Vous êtes sur la page 1sur 48

INTRODUCCIN

Las lenguas indoeuropeas derivan de una primitiva lengua, comn a un


pueblo antiqusimo, cuya expansin, desde Centroeuropa, dur varios siglos,
llegando por el este hasta la India y, por el oeste, hasta las islas Britnicas. De
este primitivo tronco lingstico fueron brotando numerosas ramas: itlica,
germnica, griega, cltica, balto-eslava, indo-irania, albanesa, armenia, hitita,
etc. Para el mundo occidental las ms importantes son las 4 primeras. A la
rama itlica pertenece el latn, lengua de la que proceden las lenguas
romances: castellano, gallego, cataln, portugus, francs, italiano, rumano,
provenzal y numerosos dialectos. El latn posee una gran precisin, claridad y
elegancia. Su estudio nos ayuda a expresarnos en nuestra propia lengua con
cierta exactitud y propiedad. Adems, por ser el origen comn de las lenguas
romances, el aprendizaje de las mismas, e incluso del ingls, se simplifica si se
posee un conocimiento cabal del vocabulario bsico del latn y de su gramtica.
Su estudio es, pues, imprescindible para conocer a fondo cualquier lengua
neolatina y para establecer puntos de relacin entre todas ellas.
Durante muchos siglos el latn ha servido de modelo literario a todas las
lenguas occidentales de cultura. Las obras de la Antigedad han sido el modelo
inicial y han influido en todos los escritores y cientficos posteriores. El resurgir
de la Cultura Clsica, el Renacimiento, trajo consigo una vivificacin del latn,
recluido hasta entonces en los monasterios medievales, convirtindose en la
lengua de la ciencia, de la cultura y de la diplomacia. As, en latn estn
expresados los principios bsicos de Occidente. El latn nos abre las puertas de
la cultura occidental, que en todos sus aspectos, jurdico, literario, cientfico o
artstico, es simple resultado de una evolucin natural de la Cultura Clsica.

UNIDAD 1. LA LENGUA LATINA


1.PARTES DE LA GRAMTICA
La gramtica es el estudio cientfico de los procedimientos adecuados
para expresarse en una lengua determinada. Comprende varias partes:
-Fontica: estudio de los sonidos y de su representacin.
-Morfologa: estudia la formacin de las palabras y su forma externa.
-Sintaxis: estudia la agrupacin de las palabras para formar oraciones, su uso y
valor dentro de la frase, la relacin de las palabras entre s y la unin de unas
oraciones con otras.

2.ALFABETO LATINO
3

En la poca clsica, el alfabeto latino constaba de estos signos:


A B C D E F G H I K L M N O P Q R S T U (V) X Z
2.1. VOCALES
El latn tiene 10 vocales, 5 breves y 5 largas; es decir, tiene 5 vocales bsicas,
las mismas que el castellano, que se convierten en 10 dependiendo de su
cantidad o duracin. El signo de las breves es y el de las largas . La a, e, o
se pronuncian como en castellano, ms largas o ms breves dependiendo del
smbolo que las acompae. La i y la u son semivocales, esto es, a veces tienen
sonido de vocal (i y u) y otras de consonante (y o v). Generalmente tienen
sonido de consonante cuando van ante otra vocal y sonido de vocal cuando
van entre consonantes. Hay que tener en cuenta tambin que la u se pronuncia
siempre, incluso en los grupos que, qui, gue, gui.
2.2. DIPTONGOS
Los diptongos ms usados en latn son ae (rosae), au (taurus) y oe (poena).
Ms raros son eu (ceu), ei (hei), oi (proinde) y ui (huic).
2.3. CONSONANTES
La mayora de las consonantes latinas suenan como las castellanas:
-La c suena siempre como la k.
-La g nunca suena como la j.
-La h se aspira levemente.
-La ll se pronuncian como dos l separadas en dos slabas distintas: il-le.
-En los grupos ch, th, rh la h no suena y se pronuncian como c, t, r.
Clasificacin de las consonantes latinas:
CONSONANTES
Oclusivas (se cierra y Sonoras (las cuerdas vocales vibran)
abre de repente el paso
Sordas (las cuerdas no vibran)
del aire)
Lquidas (la lengua desva el aire por los lados)
Nasales (el aire es expulsado por la nariz)
Fricativas (el aire sale rozando)

Labiale
s
B

Dentales

Guturales

C,K,Q

R
N
S, Z

M
F

2.4. LA ACENTUACIN DE LAS PALABRAS


Si una palabra latina tiene en su penltima slaba una vocal breve se pronuncia
llana; si tiene una larga, esdrjula. Adems de esta pronunciacin, que es la
clsica, existen la tradicional espaola y la eclesistica romana.

1.DIFERENCIAS GRAMATICALES ENTRE EL LATN Y EL


CASTELLANO
4

-El latn carece de artculo. Por tanto, habr que suplirlo, en la traduccin al
castellano, segn lo requiera el contexto. Unas veces tampoco har falta
expresarlo en nuestra lengua; otras, en cambio, necesitaremos poner el
artculo determinado o el artculo indeterminado.
-El orden de las palabras vara. En castellano el CD se coloca generalmente
detrs del verbo (SVO), mientras que el latn lo suele poner delante (SOV).
-El latn utiliza declinaciones para determinar la funcin sintctica, el gnero y
el nmero del nombre, mientras que el castellano utiliza morfemas
gramaticales o preposiciones.

2.EL LATN EN LA HISTORIA Y EN LAS CULTURAS EUROPEAS


Procedentes del tronco indoeuropeo penetraron en Italia varias tribus,
cuyos dialectos se agrupan bajo el denominador comn de grupo itlico. Hacia
finales del segundo milenio a.C., los indoeuropeos llegaron a Italia en 2
oleadas: la latina, que se estableci en las orillas del Tber hasta los Apeninos,
en la regin denominada Latium; y la osco-umbra, que se escindi en 2 grupos:
el osco, que se estableci en el sur y sureste de Italia, y el umbro, que qued al
noroeste del Latium. A mediados del siglo VIII a.C., sobre el ro Tber, naci
Roma. Primitivamente el latn, lengua de Roma, se hablaba slo en el Latium.
Pero los romanos fueron conquistando los territorios vecinos, hasta formar el
ms grande de los imperios de la Antigedad. Sus lmites eran el Atlntico, el
Rin, el Danubio, el Caspio, los ros Efrates y Tigris y los desiertos de frica.
Dentro de estos pases estaba encerrado el Mediterrneo, al que los romanos
daban el nombre de Mare Nostrum (Nuestro Mar). Roma realiz en estos
pueblos una vasta labor civilizadora, asimilando lo mejor que en cada unos de
ellos encontr y convirtindolo en patrimonio comn. El latn fue la lengua
habitual de soldados y comerciantes y la lengua oficial de gobernantes, de
administradores y de funcionarios. Lengua del pueblo y de las clases elevadas
al mismo tiempo. Lengua que todos procuraban aprender en el trato cotidiano
con las gentes de Roma. Ahora bien, una lengua evoluciona con el tiempo. No
fue el mismo latn el que hablaban los primeros habitantes de Roma, que el
latn en que expresaron sus pensamientos los filsofos de la Edad Media. Esta
lengua pas por diversas etapas y, dentro de cada una de ellas, present
distintas modalidades, segn las clases sociales que lo hablaban.

3.PERODOS DE LA HISTORIA DE LA LENGUA LATINA


5.1. LATN ARCAICO Y PRECLSICO

Esta poca va desde los orgenes hasta el nacimiento de Cicern (106


a.C.). Al principio, era una lengua ruda de soldados y labriegos. De esta poca
primitiva se conservan solamente algunas inscripciones y fragmentos de
himnos religiosos. Esta lengua tosca, al recibir el influjo de la cultura helnica,
tras las Guerras Pnicas, se va depurando, hasta adquirir calidades literarias.
Esta depuracin origin una disociacin entre la lengua escrita y la hablada.
Plauto y Terencio ofrecen en sus comedias los rasgos caractersticos de esta
lengua popular de los siglos III-II a.C.
5.2. LATN CLSICO (EDAD DE ORO)
Esta poca comprende desde el nacimiento de Cicern (106 a.C.) hasta
la muerte de Augusto (14 d.C.). En esta etapa la separacin entre el latn
escrito y el hablado se hace ms pronunciada. La lengua escrita sigue
depurndose y enriquecindose sin cesar, hasta llegar a la cumbre de su
perfeccin en la poca de los grandes escritores clsicos. Es el Siglo de Oro
de las letras romanas, centrado entre el final de la Repblica y los primeros
tiempos del Imperio. Podemos distinguir 2 edades, la ciceroniana, hasta la
muerte de Cicern (43 a.C.), que es su ms ilustre representante, y la
augstea. En la ciceroniana florecen poetas como Lucrecio y Catulo y prosistas
como Csar y Salustio. Cicern es el verdadero creador de la prosa artstica.
La augstea cuenta con Tito Livio, el ms grande de los historiadores latinos, y
la poesa llega a las ms altas cimas con Virgilio, Horacio, Ovidio, Tbulo y
Propercio.
5.3. LATN POSTCLSICO (EDAD DE PLATA)
Este perodo abarca desde la muerte de Augusto hasta el ao 200 d.C.
En esta poca la prosa va perdiendo su pureza y contaminndose con
expresiones poticas, efectistas y rebuscadas, aceptando elementos populares
y arcaicos. Surge la reaccin de algunos escritores, como Quintiliano, que
intenta restaurar el latn clsico y devolverle el brillo de otros tiempos. Entre los
ms ilustres escritores de este perodo destacan Sneca (filsofo y poeta),
Lucano, Marcial, Tcito, Plinio el Joven, Petronio, Apuleyo, Juvenal...
5.4. LATN TARDO (BAJO LATN)
Ocupa el perodo comprendido entre el ao 200 d.C. y la aparicin de las
lenguas romances. Frente al proceso de descomposicin del latn hubo algunas
reacciones para detenerlo y frecuentes intentos de retorno a los modelos
clsicos. Los autores cristianos ms notables son Tertuliano, San Agustn y San
Jernimo, a quien se debe la traduccin de la Biblia, llamada Vulgata. En
general, el nivel literario y gramatical de todo cuanto se escribe en el bajo latn
6

va descendiendo gradualmente desde el siglo VI hasta la reforma carolingia del


siglo VIII. Esta reforma coincide con la aparicin de las lenguas romances. En
el Concilio de Tours (ao 813) se confirma la existencia de una rustica Romana
lingua, primeros indicios de las lenguas romances, a las que en lo sucesivo
tendrn que traducir sus homilas los obispos para que lleguen al pueblo.
5.5. LATN VULGAR
Paralelamente al latn clsico se haba ido desarrollando en Roma la
lengua de la conversacin, empleada tanto por la gente culta como por el
pueblo menos ilustrado. Este latn vulgar se fue distanciando progresivamente
de la lengua escrita. Abarca la esfera familiar, la conversacin corriente. El latn
clsico quedaba reservado al Senado, a la escuela, a la poltica. El latn literario
es el lenguaje de los libros, de las escuelas, de la cultura, pero el latn vulgar
contiene todas las energas de una lengua viva. La lengua hablada cambia
incesantemente. Por ello, el latn vulgar fue evolucionando hasta convertirse en
lo que hoy denominamos lenguas romances, que, a su vez, han desarrollado
formas literarias. Apenas disponemos de testimonios fidedignos del latn vulgar,
ya que el que escribe procura siempre adaptarse a la lengua escrita. Abundan
en l los vulgarismos.

UNIDAD 2. EL SUSTANTIVO
1.EL SUSTANTIVO
Los nombres en latn tienen gnero, nmero y caso:
-Gnero: masculino, femenino y neutro.
-Nmero: singular y plural.
-Caso: a diferencia del castellano, el latn no utiliza preposiciones para definir
las funciones; en lugar de ello, del mismo modo que lo hace el euskara, utiliza
las declinaciones. Por tanto, habr diferentes desinencias para expresar los
diferentes casos. En latn hay 6 casos:
-Nominativo: hace la funcin de sujeto y de atributo.
-Vocativo: hace la funcin de vocativo.
-Acusativo: hace la funcin de CD.
-Genetivo: hace la funcin de CN.
-Dativo: hace la funcin de CI.
-Ablativo: hace la funcin de CC.
Hay un caso ms, el locativo, que es un primitivo caso indoeuropeo, que
indicaba el lugar en donde est o sucede algo. En latn quedan algunos restos
7

aislados de este caso, cuya forma coincide con la del genitivo singular. Se usa
sobre todo con nombres de ciudad y en los nombres comunes humus y domus.
No todos los sustantivos van a utilizar las mismas desinencias, ya que
se dividen en grupos diferentes, es decir, en distintas declinaciones. En total
hay 5 declinaciones y cada una de ellas tendr sus propias desinencias. Aun
as, hay algunas reglas generales que sirven para todas las declinaciones:
-Los sustantivos siempre se expresan en nominativo y genitivo singular y es as
como habr que buscarlos en el diccionario.
-El dativo y el ablativo plural tienen la misma forma.
-Los neutros tienen la misma forma para el nominativo, el vocativo y el
acusativo, tanto en singular como en plural.
-El genitivo siempre indica cul es la declinacin exacta de ese sustantivo.
1.1. PRIMERA DECLINACIN
Rosa, -ae: f. Rosa.
NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.

SING.

PLU.

rosa
rosa
rosam
rosae
rosae
rosa

rosae
rosae
rosas
rosarum
rosis
rosis

Observaciones:
-Los sustantivos de la 1 declinacin son femeninos, excepto los que se
refieren a trabajos de hombres (ej. poeta, -ae; nauta, -ae).
-El sustantivo familia, -ae unido a pater, -tris; mater, -tris; filius, -ii y filia, -ae
hace el genitivo singular en as. Ej. Pater familias.
-Los sustantivos acabados en cola y gena pueden tener el genitivo plural en
um.
-Para diferenciarse de su correspondiente masculino, algunos sustantivos
forman su dativo y ablativo plural en abus (dea, filia, liberta).
-Nombres defectivos: no tienen completa su declinacin:
-Carecen de plural: diligentia, iustitia, regula, scientia.
-Carecen de singular: angustiae, divitiae, Syracusae, Thebae, etc.
-Cambian de significados al cambiar de nmero: aqua agua aquae
balneario; copia abundancia copiae tropas; fortuna suerte fortunae
bienes de fortuna; littera letra litterae carta, literatura.
1.2. SEGUNDA DECLINACIN
8

Temas en us (Dominus, -i: m. Seor)


SING.

PLU.

NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.

dominus domini
domine
domini
dominum dominos
domini
dominorum
domino
dominis
domino
dominis
Temas en er (Puer, -i: m. Nio)
SING.

PLU.

NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.

puer
pueri
puer
pueri
puerum pueros
pueri
puerorum
puero
pueris
puero
pueris
Temas en um (Templum, -i: n. Templo)
SING.

NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.

PLU.

templum
templum
templum
templi
templo
templo

templa
templa
templa
templorum
templis
templis

Observaciones:
-Los temas en us son mascs. excepto algunos que nombran rboles,
ciudades; los temas en er, mascs. y los temas en um, neutros.
-Formacin anmala de algunos casos:
-Los nombres propios en ius y filius y genius hacen el voc. sing. en i.
-Los nombres que tienen el nom. en ius pueden ofrecer un gen. sing.en i.
-El gen. plu. tiene una forma arcaica en um, que la conservan:
-Algunos nombres que tienen r (liber, barbarus).
-El nombre vir y sus compuestos.
-Deus en nom. plu. puede ser dii, dei, di; en dat. y abl. plu. diis, deis, dis; y la
forma ms normal del gen. plu. es deum.
1.3. TERCERA DECLINACIN
Temas en consonante o imparislabos
Lex, legis: f. Ley.
SING.
NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.
DAT.

lex
lex
legem
legis
legi

PLU.

leges
leges
leges
legum
legibus
9

ABL.

lege

legibus

Miles, militis: m. Soldado.


SING.
NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.

PLU.

miles
miles
militem
militis
militi
milite

milites
milites
milites
militum
militibus
militibus

Tempus, -oris: n. Tiempo.


SING.
NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.

PLU.

tempus
tempus
tempus
temporis
tempori
tempore

tempora
tempora
tempora
temporum
temporibus
temporibus

Temas en i o parislabos
Hostis,-is: m. y f. Enemigo/a.
SING.
NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.

PLU.

hostis
hostis
hostem
hostis
hosti
hoste

hostes
hostes
hostes
hostium
hostibus
hostibus

Rete, -is: n. Red.


SING.
NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.

rete
rete
rete
retis
reti
reti

PLU.

retia
retia
retia
retium
retibus
retibus

Mare, -is: n. Mar.


SING.
NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.

mare
mare
mare
maris
mari
mari

PLU.

maria
maria
maria
marium
maribus
maribus

10

Temas mixtos (Fons, -ntis: m. Fuente)


SING.

PLU.

NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.

fons
fontes
fons
fontes
fontem fontes
fontis fontium
DAT. fonti
fontibus
ABL. fonte
fontibus
Observaciones:
-Comprende masculinos, femeninos y neutros.
-Temas aislados:
-Vis: en singular se declina como un tema en i: nominativo vis, acusativo
vim, carece de genitivo y dativo, ablativo vi; en plural, partiendo de un tema
viri- en vez de vi- result: nominativo, vocativo, acusativo vires, genitivo
virium; dativo y ablativo viribus.
-Iuppiter: slo se declina en singular: acusativo Iovem; genitvo Iovi; dativo
Iovis; ablativo Iove.
-Iter: el genitivo lo hace como itineris, modelo para los casos restantes.
-Senex: tema en i que ha adoptado en el nominativo singular la terminacin
ex; en los dems casos se declina como un tema seni-.
-Bos: en singular hace el nominativo y vocativo bos, el acusativo bovem, el
genitivo bovis, el dativo bovi y el ablativo bove; en plural hace el nominativo,
vocativo y acusativo boves, el genitivo boum, el dativo y ablativo bobus o
bubus.
1.4.CUARTA DECLINACIN
Temas en u
Manus, -us: f. Mano.
SING.
NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.

manus
manus
manum
manus
manui
manu

PLU.

manus
manus
manus
manuum
manibus
manibus

Cornu, -us: n. Cuerno.


NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.

SING.

PLU.

cornu
cornu
cornu
cornus
cornui
cornu

cornua
cornua
cornua
cornuum
cornibus
cornibus
11

Observaciones:
-Son en su mayora masculinos. Son neutros unos pocos nominativos en u.
Son femeninos algunos nombres de persona, los de rboles y otros.
1.5. QUINTA DECLINACIN
Temas en e
Res, rei: f. Cosa, hecho, accin.
SING.

PLU.

NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.

res
res
res
res
rem res
rei
rerum
rei
rebus
re
rebus
Dies, diei: f. o m. Da.
SING.

PLU.

NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.

dies dies
dies dies
diem dies
diei dierum
diei diebus
die
diebus
Observaciones:
-Todos son femeninos. Comprende un solo masculino: dies y su compuesto
meridies.
-Dies es femenino si aparece en singular y significa fecha, un da concreto;
masculino siempre que aparece en plural y en singular cuando significa da.
-Los nicos sustantivos que tienen todos los casos son estos dos.
EJERCICIO
1. Declina los siguientes sustantivos y busca su significado en el diccionario:
apium, -ii; decuria, -ae; res publica, rei publicae; interrex, -regis; motus, -us.

UNIDAD 3. EL VERBO. EL PRESENTE DE INDICATIVO.


EL ADJETIVO Y EL ADVERBIO
1. EL VERBO
-En latn hay 4 conjunciones.: 1 en a-, 2 en e-, 3 en consonante o en i-,
4 en i-.
-El verbo se enuncia con la 1 persona singular del presente de indicativo, para
conocer el tema de presente.; con la 2 persona singular del presente de
indicativo y el infinitivo de presente, para saber a qu conjuncin pertenece;
con la 1 persona singular del perfecto de indicativo, que indica el tema de
12

perfecto; y con el supino, para conocer dicho tema y el participio de perfecto,


empleado sobre todo en las formas del perfecto de la voz pasiva. As es como
habr que buscarlos en el diccionario. Ej.:
-Amo, -as, -are, -avi, -atum: 1 Amo.
-Video, -s, -ere, vidi, visum: 2 Ver.
-Rego, -is, -ere, rexi, rectum: 3 Conducir.
-Audio, -is, -ire, -ivi, -itum: 4 Or.
-Sum, es, esse, fui: irr. Ser, estar, haber...
-Del tema de presente se forman los siguientes tiempos: el presente (indicativo,
subjuntivo, imperfecto, infinitivo), el imperfecto (indicativo, subjuntivo), el
futuro (indicativo, imperativo), el participio presente, el gerundio y el
gerundivo.
-Del tema de perfecto se forman: el perfecto (indicativo, subjuntivo, infinitivo), el
futuro (indicativo) y el pluscuamperfecto (indicativo, subjuntivo).
-Del tema de supino se forman: el supino, el participio pasivo y el participio
futuro activo.
1.1. EL VERBO SUM
El verbo sum es un verbo irregular: no tiene marca de vocal temtica y
sus desinencias son diferentes a las de los verbos regulares. Sus valores son
tambin especiales, ya que es un verbo muy utilizado. stos son los valores:
-Copulativo: lleva atributo, que siempre va en nominativo. Cuando la cualidad
que expresa el atributo es permanente se traduce como ser. Si la cualidad
que expresa es temporal se traduce como estar.
-Si no lleva atributo puede expresar tanto lugar como existencia. Por tanto, se
traduce como estar, haber, existir.
-Puede aparecer acompaado de un genitivo haciendo la funcin de atributo.
En este caso se traduce como ser propio de.
1.2. PRESENTE DE INDICATIVO
1 conj.

2 conj.

3 conj.

4 conj.

Sum

Am-o

Vid-e-o

Reg-o

Aud-i-o

Sum

Am-a-s

Vid-e-s

Reg-i-s

Aud-i-s

Es

Am-a-t

Vid-e-t

Reg-i-t

Aud-i-t

Est

Am-a-mus

Vid-e-mus

Reg-i-mus

Aud-i-mus

Sumus

Am-a-tis

Vid-e-tis

Reg-i-tis

Aud-i-tis

Estis

Am-a-nt

Vid-e-nt

Reg-unt

Aud-i-unt

Sunt

2. EL ADJETIVO Y EL ADVERBIO
13

-El adjetivo concierta en gnero, nmero y caso con el sustantivo al que


acompaa.
-El adjetivo, tanto en funcin de atributo como de CPred., concierta en gnero,
nmero y caso con el sustantivo al que se refiere.
-Se clasifican en 2 grupos: adjetivos de la 1 y la 2 declinacin, de 3
terminaciones, y los de la 3 declinacin, de 1, 2 3 terminaciones.
2.1. ADJETIVOS DE LA PRIMERA Y LA SEGUNDA DECLINACIN
Bonus, -a, -um: Bueno, buena.

NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.

MASC.

SING.
FEM.

bonus
bone
bonum
boni
bono
bono

bona
bona
bonam
bonae
bonae
bona

NEUTRO

bonum
bonum
bonum
boni
bono
bono

MASC.

boni
boni
bonos
bonorum
bonis
bonis

PLU.
FEM.

bonae
bonae
bonas
bonarum
bonis
bonis

NEUTRO

bona
bona
bona
bonorum
bonis
bonis

2.2. ADVERBIOS DERIVADOS DE ADJETIVOS DE LA PRIMERA Y LA


SEGUNDA DECLINACIN
Si sustituimos la desinencia i del genitivo singular de estos adjetivos por la
vocal e, se forma el adverbio de modo correspondiente.
2.3. ADJETIVOS DE LA TERCERA DECLINACIN
Temas en consonante y de una sola terminacin
Vetus, -eris: viejo.
SING.
MASC. Y FEM. NEUTRO
NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.

vetus
vetus
veterem
veteris
veteri
vetere

vetus
vetus
vetus
veteris
veteri
vetere

PLU.
MASC. Y FEM.
NEUTRO

veteres
veteres
veteres
veterium
veteribus
veteribus

vetera
vetera
vetera
veterium
veteribus
veteribus

Temas en i
DE UNA TERMINACIN
Prudens, prudentis: prudente
SING.
MASC. Y FEM.
NEUTRO
NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.

prudens
prudens
prudentem
prudentis
prudenti
prudenti

prudens
prudens
prudens
prudentis
prudenti
prudenti

PLU.
MASC. Y FEM.
NEUTRO

prudentes
prudentes
prudentes
prudentium
prudentibus
prudentibus

prudentia
prudentia
prudentia
prudentium
prudentibus
prudentibus
14

DE DOS TERMINACIONES
Fortis, -e: fuerte.
SING.
MASC. Y FEM. NEUTRO
NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.

fortis
fortis
fortem
fortis
forti
forti

forte
forte
forte
fortis
forti
forti

PLU.
MASC. Y FEM. NEUTRO

fortes
fortes
fortes
fortium
fortibus
fortibus

fortia
fortia
fortia
fortium
fortibus
fortibus

DE TRES TERMINACIONES
Acer, acris, acre: agrio.

NOM.
VOC.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.

2.4.

MASC.

SING.
FEM.
NEUTRO

MASC.

PLU.
FEM.

NEUTRO

acer
acer
acrem
acris
acri
acri

acris
acris
acrem
acris
acri
acri

acres
acres
acres
acrium
acribus
acribus

acres
acres
acres
acrium
acribus
acribus

acria
acria
acria
acrium
acribus
acribus

ADVERBIOS

acre
acre
acre
acris
acri
acri

DERIVADOS

DE

ADJETIVOS

DE

LA

TERCERA

DECLINACIN
Si aadimos la terminacin ter al tema en i de los adjetivos de 1 y 2
terminaciones se forman los adverbios de modo correspondientes.
EJERCICIOS
1.Declina los siguientes sustantivos con el adjetivo que lo acompaa: amicus
verus, malus frugifera, vir bonus, magna virtus, rex antiquus, longum flumen,
imprudens os, miles audax.
2.Traduce las siguientes oraciones:
-Audaces fortuna iuvat.
-Mors honesta saepe vitam turpem ornat.
-Sub dulci melle impia venena latent.
-Homo locuples et potens multos amicos habet.
-Virorum sapientium concilia utilia sunt.
-Divitias sapientes contemnunt.
-Sanctum est omne vetus poema. Vulgus laudat veteres poetas.
-Ira furor brevis est initiumque insanae.
15

-Fugit irreparabile tempus.


-Homo mortalis est.
-Post mortem, pauperes et divites pares sunt.

UNIDAD 4. EL PRETRITO IMPERFECTO Y PERFECTO


DE INDICATIVO. LOS PRONOMBRES PERSONALES.
1. EL PRETRITO IMPERFECTO DE INDICATIVO
1 conj.

2 conj.

3 conj.

4 conj.

Sum

Am-a-ba-m

Vid-e-ba-m

Reg-e-ba-m

Audi-e-ba-m

Eram

Am-a-ba-s

Vid-e-ba-s

Reg-e-ba-s

Audi-e-ba-s

Eras

Am-a-ba-t

Vid-e-ba-t

Reg-e-ba-t

Audi-e-ba-t

Erat

Am-a-ba-mus

Vid-e-ba-mus

Reg-e-ba-mus Audi-e-ba-

Eramus

Am-a-ba-tis

Vid-e-ba-tis

Reg-e-ba-tis

mus

Eratis

Am-a-ba-nt

Vid-e-ba-nt

Reg-e-ba-nt

Audi-e-ba-tis

Erant

Audi-e-ba-nt

2. PRETRITO PERFECTO DE INDICATIVO


1 conj.

2 conj.

3 conj.

4 conj.

Sum

Amav-i

Vid-i

Rex-i

Audiv-i

Fui

Amav-isti

Vid-isti

Rex-isti

Audiv-isti

Fuisti

Amav-it

Vid-it

Rex-it

Audiv-it

Fuit

Amav-imus

Vid-imus

Rex-imus

Audiv-imus

Fuimus

Amav-istis

Vid-istis

Rex-istis

Audiv-istis

Fuistis

Amav-erunt

Vid-erunt

Rex-erunt

Audiv-erunt

Fuerunt

PLU.
2 PERS.

3 PERS.

3. PRONOMBRES PERSONALES
NOM.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.

1 PERS.

SING.
2 PERS.

3 PERS.

ego
me
mei
mihi
me

tu
te
tui
tibi
te

se
sui
sibi
se

1 PERS.

nos
nos
nostrum, -i
nobis
nobis

vos
vos
vostrum, -i
vobis
vobis

se
sui
sibi
se

Observaciones: Al abl., a veces, se le une la prep. cum: mecum conmigo,


tecum contigo, secum consigo, con l/ella, con ellos/ellas, nobiscum con
nosotros, vobiscum con vosotros.
EJERCICIOS
1.Traduce las siguientes oraciones:
-Magister doctus erat atque teneros pueros egregie docebat.
-Res secundae homines ad ruinam saepe duxerunt.
16

-Catilina homo fuit sine re familiari, sine fide, sine spe.


-Postero die exercitus in aciem processerunt.
-Studia litterarum secundas res semper ornaverunt atque in adversis rebus
perfugium ac solatium praebuerunt.
-Spem magnam in rebus adversis semper adhibuimus.
-Pueris impigris pulchros libros magister dabat et discipuli boni mirum
magistrum mire amabant.
-Clarorum virorum memoria in patria semper manet; semper bonorum virorum
audaciam mire laudamus.
1.Conjuga los siguientes verbos en pres., en imp. y en perf. de ind. Di adems
de qu conj. son y tradcelos: fugo, colo.

UNIDAD 5. EL FUTURO IMPERFECTO Y PERFECTO DE


INDICATIVO.

LOS

ADJETIVOS

PRONOMBRES

POSESIVOS. EL DATIVO POSESIVO


1. EL FUTURO IMPERFECTO DE INDICATIVO
1 conj.

2 conj.

3 conj.

4 conj.

Sum

Am-a-b-o

Vid-e-b-o

Reg-am

Audi-am

Ero

Am-a-bi-s

Vid-e-bi-s

Reg-es

Audi-es

Eris

Am-a-bi-t

Vid-e-bi-t

Reg-et

Audi-et

Erit

Am-a-bi-mus

Vid-e-bi-mus

Reg-emus

Audi-emus

Erimus

Am-a-bi-tis

Vid-e-bi-tis

Reg-etis

Audi-etis

Eritis

Am-a-b-unt

Vid-e-b-unt

Reg-ent

Audi-ent

Erunt

2. EL FUTURO PERFECTO DE INDICATIVO


1 conj.

2 conj.

3 conj.

4 conj.

Sum

Amav-ero

Vid-ero

Rex-ero

Audiv-ero

Fuero

Amav-eris

Vid-eris

Rex-eris

Audiv-eris

Fueris

Amav-erit

Vid-erit

Rex-erit

Audiv-erit

Fuerit

Amav-erimus

Vid-erimus

Rex-erimus

Audiv-erimus

Fuerimus

Amav-eritis

Vid-eritis

Rex-eritis

Audiv-eritis

Fueritis

Amav-erint

Vid-erint

Rex-erint

Audiv-erint

Fuerint

3. LOS ADJETIVOS Y PRONOMBRES POSESIVOS


17

Cuando funcionan como adjetivos se declinan igual que los adjetivos de la 1 y


la 2 declinacin y deben concordar en nmero, gnero y persona con el
sustantivo al que acompaan. Cuando funcionan como pronombres suelen
emplearse slo cuando no pueden deducirse del contexto, es decir, por motivos
especiales de claridad y tambin en las frases enfticas y en las
contraposiciones o anttesis. Son:
meus, -a, -um

noster, nostra, nostrum

tuus, -a, -um

vester, vestra, vestrum

suus, -a, -um

suus, -a, -um

4. EL DATIVO POSESIVO
El dativo posesivo expresa posesin. Tiene estas caractersticas:
-Siempre se da cuando aparece el verbo sum con un dat.
-El dat. latino se convierte en el suj. castellano.
-El suj. latino se convierte en el CD castellano.
-El verbo sum se traduce como tener.
EJERCICIOS
1.Declina estos sustantivos con su correspondiente adjetivo posesivo: noster
amicus, mea lacrima, tuum verbum, suus medicus, vestra dementia.
2.Traduce las siguientes oraciones:
-Amicitia nobis cum regina erat, amicitia vobis nobiscum non est.
-Sunt tibi lati fundi et pecuniae, sed amicitia tecum mihi non est.
-Senatus magnum exercitum in hostes mittet.
-Naves e portu procedent.
-In dextro cornu exercitus equitatum collocabis.
-Hostes equitatu peditatuque sua cum exercitu nostro pugnabunt.
-Usus magister egregius semper erit.
-Peditatus equitatusque noster hostium impetum franget.
-Exercitus noster impetu magno hostes fugabit.
-Discordiarum inter cives exitus erit aut omnium interfectio aut victoris
dominatio.
-Te tua, me delectant mea.
-Si vos liberique vestri valetis, bene est; ego quidem valeo.
1.Conjuga los siguientes verbos en pres., imp., perf., fut. imp. y fut. perf. de
ind., tradcelos y di su conjugacin : caligo; includo; offulgeo; assentio.

18

UNIDAD 6. EL PRETRITO PLUSCUAMPERFECTO DE


INDICATIVO. LOS COMPLEMENTOS DE LUGAR. LOS
GRADOS DEL ADJETIVO Y DEL ADVERBIO.
1. EL PRETRITO PLUSCUAMPERFECTO DE INDICATIVO
1 conj.

2 conj.

3 conj.

4 conj.

Sum

Amav-era-m

Vid-era-m

Rex-era-m

Audiv-era-m

Fueram

Amav-era-s

Vid-era-s

Rex-era-s

Audiv-era-s

Fueras

Amav-era-t

Vid-era-t

Rex-era-t

Audiv-era-t

Fuerat

Amavera-mus

Vid-era-mus

Rex-era-mus

Audivera-mus Fueramus

Amav-era-tis

Vid-era-tis

Rex-era-tis

Audiv-era-tis

Fueratis

Amav-era-nt

Vid-era-nt

Rex-era-nt

Audiv-era-nt

Fuerant

2. LOS COMPLEMENTOS DE LUGAR


-UBI? dnde?: - In + abl. El abl. debe hacer referencia a un lugar. Si se trata
de un nombre propio debe ser un lugar importante y si no
un nombre comn.
-Slo abl. El abl. hace referencia a un nombre propio de
lugar, que debe ser pequeo (ciudades, islas...) y no puede
ser ni de la 1 ni de la 2 declinacin.
-Locativo. Hace referencia a un nombre propio de lugar, que
debe ser pequeo y se declina en sing. de la 1 y la 2
declinacin. Con nombres como domus, rus y humus
tambin se puede utilizar.
-QUO? a dnde?: - In/ad + acus. El acus. debe hacer referencia a lugares
importantes o puede utilizarse con nombres comunes.
-Slo acus. Se utiliza para nombres de lugares de menor
importancia, para palabras tipo rus o domus o para
nombres de persona.
-UNDE? de dnde?: - A/ab/e/ex/de + abl. Para nombres propios de lugares
grandes o nombres comunes.
-Slo

abl..

Para

nombres

propios

de

lugares

pequeos o para palabras del tipo rus o domus.


-QUA? por dnde?: - Per + acus.. Para nombres geogrficos.
-Slo abl. Para nombres comunes que expresan lugar.

3. LOS GRADOS DEL ADJETIVO


El adjetivo tiene 3 grados:
19

-El positivo (guapo).


-El comparativo: - De superioridad (ms guapo que).
-De inferioridad (menos guapo que).
-De igualdad (tan guapo como).
-El superlativo: - Absoluto (guapsimo, el ms guapo).
-Relativo (el ms guapo de).
3.1. EL COMPARATIVO
-De superioridad: - magis ....... quam: con adjs. que acaban en -ius, -eus, -uus.
-plus .......... quam: poco utilizado.
-Aadiendo al adj. las desinencias ior, para fem. y masc., e
ius, para el neutro. Se declinan como los adjs. de la 3
declinacin.
-Comparativos irregulares: Bonus, -a, -um: melior, melius
Malus, -a, -um: peior, peius
Parvus, -a, -um: minor, minus
Magnus, -a, -um: maior, maius
-Cuando el comparativo de superioridad se hace mediante adv. los 2
trminos comparados van en el mismo caso.
-Cuando el comparativo de superioridad se hace mediante desinencias el
segundo trmino puede ir introducido por quam declinndose en el
mismo caso que el primero o puede ir en abl.
-De inferioridad: minus ....... quam.
-Los 2 trminos van en el mismo caso.
-De igualdad: tam ........ quam.
-Los 2 trminos van en el mismo caso.

3.2. EL SUPERLATIVO
-Absoluto:
-Mediante desinencias: se declinan como los adjs. de la 1 y 2
declinacin de 3 terminaciones.
-A la raz del adj. se le aade issimus, -a, -um (brevisimus muy breve,
brevsimo).
-Si el adj. acaba en lis se le aade limus, -a, -um (facillimus muy
fcil, facilsimo).
20

-Si el adj. acaba en er se le aade rimus, -a, -um (celeberrimus muy


clebre, celebrsimo).
-Mediante advs.: puede hacerse con cualquier adj., pero es ms habitual
con los acabados en eus, -ius o uus, que siempre se hacen mediante
advs.
-Maxime + adj. (maxime altus muy alto, altsimo).
-Valde + adj. (valde altus muy alto, altsimo).
-Minime + adj. (minime altus muy poco alto).
-Relativo: el superlativo se hace siguiendo las reglas del absoluto, pero hay que
tener en cuenta cmo se expresa el CAdj. que acompaa a estos
superlativos. Se puede hacer mediante: - gen.
-de/e/ex + abl.
-inter + acus.
-Superlativos irregulares: Bonus, -a, -um: optimus, -a, -um
Malus, -a, -um: pessimus, -a, -um
Parvus, -a, -um: minimus, -a, -um
Magnus, -a, -um: maximus, -a, -um

1.LOS GRADOS DE LOS ADVERBIOS QUE DERIVAN DE


ADJETIVOS
Al igual que los adjs. van a tener 3 grados: positivo, acabado en e u o;
comparativo, acabado en ius; superlativo, acabado en issime.
EJERCICIOS
1.Nomina los siguientes verbos, di de qu conj. son, tradcelos y conjgalos en
pres., imp., perf. y plusc., fut. imp. y perf. de ind.: habebat, habitabat,
faciebat, occidit.
2.Traduce las siguientes oraciones:
-Amicus magis necessarius est quam ignis et aqua.
-Nihil tam carus est quam filius meus.
-Bellum est magis crudele quam fames.
-Libertas est mihi tam dulcis quam vita.
-Bello saevior fames est.
-Nullum vitium turpius est avaritia.
-Fertilior seges sempre est in alienis agnis.
-Terra est maior quam luna, sed minor quam sol.
-Dolor animi gravior est quam corporis dolor.
21

-Omnia tua consilia sunt clariora luce.


-Socrates omnium hominum saepientissimus fuit.
-Saturnus, saevissimus patrum, suos filios vorabat.
-Omnium ferarum callidissima est vulpes.
-Ex omnibus Gallis fortissimi et bellicossimi sunt Belgae.
-Leo est nobilissimus inter animalia.
-Nihil est homini dulcius libertate; nihil carius quam patria; nihil pulchrius virtute;
nihil veritatis luce dulcius; nihil peius dedecore; nihil amabilius quam morum
bonorum similitudo.
-Hieme dies brevissimi sunt, aestate longissimi.
-Hercules ab infantia fortissimus fuit.
-Mens hominis omnium rerum celerrima est.
-Somnus est morti simillimus.
-Dux ex Sardinia in Africam profugit.
-Sidera ab orto ad occasum suum cursum efficiunt.
-Hostes crebras legationes Romam ad senatum miserunt.
-Romae tum eram; postea Neapolim veni.
-Galli victores Romam contenderunt. Mox in urbem pervenerunt ibique
manebant. Iuventus Romana in arcem confugit, at senes domi manserunt.
-Romae domi tuae an Rhodi aut Athenis vives?
-Carthagine reges, Romae quotannis consules erant; Spartae quinque ephori
rem publicam administrabant; in Creta autem decem cosmoe contra vim
regiam cives suos defendebant.
-Aurelia via Roma profectus est (sali) atque per Etruriam in Galliam
Cisalpinam pervenit.
-Multa itinera sunt per maria et terras.
-Pauci milites incertis itineribus per silvas ad Titum Labienum in hiberna
perveniunt.

UNIDAD 7. EL SUBJUNTIVO. LOS DEMOSTRATIVOS


1. EL SUBJUNTIVO
1.1. PRESENTE DE SUBJUNTIVO
1 conj.

Am-e-mus

2 conj.

Vid-e-a-mus

3 conj.

Am-e-m

Am-e-tis

Vid-e-a-m

Vid-e-a-tis

Reg-a-m

Am-e-s

Am-e-nt

Vid-e-a-s

Vid-e-a-nt

Reg-a-s

Am-e-t

Vid-e-a-t

Reg-a-t
22

Reg-a-mus

4 conj.

Audi-a-mus

Sum

Simus

Reg-a-tis

Audi-a-m

Audi-a-tis

Sim

Sitis

Reg-a-nt

Audi-a-s

Audi-a-nt

Sis

Sint

Audi-a-t

Sit

1.2. PRETRITO IMPERFECTO DE SUBJUNTIVO


1 conj.

2 conj.

3 conj.

4 conj.

Sum

Am-a-re-m

Vid-e-re-m

Reg-ere-m

Audi-re-m

Essem

Am-a-re-s

Vid-e-re-s

Reg-ere-s

Audi-re-s

Esses

Am-a-re-t

Vid-e-re-t

Reg-ere-t

Audi-re-t

Esset

Am-a-re-mus

Vid-e-re-mus

Reg-ere-mus

Audi-re-mus

Essemus

Am-a-re-tis

Vid-e-re-tis

Reg-ere-tis

Audi-re-tis

Essetis

Am-a-re-nt

Vid-e-re-nt

Reg-ere-nt

Audi-re-nt

Essent

1.3. PRETRITO PERFECTO DE SUBJUNTIVO


1 conj.

2 conj.

3 conj.

4 conj.

Sum

Amav-eri-m

Vid-eri-m

Rex-eri-m

Audiv-eri-m

Fuerim

Amav-eri-s

Vid-eri-s

Rex-eri-s

Audiv-eri-s

Fueris

Amav-eri-t

Vid-eri-t

Rex-eri-t

Audiv-eri-t

Fuerit

Amav-eri-mus

Vid-eri-mus

Rex-eri-mus

Audiv-eri-mus Fuerimus

Amav-eri-tis

Vid-eri-tis

Rex-eri-tis

Audiv-eri-tis

Fueritis

Amav-eri-nt

Vid-eri-nt

Rex-eri-nt

Audiv-eri-nt

Fuerint

1.4. PRETRITO PLUSCUAMPERFECTO DE SUBJUNTIVO


1 conj.

2 conj.

3 conj.

4 conj.

Sum

Amav-isse-m

Vid-isse-m

Rex-isse-m

Audiv-isse-m

Fuissem

Amav-isse-s

Vid-isse-s

Rex-isse-s

Audiv-isse-s

Fuisses

Amav-isse-t

Vid-isse-t

Rex-isse-t

Audiv-isse-t

Fuisset

Amav-isse-mus Vid-isse-mus

Rex-isse-mus

Audiv-isse-mus Fuissemus

Amav-isse-tis

Vid-isse-tis

Rex-isse-tis

Audiv-isse-tis

Fuissetis

Amav-isse-nt

Vid-isse-nt

Rex-isse-nt

Audiv-isse-nt

Fuissent

2.DEMOSTRATIVOS
2.1. PRONOMBRES Y ADJETIVOS DEMOSTRATIVOS
Hic, haec, hoc: este, ste; esta, sta; esto.
MASC.
NOM.
ACUS.
GEN.

hic
hunc
huius

SINGULAR
FEM.
NEUTRO

haec
hanc
huius

hoc
hoc
huius

MASC.

PLURAL
FEM.
NEUTRO

hi
hae
haec
hos
has
haec
horum harum horum
23

DAT.
ABL.

huic
hoc

huic
hac

huic
hoc

his
his

his
his

his
his

Iste, ista, istud: ese, se; esa, sa; eso.


SINGULAR
MASC. FEM. NEUTRO
NOM.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.

iste
istum
istius
isti
isto

ista
istam
istius
isti
ista

istud
istud
istius
isti
isto

PLURAL
FEM.

MASC.

isti
istos
istorum
istis
istis

istae
istas
istarum
istis
istis

NEUTRO

ista
ista
istorum
istis
istis

Ille, illa, illud: aquel, aqul; aquella, aqulla; aquello.


SINGULAR
MASC. FEM. NEUTRO
NOM.
ACUS.
GEN.

ille
illum
illius

illa
illud
illam illud
illius illius

DAT.
ABL.

illi
illo

illi
illa

illi
illo

MASC.

illi
illos
illoru
m
illis
illis

PLURAL
FEM.
NEUTRO

illae
illa
illas
illa
illarum illorum
illis
illis

illis
illis

2.2. DEMOSTRATIVO GRAMATICAL


Este demostrativo se utiliza en las siguientes circunstancias:
-Para referirse a una persona o cosa ya mencionada.
-Como antecedente del pron. relativo.
-Como pron. personal de 3 persona.
Is, ea, id: este, ste, l, lo; esta, sta, ella, la; esto.

NOM.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.

SINGULAR
MASC. FEM. NEUTRO

MASC.

is
eum
eius
ei
eo

ei
eos
eorum
eis
eis

ea
eam
eius
ei
ea

id
id
eius
ei
eo

PLURAL
FEM.
NEUTRO

eae
eas
earum
eis
eis

ea
ea
eorum
eis
eis

2.3. DEMOSTRATIVO DE IDENTIDAD


Para expresar el valor de estos demostrativos en castellano hemos de recurrir
a trminos y giros como: mismo, solo, por s mismo, en persona... Hay 2
demostrativos de identidad distintos, que aunque se traducen del mismo modo,
se utilizan en contextos distintos:
-Idem, eadem, idem: se refiere generalmente a algo ya mencionado.
-Ipse, ipsa, ipsum: el ser al que se refiere se contrapone a los dems.
Ipse, ipsa, ipsum: l mismo, ella misma, lo mismo.

NOM.

MASC.

SINGULAR
FEM.
NEUTRO

ipse

ipsa

ipsum

MASC.

ipsi

PLURAL
FEM.

ipsae

NEUTRO

ipsa
24

ACUS.
GEN.

ipsum ipsam ipsum


ipsius ipsius ipsius

DAT.
ABL.

ipsi
ipso

ipsi
ipsa

ipsi
ipso

ipsos
ipsioru
m
ipsis
ipsis

ipsas
ipsiaru
m
ipsis
ipsis

ipsa
ipsiorum
ipsis
ipsis

Idem, eadem, idem: l mismo, ella misma, lo mismo.


MASC.
NOM.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.

idem
eundem
eiusdem
eidem
eodem

SINGULAR
FEM.
NEUTRO

eadem
eandem
eiusdem
eidem
eadem

idem
idem
eiusdem
eidem
eodem

MASC.

PLURAL
FEM.

NEUTRO

eidem
eosdem
eorumdem
eisdem
eisdem

eaedem
easdem
earumdem
eisdem
eisdem

eadem
eadem
euromdem
eisdem
eisdem

EJERCICIOS
1.Nomina los siguientes verbos, di de qu conj. son, tradcelos y conjgalos en
pres., imp., perf., plusc., fut. imp. y perf. de ind. y en pres., imp., perf. y
plusc. de subj.: intercludo, praesto, deligo, sum, pendeo.
2.Traduce las siguientes oraciones:
-Genua flectamus.
-Utinam veros amicos habeat.
-Amemus patriam, pareamus senatui, consulamus bonis civibus, praesentes
fructus neglegamus, posteritatis gloriae serviamus.
-Gratias deis agamus.
-Liberi simus, sed nostris legibus pareamus.
-Rem publicam defendamus, milites.
-Romulus et Numa fuerunt primi Romanorum reges; hic fuit pius, ille bellicosus.
-Illi subito ex silvis eiecerunt.
-Hi pueri scribunt, illi ludunt.
-Hic puer est altior quam ille.
-Hic me dolor frangit, haec cura sollicitat.
-Iste homo mera mendacia narrat.
-Melior tutiorque est certa pax quam sperata victoria; haec in tua, illa in deorum
manu est.
-Ignavia corpus hebetat, labor firmat; illa maturam senectutem, hic longam
adulescentiam reddit.

UNIDAD 8. LOS NUMERALES. LOS VALORES DE LOS


TIEMPOS Y MODOS VERBALES. EL IMPERATIVO
25

1.LOS NUMERALES
Existen varias clases de numerales:
-Adjs. numerales cardinales: expresan nm. o cantidad. Responden a la
pregunta quot? cuntos?. La mayor parte son invariables. Se declinan:
MASC.
NOM.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.

FEM.

NEUTRO

unus una unum


unum unam unum
unius
uni
uno
una
uno

MASC.

FEM.

duo
duos
duorum
duobus

duae
duas
duarum
duabus

NEUTRO MAS FEM. NEUTRO


C.

duo
tres
duo
duorum
duobus

tria
trium
tribus

-Las centenas: centum es indeclinable; las dems centenas, desde ducenti


a nongenti, se declinan como boni, -ae, -a (plural de bonus, -a, -um).
-Mille. Se usa generalmente como adj. indeclinable, acompaando
simplemente al sust., con el significado de mil. A veces, sobre todo en
nom. y acus., se emplea con valor de sust., con el significado de millar y
el sust. que va con l se pone en gen. El plural milia millares es sust. y se
construye tambin con gen. partitivo.
-Adjs. numerales ordinales: a la idea de nm. aaden la de orden. Responden
a la pregunta quotus? en qu nmero?.
Cuadro de los numerales:
CARDINALES
CIFRAS
ESCRITURA
ROMANAS ARBIGAS

I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
XIII
XIV
XV
XVI
XVII
XVIII
XIX
XX
XXI
XXVIII
XXIX

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
28
29

Unus, -a, -um


Duo, -ae, -o
Tres, tria
Quattuor
Quinque
Sex
Septem
October
Novem
Decem
Undecim
Duodecim
Tredecim
Quattuordecim
Quindecim
Sedecim
Septendecim
Duodeviginti
Undeviginti
Viginti
Unus et viginti
Duodetriginta
Undetriginta

ORDINALES
ESCRITURA

Primus, -a, -um


Secundus, -a, -um
Tertius
Quartus
Quintus
Sextus
Septimus
Octavus
Nonus
Decimus
Undecimus
Duodecimus
Tertius decimus
Quartus decimus
Quintus decimus
Sextus decimus
Septimus decimus
Duodevicesimus
Undevicesimus
Vicesimus
Unus et vicesimus
Duodetricesimus
Undetricesimus
26

XXX
XL
L
LX
LXX
LXXX
XC
C
CC
CCC
CD
D
DC
DCC
DCCC
DM
M
MM

30
40
50
60
70
80
90
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
2000

Triginta
Quadraginta
Quinquaginta
Sexaginta
Septuaginta
Octoginta
Nonaginta
Centum
Ducenti, -ae, -a
Trecenti
Quadrigenti,-ae,-a
Quingenti, -ae, -a
Sexcenti, -ae, -a
Septigenti, -ae, -a
Octingenti, -ae, -a
Nongenti, -ae, -a
Mille
Duo milia...

Tricesimus
Quadragesimus
Quinquagesimus
Sexagesimus
Septuagesimus
Octogesimus
Nonagesimus
Centesimus
Ducentesimus
Trecentesimus
Quadringentesimus
Quingentesimus
Sexcentesimus
Septingentesimus
Octingentesimus
Nongentesimus
Millesimus
Bis millesimus...

1.LOS VALORES DE LOS TIEMPOS Y MODOS VERBALES


1.1.TEMA DE PRESENTE
-Valores y usos principales del pres. de subj.:
-Potencial: se traduce como poder + el verbo en inf..
Ubi hominem invenias... Dnde podras encontrar un hombre....
-Exhortativo: se traduce en pres. de subj.
Patriam amemus. Amemos la patria.
-Deliberativo: se traduce como deber + el verbo en inf..
Quid faciam? Qu debo hacer?
-Yusivo: expresin de una orden o prohibicin. Se traduce o en imper., si es
afirmativa, o en pres. de subj., si es negativa.
Sapias. S cuerdo. Ne facias. No hagas.
-Desiderativo: se expresa un deseo. Se traduce en pres. de subj.
Utinam naves in portum perveniant! Ojal las naves lleguen al puerto!
-Valores y usos principales del imp. de subj.:
-Irreal de pres.: se traduce en condicional.
Plura tibi escriberem. Te escribira ms cosas.
-Potencial de pasado: se traduce por plusc. de subj.. Es frecuente en
expresiones impersonales.
Quis crederet? Quin lo hubiera credo?
-Deliberativo y de indignacin o protesta. Se traduce como iba a + inf..
Quid facerem? Qu iba yo a hacer?
1.1.1.El imperativo
TIEMPO

PERS. SUM

1
2
CONJ. CONJ.

3
4 CONJ.
CONJ.

DESINENCIAS
ACTIVAS
PASIVAS
27

PRESENTE
FUTURO

SING.
PLU.
SING.
PLU.

2
2
2
3
2
3

eseseseseses-

amaamaamaamaamaama-

videvidevidevidevidevide-

regeregiregiregiregiregu-

audiaudiaudiaudiaudiaudiu-

-te
-to
-to
-tote
-nto

-re
-mini
-tor
-tor
(no se usa)
-ntor

1.1.2.Expresin del ruego, de la orden y de la prohibicin


-1 pers.: se emplea la 1 pers. plu. del pres. de subj., con ne, si se trata de
prohibicin.
Eamus. Vayamos. Ne difficilia optemus. No deseemos cosas difciles.
-2 persona:
-Orden: imper. pres.: fac haz y subj. pres.: facias haz.
-Prohibicin:
-Ne / cave + perf. subj. Se traduce como pres. de subj.
Ne feceris. No hagas.
-Ne / cave + pres. subj. Se traduce como pres. de subj.
Cave facias. No hagas.
-Noli / nolite + inf. Se traduce como pres. de subj..
Noli facere. No hagas.
-3 pers.: subj. pres. (ne para la prohibicin) -Faciat. Que haga.- e imper. fut.
Las formas de este imper. expresan una orden o prohibicin proyectada al fut.
Como las leyes se refieren tanto al fut. inmediato como al mediato, suelen
expresar sus mandatos o prohibiciones en este tiempo -Cras petito, nunc abi.
Pdelo maana, ahora vete.-.
1.1.TEMA DE PERFECTO
-Valores y usos principales del perf. de subj.:
-Potencial y de atenuacin: se traduce como poder + inf. perf..
Aliquis dixerit. Alguien podra haber dicho.
-Orden (raro) y prohibicin (con ne, cave). Se traduce como pres. de subj.
Ne / cave feceris. No hagas.
-Con cum equivale a una oracin causal.
EJERCICIOS
1.Traduce las siguientes oraciones:
-Valeant cives mei, sint florentes, sint beati.
-Quid agerem, iudices? Contenderem contra tribunum plebis?
-Quid facerent miseri aut quid recusarent?
28

-Consulite vobis; prospicite patriae; conservate vos, coniuges, liberos


fortunasque vestras; populi Romani nomen salutemque defendite.
-Deo supplica, parentes ama, cognatos cole, datum serva, cum bonis ambula,
saluta libenter, maiori concede, verecundiam serva, rem tuam custodi,
diligentiam adhibe, familiam cura, dormi, pugna pro patria, libros lege.
-Ne transieris Hiberum.
-Cave credas, cave ignoscas, cave eum defendas.
-Cave nihil mihi responderis.
-Fuisti igitur apud Laecam illa nocte, Catilina.
-Hoc sine ulla dubitatione confirmaverim.

UNIDAD

9.

PRONOMBRES

RELATIVOS

INTERROGATIVOS.

ORACIONES

RELATIVAS

INTERROGATIVAS.

PRONOMBRES

E
E

ADJETIVOS

INDEFINIDOS
1.PRONOMBRES RELATIVOS Y ORACIONES DE RELATIVO
1.1.PRONOMBRES RELATIVOS
Qui, quae, quod: que, cual, quien, cuyo.
MASC.

SINGULAR
FEM. NEUTRO

MASC.

NOM.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.

qui
quae quod
qui
quem quam quod
quos
cuius cuius cuius
quorum
cui
cui
cui
quibus
quo
qua quo
quibus
1.2.ORACIONES DE RELATIVO

PLURAL
FEM.

quae
quas
quarum
quibus
quibus

NEUTRO

qua
qua
quorum
quibus
quibus

Estos prons. introducen una oracin sub. de relativo que explica, califica o
determina a algn sust. o pron. de la principal, que se llama antecedente. El
relativo y el antecedente pertenecen a oraciones distintas, por tanto, cada uno
deber ir en el caso requerido por la funcin que desempeen en sus
oraciones. Deben concertar, no obstante, en gnero y nm.

2.PRONOMBRES,

ADJETIVOS

ADVERBIOS

INTERROGATIVOS. ORACIONES INTERROGATIVAS


2.1. PRONOMBRES Y ADJETIVOS INTERROGATIVOS
2.1.1.Qui/quis, quae, quid/quod
Qui/quis, quae, quid/quod: quin, qu, cul
MASC.

SINGULAR
FEM.
NEUTRO

MASC.

PLURAL
FEM.

NEUTRO
29

NOM.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.

qui/quis
quem
cuius
cui
quo

quae
quam
cuius
cui
qua

quod/quid
quod/quid
cuius
cui
quo

qui
quos
quorum
quibus
quibus

quae
quas
quarum
quibus
quibus

quae
quae
quorum
quibus
quibus

2.1.2.Uter, utra, utrum


Uter, utra, utrum: cul de los dos
SINGULAR
MASC. FEM. NEUTRO
NOM.
ACUS.
GEN.
DAT.
ABL.

uter
utrum
utrius
utri
utro

utra
utra
utrius
utri
utra

utrum
utrum
utrius
utri
utro

MASC.

PLURAL
FEM.

utri
utros
utrorum
utris
utris

utra
utras
utrarum
utris
utris

NEUTRO

utra
utra
utrorum
utris
utris

2.1.3.Adverbios interrogativos
-Quomodo, qui cmo?

-Qua por dnde?

-Ubi dnde?

-Quando cundo?

-Quo a dnde?

-Quam hasta qu punto?

-Unde de dnde?

-Quanto cunto?

-Cur, quare por qu?

-Quin por qu no?

2.2. ORACIONES INTERROGATIVAS


1.1.1.Oraciones interrogativas directas
En las oraciones interrogativas directas la pregunta se hace directamente. Son
oraciones independientes y el verbo va en ind. Llevan al final el signo de
interrogacin. Pueden ser simples o dobles:
-Simples: pueden ser totales o parciales:
-Totales: si se pregunta sobre la conformidad del suj. y el pred. Generalmente
van introducidas por las partculas num acaso, -nonne acaso no o ne (no
se traduce). Las formas enclticas van detrs de la palabra a la que se
refiere la interrogacin.
-Parciales: si se pregunta slo sobre un elemento de la frase. Van
introducidas por prons. o advs. interrogativos.
-Dobles o disyuntivas: formulan 2 alternativas, que se excluyen mutuamente.
Van introducidas por las siguiente partculas:
-Primer miembro: utrum, -ne o ninguna. Esta parte no se traduce.
-Segundo miembro: an o, annon o necne o no.
1.1.1.Oraciones interrogativas indirectas
30

Son oraciones subs. susts. o completivas con funcin de suj. o CD. El verbo
aparece en subj. pero al traducir pasa a ind. No llevan signo interrogacin.
Suelen ir introducidas por verbos como: interrogo, rogo, quaero, scio, necio.
Pueden ser simples o dobles:
-Simples: pueden ser totales o parciales:
-Totales: si se pregunta sobre la conformidad del suj. y el pred. Generalmente
van introducidas por las partculas num, nonne, ne, an si.
-Parciales: si se pregunta slo sobre un elemento de la frase. Van
introducidas por prons. o advs. interrogativos.
-Dobles o disyuntivas: formulan 2 alternativas, que se excluyen mutuamente.
Van introducidas por las siguiente partculas:
-Primer miembro: utrum, -ne o ninguna. Se traduce como si.
-Segundo miembro: an o, annon o necne o no.

3. PRONOMBRES Y ADJETIVOS INDEFINIDOS


Son muy numerosos. Expresan distintos matices de inconcrecin y vaguedad.
Quis, quae/qua, quid/quod alguien, alguno, algo ser indefinido (no
interrogativo o relativo) cuando vaya detrs de cum, num, si, sive, ne (ne + quis
nadie). Se pueden dividir en 2 grupos:
-Derivados de quis: se declinan como ste ms la partcula incorporada:
-Aliquis, aliqua, aliquid/aliquos alguien, alguno, algo.
-Quidam, quaedam, quidam/quodam uno, cierto.
-Quivis, quaevis, quidvis/quodvis cualquiera.
-Quisque, quaeque, quidque/quodque cada uno, cada cual.
-Usos especiales:
-Ut + quisque + superlativo ... ita + superlativo tanto ms ... cuanto ms.
-Superlativo + quisque lo ms + el adj. que est en superlativo.
-Quispiam, quaepiam, quidpiam/quodpiam alguien, alguno, algo.
-No derivados de quis:
-Alter, altera, alterum otro (entre dos). Se declina siempre en sing.
-Alius, alia, aliud otro (entre varios).
-Usos especiales:
-Alter ...... alter ...... uno ..... el otro .........
-Alius ....... alius .......... alius....... uno ....... otro ......... otro.
-Alii ..... alii........ unos ......... otros .........
-Uterque, utraque, utrumque uno y otro, ambos.
-Neuter, neutra, neutrum ninguno de los dos.
31

-Ceteri, ceterae, cetera los restantes. Se declina siempre en plu.


-Unus, una, unum slo, solamente.
-Ullus, ulla, ullum alguno.
-Nullus, nulla, nullum ninguno.
-Solus, sola, solum slo, solamente.
-Totus, tota, totum todo.
-Nemo nadie.
-Nihil nada. Es indeclinable. Slo en funcin de suj. y CD.
EJERCICIOS
1.Traduce las siguientes oraciones:
-Homo, quem vides, meus pater est.
-Urbs, quam videtis, pulcherrima est.
-Hoc illis narro, qui me non intelligunt.
-Viri, qui summam domus potestatem habebant, patres familias erant.
-More maiorum, pater, qui infantem manibus suis suscipit, illum pro filio
agnoscit.
-Die nono patres solemniter diem lustricum, in quo infantes nomen accipiebant,
celebrabant.
-Romani hanc ceremoniam lustrationem verbum, quod significat purificationem,
vocabat.
-Bis miser est ille, qui ante felix fuit.
-Diligens agricola serit arbores, quarum fructus ipse numquam aspiciet.
-Is, qui non propulsat iniuriam, improbe facit.
-Quae est maxima egestas? Avaritia.
-Cuius sunt istae domus?
-Utrum defenditis an impugnatis plebem?
-Romamne venio, an hic maneo?
-Scribam quid sentiam.
-Bene dormit qui non sentit quam male dormiat.
-Nescio utrum sis albus an ater homo; albus an ater sis ignoro; albus an aterne
sis ignoro.

UNIDAD 10. LA ORACIN PASIVA. LA CONJUGACIN


PASIVA DEL VERBO
1.LAS ORACIONES PASIVAS
32

En latn las voces del verbo son activa y pasiva. Las oraciones pasivas tienen
un CAgente, el que realiza la accin del verbo, y un suj. paciente, el que sufre
la accin. El suj. paciente se pone en nom.; el CAgente va en abl., con la prep.
a o ab si es una persona o cosa personificada (a ante consonante, ab ante
vocal).

2.LA CONJUGACIN PASIVA DEL VERBO


2.1.TEMAS DE PRESENTE
2.1.1.Presente de indicativo
1 conj.

2 conj.

3 conj.

4 conj.

Am-or

Vid-e-or

Reg-or

Audi-or

Am-a-ris,-re

Vid-e-ris,-re

Reg-e-ris,-re

Audi-ris,-re

Am-a-tur

Vid-e-tur

Reg-i-tur

Audi-tur

Am-a-mur

Vid-e-mur

Reg-i-mur

Audi-mur

Am-a-mini

Vid-e-mini

Reg-i-mini

Audi-mini

Am-a-ntur

Vid-e-ntur

Reg-untur

Audi-untur

1.1.2.Imperfecto de indicativo
1 conj.

2 conj.

3 conj.

4 conj.

Am-a-ba-r

Vid-e-ba-r

Reg-e-ba-r

Audi-e-ba-r

Am-a-ba-ris,-re

Vid-e-ba-ris,-re

Reg-e-ba-ris,-re

Audi-e-ba-ris,-re

Am-a-ba-tur

Vid-e-ba-tur

Reg-e-ba-tur

Audi-e-ba-tur

Am-a-ba-mur

Vid-e-ba-mur

Reg-e-ba-mur

Audi-e-ba-mur

Am-a-ba-mini

Vid-e-ba-mini

Reg-e-ba-mini

Audi-e-ba-mini

Am-a-ba-ntur

Vid-e-ba-ntur

Reg-e-ba-ntur

Audi-e-ba-ntur

1.1.3.Futuro imperfecto de indicativo


1 conj.

Am-a-b-imini

Vid-e-b-itur

Reg-ar

Am-a-b-or

Am-a-b-untur

Vid-e-b-imur

Reg-e-ris,-re

Am-a-b-eris,-ere

2 conj.

Vid-e-b-imini

Reg-e-tur

Am-a-b-itur

Vid-e-b-or

Vid-e-b-untur

Reg-e-mur

Am-a-b-imur

Vid-e-b-eris,-ere

3 conj.

Reg-e-mini
33

Reg-e-ntur

Audi-ar

Audi-e-tur

Audi-e-mini

4 conj.

Audi-e-ris,-re

Audi-e-mur

Audi-e-ntur

2.1.4.Presente de subjuntivo
1 conj.

Vid-e-a-r

Reg-a-r

Audi-a-ris,-re

Am-e-r

Vid-e-a-ris,-

Reg-a-ris,-re

Audi-a-tur

Am-e-ris,-re

re

Reg-a-tur

Audi-a-mur

Am-e-tur

Vid-e-a-tur

Reg-a-mur

Audi-a-mini

Am-e-mur

Vid-e-a-mur

Reg-a-mini

Audi-a-ntur

Am-e-mini

Vid-e-a-mini

Reg-a-ntur

Am-e-ntur

Vid-e-a-ntur

4 conj.

2 conj.

3 conj.

Audi-a-r

2.1.5.Imperfecto de subjuntivo
1 conj.

Vid-ere-r

Reg-ere-r

Audi-re-r

Am-are-r

Vid-ere-ris,-

Reg-ere-ris,-

Audi-re-ris,-re

Am-are-ris,-re

re

re

Audi-re-tur

Am-are-tur

Vid-ere-tur

Reg-ere-tur

Audi-re-mur

Am-are-mur

Vid-ere-mur

Reg-ere-mur

Audi-re-mini

Am-are-mini

Vid-ere-mini

Reg-ere-mini

Audi-re-ntur

Am-are-ntur

Vid-ere-ntur

Reg-ere-ntur

2 conj.

3 conj.

4 conj.

2.2.TEMAS DE PERFECTO
Se hacen aadiendo al participio pres., que se saca del supino, el verbo sum
conjugado en el tiempo correspondiente.
2.2.1. Pretrito perfecto de indicativo
sum
amatus, -a, um; visus, -a, um; rectus, -a, -um; auditus, -a, -um es
est
sumus
amati, -ae, a; visi, -ae, a; recti, -ae, -a; auditi, -ae, -a

estis
sunt

1.2.2.Pretrito pluscuamperfecto de indicativo


eram
amatus, -a, um; visus, -a, um; rectus, -a, -um; auditus, -a, -um eras
erat
eramus
amati, -ae, a; visi, -ae, a; recti, -ae, -a; auditi, -ae, -a

eratis
erant
34

1.1.1.Futuro perfecto de indicativo


ero
amatus, -a, um; visus, -a, um; rectus, -a, -um; auditus, -a, -um eris
erit
erimus
amati, -ae, a; visi, -ae, a; recti, -ae, -a; auditi, -ae, -a

eritis
erunt

1.1.2.Pretrito perfecto de subjuntivo


sim
amatus, -a, um; visus, -a, um; rectus, -a, -um; auditus, -a, -um sis
sit
simus
amati, -ae, a; visi, -ae, a; recti, -ae, -a; auditi, -ae, -a

sitis
sint

1.1.3.Pretrito pluscuamperfecto de subjuntivo


essem
amatus, -a, um; visus, -a, um; rectus, -a, -um; auditus, -a, -um esses
esset
essemus
amati, -ae, a; visi, -ae, a; recti, -ae, -a; auditi, -ae, -a

essetis
essent

EJERCICIOS
1.Seala la pers., el nm., el tiempo, el modo y la voz de los siguientes verbos
y tradcelos:
Consumitur:

Docti sint:

Occisi sunt:

Scripta erant:

Facta erant:

Doctus esset:

Scribebantur:

Factum est:

Factum esset:

Docti eramus:

Occisa erat:

Scripta sunt:

Monerere:

Amatae erimus:

2.Traduce las siguientes oraciones:


-Studio gloriae omnes trahimur.
-Poetae audiuntur, leguntur, ediscuntur.
-Urbs validis munitionibus atque natura loci muniebatur.
35

-Nostri milites a duce et a fortuna deserebantur.


-Eo libro a nobis Philosophia defenditur.
-Ne audiantur improbi cives.
-Dianae simulacrum colebatur a civibus, ab omnibus advenis visebatur.
-Senes a iuventute honorentur.
-Iudicabor, sed non damnabor a iudicibus.
-Bellum crudelissimum a me sedabitur.
-A perito patrono defendebaris.
-Cras libri a me lecti erunt.
-Equester proelium a nostris commissum est.
-A barbaris Caesaris adventus notus erat.
-Hae litterae a te scriptae erant.
-Urbs atroci incendio vastata erit.
-Ab amicis relicti sumus.
-Mea verba a vobis audita sunt.

UNIDAD 11. COMPUESTOS DE SUM. PRINCIPALES


CONJUNCIONES

SUBORDINANTES:

VALORES

DE

QUOD, UT Y CUM
1.COMPUESTOS DE SUM
Hay verbos que derivan del verbo sum y que, por tanto, se conjugan como
ste. Algunos de estos verbos son: ab-sum, ad-sum, de-sum, in-sum, intersum, ob-sum, prae-sum, pro-sum, sub-sum, super-sum, pos-sum. Salvo absum
se construyen normalmente con un complemento en dat. El verbo prosum
presenta una d- entre el prefijo y las formas del verbo sum que comienzan con
una vocal. El verbo possum se conjuga en todos los tiempos del tema de pres.
aadiendo a pot- (ante vocal) o pos- (ante s-) las formas del verbo sum.

2.PRINCIPALES CONJUNCIONES SUBORDINANTES


2.1.VALORES DE QUOD
1.Pron. relativo: nom. y acus. sing.
2.Conj.: - Completiva: la sub. va con verbo en ind., tiene la funcin de suj. o
CD y la conj. se traduce como que.
-Causal: la sub. va con verbo en ind. o subj. y la conj. se traduce
como porque.
1.1.VALORES DE UT
36

1.Adv.: como.
2.Conj.:
-Si la sub. va con verbo en ind. puede ser:
-Temporal: la conj. se traduce como cuando.
-Comparativa: en la principal debe de haber un adv. correlativo (ita, sic,
adeo as; tam tan; talis tal) y la conj. se traduce como como, del
mismo modo que.
-Si la sub. va con verbo en subj. puede ser:
-Final: la conj. se traduce como para y si el suj. de la sub. es el mismo
que el de la principal el verbo de la sub. puede ir en inf. en castellano.
-Completiva: hace funcin de suj. o CD y la conj. se traduce como que.
-Consecutiva: la principal suele llevar un adv. correlativo, la conj. se
traduce como que, de tal modo que, de modo que y el verbo de la sub.,
que est en subj., se traduce en ind.
-Concesiva: la principal suele llevar el adv. correlativo tamen y la conj. se
traduce como aunque.
1.1.VALORES DE CUM
1.Prep. de abl.: con.
2.Conj.:
-Si la sub. va con verbo en ind. puede ser:
- Temporal: la conj. se traduce como cuando.
-Si la sub. va con verbo en subj. puede ser:
-Concesiva: la principal suele llevar el adv. correlativo tamen y la conj. se
traduce como aunque.
-Causal: el verbo de la sub. va a ir en pres. o en perf. de subj., se traducir
en ind. y la conj. se traduce como porque.
-Cum histrico: el verbo de la sub. va a ir en imp. o en plusc. de subj. La
sub. puede traducirse de 3 modos:
-Como + imp. o perf. de subj.
-Al + inf.
-Ger.
EJERCICIOS
1.Traduce las siguientes oraciones:
-Cum Romani urbis muros ariete oppugnavissent, hostes urbem deserverunt.
-In pugna multitudo hostium tanta erat ut Romani repente castra deserverint.
-Ut agricola arbores serat tamen nunquam fructus videbit.
37

-Cum amicis prudentissimis beatus eris.


-Romani Marium in Africam miserunt ut bellum gereret.
-Ut optavisti, ita est.
-Consules tantas res gesserunt, ut populi Romani imperium auxerint.
-Cura ut valeas.
-Cum hostes numero praestarent, eos tamen exercitus noster vicit.
-Caesar equitatu suo venit ut urbem expugnaret.
-Titus, imperator romanus, tantae liberalitatis homo fuit ut nemini nihil negaret.
-Mercatores in alias terras eunt ut varias merces vendant.
-Semper mortem cogita ut numquam timeas.
-Ut ignis aurum probat, sic miseria probat virtutem.
-Epicurus discipulis dicebat ut amicitiam omnibus rebus humanis anteponerent.
-Cum Diogenes sitiebat, aquam e puteo proximo hauriebat.
-Diotus, cum diu apud me habitavisset, nuper domi meae mortuus est.
-Cimbri et Teutoni, cum Occeanus suas terras inundavisset, novas sedes toto
orbe quarebant.
-Cum id cupias, manebo.
-Cum hominis natura mortalis sit, tamen anima immortalis est.
-Nemo solis ortus, cursus, occasus admiratur, quod cotidie fiunt.
-Bellum scribo quod populus romanus cum Numidarum rege gessit.
-Opportunissima res fuit quod Germani postridie in castra venerunt.

UNIDAD 12. LAS FORMAS NOMINALES DEL VERBO:


INFINITIVO, PARTICIPIO, GERUNDIO Y GERUNDIVO.
1.EL INF., SUS FUNCIONES Y LAS SUBS. DE INF.
1.1.EL INFINITIVO
En latn hay 3 infs.: de pres., de perf. y de fut.
1.1.1.El infinitivo de presente
-Voz activa: tema de pres. + -re.
Ama-re amar

Rege-re conducir

Vide-re ver

Audi-re or

-Voz pasiva: tema de pres. + -ri.


Ama-ri ser amado

Rege-ri ser conducido

Vide-ri ser visto

Audi-ri ser odo

1.1.1.El infinitivo de perfecto


-Voz activa: tema de perf. + -isse.
38

Amav-isse haber amado

Rex-isse haber conducido

Vid-isse haber visto

Audiv-isse haber odo

-Voz pasiva: supino + -um, -am, -um / -os, -as, -a + inf. de pres. o de perf. de
sum.
SINGULAR
Amatum, -am, -um
Visum, -am, -um
+ esse
Rectum, -am, -um
fuisse
Auditum, -am, -um

PLURAL
Amatos, -as, -a
Visos, -as, -a
+ esse
Rectos, -as, -a
fuisse
Auditos, -as, -a

haber sido amado


haber sido visto
haber sido
conducido
haber sido odo

1.1.1.El infinitivo de futuro


-Voz activa: supino + -urum, -uram, -urum / -uros, -uras, -ura + esse o fuisse
SINGULAR
Amaturum,-am,-um
Visurum,-am,-um
+ esse
Recturum,-am,-um
fuisse
Auditurum,-am,-um

PLURAL
Amaturos,-as,-a
Visuros,-as,-a
+ esse
Recturos,-as,-a
fuisse
Audituros,-as,-a

tener que amar


tener que ver
tener que conducir
tener que or

-Voz pasiva: tema de pres. + -ndum, -ndam, -ndum / -ndos, -ndas, -nda + esse
o fuisse
SINGULAR
Amandum,-am,-um
Videdum,-am,-um
+ esse
Regendum,-am,-um
fuisse
Audiandum,-am,-um

PLURAL
Amandos,-as,-a
Videndos,-as,-a + esse
Regendos,-as,-a
fuisse
Audiandos,-as,-a

tener que ser amado


tener que ser visto
tener que ser conducido
tener que ser odo

1.1.FUNCIONES DEL INFINITIVO


El inf. puede funcionar tanto como sust. como verbo de una sub.
-Funcin de sust. o inf. sustantivado: desempea la funcin de un sust. Lo ms
habitual es que funcione como CD, atrib. o suj.
-CD: va con verbos transitivos.
-Suj.: - acompaa a verbos y expresiones impersonales que expresan
licitud, conveniencia o necesidad (licet, oportet, decet, opus est,
praestat).
-va con expresiones formadas mediante el verbo sum y un sust.
(mos est, occasio es, scelus est).
-aparece con expresiones formadas mediante el verbo sum y un
adj. neutro (turpe est, certum est, utile est).
-Funcin de verbo: funciona como el ncleo de una sub. de inf. y puede llevar
complementos propios del verbo (CD, CI, CC...).
1.1.LAS ORACIONES SUBORDINADAS DE INFINITIVO
39

Las oraciones subs. de inf. pueden ser 2 tipos:


-Oraciones completivas o sustantivas: realiza la funcin de suj. o CD de la
principal. La funcin de CD la desempea cuando depende de verbos de
inteligencia y conocimiento (intelligo, puto, credo, scio, nescio...), de voluntad
(volo, malo, nolo, desidero, statuo...), de lengua (dico, nego, respondeo,
nuntio, scribo, iuro...), de sentido (audio, video, sentio...), o de sentimiento
(gaudeo, admiror, doleo...). Tiene funcin de suj. cuando acompaa a verbos
y expresiones impersonales (decet, placet, iuvat, oportet, lex est, mos est,
turpe est, utile est...). Hay 2 tipos de oraciones completivas de inf.:
-No concertada: el suj. de la principal y de la sub. no es el mismo. El suj. de
la sub., es decir, el suj. del inf. va en acus. Estas oraciones se traducen
introduciendo el nexo que ante el suj. de la proposicin sub. completiva
de inf. El inf. siempre guarda relacin con el valor del verbo de la oracin
de que depende: el inf. pres. indica simultaneidad, el de perf. anterioridad
y el de fut. posterioridad. Por tanto, el inf. se traduce por un tiempo
personal de acuerdo con la siguiente tabla:
VERBO DE LA
PRINCIPAL
PRES. O FUTURO
PASADO

VERBO DE LA SUBORDINADA DE INF.


INF. PRES.
INF. PERF.
INF. FUTURO

pres. ind

pret. perf. ind. simple futuro imp. ind.


o compuesto
pret. imp. ind.
pret. plusc. ind.
condicional

- Concertada: la oracin principal y la sub. tienen el mismo suj., por tanto, la


sub. completiva de inf. no lleva suj. En estos casos, el inf. se traduce
tambin en inf.
-Infinitivo histrico: no funciona como sub. y su suj., si aparece explcito, va en
nom. y no en acus. Tiene valor de imp. de ind., al que se traduce.

1.EL

PARTICIPIO,

SUS

FUNCIONES,

EL

PARTICIPIO

CONCERTADO Y EL ABLATIVO ABSOLUTO


1.1.EL PARTICIPIO
En latn hay 4 formas participiales.
2.1.1. El participio de presente activo
Se forma con el tema de pres. + -nt- para la 1 y la 2 conj. y con el tema de
pres. + -ent- para la 3 y la 4.
Aman(t)s, amantis

Regen(t)s, regentis

Viden(t)s, videntis

Audien(t)s, audientis

Se declina como un adj. del tipo prudens, -ntis. Expresa una accin realizada al
mismo tiempo que la accin del verbo principal cuando funciona como ncleo
40

de una sub. Se traduce como ger. (amando), mediante una oracin de relativo
(que amaba) o mediante una sub., normalmente temporal (al amar...).
1.1.2.Participio de pasado pasivo
Se forma con el tema de supino + -us, -a, -um.
Amatus, -a, -um

Rectus, -a, -um

Visus, -a, -um

Auditus, -a, -um

Se declina como un adj. del tipo bonus, -a, -um. Expresa una accin anterior a
la accin del verbo principal cuando funciona como ncleo de una sub. Se
traduce como un part. (amado), mediante una oracin de relativo (que haban
amado) o mediante una sub., normalmente temporal (mientras haba amado).
1.1.3.Participio de futuro activo
Se forma con el tema de supino + -urus, -ura, -urum.
Amaturus, -ura, -urum

Recturus, -ura, -urum

Visurus, -ura, -urum

Auditurus, -ura, -urum

Se declina como un adj. del tipo bonus, -a, -um. Expresa una accin a realizar,
posterior a la accin del verbo principal cuando funciona como ncleo de una
sub. Se traduce mediante una oracin relativa (que va a amar, que amar, que
debe amar) o sub., normalmente final (para amar).
1.1.4.Participio futuro pasivo
Se forma con el tema de pres. + -ndus, -nda, -ndum:
Amandus, -nda, -ndum

Regundus, -nda, -ndum

Videndus, -nda, -ndum

Audiendus, -nda, -ndum

Se declina como un adj. del tipo bonus, -a, -um. Expresa una accin pasiva a
realizar, posterior a la accin del verbo principal cuando funciona como ncleo
de una sub. Se traduce mediante una oracin relativa (que va a ser amado,
que ser amado, que debe ser amado) o sub., normalmente final (para ser
amado).
1.1.FUNCIONES DEL PARTICIPIO
El part. puede funcionar tanto como adj. como verbo de una oracin sub. Si
funciona como adj. podr desempear las mismas funciones que ste (atrib.,
ady...). Si funciona como verbo puede llevar complementos propios del verbo
(CD, CI, CC...). Hay 2 tipos de estructuras participiales: el participio concertado
y el ablativo o participio absoluto.
1.2.PARTICIPIO CONCERTADO

41

La oracin de part. forma parte de una principal, es decir, es una sub. que se
refiere a un nombre, con el que concierta en gnero, nm. y caso. Este nombre
va en el caso requerido por la funcin sintctica que desempea en la principal.
1.3.ABLATIVO ABSOLUTO
La oracin de part. es independiente, es decir, no est subordinada a la oracin
a la que acompaa y sta tiene sentido si se omite la construccin de part. Va
siempre entre comas. Hay 2 tipos:
-Roma condita: tanto el part. como su suj. van en abl.
-Cicerone consule: no lleva part. ya que se sobreentiende el part. del verbo
sum (sido), del cual carece este verbo en latn. Por tanto, es una
construccin sin part. y con el suj. y el atrib. en abl. Se suele emplear para
dar el nombre de cnsules en ejercicio, con nombres que indican edad (puer,
adulescens...), cargos y oficios pblicos (dux, iudex...) y con adjs. calificativos
(vivus, salvus...).

1.EL GERUNDIO Y EL GERUNDIVO


1.1.El gerundio
El ger. es un sust. verbal que se forma con el tema de pres. + -ndum. Se
declina slo en neutro sing. con el acus. en ndum, el gen. en ndi, el dat. y el
abl. en ndo. Normalmente no lleva complementos, de llevar tiene que llevar
obligatoriamente un acus., que hace la funcin de CRgimen. Por tanto, entre
el ger. y el complemento no tiene por qu haber concordancia.
1.2.El gerundivo
El gervo. es un adj. verbal formado con el tema de pres. + -ndus, -nda, -ndum.
Se declina en los 3 gneros y en los 2 nms., como un adj. tipo bonus,-a,-um.
Siempre va a llevar un CRgimen que va a concordar siempre en gnero, nm.
y caso con el gervo., por tanto, el CRgimen puede ir en cualquier caso.
1.3.Funcin y traduccin del gerundio y el gerundivo
Aunque sean elementos diferenciados la construccin sub. que forman dentro
de una oracin principal va a ser la misma, y, por tanto, son intercambiables y
se traducen del mismo modo. Dependiendo del caso en el que vaya tanto el
ger. como el gervo. su funcin es diferente y se traduce diferente:
CASO DEL GER. O GERVO.
AD + ACUS.
CAUSA / GRATIA + GEN.
DAT.
GEN.
ABL.

FUNCIN

Giro final
Giro final
Giro final
CN
CCM

TRADUCCIN

para + inf.
para + inf.
para + inf.
de + inf.
gerundio

EJERCICIOS
42

1.Traduce los siguientes enunciados:


-Senatus nuntiavit exercitus sub vesperem adventurum esse.
-Mater dicit pueros in scholam ire.
-Oportet homines legibus parere.
-Utile est cives deos colere.
-Caesar nuntiavit urbem portas clausisse.
-Decet libros legere.
-Mos est deis sacrificia facere.
-Possumus esse beati, debemus esse boni.
-Caesar Rhenum transire decreverat.
-Dulce et decorum est pro patria pugnare.
-Magna dementia est divitias petere et sapientiam spernere.
-Melius est habere quam habuisse; melius est flevisse quam flere.
-Accipere quam facere praestat iniuriam.
-Melius est a sapiente corrigeri, quam stultorum adulatione deciperi.
-Veteres Graeci et Romani putabant multos deos esse.
-Sentimus calere ignem, nivem esse albam, dulce esse mel.
-Caesar statuit classem exspectandam esse.
-Socrates dicere solebat paupertatem hominibus prodesse.
-Antiqui philosophi censebant mundum ex igne et aqua creatum esse.
-Caesar audiverat Pompeium proelium navale facturum esse.
-Dux iussit suos milites venire in montes.
-Omnibus expedit rempublicam esse salvam.
-Cotidie videmus malos esse felices.
-Fuit fama Themistoclem sua sponte venenum sumpsisse.
-Caesar per exploratores intelligit Suevos in silvas recepisse.
-Platonem scribentem mors oppressit.
-Dionysius tyrannus, cultros tonsorios timens, candenti carbone sibi adurebat
capillum.
-Interdiu stellas non conspicimus, solis luce obscuratas.
-Illum exercitum contemno, collectum ex senibus desperatis.
-Legati veniunt auxilium implorantes.
-Legati a Saguntinis Romam missi sunt auxilium orantes.
-Hominibus laborantibus fortuna favet.
-Tarquinius amissum regnum recuperare cupiebat.
-Scipio Africanus, expugnata Carthagine, Romam venit.
43

-Consilio Caesaris cognito, a compluribus Britanniae civitatibus ad eum legati


veniunt.
-Consule Romano agros vastante, legati pacem oraverunt.
-Homini nihil facienti dies est longus.
-Femina fortiter flens ad iudicis pedes se iacit.
-Persis in Graeciam pervenientibus, Spartani Thermopilarum angustias
occupaverunt.
-Regem vulneratum in capite hostes ceperunt.
-Te librum legentem inveni.
-Troia deleta, Priamus hostili manu necatus est.
-Caesar equitatum misit ad oppugnandum castra.
-Bene iuventute educando, res publica magna erit.
-Bos ad arandum, homo ad intelligendum natus est.
-Germani in castra venerunt purgandi causa.
-Hoc non feci inflammandi tui causa, sed testificandi amoris mei.
-Male imperando, imperium amittitur.

44

TEXTOS PARA TRADUCIR


DOS GRANDES DIOSAS
45

Fabulae carae sunt puellis, nam fabulae puellas delectant. Multae fabulae
memorant antiquas deas. Minerva dea non solum sapientiae magna dea est,
sed etiam pugnas amat atque hastam galeamque habet. Multae eran statuae et
arae Minervae, reginae incolarum Graeciae. Graecae puellae magna cura
Minervae aras rosis ornant. Diana, lunae silvarumque dea, sagittas portat atque
sagittis feras vulnerat et necat. Cerva Dianae sacra erat.
EL LOBO Y EL CORDERO
Lupus et agnus in fluvii ripa aquam potabant. Superior stabat lupus longeque
inferior agnus. Agnus parvus et innoxius erat, at lupi audacia magna erat. Agni
et cervi lupos timent, nam lupi agnos saepe devorant. Agnus lupum videt et
fugam temptat, sed lupus videt etiam agnum et causam iniuriae quaerit. Tua
causa, dicit, aqua turbida est. At agnus respondet: tu potas superior et aqua
decurrit a te. Tamen lupus iniustus timidum agnum vulnerat et devorat. Sic viri
iniusti fictis causis viros infirmos et innoxios saepe opprimunt.
LA GUERRA DE TROYA
Clarum oppidum Asiae Troia erat. Troiani oppidum incolebant atque cum
Graecis pugnabant, nam Graeci Troiam obsidebant. Belli causa Priami filius est,
nam pulchram Graeciae feminam raptat et secum vehit. Multi dei Graecos
iuvabant. Multi populi deique Troianos quoque iuvabant. Graeci Troianique varia
fortuna in latis Troiae campis strenue pugnabant. Tandem Graeci Troiam dolo
expugnant atque praeclaram victoriam obtinent. Viros, feminas et pueros
interficiunt aut capiunt. Oppidi tecta templaque ferro flammaque impie delent.
LEYENDA SOBRE EL ORIGEN DE ROMA
Ascanius, Aeneae filius, Albanorum rex primus fuit. Post multos annos Proca
regnavit et duos filios, Numitorem et Amulium, habuit. Numitori regnum reliquit.
Sed Amulius fratrem e regno pulsavit et regnare coepit. Deinde Rheam Silviam,
Numitoris filiam, Vestalem fecit. Rhea Silvia tamen geminos edidit, Romulum et
Remum. Tum Amulius iratus matrem in vincula coniecit, infantes in alveo posuit
et geminos in Tiberim abicere iussit. Sed cursus alveum in sicco collocavit.
Lupa e Palatino monte descendit, nam infantium voces audiverat. Ad geminos
accurrit et mammas praebuit.
DDALO E CARO
Daedalus, vir magni ingenii, in insula Creta exsulabat. Ibi Cretae tyrannus
Daedalo hospitium praebuit, atque Daedalus magnum Labyrinthum tyranno
aedificavit. Sed postea tyrannus Daedalum cum filio in Labyrintho inclusit. Tunc
Daedalus alas pinnis et cera fecit et umeris aptavit. Deinde cum filio evolavit.
46

Puer alas in caelo agitabat, sed alarum cera liquescit et miser puer in undas
cadit. Interea Daedalus in Italiam venit et in pulchro templo alas deis dedicavit.
CORPUS HUMANUM
Humanum corpus membra quattuor habet: duo bracchia duoque crura. In
bracchiis manus sunt, atque in manibus digiti decem; in cruribus sunt duo
pedes. In manibus pedibusque sunt ungues. Duo pedes et duae manus in
corpore humano sunt. In hominis corpore unum caput est atque in capite duo
oculi et duae aures, unus nasus et unum os. In ore lingua et dentes sunt.
Capillus supra caput est et supra oculos frontem habemus. Post frontem
cerebrum est atque in cerebro sedem rationis cogitationisque habemus. Caput
est supra collum et infra collum est pectus. In pectore cor est atque sanguis in
cor per venas fluit. In pectore sunt quoque pulmones atque infra pulmones est
venter. Homines flectunt bracchia cubitis et crura genibus, nam cubitus est in
bracchio atque genu in crure est. Color sanguinis ruber est, dentes albi sunt;
plerumque homines Romani oculis nigris brevique statura sunt atque nigrum
capillum habent.
ORFEO Y EURDICE
Orpheus poeta feras etiam cantu suo domabat atque magna saxa lyrae
suavitate movebat. Eurydicam, pulchram feminam, in matrimonio habebat
multumque amabat. Orpheus beatus erat, sed vipera Eurydicam in prato mordet
suoque veneno propere necat. Eurydice in Inferos, mortuorum magna regna,
descendit. Orpheus in Inferos venit atque inter mortuorum umbras quaerebat
Eurydicam suam. Postremo etiam Proserpinam, Inferorum deam reginamque,
suis verbis canoris movit. Proserpina dea Eurydicam Orpheo reddit. Iam
Orpheus Eurydicam ex Inferis in terras secum ducebat laetusque erat. Orpheus
ad Inferos respicere non debebat, sed ad Inferos respexit. Tunc Eurydice in
Inferos rursus descendit atque in Inferis perpetuo mansit.

EL NIO Y EL DELFN
Velocissimus omnium animalium est delphinus. Tanta vi delphini exsiliunt ut
navium vela transvolent. Lingua mobilis, brevis et lata est delphinis. Nobilis est
haec fabula: Puer delphinum panis fragmentis adliciebat, delphinus puerum
miro amore diligebat. Cum puer animal vocabat, e mari adnatabat et dorsum
praebebat ut puer ascenderet. Sed, cum puer decessisset, delphinus saepe ad
consuetum locum veniebat. Tandem, cum puerum non inveniret, mortuus est
atque in pueri sepulcro inhumatus est.
47

LA LEYENDA DE PROMETEO
Prometheus, Minervae auxilio, homines ex terra et aqua creaverat. Deinde
ignem e caelo hominibus praebuerat. Nam, cum aliquando in caelum veniret,
facem igneam secum de caelo in terram hominibus apportavit. Itaque homines
terrarum domini aemulique deorum facti sunt. Ob hanc causam Prometheus in
monte Caucaso ferreis catenis vinctus est. Iuppiter vulturem quotidie mittebat,
ut Promethei pectus laniaret et iecur ederet; sed ea pars iecinoris, quam vultur
interdiu devoraverat, noctu crescebat, ut rursus vultur devoraret. Tandem
Hercules vulturem sagittis transfixit Prometheumque catenis liberavit.
MILITES ROMANI
Militum magnus numerus in proeliis pro patria sua pugnat patriamque suam
defendit. Strenuus dux milites in proelia ducit atque militibus imperat, nam
milites duci suo parere debent. Miles est vir, qui pro patria armatus pugnat;
itaque scutum et gladium et pilum fert, nam galea et scutum et gladius et pilum
arma militis Romani sunt. Galea, lorica et scutum arma sunt militemque
defendunt. Gladium et pilum Romani tela vocabant. Miles est enim armatus vir
armisque in pugna strenue pugnat. In proelio milites gladiis, pilis et hastis
pugnant, galea, loricaque et scuto se defendunt. Equites atque pedites milites
sunt. Eques ex equo pugnat; pedes pedibus pugnat, nam pedes equum non
habet. Pedites atque equites strenui sunt. Equites hastas ferunt, pedites autem
in proelio primum pila iaciunt, deinde gladio pugnam gerunt. Pilum non tan
longum est quam hasta, sed minus longum quam hasta est. Gladius peditum
non tam longus quam gladius equitum est, nam equites in pugnis ex equis
pugnant. Pedites autem pedibus incedunt atque arma et sarcinam humeris suis
secum portant. Cum in insidiis incidunt, milites sub sarcinis saepe pugnare
solent, nam sarcinis suis exuere se non possunt.
LOS ARGONAUTAS. EL VELLOCINO DE ORO
Multas fabulas a Graecis accepimus. Nobilis est fabula, quae miram Iasonis
Argonautarumque navigationem narrat. Iason, filius Thessaliae regis, cum
rapere cuperet vellus aureum arietis, qui olim duos fratres per aera,
transportaverat, magnam expeditionem paravit. Rex Colchorum vellus aureum
servabat, idque custodiebant immanis draco taurique feri, qui flammas ore
vomebant. Cum Iason immensam navem construxisset, et in navem
conscendisset cum Theseo, et Hercule multisque Graeciae principibus in
Colchidem pervenit. Ibi Medea, regis filia, Iasonem adiuvit. Cum Iason Colchidis
regem post multos labores vicisset, vellus aureum rapuit et Medeam in patriam
48

secum vexit. Cum Argonautae in Graeciam venissent, Olympicos ludos


instituerunt, quos postea omnes Graeciae populi semper celebraverunt.
LA GUERRA DE PERSAS Y GRIEGOS
Cum Persarum exercitus contra Graeciam bellum gererent, Peloponnesi civitas
cum hostibus consensit. Ceteri Graeci, cum Persas bello vicissent atque
patriam ab hostibus liberavissent, oppidum proditorum delere constituerunt.
Cum hanc urbem deleverunt, omnes mulieres captaverunt. Hae captivae stolas
ornatusque suae civitatis numquam deponere debebant ut proditionis
memoriam haberent.
GENEROSIDAD DE AUGUSTO
Cum aliquando Augustus apud Pollionem cenaret, unus ex servis vas
crystallinum fregit. Statim Pollio interrogavit cur fecisset et iussit ut illum servum
comprehenderent et in muraenas, quas ingens piscina continebat, abicerent.
Evasit tamen e servorum manibus puer et ad Caesaris pedes se proiecit. Is
eum rogavit cuius filius esset et quomodo eum servare posset. Tum iussit ut
vasa crystallina ad se apportarent et sua manu fregit, servum manumisit atque
iussit ut piscinam cum terra complerent.
MAGNANIMIDAD DE ESCIPIN EL AFRICANO
Cum in Hispania duo Scipiones occisi essent, P. Cornelius Scipio, cognomine
Africanus, in Hispaniam mittitur. Is Carthaginem Novam cepit, in qua Afri omne
aurum, argentum, belli apparatum et obsides, quos ab Hispanis ceperant,
habebant. Inter captivos ad eum adducta est eximiae formae virgo. Is eam
interrogavit unde esset et qui essent parentes sui. Parentes virginis, qui
magnum auri pondus attulerant ut eam redimerent, Scipionem orabant ut ab se
donum reciperet. Scipio aurum ante pedes ponere iussit et ad se virginis
sponsum vocavit et ei quaesivit utrum aurum habere an sponsam recuperare
vellet. Tandem eam sponso reddidit.
TESEO Y EL MINOTAURO DE CRETA
Antiquis temporibus erat in insula Creta horrendum monstrum, Minotaurus
nomine. Monstrum habebat caput tauri in humano corpore atque in labyrintho
habitabat. Labyrinthus erat magnum aedificium, multae viae errare faciebant et
homines exire nesciebant. Rex Minos Minotaurum hominibus vivis alebat.
Itaque Athenienses multos obsides quotannis in Cretam mittere debebant atque
monstrum avide vorabat. Sed Theseus, Athenarum regis filius, Minotaurum
occidere constituit et in Cretam pervenit. Cretae rex filiam pulchram habebat,
Ariadna nomine, et virgo Theseum servare constituit. Magnum filum Theseo
dedit. Cum Theseus in labyrinthum intravit, monstrum post longam pugnam
49

gladio occidit et deinde fili auxilio certam viam invenire potuit, ad portam
pervenit atque e labyrinto evasit. Ita Athenienses a monstri saevitia liberavit.
EL ASEDIO DE ALESIA POR CSAR
Fugato omni equitatu, Caesar, impedimentis in proximum collem deductis,
Alesiam circumvallari instituit. Equestre proelium in ea planitie fuit. Cum Caesar
Germanos summisisset, ei fugam temptaverunt et, loci angustiis impediti, in
Alesiae portis capti sunt. Venientibus Germanorum principibus Caesari
nuntiaverunt suas civitates in populi Romani servitutem superiore nocte
redactas esse.

50

Vous aimerez peut-être aussi