Alicja Czerederecka, Instytut Ekspertyz Sdowych, Krakw

PROPOZYCJA STANDARDW OPINIOWANIA W SPRAWACH

RODZINNYCH I OPIEKUCZYCH
A. Uwagi oglne
1.Podejmujc si opiniowania dla potrzeb i na zlecenie wymiaru sprawiedliwoci psycholog
traktuje jako pierwszoplanowe zasady zawodowego kodeksu etycznego dotyczce relacji z
osobami, ktre s podmiotem badania (dostarczaj informacji o problemach wymagajcych
rozstrzygnicia z punktu widzenia wymiaru sprawiedliwoci). Biegy psycholog przywizuje
szczegln wag do podmiotowego traktowania tych osb. W trakcie caego procesu
diagnostycznego:
a/ dba o to, by pozyska wiadom zgod na uczestniczenie w nim o tyle, o ile moliwoci
osoby badanej na to pozwalaj, a te osoby, ktre ze wzgldu na dyspozycje indywidualne,
defekty lub poziom rozwoju psychicznego nie s w stanie w peni wiadomie uczestniczy we
wszystkich czynnociach diagnostycznych otacza szczegln opiek,
b/ ponosi odpowiedzialno za minimalizowanie potencjalnych negatywnych konsekwencji
uczestniczenia w czynnociach diagnostycznych, a jeli to nie jest moliwe odstpuje od tych
czynnoci lub od przeprowadzenia badania,
c/ przywizuje szczegln wag do zachowania obiektywizmu, niekierowania si
uprzedzeniami, uwzgldniania kontekstu kulturowego i rodowiskowego, uwzgldnia prawo
osb badanych do wygaszania indywidualnych postaw i pogldw.
2. Biegy psycholog ponosi odpowiedzialno za poprawno metodologiczn sporzdzanej
opinii.
3. W sprawach rodzinnych i opiekuczych wartoci nadrzdn jest rozpatrywanie
problemw wskazanych przez sd z perspektywy zaspokojenia potrzeb indywidualnych i
rozwojowych dziecka (psychologicznych aspektw pojcia, ktre w kodeksie rodzinnym i
opiekuczym formuowane jest jako dobro dziecka). Oznacza to, e w wypadku kolizji
pomidzy potrzebami i oczekiwaniami rodzicw lub innych osb zaangaowanych w
wychowanie i pielgnacj dziecka a dobrem dziecka psycholog kieruje si dobrem dziecka.

Stara si jednak przedstawi informacje w taki sposb, by take pozostae osoby

uczestniczce w badaniu zrozumiay i uwzgldniy t perspektyw.
4. Psycholog podejmuje si roli biegego w sprawach rodzinnych i opiekuczych tylko wtedy,
kiedy posiada wystarczajce kompetencje i stale aktualizuje swoj wiedz z zakresu:
diagnozowania dorosych i dzieci,
problematyki wychowawczej i rozwojowej,
problematyki maeskiej i ycia w rodzinie, roli kadego z rodzicw w procesie
wychowawczym, zjawisk charakterystycznych dla sytuacji rozstania rodzicw i
uwikania w postpowanie sdowe,
podstaw psychologii klinicznej,
podstawowej znajomoci przepisw prawnych z tego zakresu.
5. Rozpatrujc kwestie zwizane z sytuacjami dotyczcymi spraw rodzinnych i opiekuczych,
psycholog uwzgldnia ich specyfik, w szczeglnoci nastpujce zjawiska:
trudnoci w znalezieniu takiego rozwizania, ktre byoby satysfakcjonujce dla
wszystkich zainteresowanych,
opr badanych wobec ingerowania w ich ycie intymne i wobec upubliczniania go,
sprzeciw rodzicw wobec oceniania ich kompetencji wychowawczych,
brak krytycyzmu badanych w ocenie popenianych bdw jako konsekwencja
przeywanego kryzysu psychologicznego - silne zaangaowanie emocjonalne w
sytuacj i obrona percepcyjna prowadzca do nieuznawania potrzeby zmian w swoim
zachowaniu,
silne napicia pomidzy rodzicami a sdem i jego przedstawicielami (w krg ktrych
wczani s biegli),
powoywanie si rodzicw na prawa jednostki do realizowania wasnego
wiatopogldu i na dziaanie w imi dobra dziecka,
trudnoci w zachowaniu dystansu i obiektywizmu przez biegych.
6. Z tego wzgldu proces diagnostyczny powinien by przeprowadzany w zespole co najmniej
2-osobowym, a biegli powinni konsultowa i poddawa superwizji swoje opinie.
Jednoczenie kady biegy ponosi indywidualn odpowiedzialno za treci zawarte w opinii,
ktr sporzdzi i pod ktr zoy podpis.
7. W odniesieniu do przysposobienia dziecka (art. 114-124 k.r.o.) zaproponowano procedur
postpowania, w ktrej opinia kwalifikacyjna opracowywana dla sdu stanowi jeden z etapw

postpowania. Jednoczenie w odniesieniu do zasad opiniowania pracownikw orodkw

adopcyjnych obowizuj niniejsze standardy.
1. Decyzja o sporzdzeniu opinii
1.1. Sformuowanie problemw psychologicznych (odpowiednik St. dgn. 1.1. i 1.2.).
Biegy analizuje przedmiot i zakres opinii wskazany w postanowieniu sdu pod ktem
ustalenia, czy zawieraj one problemy moliwe do rozstrzygnicia z wykorzystaniem
wiedzy psychologicznej. Biegy musi bra pod uwag, e badanie odbywa si zwykle
w innych warunkach i czasie, ni te, ktrych dotycz problemy wskazane w
postanowieniu sdu Biegy uwzgldnia te utrudnienia formuujc pytania badawcze.
1.2. Rozwaenie dostpu do rde informacji (St. dgn. 1.2.).
Biegy rozwaa, czy udostpniony przez zleceniodawc materia oraz badanie
wskazanych przez niego osb pozwoli udzieli odpowiedzi na sformuowane pytania.
W wypadku negatywnej odpowiedzi podejmuje negocjacje ze zleceniodawc
w kierunku uzyskania dodatkowych materiaw lub rozszerzenia (zawenia) krgu
osb badanych. W sprawach rodzinnych i opiekuczych czsto zachodzi potrzeba
zbadania dodatkowych osb uczestniczcych w opiece, uzyskania dostpu do akt
innych spraw, w ktrych udzia brali lub bior uczestnicy badania, sprawozda
kuratorw, wywiadw rodowiskowych itp.
1.3. Rozwaenie dostpu do narzdzi badawczych (St. dgn. 1.2.).
Biegy zapoznaje si z aktami sprawy pod ktem ustalenia, czy dostpne mu narzdzia
psychologiczne bd wystarczajce do udzielenia odpowiedzi na pytania
sformuowane przez sd [zleceniodawc].
1.4. Rozwaenie wasnych kompetencji do rozstrzygnicia problemu (St. dgn. 1.3; 1.8.).
Biegy rozwaa, czy kompetencje zawodowe, jakimi dysponuje, s wystarczajce do
rozstrzygnicia badanego problemu, czy wymagaj pracy zespoowej biegych tej
samej, czy te lub rnych specjalnoci. W wypadku decyzji o pracy zespoowej
biegych reprezentujcych rne specjalnoci zakres odpowiedzialnoci kadego z
biegych zostaje jednoznacznie sformuowany. W wypadkach wtpliwych biegy
korzysta z konsultacji lub superwizji innych specjalistw.
1.5. Rozwaenie kolizji etycznych dotyczcych podjcia decyzji o przeprowadzeniu bada
(St. dgn. 1.3., 1.10.).
Biegy analizuje otrzymane zlecenie pod ktem: kolizji z innymi formami relacji z
osobami badanymi (np. terapeuta, doradca, konsultant, mediator), wasnymi
przekonaniami, wpywajcymi na brak moliwoci przyjmowania alternatywnych
hipotez badawczych lub innych problemw etycznych, ktre zakcayby w sposb
istotny obiektywizm sporzdzenia opinii. Pozostawanie w innych formach relacji z
badanym wyklucza moliwo podjcia si roli biegego. Pozostae czynniki, ktre
mog zakca obiektywizm biegego, wymagaj indywidualnego rozwaenia
odpowiedzialnoci etycznej.
1.6. Rozwaenie moliwoci realizacji zadania w oczekiwanym przez zleceniodawc
terminie.
Biegy ustala, czy wywizanie si z terminu wykonania opinii wskazanego przez
zleceniodawc jest moliwe. Jeli nie, podejmuje negocjacje dotyczce terminu
zadowalajcego obie strony.

1.7.Decyzja o podjciu si wykonania opinii nastpuje w wypadku pozytywnych odpowiedzi

na wszystkie pytania dotyczce kwestii rozwaanych w punktach 1.1.-1.4. i 1.6. oraz braku
kolizji rozwaanych w p. 1.5. W wypadku odpowiedzi negatywnej w odniesieniu do
ktrejkolwiek kwestii rozwaanych w p. 1.1.- 1.4., 1.6. lub pozytywnej w odniesieniu do
p. 1.5., biegy odmawia wykonania opinii, przedstawiajc zleceniodawcy przyczyny tej
odmowy (St. dgn. 1.1., 1.8.). W takim wypadku biegy moe (jeli dysponuje tak wiedz)
zaproponowa zleceniodawcy innych specjalistw, ktrzy byliby w stanie podj si
wyznaczonych zada (St. dgn. 1.5. i 1.6.). Jeli biegy uwaa, e zlecone mu zadania s
niewykonalne, formuuje i uzasadnia tak opini w pimie do sdu [zleceniodawcy].
1.8. W kadym wypadku, gdy biegy dostrzega potrzeb zmian dotyczcych zakresu opinii
(badanych problemw lub osb, lub materiaw rdowych np. dokumentacji leczenia)
uzasadnione z punktu uytecznoci dla prowadzonej sprawy, swoje propozycje kieruje do
sdu i realizuje wycznie w wypadku jednoznacznej akceptacji w formie rozszerzonego
postanowienia (por. st. dgn. 1.1.).
2. Planowanie bada
2.1.Formuowanie hipotez badawczych i rozwaanie zakresu informacji niezbdnej do ich
zweryfikowania (St. dgn. 2.1.-2.4.).
Biegy analizuje materia dostpny w aktach sprawy pod ktem sprecyzowanych
problemw i pyta badawczych, a nastpnie formuuje hipotezy badawcze
dostosowane do analizowanej sytuacji i rozwaa, jakie informacje powinien
zgromadzi, by je zweryfikowa. W sprawach dotyczcych sytuacji rodzinnej, biegy
zwraca w szczeglnoci uwag na takie kwestie jak: czas trwania procesu i jego
przebieg; osoby zaangaowane w wychowanie maoletnich; formy i charakter
problemw wystpujcych w rodzinie; zmiany, jakie zachodziy w opiece nad
dziemi; deklaracje opiekunw na temat sytuacji wychowawczej dzieci; tre
dokumentacji dotyczcej zdrowia i sytuacji (przed)szkolnej dzieci; inne postpowania
cywilne i karne, w ktrych uczestnicz osoby badane.
2.2. Planowanie czasu badania.
W sprawach rodzinnych i opiekuczych wskazane jest wyznaczenie minimum dwch
spotka. Biegy planuje terminy bada oraz tempo pracy, w ktrych moliwe bdzie
zrealizowanie procedur diagnostycznych w warunkach czasowych, jakimi sam
dysponuje i w taki sposb, by zapewni komfort psychiczny osb badanych.
Uwzgldnia przy tym warunki obiektywne (np. moliwoci dojazdu, kwestie
finansowe i czasowe z tym zwizane) oraz subiektywne (np. podatno na zmczenie,
odporno na stres, postaw wobec badania) osb badanych. W wypadku badania
obejmujcego kilka osb niezbdne jest optymalne zaplanowanie kolejnoci ich
przybycia.
2.3. Przygotowanie miejsca badania (St. dgn. 3.1.).
Miejsce badania musi spenia podstawowe warunki gabinetu psychologicznego
(sprzyjajce skupieniu, a zarazem zapewniajce poczucie bezpieczestwa i podstawy
komfortu psychicznego, a take izolacj od osb niezaangaowanych w diagnoz).
W wypadku badania opiekunw z dziemi /lub osobami niepenosprawnymi/, mog
oni pozostawa w tym samym pomieszczeniu tylko wwczas, kiedy badana jest ich
wzajemna relacja. W trakcie bada indywidualnych aden z pozostaych czonkw
rodziny nie moe by obecny. Badani powinni zorganizowa opiek nad dziemi lub
innymi osobami, ktre jej wymagaj, w czasie, gdy sami spotykaj si z biegymi.
2.4. Przygotowanie narzdzi badawczych

Biegy decyduje o doborze narzdzi diagnostycznych i ponosi za to pen

odpowiedzialno. Zwraca uwag, by narzdzia badawcze w wysokim stopniu
speniay wymagania diagnostyczne (St. dgn. 2.5-2.9.). Ponadto dobiera je w taki
sposb, by byy w stanie zweryfikowa postawione hipotezy, a zarazem by
uwzgldniay moliwoci osb badanych, ich postaw wobec badania (St. dgn. 1.5.), a
take kompetencje badajcego. Biegy uwzgldnia ograniczenia czasowe, dbajc
jednoczenie o to, by potencjalne wyniki poszczeglnych narzdzi pozwalay na
wzajemne uzupenianie si i weryfikacj, a charakterystyka badanych i relacji midzy
nimi bya wielostronna. W planowanym zestawie metod badawczych biegy
uwzgldnia te metody alternatywne, na wypadek, gdyby pierwszoplanowe nie
speniy swojej roli z jednego z wyej wymienionych wzgldw lub gdyby badany nie
zgodzi si na ich wykonanie. W wypadku bada porwnawczych (np. kompetencji
wychowawczych osb ubiegajcych si o sprawowanie pieczy nad dzieckiem) biegy
stara si, o ile to moliwe, zastosowa te same narzdzia i te same zestawy pyta w
wywiadzie w odniesieniu do porwnywanych osb.
2.5. Weryfikacja przedmiotu i zakresu opinii w przypadku niezgoszenia si osb wskazanych
w postanowieniu
Jeli co najmniej jedna z osb wskazanych w postanowieniu sdu nie zgosi si na
badania lub nie wyrazi zgody na poddanie si im, biegy na nowo weryfikuje decyzj
o wydaniu opinii zgodnie z zasadami wskazanymi w p. 1. W adnym wypadku biegy
nie moe w penym zakresie wyda opinii dotyczcej osoby, ktra nie bya przez niego
bezporednio badana, a wszelkie potencjalnie formuowane na jej temat interpretacje
mog mie jedynie charakter hipotetyczny, o czym biegy informuje sd.
3.Faza wprowadzajca badania
3.1. Wstpne uzgodnienie planw i strategii badania z osobami badanymi.
Biegy kieruje do wszystkich badanych osb pismo zawierajce informacje o czasie
i miejscu oraz celu spotkania (spotka), a take prob o ustosunkowanie si do tych
propozycji w wypadku przeszkd lub o zgoszenie wtpliwoci. Biegy uzgadnia
terminy take z osobami (instytucjami) odpowiedzialnymi za dowz osb osadzonych
w zakadach lub placwkach zamknitych. Biegy moe przekaza informacje o
badaniach za porednictwem sdu.
3.2. Uzyskanie wiadomej zgody na badanie (St. dgn. 1.11. i 1.12.).
Biegy wyjania osobie badanej cel badania, a take udziela informacji o przebiegu
badania i jego specyfice w taki sposb, by byy dla niej zrozumiae w zakresie,
w jakim jest ona zdolna uczestniczy wiadomie w okrelonej sytuacji. Dotyczy to
zarwno dorosych, dzieci, jak i osb z defektami umysowymi. Osoby ponoszce
koszty opinii powinny by o nich informowane przed rozpoczciem badania. Biegy
informuje take osoby badane, e gromadzony materia jest archiwizowany i moe
podlega interpretacji wycznie specjalistw. Nagrywanie lub kopiowanie
w jakiejkolwiek formie przez badanych materiaw surowych jest niedopuszczalne
i nie moe by przez nich rozpowszechniane. Dopiero po uzyskaniu wiadomej zgody
osoby badanej biegy przystpuje do bada.
3.3. Przedstawienie zasad kontaktu uczciwoci, zaufania i ograniczonej poufnoci
Biegy informuje, i opinia bdzie tym peniejsza, im lepsza bdzie wsppraca i im
wicej uzyska informacji przydatnych do rozstrzygnicie problemw. Przekazujc
informacje o planowanym przebiegu badania biegy przywizuje szczegln wag,
aby nie wprowadzi w bd osoby badanej. Biegy wyjania take, e kryterium
przydatnoci jest jedynym, jakim biegy si kieruje w selekcjonowaniu materiaw, co

z jednej strony oznacza, e kada informacja, jakiej udziela badany, moe si znale
w opinii; z drugiej strony nie kada dostarczona przez niego informacja zostanie w
opinii wykorzystana.
4. Przebieg bada
4.1. Realizowanie zada zgodnie ze standardami
Biegy przeprowadza badania psychologiczne zgodnie z przyjt wczeniej strategi
diagnozowania i przewidzian dla okrelonych narzdzi diagnostycznych procedur
(St. dgn. 3.1.). Biegy przykada szczegln wag do minimalizowania czynnikw
zakcajcych, zwaszcza wynikajcych z interakcji z badanym (St. dgn. 3.3.)
Niezbdny jest bezporedni kontakt biegego ze wszystkimi osobami badanymi.
4.2. Uwzgldnianie dynamiki badania ( St. dgn. 3.1. i 3.2.).
Biegy moe zmodyfikowa hipotezy i strategi badania, a take standardow
procedur, dostosowujc je do postawy prezentowanej przez badanego lub do nowych,
nieprzewidzianych okolicznoci. Istotne diagnostycznie zmiany s odnotowywane, a
nastpnie opisywane w opinii.
4.3. Podmiotowe traktowanie osb badanych (por. St. dgn. 3.2.).
W relacji z badanym biegy przestrzega zasad kodeksu etycznego psychologa
pamitajc o tym, e to na nim spoczywa odpowiedzialno za komfort psychiczny
badanego nie tylko w trakcie badania, ale i w zwizku z jego konsekwencjami.
Oznacza to dbao o zachowanie zasady zotego rodka minimalizacj
potencjalnych, negatywnych z perspektywy badanego, przey zwizanych
z badaniem i informacji dostarczanych w opinii, ale uwzgldnianie wszystkich tych
informacji, ktre badany wiadomie udostpni, a ktre s istotne z punktu widzenia
interesu spoecznego, a take, jeli taka okoliczno zachodzi z punktu widzenia
dobra (interesu) dziecka.
4.4. Nieprzekraczanie granicy wyznaczonej rol biegego
Psycholog wystpujcy w roli biegego nie podejmuje innych rl (mediatora, doradcy,
terapeuty itp.) w relacji z badanym, ograniczajc si do wskazwek dotyczcych tego,
do kogo i w jakim zakresie moe si zwrci badany.
4.5. Zakres tematyczny badania
Treci poruszane w badaniu s cile podporzdkowane weryfikacji postawionych
hipotez badawczych. Niemniej wikszo standardowych bada obejmuje istotne
psychologicznie dane z historii ycia osoby opiniowanej, podstawowe wymiary jej
osobowoci oraz informacje na temat jej zachowania w kontekcie sytuacyjnym
zwizanym z przedmiotow spraw i w interakcjach z innymi osobami uwikanymi
w ten kontekst.
4.6. Zakres stosowanych metod
Narzdzia badawcze dobrane zgodnie ze standardem 2.4. w zdecydowanej wikszoci
bada obejmuj: obserwacj zachowania osoby badanej, wystandaryzowany wywiad
lub rozmow psychologiczn, a ponadto testy i inne metody badania osobowoci
dobrane w taki sposb, by stwarzay moliwo wzajemnego uzupeniania si i
weryfikacji. Wyniki przeprowadzonych bada porwnuje si z materiaami zawartymi
w aktach sprawy i pochodzcymi z badania innych osb pozostajcych w cisej
interakcji z badanym (jeli takie materiay s dostpne). Wskazane jest, aby wrd
zastosowanych metod znalaza si metoda pozwalajca na wielostronny opis
osobowoci, ktrej wyniki stwarzaj moliwo poszerzenia zakresu hipotez
badawczych.
W sprawach rodzinnych i opiekuczych badane treci i narzdzia s dostosowane do roli
osoby badanej w systemie rodzinnym. W kadym wypadku biegy posuguje si
wystandaryzowanym, ujednoliconym wywiadem i obserwacj, w wikszoci wypadkw

take metodami badania osobowoci lub specyficznymi, np. ukierunkowanymi na badanie

postaw, kompetencji wychowawczych itp. W zdecydowanej wikszoci problemw
sformuowanych przez sd, wykorzystujc poszczeglne metody biegy zmierza do
ustalenia nastpujcych informacji w badaniach poszczeglnych osb:
Rodzice (opiekunowie):
Wywiad dotyczcy badanego i strony przeciwnej:
Dane formalne:
moliwoci w zakresie opieki i nadzoru nad dziemi,
warunkw ekonomiczno-bytowych,
stanu zdrowia i funkcjonowania spoecznego.
Ustalenie sytuacji rodzinnej:
konflikty (obszary, nasilenie, forma, czas trwania, dynamika),
stopie osobistego zaangaowania w opiek nad dzieckiem,
korzystanie z pomocy innych osb w opiece,
obecno dziecka w sytuacjach konfliktowych.
Obserwacja zachowania ukierunkowana na:
spjno deklaracji werbalnych z zachowaniem,
postaw wobec badania,
wizi uczuciowe z dziemi postawy wobec nich i innych czonkw rodziny,
behawioralne wskaniki kompetencji wychowawczych.
Badania testowe ukierunkowane na:
osobowociowe determinanty kompetencji wychowawczych,
podoe i dynamik wystpujcych nieprawidowoci (trwao, podatno na
korekt, wgld).
Integracja informacji z wyej wymienionych rde (zbienoci i rozbienoci
informacji dostarczanych przez strony o sobie i uzyskane na ich temat od strony
przeciwnej, a take na podstawie akt sprawy i wynikw bada dzieci pod ktem
caociowej oceny kompetencji wychowawczych).
Uwaga: Propozycja dotyczca zakresu diagnozy kandydatw na rodzin adopcyjn
znajduje si w zaczniku nr 1.
Dziecko
Rozmowa ukierunkowana na spostrzeganie:
kadego z rodzicw:
zaspokajania potrzeb rozwojowych (tu: wizi uczuciowych),
umoliwiania kontaktu, swobodnego wyraania uczu i ksztatowania
postaw wobec drugiego opiekuna,
roli w konflikcie z drugim opiekunem;
rodowisk, jakie tworz rodzice (w szczeglnoci nowych partnerw rodzicw,
dziadkw itp.):
rodziny, problemw w niej wystpujcych i gotowo otwartego wypowiadania
si o nich;
potrzeb wobec otoczenia kierowanych i zaspokajanych:
rwienikw,
dorosych (w tym autorytety),
realizacji zada zwizanych z wiekiem;

 kwestii zwizanych z rozwojem wasnym:

zainteresowa i aspiracji,
samooceny i jej adekwatnoci,
ksztatowania si norm,
egzekwowania potrzeb i realizowania obowizkw.
obserwacja (w tym w zabawie i w relacji z opiekunami),
testy ukierunkowane na weryfikacj wszystkich wyej wymienionych kwestii.
Osoby wspuczestniczce w wychowaniu
Wywiad ukierunkowany na:
udzia w opiece nad dzieckiem,
moliwoci w tym zakresie,
rol w yciu dziecka i wi uczuciow z nim,
rol w konflikcie midzy rodzicami.
Obserwacja zachowania (w tym, jeli jest to moliwe, w interakcji z dzieckiem).
W szczeglnie uzasadnionych przypadkach badanie osobowoci.
4.7. Zakoczenie kontaktu z osob badan
Na zakoczenie kontaktu z osob badan biegy przekazuje jej wstpne refleksje
dotyczce kierunku, w jakim zmierza diagnoza na tyle, na ile pozwala zgromadzony
na tym etapie materia, podkrelajc, e analiza penego materiau moe doprowadzi
do istotnych modyfikacji opinii. Biegy informuje osoby badane kiedy, gdzie i na
jakich warunkach uzyska informacje o wynikach badania. Stara si ponadto
zaagodzi przewidywane niekorzystne konsekwencje spotkania nie tylko dla osoby
badanej, ale rwnie z jej strony w stosunku do innych osb ( st. dgn. 1.12).
5.Analiza, interpretacja i integrowanie wynikw
5.1. Podstawy selekcji
Biegy analizuje i interpretuje zgromadzony materia zgodnie ze standardami
stosowania poszczeglnych narzdzi. W integracji materiau uwzgldnia konieczno
selekcji z perspektywy uytecznoci w rozstrzyganiu problemw sformuowanych
przez zleceniodawc (St. dgn. 4.1.).
5.2. Weryfikacja danych
Podstaw weryfikacji stanowi porwnanie wszystkich uzyskanych wynikw osoby
badanej z informacjami zgromadzonymi z akt sprawy oraz z informacjami
pochodzcymi z badania innych osb.
5.3. Ocena prawdopodobiestwa wnioskw kocowych
Prawdopodobiestwo wnioskw kocowych ocenia si na podstawie stopnia zaufania,
z jakim mona przyjmowa wyniki poszczeglnych metod (St. dgn. 4.2.)
z uwzgldnieniem czynnikw zakcajcych, ktre spowodoway odstpstwa od
standardowej procedury badania oraz na podstawie weryfikacji wynikw z jednego
rda przez wyniki z innych rde, w szczeglnoci wystpowania okrelonych
mechanizmw zachowania osoby badanej w jej historii ycia.
5.4. Tre integrowanego materiau
Obszary integrowanego materiau odpowiadaj obszarom badanych w opinii
problemw i powinny by uporzdkowane (od szczegu do ogu lub odwrotnie).
W sprawach rodzinnych i opiekuczych s to: ocena rozwoju fizycznego i
psychicznego dziecka, ocena kompetencji wychowawczych rodzicw oraz rodowisk
wychowawczych, ktre tworz rodzice (por. zal. 2).
8

5. 5. Wnioski kocowe
Kocowe wnioski opinii powinny stanowi odpowied na postawione pytania
badawcze. Jeli to nie jest moliwe ze wzgldw wskazanych w p. 1 standardw
(przekraczanie kompetencji psychologa, brak wystarczajcych rde lub narzdzi do
zweryfikowania postawionych hipotez), biegy w sposb przystpny wyjania
przyczyny sdowi. Warto rozway uwzgldnienie wskazwek korekcyjnych i
terapeutycznych, jeli s one niezbdne do poprawy funkcjonowania systemu
rodzinnego.
6. Formuowanie opinii
6.1. Spenianie warunkw formalnych
Podstaw przyjcia opinii biegych jest spenianie przez ni warunkw formalnych:
wskazania nazwisk i zakresu kompetencji biegych, ktrzy sporzdzili opini, ich
podpisw pod opini, w wypadku instytucji take jej nazw i podpis osoby
kierujcej instytucj potwierdzajcy spenianie warunkw formalnych,
wymienienie dat badania i sporzdzenia opinii, osb badanych (ze wskazaniem ich
danych formalnych: wieku, wyksztacenia, charakteru aktywnoci zawodowej) i
penych nazw metod badawczych, ktre wobec nich zastosowano,
przywoanie treci postanowienia skierowanego do biegego, opracowanie czci
sprawozdawczej z bada pozwalajcej na odtworzenie toku rozumowania biegego
(wszystkich istotnych rezultatw, ktre uzyskano w wyniku badania, a take
interpretacj gwnych problemw badawczych ) i wnioskw odpowiadajcych na
tezy sformuowane w postanowieniu sdu;
6.2. Przejrzysto i jasno
Opinia powinna by sformuowana w sposb jasny i przejrzysty pod wzgldem formy
i treci. Oznacza to, e poszczeglne czci powinny by wyodrbnione adekwatnie
do przedstawianych problemw i opatrzone tytuami, ktre odpowiadaj ich
zawartoci.
6.3. Nieujawnianie wynikw surowych
Wyniki surowe poszczeglnych narzdzi nie powinny by zamieszczane w opinii (St.
dgn. 5.2.), gdy moe to prowadzi do bdnych interpretacji osb do tego
nieprzygotowanych zawodowo (stron w procesie, przedstawicieli wymiaru
sprawiedliwoci) i dla badanego moe si okaza szkodliwe. Moe te narusza prawa
autorskie wydawcw poszczeglnych narzdzi badawczych lub uniemoliwia
ponowne badanie.
6.4. Sposb przedstawiania informacji zwrotnych osobom badanym
Pisemna opinia biegych stanowi podstawow form informacji zwrotnych, jakie
osoba badana otrzymuje od biegego za porednictwem organu zlecajcego opini
o czym biegy powiadomi osob badan w kocowym etapie spotkania, wskazujc
jednoczenie przybliony termin dostarczenia opinii (por. st. 4.7.).
6.6. Rozdzielno informacji w opiniach kompleksowych
Opinia opracowywana przez biegych reprezentujcych rne specjalnoci, powinna
by skonstruowana w taki sposb, aby byo czytelne dla odbiorcy, za jakie
sformuowania i za jakie wnioski opinii odpowiadaj poszczeglni specjalici.
6.6. Jzyk opinii
Treci opinii powinny by przekazywane w taki sposb, by byy zrozumiae dla
odbiorcy, ktry nie jest specjalist z dziedziny reprezentowanej przez biegego,
a zarazem oddaway tok rozumowania naukowego. Wszystkie niezbdne
sformuowania specjalistyczne powinny by wyjaniane, a w wypadku, kiedy jakie

pojcie jest rnie definiowane lub jakie zjawiska rnie interpretowane w rnych
podejciach teoretycznych psychologii, wskazane jest podanie rda lub teorii, do
ktrej odwoa si biegy.
7. Opinia uzupeniajca (Wystpowanie w sdzie)
7.1. Przygotowanie do wystpienia w sdzie
Przed udziaem w rozprawie biegy ponowne studiuje zawarto opinii pisemnej
i odtwarza zawarty w niej tok rozumowania. Sprawdza take zawarto materiaw
surowych, ktre stay si podstaw do sformuowanych interpretacji i wnioskw.
Biegy zapoznaje si z zarzutami (pytaniami, wtpliwociami) dotyczcymi opinii,
jeli takie zostay sformuowane.
7.2. Uzupenianie informacji
Jeli pytania zawarte w pimie doczonym do wezwania biegego na rozpraw
odnosz si do nowego materiau dowodowego, biegy zapoznaje si z nim przed
udziaem w rozprawie. Biegy gromadzi take informacje z zakresu wiedzy naukowej
uatwiajce ustosunkowanie si do przedstawionych pyta lub zarzutw.
7.3. Sprostowania niecisoci i bdw
Jeli biegy dostrzeg bdy formalne lub merytoryczne w swojej opinii, bd te nowo
zgromadzone informacje staj si podstaw do negatywnego zweryfikowania
przedstawionej wczeniej opinii w czci lub caoci, biegy zmienia swoj opini
w tym zakresie.
7.4. Zachowanie obiektywizmu
Biegy kontroluje swoje emocje zwizane z wystpowaniem na rozprawie i wykazuje
naleyt staranno o zachowanie obiektywnej, racjonalnej postawy wobec
rozwaanych wtpliwoci. Wyraa swoje opinie zgodnie z zakresem zgromadzonych
informacji, ustale diagnostycznych oraz stanem posiadanej wiedzy naukowej.

10