Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
H.
L A S S;
SVA"^T. r p : .
^On E; VvAi*.
'F^rLi:?AP-^;.<;3n'^i<i?F~EiNjpR.jLH,E;-S;<ACVAL^!:
if lZ !
^ V
-;
M C fiv
ku ljb e s
! tj^ -
e tc
/;
c a b n
o l ^- c ,o .- a r
.o fr-
. l .:-":; D i v ir
ie r
- T O M S iv v v s R rio rK .L E 6 = f;Y E fN j T.
m a
esa
jaw.0^?*xjq
BYK
ROMAN
r_>'i
_^r-"lN
: Tr! LA:;
V.'ji C
C l CAN
^TU:"R' OL^-'T'
'NA^^
' Ml<].-'LF.SCR
<iN POftTRESi CE
^ ... -ND4.,NNAy-A^.
4LT1^ 2 i
ADAS
.--.j
'AV '-
TH*'MtlKTt^jte8y>i:Ajftftis4A^^
ANOCU'-U- SyLV'Ejt^ S ^ - ^
O FE^^C-'J;^L>' ;-p
-^.
AMSt BJ D^<SaCO*'A5( - S jiiR J t A v WMt
CaP ' S LA ilU fiA
HTffifAR 6aL!*'I ' BE
TSt!& * VATAHteVCS' GDAStO SYAK * A lL AljNSANLtft MeSi? <K.- aU AR
GlWfi >*tRi
LOWAT C-'3^R0Z-:^ftNuFW CW R
AK;(G EM (rA M *M Pt^ E; DON^
UN AKA k D DC^+'SE!.W Ta C GAFPC
ZET-TEKNK-KRTK
KARAKTER ANAL ZLER
YAZAR BYOGRAFLER
opM
iT
AN-CHnSTOPH^iTAN
' ii'iA.iiN
'n'
'>?L1_
a N'
_____
GiJ-J
' I "j*'' .fijNt *AK
i: V!T('VA-^^KOK' f*
4^
ororTHilMC>h;'...N^
I r I -i[ Ai^- .40^rr1
- ^
.i
rKEN .EK'irv
AK: :a :
TKEN
DNYA
EDEBYATININ
AHESERLER
H ik y e ,^ ^ s l p
ISBN 975-437-637-9
789754 37 6371
BYK
ROMAN
Abraham H. Lass
100
Byk R
oman
eviren:
Nejat Muallimolu
zet-Teknik-Kritik
Karakter analizleri
Yazar biyografileri
T K E I^
Basm:
Basm:
Basm:
Basm:
Basm:
1980
1993
1995
1998
2003
TC.
978-975-437-633-3 (Tk)
ISBN 978-975-437-637-1
'
Tel: (0312) 431 96 49
nternet: www.otuken.com.tr
E-posta: otuken@otuken.com.tr
Kapak Tasarm: grataNONgrata
Dizgi - Tertip: tken
Kapak Basks: Birlik Ofset
Bask: zener Matbaas
Cilt: Yedign Mcellithanesi
stanbul - 2007
NDEKLER
Bayan Dallovvay / 7
Gney Rzgr /16
in Ufuklar / 24
Hayat Balar / 31
Jean-Christophe / 39
Su/annn Ak / 61
Dnya Nimeti / 74
Dnya Hayali / 82
ato / 92
Dva /101
6 10 0 B y k R o m a n
10 0 B y k R o m a n
Y a z a r l a r a G r e A lfa b et ik R
h r st
Bayan Dalloway
(Mrs. Dalloway)
Yazan
Virginia Woolf
(1882-1941)
Balca Karakterler:
C larissa D alloway: Hiss, tahayyl gc kuvvetli, orta, yal Londral
bir sosyete kadn.
R ich a rd DalIoway: Kocas, Parlamentonun pek baarl saylmayan bir
yesi.
Peter W alsh: Bn. Dallovvayn nceki sevgilisi. Hindistanda be yl h iz
met grdkten sonra, son zamanlarda Londraya dnmtr.
Elizabeth: Bn. Dallowayn muhataplarnda iz brakan on yedi yanda
ki kz.
D oris K ilm an: Elizabethin, evresindekilere kzgnlk besleeyn irkin
zel hocas; din bir fanatik.
Sally Seton: Bn. Dallowayn nceki arkadalarndan biri; zamanlarn
canl ve neeli kadn imdi kendisini olduka ihmal etmitir.
S eptim us W arren Sm ith: arapnel seslerinin kendisini oke ettii eski
bir asker; evresindekilere kar iyi hisler besleyebilme zelliini
kaybetmitir.
Lucrezia: Smithin strap iindeki sevimli talyan kars.
Sir W illia m Bradshaw: Tannm bir psikolog; marur ve kstah.
8 100 B y k R o m a n
Hikye
Parlak, scak b ir haziran sabah Clarissa Dalloway, VVestminister'deki gzel evinden kar alveri yapm aya gider. O a k
am, nem li bir yemek ziyafeti verecektir Yolda, H ugh W hitbread adndaki eski bir arkadana rastlar. VVhitbread imdi i
m anlam ve epeyce de kibirli o lm u tu r H ugh W hitbread ehir
de o ld uund an, Bn. Dalloway, adam n mtem adiyen hasta ka
rs Evelyn'i bir doktora gstermesi gerektiini dnr. C laris
sa, Evelyn hastaneye yatt takdirde onu ziyarete gittii zaman
nasl bir hediye gtreceini dnr. Am a ilkin, akamki ziya
feti iin iek almaldr.
iekiye gittii zam an, Bn. Dollovvay, zel bir ofrn kul
land byk b ir o to m o b ilin yol kenannda durduunu grr.
Arabann perdelerinin ekilmi bulunm as, yoldakilerin d ikkati
ni eken O to m o b il iindeki acaba Kralie veya nem li bir ve
kil, yoksa Bavekil m idir? Bn. Dallovvay'n kocas milletvekilidir,
fakat u veya bu sebeplerden tr ad a m , fazla ykselememitir. Bakan d e ild ir ve hibir zaman da olam ayacaktr. B. D olloway iyi b ir adam olm a kla beraber, kibirlidir, tahayyl gc pek
yoktun O to m o b il Buckingham Saray'na doru gittii zaman
Bn. D allow ay iindekinin Kralie old u u n d a n emindin
G kte b ir uak, bir t r karam elann adn yazmaktadn Bu
t r reklam lar, 1 9 2 0 'le rd e yenilikti ve Bn. Dallovvay, d i e r Lon
dra lla r gib i, ban kaldrarak bu hayret uyandrc vkay sey
reden
Londra ve ehrin hareketlilii o na, kendi mazisini hatrlatn
yi bir eitim den gemiti ve babasnn ehir dndaki evi her
zam an misafirlerle do lu p tayordu. Bu m isafirler arasnda C la rissa'nn bilhassa ilgisini eken kimse Sally Seton adnda put k
rc (geleneklerle, cemiyetin tannm kiileriyle alay eden) ne
eli bir kzd. Sally, evresindekilerle alay etmekten bilhassa
zevk alyordu. Sally, bir akam Clarissa'nn k o lduu Richard
Dallovvay adndaki kendini beenmi genle alay edince a ra
100 B y k R o m a n 9
10 100
byk
R om an
10 0 B y k R o m a n 11
eit
12 100 B y k R o m a n
kabul edilm ekle beraber, rom antik bir insan olm ayan Richard
Dallovvay ile evlendiinden Clarissa'ya hl tepeden bakan
nceleri m eden Londra'ya d nd iin m em nun olan Peter,
bu sosyeteye nasl taham m l edeceini endie ile dnr.
Yemein ortasnda, Sir W illia m Bradwhow, kans ile gelir.
Sir W illia m , harpten dnen hastalanndan biri intihar ettii iin
geciktiini syler Bu arada Richard D a llo w a y'e arapnel oku
geiren bu kimselerle parlam entonun ilgilenm esi gerektiini
belirtir
Zengin ve kendisine gven besleyen Sir W illia m , intihar
eden Septimus Smith'e sempati beslemez. Fakat C larisa h adi
seyi rendii zam an, onu hi grm em i olm asna ram en,
harbin ve mazinin hatralarndan kendisini kurtaram ayan bu
gencin hayat ile kendisinin hayat arasnda hayret uyandrc
benzerlikler bulunduunu farkeder. Kendisinin hayatnn da b o
una harcanm old uu n d a n , bu gencin niye intihar ettiini g a
yet iyi anlar. M isafirlerin ekserisi aynidktan sonra, Peter Walsh,
C larisa'nn yanna gid e r ve senelerce nce hissettii heyecan
yine d u ya r Peter, yalanm akta olm asna ram en gzelliini
muhafaza eden Clarissa Dallovvay'ya hl ktr
Eletiri
Joycenin Uiyssesi gibi, Bayan Dallowayda da olaylar bir
gnde vuku bulur ve bazlarnn uurlarnda yerleip ka
lanlar dedii gibi anlatanlar bilhassa iki kiidir: Olup bi
tenler hakknda kendi kendisine sorular ynelten, hiss
hayata k olmakla beraber baarl olamadn idrak
eden Clarisa Dallovvay ve mazinin hatralarndan kendisi
ni kurtaramayan Septimus Warren Smith. Clarisa, ziya
fette Sir William Bradshawn hissiz bir tarzda anlatmas
dnda, Smithin kim olduunu bilmez ve onunla hibir
zaman tanmamtr.
Bununla beraber, Londradaki btn insanlar arasnda,
Bn. Dallowaym, kendisini en yakn hissettii kimse harp
10 0
byk
R o m a n 13
ten yeni dnen bu gentir. Bir bakma, her ikisi de, haya
t anlamalarna imkn verecektir ipular aramakla me
guldrler; her ikisi de, hayat gn gnne yaarlar. Hi
biri aradn bulamaz. Septimus, vicdan azabn ve kendi
sini bombo hissettiini anlayl fakat yabanc karsna
anlatamaz; Bn. Dallovvay, hayatta kendisini yapayalnz
hissetmesine iyi huylu, fakat pratik fikirli kocasna izah
edemez.
Birbiri ile tanmayan bu iki yalnz insan karsnda Sir
William Bardshaw ve Doris Kilmann kt ruhlar yer al
yor. Geri onlar da birbiri ile tanmam iseler de, Septimusun ve Bn. Dallovvaym ruhlarn ykanlar onlardr.
Her ikisi de, kendi iradelerini dierlerine empoze etmek
isteyen egoistlerdir: Sir William, talihsiz hastalar zerin
de hkimiyet kurar. Bn. Kilman da saf bir kz olan Elizabeth Dallovvay zerinde.
Deiik karakterlerin monolog ve kaderleri birbirleri
ne mkemmel bir teknik ve ustalkla balanr. Romann,
yapayalnz bir hayat sren karakterleri, mesel, gnn her
saatini haber veren Big Ben adl mehur saatin allarn
iitirler. (Virginia Woolfun bu roman iin dnd ilk
iim The Hours-Saatler- idi.) Romandaki muhtelif karak
terler, kraliyet arabasna ve gkyznde reklam yazan
uaa bakmak iin dururlar. Peter Walsh, bir ara, alaya
rak Lucrezia Smithe, bilmemesine ramen, onun strap
ektiini anlar. Romann yazlnda bavurulan bu hasta
lar, sadece mekanik vastalar deildirler. Onlar romann
bellibah bir tezini iaret ediyorlar. Paradoks urada: Bu
karakterler, tamamiyle yapayalnz grnmelerine ramen,
mterek bir kader, onlar birbirine balar. En iyi insanlar,
bu gerei idrak etmenin kendilerine strap vermesine
ramen, kendileri ile beeriyet arasnda bir balant bu
lunduunu idrak edenlerdir. Hayattaki yegne eytanlar
da, evrelerinde olup bitenlere srt eviren ve kendilerini
14 100 B y k R o m a n
terin etkisi altnda yaynlad The Voyage outaU kitab ile balad. Ar
dndan, 1 9 1 9 d a N ight a n d D a y (G e c e ve G n d ^ ve 1922'de de, belli
bal ilk rom an saylan Ja c o b s R oom (Jacob'un O das) geldi.
1 9 2 0 ler, yazarn en verimli yllan idi. Bn. Dallovvay {^925), To the
Lighthouse (D e n iz Fenerine Doru) ve (1 9 2 7 ) garip, esoterik bir hayal
zerinde duran Orlando, kltrl okuyucular arasnda kendisine hret
kazandrd. 1 9 3 1 'de yaynland The W aves (D algalat) adl kitabndan
sonra 1937'de bir ngiliz orta snf ailesini anlatan The Years (S e n e le )
adl rom an geldi.
Bn. VVoolf, A R oom o f O n e's O w n (n san n K endi O das) (1 9 2 9 ) ve
Theree G uineas (1 9 3 8 ) adl eserlerinde de grld gibi ateli bir fem i
nist (kadn haklarn savunucu) idi. Velud ve hiss bir eletirici olan Bn.
VVoolf, Tim es gazetesinin edebiyat ilvesinde devam l yazd. Kendisini,
kendi neslini bir szcs olarak grd; Bennett, Galsvvorthy ve VVells gi
bi Edward ann geleneklerini savunanlarn dnceleriyle alay etti.
H er zam an hiss ve as ab bir insan olan Bn. VVoolf, genliinde id
detli bir sinir krizi geirmiti. kinci Dnya Harbi patlad zam an , sinirleri
10 0
byk
R om an *1 5
Dier Eserleri
D en iz Fenerin e Doru. Bn. VVoolfun psikolojik ve teknik adan en
m ulak rom anlanndan biri olan bu eser, y a z aylann Hebrides ad alarn
da geiren R am say ailesini anlatr. R om an blm e ayrlmtr. Birinci
si -ki en uzunudur- bir yaz boyunca vukubulanlar anlatr; kincisi, z a m a
nn akn olduka impressiyonik bir tarzd a ele alr. (Mr. R am sey bu ara
d a lr) ve ncs de, rom ann balang karakterieripi senelerce
sonra bir araya getirir. D en iz feneri, rom ann etrafnda dnd sem bo
lik noktadr. Balangta, gen Jam es Ramsey, aratrm a yapm ak iin
uzak lkelere gitm ek ister, fakat (Sir Leslie S tephen gibi) nl bir bilgin
olan babas, onun em elleri nne set eker. Kitabn sonlarna doru,
gen Jam es -ki artk babasna kar da h a fazla anlay gsterir- nihayet
dalgal sulardan geerek deniz fenerine ular ve ebeveyni ile olan iliki
lerinde sembolik bir ekilde olgunlua eriir.
Orlando: Bn. VVoolfun rom anlar arasnda ayn an d a hem en fazla
artc hem de zevkiendirici olandr. Vit Sackviile W est adnda bir dos
tunun ailesine dayanan Orlando, Birincisi Elizabeth devrinde yaayan on
sekiz yandaki bir ocuun fantastik bir hikyesidir. A srlar arasnda g e
en ocuk, Victoria an da bir kz olarak grnr ve nihayet 1928'de,
otuz sekiz yanda bir kadn olarak ilk defa gkyznde bir uak grr.
Orlando aslnda, ngiliz edebiyat ve sosyal tarihinin, air bir gencin his
leri arasnda szlm bir tahayyl bir kronolojisidir. M e sel cinsiyetin,
deim esi, sem bolik olarak onyedinci ve onsekizinci asrlarn erkeke
zellikli edebiyat karsnda V ictoria ann efem ine (kadns) karakteri
ni karlatrr. Orlando, ksm en rom an, ksm en airane bir hayal, ksmen
salam bir ed e b tenkid olarak benzersiz bir eserdir.
Gney Rzgr
(South Wlnd)
Yazan
Norman Douglas
(1868-1952)
Ballca Karakterler:
T hom as Heard: Nepenthe'nin yumuatc mehur rzgr altnda sert
liinden biraz kaybeden Ingiltere Kilisesinin Bompopo piskoposu.
Bn. M eadows: Piskoposun yeeni; Nepenthede esrarengiz bir ekilde
yaar ve yerli halk tarafmdan hrmet edilir.
B. M u hlen : Retlovv adn kullanan bir gezgin, geimini, una buna an
taj yapmakla salayan ve imdi Bn. Meadovvsun peine den ahlk
sz biri.
D on Francesco: iman, sevimli, elenceyi seven bir Katolik papaz.
C o rn e liu s va n Koppen: Gzel ve gen kzlarla doldurduu yat ile
dnyay dolaan milyoner bir Amerikal.
Sir H erbert Street: Van Koppein kendini beenmi sanat uzm an ve
maviri.
Frenddy Parker: Alpha ve Omega Kulbnn dejenere sahibi,
E. Keith: Nepenthenin meden elencelerinden zevk alan rasyonel bir
sko.
Ernest Eames: Kendi leminde, dnyadan uzakta yaayan yal bir bil
gin; sadece, Perrellinin, Nepenthenin tarihini anlatan Antiquities
adl eserinin yeni bir basksn yaynlamak iin yaar.
10 0
byk
R o m a n 17
Hikye
Putperest yerlileri Hristiyan yapm ak iin A frika'ya giden ve
bu gayretlerinde baarl olam ayan B om popo Piskoposu Thomas H eard, Ingiltere'ye dnerken A kdeniz'deki gzel ve sakin
Nepenthe adasna u ra r O ra d a , yeeni Bn. M eadow s ile bu
luacak, kadn ve ocuunu Ingiltere'ye getirecektir. Bn. M eadow s'un
kocas
H indistan'dadr.
G em id e ,
Don
Francesco
bu cemiyetin en st
18 100 B y k R o m a n
N ika ra g u a ile
10 0
byk
R o m a n 19
2 0 100 B y k R o m a n
Bir ara dinlenm ek zere oturduklar zam an, Mr. H ead, yeeni
nin M r M uhlen ile sahilde gezindiini g r r
Yeeninin, hakknda bir sr sz sylenen, geim ini b ir t a
km bulak yollarla salad belirtilen ve asl adnn Retlovv o l
duu sylenen bu kimseyi nasl cazip bulduunu anlayam az.
Papaz, birdenbire yeeninin, M u h le n 'i kayadan aa ittiini,
adam n ldn dehetle grn D aha sonra Retlow, yle a n
lalyor ki, ikinci evleniinin ve bu evlilikten do a n ocuunun
gayrimeru olduunu syleyerek Bn. M eadow s'a antaj ya p
m ak istiyordu. Piskopos, imdi b ir kmaz iindedir: Yeeninin
cinayet ilediini polise syleyecek midir?
D aha nceki zam anlarda olsa idi, ne yapmas gerektiinde
phe etmezdi. Vazife her eyin stnde idi. Fakat N epenthe'nin yozlatnc gney rzgn onu da etkilemiti. Artk a h l
kn, siyah veya beyaz g ibi kesin bir ey o ld u u dncesinde
deildir. Retlovv lm hak etmiti. Bn. Meadovvs, imdi ikinci
kocas ve ocuu ile m utlu bir hayat srmeye hak kazanmtr
Piskopos sesini karm am aya karar verir.
Retlovv'un grnm eyii zerine herkes onun borlann d e
m emek iin katn sanr. M a a m a tih , bir gn, adadan ayrld
sanlan antajcya a it o lduu bilinen b ir m iktar para, m ahall
papazn gen yeeni zerinde b u lu n u r Eski dm anndan inti
kam a lm ak isteyen ruhban snf dman ve b ir M ason olan
N epenthe ba hkim i Signor M alipizzo ocuu tevkif eder ve
bu "d e lil"i onun aleyhinde kullanr
M a h a ll papaz hemen harekete geer, derhal gl b ir p o
litikac
100 B y k R o m a n 21
Eletiri
Gney Rzgr, hem geriye dnerek Birinci Dnya Harbinden nceki Avrupaya bir bak, hem de din ve gele
neksel ahlk telkkilerinin 1920lerde nasl paraland
n anlatan kehanetli bir roman. ekil olarak, Nepenthenin eski tarihi ile -hem mahall hem yabanc- egzantrik
insanlar birbirine balayan bir dizi anekdot. Ondokuzuncu asrn balangcndaki Thomas Love Peacockun roman
larn taklit eden Douglas, garip bir ekilde seilmi ka
rakterlerini harekete srkler veya daha ziyade onlar ko
nuturur. Geriye yasland koltuundan karakterlerin en
telektel sohbetini seyreder, bu teknii ile Gney Rzgr,
2 2 100 B y k R o m a n
10 0 B y k R o m a n 23
in Ufuklar
(Lost Horizon)
Yazar
Jam es Hilton
(1900-1954)
Balca Karakterler:
H un g Conway: Dou Asyada bir ngiliz konsolosu. Blgede giritii ce
surca maceralar kendisine Muhteem" Convvay denmesine yol a
mtr. Son derece bilgili, yakkl bir kimse olan Convvay Bat me
deniyetinden mitsizlie dmtr.
C harles M allin so n: Convvayn kahramana tapan yardmcs; Dounun
cazibesi, hikmeti ve srlar karsnda hissizdir.
R u th e rfo rd : Convvayn Shargri-La Hikyesini ilk defa anlatt roman
c arkada.
H enry B ernard: Kendisini Chalmers Bryant diye tantan sahtekr bir
Amerikal; kanun kaadr.
Ro be rta Brinklovv: Herkesi Hritiyan yapmak isteyen bir ngiliz misyo
neri.
C hang: Shangri-Ladaki esrarengiz, yksek lde meden bir inli la
ma. Lamaln detlerini renmeleri iin Batllara yardm eder.
Papaz P errault: Shangri-Lann yksek lamas olan bir Fransz misyone
ri.
Lo-Tsen: Shangri-Lada yaayan gzel, musiki yetenekleri fazla bir in
li kz.
100
byk
R o m a n 25
Hikye
Romanc Rutherford'un zam annda H ugh Convvay, O xtord
Universitesi'nin en baonl ve cazibeli talebelerinden biri idi.
Convvay'n Uzak D o u 'd a , b ir konsolosluktan dierine dolat
on sene zarfnda Rutherford onun izini kaybetti.
Bir gn, C hung-K ia ng'd a ki b ir Katolik hastanesinde Rtuherford bu eski arkadana tesadf e d e r Yorgun, zayf ve olduka
akn Convvay, kendisine inanlm az bir fikye anlatr:
Convvay otuz yedi yanda iken, 1931 M ays'nda iftillin
cemiyet dzenini altst ettii Baskl efrinde konsolostur C onwoy, grlm em i bir gayretle ehrin beyaz halknn tahliyesini
baonr ve gizli belgeleri ta h rip eden D aha sonra, Hintli bir
mihracenin dn verdii ve Fenner adnda m a h ir b ir ngiliz'in
kulland bir uakla ehirden aynlr. Uakta, Charles M allison
adndaki sinirli yardmcs, Henry Bernard adndaki geveze fa
kat pheli A m erikal ve Bn. Brinklovv adndaki b ir ngiliz mis
yoneri de vardr.
Bir saat utuktan sonra M allison, uan nceden kararlatnlan rotay takip etm ediini ve pilotun de Fenner olm adn
hisseder Aynca C onw ay da, ga rip b ir blgede Tibet'in yaln
d alan zerinde utuklann anlatr. Uaktakiler, pilotun yzn
g r rle r O , b ir inlidir!
Pilot tedricen, son derece zor bir inie geer ve ua, d a
lar arasndaki bir vadiye indirin Silhl yerliler, hemen uan
etrafn sarar ve azalm akta olan yaktn tazelerler Yolcular,
kendilerinin kanidklann ve serbest braklm alan iin fidye is
teneceini sanrlar Fakat uak yaktn alr alm az, tekrar hava
lanr ve inli pilot da b ir tek kelime sylemez.
Pilot, saatler sonra, H im alaya d a lanndaki b ir dzle
m ecbur bir ini yapan aknlk iindeki yolcular, uaktan d o n
durucu havaya ktklan vakit, pilotun cidd bir ekilde yaralan
dn g r rle r Pilot, yolculara, civarda Shangri-La denilen bir
lam a manastrnda bannacaklarn syler ve ln Yolcular, La
2 6 10 0 B y k R o m a n
ma manastrna m gitmeyi, yoksa medeniyete mi dnm eyi aralannda tarttklan srada, manastrdan bir grup insan gelir.
O n la rd a n biri C hang a d in de bir in li'd ir. Hotsz bir ngi
lizce ile aknlk iindeki yolculara kendisini tantr ve kendisiy
le beraber manastra gelm elerinde srar eder. M a lliso n 'u n , Avrupal olm ayanlara gvenilmem esi gerektii dncesine ra
men, meakkatli yoldan Shangri-La'ya gitm ekten baka arele
ri yoktur. Buraya uiatklan vakit, bu almaz d a la r arasndo
hibir Batl'nn grm edii gzel bir vadi b u lu rla r Merkez st
ma sisteminin bulunduu lam alk binas, ancak Batda g r le
bilecek her trl rahatlkta denmitir.
Kendilerine rahat o d a la r ve iyi yiyecek verilmesine ram en,
yolcular -bilhassa M allison- C h a rg 'a ne zaman Hindistan'a
dnebileceklerini sorarlar. C hang, kaam ak cevap vererek,
Shangri-La dnyadan tecrit edilm i b u lunduundan, dalan
aarak gelecek ham ailonn beklenmesi gerekeceini syler.
Daha sonra, Lamaln, Yce Lama tarafndan ynetildiini,
kendilerinin, onunla tanm ayacaklann ilave e d e r Convvay,
C hang'n tutum undan, kendilerinin Shangri-La'ya bilhassa g e
tirildiklerini ve buradan aynim alarna msaade edilm eyeceini
sezen
Bir m ddet sonra C harg, Convvay'a Yce Lama ile gre
bileceini bildirin Bunu frsat bilen M a llinson, Conv^^ay'dan,
kendilerinin geri gnderilm esinde Yce Lama'ya srar etmesini
isten Aynca, imdi hakik adnn C halm ers Bryant o lduu a n la
lnca A m erikal sahteknn da kanuna teslimi gerektiini a n
latmasn sylen
Convvay, Yce Lema'nm huzuruna kanid zam an, Shangri-La'nn kurulmas ile ilgili hayret uyandnc hikyeyi dinlen
1 7 3 4 'te , 5 0 yalarnda Perrault adndaki bir Fransz papaz, bir
Budist lam alna snd. Z am anla, burann huzurlu hayatna
alan papaz, halk Hristiyan yapm aktan vazgeti. Zam an ve
mesafe papazn, kendi kilisesi ile olan balannn da kopm as
10 0 B y k R o m a n 27
bkknlk d u yduun
2 8 100 B y k R o m a n
de geen hayat onun yalanmasn nlemitir. Convvay, M a lllson'un da ona k old u u n u grnce, Lo-Tsen hakknda
rendiklerini aklamaz.
Yce Lama, C onw ay ile birka defa grtkten sonra, ya
kn zam anda leceini ve o zaman lam al onun yrtmesini
ister. H arp, dnyann teki lkelerini ortadan kaldrdktan son
ra Convvay'n, Shangri-La'nn byk kltrn devam ettirece
ine inanr.
Bir gece. Papaz Perrault ile derin b ir tartmaya dald sra
da, Convvay, onun sandalyesine ktn ve nihayet sonu
nun geldiini grr. o k zlen Convvay baheye kar. Derin
dncelere dald b ir srada, M allison yanna yaklaarak
ham allann geldiini syler. M allison, Convvay' Lo-Tsen'i ve
kendisini S hangri-La'dan a lm alan iin ham allara gereken p a
ray daha im diden vermitir. Bn. Brinklovv ve Bernard geride
kalacaktr Conway, M a llin so n 'a , Lo-Tsen'in gerekte ihtiyar bir
kadn old uun u, Shangri-La'nn iklim inin kadn mucizev bir
ekilde gen tuttuunu, d dnyada hemen leceini syler.
Buradan aynim ak istemeyen Conway, uzun ve meakkatli yol
culukta kendilerine yardm etm esinde srar eden M allinson'a
dayanam az. Shangri-La'dan ayrlrken, dnyada beer korku
ve endielerin dokunm ad yegne yerin buras olduunu a n
lar.
Rutherford'un C onvvay'dan iittikleri bunlardr. O n u daha
sonra misyonerlik hastanesinde grecektir. Bir d o k to r Rutherfo rd 'a Convvay'n hastaneye, adnn Lo-Tsen olduu sanlan ih
tiyar bir kadn tarafndan getirildiini syler. Convvay son defa,
Shangri-La'nn bar huzurunu bulm ak iin tekrar yksek H im alaya dalan na doru yrrken grlr.
Eletiri
Kasvetli 1933 senesinde yaynlanan in Ukulannn
hemen tutunduunu anlamak hi de zor deil. Harpten
bkan ve yeni bir harbin yaklamakta olduunu hisseden.
100
byk
R o m a n 29
30 100 B y k R o m a n
geirdi. Yazarn sinem aya ad apte edilen rom anlar arasnda Hoakal,
Mr. C/7/psten baka unlar da vardr: \Ne a re N o tA lo n e (1 937), R andom
H arvest (1 9 4 1 ), ve S o W ell R e m em b ered (1 945).
Dier yazarlarn aksine Hilton, kendisini Holiyvvoodda rahat hissetti,
sinem a iin yazm akta zorluk ekm edi. Sakin, sam im tavrlar, kendisini
radyoda iitenlere sevdirdi. G eri in Ufuklar ve H oakal, Mr. Chips gi
bi baarl eser verm edi ise de Hilton, halka benim senen romanlarn
devam ettirdi; 2 0 Aralk 1 9 4 5 te Holiyvvoodd a ld.
Dier Eserleri
H oakal, Mr. Chips: Bu, Hilton'un retm en, okul mdr babas
na adad zarif bir romandr. Brookfieidde kk bir okulun mdr olan
Mr. Chippingin m azisi anlayl bir ekilde iler. ocuklarn kendisine Mr.
C hips dedii Chipping seksen be yanda iken, evindeki m ine nn
de, zahiren heyecan iinde gem eyen hayatnn hi d e baarsz bir ha
yat saylm ayacan anlar. Hibir zam an parlak bir retm en deildi, ismi
gem eyen bir okulda Latince hocal yapt. Fakat k oldu ve gzel Katherine Bridges ile evlendi ve gen kars, ne ya zk ki, birka sene sonra
ocuk doururken ld. H arp yllarnda, talebelerine, Brookfieidden ta
m am en deiik olan dnya karsnda mitsizlie uram am alarn syle
di. Geri son yllarnda, huysuz ve egzantrik bir insan oldu ise de, bu es
ki okulda yum uak bir hm anizm in geleneklerini devam ettirdi ve bu da,
hayatna m n katt. Bir Noel hikyesi olarak yazlan Hoakal, M r
Chips, bu nostaljik rom an, ngiliz geleneklerinin en iyi ve devam l ynle
rini hiss bir ekilde hatrlatr.
Hayat Balar
(Of Human Bondage)
Yazan
W. Somerset Maugham
(1874-1965)
Balca Karakterler:
P h ilip e Carey: Ziyadesiyle hiss bir kimse; ocuk yanda anasz baba
sz kalmtr. Yumruk ayak denilen ekilde ayak parmaklarndan
mahrum olarak domutur.
VVilliam Carey: Philip'in papaz amcas; dar kafal, hissiz, kendisini b
yk sanan marur bir adam.
Louisa Carey: Philip'in, ocuk sahibi olmay arzu eden mfik yengeci.
Bn. Em ily W ilk in s o n : Philip'ten iki defa yal ve ok daha sofistike bir
kadn; Philipin ilk ak.
Cronshaw : Son derece bencil bir air tasla ve amatr bir diabolist
(eytana tapan). Philipi, Pariste etkisine alr.
Fanny Price: Pariste, sanatkr olmaya alan yeteneksiz bir adam.
M ild re d Rogers: irkin, cazibesiz ve kendi karm dnen bir kadm
olmasna ramen, kendisine yanp tutuurcasna k olan Philipin
klesi haline gelir.
Thorpe A theiny: Philipin berbat bir hayat srd srada, onunla ar
kadalk kuran egzantrik bir insan.
Sally A theiny: Samim ve scakkanl bir kz.
3 2 100 B y k R o m a n
Hikye
Annesi, 1 8 8 5 'te ld zam an dokuz yanda olan Philip
Carey, amcas VVilliam ve yengesi Louisa ile kalm ak zere onlann Londra civannda Blackstable kasabasndaki evlerine g i
der. Philip, son derece hiss b ir ocuktur ve yum ruk ayak ek
linde dom as da onu rahatsz eder. Paral bir insan olan a m
cas zalim b ir adam dr; kendi a hlk dncelerini dierlerine
empoze etmeye alr. P hilip'in, mfik b ir anlayl yengesi o
cuu banna basar; bu ocuksuz kadn ona, kimsesizliini
unutturm aya alr.
Philip'in okul arkadalan, onun sakatl ile mtem adiyen
alay ederler. Spor faaliyetlerine katlam ayan ve snf arkadalannn alay ve istihzalanndan kurtulam ayan Philip, kendi iine
kapanm ay, faka t bamsz bir kimse haline gelmeyi renir.
Amcasnn, pek okuyan biri deilse de, ok sayda kitab va r
dr. Philip ksa bir zam anda, amcasnn ktphanesindeki b
tn macera ve heyecan kitaplarn okur.
Tercanbury'deki King's School denilen liseye giderken, sa
kat ayan snf arkcdalanna gstermeye zorlanr ve o n la r
da, zalimcesine onunla alay ederler. Bu korkun hadise Philip'i,
daha fazla iine kapanm aya zorlar. D in bir hareketin okula da
sirayet ettii gnlerde, kk bir papazn yeeni olan Philip,
derhal gece gndz Incil'i okum aya balar. Din inancn d a
lan harekete geireceini renince, bir tecrbeye giriir. Bir
gece A llah'tan sakat ayan iyiletirmesini niyaz eder. Ertesi sa
bah ayann dzelm ediini grnce, btn inancn kaybeder
ve hayat boyunca bir agnostik olur. (Agnostikler, A llah'n mev
cudiyetinin bilinm eyeceini sylerler.)
Philip, on sekiz yana geldii zaman amcasna, babasn
dan kalan mirasn bir ksmn O xford niversitesi'ne gitm ek ye
rine, A lm an niversitesinden birine giderek harcayacan sy
ler, kendisine yardm etmesini ister. Heidelberg niversitesi
profesrlerinden Erlin'in evinde bir sene kalan Philip, bu nl
niversite kasabasnn entelektel nfuzundan kendisini kurta
100
byk
R o m a n 33
3 4 100 B y k R o m a n
10 0 B y k R o m a n 35
3 6 10 0 B y k R o m a n
Eletiri
David Copperfeld, The Way O f Ali Flesh ve Sons and Lovers
gibi, ngiliz roman geleneklerini devam ettiren Hayat Ba
lan da, bymekte, olgunlamakta olan bir gencin hissi,
entelektel ve ruh straplaryla ilgilidir. Kitap, gen Maughamn hayatn ve aklarn anlatan otobiyografik bir
roman olmaktan baka, yazarn entelektel gelimesini de
kapsyor: Amcasnn evinde souk din geleneklere gre
bytlmesinden Heidelbergin felsef hrriyetine; b
tn samalk ve trajedileriyle Parisin bohem hayatna, ni
hayet, Londrada hayatn mnsn anlamasna ve Athemny ailesinin mfik ve makul hayatna kadar grdk
lerini geirdiklerini, yaadklarn, romann kahraman
Philipe aktaryor.
Spinozanm Ahlk adl kitabndan aktarlan isim,
onun, dier otobiyografik romanlarn tezinden ayrld
nn bir iareti. Spinozaya gre insanolunun klelii, bir
kimsenin kendi varlnn yetersiz bir obje, yani devaml
olmaktan ziyade geici bir obje zerinde toplanmas idi.
nsan, ancak ehvan hislerini ve ruh zayfln kontrol
altna ald ve kendisini devaml bir eye balad zaman
var olabilir.
Philip Creyin, genliinde takip etmesi gereken yol
budur. Onun pis ve baya bir kadn olduunu bilmesine
ramen, ahsn, tiksindirici bir ba ile Mildrede balar.
Mildred, muhtelif vesilelerle Philipin hayatn hemen he
men tahrip ederse de, Philipin ruhu, zamanla kendisini
kadnn tesirinden kurtarr ve ihtiraslarn kontrol altna
alr. Kitabn sonunda, Sally Athelnyye duyduu ak Mildree besledii aktan daha az ihtirasl ise de, daha makul
ve shhatli bir histir. Bu his onun, salam bir hayat kur
masna zemin hazrlayacaktr.
100 B y k R o m a n 3 7
38 10 0 B y k R o m a n
Dier Eserleri
The M oon a n d S ixpece: Byk Fransz ressam G au ginin hayatna
dayanan bu rom anda M augham , bir sanatkr byk yapan zellikleri,
bencillii, akln fikrini sanatna verm esini yorumlar. R om ann kahram an
C harles StrickIand ad nd a biridir. Evli ve iki ocuk babas olm asna ra
m en, resim yapm ak saplantsndan kendisini kurtaram az, iini, karsn
terkeder ve Pariste, bir taraftan kendini sanatna verirken, te yandan da
sefil bir hayat srer. Bu yolda, kendisine hayranlk besleyen arkada Dirk
S toroevenin karsn intihara srkler. Nihayet Tahitiye g eden C har
les Stirickiand, kr ve fakir, bu ad ad a ld zam an , ilkel kulbesinde
ok sayda byk deerleri haiz sanat eserleri brakr.
J ean-Christophe
Yazan
Romain Rolland
(1866-1944)
Balca Karakterler:
A d a : Christophein ilk metresi; olduka baya ve sahtekr bir ii kz.
A m elle: Bir sthanenin menajeri olan kadn; Oliver'in evresindeki sol
cu arkadalarndan biri.
A rnau d: Christophenin dairesinde yaayan bir retmen; zeki, al
kan, samim.
Mm e. A rn a u d : Arnaudun kars. Sakin, iine kapal ve Christophenin
srdalarndan biri.
A ubert: Kendi kendisini eiten bir elektrik ustas.
Babi: Braunlarn, her ie burnunu sokan hizmetileri.
K ont Bereny: Grazia Buontempinin kocas; bir diplomat.
A uro ra Bereny: Grazia'nn kz.
L io ne llo Bereny: Graziann olu; huysuz bir mall.
Berthe: Joussierin metresi.
Dr. E rich Braun: Christophe barndran svireli arkada; sradan fa
kat m fik bir insan.
A nna B raun:
4 0 10 0 B y k R o m a n
10 0
byk
R o m a n 41
G o ttfrie n d : Loisa Kraftn erkek kardei, sakin, melek gibi bir sokak sa
tcs.
T he o phile G ou jard: Bir musiki eletiricisi.
G raillo t: Bir ihtillci.
G r n e b a um : Antoinettenin dad olarak alt zengin bir aile.
G uering: Bir demeci.
Franois-Marie Hassler: Tannm bir kompozitr.
D a n ie l Hecht: Bir m zik yaymlaycs. Davranlarnda kaba ve baya
ise de, Christophenin yeteneklerini takdir eder.
M anousse H eim ann: Bir Rus mltecisi.
H urte lo u p: Oliverin bir arkada; eski bir Burgundy ailesinin postac
s.
A n to in e Je a n n m ; Oliverin babas; ifls etmitir.
A n to in e tte Je a n n in : ok sevdii erkek kardei Oliverin eitimini fi
nanse etmek iin dad olarak alan bir Fransz kz.
G eorges Je a n n in : Oliverin olu; zevk ve sefaya dkn.
Lucie Je a n n in : Antoinenin kars.
O liv e r Je a n n in : Antoinettenin erkek kardei; nazik ve sevimli bir o
cuk; bir yazar ve Christophe ile arkadalk kurar.
C a sim ir Jou ssle r: htillci bir lider.
Jo se p h a v o n K erich:
4 2 10 0 B y k R o m a n
100 B y k R o m a n 43
Hikye
1. a ^
Bu rom ann kahram an Jean Christophe Kraft, ondokuzuncu asnn sonlanna doru A lm an Rhineland'nn eyalet merke
zinde do du. Yetenekli bir mzisyen olm asna ram en kendisi
ni ikiye veren babas M e ich io r K raft'n, m ahall dukalk orkes
trasndaki yeri sallantldr. Basit bir kadn o lan annesi kasaba
da a ola ra k alr. ocuk, babasnda bulam ad sevgiyi
annesinde bulur, iki kk kardei rom anda ikinci derecede rol
oynarlar. C hristophe'nin fikirlerinin teekklnde bilhassa iki
kiinin byk rolleri olmutur. Bir mzisyen, ikinci derecede
kom pozitr olan byk babas Jean Krafft ile basit bir sokak
satcs olm akla beraber son derece nazik, sevimli ve iyi huylu
days G ottfriend.
Christophe daha ocuk yanda iken, ailenin musiki sevgi
si ile alanr. Piyano almasn, oda musikisi dinlem eyi ve b
yk babas ile tiyatroya gitmeyi ok sever. an en tannm
kom pozitr F. M. Hassler ile tant ve kom pozitr kendisini
kucaklad zam an, musiki sevgisi iyiden iyiye artar. Nihayet,
olunun fevkalde yeteneklere sahipf bulunduunu idrak eden
M eichior, onu, bir ocuk dhi, ikinci bir M ozart o la ra k yetitir
meye azmeder. C hristophe'nin ilk kom pozisyonu -ki b ir araya
4 4 100 B y k R o m a n
2. Sabah
Christophe bu erefleri, tatm in edici ve m em nunluk uyandnc olm aktan ziyade skntl bulur; zira tam am en bamsz bir
insandr ve saray detleri onun zerinde derin bir iz brakmaz.
M ichel ldkten sorna, M elchior, kendisini tam am en ikiye
verdiinden, henz on d rt yanda olm asna ram en, ailenin
sorum luluu onun om uzlanna yklenir. Artk, norm al ocukluk
faaliyetleri iin ayracak zaman yoktur.
Fakat O tto D iener adnda kendisinin yanda bir ocukla
arkadalk kurar. inde birikm i btn hislerini bu arkadana
aktanr. ocukla, derin b ir hiss iliki kurar ve birbirlerine ro
m antik m ektuplar gnderirler. M a a m a tih , C hristophe'in kar
deleri, onlann bu arkadalndan, hakl o lm a sa la r da, aikr
neticeyi kanrlar. Christophe ve O tto , kendilerinden utanarak
ve tiksinerek, ilikilerine son verirler.
C hristophe, ayn derecede hiss ikinci ilikisini, bitiik evde
oturan dul kadnn kz M inna von Kerich ile kurar. C hristophe,
gen kzn piyano hocasdr. Kzn annesi, bu yetenekli ocukla
yakndan ilgile n ir ve biraz mtehakkim b ir tavrla da olsa,
C hristophe'ye iyi tand biri imiesine bakar. C hristophe, ka
dnn kendisine gsterdii ilikiden cesaret alarak, onun kzna
k o lu r C hristophe'yi hi de arzu edilm eyecek bir da m a t o la
rak gren kadn, ona bu aktan vazgemesini syler. C h risto p
he, kadna gayet ar b ir mektup yazar. Kadn da, C hristop
he'yi kmseyen bir nezaketle karlk verir ve ak maceras,
da bylece sona erer
100 B y k R o m a n 45
3. Genlik
M e lch io r Krafft l r ve C hristophe, annesi ile birlikte kasa
bann merkezindeki mtevoz b ir eve tanr. Ev sahibi Jastus
Euler'dir. A dam n ocuklan ve torunlar sam im ilik, alkanlk,
d a r fikirlilik, kendilerinin hakl o ld u kla n n a inanm ak gibi a lt-orta snfn zelliklerini kendilerinde toplam lardn Christophe de
bunlan, engelleyici vasflar o la ra k g r r A dam n, basit alelde grnl Rosa adndaki torunu C hristophe'ye biraz ksa
da, Christophe kza kar ayn hisleri beslemez. Christophe,
gnln, ayn binada yaayan dul bir kadna kaptrr Sabina
adndaki bu iyi huylu ve tem bel kadnn bir kuma dkkn
vardr. Euler Alise, C hristophe'nin Rosa ile evlenmesini bekle
diinden, bu kadna iyice tutulmas onlan ok kzdnr. Bu ak
maceras ta b i neticesine eriecei srada, kasaba dna yapt
bir gezintide kendisini ten Sabine aniden lr.
C hristophe'nin daha sonra k olduu kzn ad A delheid
veya A d a 'd r Tezghtarlk yapan bu kz ile b ir tatil gn, krda
dolarken tanr ki gen, birbirine ylesine ba lan rla r ki,
gn krda dolaarak geirir ve son vapuru kanp geceyi, bir
handa geirmeye m ecbur ka lrla r C hristophe, o gece seks ha
yatna adm atan Christophe ile kadn arasndaki iliki, ksa za
m anda kasabaya yaylr ve C hristophe'yi mzisyen arkadalar
ile ev sahibi ve annesi ile kavga ettirir. Bu ak maceras, kk
kardei Ernest'in -ki A da'nn en yakn kz arkada M yrrhc'nm
sevgilisidir- araya girmesiyle son b u lu r Bir gn, iki karde, bu
iki kzla krda gezmeye g id e rle r Bir ara Ernest, Ada ile uzakla
r;
4 6 100 B y k R o m a n
4. Bafkaldrma
Kendisini, hiss ilikilerin engelleyici bandan
kurtaran
iine son
100 B y k R o m a n 4 7
48 10 0 B y k R o m a n
5. Pazar Yeri
Paris'te, C hristophe'yi kimse tanmaz. Eski arkada O tto
D iener'i a ra r bulur, faka t gayet souk karlann Syivain C ohn
adndaki bir dier eski arkada C hristophe'ye daha iyi m u
am ele eder. Paris'in edeb ve mzikal evrelerine sokar ve b il
hassa Hecht adndaki musiki eserleri yaymlayan biri ile tan
trr A dam , istemeye istemeye C hristophe'ye b ir i verir. Sam i
miyeti, ihtiras ve idealizm i ile C hristophe, sofistike (yksek l
de kltrl) istihzal ve mitsizlik iindeki Franszlar arasnda
kendisini huzurlu hissedemez; dncelerini aka sylemesi
ve kt davranlar Franszlar tarafndan ho karlanmaz. O
da Franszlar', sath ve dejenere bulun G eri bazlan ile yle
byle arkadalk kurarsa da, hibiri zerinde derin bir tesir b
rakmaz. Musiki dersi verdii C olette Stevens adnda zengin ve
m ank bir Fransz-Amerikan kz Levy-Coeur adnda kurnaz fa
kat sath b ir eletirici, Roussin adnda sosyalist bir politikac bu
insanlar arasnda g e lirle r Kendisine en fazla hayranlk besle
yen G razia Buontem pti'dir, am a C o le tte 'nin yeeni olan bu
ocuk ok g e n tir Musikisini Fransa'da dinlettirm ek iin giriti
i btn gayretleri, A lm anya'daki gayretleri gibi neticesiz kaln
Christophe, bu hanmn sesini beenmeyince, Roussin de a ra
clndan vazgeer H alk, eseri slklarla yu halar ve C hristophe
de, sahne klan altnda dinleyicileri tahrik eden
Talihinin en berbat gittii b ir srada C hristophe, kendisi y
znden iinden olan A ntoinette Jeannin adndaki kk Fran
sz kzna rastlan Kz, sokaktaki kalabalk arasnda bir an iin
grr, am a peinden gittii srada kaybeden M a a m a fih , ta le
1 0 0 B y k R o m a n 49
6. Antoinette
C hristophe, O live r Jeannin'den, A ntoinette ve ailesi hakkn
da her eyi renir. A ntoinette'nin babas Fransa'nn bir vilye
tinde tannnn bir bankacdr Parasn yanl yatnm larla kay
bettikten sonra, ailesini be parasz brakarak intihar e d e r
M m m e. Jeannin ve ocuklan, m a h a ll hayat ortlanna ta h a m
ml edem ediklerinden Paris'e g e lirle r ve bu ehirde zoru zoru
na geinm eye alrlar. Ksa bir zaman sonra, M m e. Jeannin
l r ve A ntoinette ile O liv e r'i yapayalnz brakr O liver, iki kar
dein k ve zayf o ld u u n d a n , Antoinette, kardeinin ei
tim ini tam am lam as iin alr Antoinette, kardeine o kadar
baldr
7. Ev
O liv e r ile tantktan sonra C hristophe, onun kald yere
gid er ve on unla yakn arkadalk ku ra r kisi b ir apartm an kat
5 0 100 B y k R o m a n
10 0 B y k R o m a n * 5 1
8. Ak ve Dostluk
C hristophe, nihayet konserlerde, to p la n tla rd a , ziyafetlerde
ara nacak ka dar mehur olur. O liv e r evlendii zam an, C hris
tophe bu arkadandan aynim aya m ecbur kalr. O liv e r'in kar
s zengin b ir ailenin o c u u d u r Balangta her ikisine kar
alka duyarsa da, C hristophe, onun O liv e r'i daha
sevdiini
5 2 10 0 B y k R o m a n
9. Orman Yangn
Christophe ve O liv e r'in beer ilgileri imdi onlar, an
sosyal kaynam alan iine iter, her trl sosyalist ve ihtilalcilerle
tantrr. Bunlardan biri Feuillet adnda bir kundura ta m ircisid ir
Adam n durmakszn kitap okuyan Emmanuel adnda kam bur
bir torunu vardr. O liver, ocuu himayesine a lr retir, b a
arl bir yazar olabilm esi iin tahayyl gcnn genilemesine
yardm ed e r
O n la n n ihtill kaynam alan ile bu sath ilgileri ksa bir za
man sonra her ikisi iin de gayet cidd b ir mesele o lu r Sendi
kalar, genel grev ilan eder ve O liv e r ile C hristophe, nmayi
leri seyretmek zere sokaa ka rla r arpm alar b a la r Biri
O liv e r'i baklayarak ld r r ve Christophe de, klc ile b ir p o
lisi katleder. C hristophe'nin arkadalan O liv e r'in
ldn
10 0 B y k R o m a n 53
indinde G razia,
54 100 B y k R o m a n
Eletiri
Jean-Christophe, on ciltlik ve bin be yz sayfalk bir ro
mandr. Besbelli ki, bu roman hakkndaki hkmlerimizi
geleneksel standartlara gre veremeyiz. Kitap, ilkin, dhi
bir musikiinasn hayat hikyesi. Bu noktada, Thomas
Mannm byk roman Doktor Faustu andran ynleri var
dr. kincisi, Birinci Dnya Harbinden hemen nceki se
nelerin sosyal ve entelektel bir manzaras. Nihayet ina
nn, Avrupann ruh birliinin bir belgesi. Ve yaratc
beer ruhuna adanm bir lh.
Geri bu, gerek ahslar, hdiseleri ihtiva eden ro
man a def trnden bir roman deil ise de, Rolland, mal
zemesini, ann byk adamlarnn hayatlarndan ald
ndan, setii karakterlerde, tandmz insanlar gre
biliriz./ean-C/nstop/e, byk lde, Beethovenin, hi ol
mazsa bu byk sanatkrn hayatnn ilk yllar rnek tu
tularak yazlmtr: Her ikisi de Flaman aslldr, her ikisi
de Rhinelandda yaar ve her ikisinin de babalar sarho
ve anneleri bir kyl kadndr. Christophenin dke yazd
mektup gen Beethovenin Bonn prensine yazd mek
tubu hatrlatyor. Christophenin ahsiyetinin dier ynle
ri dier mzisyenlerden alnyor. Rolland, Hugo Wolfun
hayatndan Christophenin, Brahmsm musikisini sevme
diini, mzik yorumcusu olarak hayatnn ilk operasnn
fiyasko ile neticeleniini ve Hasslere (orijinalinde Wag-
100 B y k R o m a n 55
56 100 B y k R o m a n
durmaya mecbur brakan ahlk anlay, Fransada; Dreyfs andaki irkin Yahudi dmanl. Her kltrn,
beynelmilel anlay zorlatran ynlerine kardr ve bu
roman, beynelmilel bir Avrupa kltrnn gerekten
mmkn olabileceini gstermek iin yazld. Romanda,
bu beynelmilelciliin balca szcs gerek bir Fransz
olan Oliverdir. Diplomatik bir gerginlik srasnda, Fransa
ve Almanya bir harbin ucuna kadar geldikleri zaman Oliver, arkadann gerektii takdirde, ikinci yurdu olarak be
nimsedii Fransaya kar dahi arpabileceini zlerek
hisseder. Oliverin bu konudaki dnceleri farkldr.
Bu insan, dehete drc bir durum, ben lkemi,
senin kendi lkeni sevdiin kadar seviyorum. Ben Fran
say seviyorum, ama onun nmna, kendi ruhumu katle
debilir miyim? Onun nmna kendi vicdnm aldatabilir
miyim? Kimseden nefret etmediimden, nasl nefret ede
ceim veya yalan sylemediimden, nefret ediyormu gi
bi nasl hareket edebilirim?
Biz, bu cmlelerle, Rollandm, 1914te nasl bir tutum
taknacan nceden gryoruz.
Jean-Christophe, musikiden anlamayan bir kimse tara
fndan yazlamazd. Profesyonel bir mzikolog olan Rolland bize, Debussy ve Richard Strauss zamanndaki Avru
pann musiki kltrnn, mugannilerinin, orkestra ef
lerinin, profesrlerinin, eletiricilerinin ve icraatlarnn
inandrc bir resmini sunuyor. Christophenin musikisi
hi olmazsa sonraki safhalarnda, amzn musiki tecr
belerinin haberciliini yapyor. Ona sempati beslemeyen
bir eletirici, Christophenin musikisinden yle bahse
der: Melodi yok, l yok, metatik iilik yok; deta bir
eit kordon, katlamam, erimi bir madde. Musiki,
Rollandn eserinde de tesirini gsterir. Roman, Christop
henin, Oliverin ve Graziann ana tezi oluturdukla
rn ve her birini birbiri ardna gelen movementlerle
1 0 0 B y k R o m a n 57
58 100 B y k R o m a n
10 0 B y k R o m a n 59
6 0 10 0 B y k R o m a n
Swannn Ak
(Gemi Zaman Peinde)
(Un Amour de Swann-Ala
Recherche du temps Perdu)
Yazan
Marcel Proust
(1871-1922)
Balca Karakterler:
Not: Aadaki liste, Swann'n Ajfenda belirli rolleri
olan karakterlerin listesidir. Balangta grndk
ten sonra, ancak kitabn sonlarnda nem kazanan
Bloch ve Charlus gibi karakterleri gstermez. Gste
rilen karakterlerin sonraki maceralar hakknda da
asgar bilgi verir.
1. Combra/m evresi
M arcel: Hikyeyi anlatan kimse. Swannw Ak srasnda ok hiss anne
sine derinden bal, kitaplara ve tiyatroya ilgi duyan kk bir o
cuktur.
M arcelin Babas; Bir hkmet memuru; ocuuna olduka hain dav
ranmakla beraber, zaman zaman sevgi belirtileri gsterir.
M arcelin A n n esi: ocuunu seven mfik bir kadn; saf duygularla
bal olduu kocasna hayranlk duyar.
62 100 B y k R o m a n
2. Verdurin evresi
M m e. V e rd urin : Svvannn Odette ile tant salonun sahibesi. Kk
grubu zerindeki hkimiyetini kskanlkla korumaya alr; sanat
ve musiki zevkleri bulunmamakla beraber, bu tr zevkleri vardr gi
bi hareket eder. (Kocasnn lm nden sonra, Guermantes Prensesi
olur.)
M. V e rd urin : Kocas.
stad Bicbe: Elstir adndaki impressyonist bir ressamn lkab; Verdu
rin denen evreye mensup; yksek sesle konumas ve kaba akala
r ile tannr. (Sonralar, ok tannm bir ressam olur.)
Dr. C ottard: Verdurinlerin bir arkada; aptal, kstah, sosyal bakmdan
beceriksiz, kt akalardan holanr.
D echam bre: Verdurin salonlarnn piyanisti.
Com te de F orcheville: (Svvannn lm nden sorna Odette ile evlenir.)
O dette de Crecy (K e n d isin d e n P em be li H a n m , M iss Sacripant,
M m e. C harles Swann ve K ontes de Forcheville diye bahsolunur): Bir fahie ve zaman zaman da lezbiyen; Svvannn ilkin metre
si ve sonra kars. Zevk ve hisleri baya; slah edilemez bir yalanc.
1 0 0 B y k R o m a n 63
3. Swann'n evresi
C harles Swann: Yahudi asll zengin bir komisyoncunun olu; son de
rece sevimli, stn zevklere sahip bir adam; orta snfta dnyaya
gelmi olmasna ramen, sosyetenin en st tabakalarna ykselir.
G ilberte Swann: Svvannn, Odette'den olan kz. ocukluunda, Marcel
ona ktr.
Bergotte: Tannm bir yazar ve Svvann'n arkada; Marcel ona hayran
lk besler ve zamanla arkada olur.
D uchess O rian e de F uerm ante s, P rincess des Laum es: Combraydaki asil bir ailenin mensubu; nktedan ve aristokrat bir kadn;
gen Marcel kendisine uzaktan hayranlk besler ve zamanla kadnn
arkada olur.
Rem i: Svvannn arabacs.
Hikye
S w ann'n Ak (Du co fe de ches Swann) aslnda, ksa bir ro
m uaz
de
paylat kitap zevkine sahip b ir orta-snf ailesidir. Aile dostlan arasnda, kendilerini sk sk ziyaret eden M . Swann da vardr.
Aile, Swann'
64 10 0 B y k R o m a n
lerini ziyaret ettii zam an, M a rc e l'in her zam ankinden erken
yatmas stenir. Annesi onu pm eden, "G ecen hayrl olsun,
o lu m ." dem eden odasna g n d e rir
M arcel, annesinin her gece kendisini pm esine almtr.
O gece annesinin kendisini pm em esine ok zlr, knlr. M i
safir ayrld zam an M arcel hl kzgndr ve annesi onu yat
trm ak iin, btn gece yanndan aynimaz. M arcel, annesinin
. bu tutum unn, kendi hiss durum undan ve ona nrotik bir tarz
da ballndan doduunu syler. Bu hatralar, m aam afih,
para para ve birlemeksizin tecrit edilm i haldedir. Zira m a
ziyi yeniden bir araya getirm ek sadece irade gc ile m m kn
deildir. A rdndan, bir gn, M arcel artk olg u n b ir insan o ld u
u zam an, annesi kendisine kurabiye verir ve o da kurabiyele
ri ayna batrarak yer. Kurabiyenin tad hatralann birdenbire
satha kanr. Mazi im di, b ir btn halinde aklna gelir. C om bray'daki ocukluk hayatnn yeniden yaratlmasna im kn ha
zrlar.
II.
100 B y k R o m a n 65
C o m te
de
F o rcheville'ye
evirir.
V e rd u rin le r de
6 6 10 0 B y k R o m a n
100 B y k R o m a n h7
68 10 0 B y k R o m a n
Eletiri
Proustun bu romanndaki hadise ve karakterlerin ger
ek hayatla ne lde badat zerinde olduka tartl
100 B y k R o m a n 69
70 100 B y k R o m a n
1 0 0 B y k R o m a n 71
7 2 100 B y k R o m a n
10 0
byk
R o m a n 73
Dnya Nimeti
(Markens Grde)
Yazan
Knut Hamsun
(1859-1952)
Balca Karakterler:
Isak: Sallenraann sahibi; kolay kolay heyecana kaplmayan az konuan
alkan bir kyl; toprana bal.
Inger: Isakn kars. Kocas gibi gsteriten holanmayan bir kadn; bir
hastalk neticesinde duda yark kalmtr.
Eleseus; Isak'n byk olu; yerinde duramayan, iftlikten holanma
yan, yar ehirlilemi bir gen.
Silvert: Isakn kk olu; alkan, iyi huylu bir ifti ocuu.
Os-Anders: Gebe bir Lapp iisi.
O line: Isaklarn ve dierlerinin ev ilerine bakan kadn; kskan, kavga
c, dedikoducu.
Geissler: Blgenin Lendsmeni yani erif muavini; yerinde duramayan,
kendisine gvenen planlar ve speklasyonlarla ilgili bir adam.
Brede O lsen: Breidablickin sahibi. Elinden her i gelen, fakat etkisiz ve
yumuak biri.
H eyerdahI: Geissler'den sonra lendsmen olur. Kk bir katiplikten bu
ie getirilmitir.
Fru H eyedahi: leri fikirlere sahip bir feminist.
Axel Strm : Maanelendin sahibi.
Barbro: Axelin kars, Bredenin kz; ehir hayat, kzn sadeliini bo
zar.
Sivert Amca: Ingerin yal bir akrabas; zengin biri olduu sylenir.
10 0 B y k R o m a n 75
Hikye:
D nya N im e ti, Kuzey N o rve 'in ssz blgelerinde geer;
Eleseus ve Siverd
76 100 B y k R o m a n
100
byk
R o m a n 77
inanman gerektiren her eye sahipsin. Dnyaya g eldin, bakalonna hizmet ettin; yeryznn sana ihtiyac var. Evet, senin ya^oman gerek. Sen, hayatn devamn tem in ediyorsun. N esil
den nesile, hayat devam ediyor, hayat yeniden balyor. Ve sen
ldn zam an, yeni nesiller bu hayat devam ettirecek. Ebed
hayat bu demektir. Senin bundan yarann ne? Herkese ynel
mi saf ve temiz bir hayat. Yaadn hayat, sana bunu kazan
d ryor"
Eletiri
Tezinin arball ve ana unsurundan tr, Dnya
Nimetinin esatiri bir roman olduu sylendi. Romann
kahraman Isak, topraa bal, shhatli, ok konumayan,
muhtelif konular hakknda hemen kesin bir ahsiyete sa
hip olmayacak kadar ilkel bir insandr. Ama onun bu ba
sitliinde, belki demin cennetten kovulmadan nce
gsterdii temelli bir deer ve asalet grlr. Onun da
Cennet Bahesi var: Temizlenerek, ilenerek, verimli ift
lik haline getirilecek allemennig'ler ve tabiat arasnda iki
tarafl bir ibirliidir ki, bunun meyvas da Sellenraadr.
Kitabn isminden de anlald gibi, hikyenin temel te
zi topran ilenmesidir.
Eer kitapta bir ktlk varsa, bir tek kii deil, bu
kuvvettir; ehirdir. Bergen veya Trondehjemdir; Geni bir
mnda ele alndnda, amzn btn temaylleri, in
san kknden uzaklatryor, yaad topraa kstr
yor. ehirlerin kltr insanoluna huzur vermez. (Eleseus, ehirde bir i tutamaz.) Verimli olmaktan ziyade pat
laycdr (ehir faaliyetlerinden biri, iftlik deil madenci
liktir). Deer hkmlerini sahteletirir veya drr
(Barbronun iin iin elenceli bir hayat ryasnda gr
mesi); insanlar gsterili hayat srmeye sevkeder (Eleseusun, emsiye sapn baston olarak kullanmas; Fru He-
78 100 B y k R o m a n
10 0 B y k R o m a n 79
8 0 100 B y k R o m a n
10 0 B y k R o m a n * 8 1
de konferanslar
Dnya Hayali
(Christian Wahnschaffe)
Yazan
Jacob Wassermann
(1873-1934)
Balca Karakterler:
Christiann Ailesi
10 0 B y k R o m a n 83
sevgilisi.
Karen E ngelschall: Christiann himayesine alarak bakt bir fahie.
D ul E ngelschall: Karenin annesi; tamahkr bir falc.
Niels H e in ric h E ngelschall: Karen'in metelik etmeyen zalim erkek
kardei.
C o rn e lius Erm elang: air, Eva Sorelin evresindekilerden biri.
Mile. Sinaide G am aleja: Prens Szilaghinin metresi.
W illib a ld G irke: zel bir dedektif.
G isevius: Christianla oturan bir ii.
H err
von
G runovv-Reckenhausen: Brandenburglu
bir asilzade;
H e in ze n :
arkada.
E m m anuel H erbest: Lormun menaceri.
D avid H o ffm a n : Parasz bir gezgin satc.
R uth H o ffm an : On alt yandaki kz.
M ichael H o ffm a n : Ruthun erkek kardei.
R oderick K roll: Albecht VVahnschaffeyi ldrmeye alan bir ii.
Frau Kroll: Kars.
M. L a b o urd e m o n t: Eva Sorelin sekreteri.
8 4 100 B y k R o m a n
Y a m in sk i:
sevgilisi.
K atherine Z ller: Gen bir kz.
100 B y k R o m a n 85
Hikye
D nya H a y a li,
hasta
eder,
C hristian, zam anla kendi grevinin ne olduunu anlan O ,
pratik bir reform cu veya hayrsever olam az. O n u n grevi, fa
kirlerin hayatn paylamak, ahs nfuzunu kullanarak onlara
yardmc olm aya almaktn Skandala uram ailesinin ve
Bernard von C ra m m on adndaki eski bir dostunun iddetli iti-
8 6 100 B y k R o m a n
100 B y k R o m a n 87
Eletiri
Eer iyi niyetliler bir kitab, karanlklarda kaybolmak
tan kurtaracaksa, Dnya Hayalinin lmszle erimi
olmas gerekir. Besbelli ki bu roman, Dostoyevskinin Rus
edebiyat iin yaptn. Alman edebiyat iin yapmaya a
lyor. Kitap, plan ve fikirleriyle, Rus tarzn ok andr
yor: Uzun, yaygn, ok sayda karakter ve birbirleriyle ka
rm birok plan. Gerekte, romandaki mteaddid sah
neler Rusyada geiyor: Mtemadiyen fesat planlar hazr
layanlar, gruhlar ve fevkalde netameli byk dk. Ro
mann kahraman, modern elbiselere brnm bir sa,
Prens Myskin ve Alyosha Karamzovun beraberce rl
dkleri bir karakter. Christiann, ktlklerle mcadele
etmek iin ktlklerin bulunduu yerde yaamasn, ce
miyetin en alt tabakalarndaki insanlarla har neir olma
sn Dostoyevski her halde ok iyi anlard. Nihayet, Niels
ve Christianm pimanlk duygular iinde, diz kerek
birbirine affetmeleri bize, Dimitri nnde eilen papaz
Bossimay veya Sonya nnde diz ken Raskolnikovu
hatrlatyor. Bunlar, tamamen Rus jestleri ve tamamen
gayri-Alman.
Wassermanna, bu roman iin ilham veren ikinci kay
nak, romanda bir leitmotiv gibi daima grlen, Assisi Azi
zi Francis olduuna phe edilemez. O da, Christian gibi,
varlkl bir ailenin zerinde titredikleri bir ocuk idi. Sefa
let, tevazu, bekret ve iyi ileri iin dnyev hayat ve ai
lesini reddetti. Wassermann, Christiann efkat ve neza
keti zerinde bilhassa durur ki, bunlar, ayn zamanda Aziz
88 100 B y k R o m a n
Francisin de zellikleri idi. Romanda, muhtemelen Budanm da etkisi vardr. Wassermann, romanm yazd s
ralarda Hudann hayatn okuyordu.
Wassermann, ksaca, yirminci asrn kyafetine brn
m bir aziz resmi izmek istedi. Bu azizin ylesine mo
dern dnceleri vardr ki, artk Allah'a dahi inanmaz.
Christian ad, Bnyann kahraman gibi, zellikle sembo
liktir. Maamafh, bir aziz olarak, biraz souka ve uzak g
rnyor. Titizliini hep muhafaza eder ve hayrseverlik i
lerini de sevgiden ziyade grev hissi ile yapt anlalr.
Christiann, insanlarn kalplerine girmek iin fevkalde
glere sahip olduuna inanmamz isteniyorsa da, davra
nlarnda inandrc deildir. Mesel bir defasnda, yap
tklarna nedamet getirmesini istedii fahie Karen, sahip
olmay istedii yegne eyin, Christiann annesinin takt
ve btn Almanyada ondan daha iyisinin bulunmad
inci gerdanlk olduunu syler. Christian, bu gerdanln
Karenin moralini dzelteceini, kendi kelimeleriyle, bir
tazminat sembol, bir ahlk denge olacana inanr. An
nesine, inci gerdanl dn vermesini ister. Olunun bu
halinden dehete den kadn, yznde okunan hayret ve
aknlkla gerdanl Christiana uzatr. Wasermannm,
en dkn beer yaratklarn dahi, haysiyetlerine hrmet
edildii takdirde kurtanlabileceini gstermek istedii
apak. Bununla beraber, Christian ve ailesi iin ruh bir
yk tekil eden gerdanln, Karenin annesi ve aabeyini
hrszla tevik edeceinden, Karenin indinde nasl bir
zarafet timsali olacan anlamak g.
Bu gerdanlk hdisesi, teatral jestleri, melodram, ah
lk iddialar ile, byklk vaadeden bu kitab glgeleyen
ynlerden biri. Baka bir misal verelim: Dansz Eva Sorel,
mesleinin ilk yllarnda, Leotade adnda gen bir papazn
ehvet duygularn kabartr. Kendisini, harap bir kulede
papazla beraber bulan kz, kulenin tepesindeki korkuluk
100
byk
R o m a n 89
9 0 10 0 B y k R o m a n
Yazar
Kitabndan d a sk sk anlald zere, VVacob VVassermannna kar
lat balca m eselelerden biri, Hristiyan dnyasnda bir Yahudi ol
mas idi. D nya H ayalinde, M ichael H offm ann ektii straplar, ocuk
luunda irkin bir Yahudi dm anl ile karlaan ve Mitler iktidara gel
dikten bir sene sonra len yazarn bizzat geirdii tecrbelerdi. VVasserm ann, G ney A lm anyad a N rnberg civarnda dodu. B abas, ifls etm e
m ek iin devam l m cadele ed en baarsz bir i adam idi. D okuz y a n
da iken annesi ld; vey annesi, hain ve kendisine sem pati beslem e
yen bir kadnd. Yazlarn yrttndan veya yaktndan, VVasserman ay
nda pencere kenarnda oturarak gizliden gizliye yazyordu.
VVassermann, on alt yana geldii zam an , vantilatr imal eden am
casnn yannda alm as iin V iyan aya gnderildi. Bu ii sevmedi ve
kat; ailesi tarafndan hayatta bir i tutam ayacak, beceriksiz bir insan
olarak nitelendirildi. A rdndan gelen birka yl zarfn da gayesiz, aylak bir
hayat srd, asker oldu, bir sr ite alt ve din inanlarndan tr,
bir defasnda d a iinden karld.
B azen, karnn doyurm ak iin ky ocuklarna m asal anlatyordu. Ni
hayet, gazetecilie balad, yazarlarn ve editrlerin dikkatini ekti. H ik
yelerinden ve iirlerinden bazlar Simplicissimus adndaki m izah dergi
sinde yaynland. A rdndan editr olarak alt. Zirndorfun Y ahudilerial kitab 1 8 9 7 d e basld.
E deb hayatta kendisine bir yer yapm aya balayan VVassermann, a
n tannm yazarlann dan bazlaryla, bu arad a Th om as M ann le dost
luk kurdu. 1 9 0 1 de, Speyer adndaki zengin bir AvusturyalI im alatnn k
z ile evlendi. Bu evlilikten iki olu ve iki kz oldu. Fakat aile iinde kavga
eksik olmuyordu. 1 9 1 9 d a ayr yaam aya baladlar. 1 9 2 6 da boandlar.
kinci kans M arta Karivveiss ad nd a bir yazard. Bu evlilikten bir olu dn
yaya geldi. VVasermann, kendisine hayranlk besleyen yardm laryla,
Avusturyad a bir ev satn ald ve hayatnn geri kalan ksmn burada g e
irdi.
VVassermannn hreti 1 9 2 0 lerde ve 1 9 3 0 larda zirveye eriti. E ser
leri d r^ ann her tarafnda okunuyor, niversitelerde konferanslar veri
yordu. Bir eletirici onu, Tolstoy, Dostoyevski ve B alzac ile bir tutmu, hat
ta onlardan da stn bulmutu.
100
byk
R o m a n 91
ato
(Das Schloss)
Yazan
Pranz Kafka
(1883-1924)
Balca Karakterler:
K.: Romann balca karakteri; toprak lcs; inat, azimli,
tahayyl gc az.
10 0
byk
R o m a n 93
Mektep Mdr:
Frauletin Gisa: Mdrn yardmcs.
Erlanger: atodaki bir sekreter.
Brgel: atodaki bir grevli; "araclk sekreteri sfatyla h iz
met grr.
Hikye
ilkin, birinci ahs zerine yazlan ato , sonralar nc a
hsa evrildi. Fakat hikye, yine de. Kont Westwest diye bilinen
bir adam n m aliknesinin veya kk prensliinin snrlann ta
yin etm ek iin altnlan K. adndaki bir to p ra k lcsnn
tecrbe ve grleri etrafnda dner. Hikyenin balca nokta
lan esnaf ve zanaatkrlann yaadklan nemsiz bir ky ile civanndaki tepede, hkm et brolannn bulunduu b ir atodur.
K ont'un orada yaad sanlmakta ise de, kendisi sahnede g
rnmez. K'nin karlat mesele, atoya giderek, kendisinin ne
yapmas gerektiini renm ektir. Bunun norm al o la ra k hi de
zor b ir mesele olm am as icap eder, fa ka t nne, insan deli
edici kon tro lle r ve engeller ka r Nihayet, hedefine ular ve
kendisinin to p ra k lcs o la ra k angaje e d ildiini ispat eder.
Bir k gn kye gelen K. aratrmosn, ilkin b ir handa ya
par. Kyller kendisini phe ile karladklarndan ve kaam ak
cevaplar verdiklerinden K., atoya doru yrmeye karar verir.
Am a yolunu kaybeder. atodan uzaklamakta olduunu sezer
ve yol da onu, hi de gtrm esi gereken tarafa gtrm ez. N i
hayet b ir arabac evirir ve kendisini atoya gtrm esini syler.
Fakat arabac. atoya deil hana gtrebileceini syler H an
da, iki kii, K.'ye onun yardmclar olduunu sylerler O nlar,
hantal, kom ik insanlardr, y a rd m e tm ek istedikleri z a m a n da
9 4 10 0 B y k R o m a n
daim a birbirlerine a rp a rla r K. atoya telefon eder, ne yapnnas gerektiini sorar, fakat artc cevaplar a lr Bu a ra d a , to p
rak lcsnn yardmcs olduunu syler ve atoya ne za
man gelebileceini sorar. Bir ses, "Asla" diye cevap verir.
Henz ahizeyi yerine koymutur ki, atodan gen b ir ha
berci gelir. Adam n elinde, Klam m adnda nem li b ir g re vli
den gelen b ir mektup vardn Klamm m ektubunda, K.'ye ho
geldin der, kendisine yardmc olacan vaadederek ky muhtonnn nezareti altnda almasn sylen Barnabas adndaki
bu sevimli adam orada kalabileceini sylen Fakat K., ato
grevlilerinin kaldklan H errenhoff adndaki b ir d i e r hana g it
meyi tercih eden Bu handa, g u ru rla , kendisinin K lam m 'n m et
resi oldu u nu syleyen garson kzla tann Kadn, K lam m 'n o
anda handa o lduu nu, an a h ta r deliinden bu byk adam
grebileceini sylen K. K lam m 'a
ulamasnda faydal o la b i
10 0 B y k R o m a n 95
vaplandrm az. K lam m 'dan gelen b ir mektup, to p ra k lclnde baansndan tr K.'yi tebrik e d e r K., nihayet, hade
m elii kabul eder; Frieda ve iki yardmcs ile mektepte yerleir.
Ertesi sabah, renciler geldikleri zaman o n la r hl yatm akta
d rla r retm en dehet iindedir. Kendisini iten a tm ak iste
dikleri zam an, K. kar ko ya r Am a K. de hibir ie yaram ayan
yardm clannn ilerine son verm ek istedii zam an, o da ayn
t r direnile kanlar Bu arada Frieda da, K .'nin kendisini
ahs gayeleri iin kullandn syleyerek, onunla kavga eder.
K., daha sonra, haberci Barnabas hakknda biraz daha b il
gi edinin Zahiren gvenilir biri o la ra k grnm esinde onun su
u olm adn anlan Kendisine beklenmeyen b ir an d a , onun
bunun kaprislerine gre b irta k m iler verdiklerini renin H a f
talarca bekledikten sonra, Barnabas'a aylarca nce g n d e ril
mesi gereken bir m ektubu vererek teslim etmesini isterler G e r
i atoya gire b iliyo r ise de, Barnabas o rada kim in ne i yapt
9 6 100 B y k R o m a n
hikye
10 0 b y k R o m a n 9 7
Eletiri
Okuyucu, atonun sembolik bir kitap olduunu gr
yorsa da, eletiriciler, neyi sembolize ettiinde gr bir
liine varamadlar. Semboller mphemdir, bir allegoride
grld gibi, basit karlklar yoktur. Hikyedeki ifre
yi gvenlikle zmemize, her karakter ve hdiseye kesin
mnlar yklememize yarayacak bir anahtar yoktur. Kafka
hikyesini, bir dizi somut teferruatla kurar ve bu teferru
atlar dnda hibir referans vermez. Daha nceki gele
neksel kurgu tipindeki kitaplardan, mellifin btn ger
ekleri, hatta tanmad karakterlerle ilgili gerekleri da
hi bildiine ve okuyucuyu, sahnenin gerisine gtrerek,
orada olup bitenleri anlatabileceine inanlyordu. Hlbu
ki Kafka bizi, karakterlerinin ksm sezgileriyle snrlar, bu
sezgiler de birbirleriyle elikili olduklarndan, kime iti
mat edeceimizi bilemeyiz. Mesel, Klamm ile ilgili sz
lerden hangilerinin doru olduunu bize kim syleyecek?
Bunu Barnabas dahi bilmez. Doru yolda kim hareket
eder; Klammn akn kabul eden Frieda m, yoksa Sortiniyi reddeden Amalia m? Btn bildiklerimiz, atonun
kydeki herkes zerinde hkimiyet kurduudur. atodan
gelen btn direktiflerin kesinlikle doru ve yerinde oldu
una inanlr, mutlakasna boyun eilir. Yine de, alelde
bir insan iin ato, akl almaz bir yerdir. Kaprislerle dolu,
nfuz edilemez ve hatta gayriahlkdir.
Knin atoya girmek iin yapt mcadele, aresizlik
iindeki bir insann hacca veya kendi varlnn tesinde
bir leme gitmek iin yapt bir mcadele olarak okun
maldr. Eer atonun srlarna nfuz edebilse idi, kendi
varln mnsn aklayan berrak bir gre eriecekti.
Mevcut durumda, karlat glkler, bir kimsenin
iinde bulunduu gerek artlarn, kendisinin kurtuluu
na eremeyiinin bir ifadesidir. Mutlakln dnyasna,
onun altndaki bir yerden girilemez. Kafkann orijinallii.
9 8 10 0 B y k R o m a n
100
byk
R o m a n 99
10 0 100 b y k R o m a n
Dv
(Der Prozess)
Yazan
Franz Kafka
(1883-1924)
Balca Karakterler:
Not: D vda sadece bir karakter vardr: Her za
man "sahnede grnen ve b tn hikyenin
kendi evresinde dnd Joseph K. Dier
ahsiyetlerin ekserisi isimsiz ve hemen he
men ehresiz kimselerdir. K.nin uuraltm m
baz ynlerini temsil ederler. En kesin izgi
lerle belirtilmi karakterler unlardr:
J o s e p h K.: Otuz yanda bekr ve baarh bir bankac. Renksiz bir in
sandr. Belirli ktlkleri veya faziletleri, ahs balar yoktur.
Frau G rubach: K.nin ev sahibesi; K.'ye, anas imi gibi muamele eden
hrmete ayan bir' kadn.
Fraulein B rstner: K.nin kirahk evinde oturan bir daktilograf
H uld: K.nin dant bir avukat. Mahkeme evrelerinde lftzu. oidu
unu iddia ederse de hibir ey baaramaz.
Leni: Huld'un dads ve ev ilerine bakan kadn. u h b il kadndir. Patro
nunun tm mvekkillerine kur yapar.
T itore lli: K.ye yardm etmek isteyen bir ressam.
102 100 B y k R o m a n
Hikye
Dv, kendisine mahsus zellikleri bulunm ayan, belirlen
memi bir ehirde geer. Asrn ilk on yllarndaki Prag olabilir.
M aam atih teferruatn nem i yoktur. Zira bu psikolojik a llegorideki gerek sahne ruhtur.
Romann kahram an Joseph K., otuz yandadr. Bir banko
da iyi bir ii vardr, iyi bir insan o la ra k tannr. Deiik ilerde
alan insanlann yaadklan kiralk bir evde oturur. Yemekleri
ni sakin kahvehanelerde yer ve geceleri dokuza kadar alr,
iine kapank, ruh bir boluk iinde, yakn arkadalan bu lu n
mayan bir bekrdr.
Bir sabah, onun bu rutin hayat paralanr; ki kii, evine
gelerek tevkif edildiini sylerler: K., herhangi b ir su iledii
ni hatrlamaz. Aradan olduka b ir zaman getikten sonra, ka
derinin, alelde sivil b ir m ahkem e elinde bulunm adn da
grr. Durum kormakanktr, aknlk vericidir. Ne gibi b ir su
iledii veya kanunun hangi maddesine gre tutukland ken
disine hibir zaman sylenmez. Karlat herkes onun sulu
olduunu kabul eder. Fakat gnlk ilerini yrtmekte serbest
tir M uhakem e ilemleri, belirli yerlerden uzaklarda, berbat yer
lerde yrtlr. Yarglama srasnda, hi de beklenm edik a n la r
da saray grevlileri veya sarayla ilgili kimseler m ahkem ede g
rlr. Yarglama mulaktr. Hi kimse, hatta m ahkem e g re vli
leri dahi m ahiyetini anlayam azlar. M ahkem enin kk rtbeli
grevlileri soysuzlamlardr En gl hkim ler o ka d a r uzak
larda, o kadar yabancdrlar ki, onlarn gerekten mevcut olup
100 B y k R o m a n 103
olm adklarn kimse bilmez. En kts, m uhakem e seneler sr
mesine ram en, kimse beraat etmez.
Roman K .'n in, kendisini temize karm ak veya hi olmazsa
kendisine yklenilen suun ne olduunu anlarhak iin giritii
faaliyetlerle ilg ilid ir Bir sene boyunca, birinden dierine bavu
rarak kendisine yardm etm elerini ister, baanl olam az. Bunlann birincisi, yaad binadaki Fraulein Brstner adndaki bir
daktilograftn Kza, bana gelenleri anlatm aya alr, am a kz
ilgilenmez. Kur yapm ak istedii zam an, Brstner, b ir m ddet is
temeye istemeye taham m l eder, ardndan yz vermez. Ertesi
pazar kendisinin mahkemeye gelmesi istenir. Fakat yarglam a
dzensiz ve kank bir ekilde y rtlr K. heyecanl b ir hitabe
ile kendisini savunur ve dinleyicilerin sempatisini kazandn
sanr. Fakat m ahkem edeki btn dinleyiciler, sarayn a ja n ia n drlar. Ertesi hafta tekrar m ahkem e salonuna g e ldii zam an,
salonda
10 4 10 0 B y k R o m a n
10 0 B y k R o m a n 105
Eletiri
Dv, mns derhal anlalmayacandan, birka ka
demede okunmas gereken bir kitap. Bununla beraber, bi
rinin dierini saf d etmedii iki yorumu vardr: Psikolo
jik ve teolojik. Psikolojik yorum, balang noktasn, Kafkanm hayatndan ve mtehakkim babas karsndaki ac
zinden alr. Kafka, hayat boyunca tenkid edildi ve her za
man kusurlu bulundu. Joseph, K.nin iinde bulunduu
aresizlik, bu hisleri anlatyor: Her eye kaadir adalet pe
ine dmtr. Kanunun ne olduunu bilmez. Bilse bile
anlamaz. Bu dnya kendisine eziyet ektirdiinden, K. ka
dnlarla dp kalkarak avunmak ister. Fakat onlarla kur
duu ilikilerde de genellikle beceriksizdir. Yapabildii ka
dar ile kendisini dnyann i ve bankaclk lemine verir.
Ama yarglama gelitike bu savunma hatlar da parala
nr. Sonunda, mahkeme onu ykar.
Bir dier psikolojik yorum, Dvy bir kbus imiesine ele alr ve bu adan inceler. Kitapta, dnyada olup bi
tenleri andran ok sayda sahne var: lk bakta nemsiz
veya esrarengiz grnmekle beraber meum hdiselere
gre hareketler. Alcldc vakalarn birdenbire dehet sa
106 10 0 B y k R o m a n
10 0 b y k R o m a n 107
108 10 0 B y k R o m a n
alnm olabilir. Ama onlar, eyann kendileri deil, Kafkay ilgilendiren hakikatin sembolleridir.
Kitabn zenginlii, birok yoruma aktr. ster psikolo
jik ve din, isterse siyas dncelerle okuyalm, kendi a
mzn dourduu endieleri bylesine etkin bir tarzda
anlatan baka bir kitap belki de yoktur. Kitabn bu tr tenkidlere ak hreti ve nfuzu gittike artt. Eer normal
bir okuyucu, endie, aresizlik bir ryay andran gayritabiilik veya dehet karmlarndan oluan bir hakik-hayat
durumunu anlatmak istiyorsa, bunun, deta Kafkann ro
manlarn andrdn sylemesi yeterli.
Yazar
Franz K afka 1 8 8 3 te, o zam an Avusturya-M acaristan m paratorluunun bir paras olan P ragda dodu. Bir Yahudi ailesinde dnyaya gel
m ekle beraber dindar bir insan deildi. A ncak hayatnn sonlanna doru
Yahudi kltrne byk alka duym aya balad. Dili ve kltr ile bir Alm and.
Babas, H erm ann Kafka, kendi kendisini yetitirmi, zinde, yksek
ten konuan ve olu ile m ukayese edildii zam an d a olduka kaba ve his
siz bir insand. K afkann indinde, gpta ettii, fakat hibir zam an ulaa
m ad hayvan canllk ve normallii temsil ediyordu. Babas karsnda
kendisini nasl hissettii, ona, 1 9 1 9 da yazd uzun (1 5 .0 0 0 kelimelik)
m ektubunda anlatt; zengin anekdotlarla ve psikolojik sezgilerle dolu olan
mektup, K afkann babasnn hkim ne ahsiyeti karsnda kendisinin
yetersiz kaldn gsterir.
K afka eitimini, retimin A lm anca yapld Prag m ekteplerinde ve
Prag niversitesinde yapt. niversiteyi 1 9 0 8 d e bitirdi. Hukuk diplomas
ald. Sigortaclkla megul olan bir yan hkm et daireisnde alt. Bu iin
en iyi taraf, grevini leden sonra saat ikide bitirmesiydi. G eri kalan s a
atleri yazm aya veriyordu. Yazarlk meslei zerinde canla bala duran
Kafka, aralarnda Papaz VVerfel ve Martin Buberin de bulunduu ed eb
evreye katld.
Kafka, arzu etm esine ram en evlenm edi. nk evliliin, yazarln
aksatacandan korktuu gibi, daha da derin bir sebep olarak, babas ile
10 0 B y k R o m a n 109
100 b y k R o m a n *1 1 1
A stakovlar
Stefan: Melekhovlarm komusu; karsna zalimce davranr.
A ksinia: Stefan'n kars; huysuz ve ehvetli.
Tanya: Aksiniann, Gregordan olan gayrimeru kz.
te k i K y lle r
Boyarikin: Bir teknoloji talebesi; mahall intelijansiyann bir mensu
bu.
Davir: Bir fabrika iisi; sonralar Bolevik.
Filka: Bir ayakkab tamircisi.
Getka: Miron Korunovun hizmetisi.
van A leksievi K otliarov: Mokhovun fabrikasnda bir mhendis.
Lukieka: Stockman'n ev sahibesi.
Frodor M anitsov: Kyn muhtar.
Sergei M okhov: Zengin bir tccar ve toprak sahibi.
Anna: Mokhovun ikinci kars; ocuksuz, sinirli bir kadn.
V la d im ir Sergeivi: Mokhovun olu; huysuz, kindar bir ocuk.
Elizabieta: Mokhovun kz; disiplinsiz bir ocuk.
T im ofel: Bir deirmen iisi.
Valet: Mokhovun deirmeninin tartcs; sonralar Bolevik olur.
V asilisa Hala: Saati: lininann yeeni.
Vissarion: Ky papaz.
Y em elin: Mokhovun arabacs.
G eneral L is tn is tk in in e v in d e k i h iz m e t i ve uak la r: Benyamin,
Lukesia, Nikiti, Tikhon.
Bolevikler ve D ie r h til lc ile r
A bram son: Bir tekilt.
illa B unuk: Bir makineli tfeki ve azim li bir Bolevik.
B un uku n m a k in e li t fe k m ang as: Bogovoi, Cievork<antz, Kiviliko,
Krutogorov, Mikhalidze, Rebinder, Stefanov.
Garanza: htillci szleriyle Gregoru ok etkileyen UkraynalI bir asker.
G olubov: Don htill Ordusundaki mtehakkim bir yzba.
M ik h a il K riv oileko v: Don htill Komitesi sekreteri.
Ivan Lagutin: Don htill Komitesi yesi.
M rik h in : Bir Kazak.
Fiodor P od tielk o v : Don htill Komitesi Bakan.
112
100 B y k R o m a n
100 B y k R o m a n 113
Hikye
Kazaklar, on altnc ve on yedinci asnn Rusya'sndaki serflik
dzeninden kaarak, Rus im p a ra to rlu u 'n u n m uhtelit b lg ele
rinde yerleen ve atam anlar, yani kendilerini setikleri liderleri
altnda yan-bamsz devletler kuran insanlardr. H km et, onlann bu muhtariyetine hrm et etti ve onlar, imtiyazl ve profes
yonel asker bir kast o la ra k kulland. Kendi geleneklerini m u
hafaza ederek, kendi subaylannn kum andas altnda Rus o r
dusunda hizmet etm elerine msaade etti. O rd u d a k i hizmetleri
sona erdii zam an, kylerine ve kasabalanna dndler. Rus
kyllerinden uzak, kendi hayatlann yaadlar. Eski za m a n la r
da Stenka Razin, Pugaev ve dierlerinin liderlikleri altnda
devlete, defalarca bakaldrm lard. Sonralan, m uhafazakr
oldular, reaksiyoner hkm etleri desteklediler. D ahil harp sra
snda, pek oklan kart-ihtill tarafna getiler. O n d a n sonra
da imtiyazl durum lann kaybettiler. S holokhov'un rom an. Don
blgesindeki G re g o r M elekhov adnda gen bir Kazak'n h a
yatn ele alr. H diseler be il alt yllk b ir devreyi ka p la r ve
1 9 1 8 'd e sona erer.
I. Ksm; Bar
Kitabn I. Ksm, Birinci Dnya H a rbi'nden hemen nce. Ta
tarsak adndaki tipik bir Kazak kyndeki hayat a n la tr Kyn
hayat, birok ky toplu lukla n n d a olduu g ib i, an gerisinde
kalm, deimemitir. G re g o r M elekhov, atala n n d a n kalan
iftlikte ebeveynleri, kz kardeleri ve evli aabeyi ile birlikte
o tu ru r Kom ularndan Stefan Astakov askerdedir ve M elekhov,
onun kans Aksinia ile iliki kurm utur Babas, Pantaleimon,
Melekhov, G re g o r'u , zengin b ir Kazak iftisinin kz N a ta lia ile
evlendirir. N a ta lia , sadk bir kadn olm akla beraber, souktur,
cins arzulan henz gelim em itir G regor, onunla birka ay ya
adktan sonra Aksinia'ya d n e r Fakat bu a ra d a , kadnn ko
114
100 B y k R o m an
100 B y k R o m a n 1 1 5
116 10 0 B y k R o m a n
Eletiri
Ve Durgun Akard Don, derhal Tolstoyun esatir roman
Harp ve Sulhu akla getiriyor. Her iki kitap da uzun, pano
ramik eser; her ikisi de istil ve huzursuzluk zamanlarmda geer. Ve her ikisinde de yazarlarm kendi sosyal felse
feleri uzun uzun anlatlr. Rus okuyucular, her iki kitab
da, Rus tarihindeki hdiseleri klsik ve kesin bir tarzda
anlatan kitaplar olarak alkladlar. Amerikan okuyucusu
ise, Sholokhovun kitabn baka sebepten okuyacaktr:
Bu kitapta geen hdiseleri bilmez. Ruslarm ekserisi, Rus
ihtillini ana batlaryla bilirler, fakat Rusya dndaki vasat
bir okuyucu, 1917den 1920ye kadar lkeyi yak ykan
kanl Dahil Harp hakknda gayet mphem bilgiye sahip
tir. Sholokhov, bu hadiseleri; o zaman kendisini tarihin
akna kaptrm, meseleleri anlamakta glk eken, ke
sin bir gre sahip olmakszn olaylar srasnda hayatn
10 0 B y k R o m a n 117
118 100 B y k R o m a n
100 B y k R o m a n * 1 1 9
120 100 B y k R o m a n
Yazar
Sholokhov, rom annda bahsettii yerleri ve insanlar yakndan tan
yor. Kendisi d e Don blgesinde dnyaya gelmi bir K azak. Ve kahram a
n G regor gibi, byk annesinin annesi Trklere esir dtnden, Trk
kan d a tayor. Babas bir ifti ve kk bir d eirm en sahibi idi. Annesi,
hayatnn byk bir ksm nda cahil bir kadnd. Sholoklov tahsilini Vonozeh ve M oskovad a tam am lad. retm en olmay tasarlayarak, on be
yanda iken kyne dnd. Rusya o zam an dahil bir harp iinde idi ve
Sholokhov kendisini bu atm ann ortasnda buldu. Bolevikler, ona bir
m em uriyet verdiler. Nihayet Sholokhov, m ahall Bolevik komitesine ye
seildi. 1 9 2 2 de,' o zam an Don blgesinde at koturan ekyalara kar
arpanlar arasna katld.
O n sekiz yanda iken yazm aya balad. lk kitabnda -D o n H ikyele
ri (1 9 2 5 )- ksa hikyelerini bir arad a toplad. B alca eseri, drt safhada
yaynland: 1928, 1 9 2 9 ,1 9 3 3 ve 1938. D ah a balangta, nem li bir b a
ar olarak alklanan bu kitap, Rusya iinde ve dnda en ok tutulan bir
R us rom andr. Sholokhov, geleneksel iftilik hayatnn kolektif ekonom i
ye dntn. Yarnn Tohum lan adl kitabnda anlatt. 1 9 3 7 de, Y ce
Sovyet rasna ye seildi. kinci Dnya H arbinde harp muhabiri idi.
Sholokhov, hayatnn byk bir ksm nda, ailesiyle, doduu blgede
yaad. G ayet yakndan tand basit halkla yakn tem asn srdrd.
H er yerde, byk bir yazar olarak tannd. Rusya ve R usya dnda, klsik
geleneklerde bir rom anc, Gogol ve Turgenevin, Tolstoy ve Gorkinln bir
vrisi olarak kabul edildi.
Gelin Tac
(Kristin Lavrandsdatter)
Yazar
Sigrid Undset
(1882-1949)
Babca Karakterler:
ilk Nesil
Lavrans B j rg u lss n ; Centilmen bir ifti; ok dindardr. ocukluun
da, kiliseye intisap etmek istiyordu. Fakat on sekiz yama geldii
zaman, kendisinden yal bir kadmla evlendi. yi bir koca olmakla
beraber, bu evlilik tamamiyle mutlu bir evlilik deildir. ocuklarm
seven mfik bir baba olarak, Kristinin Erlend ile kurduu ak ili
kisini, kendi ahlk prensiplerine gre hkmlendirir, kzm m Erlend
ile evlenmesine kar kar.
R a g n frid Ivarsdatter: Lavransn kars; iine dnk, karamsar bir ka
dn. Kocasnn cins hissizlii onu akna evirir, aresizlik iinde
brakr.
A a s m u n d B j rg u lfs s n : Lavransn Oslo'daki erkek kardei. Mutlu bir
evlilik kurmutur. ki ocuu vardr.
Lady A a s h ild G autesdatter: Asil bir kadn; nceleri Oslodaki kraliyet
sarayndakilere yaknd. Azimli ve salam karakterli bir kadn. Ger
ekten tbb maharetleri vardr, byclkten de anlad sylenir.
Sir B j rn G u n n ars s n : Lady Aashild'in kocas; genliinde iyi ve yak
kl idi; emekliliinde neesiz, halsiz biri olmutur.
122 100 B y k R o m a n
100 b y k R o m a n 123
124 100 B y k R o m a n
100 B y k R o m a n *1 2 5
Hikye
I. G elin Tac
O n d rd n c asrn balarnda, merkez N orve'te Jrundg a a rd 'd a ki m aliknesinde Lavrans Bjrgulfssn adnda bir
centilm en yaar. U erkek ocuu, bebek yalarnda ld kle
rinden, en byk kz Kristin'e ok b a ld r Kitap, bu kzn h a
yatn konu alr. Romann ilk b lm leri, Kristin'in ocukluk yllanna hasredilm itir: M aliknedeki hayat; kendisinden byk Arne adndaki bir erkek ocuu ile arkadal; orm anda yapt
bir gezi srasnda, bir cad old u u n a inanlan g a rip b ir kadnn
kendisini dehete drm esi; O slo 'ya yapt gezi ve orada Edvin adndaki nazik ve d in d a r bir papazla tanmas; kz karde-
126 100 B y k R o m a n
100 b y k R o m a n 127
onun kendisine sahip olm asna raz olur. A rdndan perian bir
halde brakt babasnn itirazlarna ram en, nian bozar. Simon olu p bitenleri bilir, fakat Kristin'in lekelenmemesi iin ger
ekleri saklar. Ksa bir zaman sonra da, zengin bir dul kadnla
evlenerek teselli bulur.
Lavrans, Kristin'in Erlend ile evlenmesine msaade etmez.
Kristin, evde aylarca surat ask dolar. N ihayet Erlend, bera
berce kam alann teklif eder. Bu i iin de, Lavrans'n kom u
su olan Aashild adndaki halasnn kendilerine yardm etm esi
ni salar. Kristin, A ashild'i ziyaret etmek iin evden msaade
alr; birka gn bu kadnn evinde kalacaktr Kristin ve Erlend
kamaya hazrlanrlarken, Erlend'in metresi Eline karlanna
kar. iddetli bir az kavgas b a la r Eline, bu srada rakibini ze
hirlem ek ister. Erlend, Eline'in boazna bak dayayarak, Kris
tin'e iirm ek istedii zehiri kendisine iirmeye alr. Bu ka rg a
a srasnda Eline, Erlend'in elindeki ba a lr ve kendisine
saplar. Trajedi rtbas e d ilir ve Kristin hibir eyden phe etm e
yen ailesinin yonma dner.
Lavrans nihayet, Erlend'i hibir zaman beenmemi o lm a
sna ram en, Kristin'in bu genle evlenmesine nza gsterir.
Kristin, nian, Erlend'den gebe kalarak kutlar. Kzn ailesi, iki
sini hemen evlendirin Lavrans, sevgili kz tarafndan a ld a tld
n, onun kt bir e setiini ve bu pazarlkta erefini lekele
diini anlar.
128 100 B y k R o m a n
100 B y k R o m a n 129
bir boluk geliir ve lke, d tehlikelere maruz kaln Erlend, Erling Vidkunssn adnda ta rih ve gl b ir asilzdenin mphem
teviki altnda, Krala kar kan b ir grubun bana geer. Bu
bakaldrm ann hedefi, kral vey kardei H aakon'un lehine
Norve krallndan vazgeirmektir. Am a Erlend, asillerle yap
t m uhaberat dikkatsizce, Sunniva O lavsdatter adndaki evli
bir kadna gsterir ve bylece, kendisinin plann ykar. Erlend,
Kristin'den ayn
ak maceras yaamtr. Erlend tatm in olam ad bu hayat terkedince, kadn da onu saraya jurnal eder. O , bu akla sm a
yacak dikkatsizliini, m etresinin, okum a bilm ediini sandn
syleyerek affettirmeye alrsa da hyanet suu ile tevkif e d ilir
Darbe plannda yer alan dierlerinin isimlerini ifa etmesi iin
kendisine ikence yaplr. Fakat Erlend, bir kaya kadar salam
dr, kimsenin ismini vermez. N ihayet, Simon ve E rling'in m d a
haleleriyle serbest braklrsa da, H usaby'deki top ra kla n n a ha
nedanlk el koyar. Erlend ve Kristin, Kristin'in Lavrans'dan teva
rs ettii J rundg aard'd a ki m aliknede yaamaya m ecbur ka
lrlar. Bu S im on'u hi de mem nun etmez. Hayatn kurtard ra
kibi im di, Kristin'le birlikte kendisine komu olacaktr. Simon,
Kristin'i hl sevdiini anlar.
ili. Ha
J ru n d g a a rd 'd a , Kristin tekrar m aliknenin ynetim ini eline
alr. Yedi erkek ocuu salam yapl, grltc genler olm u
lardr; sevimli fa kat uyuuk baba la n n a prestij ed e rle r Simon ve
R am borg'un iki ocuklar vardr, biri cid d bir hastala yakala
nr. Hastalan kocakan illanyla iyiletirmekte olduka n ka
zanan Kristin, hibir doktorun baaram adn yapar. Kendi ru
hunu tehlikeye sokarak, yasaklanm b ir putperestlik ayini ile
bu hasta ocuu iyi eder. Erlend, kom ularyla kavga eden Sim on'un hayatn kurtanr. Artk ikisinin, birbirine deyecekleri bir
"b o rc "u kalm am asna ram en, Simon rakibini hl sevmez.
kisi birbirinden uzaklarlar
130 100 B y k R o m a n
10 0 B y k R o m a n * 1 3 1
132 10 0 B y k R o m a n
bir
Eletiri
Gelin Tac, alt asr ncesi Norveinin fonunda, krk
kadar balca karakterin drt nesil boyunca hayatn ince
leyen ktlev ve ihtirasl baarl bir eser. Tabi Orta a
larda ilgili romanlar hi de ender deildir -ngiliz okuyu
cusu hemen Scottu hatrlar- Fakat bu tr romanlar, ekse
riya ok popler olmalarna ramen, genellikle baarl
deillerdi. Geen asrn ortaalarla ilgili roman, roman
tik hareketin bir rn idi. Bunun neticesi olarak, Orta
alarn hakik bir manzarasn izmedi; romancnn ha
yalindeki bu ideal ve tahayyl dnya ile irkin ve baya
halihazr amz tenkit edilmek isteniyordu. Bu romanla
rn ekserisi nazik valyelerle, gzel ve gen kzlarla, se
vimli papazlarla, romantik ekyalarla, salam ve shhatli
kyllerle, ilh. dolu idi ve hepsi, sanki romantik bir dn
ya dna km gibi hareket ediyorlard. Gelin Tac ise,
zengin bir teferruatla anlatlan, fakat pitoresk manzaralar
la okuyucuyu skmayan ve orta alarn hayatn inandr
c bir tarzda ileyen roman. Kitaptaki karakterler, geri
hibir pheye yer brakmayacak ekilde kendi alarnn
100 B y k R o m a n 133
134 100 B f K R o m a n
10 0 B y k R o m a n * 1 3 5
136 100 B y k R o m a n
100 b y k R o m a n * 1 3 7
Yazar
Sigrid Undset, 2 0 M ays 1 8 8 2 d e dodu; ailenin kzndan en b
y idi. N orvete Trandjhem de doan babas Martin Undset tannm
bir ari<eolog idi. Sigridin ocul<luu genellil<le O sloda (o zam an Christia n a) geti; babas, niversitede ders veriyordu. Sigrid, ol<ulda pei< mutlu
deildi, zira an atmosferi -liberal, feminist ve sosyalist- onun m uhafa
zakr m izac ile badam yordu. H ocalar, onun, niversiteye devam
ed erek tabi ilim veya tarih eitimi yapm asn istedilerse de, o zam anlar,
ressam olmay dnen Sigrid reddetti. Fakat babasnn vakitsiz lm
zerine, bir ticaret m ektebine devam etm eye m ecbur kald ve bir elektrik
m hendisinin brosunda alt. Bo vakitlerinde, hikyeler yazm aya
balad.
Sigrid Undset, 1 9 1 1 de A .G . Strasvad ad nd a bir sanatkrla evlendi.
A dam n, da h a nceki evliliinden ocuu vard ve Sigrid d e ocuk
dnyaya getirdi. Ailenin iki ocuu -biri vey biri kendisinin- akl hastal
na yakaland. Evlilik de, 1 9 2 2 de boanm a ile neticelendi. H ayatnn bu
zor devresi hakknda sadece unlar yazd: Kitap yazdm , evi ynettim
ve ocuklara baktm.
Bu seneler zarfn da Sigrid, gelim e, siyas, reform, kadn haklan, pasifizm, sosyalizm ve mill m uhtariyet zerinde duran liberal kltrden git
tike soudu. Kendisi liberal bir protestan olarak yetitirilmiti; fakat bu
inan imdi onu, agnostik yapm , kendisine destek olm am t. Tarihten
kard dersler ona, liberalizmin bir hata olduunu retti; nk, libe
ralizm, beer tabiat hakkndaki gerekleri yanl anlam , insanlann ruh
larndaki eytan gc kmsemiti. Avrupada, Kari Barth gibi Protes
tanlarn liberalizm den neo-C alvinizm 'e dndkleri yllarda, bu tr dn
celer yaylm aya balam t. Sigrid Undset ise Katoliklii benim sedi ve
1 9 2 4 te resm en Katolik kilisesine dahil oldu.
Gelin Tac, onun Katoliklii benim sedii yllar zarfn da yazld. Kitap,
Sigrid U ndsetin, Katolik olarak benim sedii yeni inanlarnn da bir ifa
desidir. E rkek ve kadnlara, istedikleri eyleri yapm alarna m saade edil
memelidir, nk ok defa doru olm ayan eyleri yaparlar. Bir noktadan
dierine deien ihtiraslara ve gnahkrlara, Kilisenin doktrininde belir
tildii zere, Allahtan baka kim se yol gsterem ez. Rom andaki karakter
ler, muhtelif derecelerle, bu inan belirtiyorlar. Edvin ve Lavras, bunu
138 100 B y k R o m a n
her zam an kabul ederler; Erled hibir zam an benim sem ez ve Kristin de,
byk straplarla ancak hayatnn sonunda bu noktaya eriir.
Sigred U ndset'e 1 9 2 8 de, Nobel Edebiyat Mkfat takdim edildi.
D ah a sonraki belli bal eseri, Hestvikenin Efendisi (1 9 2 8 -1 9 3 0 ) adnda,
daha nceki byk eseri gibi, orta alarn N orveini ele alan bir dram
drtls idi. Mellifin d a h a sonraki eserleri, didaktik ve ahlk unsurlarn
yazlarda stnlk kurduklar sylenerek, eletirenler tarafndan tenkid
edildi.
Alm anya, 1 9 4 0 da N orvei igal ettii zam an , Sigrid U ndsetin ya a
d kasaba, Lilleham ar tahrip edildi ve Naziler, yazarn yirmi alt yan
daki olunu ldrdler. Sigrid Undset svee kat ve bir m ddet Stockholmdaki arkadalannn evlerinde kald, oradan d a Birleik A m erikaya
gitti. Sigrid Undset, 1 9 4 5 te N orvee dnd ve sakin bir em eklilik hayat
srd. 1 9 4 9 d a altm yedi yanda ken felten ld.
Balca Karakterler:
P aul Baum er: Hikyeyi anlatan on dokuz yandaki bir Alman eri.
A lbert K ropp: Bir svari onbas ve aramzdaki en berrak dnceli
kimse. Ald yaradan tr baca kesilir.
M ller: Okumaktan zevk alan, mektep kitaplarm yannda tayan bir
asker.
Leer: Grubun, en fazla seks tecrbesi geirmi mensubu.
T jaden: Sivil hayatta demirci.
Haie W esthus:T a kmr toplar. Harpten sonra orduda kalmay d
nr.
D etering: Topran dnmekten baka bir ey yapmayan bir kyl.
Kaar ve yakalanr.
S tanislaus K atczinsky (Kat): Birbirinin arkada olan bu grubun gayriresmi lideri takriben krk yanda; yemek yemesini sever, hafif iler
den holanr.
K em m erich: Baca kesildii srada len bir gen.
H im m elstoss: Paul ve arkadalarna, talim srasnda ikence yapan sa
dist bir onba.
P aulu n a ile si: Bir memur olan babas; kanserden lmek zere olan an
nesi ve kz kardei.
140 100 B y k R o m a n
Hikye
G a rp C e p h e sin d e Yeni B ir ey Yok, b ir grup A lm an erinin,
100 B y k R o m a n *1 4 1
hi de iyi b ir hayat
1 918
Eletiri
Yirminci asrn Alman edebiyat tarihini aratracak bir
okuyucu Garp Cephesinde Yeni Bir ey Yok hakknda bir ey
bulamayacaktr. Eer bu kitapla ilgili birka satr grrse,
eletiricilerin kitaba hor bakarak ele aldklarna ve gayet
kt yazlm olmasna ramen en fazla satlan kitaplar
142
100
B y k R o m a n
100 B y k R o m a n 143
144 100 B y k R o m a n
M aria
R em arque,
m uhafaza
100
byk
R om an *145
insanlk Durumu
{La Condition Humaine)
Yazan
Andre Malraux
(1 9 0 1 -1 9 7 6 )
Balca Karakterler:
G isors: nceleri Pekin niversitesinde bir sosyoloji profesr; akl ve
derin sezgi gcne sahip biri; fakat afyon mptelsdr; harekete
geme yeteneklerinden mahrumdur.
Kyo Gisors: Olu; yan Fransz yar Japon; kendisini ihtille adam bir
tekilt.
M ay G isors: Kyonun kars; Aman asll bir doktor.
Kam a: Yal Gisorsun kaynbiraderi;
ressam.
C hen Ta Erh: Gen bir inli; bir misyoner okulundan mezun olmutur.
imdi, kendisini bir lm saplantsna kaptrm gen bir terrist.
Katov: Rus ihtillinde ve Dahil Harbinde yer almtr. nceleri tp tah
sil eden bu adam imdi, anghay isyannn bir tekiltsdr.
C la p p iq u e Baronu: Antika eya ve afyon satan bir tacir. Kendisi hak
knda hikyeler uydurmasn sever; slah olmaz bir kumarbaz; keke
medir.
H e m m elrich: Bir plk dkknnn sahibi; isyan planlan hazrlayan bu
adam, karsna ve ocuuna kar hissettii grevlerinden tr
temkinli olmutur.
Lu Yu H san: Hemmelrich'in orta.
100 B y k R o m a n 147
Hikye
in 19 2 7 'd e , fena halde blnm b ir lke idi. O n be se
ne ncesi kurulan cum huriyetin yerini b ir generaller rejim i a l
mt. G eri bu generallerden hibiri lkede tam b ir hkim iyet
krem iyorsa da, her biri dierinin stnlk kurmasn engelle
yebiliyordu. lkenin gneyinde Koum intang veya M illiyeti Par
ti lideri an Kay-ek hkim di ve rejim ini kuzeye doru yayyor
du. an Kay-ek, in Kom nistleri'nin ve onlann Rus mavir
lerinin yardm lann kabul etti, fa ka t anghay' ele geirdikten
sonra, bu m ttefiklerine kar cephe ald, insanlk D urum u, bu
hadiseler ortasnda geer
Hikye, b ir cinayetle balar: C h'en Ta Erh adnda bir te r
rist, bir Avrupa gem isindeki silhlann m a h a ll hkmete teslim
edilmesini isteyen hkm et grevlisinin zerindeki belgeyi a l
m ak iin onu ldrr. Komnistler, bu silhlan, kendilerinin
yaklamakta olan bakaldrm alannda ku lla n a ca kla rd r Adam
bylece katleden C h'en , arkadalannn yanna giden O n la r
148 100 B y k R o m a n
a ra lannda
100 B y k R o m a n "1 4 9
memeye ka ra r verip, grup hareketi ile hibir eyin gerekletirilm eyeceini anlayan C h 'e 'd e , an Kay-ek'i ld rm e k iin
plan hazrlar H ankovv'da, ehirden aynlacaklan srada,
gn hibir ey yemeden almaya m ecbur brakldklan iin
bakaldran baz lim an iilerinin kom nist m uhafzlar tarafn
dan gtrldklerini g r rle r Kyo, adaletsizlie'bavuranlann
sadece sac partiler olm adklann g r r
Kendisini salam o la ra k sandalyeye yerletiren K uom in
tang, polis sistemini eline a lr ipilevski adnda b ir polis, C la p pique'nin silahlann ele geirilm esindeki rolnden tr, iki
gn iinde ehri terketmesini ister A ra n a n la r arasnda Kyo da
vardr G isors'un sran ile C lcp p iq u e , hem kendisine durum un
veham etini anlatm ak hem de in'den aynim ak iin bor para
istemek zere Kyo'yu a ra r Kyo ile buluaca yere giderken,
her zam an gittii kum arhaneye girer, oyuna d a la r Kyo ile ran
devusunu kanr ve cebindeki paray da kaybeder Panie ka
150 100 B y k R o m a n
10 0 B y k R o m a n 1 5 1
Eletiri
nsanlk Durumu, muhtelif insanlar ne gibi bir kaderin
beklediinin bir incelemesidir. Romanm belli bal tezle
ri, Malrauxun kurgularnn ekserisinde grlr: Hayatn
mnszl; iddetin, insan hemen hemen her zaman
bekledii lm; beerin alalmas veya ykselmesi ve in
sann malbiyetle kar karya kalmasna ramen, kendi
benliini kahramanca belirtmesi. Kyo Cisors, muhteme
len romann balca karakteri, fakat tam olarak deil. ev
resinde hemen hemen, ayn derecede nemli yarm dzi
ne kadar insan yer ve her biri, kendi isteiyle kendi kade
rini seer.
Siyas bir aktivist olan Kyo, dierlerinin asker veya pa
paz olmak isterlerken gsterdii ekilde mesleini, vaha
metini bile bile uurla seti. Kyo komnizmin herkese,
kendi yoldalarna olduu kadar, dmanlarna da vakr
152 100 B y k R o m a n
100 b y k R o m a n * 1 5 3
154 100 B y k R o m a n
paktndan sonra Malraux, kendisinin, komnizmi terketmediini, komnizmin Malrauxu terkettiini syledi.
1930larda, nsanlk Durumu, olduka ortodoks bir ih
tillci roman diye okunuyordu. Malraux, anti-komnist
olduktan sonra, kitabm sathta grnen mahiyeti imdi
aktan a^a belli oluyordu; yani, Kyo ve Katvun anlad
mndaki ihtilli. an Kay-ek kadar, nc Enternasyonel ykmt. Kyo ve arkadalar, zamana uydurul
maya alan pratik politikadan ok daha saf bir ideal pe
inde idiler ve kendilerinin anlad hakikat meydana k
t zaman da, disiplinli particiler olarak deil, bir Mark
sistin, burjuva ferdiyetileri diyebilecei kadar ferdiyeti
ler olarak hareket ettiler. Onlar, kendilerini, siyas baar
dan ok daha temelli bir eye adamlard: Beer yaratk
lar olarak, kendilerinin vakar ve haysiyetlerine.
Yazar
M alrauxun kendisi tarafndan onaylanm bir biyografisi bulunm ad
ndan ismi etrafnda olduka efsane birikti ve o d a bu efsaneleri dat
m ak iin hibir ey yapm ad. Hayatnn byk bir ksm n, kaybedilmi
dvlar urunda uzak lkelerde gizli ajan olarak geirdiinden, bu faali
yetleriyle ilgili ok sayda belge yoktur. Bir nem li biyografik lgat, onun
doum tarihini bile yanl gsterir. Fakat herkes urasn kabul ediyor k,
M alraux zek ve hareket hayatn birletirdi ve her ikisinde de baarl ol
du.
M a lfa u /, 1 9 0 1 de, Pariste dodu. Klasik lise eitim inden getikten
sonra, sanat, arkeoloji ve Dou dilleri zerinde alt. Babas, in-H indinde bir Fransz devlet m em uru
girm em i orm an) gml Kam boya heykellerini aram ak zere in-Hindine gitti. Fakat Fransz m stem leke yneticileri onu, mill hzineyi lke
den karm ak istem ekle sulad ve yl hapse m ahkm ettiler. Bu c e
zan n, gerekte, siyas faaliyetlerinden tr verildiini syleyenler bir
haylice, M alraux, in-H indinin istiklline kavum as iin alan Annam
Genlik D erne inin, faal bir yesi idi ve bu dern ek de komnistlerin n
fuzu altna girmiti. M alrauxun hapsedilm esi Fransay kartrd; bala
100 B y k R o m a n * 1 5 5
rnda A ndre G id enin bulunduu ok sayda sanatkr ve edebiyat, M alrauxun serbest braklm asn istediler.
Serbest braklm asndan iki ay onra, Malraux, yeniden siyas hayata
dald ve muhalif bir gazetenin bana geti. 1 9 2 5 te, o zam an an Kay ekin Kuomintang' ile ibirlii yapan komnistler nm n a propaganda
yapm as iin ine gnderildi. Ertesi yl, on iki kiilik Kuomintang G enel
Ynetim Kurulunda, an K ay- ekle yan yana oturdu. 1 9 2 7 de Kvvantung
ve Kvvangsi eyaletlerinin propaganda m drln yapt. M aam afih, pek
oklannn hadiselerin doru bir aynas olduunu sanm alarna ram en,
anghay, nsanlk D u ru m /n a anlatld ekilde dm edi. an K ay-ek
Kominternden aynid zam an, M alraux da inden ayrld.
A rdndan tekrar arkeolojiye dnd. A fganistanda G rek-B u da sanat
eserleri ve Arabistand a em a Kraliesinin hkm et m erkezini arad. Is
panyad a D ahil H arp balaynca (1 936), M alraux, hem en bu lkeye gitti.
Cumhuriyeti bir hava kuvveti kurdu, kulland uakla Frankonun birlik
lerini bom balad ve Kralclar nm n a para toplam ak iin Birleik A m eri
kay dolat. nsanln m idi aU rom an, tecrbelerden ald ilham la
rn tesiri altnda yazld. kinci Dnya Harbi balad zam an , er olarak or
duya katld, esir dt, kat, yeralt m ukavem et hareketinde alt ve
yaraland. H arp sona erince, G eneral de G aulle'ye dnerek herkesi hay
rete drd ve de G au llein ilk kabinesinde H ab erlem e Vekili oldu. M alraux de, G au lein ikinci hkmetinde Kltr Vekili idi. O ndan sonra, sanat
ve kltr zerine kitaplar yazd, bunlardan balcalar. S a n a t Psil<olojisi
(1 9 4 9 ) ve Sessizliin S es/d ir (1 951).
Aldous Huxley
(1 8 9 4 -1 9 6 3 )
Balca Karakterler:
P h ilip Cluarles: "Fikir romancs," souk bir entelektel.
E lin o r Q uarles: Philipin, hayatndan memnun olmayan kars.
Llttle Plil: Quarles'in, vaktinden evvel gelimi, sanatkrane yetenek
lere sahip olu.
J o h n B idlake: Elinorun babas; byk, fakat bencil bir ressam; huysuz
ve ehvet dkn bir adam.
VValter Bidlalce: Elinor'un erkek kardei; Literary VVorld {Edeb dnya)
adl iddial bir haftalk mecmuann romantik heyetinin zayf bir ye
si.
M arjorie C arling: VValterin kendi kendisine acyan metresi.,;
Lucy T a n ta m o u n t: VValter Bidlake'in gzel've ahlksz metresi.
M ark R a m p io n : Sanatkr ve yazar; kendisini geleneklere bal olmayan
tabi bir insan olarak grr.
D en i Burlap: Edeb dnyann kutsiyet taslayan ehvet dkn edit
r.
Beatrice G ilray: Hislerini bask altnda tutan, Burlapa k zengin bir
kadn.
M aurice S pandrell: kinci defa evlendii iin annesini asla affetmeyen
melodramatik bir reyb ve msrif.
10 0
byk
R o m a n 157
Hikye
Byk yal ressam John B idlake'in nc evliliinden
olan W alter Bidloke adndaki o lu , ham ile metresi M arjorie
C a rlin g'den bkm, mutsuzdur. VValter, kadn, fanotikesine
d in d ar kocasndan alm tr Fakat im di, kadnn mtem adiyen
kendi kendisine acm asndan bkm, Lucy Tatam ount adnda
zengin ve gzel bir kadna delicesine tutulm utur M a rjo rie 'n in
yakarlanna aldn etmeksizin, kadn terkeder ve Tantamount'un evindeki partiye gider.
O ra d a , zayf ve kabiliyetsiz biri o la ra k grdnden kendi
sinden srt eviren babas ve dindarlk maskesi taknan, mete
liin hesabn soran patronu, yani E de b D n y a 'n n editr D e
ni Burlap ile karlar. Lucy'nin, unutkan b ir ilim adam olan
babas, misafirler, Bach'm fl t ve yayl sazlar ii yazlm b ir p a r
asn dinlerlerken, asistan llidge ile kom ik bir tarzda salona
girer ve ksa bir m ddet kalr.
M isafirlerin gsterili m klem elerinden can sklan VValter,
Lucy'yi alr, entelektel ve Bohem yanlann gittikleri tannm bir
Soho lokantasna (Sbisa) g t r r Walter, Lucy ile tam am iyle
babaa kalmaya can atyorsa da, Lucy, fettanca b ir eda ile lo
kantada, aralann da mutsuz ve reyb b ir eletirici ile sanat d n
yasnn deersiz deer kimselerinin de bulunduu bir grupla
beraber oturm ak ister V\/alter, berbat bir hide eve, M a rjo rie 'n in
yanna dner. M a rjo rie 'ye yalvanr. BuHap'a giderek, cretinin
artnimasn sylemesini ister
Bu arada , VVaiter'in kz kardei Elinor, kocas Philip Q u a rles'le beraber H in d ista n 'd a d r O u lla n kk Phil, byk a n
nesi ve Miss Fulkes adndaki dads ile ngiltere'de kalmtr.
Guarlesler, H indistan'dan aynim aya hazrlanHar Elinor, koca
snn kendisi ile ilgilenm esini tekrar isterse de ad a m . Ses Sese
158 100 B y k R o m a n
100 b y k R o m a n 159
160 100 B y k R o m a n
100 B y k R o m a n * 1 6 1
Eletiri
Philip Ouarles, "fikir romann yle tarif ediyor:
Her ahsn karakteri, mmkn olduu kadar, szcl
n yapt fikirlerde im edilmelidir... Fikir romannn bir
byk kusuru udur ki, hdiseler uydurulmutur... Bu
ucubelerle yaamak onunda, olduka yorucu olur.
Cidenin Kalpazanlar gibi. Ses Sese Karda, Philipin
yazarlk hakkndaki dnceleri gibi kaledoskopik bir ro
mandr. Ve Kalpazanlar gibi Huxleyin roman da, roman
iinde bir romandr; birbiri iine konan in kutular gibi
mulak. Huxley, her birinin hayatlar bir noktada dierle
riyle birletii bir dizi karakterden dierine sratle geer.
Ve bu ilemi srasnda, kontrapuan musiki tekniini, bil
hassa tez ve variyasyonlarm romanna uygular, seksel
arzular ve bu arzularn yerine getirilememesi tezi, variyasyonlar, muhtelif karakterler tarafndan oynanr.
Bylece, tpk Marjorienin Walteri mitsizce sevmesi
gibi, Walter de Lucyye mitsizce balanr. Elinor kocas
n sever, ama sadece kendi gcn seven Webley tarafn
dan ifal edilmesine rza gsterir. Spandrellin annesine
besledii sevgi, btn kadnlardan nefret etmesine, siyas
nihilizme ve kendi kendini tahrip etmesine dnr. Burlap, kendi ehvet hislerini din dncelerle rtmeye al
r ve yal John Bidlake de, aktan aa ehvet hisleri
peinde gider, fakat lmle karlamaktan ekinir, kor
kar. Sadece Mark Rampion -ki fikir ve dncelerine dayanr- sekse, hayattaki gerek yerini verir.
Birbirleriyle ilikilerini srdrrlerken, karakterleri
vastasyla konuan Huxley, okuyucuya. Birinci Dnya
Harbinden biraz nceki yllarda Londra sosyetesinin g
r ve ahlk fikirlerinin bir panoramasn da sunar. Kk
sz ve haddinden fazla medenileen bu insanlarn hayat
162 100 B y k R o m a n
Aldous Huxley
(1 8 9 4 -1 9 6 3 )
Balca Karakterler:
Bernard Marx: Yeni Dnya ile badaamayan yksele lde zeki bir
insan; kadnlarla olan ilikilerinde ekingendir; beraber altklar
kimseler onu devaml hrpalarlar.
L enina Crowne: Londra Tohumculuk ve Fizik Yeterlilik Merkezinin
ehvan ve iirilen bir iisi.
Fanny Crowne: Lenina'nn akrabas olmakla beraber, yakn bir arkada
ve srdadr.
H enry Foster: Tohumculuk merkezinde alan heyecanl bir ilim ada
m.
D ire k t r: Yeni Dnyanm gl ve kstah bir adam.
M ustafa M ond: Bilgili ve sofistike (kltrl) biri. nceleri bir fiziki
olan bu adam, Dnyann On Deneticisinden biridir.
Jo h n : Amerikann Nevv Mexico blgesinde yaayan ve sk sk Shakespeareden pasajlar veren bir "vah".
U n d a : John'un adi bir kadn olan annesi.
Pope: Lindanm Kzlderili .
H e lm h o ltz W atson: Bernard ve Johnun air arkadalar.
16 4 10 0 B y k R o m a n
Hikye
Londra Tohum culuk ve Fizik Yeterlilik M erkezi'nin kstah
asna m arur m dr, bir grup heyecanl gence ve talebeye
merkezi gezdirmektedir. Sene Ford'dan sonra 6 3 2 'd ir. Yeni
D nya'da zam an, Ford'un T-modeli o to m o b ilin ktlev b ir tarz
da yaplmasna balanmasyla llr. Bu merkezde insanlar,
sun ilkah yolu ile ktlev bir tarzda retilir ve cemiyetin kat hiyera^ik dzenine uymalar iin kimyev m etodlarla, fizik bn
yeleri gelitirilir.
M dr, cemiyet hedeflerine -Topluluk, ahsiyet ve Istikraraulaacaksa ferd farklara yer yoktur, der: nsanlar, cenin halle
rimden itibaren, cemiyette alacaklar yerlere gre ekillendirilir:
Alfa Art, olduka zeki liderler, Epsilon Eksi Ahm aklar, pis ileri
yapan kt ekilli, maym un gibi yaratklar.
M dr, bu ultra-plnlam ay gerekletiren byk icatlardan
birinin, bir tek yum urtadan birinin tam am en benzeri doksan a l
t ikiz insan karlmasna im kn veren Bokonovsky ilemi o ld u
unu sylen Talebeler, dikkatle not alrlarken, m drn him a
ye ettii adam Henry Foster her eye ka a d ir on Dnya D ene
ticisinden biri olan Mustafa M o n d , onlar. Fizik Yeterlilik M erkezi'nde gezdirir Burada, ocuklara, bebeklik yllarndan itib a
ren cemiyette kendileri iin nceden tayin edilen m evkilerini
nasl koruyacaklan ve benliklerini nasl bask altnda tutacaklan retilir.
M ustafa M o n d , talebelere, ak gibi ferd duygu ve ihtiraslann yerini, to p lu luk ruhuna ve geliimi gzel sekse brakan to p yekn kontrol altndaki bir cemiyetin avantajianndan
bahse
10 0 B y k R o m a n 1 6 5
166 100 B y k R o m a n
100 B y k R o m a n 167
kendisini
tercih edilir), ilme (cihazlar tevik edilir, soyut speklatif ilme yer
yoktur) veya ancak sosyal istikrarszlk ve zam an zam an sefalet
iinde yeeren ykc kuvvetler olan dine de ihtiya hissedilmediini anlatr. M o n d , tam am iyle m utlu bir hayat sren veya ev
resiyle badaan bir kimsenin, O fh e llo gibi bir piyes yazam a
yacan veya din uruna ehit olam ayacan iddia eder. G e
ne M o nd John'a m utluluk, ehvan zevklerle bir tutulduundan
ve her arzunun meydana kt anda yerine getirilm esi gerek
tiinden, bu Cesur Yeni D nya'da, mazinin byk kltr kah
ram anlan olan hayalcilerine, g a rip fikirii insanlanna ve egoist
lere yer bulunm adn a n la tr
168 100 B y k R o m a n
Fakat M o n d 'u n btn belgati Vah'yi ikna edemez. Shakespeare, strap ekmek, annelik ve A lla h , onun ndinde hl
nem li deerlerdir. Vah John, Surrey sahillerindeki b ir deniz
fenerine ekilerek herkesten uzak bir hayat srmeye karar ve
rir. O ra d a , dierlerinin onlarsz yopam adklann cihazlara ve
btn konfora srt evirerek, kimseye bal olmakszn yaaya
caktr.
John, avlanm ak iin kendisine o k ve yay yapar, bahesinde
kendi sebzelerini yetitirir ve zaman zaman do, Lenina'ya his
settii
ehvet hislerini
dnd
zaman
dvnr
Fakat
Eletiri
Shakespearenin The Tempestindeki cazip adada Miran
da, yle haykrr: Ah, bylesine insanlarn yaad cesur
yeni dnya! Aldaus Hexley, kendisine hs sinisizmi ile
Shakespearenin bu kahraman kadnnn kelimelerini alr
ve cesaretten baka her eyi ihtiva eden yeni dnyay an
latan romannn ad yapar. Ac, strap ve lm gibi ger
eklere realiste dayanmasn bilmeyen bu Cesur Yeni Dnyasnm insanlar, kendilerini, sevmedikleri herhangi bir
eye kar, hibir zaman eksik olmayan soma ile korurlar,
ann zevk ve hisleri iin yaarlar. Huvvleyin cesur yeni
100
byk
R om an *16 9
17 0 100 B y k R o m a n
100
byk
R oman 171
1er hakknda kitaplar yazd. D ah a sonraki rom anlar pek baanl olam a
d. Bir arkada, bir defasnda H uxleyi yle tarif etti: Hi de gayrizarif
d enem eyecek ekilde, ortasndan saa sola sallanan bir st aac.
S es S e s e K arfy\ okuyanlar, gayet uzun boylu (1 .8 3 m.) ve zayf y a za
rndan istihzal szler beklerlerken, onun nezaketi karsnda. Grm e
S anat (T h e Art of S eeing, 1942) adl kitabnda bahsettii egzersizlerle
grm e hissini bir lde kazand. Am erikal Kzlderililerin kullandklan
baz uyuturucu m addelerle ilgilendi. Bunlardan bazlarn, C esu r Yeni
D nyada da anlatm t. Bu uyuturucu m addelerin, kendisinin grm e
hisleri zerindeki m spet tesirlerini, The D oors o f P erception adl tart
m al kitabnda iledi.
ki defa evlenen Hux!ey (birinci kars 1 9 5 5 te lmt). A m erika
C um hurbakan John K ennedynin katledildii gn (2 2 Kasm 19 63), C aliforniada kanserden ld. Geri kendisine Nobel M kfatnn verilece
inden sk sk bahsedildi ise de Huxley, belki nceki rom anlarnn yakc
nihilizminden tr bu m kfata lyk grlmedi.
Dier Eserleri
C rom e Yellow. Bu ilk rom an iin Huxley (Thom as Love Peacoock ve
Norm an D ouglasn kullandklan teknie bavurarak) bir grup egzantrii
krdaki bir sayfiye evinde toplayarak birbirleriyle tarttrr. D eni ad nd a
ki ekingen bir air (G n e y Rzgri'r\(ia\<.\ ad an a ve C esu r Yeni Dny a daki Bernard M arxa benzer) VVnbuhlarn yazlk evleri olan C ro m ea
gelir. Deni orada, kendisini, rom antik pein hkmlerinden syrm aya
alan eytan rasyonalist Mr. S croganla; hayaletlerin resimlerini yapan
Ivr Lom barta ve k olduu Anne VVmbushla tanr. Bir dizi aheser
nkteli konum a sahnesi ile Huxley, Anneyi ele geirem eyen D enisin
kendisini nasl ahm ak yerine koyduunu ve nihayet C ro m eu hznl, fa
kat daha akll bir air olarak terkettiini anlatr,
Antic H ay: lk rom anndan daha tam ve daha orijinal olan bu eseri,
1 9 2 0 lerin Londra sosyetesindeki yapm ack tavrl edebiyatlan ve s a
natkrlar hicveder. R om ann kahram an, Theodore Gumbril ad nd a g
zel sanatlara m erakl bir gentir. Gumbril, kendisinden em in olm ayarak
Londrann B ohem hayatna dald zam an, Shearvvater gibi unutkan bir
ilim adam ve Casim ir Lyhiatt gibi kendisini dhi sanan biri ile de tanr.
172 100 B y k R o m a n
Ekmek ve arap
(Pane e Vino)
Yazan
Ignazio Silone
(Secondino Tranquilli)
(1 9 0 0 - 1 9 7 8 )
Balca Karakterler
D on Benedetto: Yal bir papaz; daha nce bir retmendi; kesin antifaizminden tr imdi emekliye ayrlmtr.
Marta: Don Benedettonun sadk kz kardei.
D on Benedetton u n n c e k i T alebeleri
C o n ce ttin o Ragu; Milis tekiltnda bir subay.
N un zio Cacca: Genliinde bir idealist olan bu adam doktor km,
kendisini mesleine vermitir.
D on P icciriIIi: Bir papaz; din otoritereler jurnalcilik yapar.
Pietro S pina (D on Paolo Spada ta k m a a d ile dolar):
yeralt tekiltnda alan bir ii.
G irasole A ile si
Berenice: Fossa dei Marsideki otelin sahibi olan kadn.
B ianchina: Berenicenin yeeni; Alberto Colamartiniye k.
D on G irasole: Fossa dei Marsi'nin papaz.
Anti-faist
17 4 10 0 B y k R o m a n
Hikye
talya 19 3 5 'te , Etiyopya'ya harp iln etm ek zeredir. Faist
hkm et, ynetim i tam mnsyla eline geirm i; btn m u h a
10 0 B y k R o m a n 175
17 6 10 0 B y k R o m a n
100 B y k R o m a n 177
ki, a d a m la r
kyllerin
178 100 B y k R o m a n
Eletiri
talyada Mussolini zamannda kilise, kahramanln
dan ziyade temkinli hareketi ile tannyordu. Faizmden
ziyade sosyalizmden korkan kilise, Mussolini ile derhal
bar yapt. Silone gibi eletiricilerin gznde kilise, sade
ce yeni bir klelik devrine girmekle kalmam, kendisini
ele geirenlerle ak yapmaya da balamt. Din ve sosyal
adaletin birbiri ile badaamayacan sanmak kolayd. Bi
anchina bunu gayet kesinlikle belirtiyordu: Ben hrriyet
taraftarym... siz ise, tabi, bir aziz olarak hrriyete kar
snz. Bu tabi sz, birok din adamnn karlat
kmazn bir delili idi ve ancak kiliseyi terketmekle d
dnya ile badaabilirlerdi.
Spina bunlardan biri. Mizac itibariyle derinden dindar
bir adam, samimiyet ve dorulua susam bir adam. Ta
lebeliinde, bir gn unlar yazmt:
Eer ldkten sonra bir kilisenin mihrabnda halka
tehir edilmek ve ekserisini irkin yal kadnlarn tekil
ettii kimseler tarafndan dua edilmek, hi de nho bir
ey deilse, bir aziz olmay isterdim. artlara, evreye ve
materyal duruma gre yaamak istemem. Sebep olaca
neticelere srt evirerek, hayatmn her saatinde, hakl ve
iyi grnen hedefler urunda mcadele etmek isterdim.
100 B y k R o m a n 179
18 0 10 0 B y k R o m a n
100 B y k R o m a n 1 8 1
yk aziz ve misyoner, Peter ve Pauldur. Her ikisi de Romaya gitti ve orada ehit edildiler. Kahramann (iki) aile
ad, siyas bir kkrtc olarak dnyev roln gsterir:
Spina, diken demektir ve spada da kl.
Bereket versin. Ekmek ve arap, sadece tebihlerden
oluan bir eser deil. Bilhassa ikinci derecedeki karakter
lerin tasvirlerinde, zengin mizah pasajlar gryoruz. Me
sel, Amerikadan dnen yal Sciatapn bildii ngilizce
tek kelime shut uptr. (Sus, eneni kapa ve bu kelime
yi o kadar ok kullanr ki, kendisine takma ad olarak veri
lir. stihzal bir ekilde Marcus Tullius Ciceronun ismin
den ilham alnarak yaratlan Marco Tuglio Zabaglio adn
da, vatan, millet nutuklar eken yal bir riyakr vardr.
Daha az istihzal olmamak zere Achilles Scarpa vardr.
Kendisine kadn getirmesi iin bir yardmcsna para verir
ve sonra bu kadnlar kurtararak, onlarn gznde kahra
man olur. pheci kyllere, bir zira ihtillde yer aldk
larn syleyen vatansever bir kadn retmen vardr. Ve
nihayet, topraksz kyller vardr ki, giritikleri sosyal
bakaldrmalardan birinde, o zamana kadar sadece toprak
sahiplerinin su dktkleri bir alln dibinde, isyankr
bir tavrla su dkerler, pislerler. Belki, Ekmek ve arap, ile
ride, sembolizmden ziyade kyl hayatn sevimli bir tarz
da gsterdii iin okunacak.
Sione 1935te, romannn tamamen gzden geirilmi
bir basksn yaymlad. Romann son ksmlar, bilhassa
Bianchina ve Don Benedetto ile ilgili ksmlar olduka
yumuatlmt. Kitaptaki tadilat ylesine fazla idi ki, Silone, ismini de deitirdi. arap ve Ekmek yapt.
Yazar
Ignazlo Silone, 1 9 0 0 de, talyann Abruzzi blgesinde Pesclna k
ynde dnyaya gelen S econde Tranquillinln m stear ad idi (sonralar bu
182 100 B y k R o m a n
ad resm en benim sedi) Babas, toprak sahibi bir kyl, annesi de doku
m ac idi. Bu blge (E k m k ve araptaki belirttii gibi) hibir zam an tal
yam a tam bir paras olmad; Blge halk, kendilerine m ahsus bir eit
talyanca konuurlar ve Slione iin, ed eb talyanca, hem en hem en ya
banc bir dildi. R om anlannn slplar, A bruzzese lehesinin tesirini gs
terir; Bu, talyanca olm akla beraber, talyancann retorik zarafetinden
syrlm ve basit ve kesin kyl konum asna irca edilmi bir dildir.
Silonenin genliinin en nemli hadisesi, birka saniye iinde da
lardaki kyleri yerle bir eden ve elli bin kiiyi ldren 19 15 deprem i idi.
Bu felketin hatralar E km ek ve arap'ta grlr. Felket, S ilonenin ka.fasnda, cemiyetin yeni batan dzenlenm esinden nce vuku bulacak
cehen nem i bir felketin sembol olarak yerleti. Zihn form asyonunda,
ikinci derecedeki u hdise de rol oynad; Silonenin de yer ald bir is
yan. M ahall jan darm a tekiltna kar giriilen bu bakaldrm a, on alt
yandaki Siloneye, ilk siyas nutkunu sylem e frsatn vermiti. Ertesi
yl R om aya gitti ve G en Sosyalist D erneine ye oldu. B eraberinde, bir
kylnrv otoritelere phe ile bakn, kr blgelerinin hkm et m erke
zine duyduu krklk ve kzgnl getirmi ve ksa bir zam an nce b e
nimsedii M arksizm in tesiri altnda, tpk dindar bir Hristiyan gibi, hakkn
mutlak zaferine inanmt.
M teakip on iki sene zarfnda Silone, azimli bir Marksist idi. talyan
sosyalistlerinin solcu kanad nc Enternasyonele girdii zam an , Silo
ne de ayn yoldan gitti. (T rkeye, A ldatan P uf diye tercm e edilen kitap
ta) S ilonenin komnizmi nasl benim sedii ve niye terkettii kendi a zn
dan anlatlr. Silone, bu kitapta, komnistlerden, lkin1927de hayal krk
lna uradn yazar. Moskovadaki bir parti toplantsnda, deerlerin,
Trotskinin verdii bir dem eci lnetlem eleri istendi; fakat Trotskinin bu b e
yanatn hibir delege okum ad gibi, okum alan na d a m saade edilm e
miti. Fransz ve talyan delegeleri, reye katlm ay reddettiler ve Silone,
harekete gem i otoriter gc bylece grm ekle hayal krklna urad.
Bu mitsizliin bir ksm n. E km ek ve araptaki hayal krklna uram
ve tek bana kalm htillci Ulivann szlerinde gryoruz. phelerine
kendisine derin strap verm esine ram en, Silone, birka sene da h a par' tfde kald ve nihayet 1 9 3 1 de kovuldu.
Silonenin komnizmi, kardei R om olonun hayatna mal oldu. Rom olo, 1 9 2 8 de tam am en uydurm a ithamlarla, Kral Victor Em m anueli ldr
m ek istem ekle suland ve tevkif edildi. Aleyhindeki tek delil, aabeyinin.
10 0 B y k R o m a n 183
184 10 0 B y k R o m a n
munistin hikyesini anlatan B ir A vu Brtlen (1 9 5 3 ) ve L u c a rtn Srn dr ki (1 9 5 6 ), bu kitabnda da, kahram an, ilemedii bir sutan tr
ikence grr. Silone, Tem po P resente adndaki ed eb bir derginin d e ku
rucusudur. Kitaplar, pek ok dillere evrildi. S ilon enin kendi vatandala
r, genellikle, onun ed eb deerini, dier milletlerden da h a sonra an lad
lar.
Bulant
(La Nausee)
Yazan
Jean-Paul Sartre
(1 9 0 5 - 1 9 8 0 )
Balca Karakterler:
A n to in e R o q u e n tin : Hikyeyi, bu yapayalnz entelektel anlatr. Onun
hayata duyduu ksknlk, romann tezini oluturur.
A nny: Roquentinin nceki metresi; bir aktris olan bu kadn imdi orta
yaldr.
Franose, P atron: Roquentinin, gecelerini birlikte geirdii bir kah
vehane sahibesi.
O gier, K e n d i k e n d is in i y e ti tirm i a d am : Alelde bir kafaya sahip
bir ktip; Bouville Ktphanesindeki btn kitaplar okumak sure
tiyle kendi kendisini yetitirmeye alr.
Hikye
Bu kitap boyunca yaptmz g ib i, rom anlarn plnlar, ka
rakterleri ve tezleri arasndaki farklan belirtm ek her zam an key
fidir. Fakat bu tarz, hib ir kitapta Sartre'nin B ulant's ka d a r
keyf yaplm deildir. Bu kitaptaki yegne plan, karakterlerin
186 100 B y k R o m a n
belirtilm esidir; biz, kahram ann hareketleriyle d eil, onun reaksiyonlanyla ilgileniyoruz. Roman A ntoine Roquentin adnda,
a rk a d a fla n , ailesi ve hatta bir ii bulunm ayan yapayalnz bir
entelektelin gnlk hotralon eklinde yazlmtr. O n u n hak
knda sadece b ir iki gerek meydana kyor; A vru p a 'da , A fri
ka'da ve Asya'da uzun uzun dolam; Hindistan ve in -H in d i'nde ki a rkeolojik aratrm alara katlm, ta ka t sonunda bu tr
faaliyetlerle ilgilenm em eye balamtr. B ira ra , Anny adnda bir
metresi vardr, fakat kavga ederler ve senelerce kadn grmez.
Hlen, Bouville ("M u d v il." muhtemelen Le Havre) adndaki
m ahall bir ehrin kk bir otelinde yaar; onsekizinci asrda
yaam ve pek bilinmeyen Com+e de Rolleben adndaki bir
maceraperestin hayat hakknda aratrma yapar. Seksel ihtiyalann, civardaki bir kahvehanenin sahibesi ile yapt bir a n
lama neticesinde karlamaktadr. H er gece bir erkekle yat
m ak ihtiyacn duyan bu kdn, hibir teklifi reddetmez.
Roquentin'in, bu yalnz, kendisine yeterli hayat, bulant ad
n verdii actc hcum lara maruz kalr. Sadece kendisinin ha
yatndan deil, hayat denilen eyden tam am iyle bkm'r. ilkin,
bu t r hisler, ne olduunu anlamakszm, aniden gelen ve kay
bolan parlak izler halinde g r n r O , bu a n la rd a , kendisinin
akln oynatp oynatm adn dnn Eyann kendi anlad
hayata yabanc bir hayat bulunduu grnr. Alelde eyalar,
onun indinde, garip ob je le r o lu r ve artk yerden b ir ta veya k
t alam ayacak hale gelir. Ksaca bir m ddet iin bu hislerini,
eski bir caz pln dinlem ekle giderm eye alr. Pln salam
katl, eya ile nceki nsiyet hissini geri getirin M aam afih,
kendisini ga rip bir durum da hissetmesini, ancak ok ksa bir
zaman iin uzakta tutabilin o k gem eden, bu hisler Roquentin'in kendi vcuduna yaylr, elleri da h i, bir balk veya trnaklann oynatan bir yenge gibi m uhtar bir varla sahip g arip bir
hayvan gibi grnm eye balan Kendi vcudunun youn ve
yepyeni
100 B y k R o m a n 187
188 100 B y k R o m a n
m itle
Eer kadn
bakt tek
geri
gelse,
kimse,
bulants
nceki
metresi
ka yb o lab ilird i.
10 0
byk
Roman *18 9
ne istediini aniden sylyor, beklediini bulam aynca da Roquentin'le alay ediyordu. Fakat artk orta yaldr ve gittike de
im anlam aktadr M kem m el anlann m m kn old u u n a artk
inanm az. O n u n urad hayal krkl da Roquentin'inki g ib i
dir; fa kat uras g a rip tir ki, birbirlerindeki bu deiiklii Beze
m ezler Egzistansiyel sezgi, yle g r yo r ki, bir kimseden d i e
rine aktanlam az ve herkes, realitenin kendilerince grnen
ekli iinde yapayalnzdr Anny ile grm e bir netice vermez,
kadn kendisi iin hibir m n
Eletiri
Sartre, Bulanty yazd zaman, kendisini egzistansi
yalist olarak grmedi, nk bu terim ancak be sene son
ra uyduruldu. Felsef adan bakldnda, Sartre, zn
Husserl ve Heidegger gibi Alman dnrlerinden alan ve
bir kimsenin nndeki ilk tecrbenin somut gerekleri
19 0 10 0 B y k R o m a n
zerinde duran fenomenalizm ekolne mensuptur. Feomenalistler, Eflatun gibi idel ekillerle, Kant gibi eya
nn kendisi ile veya Hegel gibi Mutlak ile ilgilenmedikleri
gibi; pozitivistler gibi, objektif ve sbjektif tecrbeler ara
snda bir fark gzetmezler. Onlar ilgilendiren dnya, e
yalar dnyasnn, rasyonel kafa tarafndan sistematik ili
kiler verilmesinden ve isimlendirilmesinden nceki hali
dir. Bu noktaya kadar ileri srlen grler u forml ile
anlatlr: Varolu zden nce gelir. Baka bir ifade ile,
somut obje, mantk olarak zek tarafndan kavranan ma
hiyetinden nce gelir. dealistler iin, bunun aksi doru
dur.
Roquentinin bandan geen birok tecrbelerde, fenomenalist dnya grn anlyoruz. Mesel, eer onun
eli kendisine bir balk veya bir yenge veya bir minder, l
m bir eek gibi grnyorsa, ona, deta plak ekliyle,
kendisi ile grd ey arasna isimler koymadan baktmdandr. Bir isim, eyalar sadece belirli ekiller altnda
grmemizi zorlar; yle ki, mesel bu isimdeki oturulacak
bir yeri, normal olarak, zerinde oturulmas gereken bir
yer olarak da dnemeyiz. te yanda, biz onu sadece bir
obje olarak grebilirsek, herhangi bir isim, bir dieri ka
dar iyi veya ktdr. Byle bir tutum bize, sebep ve neti
cenin normal kanunlarn bir kenara koymamza imkn
verir ki, haddizatnda, tecrbenin gereklerinden ziyade
kafann tecrbeye empoze ettii soyutluklardr. Bunun
neticesidir ki, Roquentin, her eyin mmkn olabilecei
ni syler. Bir sivilce bir gze veya krmz bir paavra, can
l bir et paras haline istihale edebilir. (Bu tr istihaleler
srrealizmde de grlr.)
Hayatn aslnda sama olduunu idrak eden Roquentin, kendi mazisini yeniden deerlendirir. Faal hayatna ve
uzun seyahatlerine ramen, hibir macera hayat yaama
dn anlar. nk macera denilen ey gerekte, macera
100 B y k R o m a n * 1 9 1
192 10 0 B y k R o m a n
10 0 B y k R o m a n 1 9 3
194 100 B y k R o m a n
Yabanc
(L'Etranger)
Yazan
Albert Camus
(1 9 1 3 - 1 9 6 0 )
Bahca Karakterler:
M ersault: Hikyeyi anlatan l<imse; l<k bir ktiptir. Cezayirde yaar.
Kars: -ki bir hedefi veya inan yoktur- varoluun samaln ifa
de eder.
Perez: Huzurevinde kalanlardan biri; Mersaultun annesine ktr.
M aria C ardona: Mersault'n metresi: gzelce bir kz.
Celete: Bir lokantann sahibi; Mersaultun arkada.
Salam ano: Mersaultun huysuz bir komusu. Bir kpei vardr. Hayva
na eziyet etmesine ramen, kpek kendisine baldr.
R aym ond Sintes: Mersaultla arkadalk kuran ve dierleriyle yapt
kavgalara Mersault'u da kartran bir muhabbet telll.
M asson: Sinteesin bir arkada.
Hikye
Yobono'nm merkez karakteri, M ersault adnda, C ezayir'de
yaayan bir gentir. Babas lm tr ve annesi de b ir huzure
196 10 0 B y k R o m a n
100 B y k R o m a n
\97
198 100 B y k R o m a n
Eletiri
nsanolu, mnsz bir kinatta nasl yaayacak? Yabancnn ana tezini tekil eden bu mesele, bilhassa Avru
pa insan iin cil bir mesele. Belki de amzn nazik bir
meselesi. Din, mazide Avrupaya salam bir mn sistemi
verdi; insann, hayattaki yerinin mnsn anlatt ve bu
hedefe ulamas iin ona yardm etti. Hristiyanlk, nfu
zunu kaybettike Descartesden Hegele kadar dier sis
temler dnyann anlalabileceini, rasyonel olduunu
gstermeye altlar. Camus iin bu da l bir garanti idi.
Onun indinde, insanolu, herhangi bir yol iareti veya he
def bulunmakszn, kendi yolunu tayin edecekti. Bugn,
Allahn ve onunla birlikte ister ahlk ister entelektel ol
sunlar, btn mutlaklklarn ldklerini hissederler. Camusun, kendi yaad artlardan bahsettiini grrler.
Gnmzde ok sayda bu tr okuyucu var. Hemen he
men her edebiyat hocas, iyi bir not almalaryla hibir il
gisi, bulunmamasna ramen, talebelerin Camusu hr
10 0 B y k R o m a n 199
2 0 0 * 100 B y k R o m a n
100
byk
R o m a n 201
2 0 2 1 0 0 B y k R o a ia n
10 0
byk
R o m a n 203
basnnda
V eba (Le
Pete, 1947), onun -inan diye vasflandrlm ayacaksa da, m nsz bir
kinat karsnda beer azm inin kahram anca belirtilmesi diyebilecei
miz- daha kesin bir m evkiye doru hareket ettiini gsterdi. C am usun bu
kitab, hmanist dnya grn yeniden belirtm e yolunda bir eser ola
rak alkland. C am us, tiyatro ile ilgisini devam ettirdi ve piyes daha
yazd; Caligula (1 9 3 8 de yazlan bu eser 1 9 4 4 te sahneye kondu). A n la
yszlk (L e Lalentendu, 19 44). D evlet M u hasara A ltnda (L E tat de Siege, 19 48). Cam us, 19 57de Nobel Edebiyat M kfatn kazand. D evle
tin destekledii tecrb bir tiyatronun mdrln yklenm eye hazrlan
d srada, 4 O cak 1 9 6 0 da, bir otomobil kazasn da ld,
1984
Yazan
George Onvell
(1 9 0 3 - 1 9 5 0 )
Balca Karakterler:
VVinston S m ith: Okyanusya'nn propaganda fabrikas Hakikat Bakanlnda alan vasat zekl, kk bir memur.
Ju lia : Hakikat Bakanl'nn Kurgu Dairesi'nde alan gzel, isyankr
bir gen mekanik.
O'Brien: Parti yksek kademesindeki kk evreye mensup irkin,
yksek lde zeki bir ye.
Mr. C h arrin g to n : Londrada, mazinin zevkli ve cazibeli kalntlaryla
dolu bir eskici dkknnn yal sahibi.
B yk Birader: Okyanusyann, her eyi gren, her eye kadir ve man
yetik gzleri ile her iln ve reklm tahtasndan bakan hkmdar.
E m m a n ue l G old ste in: Okyanusyann ba dman, yar-mistik bir
adam.
Hikye
VVinston Smith, 4 Nisan 1 984 gn. H akikat Bakanl'ndaki ii bandan bir m ddet iin ayrlarak htralann gizlice
kaydetm ek zere evine gider. Birka gn ncesi, Mr. C harring-
10 0
byk
R o m an 205
2 0 6 100 B y k R o m a n
100 B y k R o m a n 2 0 7
2 0 8 10 0 B y k R o m a n
alam ayacan
sanr.
Fakat Dnce
Polisi'nin
konun
10 0 B y k R o m a n 2 0 9
Eletiri
Huxley'in Cesur Yeni Dnyas gibi, 1984de tersine ev
rilmi bir topyadr; istikblin, bir cennet olmaktan ziya
de kbuslu bir grnts. uras belirtilmelidir ki, Huxley kitabn yazd zaman, kendisinin topyasnn alt yz
sene sonra gerekleebileceini sand. Huxleyden on ye
di sene sonra yazan Orvvell, beyin ykamann, kat sosyal
kontrollerin ve siyas hayvanln ok daha yakn bir za
manda gerekleeceini sand ve kbuslu devletinin sade
ce otuz be yl sonra meydana kacan syledi.
Sathtan bakldnda birbirinin benzeri grnen bu iki
kitap arasndaki bir dier fark udur: Huxley, lm geli
meler zerinde dururken Orwell, devletini, bilhassa si
yas adan ele alr. Huxleyin devletinin idealleri, Toplu
luk, Beraberlik, stikrardr. 1984, bunlarn mevcut oldu
unu kabul eder, fakat siyas mutlakiyet onlar ok daha
kt gsterir. Orvvellin devletinin sloganlar unlardr:
Harp Bartr, Hrriyet Kleliktir ve "Cehalet Kuvvet
2 1 0 100 B y k R o m a n
100 B y k R o m a n * 2 1 1
Yazar
G eo rg e OrvveHin hakiki ad Erle Blair idi. 1 9 0 3 te Hindistand a dodu.
Kt ynetilen snob bir ngiliz okulunun hi de fazla yetenekli saylm a
yan bir rencisi oldu. Bu okul yllannn dehetini te, bizim neem iz
bunlard balkl bir yazsn da anlatt. M aam afih, m ehur Eton okulunun
giri im tihann kazand.
niversiteye ve da h a fazla s'noblua taham m l edem eyeceini an la
yan Onell, 1 9 2 1 de B urm aya gitti. B e sene polislik yapt ve Burm a Yl
lar adl ilk rom ann yazd. Em peryalizm in ne olduunu bylece ok ya
kndan gren Orvvell, polislikten aynid. Paris ve Londra lokantalannda
alarak karnn doyurm aya gayret etti. Btn bu tecrbelerini, 1 9 3 3 te
yaynlanan Paris ve L o nd radaki S efa let Yllar adndaki ilk byk kitabn
da toplad.
Bu tarihten itibaren Onell, bir gazeteci ve yazar olarak hayatn ka
zan m aya alt. Byk ktisad kriz srasnda, solun zerinde durduu
muhtelif m eselelerin ampiyonluunu yapt ise de, ferdin tem el haklarn
ineyen her siyas doktrine phe ile bakt. S iyas idealizm den tr,
Is
2 1 2 10 0 B y k R o m a n
Dier Eserieri
Gn Ortasnda Karanlk
(Darkness At Noon)
Yazan
Arthur Koestier
(1 9 0 5 -1 9 8 3 )
Balca Karakterler:
N iko lai S alm anovi R ubaov: Stalinin Partiden att eski bir Bole
vik. Kendisini dvya adam zeki bir ihtillci; bamsz dnceli
bir adam.
V assili: Rubaovun ev ilerini gren bir adam. nceleri, Rubaovun
alaynda bir erdi.
Vera V assiliovna: Vassilinin kz; beyni ykanm bir komnist.
N um ara 402: Rubaovun hapishane arkadalarndan biri; arc; nce
leri subayd; kaba, ak sak konumalardan zevk alr; kuvvetli bir
askerlik grev ve eref hissine sahiptir.
Richard: Rubaovun partiden kovduu gen bir Alman komnisti.
K ie ffe r H a re lip , N um ara 400: Rubaovu ele veren gen.
K k Loewy: Bir Belika
2 1 4 100 B y k R o m a n
Hikye
Sene 19 3 8 ; M oskova yarg'lam alan senesi. 1 9 0 5 ile 191 7
ihtilllerine katlan; nceleri Parti Merkez Komitesi yelii, bir
ihtill ordusu kum andanl yapan ve devlet alm inyum inhisann yrten, uzak grl ve b ilgili b ir adam olan ve kendisini
krk yldr partiye adayan Nfikolai S alm anovi Rubaov, ksa bir
m ddet nce tevkif edilmitir. A lelacele
polise gtrlm ve
100 b y k R o m a n 2 1 5
2 1 6 100 B y k R o m a n
100 B y k
R om an
217
2 1 8 100 B y k R o m a n
Eletiri
Gn Ortasnda Karanlk, bir sahne eserini akla getiren
birlii, younluu ve ekonomisi var. Bu yzden, baarl
bir tiyatro eseri olarak da sahnelendi. Hikyenin odak
noktas, bir kiinin hayatnn son birka gnnde, bir yer
de geirdii tecrbelerdir. kinci derecedeki karakterlerin
grevi, sadece merkez durumu aydnlatmaktr. Gerekte,
Ivanov ve Gletkinin ayr ayr karakterler olmadklar; Rubaovun, kendisi ile yapt dahil diyalogdaki sesler ol
duklar iddia edilebilir. Onlar Rubaovu, kendisinin d
ncelerini kendisi aleyhine evirmek suretiyle malp
ederler. Bylece, fevkalde youn bir roman ortaya kar.
Hdiselerin cereyan ettii dar sahne de roman, daha da
pekletirir: Kk bir hcre, penceresiz bir soruturma
odas, bir mahzen. Daha geni, daha kalabalk sahneler,
sadece hatrlananlar veya gazete haberleri olarak belirtilir.
Ak hava, hikyeyi havalandrmaz: Kalabalklarn grl
ts, Nikolai Rubaovun strap iinde geirdii yapayal
nz hayattan bizi uzaklatrmaz.
Koestler, maamafh, hikyeyi salam bir ekilde tarih
muhtevas iine oturtur. Rusya, Stalin ve komnizm gibi
isimleri kullanmamas da kimseyi yanltmyor. Sahne,
Moskova yarglamalarnn yapld devredir ve Koestler,
kahramanna yal Bolevik liderlerine -ki bunlardan baz
larn yakndan tanyordu- uygun bir meslek yaratt. Ko
mnist hareketin hmanistik ideallerini hatrlayan yal
entelijansiyasmn bir mensubu olarak Rubaov, eski ve
yeni cemiyet arasnda bir kprdr. Rubaov, Gletkin gibi
100 B y k R o m a n * 2 1 9
2 2 0 10 0 B y k R o m a n
100
B yk R om an
221
yanaya gitti ve drt sene niversiteye devam etti. M ezun oldul<tan sonra,
gazetecilie balad. O rta Dou, Paris ve Berlind e Avrupa gazetelerinin
muhabirliklerini yapt. 1 9 3 0 d a bir Berlin gazetesinin editrln zerine
ald ve ertesi yl, Graf adndal<i zeplinle K uzey Kutbuna giden gruba ka
tld.
Koestler, 1 9 3 1 de, an birok entelekteli gibi komnist oldu. Sovyetler Birlii ve O rta A syad a geni geziler yapt. spanyol D ahil Harbi
patlak verdii zam an , atm ay bir g azeteci olarak, ilkin, ihtillciler safn
da, ardndan Kralclar safnda takip etti. 1 9 3 7 de, faistler kendisini ele
geirdi ve bir casus diye lm e m ahkm ettiler. Fakat ay hapis yattk
tan sonra, esirlerin m badelesi srasnda serbest brakld. Koestler, s
panyol tecrbelerini, 1 9 3 8 d e yaym lad Ispanyol B elgesi ad\ kitabnda
yazd. Ayn yl M oskovadaki yarglam alar srasnda, komnistlerden mi
dini keserek partiden istifa etti.
kinci Dnya Harbi balad zam an (1 9 3 9 ) Koestler Fransad a idi.
Fransz polisi kendisini tevkif etti ve spanyol mltecileri iin hazrlanan
bir kam pa koydu. Bu kam pta geirdiklerin. S cum o f the E arth (Y ery z
nn Pislii, 19 14) adl kitabnda anlatt. Fransadan katktan sonra ngi
liz ordusuna yazld. O zam an dan beri de, hayatnn byk bir ksm n n
gilterede geirdi. Koestlerin en baarl eseri. G n O rtasnda K aranlk 'tr D ier eserleri arasnda unlar da vardr: Yogi ve K om iser (1 945),
H as re t a (1 951), B ir Milletin ntihar (1 9 6 3 ) ve Yaratclk H areketi
(1 9 6 4 ).
Doktor Jivago
Yazan
Balca Karakterler
Y u rin in A ilesi
Y u ri A n d re iv i Jiva g o (Yura, Yuroka): Bir doktor ve air; Andre Jivago'nun olu,
A n d re i Jivago: Mflis bir milyoner; servetini kaybedince intihar eder.
M aria N ilolaevna Jivago: Purinin vefat etmi annesi.
N ik o la i N ik o laie v i V e d e n ia p in (Kolya): Yurinin days; cppesiz bir
papaz; sonralar tannm bir yazar olur.
Evgraf Jivago (Grania): Yurinin vey kardei; sonralar nfuz sahibi
tannm bir general olur.
T onyam n A ile si
Ivan E snertovi Krueger: Tonyann byk babas; Urallarda varlkl
bir demirci ustas.
A le k sa n d r A le k san d ro vi G rom eko:
profesr.
A n n a Iv a n ovn a G ro m e ko (ev le nm e d en nce Krueger): Aleksandrn kars.
N ik o la i A le k sa n d ro v i G rom eko: Aleksandrn aabeyi;
profesr ve bekr.
bir kimya
10 0 B y k R o m a n 2 2 3
kars olur.
K a p ito iin a (Kapka): Yuri ve Marina'nn kzlar.
Klodya (Klajka): Yuri ve Marinann kzlar.
D i e rle ri
V ik tor Ip p o lito v i K om arovski: Bir avukat; nceleri Madam Guiarn
ve ardndan Larann sevgilisi.
A verk i Stepanovi M ik u lits in : Krugerin nceki menaceri.
L ib erius A ve rk ie vi M ik u lits in (Livka): Mikulitsinin olu; Orman
Kardelii hakkndaki Bolevik partizanlarn bir lideri.
M ia G ordon: Yurinin, Gromekolarn yannda kalan bir ocukluk arka
da.
In n o k e n ti D u d o ro v (Nika): Yurinin bir ocukluk arkada.
L avrenti M ik a ilo v i K ologrivov:
fabrikatr.
N adia K ologrivova: Lavrentinin kz; Larann okul arkada.
2 2 4 * 10 0 B y k R o m a n
Moskovadaki demiryolu
tamirhanelerinden birinde alan bir rak; sonralar Urallardaki anti ihtill kuvvetlerinin bir lideri olur.
Vlas P ak h o m iv i G a lu zin : Kadoskoiede bir bakkal.
O lga G aluzina; Galuzinin kars; Polia Tiagunovann kz kardei.
T e re n ti G a lu z in (Teroka); Olga'nn olu; kaba bir aptal ocuk.
K om iser G ints: Meliuseievo'daki bir devlet grevlisi; orduda kaanlar
tarafndan ldrlr.
Z akar G orazdik; Liberiusa kar plan hazrlayan partizan bir asker.
G rego ri O sip o v i G ordon: Bir avukat; Mia'nn babas.
K arlam : Veretennikili bir kyl; Poliya iftira eder.
K arapug ina: Tivezinlerin binasnda yaayan bir kirac.
Pedro K udoleiv: Bir demiryolu ustabas.
M a kim A rista rk o vi Klintsov-Pogarevik: Zyuinolu bir sar ve d il
siz.
Lipa K ologrivova: Nadiann kz kardei; Larann bir rencisi.
S erafim a F ilip p o v n a K ologrivova: Nadia'nn annesi.
K ornakov: Larann, kazaen kurunlad bir savc.
Kostoied-Am urski: nceleri bir Sosyal htillci; sonralar Lidoka ad
altnda bir Bolevik olur.
K u ba rik h a ; Bir askerin byclk yapan kars.
D r. K erenyi Lajos; Partizan kuvvetlerinde grevli bir Macar doktoru.
M arfa Hala: Tanyann vey annesi.
Elena P ro giov na M ik u lits in a : Mikulitsinin ikinci kars.
O g rizkov a: Polia Tiagunovann rakibi.
10 0 B y k R o m a n 22 5
2 2 6 100 B y k R o m a n
Hikye
M oskovalI zengin bir iadamnn olu olan Yuri Jivago,
18 8 9 'd a domutur. O n yanda iken annesi lr, birka sene
sonra da, parasn kaybeden babas intihar eder. Y uri'nin, kl
trl ve mfik b ir aile olan G ro m e ko la nn yannda kalmas iin
anlam a yaplr. Aile, onu z ocuklan g ibi bytr. Yuri, tp fa
kltesine devam eder ve bo vakitlerinde iir yazar. Yirmi yalannda iken, G ro m eko la nn kzlan Tonya ile evlenir ve aa
adnda b ir erkek ocuklar dnyaya gelir. Fakat 1 9 1 4 'te o rd u
ya alnmas ile, istikbl vaadedici hekim lik alm alann brak
maya m ecbur kalr.
Lara G uia r da, M oskova'da oturan gen bir kzdr. Bu kz
ve Yuri farkl sosyal evrelerde yetitiklerinden ilkin yollan bir
lemez. G ua r, Ruslam b ir Fransz kadnn kzdr. Kadn d u l
d u r ve bir terzi atelyesi vardr. ocuk yalannda iken, Komarovski adndaki bir avukat, Lara'nn huzurunu son derece b o
zar. n celeri, babasnn bir arkada o lan Komarovski, sonralan annesinin o lu r ve daha sonra dikkatlerini Lara'ya e
virir. Avukattan kurtulm ak iin Lara, eski b ir okul arkadann
ebeveynleri olan Kologrivov ailesinin teki ocuklanna zel
retm enlik yapm aya balar. K ologrivovlar o n a , ailenin bir
mensubu gibi m uam ele ederler. Kardei Rodion borca g irdii
zam an, Lara'ya bor para verirler. H m ilerinin bu c m e rtli in
den m ahcup olan Lara, nceki Kom arovski'nin, K ologrivovlara olan borcunu dem esini ister. Komarovski bu paray
dem ek istemeyince, Lara onu ldrm eye alr. Bereket ver
sin, kurunlar Kom arovski'ye isabet etmez. Komarovski de, bu
skandali rtm ek iin meseleyi kapatr.
Lara'nn evi yaknndaki bir binada oturan ve b ir dem iryolu
iisinin olu olan Paa A ntipov adndaki b ir gen, uzun za
m andr Lara'ya ktr. Komarovski hdisesinden sonra dahi,
Lara ile evlenm ek istemekten vazgememitir. Lara, onun bu
teklifini kabul eder. H er iki gen de retm endirler. Evlendikten
10 0 B y k R o m a n 2 2 7
tanr, ikisi,
2 2 8 * 100 B y k R o m a n
hi olmazsa karnlarn doyurur ve kendilerini scak tutarlar. Jivago, bo vakitlerinde yeniden iir yazmaya balar.
Paa ve Lara da, Yuriatin'e dnerler. Paa lm em i, sade
ce yaralanm ve esir dmtr. Katktan sonra, Strelnikov
adn alr ve Bolevik olm am asna ram en, ihtillci kuvvetlere
katlr. Paa, imdi Yuriatin blgesinin kum andandr; blgeden
kar-ihtill kuvvetlerini pskrtm ve gayet dil b ir ynetim
kurmutur. Kim oldu u n u belirtm em ek iin Lara ile m uhabere
etmez. Lara, kz Katenka ile birlikte b ir apartm an katnda o tu r
maktadr. Paa'nn bu kararna hrm et eder ve deta b ir dul g i
bi yaar
Lara, bir gn kasabaya gittii zam an, Jivago'ya rastlar ve
aralarndaki ak yeniden canlanr. Jivago, m aam afih vicdan
azab iindedir. Kars Tonya'y sever ve vicdan ile yapt bir
m cadeleden sonra Lara ile ilikisini keser. Bu noktada, kader
araya girer. Varikino'ya giderken, O rm a n Kardelii denen bir
grup Bolevik g e rilla la r Jivago'yu ele geirir. G rubun doktoru
ldrlm tr ve Jivago, silh zoru ile onun yerini almaya
m ecbur braklr.
Jivago g erillalarla bir sene kaldktan sonra kaar. Yuriatin'e
d nd zam an, kim likleri bilinmeyen g e rillalann Varikino'yu
yam a ettiklerini, faka t ailesinin sa salim M oskova'ya gittiini
ve oradan da Fransa'ya g ettiini renir. imdi Lara ile tek
rar iliki kurabilir. Bir m ddet iin dierlerinden tam am iyle tec
rit edilm i o larak babaa yaarlar. M a a m a fih , Bolevikler g
lendike, hayatlar tehlikeye girer. Bir partili olm ayan Antipov,
ok glenm itir ve ok ey bildiinden, ynetim ini srdrmesi
arzu edilmez. Antipov, mevkiinden drlr ve Lara da, tevkif
edilm ek tehlikesi ile karlar Jivago da, mlkiyet sahibi n ce
ki bir snfn mensubu olduu g ib i, partizanlardan da kam
tr. O n u n da durum u tehlikelidir. Bu noktada, Lara'nn nceki
Komarovski araya girer. imdi b ir lde nfuz sahibi
olan Komarovski, Kzllar'n henz tam am iyle
kontrol altna
10 0 B y k R o m a n
2 3 0 100 B y k R o m a n
Eletiri
Doktor Jivagonun yaratt iddetli tartmalar gz
nnde tutulduu takdirde, okuyucularn roman siyas
bir belgeden ziyade bir sanat eseri olarak ele almalar iin
seneler gemesi gerekmektedir. Esere hcum edenler de,
savunanlar da kitabn, komnist devletini sulayan bir
belge olduunu syyorlar. Pasternak bu sayfalarda. Da
hil Harbin vahetini, ihtillcilerin fanatikliini, Laray
temerkz kampna gnderen mnsz ikenceleri, Dudorovun hapishanede yeniden siyas eitiminden geirilmesini ve ok sayda dier hadiseleri anlatt. JVlaamafih,
kendisine yneltilen en cidd itham, cemiyette aktan a
a yrtlen ikenceleri belirtmesinden ziyade zek ve
ruhu bask altna almak iin ustalkla yrtlen sular
zerinde durduudur. Lara, romann bir yerinde der ki:
Ktln kk... bir kimsenin kendi dncelerine
besledii gveni kaybetmesi idi. Baka bir ifade ile kt
lelerin kafalarn ayn kalpta yourma arzusu; dnce
nin bayalat, dilin klielerle dejenere olduu ve in
sanlar arasnda hakik muhaberenin imknszlat bir
atmofer yaratt. Temerkz kamplar dnda kalanlar iin
dahi, byle bir atmosfer sadece mecaz olarak deil, ger
ekten de ldrc oldu. Jivago, romannn bir blm
nn sonlarnda kendisinin kalp hastalndan leceini
syler ve bunu da; kendi neslinin iinde yaamaya zorlan
d ruh atmalara balar:
10 0 B y k R o m a n * 2 3 1
2 3 2 * 100 B y k R o m a n
10 0 B y k R o m a n * 2 3 3
2 3 4 10 0 B y k R o m a n
Yazar
Bir eletirici, Boris Pasternal<n z am an m za kadar gelmesini anor
m al bir hadise diye vasflandrd ise de; dierleri, onun, u bakm dan ondokuzuncu asrn son byk Rus yazar olduunu sylediler: Pasternak,
kafas arlk R usyasnn entelektel atm osferlerinde teekkl eden bellibal son yazardr. S anatkr bir aileden dnyaya gelmiti: Babas Leonid Ossipovi Pasternak, tannm bir portre ressam ve annesi de, kon
ser piyanisti idi. Babas O desal bir Yahudi idi ve annesi de yar-Yahudi.
Fakat aile Ortodoks dinini benim sem iti ve Boris, ailesinden belirli Yahu
di zellikleri tevars etm edi. Aile, ilkin m tevaz yayordu, fakat Leonid
tanndka, daha iyi bir hayat srm eye baladlar. Pasternaka, genliin
de bilhassa kii tesir etti: Ailenin bir dostu olan -ve Leonid'in kitaplann resimlendirdii- Tolsto; Borisin, Tolstoylar vastasyla tand air Rainer Rilke; bir aile dostlar ve komular olan kompozitr A leksandr Scriabin, Boris, Scriabinin nfuzu altnda musiki alt ise de, on dokuz ya
na geldii zam an bir kompozitr olm a mitlerini yitirmiti.
P asternakn genlii, 1905 htilline ve Nijinskinin Pavlovann,
R asputinin zam an larna rastlar. niversiteye girdii zam an , ilkin felsefe
eitimi yapm aya balad ise de, sonralar edebiyata dnd. Bu sralarda,
kabiliyetli gen bir talebe hayat yayordu: Derslerine alt, basit bir ha
yat srd, ders verdi, arkadalaryla m tem adiyen konutu, tartt ve a
nn gen nc yazarlar arasna girdi. Pasternak, 1 9 1 2 de, Marburg
niversitesinde bir smestri felsefe eitimi yapt.
ocukluunda, bacandan geirdii bir sakatlktan tr, 1 9 1 4 te
orduya alnm ad. Knim aya, belki de onun hayatn kurtard. Urallardaki bir kim ya fabrikasnda ktiplik ii buldu, iirler yazd, tercm eler
yapt ve ksa hikyelerle urat. 1 9 1 7 de ihtill patlad zam an, M osko
vay a dnd ve Soyvet Eitim B akanlnda ktphane m emuru olarak
alt. Pasternak, 1 9 2 3 te evlendi, bir erkek ocuu dnyaya geldi, bo
and, tekrar evlendi, birka ocuu da h a oldu ve yazlarna devam etti.
1 9 2 0 lerdeki ilk tecrb edebiyat dalgalarndan sonra lkenin kltrel
atmosferi, hakiki yaratcla imkn verm eyecek derecede bozuldu. Leninin yerini Stalin alm ve bir Bizans konformitesi cemiyeti balam t.
P astern akn arkad alarndan
bazlar
kayplara
kartlar. Yesenin,
100
byk
R o m a n 23 5
Derginin yaz heyeti, otuz sayfalk hakaret edici yorum la eseri geri gn
derdi. Pasternak, anti-dem okratik olm akla, ihtilli yanl yorum lam akla ve
arlk gnlerine dnm ek istem ekle itham edildi. Kendisini mitsizlie
kaptrm ayan Pasternak, kitaptaki baz tartm al pasajlar kararak, bas
trm ak im knlarn arad. Bu srada Feltrinelli adndaki bir talyan kom
nisti ile anlaftm a yapld, kitabn talyanca nshasnn baslm asna karar
verildi. Kitap bylece baslm olsa idi, Pasternak, m uhtem eldir ki, kendi
sini zorluklar iinde bulm ayacakt. Fakat P asternak hastaland ve gerekli
tdilat yapam ad. Kitabn, M oskovada yaym lanm as gerekiyordu. Feltri
nelli, elindeki orijinal m sveddeleri talyanca'ya evirtm eye balad. Ruslar endieye dtler. Surkov adndaki fannm bir yazar -ki Sovyet Ya
zarlar D erneinln sekreteri idi- talyaya gndererek kitabn baslm asn
durdurm ak istediler. Feltrinelli, bir ara tereddt etti, zira m esele gittike
m ulaklayordu, am a elinde bir aheser bulunduunu da biliyordu. Bu
srada P asternaktan gelen bir mektup, Feltrinellinin, ahs kararn kul
lanm asn istedi. Bunun zerine, Surkovun engel olm ak istem esine ra
men, Feltrinelli kitab yaym lam aya karar verdi. Kitabn talyanca nshas
19 57 K asm nda yaym land. Ertesi sene de ngilizce nshas kt.
Pasternak nceleri, kendisini derin bir tartm a iinde bulm ad. B at
daki eletiriciler bu kitabn, derhal. H arp ve Sulh ile m ukayese edilecek
lde byk bir eser olduunu grdler. Fakat kitabn yaym land
zam an, souk harp yllan idi. ngiliz ve Am erikan okuyucular D oktor Jivagoyu, anti komnist bir belge olarak alklaynca, Ruslar arfk kitaba
srt evrilmeyeceini anladlar. A rdndan 19 58 Eklminde, sve Kraliyet
Akadem isi, Pasternaka Nobel Edebiyat Mkfatn verdi. Bu mkfat, bir
Rus yazarna ikinci defa olarak bahediliyordu. B azlar, eko va, Tols
2 3 6 100 B y k R o m a n
Lor d Jim
Yazan
Joseph Conrad
(1 8 5 7 - 1 9 2 4 )
Babca Karakterler:
J im : ngilterenin kr blgesindeki bir papazn salam yapl denizci o
lu.
Charles M arlow: Hikyeyi anlatan ahs. Tecrbeli bir denizci olan
Marlovv, Jim e sempati besler, ona yardm etmek ister.
Stein: Filozof bir Alman taciri ve kelebek koleksiyoncusu.
C o rne lius: Patusan adasnda yaayan dejenere bir beyaz tacir
Jevvel: Corneliusun inanlmaz derecede sadk ve gzel kz.
D oram in : Patusanda, yal ve hain bir kabile reisi.
D ain W aris: Kabine reisinin olu, Jim in sadk bir arkada ve yolda.
C e n tilm e n Brown: Kanun kaa, kana susam bir korsan.
Hikye
Tertemiz giyinen Jim, ilk bakta, D oudaki lim anlann her
hangi birinde alan b ir ktipten ok daha gz alcdr. Fakat
kk b ir tekne ile lim ana giren gem ilere yaklaarak onlara
gnlk ihtiyalann satm aktan ibaret olan bu lim an ktiplii ii,
Jim 'in mizc ile badamaz. Bir m ddet bu ii yaptktan son
2 3 8 100 B y k R o m a n
100 B y k R o m a n 23 9
2 4 0 * 100 B y k R o m a n
zartc tutum unun unutulacan unnar. Fakat artk herkes Jim 'in
hikyesini renmitir. Jim, hibir ite uzun zaman kalmaz, g e r
i evresindekiler Patna hadisesinden bahsetmeyecek kadar
anlay gsterirlerse de, Jim 'in vicdan kendisini rahat brak
maz.
Jim 'in
kavuamayacan grerek
10 0 B y k R o m a n 241
2 4 2 100 B y k R o m a n
Eletiri
Lord Jime Conradm Hamleti diyenler oldu. nk
Lord Jimde de doutan asil bir insan olan Jimin kararsz
10 0 B y k R o m a n 2 4 3
Yazar
ngiliz rom annn byk bir paradoksu urada ki, onun en byk stadiarndan biri U kraynada dodu (ebeveynleri PolonyalI idi) ve yirmi ya
na gelinceye kadar hi ngilizce bilmiyordu. A ralk 1 8 5 7 de doan istik
balin bu ngiliz rom ancsnn tam ad Teodor Josef N iecz Konrad Korzenlovvski idi: Babas, bir air ihtillci,-Shakespeare mtercimi idi; hayatsiyas bir m ahkm olarak R usyada son buldu; annesi de, ac ve strap
iinde yine R usyad a ld.
G en C onrad, team llere sadk, fakat anlayl am cas Tadeusz
Bobrovvski bytt. K aranln K a/W ndeki Mariovv gibi, C onrad da gen
liinde, kendisini haritalann cezbesine kaptrm ve dnyay gezip dola
m ak arzusu ile yanp tutumutu. Bylece, 1 8 4 7 de, bir Fransz gem isin
de alrken hayret uyandrc m aceralar yaad ve bu arada, spanya'daki Carlistlere silah karrken bir dello d a yapt. Nihayet 1 8 7 8 de
In
giliz ticari gem ilerinden birinde alm aya balad. ngiliz uyruuna geti
ve 1 8 8 4 te de kaptanlk ehliyetini kazand.
Ardndan gelen birka yl zarfnda, Conrad, dnyann byk bir ks
m nda, bilhassa U za k D oud a dolat. S h ak esp earenin eserlerini ve
Trollope'nin rom anlarn denedi. lk eseri A lm ayers Folly, an byk
-'yj?..-
2 4 4 100 B y k R o m a n
Dier Eserleri
Nostromo: Conrad, en byk, eseri olan ve byk glklerle y a z
lan bu rom an, gem ilerde alt yllarda G ney A m erikay ziyaret ettik
ten sonra planlad. Conrad, kitabnda C ostaguana adndaki tipik bir G
ney A m erika lkesini ele alr. Bu dejenere millet bir ihtill iindedir. Goul
gm m adenlerinde alan Nostromo adndaki gen bir talyan, gm
hzinesinden bir ksmn bir l ad asn a saklar. H azine tayan geminin
batt sylentisini yayar, hazneyi de kendisi alr. Fakat, sevdii kzn b a
bas N ostrom oyu bulur ve ldrr. M e rke z plan etrafnda rlen ve ok
100 b y k R o m a n 2 4 5