik deze ervaring omzet in een idee, wanneer ik

we strikt gesproken niets. Herinnering komt alleen

het objectiveer, vergeet ik de waarheid en keer ik terug

tussenbeide wanneer we menen dat we iemand zijn.

naar de verwarring van het leven. Het

Wanneer we niets zijn, is alles mogelijk. Deze vrijheid

voor mij dat dit zou kunnen gebeuren, maar ik heb het

heeft zijn eigen unieke smaak; zij is niet het gevolg van

gevoel dat het zo is.

58

s
i

onbegrijpelijk

59

Het is het karakter van waarheid dat het zich als een
object manifesteert, maar aangezien het object ontstaat
uit waarheid, bewaart de zoeker intutief kennis van
zijn oorsprong. Doordat hij die kent is de zoeker niet
meer afgeleid maar gefocust op waarheid, en de voor
smaak van werkelijkheid is heel sterk. Dit inzicht zorgt
voor loslaten, op je schreden terugkeren, dat leidt tot
zuiver bewustzijn, tot je moeiteloze

zijn.

ij die ernaar verlangt zijn ware aard re kennen

moet eerst zijn verkeerde identificatie met objec

ten begrijpen: 'Dit ben ik,' 'Dat ben ik.' Alle identifi
caties, iedere staat is voorbijgaand en daardoor onwaar.
Het 'ik' met het een of ander identificeren is de oorzaak
van onwetendheid. Stel jezelf de vraag wat door alle le
vensstadia heen blijvend is. Het zal blijken dat er op de
vraag 'Wie ben ik?' geen antwoord is. Je kunt niet erva
ren wat blijvend is in een subject-objecrrelatie, als iets
waarneembaars. Je kunt alleen formuleren en verklaren
wat je niet bent. War je fundamenteel en altijd door
bent kan niet onder woorden gebracht of beredeneerd
worden. Zijn is non-duaal, absoluut en constant, im
mer aanwezig ongeacht de omstandigheden.
Wanneer we kijken naar de kennende als onaf
hankelijk van kennis, blijkt hij louter getuige te zijn.

60

61

Wanneer kennis en kennende n zijn, is er geen plaats

sadhana. Het gewaarzijn van het Zelf integreren is vrij

meer voor een getuige.

heid. Het Zelf zorgt overal voor.

Alle verbeelding is onwerkelijk, gebaseerd op her

Beelden verschijnen en verdwijnen in de spiegel van

innering. Maar alles wat niet voorzien is, alles wat

bewustzijn, en herinnering creert de illusie van con

onverwacht is, wat zorgt voor verwondering, verba

tinuteit. Herinnering is maar een manier van denken,

zing, komt voort uit de levende werkelijkheid. Het

ze

zoeken naar genot, naar bevrediging, is geboren uit

basis bouwen we een hele wereld van personages. Deze

lijden, uit herinnering. Verwelkom het leven zoals

illusie verhindert helder zien.

het komt; leg de nadruk niet op de wereld, maar

is louter voorbijgaand. Op een dergelijke onsolide

Het streven naar verbetering of vooruitgang brengt

verander je houding ertegenover. Jouw idee van de

ons nog meer in verwarring. Uiterlijkheden kunnen

wereld, van de maatschappij, stamt uit het geloof dat

ons laten geloven dat we een staat van stabiliteit heb

je een afz.onderlijk ego bent. Wees je totaliteit en de

ben bereikt, dat er veranderingen plaatsvinden, dat we

wereld zal veranderen. Oe wereld is niet anders dan

vooruit gaan en op de drempel van genade staan. Maar

jij. De wereld zit in jou; de maatschappij begint bij

feitelijk is er niets veranderd. We hebben onze meubels

jou.

slechts verplaatst. Al deze activiteit vindt plaats in het

denken, het is een hersenspinsel.

U zegt dat we niet moeten proberen de wereld te verande

Het is allemaal veel eenvoudiger. Waarom zou je het

ren maar dat we onze houding ertegenover kunnen veran

zo ingewikkeld maken? Wat je fundamenteel bent is al

deren. Is dit wat u bedoelt wanneer u zegt dat het bestaan

tijd hier, altijd volledig. Het heeft geen zuivering nodig.

defilm is maar dat wij niet defilm zijn, dat wij het licht

Het verandert nooit. Voor het Zelf is er geen duister

zijn dat de film zichtbaar maakt?

nis. Je kunt waarheid niet ontdekken of worden, want

je bent waarheid. Er valt niets te doen om die dichterbij

Ja. Jij kunr de film niet veranderen, want alle pogingen

te brengen, er valt niets te leren. Je hoeft alleen maar

tot verandering horen bij de Hlm.

te zien dat je voortdurend probeen om wat je bent te

Identificatie met je lichaam en je karakter bindt je,

ontlopen. Hou op tijd en energie te verspillen door te

maakt je afhankelijk. Onze zimuiglijke waarnemingen

projecteren. Leef dit ophouden, niet lui en passief, maar

zijn opgebouwd door herinnering en impliceren een

leef de alertheid die het ophouden met verwachten en

kenner. We moeten de aard van de kenner goed bestu

hopen kenmerkt. Ook dit

is

je sadhana.

deren. Dit vereist al onze aandacht, al onze liefde. Zo

Er is geen ruimte voor verbetering in de werkelijk

zul je ontdekken wat je werkelijk bent. Dit is de enige

heid. Zij is volmaaktheid zelf. Hoe zou je er in vredes-

62

63

naam dichterbij kunnen komen? Er is geen methode

afwezig. Het ego zelf is niet meer dan een gedachte en

om haar te benaderen.

er kunnen twee gedachten regelijk bestaan, dus vindt

identificatie met her ego alleen plaats als de gedachte

Is het niet fatalistisch om te zegg en dat we de film niet

aan het object is verdwenen. Dan eist het deze gedach

kunnen veranderen?

te op als de zijne. Her gevoel van eigendom, 'dit heb fk

gezien, die heb Ik gedaan,' komt achteraf en heeft niets

Fatalistisch betekent dat je je identificeert met de film

met het feit te maken. Als dit mechanisme je eenmaal

en je eraan overgeeft. Maar de film gaat verder, eer

duidelijk is, besef je dat de identificatie die je vroe

wijl jij toekijkt. Jezelf buiten de film plaatsen zal je een

ger voor waar hield maar een illusie is. Je bent meester

nieuwe kijk geven op wat de film eigenlijk is. Vanuit

noch slaaf van de situatie. Je ware aard oversrijgt het.

deze universele, onbegrensde manier van kijken, die

Stil gewaarzijn is geen staat maar het continum waar

geen gezichtspunt meer is, die niet in tijd of ruimte

in alle staten, alle dingen verschijnen en verdwijnen.

plaatsvindt, gebeurt alles in volmaakte gelijktijdigheid.

De woorden waarvan we ons in de waaktoestand be

Daarom valt er niets te veranderen.

dienen om over de non-staat re praten zijn een uiting

van dit gewaarzijn. Wanneer we leven in gewaarzijn is

Om terug te komen op om eerdere gesprek, u zei dat de

wereld verandert wanneer mijn waarneming ervan ver
andert. Hoe kan dat?

alles een uiting van gewaarzijn.

De wereld die je waarneemt is niets anders dan een
hersenspinsel gebaseerd op herinnering, angst, be
zorgdheid en verlangen. Je hebt je in deze wereld inge

Iemand die tot volle wasdom is gekomen, die zich be

sloten. Zie dit zonder conclusies te trekken en je zult

wust is wie en wat hij is, zal zich niet altijd conforme

vrij zijn. Het is absoluut niet nodig dar je je bevrijdt uit

ren aan de sociale conventies. Zo iemand zal handelen

een wereld die slechts in je verbeelding bestaat.

op het juiste moment zoals de situatie voorschrijft,

Wat je voor de werkelijkheid aanziet is slechts een

zonder dat er iemand ook maar enigszins gehinderd

idee dar oprijst uit je herinnering. Herinnering ont

wordt. Als jouw daden door je verlangens gedicteerd

staat uit de geest, de geest uit de getuige, de getuige

worden, heb je geen enkele vrijheid. Aan de andere

uit her Zelf Jij bent de getuige, de roeschouwer die

kant doe je wat juist is, als je doet waar de situatie om

aan

vraagt, en dan zijn jij en je omgeving vrij.

De wijze heeft niet het minste idee dat hij iemand
is wanneer hij handelt, voelt, denkt. Het ego is totaal

64

de oever staat en de rivier voorbij ziet stromen. Je

beweegt niet, je bent onveranderlijk, voorbij de beper

kingen van tijd en ruimte. Je kunt niet waarnemen wat
blijvend is, omdat jij dat bent.

65

Koester niet de ideen die je om je heen hebt opge

activiteit begint. Laat je diep in deze stilte zinken,

bouwd noch het beeld dat mensen van je hebben.

vaak zij zich laat voelen.

zo

Wees noch iemand noch iets, blijf vrij van de eisen van

Je kunt niet verwachten dar de werkelijkheid ver

de maatschappij. Speel haar spel niet mee. Dit zal je

schijnt, want ze is er altijd. Gebeurtenissen komen en

bevestigen in je autonomie.

gaan. Vergeet nooit her voorbijgaande karakter van ie

Het voorbeeld,

vaak in vedanta genoemd, van de

dere ervaring, dit is alles wat je hoeft te doen en de

slang en het stuk touw, verwijst naar de wereld aan de

deur naar genade zal voor je opengaan. Zodra menin

zo

ene en de uiteindelijke waarheid aan de andere kant.

gen en reacties als 'hier hou ik van, hier hou ik nier

De slang vertegenwoordigt de wereld van de dingen

van' tussenbeide komen, ben je vervallen tot de eigen

waarin we personen, gedachten en gevoel vinden; het

gewoonte, weef je een web om jezelf en verlies je je

touw vertegenwoordigt de uiteindelijke werkelijkheid,

ware aard uit het oog. Gevoelens van voorkeur en af

stil gewaarzijn. Zodra we het touw niet meer voor een

keer maken dat je je van het Zelf afwendt. Je ideen

slang aanzien, valt het idee van de slang weg en zien

van verandering, vooruitgang, beter en slechter zijn

we het touw voor wat het werkelijk is. Het is volstrekt

fragmentarisch en persoonlijk. Wanneer je vanuit heel

natuurlijk dat vergissingen hun essentie verliezen en

heid naar de wereld kijkt zal de wereld veranderen in

verdwijnen wanneer de waarheid evidem wordt. Aan

jou. Jij bent de wereld.

gezien het denken een onafscheidelijk onderdeel is van

de illusie, kan het onmogelijk de uiteindelijke werke

Is de vrijheid van denken die ik in de meditatie ervaar

lijkheid aan ons openbaren. 'Isheid', aanwezigheid, die

dicht bij mijn ware aard? Is het dezelfde stilte als die

de bron is van alle ervaring, overstijgt de dualiteit van

waarover

spreekt?

waarnemer/waargenomen. Wanneer het accent ligt op

gewaar zijn en niet op het denken of op waarneming,

In wat gewoonlijk meditatie wordt genoemd, tracht

raken we langzamerhand diep omspannen, zowel op

je je van alle bedoelingen en ideen te bevrijden. Zo

het neuromusculaire als op het mentale vlak.

bevind je je voor een scherm dat vrij is van gedach

Als we belangeloos het opkomen en verdwijnen van

ten, objectieve of subjectieve. Na je bevrijd te hebben

alle toestanden die we ervaren observeren, komen we

van deze gedachten verschijnen er andere, meer op

al gauw tot het besef dat elke toestand, elke waarne

standige, die je lukraak belagen en die jij weer uitbant.

ming, elke gedachte weer opgenomen wordt in een

Het is waar dat, als je dit een tijdlang hebt geoefend,

onuitgesproken weten, weten als zijn, als wezen. Dit,

de mentale activiteit afneemt. Maar, als de zoeker niet

het continum, de enige werkelijkheid, is er voordat

begeleid wordt door een waarachtige leraar zal dit lege

66

67

scherm altijd een mysterie blijven. Her stille gewaar

zijn waarover we praten overstijgt de afwezigheid of
aanwezigheid van gedachten, woorden, activiteit of
passiviteit. Deze ontstaan uit en worden weer opgeno
men in stilte voorbij de geest, stilte voorbij vrij zijn van
denken. Hoegenaamd niets kan deze kalmte aantasten.
Objectieve kennis wordt waargenomen doormiddel
van het betreffende orgaan in het lichaam, maar stil
gewaarzijn heeft geen middel nodig.

Zijn conflict en oorlog onvermijdelijke kenmerken van de

mens?

gelijkse leven reageerr. Verander je leven niet op grond

van een idee. Leef zoals tevoren, door te denken en te
voelen; word je er alleen van bewust dat het gewoon
functies zijn, op die manier zul je er vanzelf van losko
men. Dan zal wat je als je persoonlijkheid beschouwt
verdwijnen en alleen de getuige overblijven. Ten sloree
zal ook deze zich verliezen in het hoogste weten.
Wat onverwachts opwelt, spontaan, zonder enige
oorzaak, vrij van het verleden; wat ontstaat zonder
wortels, en bloeit noch verwelkt; wat het meest na
tuurlijk is, vrij van spanning, is het Zelf

Conflict is een kenmerk van het individu, niet van de

mens. In je ware aard die n is, is geen conflict moge
lijk. Inspanning, wedijver en agressie betreffen alleen
de persoon. Stel jezelf de vraag hoezeer je eigenlijk de
slaaf bent van je meningen en gewoonten, die de bron
zijn van eeuwige strijd. Observeer hoe je geest werkt,
kijk hoe hij functioneert, kijk zonder vooropgezette
ideen. Er zal een moment komen waarop je jezelf
ontdekt in het kijken, niet in de geest. En dan, wan
neer ieder streven is opgelost, zul je beseffen dat je het
licht bent dat zelfs boven de beschouwer uitstijgt. De
werkelijkheid is geen product van de geest noch het
resultaat van een hele reeks gedachten, het Is gewoon.
Je moet beseffen dat je je ware zelf nooit door waarne
ming kunt vinden. De enige methode die we kunnen
aanraden is om zonder te analyseren te observeren hoe
je geest in verschillende omstandigheden van het da-

68

69

et levende 'ik ken', omdat het kennen is, ont

trekt zich volledig aan de herinnering. Je kunt je

alleen herinneren wat je op een gegeven moment feite

lijk begrepen hebt op mentaal vlak, dat wil zeggen, een
ervaring. Maar het leven zelf is niet gebonden aan tijd
en ruimte, het is niet ervaring, niet objectiveerbaar. Le
ven helemaal los van de greep van het denken is non
duaal, louter zijn. De ware leraar die het leven kent,
staat boven wat hij leert. Het Zelf kennen, kennen
zijn, kan niet alleen in taal gecommuniceerd worden.
Het onderricht is maar een 'voorwendsel' om de leer
ling tOt een nieuwe kwaliteit van luisteren te brengen,
luisteren dat totaal open is, ontvankelijk en zonder
enig idee of verwachting. Deze openheid is de eigen
ware aard van de leerling: stil zijn, hoogste kennis. Het
onderricht hoort nooit een houvast te bieden aan enige

71

fysieke of psychische fixatie. Wanneer de leraar vrij is

van leraarschap, wijst het onderricht, al is dat in tijd en

t is de jtste manier om naar de goeroe te luisteren

wanneer hij praat over het spirituele perspectief

ruimte, standvastig naar het ware wezen, het domein

waaruit het onderricht ontstaat. De zogenaamde leraar

De leerling moet alles wat de leraar hem vertelt totaal

helpt de zogenaamde leerling zich te bevrijden van li

aanvaarden. Dit houdt in dat hij volkomen vrij is van

chamelijke en geestelijke patronen, en laat hem zo zijn

elk vooropgezet idee, manier van denken of geloof. Zijn

echte autonomie en ultieme zekerheid, de constante

geest is totaal open. Gedurende het onderricht zal zijn

non-staat vinden.

innerlijke natuur zich doen voelen, aangezien wat hij niet

Objectief dingen leren is altijd een fragmentarisch

is steeds duidelijker zal worden en uitgebannen wordt.

proces. Oe goeroe geeft de kennis van de waarheid in

zijn totaliteit door, want hij is n met zijn onderricht.

Wt is het voornaamste obstakel voor vervulling?

Eenvoudig door zijn of haar aanwezigheid helpt de

leraar, omdat deze aanwezigheid de zoeker herinnert

Het voornaamste obstakel voor de vervulling van ons

aan zijn eigen aanwezigheid, die hij gemeen heeft met

potentieel is het idee van een ik. Het is niets dan een

de leraar en waarin het hele bestaan verschijnt. Onop

hersenspinsel dat in het leven wordt geroepen door de

zettelijke herinneringen aan de totaliteit komen zo tot

herinnering en door de sociale context waarin we ons

stand waartoe de leerling zich aangetrokken zal voelen.

bevinden.

Wat bewust geleefd is in de aanwezigheid van de leraar

Het is een feit dat als een voorwerp waarnaar ver

zal zich vernieuwen. Blijvend in de werkelijkheid ko

langd wordt eenmaal verkregen is, er een kort moment

men is onmiddellijk; de reorganisatie van het lichaam

zonder verlangen is, een ogenblik zonder enig plan,

geestmechanisme is een kwestie van tijd.

zonder her ik, de kennende en het gekende. Pas later

legt het ik een claim op deze ervaring en transformeert

ik het goed begrijp, wijst het onderricht van de goeroe

naar ons ware Zelf en geeft ons daarmee veel herinne
ringen mee aan wat er in zijn aanwezigheid plaatsvond.
Woorden zijn slechts een opstapje en zullen spoedig weg
sterven en daarmee stilte zonder objecten, volledigheid,
het Zelfopenbaren.

Als

het tot 'ik ben gelukkig,' rot een subjecr-objectrelatie.

Het ik is nooit aanwezig, maar bestaat uit herinnering
en gebruikt herinnering zo om te bestaan. Hoewel er
dus geen ik is op het moment van de ervaring, geen
subject-objectrelatie, schrijft het geheugen de oorzaak
van dit wonder om zonder verlangen te zijn toe aan
een object, en versterkt daardoor her hele proces dat

Helemaal juist.
72

ons vervulling doet zoeken in dingen.

73

Maar als het ego doorgaans eenheid tenietdoet, waar

om ons geloof zo groot mogelijk re maken en onze

komt het verlangen naar vervuiling, naar verlangenloos

gevoelens, ons lichaam, onze gedachten enzovoort re

heid dan vandaan?

zien als objecten zoals andere, een boom, een paard,

een vogel. Dit schept wat ruimte in de irrationele, ge

Als her ego maar enigszins van zijn bron gescheiden

spannen relatie die we met lichaam en geest hebben.

wordt, hunken het ernaar die weer te vinden. Deze

We gaan inzien dat onze gedachten, de ik-gedachte,

zoektocht komt voort uit de herinnering aan eenheid

emoties, voorkeur en afkeer alle evenzeer waarneemba

en overvloed. Zoals elke ervaring voortvloeit uit de niet

re objecten zin. Dit standpunt maakt dat we spomaan

ervaring die ons ware wezen is, draagt het ik ook de geur

beseffen dar wij de kennende zijn, en verliest de notie

van zijn bron. Deze herinnering wordt gewekt door die

een persoonlijke entiteit te zijn iedere betekenis.

momenten van verlangenloosheid en in de diepe slaap.

De opvatting van onze omgeving als een massa

Het ego is zo voortdurend in conflict, tegelijkertijd ver

objecten zal omgevormd worden. Het object is naar

langend naar zijn eigen vergetelheid in eenheid n door

waarheid geen object meer; van nu af is het een uit

gaans juist vechtend voor zijn bestaan.

breiding, een uiting van de kennende, bewustzijn. Die

Het zich herinneren dat het object de oorzaak van

is het gevolg van een totaal inzicht dat in een ogenblik

het wonder was, versterkt de subject-objectrelatie

omstaat. Dit is een geheel andere ervaring dan het ana

waarin het ik koning is. Inzien dat het object alleen

lytische proces dat stap voor stap vordert.

maar een verwijzing is naar het object-loze verplaatst

de nadruk die er op gelegd is. Dit brengt een grondige

Kan dit inzicht elk moment ontstaan?

bewustwording teweeg, een voorgevoel van heelheid

dat samen met het ego oplost, waardoor spontaan her

Deze flits van inzicht kan op elk moment gebeuren,

Zelf geopenbaard wordt.

hetzij in de waaktoestand, hetzij in de droomstaat

of wanneer je van de diepe slaap in de waakeoestand

Hoe kunnen we ons verlossen van het idee van het ego?

komt. Alleen hierdoor verdwijnen alle vaste patronen

en gaan ze op in het geheel.

In ons zit het diepgewortelde geloof, gebaseerd op il

Voor de meeste mensen is aandacht alleen te begrij

lusie, dat alle objecten en onze omgeving gescheiden

pen als concenrrarie die op iets gericht is, of als voort

van ons, buiten ons zijn. Toch idenriflceren we ons

komend uit de aantrekkingskracht van een voorwerp.

met lichaam, zintuigen en geest, en scheppen een af

De nadruk die we leggen op het voorwerp dat ons

zonderlijke wereld van ik en jij. In het begin helpt het

belang inboezemt schept de illusie van continuteit.

74

75

Door nier-gerichte aandacht kan het object versmelten

met stilte, het ultieme non-duale bewustzijn, dat de
achtergrond is van alle ogenschijnlijke dualiteit.
Totaal inzicht is ogenblikkelijk en laat geen enkele
ruimte voor een vraag of interpretatie. In deze flits van
helder-zien worden tijd en ruimte opgeheven. Kiezen

rus

sen lang en kort, goed en kwaad, is een conceptueel pro

ces,

te wijten aan onze identificatie met de materile kant

van de dingen, het lichaam. Inzicht is van andere aard, het

stijgt uit boven tegenstelling en complementariteit. Alleen
dit totale kennen kan alle conditionering oplossen.

Vtzn spirituele zaken gesproken, wat is uw idee van God?

Hoe kan ik tot deze ervaring komen?

Zij overstijgt rijd en ruimte en kan nier ervaren wor
den.

Kunt u hier meer over zeggen, zodat ik het uiteindelijk

zou kunnen begrijpen?
Ga weg van overtuigingen, ideen en concepten naar wat
her dichtst bij je is, je lichamelijke en psychische staat op
dit moment. Je omgeving begint bij je lichaam, je vitali
teit. War zich spontaan aandient moer aanvaard worden
als een geheel (aanvaard wil zeggen: los van de wil, wc
hebben het nu niet over de tegenstellingen acceptatie en

Her is een concept.

weigering). Veroordelen of weigeren zal je niet vrij ma

Wt is een concept?

je gevangen. Je kunt alleen feiten zien als niemand kiest,

Een idee of een gedachte.

ken; in tegendeel, die drukken je slechts omlaag, zetten

en alleen door de feiten kun je de totale vrijheid vinden.
Wanneer je luistert ronder aanvallend te zijn of je re
verzetten, wordt je hele lichaam dit luisteren, dat nier

En wat is een gedachte?

beperkt blijft tot de oren. Alles om je heen wordt in dit

Een beeld opgeroepen door visuele, auditieve of ge

er geen luisteraar meer of iemand naar wie geluisterd

voelsherinnering, een object.

alomvattende luisteren opgenomen, en uiteindelijk is

wordt. Je bevindt je dan op de drempel van non-dua
liteit. Je hebt de ideen achter je gelaten. Praat er niet

Zijn alle gedachten objecten?

alleen over, leef er naar.

Ja, behalve de gedachte 'ik ben', die geen stoffelijke

Als ik het goed begrepen heb, is leven wat er over is nadat

inhoud heeft en rechtstreeks uit niet objectiveerbaar

leven ontstaat.

76

het hele denken tot stilstand is gekomen, wanneer alle ge

waarwordingen zijn weggezakt.
77

Je manier van denken is vol van oordelen. Leven is een

Ja. Er zijn geen twee. In onze afwezigheid als iemand

absoluut niet-objectiveerbaar continum, een immer

is er God. Deze afwezigheid is ook van God. Er is al

aanwezig nu. Alle denken, voelen en gewaarworden ont

leen God.

staan spontaan uit dit leven. Bewustzijn is niet afhanke

lijk van de afwezigheid van denken of voelen. Benadruk
niet de afwezigheid van objecten. Benadruk alleen de
aanwezigheid van bewustzijn, van leven. Bewustzijn is er
in afwezigheid en aanwezigheid van denken en voelen.

l%t zijn in dit geval de wereld en de objecten die om

omringen?
Wanneer het lichaam 's morgens ontwaakt, verschijnt
de wereld. Die wordt waargenomen door de vijf zinrui
gen en geformuleerd door het zesde zintuig, het brein.
Er zijn oneindig veel vormen en namen, maar buiten
het bewustzijn bestaan ze niet. Om her zen-gezegde te
parafraseren: eerst zijn er conceptuele bergen, dan zijn
er geen concepten en dan zijn er echte bergen.

Huft de relatie tussen het ik en de wereld enige beteke

nis?
Er is geen doel. God is volmaaktheid en niet re verbe
teren. Als we in termen van een doel willen praten, zijn
de wereld en objecten er alleen om het uiteindelijke
subject, 'ik ben', re openbaren.

Is God hetzelfde voor u als bewustzijn? Is om natuurlijke

wezen

78

God?
79

"'\VJi j ontmoeten elkaar hier allemaal, maar in wer

keiijkbeid ontmoeten we slechts onszelf. Bij

een bijeenkomst van persoonlijkheden is er slechrs

sprake van eisen, vragen, her verlangen om het gevoel
van isolement en onzekerheid dat het ego altijd heeft,
te overwinnen. Zogenaamde liefde en welwillendheid
russen persoonlijkheden, tussen objecten, komt altijd
voort uit onzekerheid en de behoefte aan zekerheid.
Echt contact wordt er gemaakt zodra er niemand is om
te ontmoeten, op een plaats die niet in tijd en ruimte
is te plaatsen.
We wisselen ideen uit om te weten wat ze waard
zijn, om de juiste manier te vinden om de dingen te
zien, maar onder geen beding proberen we onszelf in
relatie tot een gedachte of een projectie te situeren. Ei
genlijk is het een vorm van hogere rede die bedoeld

81

is om zijn eigen uitroeiing tot stand te brengen, zo

Dat is perfect zolang je je niet fixeert op de fysieke

dat je vroeg of laat merkt dar er geen ruimte is voor

aanwezigheid.

eigen identiteit. Dan wordt alles wat voorafging aan

het levende kennen geheel en al uitgewist. Er blijft al

Maar is het niet belangrijk de woorden met het intellect

leen een diepe innerlijke vrede over, vrij van strijd en

te begrijpen?

problemen, waaraan niets toegevoegd en waarvan niets

afgetrokken hoeft te worden. In dir n-zijn is er geen

Als je mentaal actief blijft, als je probeert alles op het

enkel verschil russen jou en mij. Maar je huidige siru

mentale vlak te begrijpen, kan het ware antwoord jou

atie is dat je je gedachten, je emoties en gevoelens kent,

niet vinden. Alleen wanneer het denken oplost, komt

maar niet degene die ze kent. Dit is her enige verschil

het ware antwoord tot leven. Proberen de woorden

tussen ons nu.

te evalueren met je kennis houdt je slechts vast in de

Het antwoord, gegeven door iemand die weet dat

vraag. We moeten nauwkeurig onderscheid maken

hij is, is nooit ontleend aan herinnering. Elk wezen

tussen vragen op basis van herinnering, van het verle

lijk antwoord vloeit voort uit deze kennis omtrent zijn

den, en die vragen die opborrelen op het moment zelf

zijn. Verwelkom het antwoord met bewuste aandacht

en vrij zijn van informatie uit de tweede hand. Derge

en vergeet het dan. Het is essentieel dat we het ge

lijke creatieve vragen bevatten reeds het zaad van het

sproken woord loslaten zodat de essentie erachter bij

antwoord. Wanneer we de vraag stellen weren we her

de vraagsteller plotseling tot leven kan komen. Bij het

antwoord nog niet, maar we voelen intutief dat het

nadenken over de uitspraken van de goeroe herinner

heel dichtbij is.

je je die, niet zozeer vanuit het denken maar vanuit de

Waarheid waaruit ze ontstaan. Het is niet de woorde

Blijkbaar zijn voor velen van ons hier de woorden nog

lijke tekst die transformerende kracht heeft, maar de

niet duidelijk. Ik zie mensen om u heen zitten met een

bron waaruit de woorden komen, en waarmee ze door

glimlach op hun gezicht die geen vragen hebben. War

desemd zijn.

zijn die?

Is het net als wanneer je ver van je geliefde bent en je de

Ze zijn verzwolgen door gevoel, door een bepaalde

drang voelt bij haar te zijn en er een sterk verlangen is om

staat, en voelen zich in de ezelstal. Bepaalde mensen

alleen te zijn, ergens rustig te gaan wandelen, weg te zijn

moeten in de stal zijn om de weg naar buiten te pe

van de het drukke dagelijkse bestaan? je hebt het sterke

ren kennen. Op een dag zullen ze deze sraat objectief

verlangen op te gaan in liefde.

bekijken en weten dat zij, degenen die zien, eruit zijn.

82

83

Hetzelfde proces geldt voor intellectuelen die opgeslo

dat alle ideen laat oplossen. De leraar gebruikt woor

ten zinen in concepten en ideen. Op het moment dat

den alleen om de leerling te helpen tot dit oplossen

ze de situatie zien, weten ze duidelijk dat de ziener uit

van ideen te komen, zodat wat er over is alleen vrede

zijn kooi is.

of liefde is.

Inzicht moet helder geformuleerd zijn in het intel

lect. Een helder intellect bevrijdt je van de grip van een

Brengt de leraar ons altijd op de een ofandere manier te

of andere staat en van projectie. Op een bepaald punt

rug naar voorstellingloosheid, ongeacht wat de vraag is?

geeft het intellect zich spontaan over aan het kennen

dat hij is, en heb je gemoedsrust.

Ja. De leraar kan in bepaalde omstandigheden stil blij

ven. De stilte, het zijn, geeft geen houvast om je iets

U zegt

dat we wij het formuleren van vragen en het luis

teren naar antwoorden niet moeten analysren, evalue
ren ofinterpreteren. Ik vind dat het natuurlijke intellect
hiermet ontkend wordt en een staat van passief niet-on
derzoeken teweegbrengt. Wt is precies defunctie van het
intellect bij het vragen en luisteren?

voor te stellen, om het een of ander te zijn. De woorden

wijzen voorbij denken, zintuigen en gevoel. Je weet hoe
verschillende woorden je treffen: tafel, vork of tas blij
ven eenvoudig voor te stellen, maar echtgenote, min
naar, kind, stiefvader, oorlog, dood, mijn land hebben
allemaal een sterke, emotionele impact. De woorden
van de goeroe zijn noch voor het gebied van de voor

Bij het luisteren gaat het antwoord door het intellect,

stelling noch voor dat van de psyche, en zouden nooit

maar blijf jij er niet in steken. Het gezegde gaat met

op dat niveau moeten blijven. Pas als ze oplossen in het

een naar het begrijpen. Het intellect moet de woorden

luisteren kunnen ze hun uitwerking hebben.

begrijpen, de symbolen, en tot een soort heldere, ge

ometrische voorstelling komen van datgene waarnaar
zij verwijzen. Maar tegelijkertijd kent het intellect zijn

Dus als iemand uw woorden niet begrijpt ofze vergeet,

kunnen ze toch van nut zijn?

grenzen, dat beperkt wordt door de voorstelling, en

dan lost de voorstelling op en blijft alleen de essentie

Wanneer je noch probeert je ze te herinneren noch te

over. Laten wc het duidelijker maken: Als ik 'peer' zeg,

vergeten, wanneer je geen enkele persoonlijke relatie

kun je daar niet aan denken zonder hem mentaal of

tot de woorden hebt, kunnen ze effectief zijn. De geur

zintuiglijk weer te geven. Maar als we praten over 'die

van de woorden zal weer tot je komen op een bepaald

pe vrede' of 'onvoorwaardelijke liefde' laat je spontaan

moment. Probeer ze je niet te herinneren, maar laat je

het weergeven ervan achterwege en kom je bij gevoel

eraan herinnerd worden.

84

85

En als ik nt begrijp wat u zegt?

Wanneer je zegt 'ik begrijp' heb je het nier begrepen,
her enige dat je hebt gedaan is de woorden interprere
ren volgens je inteUectuele raamwerk en vermogens.
Inzicht komt niet op her memale niveau.
Oir wil nier zeggen dar het intellect slaperig of pas
sief moet zijn. Integendeel, een heldere geest is essenti
eel om niet in emotionele of psychische toestanden te
vervallen.

Wt mij dwars zit en wat ik zie als een Catch-22 van

leraren op het spirituele pad is dat ze je per definitie naar
jezelfterugverwijzen. Alles wat lijkt op onjuist onderricht
ofgedrag wordt goedgepraat als gebrek aan inzicht van de
kant van de leerling. Op deze manier houden veel valse
profeten een groot publiek. Hoe kunnen we de ware lera
ren en de valse uit elkaar houden? En zijn twijfel en onze
eigen intutie niet wezenlijke instrumenten om daarover
te kunnen oordelen?
Mijn eerste reactie is als een leraar zegt: 'Jij bent niet ... ',
dat hij zich onderscheidt van de leerling, hem maakt
tot iets anders.
De zogenaamde Ieraar legt nooit de nadruk op her
nier-weten, omdat er in werkelijkheid niets valt te we
ten. Tot op zekere hoogte moer de leerling de Ieraar
vertrouwen en zijn advies volgen, dat wil zeggen hij
moet zorgen dat de informatie zijn eigen informatie
is, uit de eerste hand. Hij hoort snel momenten van

86

helderheid re bereiken die hem ervan overtuigen dar

hij de waarheid heeft gevonden. Hij moet zich meer
autonoom voelen. Zo niet, dan moet hij niet blijven
om secundaire redenen, om compensaties.
Echte twijfel is wanneer je momenten van waarheid
kent, van geen twijfel, en vervolgens terugvalt in de
oude patronen. Stel jezelf de vraag: 'Wie twijfelt er?'
en leef ermee.

Hoe komt het dat ik zo'n sterk voorgevoel heb van waar
heid, maar het niet voortdurend kan zijn?
Wees je gewaar van het precieze moment waarop je
eruit gaar en je zult het mechanisme en de omstandig
heden ontdekken waarom je eruit gaar. Je bent er zo
aan

gewend jezelf als middelpunt te voelen, dat deze

gewoonte je doet verkrampen rot minder dan je heel

heid. Je keert je af van een wijds niets om een klein iets
te kunnen worden. Je keert je af van je Afwezigheid
om een aanwezigheid te scheppen.

Maar als heelheid volkomen zekerheid en vervulling is en

ik beleefdat op momenten, dan begrijp ik niet waarom
de gewoonte niet onmiddellijk ophoudt.
Her objectiveren van jezelf is heel diepgeworteld. Word
je gewaar van de overgang tussen niets en het verlan
gen iets re zijn, russen uitgestrektheid en middelpunt
zijn. Je kunt deze overgang duidelijk voelen tussen de
slaap- en de waaktoestand. Merk op hoe lichaam en
87

geest en al hun gewoonten wakker worden in je, in je

al enige afstand, zodat terwijl er andere gedachten ko

leegte. Dit is heel belangrijk.

men, zich een heel andere houding in je zal vestigen en je

je uiteindelijk buiten het hele proces zult bevinden. Ten

Dus vr het moment van heelheid bevindt de gewoonte

slotte word je je gewaar van een stroom van energie die

zich in het duister en erna is het nog steeds een gewoonte,

aan elke gedachte voorafgaat. Het voortdurende heen en

die nu als zodanig gezien wordt?

weer slingeren tussen hebben en worden zal ook wegeb

ben en je zult opgaan in het heden, 'nu.' Dan is er vrede,

Ja, precies, hij bevindt zich in het licht.

stilte, rust, maar geen persoonlijke identiteit die stil is.

Moeten we bij het mediteren alle gedachten die tot ons

I k merk al jaren op dat ik door gedachten word meege

komen verjagen? \.%t zouden we moeten doen wanneer

voerd. Als er een overdracht van energie is geweest, heeft

ze komen? Heel vaak raken we erin verstrikt en laten we

die geen verschil gemaakt voor mijn leven. Ik zie niet in

ons meeslepen.

hoe simpelweg notitie nemen van iets genoeg kan zijn,

tenzij ik dat natuurlijk op de verkeerde manier doe.

Aha! Jij brengt me terug tot deze vraag waarvan ik

dacht dat ik die al heel vaak had besproken. Zie dat je

Notitie nemen berekent niet dat je het opschrijft in je

in een droomstaat leeft. Of je je gedachten verjaagt of

mentale dagboek en het dan vergeet. Je maakt er nu

je erdoor laat meeslepen, je eindigt in precies dezelfde

een idee van. Je hebt het feit benadrukt, niet het zien.

situatie. Je blijft in de subject-objecrrelatie. De doener

Dit is de luie manier, de passieve manier. Notitie van

wordt versterkt.

iets nemen wil zeggen dat je alert blijft, je ziet het feit
en de alertheid blijft na het zien van het feit. Zie hoe

Maar wat moet ik dan doen?

het zien op je uitwerkt, hoe het voelt degene te zijn die

het ziet. Oe achtergrond krijgt nadruk. Daar vindt de

Absoluut niets. Doen en niet doen komen op precies

overdracht van energie plaats.

hetzelfde neer. Het laatste wat je moer doen is proberen

rust te krijgen, proberen kalm te worden.
Je hebt het opgemerkt, je hebt jezelf al meegesleept

Hoe kunnen we in hemelsnaam een dagelijks leven leiden

en 'zijn' tegelijkertijd?

zien worden door je gedachten. Alleen al het zien im

pliceert een overdracht van energie van je verliezen in je

Dagelijks leven en 'zijn' zijn geen twee dingen zoals

gebruikelijke denkpatronen naar de werkelijkheid. Er is

je nog steeds denkt, omdat bewustzijn en liet object

88

89

ervan, daad of gedachte, n zijn. Dagelijks leven ver

Is dit verlangen essentieel?

schijnt in bewustzijn. Jij bent dit bewustzijn, maar je

bent niet wat er dag na dag verschijnt. Stel jezelf seri
eus de vraag: Aan wie verschijnen deze dingen? Wie
beoordeelt

ze,

wie veroordeelt ze? Wie wordt heen

en weer geslingerd tussen voorkeur en afkeer, en wie

maakt ook wezenlijk deel uit van wat er verschijnt? Je
kent de persoon die weigert, aanvaardt of kiest. Je kent
momenten waarop je een keus maakt en andere waarin
er geen sprake van keus is. Wat je fundamenteel bent,
overstijgt dit alles volkomen.
Maak onderscheid in jezelf tussen de persoon die
betrokken is bij her kiezen, die functioneert vanuit een
standpunt, en de waarnemer die nooit keuzes maakt.
Leef steeds meer vanuit het onpersoonlijke, en op een
dag zul je bewust in deze onpersoonlijke aanwezigheid
zijn. Hierin schiet wat we dagelijks leven noemen wor
tel en bloesemt. Hierin bestaar er geen persoon die,
bevangen door angst, verlangen of bezorgdheid de na
tuurlijke levensstroom afkapt of onderbreekt. Uit wat
je hebt gezegd zou je denken dat het dagelijkse leven
niets dan een last was. Voor wie? Laat de wie vallen en

Ja.
W moeten dus niet elk verlangen systematisch uitroeien?

Nee, want het kan een aanwijzing zijn. Wanneer we

van de ene compensatie naar de andere gaan, raken we
versnipperd. Als we deze versnippering zien voor wat
ze

is, kan het verlangen gericht worden.

Aangezien je je verlangen zo helder gedefinieerd

hebt en je je hebt gerealiseerd dat het in werkelijkheid

een verlangen is om te zijn, impliceert dit dat je in
staat bent onderscheid te maken. Je hebt misschien
het voorgevoel dat je zonder karakterisering bent, dat
je bent zonder dat je vader, acteur, minnaar, advocaat
of dominee bent. Zijn is de oorsprong, vr dit alles.
Als je dit eenmaal diep in jezelf voelt, streef je er niet
langer naar her een of het ander te worden, want dat
zou maar weer een doel, projectie of compensatie zijn.
En war gebeurt er wanneer je elk worden loslaat? Je
kunt helemaal nergens meer naar verwijzen. Verleden

je zult spoedig zien dat er geen last te dragen is.

en roekomst zijn er niet meer. .. er is slechts het niets,

Het gaat er dus niet zouer om naar de wereld te verlan

ruimte en is tijdloos, jij bent toraal aanwezig, en uit dit

gen} maar

te

zoeken naar iets diepers, het verlangen om

te zijn?
Ja, dit is het enige waarop we kunnen hopen, de rest is
compensatie.

90

stilte. Deze stilte kan niet gelokaliseerd worden in de

inzicht komt het verlangen voort om te zijn.
Waarom blijft deze stilte niet?
Zij blijft wel. Ze is er altijd, maar jij scheidt je ervan.
91

Wat ik zou willen is in staat zijn uit te drukken wat ik

ertoe aangetrokken al mijn tijd en energie te besteden aan

ben.

het ontdekken van ck ware aard van het bestaan. Ik heb

het gevoel niet veel tijd te hebben en toch kan ik mijn

Maar dat doe je voortdurend, je kunt nooit uitdruk

vrouw en werk natuurlijk niet zomaar in de steek laten,

ken wat je nier bent.

ook al wordt mijn verlangen door geen van beide begre

pen. Heeft u suggesties?

Ik krijg ck indruk dat ik niets u.itdruk behalve wat de

mensen van me gemaakt hebben.

Zie dat je jezelf rot dusverre in categorien hebt in

gedeeld, aan jezelf hebt gedacht als echtgenoot, vader

Goed, bevrijd je dan van wat anderen van je gemaakt

en bankier, en dar je in je leven van de ene staar naar

hebben en je zult zijn wat je bent. Het is mogelijk.

de andere bent gegaan. Waarom zou je je met al deze

Strip jezelf volledig. Elimineer alle aangeleerde ken

functies identificeren? Waarom deze beperking? Wan

merken, die ben je niet echt. Het zijn maar een massa

neer je dit automatische gedrag echt ziet, zal er een

gewoonten die op hun plaats worden gehouden door

echte achtergrond in je verschijnen die je weg zal sleu

de herinnering.

ren van de identificatie mee al deze categorien. Jij zult

Wanneer je tuiniert of auto rijdt, functioneer je

deze acheergrond zijn in alle levensfuncties en deze zul

eenvoudig, er is niemand die zegt 'ik graaf, ik rijd.'

len niet meer in een kader zinen, je daden zullen vrij

Waar is op dat moment de persoon die door anderen

zijn van de herinnering. Ze lijken je misschien zelfs

gemaakt is? Hij is geheel afwezig. Hij verschijnt alleen

volkomen nieuw toe. Je zult je niet meer gekooid of

wanneer eraan gedacht wordt. Het is een idee als elk

beperkt voelen. De verschillende rollen in het leven

ander idee. Je moer het zien op het moment dat het

bestaan in jou maar jij bestaar daar niet in. Ze zijn nier

gebeurt, het ogenblik zelf waarop de 'ik' tevoorschijn

jij, maar ze horen bij je en je gaat er niet in verloren.

springt en zich de handeling roe-eigent. Zie het op het

Pas dan kan er sprake zijn van heldere visie en creatief

moment en verandering volgt moeiteloos en vanzelf.

gedrag.

Sinds ik heb gezien dat een groot deel van mijn leven een
compensatie is voor iets dat dieper gaat, ben ik niet meer
in mijn leven genteresseerd, zelfi niet in mijn baan en
mijn gezin. Het voelt heel ongemakkelijk om in de ouck
situatie te blijven zitten. Ik voel me net als Siddhartha
92

93

r kan een moment komen in het leven waarop de

wereld ons niet meer stimuleert en wij ons intens

apathisch voelen, in de steek gelaten zelfs. Dit kan ons

motiveren op wek te gaan naar onze ware aard, voorbij
de fenomenen. Wanneer we geen belangstelling meer
hebben voor bezigheden en situaties, wanneer we niet
veel plezier meer hebben in objecten en menselijke re
laties, kan het zijn dat we ons afvragen of er iets mis
is met deze wereld of met onze houding ertegenover.
Deze ernstige twijfel kan verder maken dat we ons af
vragen wat de zin van het bestaan is, wat het leven is,
wat ik ben, wat mijn ware aard is. Vroeg of laat stelt
ieder intelligent mens deze vragen.
Als we met deze vragen leven, er goed naar kijken,
worden we ons gewaar dat de 'ik' in het centrum van
alles altijd allerlei rollen lijkt te spelen: 'Ik heb het

95

koud. Ik ben moe. Ik ben aan het werk.' Als we meer

gelijk bestaan wordt misschien tijdelijk gecamoufleerd

onbevooroordeeld alert zijn, wordt duidelijk dat het

door compensatoire activiteit, maar vroeg of Iaat zal,

lichaam het koud heeft, moe is, of aan het werk is,

zoals we al zeiden, onze ware aard zich doen voelen en

nier 'ik.' Evenzo zien we, wanneer we kijken naar de

zullen onze vragen dringender worden. We zullen gaan

verschillende staten waarin we verkeren: 'Ik wens. Ik

voelen dat wat we aanzien voor lichaam en geest niet de

ben gedeprimeerd. Ik herinner me. Ik verveel me,' dat

feitelijke stand van zaken is. Bij diepgaander onderzoek

we ons gedentificeerd hebben met het denken of het

voelen we enige afstand ontstaan russen de onderzoeker

gevoel. Bij het kijken naar deze relatie russen de ik en

en zijn omgeving, bezigheden en meningen. Een tijd

zijn kwalificaties wordt het duidelijk dat we deze als

lang voelen we ons misschien een beschouwer van ons

vanzelfsprekend hebben aangenomen en menen dat

leven, de toeschouwer van het schouwspel. Ons lichaam

wij deze 'ik' zijn.

en onze geest zijn instrumenten om te gebruiken. We

Deze 'ik' heeft dus geen duurzame werkelijkheid.

observeren de veranderingen van de psychosomatische

Het is een valse toe-eigening. Hij leeft slechts in relatie

structuur naarmate we ouder worden. We worden ge

tot zijn kwalificaties, zijn objecten. Hij is fundamenteel

waar dat veel,

onstabiel. Maar omdat we ons echte zelf hebben aan

matische reacties zijn. Al deze gebeurtenissen worden

gezien voor deze bedrieger, voelen we een onzekerheid,

gezien vanuit de onpersoonlijke beschouwer. We gaan

een twijfel, een gemis, een gevoel van isolement. De 'ik'

ons dichter bij de kenner van deze veranderingen voe

kan alleen leven in relatie tot objecten, daarom steken

len e n minder gedentificeerd met, of verloren in, wat

we al onze energie in pogingen de onverzadigbare on

er verandert. Ten slotte wordt de conclusie bereikt dar

zekerheid van deze ik weg te nemen. We leven in angst,

de zoeker is waarnaar gezocht werd.

zo

niet de meeste, van onze daden auto

bezorgdheid en verlangen, en proberen tegelijkertijd

zo individualistisch mogelijk te zijn en dit isolement te

Wt bedoelt u met die laatste uitspraak, 'de conclusie

overwinnen. De 'ik' die met onderbrekingen verschijnt

wordt bereikt dat de zoeker is waarnaar gezocht werd?'

wordt voor een continum gehouden. In feite is her

slechts een kristallisatie van gegevens en ervaring, bij

Je zoekt je ware aard. Waarnaar je zoekt is wat je bent,

eengehouden door herinnering. Aangezien hij fragmen

niet wat je zult worden. Wat je al bent is het antwoord

tarisch is, is zijn gezichtspunt dat ook en functioneert

en de bron van de vraag. Hierin ligt de kracht van

hij via voorkeur en afkeer. Zijn contact met zijn omge

transformatie. Het is werkelijkheid, iets dat hier en nu

ving is gebaseerd op dit willekeurige kiezen. Op deze

een feit is. Verwachten dat iets nog wat wordt is vol

manier leven is ellendig. De eenzaamheid van een der-

komen conceptueel, ligt op het niveau van ideen. Dat

96

97

is nier reel en nier effectief. De zoeker zal ontdekken

wat we al weten. Kennis van de wereld van vormen

dar hij is wat hij zoekt en dar wat hij zoekt de bron van

en gedaanren is geen ware kennis. Object-gerelateerde

het onderzoek is.

kennis is slechts roegevoegde waarneming, emotie of

Het lijkt mij dat niet iedereen die zoeker is dit intense
gevoel van onvervuld ofin de steek gelaten zijn heeft er
varen waar u over praat.

veerbaar of waarneembaar. Het verlangen hiernaar is

idee. Ware kennis is 'kennis zijn.' Die is niet objecti

de motivatie, de onderliggende reden voor alles wat
wij doen. Aangezien we ons niet bewust zijn van dit ei
genlijke motief, zijn onze dagelijkse activiteiten in het
Dar is waar. Er zijn mensen die vanwege hun verleden,

algemeen zeer uiteenlopend en hebben we meesral een

het goddelijke diep in zichzelf verankerd voelen. In

leraar nodig om ons te leiden, om ons de weg naar een

dergelijke gevallen is er geen motivatie. Zoals Meester

beter begrip te wijzen.

Eekhart zei: 'God zoekt zichzelf.'

Lichaam en geest hebben op zich geen werkelijk

heid, ze zijn geheel en al afhankelijk van bewustzijn.

\%t bedoelt u met: 'zij die vanwege hun verleden het god
delijke in zich voelen?

Ze veranderen voortdurend. Her is de onveranderlijke

achtergrond die ons dit laat beseffen. Ze verschijnen
en verdwijnen in ons, in het bewustzijn, maar wij zijn

Her is een potische formulering die resten van ge

niet in lichaam en geest. Lichaam en geest komen al

loof in een eerdere incarnatie verraden. Natuurlijk is

leen tot bestaan wanneer we eraan denken, en kunnen

er geen eerdere incarnatie, want er is geen verleden.

daarom als discontinu worden beschouwd.

Zolang je jezelf aanzier voor een iemand, is er sprake

Wanneer we deze kennis omtrent her zijn objective

van incarnatie. Maar sommige mensen leven met het

ren, wanneer we die proberen in te kaderen in lichaam

gevoel van dat wat nooit geboren is. Zij herinneren

en geest, lijkt her bewustzijn zelf discontinu te zijn. Voor

zich hun oorspronkelijke gezicht.

de psycholoog is dit zo. Maar indien juist waargenomen,

kunnen we duidelijk en zonder enige twijfel zien dar dit

het kennen van ons ware zelf wat we transcendentale

kennis noemen?

een vergissing is, een gemis aan diepgaand onderzoek.

We kunnen nooit onze ware aard kennen, we kunnen

deze drie toestanden vinden hun grond in zuiver be

alleen weten wat we niet zijn. We kunnen het trans

wustzijn, het continum. Dit continum bevindt zich

cendente nooit kennen, we kunnen alleen kennen

in het interval russen twee gedachten, twee waarne-

Is

In de waakroestand of wanneer we dromen zijn we

betrokken bij her objecr. In de diepe slaap niet. Maar

98

99

mingen of in de diepe slaap. In her algemeen leggen

Voor jou is je omgeving niets dan een beeld, een idee

we de nadruk op de afwezigheid van vorm. We leg

of een object. Jij bent zelf een idee, een beeld of object

gen her accent op de objectieve kam van de ervaring,

waarmee je gedentificeerd bent. Op die manier is je re

waardoor deze negatief lijkt. Als we de afwezigheid van

latie met je omgeving niet meer dan een relatie russen

objecten niet benadrukten zouden we ons de positieve

twee objecten, twee ideen, twee staten. Iedere actie op

kant ervan herinneren, de aanwezigheid van zuiver be

dit niveau is eigenlijk reactie, als wdanig onderkend om

wustzijn, heelheid.

dat het beoordeeld wordt als prertig of onaangenaam.

Elke vraag die we onszelf rouden kunnen stellen

Maar soms bevind je je in de non-staat, die noch

over onze ware aard komt voort uit het gevoel van zijn,

iets is van het lichaam, noch van de geest. Ze kan niet

anders rouden we ons de vraag nier eens kunnen voor

mentaal of fysiek geplaatst worden, want ze is gedachte

stellen. Het blijkt spontaan uit het antwoord zelf. Als

noch gevoel. Wanneer je vrij bent van bepaling, iden

de zoeker zich eenmaal verliest in stilte, zich overgeeft

tificatie en locatie is er geen sprake van scheiding van

aan dit voorvoelen van de waarheid, zal hij ontdekken

je omgeving. Bij afwezigheid van een ik-centrum ver

dat hij zelf deze waarheid is. De weker is wat gewchr

schijnt alles in je onbegrensde zijn. In deze non-staat is

werd, en wat gevonden is. Deze ontdekking is niet

er geen omgeving, omdat er geen referentiepunt is dat

gebonden aan tijd en ruimte. Het is een onmiddel

mij en jou, omtrek, binnen en buiten, naam en vorm

lijk inzicht. In dit inzicht verliest de aanbidder elke

projecteert. Wanneer je bijvoorbeeld naar een boom

dynamiek, alle wil, en tegelijkertijd juist zijn bestaan

of een bloem kijkt, verschijnt hij via je zinruigen en

als aanbidder. Hij ziet dat hij aanbidding is. Zodra

eigen je je hem toe door hem te benoemen als deze

aanbidder en aanbedene zijn verdwenen, is er n-zijn.

of gene soort. In het eerste geval is er waarneming via

Dan kunnen we spreken van echte intimiteit met ons

her lichaam, in het tweede is er een idee in de geest.

zelf, we kennen onze eigen waarheid en wezen, onze

Maar aangezien een waargenomen object en een idee

ware as. Het is geen geval van bewustzijn reduceren tot

er niet tegelijkertijd kunnen zijn, is er, wanneer beide

kennis van iets, maar onmiddellijk, direct inzicht dat

oplossen, slechts de essentie van de boom die je ermee

bewustzijn brengt zonder object. Het woord transcen

gemeen hebt. Dit is liefde. Een wetenschapper houdt

dentie impliceert zijn complement, immanentie. Dit

daarom op bij her waargenomen object en het idee,

zijn concepten. Levende kennis is geen concept.

maar een echte dichter laat zich voorbij beide naar de

boom Zelf voeren.

t betekent relatie als er geen sprake is van subject en

object, niets om zich toe te verhouden in een relatie?
100

De naam en vorm komen voort uit deze eeuwige

achtergrond. Alleen binnen deze alomvarrende ach-

101

tergrond kan echte verwantschap bestaan. Hoe kan

er vanuit het bekrompen, gefragmenteerde standpunt
van individualiteit echte verwantschap zijn. Relaties
verschijnen in her bewustzijn. Van het standpunt van
bewustzijn is er alleen maar een relatie met alles. An
ders is er sprake van isolement en afgescheidenheid.

e spirituele zoektocht vindt ogenschijnlijk plaats

op verschillende niveaus, maar uiteindelijk heb

ben ze een gemeenschappelijke bron, het intense ver

langen om te weten, om het weten te zijn. Elke con
versatie van spirituele aard moet hier rekening mee
houden en de relatieve verschillen niet benadrukken.
De dialoog moet op elk moment verwijzen naar de ul
tieme drijfveer en juist deze drijfveer in de vraag moet
aan de orde worden gesteld en nier een eventuele te
genspraak in de formulering van de vraag.
Waar moeten we naar op zoek bij onze eerste ontmoetin g met
een

leraar dat ons bewijst dat onze beruuiering dejuiste is?

Op het moment dar de waarheid zich laar ervaren bij

het eerste waarachtige contact met onderricht, neemt

102

103

je hele leven een andere wending. Je wordt je gewaar

Pijn en lijden is wat her individu voelt. Dit individu

dar je een volslagen nieuwe kijk op alles hebt, je voelt

noemt de afwezigheid van genot lijden. Maar deze el

je onafhankelijker, je gewoonten, emoties, gevoelens

kaar aanvullende staten worden waargenomen in her

en beslissingen worden helderder. Je voelt dat je den

bewustzijn. Het is daarom overduidelijk dat de waar

ken en doen gereorganiseerd wordt en bevrijd van alle

nemer iets anders is dan war wordt waargenomen. De

afleiding. Deze verandering vindt plaats ronder de

persoon, her individu, het ego, is maar een object

minste wil daartoe van de kant van de persoon. Dit

waarneming. Alleen uit gewoonte en vergissing identi

voorvoelen van waarheid is beslissend bij het elimine

ficeren we ons met wat we waarnemen en dit is zelf de

ren van war onecht is. We zien duidelijk hoe we onszelf

oorzaak van al ons lijden.

aanzien voor iets dat we niet zijn, en hoe al onze daden

van

De persoon besraar alleen binnen de structuur van

en gedachten, onze ideen van succes en falen, echt

pijn en genot. Her ego houdt zich staande door eeu

en onecht, voortkomen uit dit onware idee van zijn.

wig het ene na te streven en het andere te ontlopen;

Vanuit dit nieuwe gezichtspunt bestaat alleen het on

het leeft door steeds te kiezen, door zich steeds iets

persoonlijke echte. De persoonlijkheid verschijnt als

voor te nemen. Her eerste inzicht toont ons dat het

iets dat over het echte heen is gelegd. Het is een naam,

hele voornemen, de hele wil erop gericht is om aan de

een vorm, begrensd door tijd en ruimte, voortgebracht

pijn, opgelopen door het illusoire ego, te ontsnappen.

door de omstandigheden.

Kiezen, iets bereiken en ambiren zijn een nodeloze

Waarheid, datgene war geen middelaar nodig heeft

aanwending van energie. Het object zelf bevat lijden

om gekend te worden, is nier voor re stellen. Ze kan niet

noch genot, maar is volslagen afhankelijk van de per

bedacht worden, alleen beleefd. Het verlangen om auto

soon erachter. Ons onvermogen alle elementen van

noom te zijn, om bewust re zijn zonder middelaar, heeft

een situatie eenvoudigweg als feiten te zien, met an

zijn wortels in her bewustzijn zelE Het is een roep

dere woorden, de situatie te accepteren, is te wijten aan

van

diep in jezelf, van je naaste. Er kan geen object van ver

de keuzes, gemaakt door de illusoire persoonlijkheid.

langen van gemaakt worden. Als je dit eenmaal begrijpt,

We lijden, maar lijden en pijn zijn sterke aanwijzingen

zal de energie waarmee het onwerkelijke ondersteund

die ons uimodigen om te vragen wie er precies lijdt.

werd, vrijkomen en terugkeren naar haar oorspronke

Met het diepe verlangen deze vraag te stellen ver

lijke bron, het uiteindelijke Zelf, Waarheid.

schuift het accent van het waargenomene naar de uit

Het leven is niets dan pijn en lijden. De wereld is voort

of de afwezigheid ervan te boven gaat. Zo zouden we

durend in de rouw. t heeft u hierop te zeggen?

kunnen zeggen dat lijden tot vreugde leidt.

eindelijke waarnemer wiens aard is: vreugde die genot

104

105

Welke rol speelt het denken bij het zoeken naar waarheid?

verlangens naar de roekomst waarmee hij een aan

zienlijke hoeveelheid energie verbruikt. Verzamelen,

Als her als een afronderlijke entiteit wordt opgevat,

kiezen, in detail uitwerken vinden allemaal plaats op

wordt het denken door de meeste mensen als een mid

her horizontale vlak, in tijd en duur. De energie keert

del van agressie en verdediging gebruikt. Her denken

voortdurend terug naar zichzelf en creert een vicieuze

is samengesteld uit het verleden, de herinnering, maar

cirkel. Als je niet in deze beweging, deze afleiding, dit

is heel wel in staar zijn eigen beperkingen ce beseffen

onvruchtbare heen-en-weergeslinger tussen verleden

en wijkt uiteindelijk voor zijn bron, voor stilte en zijn.

en roekomst meegevoerd wordt, worden de energien

Het ontstaat uit stilte en verliest zich in stilre. Zo is her

die deze gewoontepatronen in stand houden rot rust

zijn functie om te wijzen naar dat waaruit het ontstaat,

gebracht en ontwaken we eindelijk in bevrijdend ge

her uiteindelijke, dar ondenkbaar is.

waarzijn. Dan convergeren de energien verticaal in

her eeuwige nu. Alleen gewaarzijn dat niets ce maken

Gedachten worden altijd gevorderd door het ego om zijn

heeft met mentale bedrijvigheid, dat vrij is van iedere

bestaan mu te versterken, maar is het idee van het ego

verwijzing naar her verleden, vrij van lichamelijke en

niet dieper in ons ingebed dan het denken?

psychische gewoonten, vrij van selectie en herhaling,

kan de deur openen voor spontaan inzicht. Onmiddel

Her ego is niets dan een van de vele gedachten. Het

lijk inzicht brandt dwaling weg en de energie die eer

is een product van de herinnering, van het verleden.

der de dwaling voortbracht verlaar deze en integreert

Omdat het meent dat het een afz.onderlijke entiteit is,

met de waarheid die zijn is.

stelt her zichzelf zeker door een scherm op re zetten en

Wees zo vaak je kunt bewust stil en je zult geen

reageert het tegen alles war dit veronderstelde bestaan,

prooi meer zijn van het verlangen het een of ander te

de veronderstelde contimiiteit misschien bedreigt. Dit

zijn. Je zult in de alledaagse gebeurtenissen van het le

geloof is de oorzaak van onrust, zorgen en onsamen

ven de diepe betekenis achter de voltrekking van het

hangend optreden.

geheel ontdekken, want het ego is toraal afwezig,

Maar hoe kunnen we ons bevrijden van dit fontoom en

de complexe verwachtingen die je hebt, te wijeen aan

zijn scherm?

een patroon van bezorgdheid en verlangen, word je

Door voortdurend met strategie bezig te zijn, door

verhinderd te vinden wat je zoekt, dat wat in werkelijk

Het ego dar worstelt om re overleven klampt zich 6f

heid nooit verloren is gegaan. Onrustig heen en weer

vast aan zijn verzamelde herinneringen, f projecteert

geslingerd worden van verleden naar toekomst verhin-

106

107

dert je om nu in vervulling re leven. In je natuurlijke

staar hoef je nergens aan herinnerd re worden omdat er
niets vergeren is.
Gedachten en gevoelens stromen als eb en vloed, je
identificeert je ermee en zegt: 'Mijn gedachten, mijn ge

Ik weet zeker dat alles zich zonder enige moeite in jezelf

voltrekt wanneerje al open bent, maar is er niet een zeke
re mate van concentratie nodig voordat je deze openheid
bereikt? Anders lijkt het me te leiden tot passiefopgeven,
wanneer je zegt 'er valt niets te doen. '

voelens.' Her lichaam is een massa van compact gevoel

op een min of meer vaste plaats. De geest is evenzo een

In concentratie loop je vooruit op war hoort tot het

verzameling denkpatronen en emoties; maar je lichaam

reeds bekende. Her is het bekende dar de verrassing

en je geest zijn maar manifestaties van her Zelf, jij besraar

versluiert. In actieve acceptatie komt her onverwachte

omdat je uiting bent van zuiver bewustzijn. Her is je aard

tor je.

wat er in jou verschijnt, maar

Wanneer ik zeg: 'Er valt niets te doen,' bedoel ik

je moer dit bewust zijn, weren dar je gewaar bent. Je bent

dat er niets valt te projecteren en dar niemand iets

de uiteindelijke kenner van alles; directe waarneming

doet. Leef zonder herinnering. Er is niets passiefs aan

maakt je bewust van dit leven, dit zijn.

nier-doen. Her is opperst alert, een mentale en fysieke

alert te zijn en gewaar

van

Je kunt je ware aard niet kennen door logische ana

bereidheid, een oprechte verwelkoming van her leven

lyse. Door meditatie in her dagelijkse leven re laren op

zoals her rot je komc. En dan niet verwelkomen met

bloeien wordt de vervulling ervan rot stand gebracht.

als doel de fatalistische overgave met daarin nog een

zweem van de wil iets re bereiken. Her is verwelko

Zijn we, wanneer we in het 'nu' leven altijd creatief?

.

ming om de verwelkoming zelf. Verwelkoming, open

heid, is de aard van her leven .

Alle latente krachren komen rot hun vervulling over

eenkomstig hun innerlijke vermogen, maar wij zijn
deze krachren niet. Alles heeft zijn natuurlijke beloop

Het lijkt mij dat er denken bestaat dat teweeg wordt ge

bracht door herinnering en spontaan denken.

zonder russenkomst van de persoon. Je bent creatief

wanneer je nergens naar streeft, wanneer je niets doet.

Intentioneel denken maakt gebruik van het reeds be

Alles voltrekt zich in jou, zonder dat je er met opzet

kende, van herinnering. Spontaan denken komt voort

aan deel hoeft te nemen. Geef je hele hart en intel

uit de altijd in alles aanwezige bron van het leven.

ligentie aan war zich maar van het ene moment op het

Vroeg of laat verliezen de denkpatronen die her

andere aanbiedt, laar elk moment sterven en verwel

ego in zijn zelfverdediging heeft uitgewerkt hun emo

kom her volgende.

tionele invloed en gaan opnieuw op in her al-moge-

108

109

lijke waarvan ze sleehes onderdeel zijn. Een geest vol

meditatie, tijdloos gewaarzijn, kan ons bevrijden van

gedachten over het reeds bekende is niet ontvankelijk

de greep van automatische reacties van denken en

voor de levensstroom die voortvloeit uit het al-moge

geheugen. Deze aanwezigheid bevrijdt en reguleert

lijke.

- zonder enig verlangen daarroe - de energien die bij

deze reacties betrokken zijn.

War is het geheugen gelokaliseerd?

Welk verband is er tussen de permanente staat en de staat
Het conceptuele geheugen zetelt in het brein. Het is ge

van meditatie?

concretiseerde waarneming. Her is de herkenning van

naam en vorm. Wanneer we slechts leven in concept

De meditatieve staat, onze ware aard, is strikt geno

en herkenning leven we in abstractie. Met abstractie

men geen staar. Het is juist de essentie, de achtergrond

bedoel ik dat we gescheiden van de waarneming le

van alle Staten. Er is geen verwachting, geen projectie,

ven, in delen. Het lichaam is er niet bij inbegrepen.

geen streven naar een doel of resultaat. Het is zwijgen

Het werkelijke begrip is her totale begrip waarin het

de aanwezigheid. We kunnen binnen niet van buiten

lichaam ook meespeelt.

onderscheiden, daarom kunnen we her fysiek of psy

Er is ook biologisch geheugen, dat in lichaamscel

len wordt bewaard. Her lichaam kan het oproepen,

chisch niet plaatsen. Uitstijgend boven tijd en ruimte

is het zijn.

maar zoals conceptueel geheugen ons scheidt van de

waarneming van een bloem, zo leven we gescheiden

Wt is meditatie? Hoe moeten we eigenlijk mediteren?

van de waarneming van ons feitelijke lichaam. Dit bi

ologische geheugen wordt meestal verlamd door een

Allereerst dien je je af te vragen waarom je wt medi

overactief intellect, een intellect dat door verlangen en

teren. Denk er niet over na, kijk sleehes naar wat zich

welbewuste denkactiviteit wordt gedreven.

ook maar aandient zonder daar een antwoord uit te

distilleren. Je kunt nooit met opzet mediteren. Je kunt

Welke rol speelt meditatie in het elimineren van de effic

ten van herinnering?

alleen leren op te geven wat geen meditatie is. Elke

moeite die je doet om iets uit te wissen of iets te wor
den is zinloos, omdat de poging zelf onderdeel is van

Ware meditatie is de afwezigheid van iemand die me

wat je probeert teniet te doen.

diteert en iets waarover wordt gemediteerd, de afwe

Totaal inzicht, onmiddellijk gewaarzijn, roept iedere

zigheid van de subject-objectrelatie. Alleen deze ware

intentie en de drijvende kracht erachter een halt toe. De

110

lil

nadruk op het object, de ongerustheid, vervaagt zon

komen. Het dreigt altijd weer gedifferentieerd te wor

der iemands tussenkomst. In stilte worden we leeg. Er

den. Er is een zekere inspanning nodig om deze blanco -

is meditatie, volheid en liefde; in het Uiteindelijke is er

staar vol te houden. Voor wie in deze subtiele dualiteit

geen verlangen om lief te hebben of bemind te worden.

gevangen is, wordt de blanco staat een mysterie dat de

Alle objecten van meditatie of aanbidding, alle af

geest nooit kan oplossen. Nadat een zoeker zijn duale

beeldingen van Ishtamurti* zijn memale creaties, ge

conditionering versterke heeft door her naar het meest

projecteerde eigenschappen van het goddelijke die ons

subtiele niveau re brengen, kan hij nooit uit deze zelf

in de subject-objectrelatie houden door ons gevoel te

gemaakte gevangenis ontsnappen. Het is een tragisch

prikkelen. Dergelijke afbeeldingen hebben alleen uit

raadsel dar alleen door gezegende en onverwachte om

werking wanneer de bewonderaar volkomen opgaat in

standigheden opgelost kan worden.

de bewonderde, zodat er geen emotionaliteit of afbeel

ding blijft bestaan.

Houden deze gezegende omstandigheden per se de aanwe

zigheid van een leraar in?

Zintuigen en mentale vermogens die voortdurend

komen en gaan, verschijnen en verdwijnen, kunnen

Niet per se. Het leven is vol verrassingen en er zijn om

nooit bijdragen aan de ervaring van het Ultieme, her

standigheden die je uit het denken kunnen halen. Bij

continum. Het laatste overstijgt denken en zintuigen.

verbijstering en bewondering is het denken niet aan

Elk object is een aanwijzing voor uiteindelijke werke

wezig en leef je ten volle, omdat je uit de subject-ob

lijkheid, maar we moeten het terugbrengen tot: zijn ge

jectrelatie wordt gehaald. Dergelijke omstandigheden

nerieke vorm en zo zijn veranderlijke aard uitwissen,

zijn zeldzaam. Een waarachtige leraar is ook zeldzaam,

om zijn essentie re laren zien, de levende werkelijkheid

maar eenmaal op je pad gekomen stimuleert hij de

waarmee wij n zijn.

aanwezigheid achter het denken. Het is de aanwezig

Om de bron, de essentie van Ishtamurti, te bereiken,

moeten vorm en idee helemaal opgegeven worden.

heid van de leraar die de kracht heeft de non-duale

aanwezigheid van de leerling te wekken.

Veel zoekers, verserikt in het web van subject en object,

merken dat ze geconfronteerd worden mee een laat

Handelt de Leraar ooit met opzet? Gebruikt hij ooit zijn

ste object, een blanco staat. Het object is gereduceerd

kracht om vrijheid te stimuleren?

tot zijn generieke vorm, maar deze ongedjfferentieerde

mogelijkheid wordt dan een object dat niet thuis kan
*

lshtamurti -Iemands persoonlijke beeld van God

112

Het gebruik van alle krachten behoort tot het denken,

het ego, en fixeert de leerling onvermijdelijk in het

113

leerlingschap. Dit gebeurt heel vaak in de goeroewe

reld!

vorm van leren die bovendien veel moeilijker is dan ken

nis verwerven.

Alleen in een relatie tussen de ene en de andere geest

is er gebondenheid. Als je vrij bent van het denken leef

Onze natuurlijke staat heeft het niet nodig te leren.

je je autonomie. Er kan geen sprake zijn van opzet in

Er zijn richtingen waarin sprake is van het afleren van

de woorden of daden van een waarachtige leraar.

verkeerde kennis, maar dit is een methode van gelei

delijkheid die ten slotte toch een nieuw leren is. Blijf

De leraar lost het conflict dus niet op, maar brengt hij de
leerling zo ver dat hij zichzelfbevrijdt?

vrij van leren en afleren, doen en ongedaan maken. Er

is geen wil voor nodig om te zien dat je geconditio
neerd bent. Bij het in n ogenblik zien van alles wat je

De leraar bevindt zich blijvend in het non-duale en laar

niet bent, wordt er geen beeld gevormd van een andere

de leerling door zijn aanwezigheid en door wat hij zegt

staat omdat het niet mogelijk is je een ongeconditio

zien dat hij de kenner is van dit raadsel. Wanneer de

neerde staat voor te stellen. Bij het zien war onecht is,

leerling ervan overtuigd is dar de leraar de blanco staat

geef je alles spontaan op en is het enige dat overblijft

kent, staar hij open voor de nieuwe dimensie van non

de ongeconditioneerde, onvoorstelbare non-staat, die

duale aanwezigheid. In deze openheid lost de vastge

jij bent.

zette energie op die de blanco staat in stand hield. De

Daarom is het directe pad zo eenvoudig, je verblijft

woorden van de leraar komen rechtstreeks uit de vrij

in het zien en de rest zorgt voor zichzelf, precies zoals

heid waar de leerling het meest naar verlangt en maken

tachtig procent van ons functioneren verantwoordelijk

deze vrijheid wakker in de leerling. De goeroe bevrijdt

is voor zichzelf.

de leerling niet, maar brengt hem tot de drempel van

waar vrijheid is. De leerling wordt meegenomen door

Hoe werkt onrkrscheidingsvermogen?

zijn eigen autonomie. Daarna schijnt het hem toe dat er

niets bereikt is, maar dat hij altijd vrij is geweest. Hij ziet

Feiten zien zoals ze zijn is onderscheidingsvermogen,

in dat de blanco staat onderdeel van het denken was en

maar om feiten te zien moet degene die onderscheidt

dat hij nu voor altijd aan de andere oever staat.

afwezig zijn. Er wordt dus alleen onderscheid gemaakt

wanneer er geen controleur is, geen persoon die dat

nneer u zegt dat er niets te doen of te leren valt, dat

er alleen sprake is van ongedaan maken en afleren, is dat
dan niet een spel met woorden? Afleren is blijkbaar een
114

doet.

Welke gewoonten versterken het ego?

115

Gewoonten wals gehecht zijn aan dingen, terugkijken

naar her verleden, voorbije ervaringen en war ze emo
tioneel berekenen oproepen, wishful thinking en dag
dromen in her zoeken naar zekerheid voor de continu
ireit van de persoon, doen dar allemaal. De persoon is
een verschijnsel van rijd, maar zijn is eeuwig.
Je ware aard overstijgt geest en lichaam. Daarom
kan de vraag: 'Wie ben ik?' nooit beantwoord worden.
Die heeft geen var op jou: alle onderzoeksopdrachten
glijden weg en jij ontwaakt in alles beantwoordende
stilte. Naar jezelf zoeken is sowieso complete tijdver
spilling. Dit feit moet je volmaakt duidelijk worden.
Twijfel niet eindeloos aan deze vanzelfsprekendheid.
Leven is te vinden in het tijdloze 'nu.' Vergaar dus niet
meer dingen, leer nier meer meditatietechnieken of
methoden om je te ontspannen of te zuiveren. Al deze

n de non-duale staat die eigenlijk geen srar is, is

er geen subject die waarneemt noch een object

d3:_t

accumulatie van staten, gewaarwordingen en merho

waargenomen wordt; creativiteit ontwikkelt zich spon

den is niets dan ijdelheid. Zij hoort nog steeds rot de

taan, vrij van de gespleren geest. Een staat is tijdelijk;

persoon die zoekt naar zekerheid en bevestiging. Con

hij komt voort uit en gaar terug in een achtergrond die

flicten en problemen komen alle voort uit de geest die

fungeert als ondersteuning van alle verschillende staten

probeert zijn bestaan re rechtvaardigen. Wanneer je

die optreden. Dit continum is opperste zekerheid en

dit plotseling inziet, word je je, in de grootste over

vrede. Als her ons ontbreekt aan helderheid maken we

ruiging van totaal gewaarzijn, bewust van war je nooit

onszelf gemakkelijk wijs dar de vrede van de-z.e non-staat

bent opgehouden te zijn: de onpeilbare vreugde van

het gevolg is van actie. Daarom schrijven we haar roe

het Zelf.

aan iets buiten onszelf. Spontaan en scherp kijken lost

alle patronen op die een staar veroorzaken en laat ons
zien dat er voor de non-staat geen oorzaak is, hij bestaar
in zichzelf door zichzelf. Zonder het object verdwijnt de
zoeker. Her enige dat overblijft is wat er bij het begin al
was. Dit voorval kan verlichting genoemd worden.

116

117

Deze woorden kunnen alleen volledig tot oorwikke

boven. Zij is gespeend van alle conceptuele inhoud.

ling en re-integratie komen in niet-gericht luisteren.

Zij komt overeen met wat wij zijn buiten de rijd, en

Dit luisteren is ontvankelijkheid, levende meditatie.

openbaart zich met het overstijgen van de waarneming

Alles wat bij dit luisteren gehoord wordt wijst recht

als eeuwigheid.

srreeks naar de uiteindelijke werkelijkheid. Dit is niet

Her wezen van de mens ontkomt aan de kwalifica

in woorden of gedachten voor te stellen. We voelen het

ties, gegeven door zijn omgeving. Zodra hij zich niet

op sommige momenten in ons leven, bijvoorbeeld in

meer identificeert met de definitie van die omgeving,

een staat van gedachteloosheid, verwondering of ver

ontdekt hij dat hij uniek is en vrij. Totale, levende vrij

bazing.

heid is gespeend van alle ideen wals her beeld van het

Het ware doel van ons bestaan is re zijn, ronder

ego. De voorstelling van een 'ik-beeld' als elk ander

voorwaarden. Dit is de enige manier van leven die

object wordt bepaald door zuiver toevallige factoren,

vreugde, vrijheid en vrede belooft. Er zijn vele wegen

maar is altijd afhankelijk van her onveranderlijke, uit

die leiden naar het kennen van onze situatie, afhanke

eindelijke subject: zuiver bewustzijn. Alleen het denk

lijk van iemands temperament. Her is echter essentieel

beeldige ik voelt zich beroofd van vrijheid. Bij afwezig

dat we, zelfs nier voor even, uit het oog verliezen dar

heid van dit ik kan een dergelijk gevoel van verlies niet

her Zelf, her continum, het Leven, geen mentale of

ontstaan.

psychische ervaring is en niet gevonden kan worden

Vragen omtrent het 'Wie ben ik?' komen altijd

op her niveau van ervaring of geestesarbeid. Alleen een

voort uit een staat van verstoord evenwicht. Voor wie

heldere geest die zijn grenzen kent kan de weg vrijma

is de wereld een probleem? Voor wie bestaan genot,

ken voor wat hem re boven gaat. Als de geest verward

pijn, voorkeur en afkeer? Voor de ik die slechts een

blijft en ernaar blijft streven iets te bereiken, hoe subtiel

schepping van de maatschappij is, een fictieve entiteit.

ook, hoe onbevooroordeeld ook, zaJ hij ren slotte on

Wanneer het ego dit feit heel duidelijk ziet, verdwijnen

vermijdelijk binnen dezelfde oude structuren in krin

al zijn problemen. Deze vragen vinden hun anrwoord

getjes rond blijven draaien. Een dergelijke zogenaamd

in verlichting, het 'ik ben' voorbij woorden, denken en

geleidelijke benadering is rotaal onwerkzaam. Diep

expressie. De zoektocht neemt je mee voorbij het be

gaand nadenken over de uiteindelijke werkelijkheid is

kende, naar de achtergrond van het bekende. De vraag

geen kwestie van dialectiek, maar het loslaren van het

hier wordt het anrwoord en wordt opnieuw opgeno

gefragmenteerde, intellectuele houvast, om plaats re

men in stil gewaarzijn.

maken voor een oorwaken van universeel bewustzijn.

Het ego stuurt graag dingen en omstandigheden in

Een ervaring van deze orde gaat iedere beschrijving te

overeenstemming met zijn wensen, maar zijn bestaan

118

119

is slechts een schaduw, afhankelijk van het lichaam

actieradius bevinden. Als je niet gehoorzaamt aan je

geestorganisme dat het projecteert. In de aanwezig

oude patronen, zullen ze alleen komen te staan; daar

heid van de goeroe wordt het ego niet afgewezen,

door zal je ware aard zich weer in je nestelen, zoals

maar bevrijdt het heldere inzicht dat de leraar op ons

je die voelde in aanwezigheid van de wijze. Deze toe

overbrengt ons geleidelijk aan van de kenmerken di

stand, dit opstapje, zal wegvallen naarmate de ervaring

het ego zich ten onrechte toe-eigende. Vroeg of laat

zich vaker voordoet.

wordt dit doorzichtig geworden ego weer opgenomen

in zijn essentie en thuisgrond: heldere aanwezigheid.
Het treedt alleen op wanneer erom gevraagd wordt en

Kunnm we dichter komen bij het begrijpen van de wer

kelijkheid, 'dingen op zichzelf: door woord en gedachte?

steelt nooit meer het licht voor zichzelf.

Verlichting is onmiddellijk, maar de geest wordt

Taal en woorden kunnen onmogelijk uitdrukken wat

langzamerhand helderder. De helderheid van de geest

onvoorstelbaar is. Woorden staan onder de willekeur

brengt de ontspanning in oude patronen teweeg, een

van..een egocentrisch empirisme. Ze hebben hun basis

bevrijding van energie die op haar beurt helder zien sti

in het bewustzijn waaruit ze ontstaan en waar ze naar

muleert. Daardoor kunnen we leven zonder enig streven

terugkeren. Het ego vindt zijn oorsprong in een men

iets te bereiken, bevrijd van de spanning veroorzaakt

t-aal beeld: 'Ik ben het lichaam.'

door wachten tot er iets gebeurt, verwachting.

Spontaan denken ontkomt aan iedere tegenspraak,

laat geen samskara, geen residu achter. Boven de tegen

Terwijl we luisteren naar de leraar als hij het spirituele

perspectiefuiteenzet, /ijkt alles heel duidelijk, zonder pro
blemen, maar naderhand gaan we blijkbaar weer uit ons
ware centrum. Hoe komt dat?

polen mooi-lelijk, goed-slecht uit is er een eenmakend

Als we luisteren naar de leraar die over de waarheid

kunnen de werkelijkheid van iets alleen zien wanneer

spreekt, is ons luisteren totaal ontvankelijk, we staan

we die werkelijkheid zijn: kennis zonder object.

bewustzijn dat niet veroverd kan worden noch begre

pen door de geest, want het overstijgt alle ideen.
We kennen de dingen niet, we kennen ze alleen als
verschijnsel, hetgeen niets dan naam en vorm is. We

open voor wat er gezegd wordt. Het neemt vorm aan

in ons. Later krijgen de oude patronen van het ego,
onderbroken toen we naar de goeroe luisterden, weer
houvast in het alledaagse leven. Je moet ze zien als ob
jecten; op die manier zul je je spontaan buiten hun

120

Ik ken momenten waarop ik volkomen tevreden ben, er

niets ontbreekt en ik vrij bm van elk streven, iedere ver
wachting. Afgezien van die zeldzame momenten voel ik
me vaak nogal somber gestemd.
121

Het ego leeft in complementariteit en is soms som

pen maar er toch naar verwijzen, zich in de niet-be

ber, dus zoekt het genot om her regendeel 'somber

trokken getuige ontvouwen.

heid' re vermijden. Somberheid vermijden is geheel

Gewaarzijn is het wezenlijke element dat ervoor wrgt

onmogelijk, want blijheid en somberheid zijn als kop

dar niet-begrijpen begrijpen wordt. Her komt niet voort

en munt. De momenten van bevrediging die je er

uit vergaren, wals wanneer we iets leren, een taal of een

vaart heb je niet in een subject-objectrelatie waarin je

instrument bijvoorbeeld. Het gebeurt bliksemsnel, als

kunt zeggen: 'Ik ben vrij, ik ben blij.' Deze momen

een bliksemschicht waarin de verschillende elementen

ten zonder gedachte, droom of afbeelding zijn onze

die eraan voorafgaan plotseling op hetzelfde moment re

ware aard, heelheid, die niet voor re stellen is. Her is

zien en opnieuw gearrangeerd zijn, wals de deeltjes die

een ervaring die je hebt wanneer er niemand is die

een magneet aantrekt in een patroon vallen wanneer ze

het ervaart noch iets dar ervaren wordt. Alleen deze

zich eraan hechten. Dit plotselinge visioen kan alle vroe

werkelijkheid is spiritueel. Alle andere staten, 'highs,'

gere problemen uitwissen zonder de geringste schaduw

hetzij teweeggebracht door technieken, ervaringen of

van nier-begrijpen achter re laren. Dit opnieuw opge

drugs, zelfs de zo vaak verheerlijkte samadhi, zijn fe

nomen worden in toraal inzicht bevrijdt alle energien

nomenen - en dragen sporen van objectiviteit. Met

die meesral tot vaste patronen gevormd zijn en opent de

andere woorden, aangezien war je bent geen staat is,

weg naar de uiteindelijke waarheid, n-zijn.

is het zonde van de tijd en de energie om meer en

Dat wij onszelf zien als een au ronome entiteit, een in

meer ervaringen na te jagen in de hoop dichter bij d e

dividu, is de fundamenrele vergissing van onze con

non-ervaring t e komen.

ditionering. Dit fragmentarische standpunt maakt in

zicht rot een onmogelijkheid. Het is een bedenksel dat

Hoe kunnen ervaringen opgegeven worden, opdat we tot

iedere substantie en onafhankelijkheid mist, net als de

universeel inzicht komen?

beelden die in dromen verschijnen. Alles wat we doen

op het niveau van het idee 'ik' is opzetrelijk en impli

Je ziet dat in een ervaring er nog steeds iemand is die

ciet. Elke handeling onder invloed van het idee van het

ervaart, die blijft steken in het patroon dat hij in een

individu ik brengt ons in een vicieuze cirkel. In deze

bepaalde staat komt en er weer uitgaat. Universeel in

omstandigheden zijn we de doener, de denker, en zit

zicht is het plotselinge gewaarzijn dat de waarnemer

ten in een psychische relatie aan de daad of gedachte

van deze staten er onbewogen onder blijft, dat ze op

vasrgeklonken.

treden in de waarnemer. Dit inzicht is er in een flits,

Zuivere, spontane actie, vrij van keuze, de actie van

wanneer alle fragmenten die ons verhinderen re begrij-

oneindig bewustzijn, is geheel onverschillig voor con-

122

123

venrionele moraliteit of immoraliteit, positief of nega

neer we helder zien dat hoe we gewoonlijk leven een

tief. Vanuit moralistisch srandpunr uitgewerkte ideen

compensatie is. Dit inzicht verliest zijn concreetheid

beperken slechts de actie die op zich rotale volmaakt

en wordt opnieuw opgenomen in stilte. Op het ter

heid is. Wanneer de actie spomaan gebeurt, is zij vol

rein van het bekende is alles bepaald, geclassificeerd

komen vrij van de tegengesrelde kracht die elke vorm

en opgeslagen. Voorbij het bekende is er een nooit

van keuze inhoudt. Waar keuze is, is iemand die kiest,

eindigende onrdekking. Alles wijst naar gewaarzijn en

een standpunr, doener, denker. Maar in echte creatieve

wordt er weer in gentegreerd.

mornemen vindt alles plaats zonder dat zich een ik er

Angst en bezorgdheid zijn de pionnen van de her

mee bemoeit. Alles gebeurt vanzel( Dergelijke actie is

innering en het bekende. Emotionele betrokkenheid

totale actie.

verblindt ons; dit is niets anders dan een reactie, voore

Wanneer er verlangen opkomt zonder vooralsnog

gebracht door een psyche die afgesneden is van haar

zijn uitdrukking te hebben gevonden in woorden of

bron. Ideen en idealen zijn een vlucht van vooredu

een ftxacie op een object, zouden we ons ervan bewust

rende vernieuwing.

moeten worden terwijl we volkomen onbetrokken

Wanneer we het object eenmaal opvatten als een

blijven. Op die manier houdt de onrust op en sterft de

aanwijzing voor wat wij zijn, openr zich een pad voor

dynamiek weg naar de beschouwer, de ik die alles om

ons; het is een startpunr voor zelfkennis. Vanaf dat mo

vat en niemand anders dan zichzelf kan verlangen. Het

menr krijgt het leven een heel andere betekenis. Het

moroenrum van het verlangen wordt helemaal gevoeld.

onderzoek dat de leraar voorstelt leidt ons intutief naar

Het is een streven in het duister naar de een of andere

deze zelfkennis. Eenmaal op de juiste weg gaan we ons

vorm van expressie. Men moet zich volledig bewust

daar vanzelf uitsluitend mee bezig houden.

worden van dit verlangen zonder dat het kristalliseen

Logisch redeneren, met welomschreven voorne

in een idee, een richting. Deze niet-gerichte energie

mens, kan nooit tot zijn leiden. Directe inrutie van

brengt ons terug bij onze ware aard die objectloos is.

perspectief verlicht ons, laat ons zien dat er niets re

Als we eenmaal bij deze heldere visie aangekomen zijn,

winnen is bij verzamelen of verwerven. Dan verliest de

lijkt niets duidelijker dan de uiteindelijke werkelijk

zoeker al zijn sereven en sterft. Zodra iedere illusie is

heid van grenzeloos bewustzijn.

vervlogen, wordt duidelijk dat de zoeker het object van

Het echte leven is voorbij leven en dood, verschij

zijn zoektocht was.

nen en verdwijnen. Het kan niet gereduceerd worden

Uiteindelijke harmonie kan alleen bestaan als je ge

rot het denken of beperkt door het geheugen. Het le

vestigd benr in het Zelf, waarin geest, uel en lichaam

ven, verborgen in de verschijning, openbaart zich wan-

een harmonieuze eenheid vormen. Ons gehele psycho-

124

125

somatische organisme baadt in dit welbehagen en alle

kan men spreken van leven en sterven, wat door de

mentale activiteit komt tot rust wanneer vreugde op

geest gevormde beelden zijn, maar wat we zijn over

welt. Laat jezelfbij haar allereerste liefkozing meenemen

stijgt geboorte en dood. Wanneer we over geboorte

in gelukzaligheid. Op dat moment zijn objecten niets

spreken bedoelen we de geboorte van het ego, van de

anders dan afspiegelingen van deze vreugde, deze onein

ik, en met dood bedoelen we de dood van het ego.

dige vrede, deze werkelijkheid, voortdurend aanwezig,

en onderstroom van onze dagelijkse bezigheden.

Alle verschijnselen ontwikkelen zich in ruimte en

tijd. Dit is de aard van het bestaan. Het bestaan be

In het algemeen is wat wij 'bewust zijn' noemen in

staat in zijn, dat tijdloos is en zonder ruimte. Jezelf

ons dagelijks bestaan een zwakke afspiegeling van het

een bepaalde tijd ervan willen weerhouden om te den

Zelf. De wezenlijke aard van het Zelf, Aanwezigheid,

ken komt voort uit een ego waarvan je een beeld hebt

schittert in de leegte tussen de ene gedachte en de an

gemaakt en versterkt het. De poging er je geen beeld

dere, het ene gevoel en her andere en de ene staat en de

van te maken is ook een beeld, en een daad van ge

andere. Meestal negeren we de leegte als een afwezig

weld tegenover het bestaan. Objectivering belemmert

heid van objecten, een 'verlies van bewustzijn.' Maar

ons, houdt ons tegen om de weg te vinden naar wat

uiteindelijk zullen we ons er bewust van worden, ook

we werkelijk zijn. Het enige dat we kunnen doen is

als er objecten zijn.

ervan overtuigd worden dat we nooit verlichting kun

Waarachtig onderzoek is openstaan voor het onbe

nen vinden in het domein van denken en ideen. Onze

kende. Het wil zeggen dar waarnemingen, objecten,

ware aard kan nier geobjectiveerd worden. Ieder stre

zich vrij van alle kwalificaties die voortkomen uit een

ven door de ik is een hindernis. Wanneer we dit laten

centrum, uit het controlerende ego, mogen uiten.

Als we tijdens deze niet naderbepaalde momenten
in contact blijven met rastzin of gehoor, eenvoudig als

varen verdwijnen alle ideen, worden we ondergedom

peld in Genade en wordt de achtergrond, bewustzijn,
een levende werkelijkheid voor ons.

de niet-betrokken getuige, is er geen bemoeienis met

Het Zelf is stil gewaarzijn, maar deze stilte over

of beperking van de zintuiglijke waarneming en wordt

stijgt ideen en complementaire begrippen en kan niet

deze opnieuw gentegreerd in de stille toeschouwer. In

benoemd worden als stilte tegenover lawaai. Daarom

deze herintegratie verdwijnen alle sporen van object en

blijven we door pogingen om ons te bevrijden van on

toeschouwer. Wat overblijft is alleen maar zijn, stilte,

rust om zodoende een toestand van stilte te bereiken,

wat wij fundamenreel zijn.

in conflict met onszelf. Ze houden ons op het plan van

Wat wij zijn, ons Zelf, alomtegenwoordigheid, be

tegenstand, verdediging, vechten, bereiken en afwijzen.

staat niet in tijd en ruimte. Op het plan van bestaan

Maar als we daarentegen de onrust accepteren, als een

126

127

uiting van stilte, lost hij op in de acceptatie. Dan zul je

Iedere voorstelling, objectivering, is een projectie van

de stilte van het Zelf bereiken, voorbij stilte en onrust.

energie, een vertrek van onze nabijheid waarin binnen

Je kunt niet hopen jezelf te bevrijden van onrust als

noch buiten is. Alleen de geest verzint dergelijke idee

je op die golflengte blijft, je moet ernaar luisteren als

en als binnen en buiten, vrijheid en gevangenschap.

een eenheid. Dan sterft hij in de stilte, want hij is niets

Dergelijke uitvindingen verdwijnen zonder moeite of

anders dan stilte.

discipline als ze eenmaal worden gezien als bedrog. Er

Wanneer we over het heden praten, bedoelen we

het eeuwige heden, aanwezig zijn voor het Zelf, wat

is zijn, weten en liefde. Uit deze levende stilte komt het

parfum van het bestaan tot ons.

onvoorstelbaar is en geest en psyche overstijgt.

De zoeker kan beschouwd worden als een verbeeld

Welke plaats heeft Genade in advaita?

ego dat gemis voelt. Afgescheiden van zijn heelheid

streeft het er tevergeefs naar aan deze spanningstoe

Wanneer we iets krijgen waar we zeer naar verlangd

stand te ontsnappen. Wanneer het zinloze van de

hebben, precies op dat moment wordt het ego uitge

zoektocht wordt ingezien, wordt ze opgegeven en

wist. Op dit moment zijn zowel object als ego afwezig.

wordt de energie, de drijvende kracht erachter op

Het is een totaal advaitische ervaring, waarin noch be

nieuw opgenomen in de stille beschouwer. De ver

schouwer, noch het beschouwde bestaat. Maar omdat

beelde energie van het ego die een middelpuntzoe

we ons er niet van bewust zijn, leven we er overheen en

kende beweging is, wordt centrifugaal. De zoeker, die

vangen er slechts een verre echo van op in ons lichaam

niet langer prooi is van de drijvende kracht achter het

of onze geest. We schrijven de oorzaak ervan toe aan

zoeken, integreert met wat gevonden wordt, met zijn

een speciaal object. Emotionele en lichamelijke erva

ware aard, waarvan hij intutief weer dat die altijd

ringen zijn niet meer dan toestanden die komen en

aanwezig is.

gaan. Vaak verwarren we non-duale ervaring met der

Alleen een verbeeld ego, een geobjectiveerd 'ik ben',

gelijke toestanden. De non-duale ervaring overstijgt de

kan vastgebonden, gevangen ofbevrijd worden. Zodra

subject-objectrelatie en is strikt genomen geen erva

gewoonte en reacties wegvallen kunnen we niet meer

ring, omdat het geen middel nodig heeft om gekend te

spreken van vrijheid of slavernij.

worden. Wanneer we dit heel duidelijk zien, ontwaakt

Ieder streven naar objectivering van de kennende,

er een voorvoelen in ons, een herinnering die niets te

die niet als een idee opgevat kan worden, verhindert de

maken heeft met geheugen, hetgeen een mentale func

directe waarneming van onze ware aard, die zijn ofwel

tie is. Door het spoor van dit voorvoelen van onze oor

non-duaal weren is.

sprong re volgen, stellen we ons open voor Genade.

128

129

Het gekende object en de kenner ervan, het subject,

wereld wordt voortdurend opnieuw van moment tot

zijn n. Als we ze als afzonderlijke grootheden be

moment, geschapen, is immer nieuw. De wereld ver

schouwen leidt dit tor de notie van een ego. De doe

schijnt altijd aan ons overeenkomstig her gezichtspunt

ner is een intrinsiek onderdeel van het object waarmee

dat we innemen; voor de zinruigen is hij vorm, voor

hij doende is, zoals nervositeit en de mens die nerveus

de geest is hij een idee, voor het Zelf, her n geheel

is een en hetzelfde zijn. Als we die eenmaal duidelijk

vormende bewustzijn, is hij bewustzijn.

zien, valt de opzettelijkheid van de ik, de experimenta

Dit is de betekenis van het zen-gezegde: Eerst zijn er

tor, weg en gaat over in lucide observatie, stte, verlost

bergen, dan zijn er geen bergen, dan zijn er weer ber

van het kiezen.

gen. Eerst zijn de bergen objecten en worden ze echt

genoemd door de onwetende. Vervolgens worden ze

Er zijn veel verschillende benaderingen die de werkelijk

niet als objecten gezien omdat de subject-objectrelatie

heid van de wereld onderzoeken. Wt moeten we daaruit

verdampt. Maar dan worden ze vanuit het universele

opmaken?

standpunt weer gezien, niet als objecten in de vorm

van bergen, maar als uitingen van eenheid. De bergen

De wereld is zowel echt als onwerkelijk. Hij lijkt echt

verschijnen nu binnen het geheel.

wanneer we ernaar kijken vanuit het standpunt van de

wereld, het ego, maar gezien vanuit een universeel ge
zichtspunt is dit standpunt beperkt en daarom onwer
kelijk. Wanneer bewustzijn zichzelf kent als de bron
van de wereld, lijkt de wereld zeer echt. Welk verschil
is er dan tussen deze twee werkelijkheden: die van hem
die onwetend i s van het Zelf en die van hem die weet
dat hij is? Hij die niet weet, die de waarneembare we
reld voor echt houdt, vernauwt hem tot patronen, sy
stemen, ideen en overtuigingen. Deze stellen een on
zeker ego gerust. Maar het is een hypothetische wereld,
zowel rusteloos als passief, een levenloze wereld. Voor
degene die weet dat hij is, is de wereld een uitdruk
king van uiteindelijke kennis. Het is een verlenging,
een emanatie van de totaliteit die onze ware aard is. De

130

131

are kennis is zijnskennis, die is de enige ken

nis die de naam waardig is. Waarheid, zijnde

kennis, is geen onderdeel van gewoon denken dat

afhankelijk is van de subject-objectrelatie. Gewoon

denken komt voort uit wat bekend is, maar zijnsken
nis staat buiten het terrein van kennis hebben. Het
kan niet 'gehad' of 'gekregen' worden; het kan alleen
maar zijn. Als we ons het reeds bekende voorstellen,
vormen we sleehes een vicieuze cirkel om ons heen.
Deze houding zal het onbekende, onze ware aard niet
ontsluiten. Stel je open voor een nieuwe dimensie.
Dit zal er onmiddellijk in resulteren dat er niets ge
projecteerd wordt, in een stilte waarin je openstaat
voor de werkelijkheid. Dan zal denken zijn grenzen
verliezen en zal de inhoud ervan wegzakken in zijn
bron, die kennis is.
133

Wanneer een object herkend wordt als een uiting van

te kritiseren of te concluderen. Het grootste deel van

bewustzijn, lost zijn essemie op in kennis, levende stil

de rijd is actie slechts retie, veroorzaakt door angst,

te, vrede en luciditeit. Dit licht is er altijd voordat het

bezorgdheid en verlangen. Dit zijn aspecten van een

object verschijnt. Verdeelde, relatieve kennis verschijnt

geest die werkt als een caleidoscoop die slechts een

en verdwijnt in ongedeeld bewustzijn. De verschijning

bepaald aantal stukjes kan herschikken, een geest in

van objecten is dus onderbroken, maar bewustzijn is

stand gehouden door het ego, her reeds bekende, her

constant. Kennis van objecten gaat op in zuiver be

innering. Door universeel inzicht wordt alle wil, alle

wustzijn, universeel bewustzijn, en vroeg of laat raak

intentie opgegeven, waarna slechts stil gewaarzijn, to

je erin gevestigd.

tale aanwezigheid, overblijft. Deze stille aanwezigheid

Wat je ook doet, je bent altijd bewustzijn, her kan

bevrijdt ons van de patronen die het ego heeft gecon

niet anders. Verwardheid bevangt je zodra je gelooft

strueerd, en opent zo een hele nieuwe wereld van ener

dat jij de doener, de denker, de willer bent; maar in

gien voor ons.

werkelijkheid ben je louter de getuige van je daden.

We verdelen tijd in vastgestelde periodes die we

Laten we bijvoorbeeld veronderstellen dat je je een

verleden, heden en toekomst noemen, maar wanneer

gedachte herinnert die je gisteren had. Je bent nu de

we aan het heden denken, hoort het al tot het verle

getuige van die gedachte. Wanneer je je een gedachte

den. Het enige heden dat echt bestaat is aanwezigheid.

over het verleden herinnert is het een volslagen nieuwe

De notie van tijd wordt geboren als gedachten elkaar

gedachte, die hoegenaamd niets te maken heeft met de

opvolgen. Stil bewustzijn is altijd aanwezig, of we nu

gedachte uit het verleden. Als je beseft dat je de getuige

denken of nier. Als het anders was, hoe zouden we dan

bent van de gedachte die je je herinnert, hou je op de

mogelijkerwijs kunnen spreken van een afwezigheid

gedachte te verwarren met de getuige.

van denken?
De werkelijkheid wordt een levende aanwezigheid

Hoe kan ik me bevrijden van de bekoring van mijn ge

wanneer we in niet-gericht gewaarzijn een dwaling zien

dachten, van herhaling? Met andere woorden, hoe kan ik

voor wat het is. Zij verdwijnt dan, waardoor waarheid

creatiefleven?

en aanwezigheid geopenbaard worden. We ervaren dit

in een flits.

Het denken kan zichzelf niet veranderen, het eigenzin

In dit alom-aanwezige gewaarzijn, vrij van ieder wil

nige ego is slechts n aspect van de geest. Het kan

len, vrij van ieder kiezen, zien we dwaling in haar ware

nooit een verandering teweegbrengen door te analyse

gedaante. Gezien in een bliksemschicht wordt waar

ren en te kiezen, zich te verontschuldigen, te verklaren,

heid een helder ziende, stralende zekerheid. Waarheid

134

135

is, en is haar eigen bewijs, haar enige bewijs. Zij straalt

gaan zien beseffen we al gauw dar concentratie en af

in volle luister en werpt licht op wat onwaar is.

leiding beide horen bij de verdeelde geest. We kun

In oorzaak en gevolg denken is alleen gebruikelijk

nen de geest onmogelijk beheersen met behulp van de

in het dagelijkse leven. Wanneer we aan de oorzaak

geest. Concentratie wrgc slechts voor ftxatie, gevangen

denken is er geen gevolg, wanneer we aan het gevolg

in een kooi als een kanarie. Stil gewaarzijn overstijgt

denken, houdt de oorzaak op te bestaan; geen twee

verstrooidheid en concentratie. Eenmaal in dit licht

dingen kunnen regelijk bestaan. Evenw is her onder

gezien, geeft de geest her streven op, verdwijnt onrust

scheid tussen subject en object, her vergelijken van

langzamerhand en maakt zo de weg vrij voor levende

sympathien en antipathien, niets dan herinnering.

aanwezigheid.

Herinnering is slechts een gedachte onder vele andere,

Als we erin slagen gedachten re stoppen door con

zij is zelf niet werkelijk. Of we nu denken aan het ver

centratie, blijven we niettemin in een eoestand van

leden of aan de toekomst, in werkelijkheid is het altijd

strijd. Wanneer de geest op deze manier tot kalmte

nu. We kennen tijd alleen als een opeenvolging van ge

is gekomen nemen we een leegte, een gevoel van rust

dachten, gebaseerd op herinnering. Wanneer we herin

waar waardoor we ren onrechte zouden geloven dar we

nering duidelijk herkennen als slechts een gedachte,

het uiteindelijke hadden bereikt. Her is essentieel om

verlaar de illusie van tijd ons.

re accepteren dar ons ware Zelf nooit re vinden is in

Zonder object is er geen subject, noch object zonder

een waarneming, in een object. We kunnen nooit zoe

een subject. Wanneer we echt waarnemen is het sub

ken in het bekende naar war eraan ontstijgt. Als we een

ject afwezig, pas naderhand zeggen we dar we iets heb

vooropgezet idee van het ultieme hebben, zullen we

ben gezien of gehoord. Subject en object zijn twee ge

proberen het te bereiken. Her streven zelf wordt dan

scheiden gedachten. We kunnen slechts n gedachte,

het grootste obstakel. We moeeen dus mediteren over

fysieke bezigheid of zintuiglijke waarneming regelijk

de uitspraken van de goeroe en ons door de inhoud

hebben. Denken, geheugen en tijd komen voort uit

naar niet object-gerelateerde ervaring laten leiden.

stil gewaarzijn - her zijn zuivere uitingen van immer

Wanneer het object niet meer het centrum van onze

aanwezige eeuwigheid. Elke waarneming is een geheel

aandacht is, verlaat aandacht het object en wordt weer

nieuwe wereld, waarvan lichaam en psyche onderdeel

opgenomen in het uiteindelijke subject. Deze ervaring

zijn. De wereld wordt met elke nieuwe gedachte op

wordt beleefd op een heel ander vlak dan de gewone

nieuw geschapen.

dualistische relatie van subject en object.

We proberen vaak het denken te beheersen, her

Het is her ego zelf dar al onze problemen creert

te kalmeren door concentratie, maar door helder te

want daaruit ontstaan ze juist. De leraar helpt ons dit

136

137

te begrijpen, en dan verdwijnen schepper en creatie.

grotere toestand van disbalans creren. Sociologen en

Aangezien de schepper nier meer is dan een projectie

economen die sociale conflicten proberen uit re ban

van de geest, blijft alleen onze ware aard over, immer

nen doen onvermijdelijk niet meer dan nieuwe cre

aanwezig, eeuwigdurend. We kunnen haar verkrijgen

ren. Ze beschouwen het conflict als iets dat buiten het

noch bereiken.

individu staat, terwijl hij juist degene is die het in het

Nle problemen van de wereld zijn onze eigen pro

leven roept. Niets kan er veranderd worden vanuit het

blemen, voortkomend uit het ego. Ze komen en gaan

standpunt van de maatschappij: war we kunnen ver

als golven, het ene na het andere. De deskundigen,

anderen is onze zienswijze en dan zijn we automatisch

uitgezocht om ze op te lossen, proberen verandering

her meest effectieve lid van de maarschappij om veran

teweeg te brengen, waarbij ze negeren wie de proble

dering aan te brengen.

men eigenlijk veroorzaakte. Wanneer er dus op het ene

Ns we de gefragmenteerde visie van het ego een

gebied een verandering tot stand is gebracht, manifes

maal achter ons laten en een onpersoonlijk standpunt

teert het probleem zich op het andere. Bij een juiste be

innemen - dat van bewustzijn - neemt de strijd af

nadering zoeken we wat het probleem heeft gevoed, de

De wereld op zich kan niet de oorzaak van conflict

kern van het hele conflict, en doen we een stap terug.

zijn. Wij zijn degenen die her uit her niets opbou

Vanuit het onpersoonlijke, alomvattende standpunt

wen. Zolang iemand zichzelf als lichaam ziet, is hij

wordt het ego mt zijn problemen weer opgenomen in

slaaf van zijn klieren, zijn lichaamsfuncties, zijn

zuiver bewustzijn, aandachtig gewaarzijn. Dan zijn er

mentale projecties, van wat we zijn conditionering

geen problemen meer en zullen er nooit meer zijn. N

zouden kunnen noemen. Maar als hij onderkent dar

leen uit deze alomvattende visie komen intelligentie en

zijn lichaam zelf niet werkelijk is, dat wil zeggen niet

juiste handeling voort, en kan blijvende verandering

onafhankelijk, dat het geheel afhankelijk is van de

plaatsvinden.

waarnemer, komt hij tor het besef dar her lichaam

niet meer dan een object is. Door dit besef is hij geen

Zegt

u dat we sociale strijd ne geren wanneer we in be

wustzijn leven?

medeplichtige meer aan het lichaam dat hij erfde. Hij

zal inzien dat hij volmaakte harmonie is. Dit komt
overeen met een onpersoonlijke visie. Er vindt een

Strijd is helemaal te wijten aan ons gefragmenteerde

ontwikkeling plaats waarbij het lichaam zijn inner

gezichtspunt. Een fragment is altijd in een toestand

lijke wijsheid, bewustzijn, zal ontdekken. Nles war

van disbalans. Met die als startpunt kunnen wt al

hij doet zal nu onbevooroordeeld, passend bij iedere

leen maar meer fragmenten, meer conflicten en een

situatie, roestand en probleem zijn.

138

139

Bewustzijn is de haard waaruit vonken spatten en zich

Jezelf in een positie plaatsen waarin je een keuze moet

verliezen. We identificeren ons ten onrechte met deze

maken schept verdeeldheid. Wanneer je startpunt al

vonken. Her zijn maar deeltjes. Dualiteit is van deze

verdeeld is, kan dit onmogelijk iets anders dan meer

haard verbannen.

verdeeldheid voortbrengen, die dan weer conflict ver

oorzaakt en een roesrand van disbalans. Een positie die

U zei dat mensen die de maatschappij trachten te veran

vrij is van keuze impliceerc dar je helemaal beschikbaar

deren slechts n conflict verkleinen, maar dat er onver

bent, ontvankelijk voor het moment en open voor alle

mijdelijk een ander ontstaat. Dit klinkt heel abstract. Op

mogelijkheden. Elke actie die volgt ontstaat uit de har

praktisch niveau zijn sommige veranderingen toch beter

monie die impliciet is in de eenheid van leven, die vrij

dan andere? Wij kunnen hier niet maar gaan zeggen dat

is van tegenstelling en tegenspraak. Daarbuiten besraat

alle samenlevingen even humaan ofzelfi maar even func

er niets. Zij oversrijgt de drie verdelingen van tijd in

tioneel zijn. Er moet ruimte zijn voor relatieve verande

verleden, heden en toekomst. Ze oversrijgt de dualiteit

ring voordat we allemaal verlicht zijn. Anders lijkt zelf

goed en kwaad, situaties waarin we zeggen daar hou

onderzoek een louter egostische manier van leven. Kunt

ik van en daar heb ik een hekel aan, of situaties die

u hier iets over zeggen?

aanleiding geven voor negatieve of positieve reacties.

We zijn volledig vrij van herinnering, in absolute on

Alleen een heldere visie en diep inzicht kunnen ver

zekerheid, maar in die onzekerheid vinden we eeuwig

andering brengen. Er komt verandering wanneer je

durende zekerheid.

de feiten ziet, omdat elke situatie haar eigen oplossing

heeft. Zolang je kijkt vanuit een persoonlijke zienswij

Uzei eerder dat we zouden moeten mediteren op de woor

ze kun je geen feiten zien. Leer dus eerst je eigen con

den van de goeroe en ons door de inhoud laten leiden.

ditionering, de diepte van je persoonlijke opvatting,

Wt betekent dit? En

kennen. Echt handelen is nooit persoonlijk. Wanneer

belangrijk als de aanwezigheid van de goeroe?

is

de inhoud van de woorden

even

je een situatie onpersoonlijk tegemoet treedt, zul je tot

We moeten de uitspraken volkomen rot ons laren

juist handelen worden gebracht.

doordringen. Aangezien de uitspraken voortkomen

U zei dat we vanuit een positie die vrij van indivi

uit waarheid lost de tekststructuur op en is wat er

duele wil en keuze is volmaakt in staat zijn elke situ

overblijft de essentie die we allen gemeen hebben. De

treden. Hoe is dit

inhoud van de woorden is hetzelfde als de aanwezig

atie die zich aanbiedt tegemoet

mogelijk?
140

te

heid van de goeroe en onze eigen aanwezigheid. Om

141

er volkomen van doordrongen te zijn moeten we de

woorden of de goeroe, het ogenschijnlijke 'buiten' niet
benadrukken, maar aandachtig luisteren naar hoe ze in
ons resoneren, hoe ze onze waakzaamheid stimuleren.
We kunnen ons nier vasthouden aan de uitspraken,
maar moeren ze laten oplossen opdat ze in ons hun
werk kunnen doen.
Is dit werk door de woorden in ons zichtbaar ofonzicht
baar?
Beide. De werkelijke, effectieve kracht is onzichtbaar,
omdat je die niet kunt zien, maar de echo ervan in ons
is wel re zien.
anneer bewustzijn zich identificeert met zijn

object wordt er een subject-objectrelatie ge

schapen. Dan kunnen we spreken van een lijder en

een object van lijden. Maar degene die beide kent is

geen object.
Alle waarnemingen zijn in her bewustzijn waarge
nomen objecten. Angst is dus zo'n object, zo'n waar
neming. Voordar we her hier benoemen is er geen
angst, er is alleen de directe waarneming, her gevoel.
Zodra we die benoemen raken we het contact met de
waarneming kwijt en leven we in her idee, de naam,
want ideen en waarnemingen kunnen nier co-exi
steren. De angst wordt verbeeld door het relatieve
subject, dar ook een object is. Dit subject bestaat niet
onafhankelijk, her bestaat alleen binnen de gegeven
omstandigheden.
142

143

Jezelf voor een persoon aanzien is een gewoome als

sief noch mentaal. Het zorgt voor totale aanwezigheid,

elke andere. Het is het verlangen zich te onderschei

heelheid, waarin angst geen plaats heeft.

den van de omgeving, anders dan anderen te zijn.

De persoon bestaat wanneer hij geformuleerd is als

U zei dat alk waarnemingen in bewustzijn worden ge

een gedachte, en zo zien we dat het niets dan herin

daan. Betekent dit niet dat bewustzijn waarneemt, func

nering is. Herhaling geeft hem vastheid, een plaats

tioneert?

om zich in re situeren. Het is een toestand van dis

balans die zich alleen maar kan bestendigen, waarbij

Waarnemen is geen functie. Daarom leidt wat waarge

ze meer angst en bezorgdheid creert. Deze herhaling

nomen is onmiddellijk tot waarneming. Bewustzijn is

geeft aanleiding tot stereotiepe situaties: we hebben

waarneming. Je kunt het waarnemen niet waarnemen

geen geld, we zijn eenzaam, we zijn ziek ... zij ere

omdat je het bent.

eert denkpatronen die zich in de geest nestelen en

cyclisch worden. De persoon kan zich er nooit van

Wt betkJelt

bevrijden.

waarneming'?

precies met 'wat waargenomen is leidt tot

Het van zijn oorsprong afgesneden ego raakt ge

makkelijk vervuld van angst. We leven in angst om te

Het is de kortste weg naar bewustzijn. Zodra het ob

lijden; de persoon is niets dan lijden. Dit lijden moet

ject zijn voorstelling opgeeft leven we in stille waarne

eerst helemaal gevoeld worden en kan alleen maar ge

ming waarin niets wordt gezien en niemand ziet. Het

voeld worden wanneer het geaccepteerd is. Geaccep

is non-duaal.

teerd als een feit, in objectieve, niet in fatalistische zin.

Deze werenschappelijke benadering kan alleen plaats

Hoe geeft het object zijn voorstelling op?

vinden wanneer er geen psychologische relatie met de

angst is, wanneer deze gezien wordt vanuit het onper

Een schilder onderzoekt her object. Hij benadrukt het

soonlijke standpum. Wanneer we ons geen voorstel

object. Het object is passief en zijn visie is actief, extra

ling maken van angst gaat hij weg, want we voeden

vert. De waarheidszoekcr benadrukt het zien, het ver

hem niet meer. Waargenomen in helder ziende aanwe

welkomen. Hij onderzoekt het object niet als zodanig,

zigheid is hij gedoemd re verdwijnen.

maar gebruikt het slechts om zich in het zien te vesti

Het inzicht dat het ego zelf niet echt is komt regel

gen. Het object ontvouwt zich in aandacht, brengt je

recht voort uit ons ware zijn. Het is niet het gevolg van

terug naar aandacht. De schilder is tijdelijk receptief,

enige inspanning, maar is onmiddellijk, niet discur-

maar dit is ook doelgericht. Hij zoekt iets en wanneer

144

145

hij her vindt, houdt hij het. De waarheidszoeker vindt

iteit in stand houdt, dat het leven probeert te beheer

zichzelf in her kijken.

sen. Het idee dat jij degene bent die doet wat je doet is
de enige belemmering om echt re kunnen leven. Het

Hoe kunnen we ons bevrijden van dit gevoel van bezorgd

leven is vrij, zonder angst, het volgt zijn natuurlijke

heid dat ons ondermijnt?

loop. Stem je af op het leven, wees er n mee.

We moeten onze psychosomatische reikwijdte leren

Als je er eenmaal grondig van overtuigd bent dat je

kennen, ons gewaar worden hoe we functioneren, zon

noch de doener noch de denker bent, ben je niet rus

der te proberen te veranderen. Dat betekent: de feiten

teloos meer. Alleen een object, het onzekere ego, kan

van ons dagelijkse leven onder ogen zien, zonder te

rusteloos en angstig zijn. Je zult je gewaar worden van

proberen ze te omlopen of te rechtvaardigen. We ho

een massa energien waar je nooit van gedroomd had.

ren absoluut notitie te nemen van de manier waarop

Je relatie met de mensen om je heen zal volmaakt har

al onze gedachten en daden uit een centrum voortko

monieus 2ijn, want je bent niet meer op zoek naar re

men en keuze inhouden. We moeten ook het resultaat

sultaat en verwacht niets terug. Je handelt vanzelfspre

van de handelingen van de verdeelde, kiezende geest

kend met de beste bedoelingen en laat je alleen door de

opmerken. Op die manier leren we onszelf kennen en

omstandigheden leiden.

aangezien de maatschappij niet losstaat van ons, leren

Ieder handelen wordt door talloze factoren in het

we de maatschappij kennen. Wanneer we bekend ra

leven geroepen en jij bent er maar een van. Als je een

ken met de onpersoonlijke positie, komen er nieuwe

maal hebt begrepen wat jouw rol hierin is, zul je volko

aspecten aan de situatie, die verborgen lagen onder

men in staat zijn een samenleving te creren die bijeen

meningen, sympathien en antipathien. Deze roevoe

wordt gehouden door relaties die je niet binden maar,

gingen veranderen her schaakbord volledig.

integendeel, bevrijden.

Voor mij is sadhana dit leren kennen van hoe je

functioneert, de feiten van het leven onder ogen zien.

Wt voor een leven moeten we dan gaan leiden om tot

zo'n ideale maatschappij te komen?

Ik denk dat ik begrijp wat u zegt, maar ik zie niet hoe ik

de conflicten die mij voortdurend irriteren kan vermij

Ten eerste moet je beseffen dat niemand leeft, er is al

den.

leen maar leven. Het is de onjuiste overtuiging dat er

een persoonlijkheid leeft, die maakt dat je zoekt naar

Conflicten ontstaan wanneer je denkt dat je alles en

kerheid in objecten, dat je een gevoel van continu-

nog wat bent. Deze verkeerde identificatie beperkt je.

146

147

Je wilt een probleem oplossen door een antwoord te

kan niet duren. Je blijft in de schaduw, de dreiging van

vinden in het verleden, in de herinnering, in wat je

conflict leven. Er kan geen duurzame vrede zijn door

weet. Maar het verleden besraat uit ervaringen op basis

te proberen tot een vergelijk met het ego te komen.

van genot, pijn, hoop en alle andere illusies van het

ego. Bevrijd je van dit patroon van verlangen en angst.

Ik kan niet in die meditatieve staat leven, ik word con

Al je problemen komen eruit voort. De oplossing voor

stant afgeleid door andere beslommeringen. Hoe kan ik

huidige problemen ligt niet in verwijzing naar je ver

vermijden afgeleid te zijn van wat wezenlijk is?

leden, maar in het zien van de feiten van de situatie

vanuit de ruimst mogelijke visie.

Oe meditatieve staat is een staat van zijn. Dit betekent

Het ego is niets dan herinnering, een stel definities

dat we ons keuzeloos gewaar zijn van het leven in ons,

die beperkend zijn. Je gelooft sterk in deze patronen

van onze omgeving. Het is geen verdeelde toestand

die je zelf hebt geschapen en je herhaalt ze mechanisch.

waar inspanning voor nodig is. Cultuur, opvoeding,

Ze worden slechts uit gewoonte in stand gehouden,

sociale en economische factoren hebben ons lichaam

waardoor ze bestendig lijken. Laat ze nu voor altijd

en onze geest geconditioneerd en vaste mentale patro

gaan.

nen gevormd. Die zijn allemaal in ons werkzaam, maar

we zijn er niet mee gedentificeerd. Ons ware zijn is

Verdwijnt alle strijd wanneer men leeft zonder ego?

niet betrokken bij of benvloed door deze beperkingen.

Het is volkomen vrij. Als we ons dit realiseren opent

Een conflict bestaat voor iemand. Wie is er nog die

zich een volkomen nieuwe dimensie voor ons; duali

in conflict blijft? Je weet dar gewaarzijn zonder span

teit komt ten einde, de doener en wat wordt gedaan

ning, wanneer je niet betrokken bent en geen conclu

verdwijnen volledig, de object-subjectrelatie sterft uit

sie zoekt, totaal gewaarzijn is. Juist dit gewaarzijn stelt

zonder ook maar iets na te laten.

je in staat alles duidelijk te zien in jezelf. ledere in

tentie om de toekomst te manipuleren komt voort uit

\%nneer doet de vraag: 'Wie ben ik?' zich het sterkst

een gedeeltelijke visie, die van het ego. Onvermijdelijk

voelen?

kweekt ze conflict. In totaal gewaarzijn verdwijnen het

ego en zijn conflict. Wanneer je een probleem probeert

Hoewel de vraag: 'Wie ben ik?' gestimuleerd kan wor

op te lossen door in het verleden, het reeds bekende, de

den door een crisis, komt hij niet voort uit tegenslag,

herinnering, te zoeken, voel je je misschien even gekal

het verlies van bezittingen of een intellectuele teleur

meerd, maar deze tevredenheid berust op falsificatie en

stelling. Hij ontspruit rechtstreeks aan het innerlijke

148

149

zelf. Hij ontstijgt tijd, heeft geen oorzaak, is vrij van

hebt in de tijd, merk je dat wat jij bent nooit is gebo

enig streven - wam elke motivatie hindert.

ren en nooit sterft.

De vragende toestand bevrijdt alle latente ener

Bij het 'ons herinneren' van het ongeborene gebrui

gien in ons. De suoom van deze energien werd op

ken we herinnering om tot het uitwissen van herinne

alle niveaus door de rigiditeit van het ego belemmerd.

ring te komen.

Het verlangen om te zijn, om het levende antwoord te

zijn, stamt rechtstreeks van het Zelf, het antwoord zelf.

Maar er wordt vaak gezegd, zoals Wordsworth het formu

Daarom kan de vraag 'Wie ben ik?' niet in de geest op

leerde: 'Onze geboorte is een vergetm... 'm onze wetr

komen. Hij heeft niets te maken met herinnering. Alle

geboorte is een herinneren.

herinnering is opgenomen in het levende onderzoek

dat alleen in het moment plaatsvindt. Bewustwording

De glimp van wat we zijn is geen herinnering, het is

gaat noch onmiddellijk noch geleidelijk, maar is een

een herkenning.

ogenblikkelijke bewuste waarneming. De Ene - wat

wij zijn - overstijgt tijd. Wanneer de geest dit beseft,

Kunt u iets zeggen over de diepe slaap? Hoe kunnen we in

verliest hij zijn angst en verlangen- verlangen dat heen

die toestand gewaar zijn?

en weer slingert tussen hebben en worden.

Leven is dan die stralende helderheid die zich open

Gewaarzijn bestaat niet in een staat. Staten bestaan in

baart als autonome, eeuwigdurende vervulling. Het is

gewaarzijn. Alleen gewaarzijn maakt een toestand mo

de al-aanwezigheid waarin waakbewustzijn, droom

gelijk. Diepe slaap is de zuiverste uitdrukking van het

toestand en diepe slaap verschijnen en verdwijnen.

Zelf, omdat het niet in de dualiteit is. Wat wij diepe

slaap noemen duurt niet erg lang - als we een begrip

Welke herinnering wordt bedoeld met de uitspraak: 'Her

als tijd kunnen bezigen - en in de halfslaap waarin we

innerje het gezicht dat je had voordat je geboren werd. '?

ons daarna bevinden keren we terug naar de subject

objectrelatie.

Wanneer je probeert je je gezicht te herinneren van

Omdat we onszelf niet kennen behalve in relatie tot

voor je werd geboren, kun je her niet. Dit ontslaat je

objecten proberen we ons altijd in relatie tot objecten

van elke voorstelling, van herinnering. In die afwezig

te bevinden. We willen voortdurend kiezen, beheersen,

heid van elke voorstelling vang je een glimp op van

regelen, classificeren, bepalen. Dit is een enorme ver

jezelf, je hoedanigheid of zodanigheid, een dimensie

spilling van energie. In helder gewaarzijn weet je dat

zonder object. Als je niets meer bent, geen geboorte

er geen slaper is, geen entiteit die zich verheugt of die

150

151

lijdt. Jij bent dat heldere gewaarzijn waarin objecten

hun invloed kwijtraken. Met her diepgaande inzicht
dar de 'doener', de 'wil!er', een illusie is, bevind je je in
volkomen stilte na een daad of een gedachte. Je slaap
zal een nieuwe vredigheid krijgen en dan zal het idee

dat je hersrelt terwijl je slaapt zich wijzigen.

Ten eerste zul je niet meer dromen, omdat dromen
slechts een uitbreiding van de waaktoestand, van de
frustraties en verdedigingsmanoeuvres zijn die in het
waakleven niet echt doorleefd zijn. Dit zal je natuur
lijk niet verhinderen dromen te hebben waarin je niet
meer betrokken bent, waarin je louter een toeschou
wer bent. Zonder dat je er iets voor doet, ga je merken
dat je veel dieper slaapt en precies lang genoeg om he
lemaal uitgerust te zijn.
Als je naar bed gaat 's avonds, bereid je er dan op
voor, zodat je je dagelijkse zorgen niet mee naar bed
neemt. Observeer wat zich ook aandient, zonder be
trokken te worden bij de observatie. Als je moe bent,
bijvoorbeeld, kijk er echt naar, dan merk je spontaan
dat je er niet bij betrokken bent. Vroeg of laat zal de
vermoeidheid niet meer het centrum van je aandacht
zijn en verdwijnen, opgebrand in dit gewaarzijn. Doe
herzelfde met alle zorgen die je bezighouden. Je zult
een gevoel van harmonie ervaren. Laar je lichaam ren
slotte diep in slaap vallen.
Wanneer je 's morgens wakker wordt, ga dan niet
onmiddellijk een relatie met objecten aan. Blijf in dat
moment, voordat de oude patronen terugkeren. Het
is je echte wezen. Wees om te beginnen intens gewaar,
152

laat her ego en de wereld later in je gewaarzijn tot leven

komen.
Wanneer je lichaam uitgeput is, is dat in het alge
meen een gevolg van voortdurend reageren. Als je een
maal van her ego verlost bent, voel je je niet moe meer,
je bent bevrijd van alle vaste patronen, want die kun
nen geen greep meer op je krijgen. Uit eigen beweging
beindigen ze hun relatie met jou. Je zult soepeler wor
den wanneer je geconfronteerd wordt met zaken die je
vroeger hinderden, je zult er niet meer gebukt onder
gaan, maar herkennen dat het louter mentale patronen
zijn, clichs die een vals gevoel van zekerheid geven en
je regenhouden om je energiek te voelen.
Is het niet aan te raden om te proberen korter te slapen? Is
die voortdurende behoefte aan rust niet alleen maar een
compematie?
Als je met opzet probeert minder re slapen, leg je je
alleen maar discipline op. Dit is belachelijk, en vanuit
ons standpunt van geen enkel belang. Slaap normaal,
naar waar je lichaam behoefte aan heeft. Her weet be
ter dan jij wat het nodig heeft.
U had het over dromen zonder betrokkenheid. Welk on

derscheid maakt u tussen dromen en dromen zonder be

trokken te zijn?
Dromen, zoals ik al heb gezegd, zijn een middel om re
acties te verwijderen die in de waaktoestand niet volle153

dig doorleefd zijn. De droom- en de waakroesrand zijn

tastbaarder. Wanneer we echt ontwaken, lijkt wat we

identiek, in de zin dar je jezelf in beide niet kent, maar

vroeger wakker zijn noemden ook wel een droom.

jezelf alleen kent in objecten. Terwijl je droomt zijn de

objecten echt voor je. Alleen in de waaktoestand zeg
je: 'Ik heb gedroomd', maar je relatie met de appel in

Kan deze non-duale ervaring in de waaktoestand gevoeld

worden, in het dagelijkse leven?

de droom en met de appel als je wakker bent is precies

dezelfde subjecr-objectrelatie.

Ja. Het kan heel onverwacht gebeuren. Plotseling voe

In de droom waar je niet bij betrokken bent, de

len we dat we loslaten. We worden niet meer aange

spontane droom die niet louter uit dagresten bestaat,

zet rot actie door omstandigheden van buiten. Abrupt

is het subject-ego afwezig; deze dromen zijn de enige

worden we gewaar en is de geest kalm, hij wordt weer

belangrijke dromen, poorten naar je universele we

stil. Laat deze momenten niet voorbijgaan en zie ze

zen.

niet als slechts een afwezigheid van objecten. Je zult er

Soms kan er, in het moment russen in slaap zijn

vaak door uitgenodigd worden, bijvoorbeeld voor het

en wakker zijn voordat je teruggekeerd bent naar de

optreden van een gedachte of een handeling en erna.

oude patronen, een onmiddellijk gevoel van werkelijk

Je aandacht wordt misschien zelfs tijdens een hande

heid zijn, waardoor je deze werkelijkheid buiten elke

ling gewekt, wanneer je voelt dat de handeling in jou

analyse begrijpt. Deze werkelijkheid leven in de waak

is, maar jij niet in de handeling bent. Wees alert op

roesrand lijkt op een droom waarin je niet betrokken

dergelijke uitnodigingen.

bent, waarin geen objecten of subjecten bestaan.

Kunnen w gwaarzijn omschrijven?

Ik begrijp niet wat u ugt over wakker worden, niet voor
een object maar voor wat w intrinsiek zijn. Wakker wor
den is voor mij nu juist de terugkeer van de objcten.

Nee, we kunnen het uiten in hoe we leven, maar we

kunnen het niet in woorden vanen. Alle actie die spon
taan ontstaat vindt vervolgens plaats in tijd en ruimte

Ik sprak niet over wakker worden voor de alledaagse

en doet een beroep op je intelligentie om het tot een

wereld van objecten, maar over het ontwaken in onze

goed einde te brengen. Alleen als je zelf helemaal afwe

ware aard. Dit is het enige waar we ons hier mee be

zig bent, is er totale aanwezigheid.

zighouden.
Het daagt ons langzamerhand dat we niet de per
soon zijn, dat we dit gewaarzijn zijn; dit wordt steeds
154

Er zijn heel wat mensen die inttllectueel zeer helder zijn,

die, zoals u heeft gezegd, een heldere geometrische vo_orstel155

ling van waarheid hebben. Ze geloven misschien, na enige

een pedagogische uitspraak was die op dat moment

tijd zo geleefd te hebben, dat ze verlicht zijn. De meer

naar voren kwam. Natuurlijk zijn wwel vrijheid als

derheid van de leraren die ik heb ontmoet, zijn daarin

onvrijheid ideen. Maar zeggen: 'doe alsof je vrij bent'

blijven steken. Wt kunt u hierover zeggen? Hoe kan een

is heel treffend. Het stimuleert spontaan handelen,

zoeker iemand die intellectueel helder is onderscheiden

functioneren wnder dat er een doener is.

van iemand die zijn ware aard kent? Kan de intellectuele

gids ook helpen? En hoe kun je deze valkuil vermijden of

eruit komen?
Ja, ze hebben zich een voorstelling gemaakt van het
inzicht en dit is niet 'het inzicht zijn' geworden. De
enige uitweg is je bewust te zijn van wat er gebeurd is,
dit in nederigheid en eenvoud onder ogen te zien, vrij
van het ego.
De zoeker kan waarnemen of de leraar zijn intel
lectuele helderheid ook toont in het dagelijkse leven.
Maar de echte test is of de zoeker merkt dar hij onaf
hankelijker wordt van, of juist meer gebonden aan, de
zogenaamde leraar.
In India is er een groep gidsen die upa-goeroes he
ten die de leerling voorbereiden voor de uiteindelijk
goeroe.
U zei: 'Leef alsofje bewustzijn bent, alsofje verlicht bent. '

Schuilt er niet een groot gevaar in dit advies?

Toen ik dit zei hoorde het bij dat moment. Het werd
gezegd om te bereiken dat inzicht wordt omgezet in
leven, ofwel om het idee 'ik ben niet vrij' te doen ver
dwijnen. Ik herinner het me niet precies, om dat het
156

157

tilte betekent niet dat je geest vredig is, want

een vredige geest is iets en stilte is niet-iets. De

geest kan tijdelijk kalm zijn maar dat is geen stilte.

Als we ons bewust zijn geworden van de stilte voor
bij de geest, zal de laatste ophouden onrustig te zijn,
hij zal gereduceerd worden rot zijn functie, te weten:
beweging. Stilte wordt niet in het minst benvloed
door deze beweging. Het is onnauwkeurig om te zeg
gen dat de geest in stilte niet meer functioneert. Het
ligt in de aard van de geest om in beweging te zijn,
hoewel er spontane momenten van onbeweeglijkheid
kunnen zijn, waarop het denken tijdelijk stilligt door
verwondering, verbazing, bewondering of welk on
verwacht verschijnsel dan ook dat niet verwijst naar
eerdere ervaringen, of het moment waarop een be
geerd object is verkregen. Functie en geen functie ho-

159

ren bij de geest, maar ze verschijnen en verdwijnen in

stilte die geen functie is.
Onrust wordt teweeggebracht door verlangen, het

Is de weg omhoog (die stap voor stap realisatie wil be

reiken) in enig opzicht vergelijkbaar met de benadering
waar u over spreekt?

verlangen van het individuele ik om een eind te ma

ken aan zijn isolement, het afgescheiden zijn van zijn

Luisteren is niet afhankelijk van her niveau, wat dar

oorsprong. In zijn smart probeert het elk voorstelbaar

niveau ook mag zijn. Proberen n niveau hoger te ko

middel om genot en zekerheid te creren. Uiteinde

men, of van het ene naar het andere te gaan, is volsla

lijk verlangt het naar vreugde. Hoewel momenten van

gen nutteloos.

genot en bevrediging afspiegelingen zijn van uiteinde

lijke vervulling, blijven ze geconditioneerd door tijd en
ruimte. Ze zijn tijdelijk en de angst bestaat altijd dat

Hoe kunnen we tot het besefkomen dat we alleen zoeken

wat we al kennen?

eenzaamheid en leegte terugkomen.

Ziet her ego eenmaal dat her alleen maar zoekt war

Wanneer we weken hebben we een doel, we willen resul

het al kent, dat zijn verlangens geconditioneerd zijn

taat hebben. Dit doel is gebaseerd op het reeds bekende.

en dat zijn echte verlangen uitgaat naar blijvende ze

Daarom verhindert het ons om volkomen ontvankelijk te

kerheid en kalmte, dan verliest het zijn dynamiek om

zijn voor het onbekende, voor het volledig nieuwe.

zichzeif in waarneembare dingen te weken. Dan wordt

Alle denken is herinnering en komt altijd tot uiting

geopenbaard wat zich achter het verlangen, het ego, de

via de zintuigen. Denken is afhankelijk van het kader

geest, bevindt. We blijven achter in verwondering en

van tijd en ruimte, het verschijnt en verdwijnt en kan

alle verstrooide activiteit lost op in dit wonder.

dus gezien worden als discontinu. Maar dit kader is

op zijn beurt geheel en al afhankelijk van het tijdloze,

Hoe kan ik storende ideen kwijtraken?

ruimtevrije continum, onze ware aard die eeuwig is,

immer daar, boven geboorte en dood uit.

Dergelijke ideen, in her verleden verzameld, komen

De idealen van Schoonheid, Waarheid en het Goe

ongevraagd op. Als we proberen ze tegen te houden

de komen rechtstreeks voort uit onze thuisgrond. De

of te beheersen, duren ze alleen maar langer. De per

voorstelling ontstaat uit stilte, niet uit enige bekende

soon die ze wil beheersen is vergelijkbaar met het ob

voorstelling. Net als creatief denken beginnen deze ar

ject dat hij wenst

chetypen niet bij het fenomenaal bekende, maar bij

te

beheersen. Als we ons er niet mee

bemoeien, verliezen ze hun kracht en worden ze weer

kennen zijn. Ze ontstaan niet in de geest maar in de

opgenomen in onze stille observatie.

overtuigdheid van zijn.

160

161

Als we met deze idealen leven zonder ze ons voor te stel

Zou u met ons over het lijden dat voortkomt uit gefrag

len ofte reduceren tot algemene, modieuze noties van het

menteerd zijn kunnen spreken?

goede, waarheid en schoonheid, kunnen ze ons dan tot

absolute vrijheid brengen?

Gebeurtenissen kunnen op veel verschillende niveaus

genterpreteerd worden, kunnen op veel verschillende

Deze oorspronkelijke gevoelens hoeven niet gecodifi

manieren uitgewerkt worden, maar deze manipulatie

ceerd te worden omdat ze horen tot ons fundamentele

kan nooit een uitweg uit het lijden zijn. Het is het

stelsel van Denken, Voelen en Willen. Door ermee te

object, het lichaam-geestorganisme dat lijdt, maar

leven komen ze spontaan tot uiting in het dagelijkse

wat we zijn is de kenner van het lijden. Zodra we

leven. Ze hebben niets van doen met worden, mooi

onszelf herkennen als de kenner en niet 'de lijdende'

of goed worden, maar uiten zich van moment tot mo

verdwijnt alle psychische pijn. De lichamelijke pijn

ment.

wordt opvallend veel minder wanneer hij objectief

bekeken wordt.

De hindoetraditie zegt dat al ons lijden ontstaat in avi

dya. Wt is avidya?

Geloven dat je iemand bent, een onafhankelijke

persoon, objectiveren, projecteren, zijn allemaal objec
ten zoals andere, ze zijn louter verbeelding. Projectie is

Avidya is de identificatie met wat we niet zijn, onze

maar een fragment van her geheel. Beslissingen nemen

fysieke en mentale functies. Door helder inzicht

en denken vanuit deze verdeelde, fragmentarische vi

komt de realisatie dat deze functies altijd afhanke

sie kan alleen een gefragmenteerd resultaat opleveren.

lijk zijn van hun kenner: vidya. Wanneer het accent

Een fragment is een toestand van disbalans en rus

niet meer ligt op het object waarmee we ons ge

balans kan geen toestand van evenwicht bereiken of

idenrificeerd hebben, her ego - de staat, her denken

scheppen. We kunnen onmogelijk het grotere begrij

of de functie - bevinden we ons spontaan in stil

pen met het kleinere. Fragmenten veroorzaken onze

luisteren, in non-functie, in het kennen zijn. Wat

kerheid, lijden en een gemis van heelheid. Dit gevoel

we ren diepste zijn wordt levende aanwezigheid.

van gemis vindt zijn oorsprong in het voorvoelen van

Wat daarvoor als onwetendheid werd gezien wordt

heelheid en is zich daar intutief van bewust. Verlan

nu ervaren als een uiting van weten. Alles is een

gen of gemis voert terug naar zijn oorsprong. Als er

uiting van stilte. Er is geen complementair denken

geen herinnering aan, geen intutieve wetenschap van

meer. Kennis zijn wist de dualiteit van kennis en

zijn oorsprong zou zijn, zou er geen verlangen kun

onwetendheid uit.

nen zijn. Op dit punt hebben we een meester nodig

162

163

om ons erop te wijzen dat alle objecten de weg terug

dat de oorzaak van die vredige gevoel niet in een object

wijzen naar ons ware zijn.

te vinden is, maar een zuivere weerspiegeling is van

stilte, van wat Is.

Zou u willen spreken over luisteren

en

waar het vandaan

komt?

Luisteren ontstaat uit verwondering, waar het ook

naar verwijst - een staat waarin er geen projectie is,
waarin niets verschijnt. Het is alsof je plotseling de

Om je diepste innerlijk te ontdekken moet je beginnen

ramen van een donkere kamer vol voorwerpen open

waar je op die moment bent, waar dat ook is. Je kunt

doet, en daar stroomt het daglicht naar binnen. Alles

nergens anders beginnen. Alles wat er voor je verschijnt

wordt in een mum van tijd duidelijk.

- je lichaam, gewaarwordingen, gevoelens, gedachten

enzovoort- moet in zijn geheel geaccepteerd worden,

\%t maakt het uit of we de leer intellectueel begrijpen of

gehoord worden. Dit berekent niet dat je zou moeeen

niet? Ik zit liever gewoon in uw aanwezigheid.

analyseren, interpreteren, begrijpen ofzoeken naar een

verborgen betekenis. Belangrijk is om zelfhet luisteren

Wanneer je de nadruk legt op intellectueel begrip kun

te ontdekken, dat je vroeg oflaat geopenbaard zal wor

je het nooit begrijpen. Je begrip is dood. Je moet ver

den. Eerst ligt het accent op dat waarnaar geluisterd

der gaan. Wanneer het intellect het echt heeft begre

wordt, de gewaarwording, het gevoel of de gedachte.

pen, weet het dat het geen rol meer heeft te spelen en

Maar hoe meer het luisteren wordt volgehouden, hoe

schakelt het zich vanzelf uit. Dan leef je in open licht.

meer de nadruk verschuift naar die luisteren zelf, ron

De aanwezigheid van de leraar is de spiegel van je

der dat er naar iets geluisterd wordt. Dan sta je op de

eigen aanwezigheid, herinnert je eraan. Wanneer je zie

drempel van de bron waaruit het luisteren voortkomt.

en de stilte fiXeert, er een waarneming van maakt, raak

Precies op dat moment zal luisteren een levende wer

je misschien ontspannen, maar je kunt nooit echte

kelijkheid worden.

stilte worden. Door jezelf in een zekere toestand te

Waarachtig luisteren kan noch verbeterd noch ver

brengen of te focussen op de aanwezigheid van de le

volmaakt worden, want het is de volmaaktheid zelf.

raar sta je niet open voor directe overdracht. Alleen

Het openbaart zich wanneer de geest wordt getroffen

weten dat alles waargenomen kan worden is zelf niet

door verwondering, wanneer hij die niet meer kan te

wezenlijk. Wanneer die duidelijk gezien is, opent dit

rugvoeren tot enig object. Deze vervulling wordt later

perspectief het onbekende gebied dat we zijn. Er zijn

een onrechte eoegeschreven aan een object, maar ie

wonderbaarlijke momenten zoals we eerder hebben be

mand die zich van het ware perspectief bewust is weet

sproken, momenten waarin her denken tijdelijk staakt.

164

165

Voor iemand die zich gewaar is van het perspectief,

beide onderdeel zijn van hetzelfde proces, dat op het

voelt de gedachteloze staar nier als afwezigheid van

zelfde niveau ervaren wordt. Ze hebben hun relatieve

iets, maar als zijn eigen aanwezigheid. Hierin schittert

bestaan in tijdloze vreugde. Overvloed is de achter

het licht achter de geest. In het andere geval worden

grond van genot, pijn, droefenis en tevredenheid. Dit

deze mornemen ervaren als leegte of verstrooidheid, de

zijn allemaal dingen van de geest. Als we ze met nier

afwezigheid van enige werking. Degene die weer wat

betrokken aandacht onderzoeken vloeien de comple

aanwezigheid is, vreugde zonder object, heeft geen en

menten samen en lossen op in hun bron, vreugde zon

kele verwachting, bij hem is er geen enkele dynamiek

der object.

om 'de leegte te vullen'; hij verwelkomt de ervaring

van louter zijn. Verwachting, vooruitzien, drukt de
ontvankelijkheid dood. Stel je voor dat je al jaren een
Perzisch tapijt hebt en het op een dag naar de stomerij
brengt. Het duurt misschien enige rijd voordat je de
vloer echt kunt zien, omdat je alleen de afwezigheid
van het tapijt ziet. Kom dus tot de afwezigheid van de
afwezigheid.
Alleen door zelfkennis worden onze energie en mo
gelijkheden harmonieus samengebracht. Anders is er
sprake van versnippering en leven in het proces van
worden, doelen bereiken en ambitie. Een eerzuchtige
geest kan nooit een vrije geest zijn.
Alle intenties zijn gericht op het vinden van genot
en zekerheid en het ontsnappen aan denkbeeldig lij
den. Er zijn veel boeken geschreven en veel methoden
aangeboden hoe te ontsnappen aan ziekte en onge
mak, maar deze gaan uit van feiten die fictie zijn. Om
uit de eindeloze cirkel van de genot- en pijnstructuur
te geraken moeten we leren het feit, de waarneming
te aanvaarden en ons niet met het idee bezighouden.
Luisteren impliceert onderkennen dat genot en pijn

166

167

at we ook doen of denken, we zijn gewaarzijn,

dus waarom zouden we proberen het te zijn

of te denken? Als we niet gewaar waren, zouden we

geen kennis kunnen nemen van de toestanden waarin

we ons bevinden. Als gewaarzijn slechts een mentale
functie als alle andere was, zou het net als alle functies
verdwijnen. Maar het verdwijnt nooit. Ik kan dit niet
zonder meer bewijzen. Het zijn is het bewijs. Maar ik
kan je wel vertellen hoe je het kunr onrdekken. Ver
trouw me maar! Het zal aanvankelijk informatie uit
de tweede hand zijn, maar blijf niet steken in geloven.
Maak het je eigen.
Dit gewaarzijn is er ook in diepe slaap en in het
interval russen twee gedachten. Het zuivere bewustzijn
dat we 'ik ben' noemen overstijgt lichaam en geest. Het
is niet onderworpen aan discontinuteit. Alle gewaar-

169

wordingen en feiten zijn geheel afhankelijk van deze

Aangezien de zintuigen niet zonder het brein kunnen

zuivere werkelijkheid. We kunnen ons afwezigheid

functioneren, zijn objecten die aan onze zinruigen be

van gevoelens, afwezigheid van waarneming, maar

kend zijn er evenzeer van afhankelijk. Van deze kant

nooit afwezigheid van bewustzijn voorstellen. Je zult

bekeken is de wereld een projectie van de geest. De

dit nogal onbegrijpelijk vinden, zolang je de eeuwige

geest bestaat binnen gewaarzijn. Het ligt in zijn aard

aanwezigheid niet ervaren hebt.

dit gewaarzijn tot uiting te brengen doormiddel van

De wereld bestaat uit vormen en namen. Hij wordt

naam en vorm. Alles wat in de geest verschijm doet

in het leven geroepen door jouw gedachten en zintui

dat in universeel gewaarzijn. Dit inzicht verschuift her

gen. De wereld is er alleen omdat jij er benr, het eeu

accent van het object naar gewaarzijn, vaak her uitein

wige heden, de onveranderlijke 'ik ben.'

delijke subject, 'ik ben', genoemd.

Waarneming is geheel afhankelijk van de waar

nemer en van het waargenomen object, war maar

Hoe kunnen we ophouden te geloven in het totale ver

ideen zijn. Waarneming is leven, de enige werke

dwijnen na de dood?

lijkheid, nu. Elke waarneming is een non-duale er

varing van zuiver gewaarzijn. Vervolgens zeggen we

Je vindt het antwoord door eerst re vragen: wat is het

misschien: 'Ik dacht dit, of dar,' of 'Ik hoorde een

leven? Je kunt je gewaar worden van de verschijning

akkoord in C majeur' maar op het moment zelf was

van het lichaam, maar je kunt je nooit gewaar worden

er geen gedachte, alleen de waarneming die in her

van de verschijning van het leven, omdat je leven bent.

'ik ben' optrad. Als we hier diep van overtuigd zijn

Stel dus vragen over het leven en je zult ontdekken dar

zal dit feit wortelschieten in ons en zullen we geen

vragen stellen het leven zelf is. We nemen heel veel ri

moeite meer hoeven doen om het ons te herinneren.

sico's met ons lichaam. Denk aan de zeeman of de vrij

Alleen dit echte inzicht maakt van 'ik ben' werke

willig dienstplichtige. Zou hij dergelijke risico's nemen

lijkheid.

als hij echt in de dood geloofde? Hij weet zonder het re

weten dat alleen het lichaam sterft, dat zijn essentile

Kunt u meer zeggen over hoe het 'ik ben' te leven?

zelf leven en dood overstijgt.

Het 'ik ben' straalt in alle glorie wanneer je verlost bent

Wt is dit zelf Wie ben ik?

van de twee wilsuitingen: doen en niet doen.

Je ware naruur is stilte, licht, uitgestrektheid ronder
Welke tekens zijn er om ons naar zelfkennis te leiden?
170

centrum of omtrek. Ze is onvoorwaardelijk zijn, liefde.

171

Maar je ziet het niet, wam je benreen gevangene van

bij her geloof in een object. Draai zodra je het ziet je

je verbeelding en van informatie uit de tweede hand. Je

hoofd om en kijk achterom.

hebt jezelf opgesloten in een universwn van ideen en

overtuigingen. Het ego is maar een functie, en je ermee

Op welk niveau kunnen we het ware antwoord vinden?

identificeren is een gebrek aan juist inzicht. Gedachten,

gevoelens en daden verschijnen opeenvolgend voor de

Elke vraag over de uiteindelijke werkelijkheid die ant

getuige en laten hun afdruk achter in je brein. Oe her

woord wil hebben op het niveau van de waarneembare

innering eraan maakt dar je gelooft in een continuteit

verschijnselen is complete verspilling van energie. De

die in feite non-existent is. Maar herinnering is een nu

juiste vraag is her antwoord. De juiste vraag komt niet

aanwezige gedachte, gedachten aan her verleden treden

uit het intellect, boeken of horen zeggen. Hoe, waar

op in het heden. In werkelijkheid is er alleen aanwe

om, wanneer, zijn allemaal vragen van het ego. Dat

zigheid, non-duaal bewustzijn. We zien onszelf ten on

laatste is louter een verzinsel en zoekt voortdurend

rechte aan voor her een of ander, maar alleen her ware

een verklaring op zijn eigen niveau. Er is op dit niveau

'ik ben', voorbij tijd en ruimte, bestaat.

geen ancwoord te vinden. Een echte vraag is er een die

op her momene zelf opkomt. Hij is schitterend van

t is het ware karakter van de vergissing die ik heb ge

nieuwheid en bevat een voorsmaak van her antwoord.

maakt?

Het ancwoord komt onverwacht van het levende Ant

woord. Het is stilte; het kan niet gedacht worden. Om

Iers verlangen dat niets dan een illusie is, dat hoege

het re ontvangen moeren we ervoor openstaan, luiste

naamd geen fundament heeft; bang zijn voor waar

ren zonder daarbij onze ervaring re betrekken. Deze

heid, die zuiver gewaarzijn zonder gedachte is.

openheid is de sleutel, dat is de aard van de vraag en

het antwoord. Openheid is onze ware aard.

arom zou ik bang zijn voor waarheid?

Hoe kan ik een stap naar achteren doen en mezelf en de
Omdat waarheid leven is en je bang bent om te le

verschillende situaties die ontstaan observeren? Met an

ven. Je ziet jezelf aan voor een object dat is geboren en

dere woorden, hoe kan ik een toeschouwer zijn en er niet

sterft, en je vreest het sterven omdat je het leven niet

bij betrokken?

kent. Het is maar een object dat bang is en dit object

probeert op alle mogelijke manieren zichzelf te bevrij

Je bent niet de doener, de denker die zich verheugt en

den. Zie dat de inspanning om vrij te worden hoort

die lijdt. Geloof dat nu maar en probeer geen toeschou-

172

173

wer, afstandelijk, te zijn. Het feit dat je je de daden uit

en geniet je de echte relatie die alleen in levende niet

het verleden kunt herinneren bewijst dat je er getuige

relatie ontstaat.

van was. Probeer dus bovenal geen getuige te zijn -dat

is alleen maar projectie, die je binnen het kader van

Maar ongemak brengt ons vaak terug naar ons lichaam.

ideen en verwachtingen houdt. Als je dit aanvaardt

zal er een verandering in je optreden, waarschijnlijk

Wie kent het lichaam wanneer het moe of uitgerust

zonder dat je je het op het moment zelf realiseert.

is?

De getuige is alleen een kruk die je helpt begrijpen

dat je niet de doener bent. Als je eenmaal van het doe

Ik.

nerdom verlost bent zal er een asverschuiving plaats

vinden en zal de energie die eerst op het object gericht

Wie is deze ik? Niets anders dan de geest. En wie kent

was overgaan naar het getuige zijn. Ten slotte lossen

de geest? De ware 'ik.' De geest is gewoon een activi

alle resten subjectiviteit en daarmee de getuige op. Je

teit die komt en gaat. De getuige legt dit gebrek aan

ontdekt jezelf als datgene waarin object en subject be

continuteit vast: lichaam en geest zijn slechts waarne

staan, maar ook dat jij noch het een noch het ander

mingen en ideen. Stille ongerichte aandacht laat je dit

bent. Dan is er alleen levende stilte.

zien en daardoor word je vervuld van levende aanwe

zigheid: je leeft in gewaarzijn en het is heilig. Dit is je

ons laten beseffen dat identificatie met het lichaam

ons aan objecten, aan situaties en aan de wereld bindt?
Wlt u

Je ware aard wordt verduisterd omdat je je onafhan

ware aard.

Hoe weet ik zeker dat het niet de een ofandere staat is die
mijn ego heeft gecreerd?

kelijk, een op zichzelf staande entiteit waant. Dat

bindt je en zorgt dat je in de cyclus van genot en pijn

In deze non-staat is er geen verlangen of bezorgdheid.

blijft leven. Zie in, dat verwerpen en streven kruis

en munt zijn. Zolang je gelooft dat je het lichaam
geesmrganisme bent zul je vormen en gedaanten om
je heen zien die niet meer zijn dan beelden die tegen
over elkaar staan. Wat voor realiteit zou een dergelijk
proces mogelijkerwijs kunnen hebben? Als zuiver be
wustzijn sta je buiten de cyclus van subject en object
174

175

roblemen laten zich niet oplossen door te kie

zen en te beslissen. Meningen ontstaan vanuit

de gefragmenteerde geest. Wanneer de ik afwezig

is, presenteert de situatie zich aan je als een ver
zameling feiten. Wanneer niemand bij deze feiten
betrokken is ontstaat spontaan de juiste actie. Alle
feiten zien vraagt acceptatie. Waar geen psycho
logische betrokkenheid meer aanwezig is, zijn er
geen tegenwerkende factoren en is er daarom geen
verkiezing van sommige feiten, sommige elemen
ten boven andere. Acceptatie komt niet uit het li
chaam-geestorganisme, zij komt uit onze heelheid
voort. Als alle elementen van de situatie verwel
komd worden in onze onbeperkte acceptatie, vraagt
de situatie zelf om actie, maar beginnen we er niet
al gewapend aan.
176

177

De maatschappij waarin we leven is vol van lijdm. Ik

vind het moeilijk me hierbij neer te leggen.

War komt die angst die me zo vaak bevangt vandaan?

Angst komt voort uit herinnering. Her is een object.

Vanuit jouw standpunt kun je dit onmogelijk accep

Hij treedt alleen op in relatie tot bepaalde situaties,

teren. Zoals ik al vaak heb gezegd, kun je geen genot

bepaalde ervaringen. Hij heeft niet meer realiteit

ervaren zonder ook pijn te ervaren; je kunt niet het

dan het ego. Je kunt niet denken in termen van 'ik'

ene hebben zonder het andere. Je hebt medelijden met

zonder te denken aan de situatie waar het mee te ma

het lijden van de maatschappij, maar beseft niet dat

ken heeft. Het is inherent aan her mens-zijn dat hij

jij de oorzaak bent van het lijden. Heb dus maar eerst

zich ergens lokaliseert, in een lichamelijke gewaar

medelijden met jezelf!

wording of een gedachte. Maar er zijn momenten

waarop we de vraag stellen of we wel bestaan zonder

Hoe kunnen we onszelfnu helemaal accepteren?

deze relatie tot objecten en of we onszelf misschien

op een andere manier kunnen kennen. Als we alles

De weigering om re accepteren impliceert verdedi

vrijuit laten stromen zullen we ontdekken dat we

ging en agressie: je isoleert jezelf, snijdt jezelf af van

observatie zijn. Jezelf kennen blijft niet beperkt tot

je omgeving - her is alsof je de levenslijn hebt door

een subject-objectrelatie, tor een patroon van ob

gesneden. Acceptatie is onze intrinsieke staat, non

serveren en het geobserveerde, het is een toestand

acceptatie is kunstmatig, gemaakt. We hoeven ons

van vreugde, van vrede, gelukzaligheid, duurzame

niet re forceren om te accepteren, onderken dit feit

zekerheid.

eenvoudigweg. Als je deze non-acceptatie op ver

schillende momenten van de dag duidelijk ziet, sta
je buiten het proces. De energien die op die ma
nier gefixeerd waren in non-acceptatie of verspreid
waren in allerlei vluchtgedragingen zullen naar hun

U zei

dat waarachtig inzicht een houding van totale ac

ceptatie brengt. Ik ben vijfendertig en stervend aan aids.
Hoe kan ik dit ogenschijnlijk onaanvaardbare feit onder
ogen zien?

bron terugkeren. Als je eenmaal in je natuurlijke staat

van observatie leeft, zullen je daden geen enkel spoor

Wanneer je zegt dat het niet aanvaardbaar is, zie dan

meer in je nalaten. Je zult weren wanneer de situatie

direct wat je bedoelt met 'niet aanvaardbaar.'

volkomen geaccepteerd, volledig doorvoeld is, omdat

je je er helemaal vrij van voelt. Zij verschijnt in jouw
vrijheid.

178

Niet slechts voor mij onaanvaardbaar, maar ook voor

mijnfamilie.
179

Zie de ziekte objectief, alsof ze voor je staat, zodat je

De beste manjer om een defect re laten eindigen, zowel

je er niet in verliest. Kijk naar je lichaam alsof het een

op fysiek als op psychisch vlak, is om de gewaarwor

ander toebehoort. Dan vang je een glimp op van vrij

ding, de waarneming niet re weigeren. Je moet die ac

zijn van de last die ze is, een ogenblik van ruimte, in

cepteren, maar dit betekent geen morele of psychische

psychologische zin. Raak genteresseerd in dit gevoel

acceptatie die allebei vormen van fatalisme zijn. Accep

van vrijheid, en het zal moeiteloos vol te houden zijn.

teer de ziekte totaal, actief. Acceptatie is helder, waak

Alleen vanuit dit perspectief van vrijheid kun je heel

zaam

juist handelen. Je bent niet het lichaam, noch het ge

acceptatie van de feiten van de situatie brengt genezing

zonde noch het ongezonde. Daarom is je ziekte een

teweeg. Wanneer je leeft in acceptatie, heeft ziekte geen

gewaarzijn waarin alle feiten gezien worden. Deze

geschenk om je sneller te realiseren wat je nier bent.

inhoud meer, en dan heb je de grootst mogelijke kans

Deze geesteshouding, die geen houding van de geest is

beter te worden. Niet accepteren verhindert elke moge

omdat ze voortkomt uit heelheid, uit het Leven, zal je

lijkheid dat er een genezing tot stand komt.

omgeving, je familie en vrienden stimuleren. Het zal

Het eerste dat een dokter moet doen is dus de pa

het Leven in hen stimuleren. Bewust of onbewust zul

tint de juiste houding bijbrengen zodat hij met zich

len ze het Leven met je delen en jij noch zij zullen zich

zelf kan leven. Alle elementen van de situatie helder

eenzaam voelen. Dit gevoel van Leven zal blijven na de

zien is her geval wanneer het waarnemen zonder be

verdwijning van wat je niet bent, het fysieke lichaam.

trokkenheid gebeurt, wanneer alles objectief bezien

Het leven is eeuwig en daarin zijn allen n.

wordt. Dit niet-betrokken zijn is de eerste stap naar

Er is geen ziekte. Ziekte is niets dan een toevallig

heid. In werkelijkheid is er alleen gezondheid. Het

zelfbevrijding. Pas wanneer alle feiten gezien zijn vindt

creatieve actie plaats.

woord, het idee alleen al van ziekte predisponeert je

voor ziekte, creert die zelfs. Zodra we onze gewaar

U zei dat acceptatie de genezing teweeg brengt, maar u

wordingen onderbrengen in categorien om ze te

doet ook suggesties voor wat we kunnen doen om genezing

kunnen benoemen, voedt onze fantasie, geladen door

te bevorderen. Zou u zeggen dat we alleen wanneer we

emotionaliteit - al heel levendig op dit terrein - wat

iets accepteren echt weten wat er gedaan moet worden?

we een defect zouden kunnen noemen.

Je moet dit defect nooit benoemen, want daardoor
wordt de verbeelding alleen maar gevoed en je ziekte

Door acceptatie ontstaan intelligentie en juiste hande

ling. Acceptatie bevrijdt her hele potentieel.

bevestigd. Dat op zich laar her defect langer duren.

Volgens mij is een defect een wegwijzer.

180

Is ziekte vaak psychisch?

181

Ja, vaak. Ik zou zeggen dat we, zolang we blijven ge

Laten we een paar voorbeelden noemen. Stel je voor

loven dat de persoon bestaat psychische problemen

dat je rustig zit, zonder een bepaald doel, veilig en

zullen tegenkomen die fysieke reacties voortbrengen.

met een gevoel van tevredenheid, vrij van een speci

De persoon sluit zich op in een vesting van agressie

fiek verlangen om iets te zijn of te doen. Je kijkt nier

en zelfverdediging. Dit bouwwerk is niets dan angst,

achterom, je veroordeelt niet; je denkt na over jezelf

verlangen en bezorgdheid. Het is een ingewikkelde

en vindt jezeff aardig, je bent helemaal opgenomen in

barrire voor de natuurlijke levensstroom in ons. Deze

aanwezigheid, zelfs wanneer er een zekere afWezigheid

natuurlijke levensstroom kan volmaakt voor zichzelf

van lichaam is.

zorgen, daar is de persoon niet voor nodig.

Ziekte, defecten, komen voort uit deze tegenwer
king.

Laten we nog een voorbeeld nemen. Door n

puntige concentratie scheppen we een vacum, een
indruk van leegte, maar dit is nog steds een relatie
van beschouwer en wat beschouwd wordt. Iemand

Geneest het lichaam zichzelft

die niet direct gericht is op de uiteindelijke non-re

Een cel werd een cel door gezondheid. Als de cel geen

resulteert in een hol gevoel van gemis. Wanneer we

herinnering had aan deze toestand van gezondheid,

daarentegen weten dar we wat we zoeken nooit in een

zou hij zichzelf niet kunnen genezen. Hij kent zich

object kunnen vinden, hoe subtiel ook, verschuift

zelf als gezonde cel en het is onnodig om je ermee te

onze aandacht van de staat naar de observatie zelf,

bemoeien.

de absolute, universele leegte waarin nu gelukzalige

latie blijft in deze staat, die ten slotte alleen maar

Men moet de cel helpen om te herstellen. De eerste

overvloed ontwaakt.

stap is het accepteren van de feitelijke roesrand van de

cel, het lichaam. Acceptatie wil zeggen het objectiveren

Bestaat het object voordat we eraan denken?

van de waarneming, niet proberen ervoor te vluchten,

haar re beheersen of te onderdrukken. In deze rotale

Dat is een zuiver hypothetische vraag, een intellectuele

acceptatie herwint het lichaam zijn gezondheid, want

vraag. Het object verschijnt in jou en verdwijnt in jou.

gezondheid kent het al.

Het is, omdat jij bent. Het wordt gecreerd zodra jij
eraan denkt.

Hoe kan ik de gedeprimeerdheid die ik soms voel te boven

komen?

182

Hoe ontwaakt het Zelfin ons?

183

Her is altijd wakker, wij zijn degenen die in slaap zijn.

wustzijn' noemde, en 'zuiver bewustzijn: Ik begrijp niet

We zijn wakker in objecten, maar niet in het Zelf.

hoe er twee soorten van bewustzijn kunnen zijn in een

De werkelijkheid verbergt zich achter haar eigen

heid.

schepping, achter de energie die zij uitzendt. Zij open

baart zich door haar eigen genade; ze kan onmogelijk

In de hedendaagse psychologie is bewustzijn altijd ge

bereikt worden door iets te doen, de mens verschijnt

richt op een object. Wc beweren dar we ons van iets

in dit absolute, dit gewaarzijn dat we spontaan ervaren

bewust zijn, zodat het interval russen twee waarnemin

zonder dar er een reden voor is. Er is slechts luisterrijke

gen als niets wordt beschouwd en de diepe slaap ook

eenheid.

als niets wordt beschouwd.

Hier daarentegen weten we, wanneer we spreken

Welk verschil ziet u tussen gewaarzijn dat niet op het ab

van bewustzijn, dar we russen twee waarnemingen to

solute gericht is en dat slechts objecten voor zich ziet, en

taal aanwezig zijn voor onze ware aard; ook de diepe

het gewaarzijn dat regelrecht wijst naar het uiteindelijke

slaap is vrij van elke opzettelijke activiteit en daarin

subject?

zijn we ons wezen, zuiver bewustzijn voorbij tijd en

ruimte. Probeer dit niet intellectueel te begrijpen; er

Iemand die niet gericht is verliest zich gemakkelijk in

over nadenken is absoluut zinloos, want er valt niets te

allerlei afleidingen en bezigheden die voortkomen uit

vinden. Je kunt deze zuivere aanwezigheid, die altijd

het verlangen om te vergaren, dingen te bezitten, in

is, alleen leven. Zuiver bewustzijn manifesteert zich in

het geloof dat het leven bestaat uit dingen doen, uit

functioneel bewustzijn, waarvan je kunt zeggen dat het

worden. De gerichte persoon negeert zijn ego en wan

reeds in zicht is om mee waar te nemen. Ontvankelijk

neer dat geen aandacht meer krijgt, sterft het.

zijn voor zichzelf is zuiver bewustzijn, openstaan voor

Wanneer je aandachtig voor iets bent, ben je op

het object gefixeerd, maar wanneer je eenvoudigweg

objecten is functioneel bewustzijn. Maar dit zijn geen

twee dingen, het is hetzelfde.

aandachtig bent, reik je nergens naar. Er is een diepe

ontspanning die voortkomt uit het uiteindelijke zelf

Maar als zuiver bewustzijn geen objecten heeft is het dan

en waarin je hele wezen zich moeiteloos en vreugdevol

geen abstractie?

ontvouwt. Hierin wijst het Zelf terug naar zichzelf.

Het is een abstractie zolang je het niet leeft. De rijdloze
Als ik u goed begrepen heb, bestaat er bewustzijn van ob

aanwezigheid, de achtergrond achter en tussen waar

jecten, wat Atmananda Krishna Menon Junctioneel be-

nemingen, gedachten, is zuiver bewustzijn. Denken,

184

185

waarnemen is functioneel bewusrzijn. Zuiver bewust

zijn gaat altijd door, funcrioneren gaat met onderbre
kingen.

Klopt het dat men een Lichaam en em geest heeft voor

fonctioneel bewustzijn, dat het wordt geborm en sterft,
maar dat zuiver bewustzijn er is voordat we geboren zijn,
en nooit sttrfi?
Ja.

Is fonctioneel bewustzijn dan het gereedschap waardoor

zuiver bewustzijn gekend wordt?
Door het bekende openbaart het onbekende zich.
Maar er zijn er geen twee. Het uiteindelijke manifes
teert zich in ruimte en tijd en sterft dan weer af in zich

at we het Zelf noemen is niet zoiets als een ziel,

een staat, het is de ononderbroken stroom van

het leven. We kunnen het niet begrijpen met de ver

zelf. Het goddelijke geniet van zijn eigen manifestatie.

mogens die we elke dag gebruiken zoals indrukken,

Het is het goddelijke spel zonder doel.

gevoelens of herinnering, die behort:n tot het gefrag

menteerde, object-gerelateerde standpunt. We kunnen

ja, wanneer ik een kind zie spelen heb ik nooit twijfels.

Waarom zouden we het goddelijke spel analyseren?

het niet bedenken omdat we het zijn. In de stilte die

schoonheid is laten gerichte energien zoals ideen van
tijd, ruimte en de individuele herinnering geen spoor

Het is alleen het denken dat vragen heeft!

na. Dingen verliezen zich in bewustzijn maar bewust

zijn verliest zich niet in dingen. Zo gaan activiteiten
door en blijven wij stevig in ons ware zijn gevestigd.
Deze levende vreugde begeleidt elk van zijn uitin
gen. Zoals ik al eerder zei, is functioneel bewustzijn
een verlenging van en n met zuiver bewustzijn. De
gemiddelde mens kan alleen de grof zichtbare kant

186

187

van dingen zien, want hij wordt volkomen beheerst

ven zal de vraag 'Wie ben ik' in je opkomen, en zul

door her relatieve, subjectieve aspect van zijn ervaring.

je ten langen leste het antwoord vinden. Een levend

Aldus verkregen vreugde is maar een fragiel interval

antwoord.

tussen twee momenten van lijden. Het verdwijnt bij

voorbeeld gemakkelijk door hoofdpijn of teleurstel

Ik hunker naar een levtn zonder opschudding, om verlost

ling. Ware vreugde is niet gekoppeld aan uiterlijke om

standigheden, die vloeit regelrecht voort uit het Zelf.

te zijn van dit voortdurend heen en weer slingeren tussen

genot tn lijden. Is er een staat van permanmte heelheid,

Je zult hiervan overtuigd raken als je je bewust wordt

vrij van alle strijd?

van momenten van kalmte zoals je die ervaart voordat

angst en verlangen vat op je krijgen.

Jij bent wat permanent is, je kunt het niet verlaten,

nog geen minuut. Je kunt vrij van denken zijn maar

Op welke manier kan yoga ons helpen?

je kunt nooit ophouden te zijn wat je in de grond

bent. Dingen die onophoudelijk veranderen kunnen

We beoefenen yoga in de hoop ons diepe verlangen naar

je nooit brengen bij wat je wezenlijk bent: onverander

vervulling te verwezenlijken. Her is een wetenschap, of

lijk en iedere verandering omvattend. Veranderingen

liever, een kunst, die helpt om ons te bevrijden van wat

behoren alleen tot de geest. Wat verwacht je erdoor

we ten onrechte menen te zijn. De basis van alle yoga

te bereiken? Geen enkele inspanning kan je naar deze

is aandacht, luisteren, stille observatie, zien en horen

ultieme harmonie leiden, elke poging voert je er verder

zonder je te verliezen in wat je ziet, war je hoort. In de

van vandaan. Alleen onderscheidingsvermogen wrgt

spiegel van je geest verschijnt en verdwijnt alles. Wees

voor het ontwaken van dit inzicht.

alert, zie het wnder erbij betrokken te raken, dan zul

je jezelf ontdekken in dit aanhoudende observeren en

Hoe kan ik mezelfovertuigen van de zinloosheid van alle

zul je vrede en zekerheid vinden.

inspanning?

Het ultieme doel - als er al een is - is om je van

deze identificatie met de persoon te bevrijden. Tot nu

Zolang je denkt dat je vrijheid kunt bereiken door te

toe heb je jezelf altijd omringd met ingebeelde beper

denken, zullen al je daden gemotiveerd worden door

kingen, je hebt jezelf beelden opgelegd. Deze conditi

angst, bezorgdheid of verlangen. Er komt geen eind

onering is de oorzaak van alle vergissingen en bewrgt

aan, je problemen en je lijden zullen zich blijven opsta

jou en anderen leed. Vroeg of laat zullen je fysieke en

pelen. In de stroom van denken en doen zullen daden

psychische bronnen uitgeput zijn. Tot wanhoop gedre-

die gemotiveerd worden door angst je slechts terug-

188

189

brengen bij je startpunt en je zo opsluiten in een vici

Laat de uitnodiging van de staat van diepe slaap ons ver

euze cirkel. Zie de zinloosheid van je willen aanpassen,

langen naar non-duaal leven in alle staten?

veranderen of eraan ontsnappen. Zien, niet meer ben

vloed door het verleden of de geprojecteerde toekomst,

Ja. Alleen in de waal((oestand kunnen we ons duale be

is universeel inzicht.

staan onder ogen zien, maar we kunnen ook tot het in

Je moet het idee van verbetering achter je laten. Er

zicht van non-dualiteit komen tijdens de droomstaat.

valt niets te vinden, niets te bereiken. Zoeken en iets wU

Ien bereiken vormen de voeding voor de entiteit die je

Maar is dit inzicht blijvend?

denkt te zijn. Projecteer geen idee van werkelijkheid, van

vrijheid. Wees je eenvoudig gewaar van de feiten van je

We kunnen diep getroffen zijn zodat het zijn uitwer

bestaan zonder te willen veranderen. Door alles op deze

king in ons achterlaat, maar de sterkste inzichten ko

manier te zien zul je in een staat van diepe fysieke en psy

men in de toestand vr ontwaken of in de waaktoe

chische ontspanning komen. Zelfs deze staat wordt een

stand.

object van waarneming en lost op in je observatie waar

geen waarnemer of waargenomen staat meer is.

Maar wat is dit inzicht waar u het over heeft?

Bent u bewust tijdens de toestand van diepe slaap?

Het is een onmiddellijke apperceptie dat je totale we

zen altijd aanwezig is, altijd in het 'nu.' Naargelang de

De vraag laat een fundamenteel misversrand zien. Be

invloed van inzicht op onze psychosomatische struc

wustzijn is in geen enkele staat te vinden. Diepe slaap

tuur benoemen we het als vrede, vreugde, volheid,

is in bewustzijn te vinden. Diepe slaap is dichter bij

maar dit zijn symbolen, suggescies om een ervaring te

je natuurlijke non-staat dan de waaktoestand of de

beschrijven waarvan de beleving niet te beschrijven is.

droomstaat omdat het zonder ego is, zich niet in de

Een 'appel' is geen appel!

subject-objectrelatie bevindt. De ervaring van diepe

slaap is een diepe herinnering aan ons zijn. Deze her

Hoe kan ik mijn fantasie de baas worden? Met andere

innering is nog altijd een biologisch bepaalde herin

woorden: hoe kan ik mijn geest leiden?

nering omdat ons hele fysieke stelsel wordt getroffen

door de vrede van leven in afwezigheid van de wil.

Deze geest is een uitbreiding van ons wezen, daarom

Deze herinnering aan aanwezigheid nodigt ons uit tot

kan hij alleen harmonieus functioneren wanneer hij

onderzoek, tot meditatie.

hierdoor verlicht wordt. Alle vormen van beheersing

190

191

onderwerpen ons aan het geheugen. Een beheerste

Laat dit duidelijk worden in je binnenste. Laat het

geest kan nooit vrijelijk of spontaan handelen. Naruur

je volkomen ernst zijn. Leef er mee met heel je hart.

lijk kunnen we zeggen dat het geheugen, de ervaring,

Wees innig vertrouwd met de zekerheid dat absoluut

het beste gereedschap is in de relatieve wereld, maar

niets voorsrelbaars gelukzaligheid kan garanderen.

het is onvoldoende om te kennen wat eraan ontstijgt,

want het functioneert binnen het raamwerk van het

Hoe kunnm we deze illusie die ons laat geloven dat we de

reeds bekende. Het onbekende is ons her meest nabij,

persoon zijn teniet doen?

te dichtbij om waargenomen te worden. Het is dich

terbij dan een bloem die je plukt, zoals de Oepanisjads

Je zult deze illusie door onderwek onderkennen. Alles

zeggen.

wat je persoonlijk opvat, alles war de ik creert of her

Door helder-ziend gewaarzijn van oorzaak en gevolg,

haalt, is onecht. Bevrijding besraat erin dat je vrij bent

zal een andere opvatring over de dingen, een nieuwe di

van de ik. Inzicht hierin komt onmiddellijk, totaal, in

mensie van her leven voor je geopend worden.

eens. Het

is

een plotselinge opening naar een nieuwe

dimensie die ons achterlaat in stille vervulling waarin

Hoe kan ik mijn zoeken intensiever maken, zodat ik me

er niemand is die iets opeist en niemand die lijdt.

zelf ervan kan overtuigen dat 'ik ben'?

Wnnur ik me voor u bevindt, verkeer ik in een staat
De overtuiging komt uit het 'ik ben.' Er is een oor

van verwondering. Ik kan alle vragen die me een ogen

spronkelijk verlangen in je om bewust jezelf re zijn.

blik geleden van levensbelang leken niet meer voelen of

Dit verlangen wordt je hele leven gevoed door de diepe

formuleren.

slaap en momenten van grote rust. Het verlangen om

re zijn verlaat je nooit, verwelkom her dus en volg het

Wanneer men toraal verwonderd of verbaasd is, is er

zoals je een bergbeek zou volgen naar de bron. Je zou

volmaakte non-dualiteit tussen de kenner en her ge

nooit proberen de loop van de beek te veranderen of

kende. Her is levende realireit. Laar je er volkomen in

er op enige manier iets mee te doen. Je blijft alleen zijn

opgaan, dan zullen denken en doen direct voortkomen

metgezel. Wees dan de intieme metgezel van je diepste

uit deze verwondering die de achtergrond, je natuur

verlangen. Het zal je altijd brengen bij wat je het liefste

lijke staat, is.

wenst.
Het ultieme verlangen is leven zonder verlangen,
waar geen ruimee meer is voor het idee iemand te zijn.

192

Ik voel me omringd door middelmatigheid; ik vind het

leven heel onin teressant.
193

War er op dit moment gebeurt of war je je herinnert:

kun je je onbegrensdheid beleven. Dan zal alles wat er

beide verschijnen in her gewaarzijn. Wanneer je aan

in je leven gebeurt een nieuwe betekenis krijgen.

nu denkt, hoort het al tot het verleden. Dus zijn al je

kwalificaties en gevoelens over het leven al verleden
tijd. Problemen, vermoeidheid, verveling, depressie
komen alleen voort uit het verkeerde idee om jezelf
aan te zien voor een bepaald persoon met bepaalde
ideen, een zekere achtergrond enzovoort. Onze
moeilijkheden ontstaan wanneer onze projecties naar
de toekomst, in de hoop op her bereiken van een of
ander resultaat, worden gedwarsboomd. We kiezen de
resultaten en doelen die we het beste vinden, maar her
is een keuze die helemaal afhangt van war we prettig
of onaangenaam vinden, onze persoonlijke conditi
onering, onze instelling. Daarom zitten we, hoeveel
dingen we ook verzamelen, hoeveel vergaarde kennis
of ervaring, onontkoombaar opgesloten in de cirkel
van genot en pijn. Alleen wanneer we leven in onze
heelheid, vrij van de persoon, vrij van alle doelen,
voorkeur en keuze, kunnen we ons totaal manifes
teren in het leven. Wanneer we leven zonder nadere
bepaling, leven we in her moment, het eeuwig hui
dige 'nu'. Hier, in afwezigheid van gedachten aan het
verleden en verlangens voor de toekomst, zijn we in
onze totaliteit. Uit die totaliteit stroomt liefde en alle
handelingen gebeuren uit liefde.
Onvoorstelbare Aanwezigheid is je ware natuur
waarin alles verschijnt. Omdat je je identificeert met
je gedachten in plaats van met aanwezigheid, voel je je
begrensd, beperkt. Als je je uit deze beperking bevrijdt,

194

195

en mens kan zich in zijn leven veel vragen stellen,

maar ze draaien allemaal om n vraag: 'Wie ben

ik?' Alle vragen komen voort uit deze ene. Zodat het
antwoord op 'Wie ben ik?' her antwoord op alle vra
gen, het ultieme antwoord is. Maar we moeten over
bepaalde zaken heel duidelijk zijn, opdat we deze vraag
niet gebruiken als zomaar een van de vele ideen.
Een mens spreekt altijd over zichzelf als ik en geeft
deze ik vele rollen: ik ren, ik eet, ik heb honger, ik
zit, ik slaap. Al deze bezigheden verwijzen naar het li
chaam waarvan hij vast gelooft dat hij dat is. Hij zegt
ook: ik herinner me, ik denk, ik ben verrast, bezorgd
enzovoort, enzovoort. Zo ziet hij zichzelf aan voor zijn
gedachten. Hier identificeert een ik-beeld zich met her
lichaam en de geest. Maar als we beter naar de dingen
kijken, zullen we al gauw beseffen dat her lichaam de
197

hand>liogen verricht en de geest het denken doet. Zij

het ik-beeld afwezig is, wanneer we vrij zijn van alle

zijn het gereedschap dar functioneert zonder een ik

gedachteconstrucries.

beeld.

Vanuit dit gewaarzijn worden dingen gezegd als 'ik

Onze memale en fysieke bezigheden veranderen

heb lekker geslapen.' Bewustzijn is zijn eigen licht, het

door de vier stadia van her leven voortdurend. Deze

heeft geen medium nodig. Objecten, daarentegen, zijn

ervaringen bewijzen dar er iemand is die ervaart, die de

geheel afhankelijk van het bewustzijn. Anders zouden

ervaringen, daartoe opgewekt, terugbrengt. Maar war

ze niet waargenomen kunnen worden. Her bewustzijn

duidelijk gezien moet worden is dat her doen herleven

kent zichzelf door zichzel( Als we de waarheid hiervan

net als de gebeurtenis zelf in het heden plaatsvindt.

eenmaal duidelijk inzien zijn we verlost van ons men

De gedachte aan een verleden is een gedachte in her

tale kader en openbaart de ware ik zich bewust.

heden. Dit doorlopende heden is war we bedoelen

De vraag: 'Wie ben ik? komt voort uit her 'ik ben.'

met de uitspraak dat bewustzijn een is met zijn object.

Her antwoord is al aanwezig voordat we de vraag nog

Herinnering en verandering zijn aldus fundamenteel

maar kunnen stellen, de vraag wordt zelfs in het leven

bezien illusies die oplossen in aanwezigheid. Iedere

geroepen door het antwoord.

herleving vindt plaats in deze tijdloze, onveranderlijke

De vraag zelf kan, op her niveau waarop hij ge

achtergrond. Degene die ervaart is een met deze ach

steld wordt- het niveau van conflict- geen antwoord

tergrond.

opleveren, want wanneer we er beter naar kijken,

We kunnen alleen kennen en ons herinneren wat

kunnen we het antwoord onmogelijk onder woorden

we al hebben ervaren, iets dar ons overkwam, een ge

brengen, laar staan bedenken. Maar de kracht die ons

dachte die we hadden of iets dat we deden. Tijdens

voortdrijft om een antwoord te vinden met behulp

het denken of doen zelf is er alleen denken of doen,

van het denken wordt ten slotte zwakker en gaat weer

niets anders. Op het moment van doen is er geen doe

op in de eeuwige, alles-beantwoordende aanwezig

ner. De geest en het object van zijn waarneming zijn

heid, ik ben.

geen twee. De wereld en de geest zijn niet verschillend.

Ze zijn discontinu, maar verschijnen in het aanwezige

Maar wanneer ik wakker word en zeg: 1k heb Lekker

continum dat stil gewaarzijn is, zodat we ten slotte

geslapen' heb ik het dan niet alleen over een gevoel van

zouden kunnen zeggen dat alles gewaarzijn is.

ontspanning?

In de staat van diepe slaap is het ego niet betrokken

en gaan lichaam en brein door met functioneren. Er is

Dat wel, maar je zegt hiermee nog iets meer dan al

alleen het zuivere gewaarzijn dat aanwezig is wanneer

leen dat het lichaam ontspannen is. Er is een heerlijk

198

199

gevoel van welbehagen dat is ontstaan uit gebaad zijn

Volwassenheid komt voort uit onderzoek. Onderzoe

in zoetheid zelf

ken is normaal voor ons, kijk naar baby's en kleine

Luister, wanneer iemand je vraagt: 'Leef je? Ben je

kinderen. Helaas koesteren de maatschappij en her

bewust?' zeg je onmiddellijk: 'Ja,' zonder re hoeven na

onderwijssysteem deze aangeboren onderzoekingsdrift

denken. Je verwijst niet eerst naar een gevoel of een

niet en raakt het kind vaak verveeld. Wij leren om het

beeld. Dit spontane 'ja' komt voort uit de diepe over

verleden op her heden en de roekomst te leggen en zo

tuiging dat je bewustzijn bene.

verliezen we her prikkelende, her nieuwe van het mo

ment. Het vraagt alertheid om dit mechanische func

Als we inzicht niet kunnen naderen, hoe vindt het dan

pl.aats?

tioneren re zien.

Elke vorm van beoefening is gebonden aan een doel,

achtergrond van echt onderzoek: aandacht, openheid.

aan een resultaat. Maar dit is een obstakel, wanneer er

Dit onderzoek beperkt zich nier rot een concept of een

geen doel te bereiken is, aangezien waar je naar zoekt

beeld. Er zit geen vooruitkijken, verwachten of wor

altijd al hier en nu is. Wanneer de geest vrij is van ieder

den bij. Wanneer je alles om je heen duidelijk ziet zo

verlangen naar wording, is het vredig en verplaatst de

als her is, met je hele wezen, vindt rijping plaats. Je

aandacht zich spontaan van het object naar her uitein

ziet het onechte als alleen maar onecht, zonder tijd en

delijke 'subject,' een voorsmaak van je ware Zelf. Wees

energie te verspillen met analyseren waarom het on

waakzaam, zie helder, wees je gewaar van je gedurige

echt is, het te verdedigen of te verklaren. Het hoort ge

verlangen om her een of ander re zijn en doe geen

woon nier meer bij je. Je bent er overheen. Je voelt je in

enkele moeite. Wat je bent kent geen doel; daarom

een sfeer van helderheid. In dit opzicht oversrijgt het

houdt ieder doel je af van bewust zijn war je bent. In

onderzoek van de waarheidszoeker dat van het kind.

dit loslaren van alle pogingen besraat tijd niet meer, is

Terwijl het kind zich nog concentreert op het object

er geen verwachting meer. Als er geen naam en vorm

van onderzoek, richt de volwassen zoeker zich op het

is, hoeveel ruimte is er dan voor angst en onzekerheid?

onderzoeken zelf, en hij ontdekt op een dag dat hij het

Wanneer er geen projectie is, is er het voorvoelen van

onderzoeken

Misschien krijg je even te zien dat elk moment

uniek is en word je spontaan teruggebracht naar de

is.

heelheid.

er, zelfs als je onafhankelijk wordt van je sociale con

ditionering - familie, onderwijs enzovoort - niet een
fundamentele 'toestand' die hoort bij het mens-zijn, die
Is

Komt volwassenheid voort uit onderzoek of komt onder

zoek voort uit volwassenheid?
200

201

te maken heeft met overleving in biologische zin door de

eeuwen heen?

miniem overblijfsel van willen of wensen open re zijn

verwijdert ons van war we zijn. Willen komt nooit
verder dan willen. De enige manier om van deze cir

Ik geef toe dar er altijd een zekere hoeveelheid cultu

kelgang verlost re zijn is dus om in een flits de waar

rele en biologische conditionering bestaat. Die hoort

heid re zien dat openheid de egoloze staat is, dat ze

bij ons bestaan. Vrij zijn betekent niet dat je deze con

hier en nu is.

dirionering ontkent, uitbant met je wil of weigert. Het

Deze openheid heeft geen centrum en omtrek; er

betekent dat je er nier mee gedentificeerd bent, er niet

is geen controleur, waarnemer, iemand die kiest of be

in blijft steken. Je bevrijdt je niet omdat je weet dat je

slist. Ieder functioneren vindt spontaan plaats. Bij ob

vrij bent. Er is dus geen reactie regen het verleden, te

servatie zonder waarnemer verschijnt en verdwijnt wat

gen de maatschappij. Tot op zekere hoogte functioneer

geobserveerd wordt zonder tussenkomst van de herin

je binnen je conditionering. Je verspilt geen energie

nering. Om jouw voorbeeld van het boogschieten te

met proberen het re accepteren, omdat het je werke

nemen, dit berekent dat her doelwit en de positie en

lijke zelf niet raakt. Om te weren dat je niet bent, weet

de staat van het lichaam en de pijl allemaal worden

je wat je niet bent. Je kent dus je mechanisme, je bent

waargenomen zonder oogmerk of intentie. Op een ze

op de hoogte van je conditionering, maar omdat je er

ker moment komen de juiste elementen bij elkaar en

niet aan gebonden bent, betekent het geen beperking.

wordt de pijl spontaan losgelaten, maar er is niemand

De mensheid heeft de aarde miljoenen jaren be

die hem loslaat. Wanneer er geen boogschutter is, is

woond, maar vrijheid en liefde zijn nooit veranderd

het de non-staat van de man van Tao, wiens volmaakte

noch geconditioneerd. Vrijheid en liefde staan boven

ontspannenbeid midden in de handeling de stroom

denken en voorstelling, tijd en ruimte.

van Tao binnenlaat.

Wnneer we leven in wachten, in ontvankelijkheid, wat

is de prikkel om actie te veroorzaken? Hoe zou actie ber
haupt tot stand kunnen komen? Met andere woorden, hoe
kan de pijl zichzelfafichieten en zijn doel vinden zonder
schutter?

Betekent dit dat we nietjuist kunnen handelen, tenzij we

onze openheid ervaren hebben?
Ja, want tot dat moment handelt alleen de geest. We
kunnen niet juist of accuraat handelen uit herinne
ring, omdat geen enkele situatie zich ooit herhaalt.

Eerst moeren we inzien dat het niet mogelijk is open

Elke schietoefening, elke ontmoeting is nieuw. Juist

te willen zijn omdat we van nature open zijn. Elk

handelen komt uit het moment zelf.

202

203

Hoe denkt u over gedragscodes, wettelijke, sociale en mo

U heeft gezegd dat we ons inzicht moeten overbrengen

rele ofreligieuze, die ons een gedragswijze leren en zeggen

naar het dagelijkse leven. Wt is het verschil tussen dit

dat we kunnen leren dit gedrag volgens het boekje in alle

doen en een aangeleerd sociaal gedrag in praktijk bren

situaties toe te passen?

gen?

Handelen volgens een code is nooit moreel.

Eerst moeten we inzien dar we in her dagelijkse leven

Maar onze maatschappij is niet klaar voor spontaan le

als onecht ziet, is war overblijft waarachtig.

niet naar ons inzicht handelen. Wanneer je her onechte

ven ...
Ik heb hier meer duidelijkheid over nodig. Zodra er een
Dat is waar. Voorlopig hebben we krukken nodig,

flits van de waarheid doordringt, zodra het principe ge

maar op een dag kunnen we zonder krukken. Een juist

zien is: dat we niet zijn wat we denken en wat we zijn

sociaal gedrag vraagt om gevoeligheid, maar wanneer

helder te zien is, dat bepaalde elementen van ons leven

er geen gevoeligheid is hebben we regels nodig, maar

dan spontaan veranderen, zich herschikken, wegvallen,

wat jij als kruk gebruikt moet jou duidelijk worden.

wat u een herorkestratie van onze energie noemt, is het

zo?

U bedoelt dat we onze krukken moeten kennen?

Ja.
Precies. Verlies je er niet in, in patronen. Onderzoek
zal je leren war een kruk is, wat herinnering is en war

Maar zijn er toch geen andere gebieden, meer ondoor

bij het creatieve moment hoort.

dringbaar en complex, die meer tijd nodig hebben om ge

ntegreerd te worden? Is hier niet enige inspanning nodig

Lijkt gedrag volgens codes vaak niet net zo goed en wijs als

om inzicht over te brengen naar ons leven?

spontaan juist handelen?

Inspanning doet het niet, maar intelligentie wel. Deze
Misschien. Maar wanneer je aangeleerd handelen ziet,

intelligentie hoort bij je moeiteloze openheid. Een en

zijn er momenten dat er verkeerde accenten worden

kele glimp van waarheid kan deze intelligentie prik

gelegd, die nier voortkomen uit de stroom van spon

kelen. Overbrenging vindt plaats door analogie, het

taneteit. Alleen iemand die in het licht is kan dit dui

overbrengen van inzicht van het ene plan naar het an

delijk zien.

dere. Wat de boogschutter leert in zijn kunst kan naar

204

205

alle levensgebieden omgezet worden. Boogschieten is

slechts een middel rot analogie.
Een ingang naar Levenskunst?
Ja. De manier waarop we lichaamswerk doen is ook
een ingang. De benadering van je lichaam op her fysie
ke vlak, dar je volkomen openstaat om waar re nemen,
moer naar alle levensgebieden overgebracht worden.
Het Lijkt of Taosme met de levensstroom meegaat en of
yoga de Levensstroom beheerst. Misschien zijn ze uitein
delijk niet verschiLlend, maar voor zover tradities gaan,
wat zijn de verschillen volgens u? Kan de weg van beheer
sing, de weg van macht, iemand ooit tot vrijheid brengen?
Onze huidige maatschappi j Lijkt op dit geloofgebaseerd te
zijn, dat beheersing harmonie kan brengen.
Laten we eerst helder krijgen wat er bedoeld wordt met
'meegaan met de levensstroom.' Wanneer je gedenti
ficeerd bent met een persoon, een idee, een lichaam
dat je denkt te zijn, dan is dit objecr-objecrrelatie. In
deze relatie kun je nooit zien hoe de oceaan van het
leven je uitnodigt. Je kunt niet overeenstemmen met
het komen en gaan van de golven. Je handelen en nier
handelen zijn altijd reacties, omdat je leeft in beelden,
in de geest. Je handelt of handelt nier overeenkom
stig zekere motieven, een zekere moraliteit, bepaalde
ideologien of spirituele ideen. Je aanvaardt her le
ven eigenlijk nier, maar onderwerpt je eraan. Dan is
206

er sprake van fatalisme. Fatalisme bestaat alleen op her

niveau van leven als individu, als persoonlijke entiteit.
Echt met de levensstroom meegaan is 'passief-actief',
passief in die zin dat her ego, de persoonlijkheid vol
komen afwezig is, er is geen intentie, wil, oogmerk of
motief. Maar actief in de zin dar je, in afwezigheid van
het ego, in je aanwezigheid, je gewaarzijn leeft en dat je
hele energie en talent bevrijd is. Je bent alert, bekwaam
voor elke situatie, altijd waakzaam, klaar voor alles. Her
is een staat zonder keuze, waar uit de situatie blijkt hoe
re handelen en niet-handelen een handeling blijkt. In
gewaarzijn is er geen gedachte aan handeling of nier, je
functioneert eenvoudigweg in her moment zelf
Wat yoga betreft, yoga is een Indiaas systeem, een
discipline die volledig gebaseerd is op dualiteit. Dit
dualistische systeem kan je nooit tot de advaitische
non-staat brengen. Het kan je echter laren zien dat je
in een dualistisch systeem zit en door her re zien sta je
erbuiten. Maar ik heb kennisgemaakt met een andere,
onorthodoxe manier om naar yoga re kijken roen ik
een swami ontmoette in India in de vijftiger jaren en
hem vroeg war hij onder 'yoga' verstond. Hij gaf een
antwoord dat me verbaasde; hij zei: 'Het betekent goed
zitten.' Toen voegde hij er nog aan roe: 'goed lopen en
goed handelen.' Voor hem ging yoga niet over asana's
en kundalini, het berekende zitren zoals de sroel aangaf
en handelen zoals de situatie aangaf1 We kunnen dus
zeggen dar vanuit het uiteindelijke standpunt het le
ven laten stromen in je alertheid en bekwaam voor alle
omstandigheden precies heczelfde zijn.

207

Onze hedendaagse maatschappij legt de nadruk op de

nog iemand. Bij de hoogste eenwording is deze aan

gefragmenteerde persoonlijkheid die de oorsprong is

bidder, deze iemand, niet meer aanwezig. Er is alleen

van competitie, streven, agressie en oorlog. We wor

God. Zoals meeseer Eekhart zei: 'God is wanneer jij

den gestimuleerd om steeds meer gespecialiseerd te

niet bent.'

zijn. Daardoor raken we verwijderd van onze ware

De onderzoeker leeft in de openheid van onderwek

universele natuur. Maar overheersen, je handhaven en

,
manipuleren kunnen nooit wijsheid en een gerondere

kan nooit een object, een waarneming, een staat zijn.

maatschappij opleveren. In tegendeel, het licht van

Ze is vrij van iedere bevestiging.

dat voorekome uit het antwoord zelf. Deze openheid

wijsheid, liefde en harmonie gaat verborgen onder de

persoonlijkheid en zijn kenmerken. Onze maatschap

Wt is het laatste object dat oplost?

pij leeft in het duister. Maar liefde en wijsheid zijn on

eindig geduldig, onveranderlijk, immer aanwezig sinds

Het laatste en eerste is het idee iemand te zijn. De

mensenheugenis.

blanco staat en alle subtiele staten komen voorr uit dit

idee.

Is er enig verschil tussen de mystieke staat van eenwording

waarin subject en object oplossen, en de non-staat waarin

t bedoelt u met 'blanco staat'?

subject en object oplosun?

In de blanco staat is het object opgelost, maar blijft de
In de mystieke benadering ontvangt de volgeling de be

subject-objectrelatie bestaan; her object is er in poten

weging naar God van God. In de directe benadering komt

tie nog steeds. Met andere woorden, de afwezigheid

het onderzoek naar wat we zijn niet zijn voort uit wat we

van her object is nog steeds een object. Oir is het on

zijn. In beide is er sprake van terugkomen naar waar we

ontkoombare gevolg van geleidelijke eliminatie door

in oorsprong thuishoren. In beide is er op het niveau van

middel van de wil.

de verschijnselen dankbaarheid en dankzegging.

U heeft gezegd dat de echte ontmoeting plaatsvindt na de

Maar is er voor de mysticus niet altijd een gevoel van

ontmoeting, maar kan er niet een tijdloze non-staat zijn

dankbaarheid naar God?

in de ontmoeting tussen twee minnaars, bijvoorbeeld?

In dat geval is de mysticus in relatie gebleven, van aan

De inhoud van de ontmoeting op her niveau van ver

bidder tot aanbedene. Op een bepaalde manier is er

schijnselen komt tot zijn integratie wanneer er geen

208

209

ik en daarom geen ander is. Er zijn misschien zeld

chaam, zintuigen en de geest in de volledigheid van

zame gelegenheden waarbij deze integratie plaatsvindt

zijn wezen gentegreerd en brengen ze het 'stempel'

tijdens de ontmoeting, maar aangezien gebeurtenissen

van de goeroe met zich mee. Er blijft een stroom van

op het fysieke plan na elkaar plaatsvinden en gebon

liefde en vriendschap en dankbaarheid voor de over

den zijn aan tijd en ruimte, treedt de totaliteit van de

dracht van de vlam, het oorspronkelijke geschenk.

ontmoeting alleen op als deze restricties er niet zijn.

Zij leeft in volle glorie in jouw tijdloze gewaarzijn.

Iemand die zich onafhankelijk voelt van iets is in

reactie. Op dat moment is hij geen leerling. De goeroe
vergeten is zichzelf vergeten.

Hoe maakt u onderscheid tussen zuivere waarneming en

directe waarneming?

Wie is de kenner van mijn ware aard?

In een directe waarneming ben je n met wat je ziet.

Je ware aard is kennen. Hij kan niet gekend worden.

In een zuivere waarneming ledigt de waarneming zich

Alles war de geest kan kennen ben jij niet. Jouw 'ik'

in de thuisgrond, het zien, zodat je n bent met het

wordt een levende werkelijkheid zodra her idee dat de

zien.

maatschappij je heeft gegeven, dat je een afgescheiden

entiteit bent, je helemaal heeft verlaten - samen met

nnur de leerling autonoom wordt, wat is dan zijn re

bijbehorende verlangens, angsten en fantasien, het

latie met zijn goeroe? In welke staat is de leerling wannur

geloof dat het zus of zo is. En herinnering, n voor

hij zich onafhankelijk voelt, maar geen echte dankbaar

smaak van je onbeperkte wezen zal het onmiddellijk

heid voelt?

duidelijk maken dat deze niet de werkelijkheid zijn,

maar haar manifestaties. Je zult ogenblikkelijk over

In de praktische benadering (in regenstelling tor de

tuigd zijn van wat je bent. De waarheid van de aard

theoretische), is er geen leerling en geen leraar. Als die

van het bestaan zal je spontaan geopenbaard worden:

er waren zou er geen sprake zijn van overdracht van

dat jij alles wat er bestaat het licht doet zien. Zonder

zijn, van n-zijn. Er zou alleen onderricht op mentaal

gewaarzijn zou er niets zijn. Wat op het niveau van de

niveau zijn.

verschijnselen ervaren wordt, ben jij nier, maar is een

De leerling hoort van zijn goeroe dat hij niet het

lichaam, de zintuigen en de geest is, dus houdt hij tij

uitbreiding van jou. Ervaren gebeurt in jou, maar jij

bent niet de ervaring.

delijk op ze re benadrukken en focust op wat hij is.

In levende vrijheid ben je vrij van kiezen, van stre

Nadat hij in zijn ware aard bestendigd is, worden li-

ven, van de noodzaak jezelf in enig opzicht te begren-

210

211

zen of te beperken. Alles wat er bestaat verschijnt in

bewustzijn, maar bewustzijn heeft zich niet verloren in
het bestaan. Ik kan je dit niet met woorden bewijzen

Eerder verschenen

en informatie uit de tweede hand kan je er ook niet

van overtuigen. Maak het tot een levend bewijs en je

bij uitgeverij Samsara

zult je stille thuisgrond vinden. Dan is er alleen dank

baarheid en niemand die dankzegt.
Je bent dit noch dat. Je bent de kenner van alles,
fundamenteel inzicht, oorspronkelijk, grenzeloos zijn.

Adams, Robert

Slilte van het hart, deel 1

Adams, Ron

Srilre van het hart, deel 2

Adyashanri

Dansende leegte

Adyashanri

Ware meditalie

Adyashanri - Het einde van je wereld

Adyashanti -Genade
Adyashanti - De weg van bevrijding
Alles over Niets (boek met 2 dvd's)
Balsekar, Ramesh - Er was eens ...
Balsekar, Ramesh- Nou n?
Bancroft, Annc- Woorden van Boeddha
Beintema, Rira- Jnana yoga in de prakrijk
Bernie, Jon -Alledaagse vrijheid
Bongers, Sally- Alledaagse verlichting
Boogaard, Han v.d. I Wei Wu Wei- Leven zonder tranen
Boogaard, Han v.d.- Dat war Is
Byrom, Thomas- Het hart van bewustzijn
Caraway, Morgan- Een aangename ontgoocheling
Cohen, Alan- Bent u net zo gelukkig als uw hond?
Cohen, Alan- Wijsheid uit het hart
Crowley, Gary - Van hier naar hier

212

Delden, Jan van-Terug van nooit weggeweesr

Delden, Jan van
Dych, William

Vele wegen, n thuis

Anthony de Mdlo, een bloemlezing

Foster, Jeff-Leven zonder middelpunt

Foster, Jeff- Een buitengewone afwezigheid
Foudraine, Jan -Metanoia

McKenna, Jed -Spirituele Oorlogvoering

McKenna, Jed- Norilies
McKenna, )cd-Jed's MeKeona's theorie van alles
Mello, Anrhony de-Bewusrzijn
Mello, Anrhony de- De weg van stilte
Morinaga, Soko- Van leerling tor meester
Nisargadarta Maharaj

Gangaji- Vrijheid in overgave

In woord en beeld

Norquisr, Steven -De waarheid over verlichting

Gieles, Lenne-Thuis
Glassman, Bernie-Oneindige cirkel
Greven, John-En
Hamill, Sam I Lao Tse-Tao Te Tsjing
Harding, Douglas-Open voor de bron
Harrison, Steven-Zoek geen ancwoord
Harrison, Steven-Het gelukkige kind
Harrison, Steven- En-zijn in relaties
Harrong, Leo- Ontwaken in de droom
Heyboer, Anton-De filosofie van een oorspronkelijke geest
Heyboer, Amon- The philosophy of an original mind

Oever, Jan van den -Ik weer nier wie ik ben

Parsons, Tony

Zoals her is

Parsons, Tony- Niemand hier

Parsons, Tony-Niemand daar
Parsons, Tony-Alles en Niets
Parsons, Tony- Her open geheim
Raaijmakers, Annette-Volledig vrij
Ram Tzu - Wie zoekt z.al niet vinden
Ram ana Maharshi-In woord en beeld
Rigrer, Bob-Zen rijd

Hillig, Chuck- Verlichting voor beginners

Rossum, Jan van- Je bent nier war je denkt

Hillig, Chuck-Parels voor de ziel

Schoonderwoerd, Sirnon -Een chrisren op sarsang

Hyde, Unmani Liza- Ik ben het leven zelf

Inzicht, vingers wijl.Cnd naar de maan
Joncheere, Zo-Leven als God
Jourdain, Stephen I Farcet, Gilles-Zomaar verlicht
Karz, Jerry- Non-Dualiteit
Keers, Wolter

ShanriMayi-Ons hart weet alles

Shapiro, Isaac- Het gebeurt vanzelf
Smir, Alexander-Kennendbeid
Smir, Alexander- Geschenk van het Absolute
Smit, Paul-Non-dualiteit voor managers

Vrij zijn

Smit, Paul -Vcrlichting voor luie mensen

Keers, Wolter-J nana Yoga

Kicken, Pauick & Smit, Paul

Sengtsan-Oorspronkelijke Geest

Praten over bewum.ijn

Kiloby, Scan -Liefdes stille revolutie

Klein, Jean-Ik Ben
Koehoorn, Jan-Zelfonderzoek
Krishnamurri, U.G.-De denkbeeldige geest
Lake, Gina-Her mechanisme van verlangen
Lammers van Toorenburg, Wendy-Hoogbegaafd, nou n?
Lammers van Toorcnburg, Wendy-Werkboek I loogbegaafd
Lawry, Kalyani-Sailor Bob Adamson, leven en leer
Liquorman, Wayne-Never mind
Lucille, Francis-Eeuwigheid NU!
McKenna, Jed-Spirituele verlichting? Vergeer het maar!
McKenna, Jed- Spiritueel incorrecte Verlichting

Spira, Rupen- De helderheid der dingen

Sterren, Paul van der- Verlichting in een lege verpakking
Sterren, Paui

van

der-Over het brein, non-dualiteit en vrije wil

Sylvesrer, Richard-Geen zelf, geen ander

Tathagata, Florian -Zijn
Terreroo, Tosca-Alles over edelsreentherapie
Tollifson, Joan-Ontwaken in her alledaagse
Tollifson, Joan-Niets om je aan vast re houden
Vingerwijzingen- Anikelen uit tien jaar InZicht
Warts, Alan -Word wat je bent
Wei Wu Wei - Onwerelds wijs
Whenary, Roy- De structuur van zijn
Zuijderhoudt, C.B.-Meester Eekhart versus advaita

Voor een overzicht van onze ritels

(met tekstfragmenten)
kunt u ook kijken op onze website:
www.samsarabooks.com

Daar vindt

informatie over de boeken in voor

bereiding, de agenda met informatie over lezingen

van onze auteurs en kunt u zich opgeven voor onze
nieuwsbrief of een catalogus aanvragen.
Samsara Uitgeverij bv
Herengracht 341
1 016 AZ Amsterdam

Telefoon: 020- 5550366

Fax: 020- 5550388

E-mail: info@samsarabooks.com