E-KRESKI WSPOMAGANIE TRADYCYJNEGO

KSZTACENIA Z GEOMETRII WYKRELNEJ

WSPCZESNYMI TECHNIKAMI
INFORMATYCZNYMI
Janusz Eichler *
Zdzisaw Sysak **
Zaprezentowano postp prac nad opracowaniem kursu z geometrii
wykrelnej "e-kreski", przeznaczonego do nauczania na odlego. Kurs
e-kreski oparty jest na koncepcjach i pomysach pozytywnie sprawdzonych w
pierwszej wersji kursu internetowego "Interwykad, dostpnego za
porednictwem Internetu. Wzbogacono go o nowe techniki informatyczne.
Opracowano nowy interfejs uytkownika, oparty na technologii Flash 8,
umoliwiajcy personalizacj ustawie. W przedstawiono sposoby posugiwania
si przyrzdami krelarskimi i ich zastosowanie w geometrii paskiej. Dziki
zastosowaniu animacji i komentarzy tekstowych wyjaniono istot zapisu figur
geometrycznych paskich i przestrzennych na paszczynie rysunku. W formie
stukilkudziesiciu lekcji przedstawiono podstawy geometrii wykrelnej,
uyteczne metody przeksztace geometrycznych i ich zastosowanie do
wyznaczania przekrojw bry i przenikania wielocianw i bry obrotowych.
1. STRUKTURA KURSU E-KRESKI
Problemy z brakiem zainteresowania absolwentw szk rednich
studiowaniem na uczelniach technicznych skania je do unowoczeniania oferty
dydaktycznej i dostosowywania jej do potrzeb i moliwoci wspczesnej
modziey. Temu celowi suy opracowywany przez autorw e-learningowy
kurs z geometrii wykrelnej e-kreski. Koncepcja nauczania geometrii
wykrelnej z uyciem mediw elektronicznych i Internetu, sposobw
prezentacji za ich porednictwem treci dydaktycznych, jak i doboru
programw do wykonywania grafiki 2D i 3D i opracowania struktury strony
internetowej zostaa zaprezentowana na seminariach Nowe Media w Edukacji
2005 [1] i 2008 [2] oraz na XXII Sympozjonie PKM [3].

* doc. dr in., Instytut Techniki Cieplnej i Mechaniki Pynw, Politechnika Wrocawska,

** dr in., Instytut Inynierii Lotniczej, Procesowej i Maszyn Energet., Politechnika Wrocawska,

Przy opracowaniu kursu autorzy korzystali z tradycyjnych podrcznikw

geometrii wykrelnej, m.in. [4] i [5], nadajc zawartym tam metodom
rozwiza zagadnie konstrukcyjnych nowoczesn form. W wyniku
wykonanych prac powstaa strona internetowa e-kursu geometrii wykrelnej,
nazwana przez autorw e-kreski. Strona (rys.1) dostpna jest pod adresem
http://www.ekreski.pwr.wroc.pl/testowa.html.

Rys. 1. Strona powitalna kursu e-kreski

Pozytywne dowiadczenia wyniesione z eksploatacji oglnie

dostpnego przez Internet kursu Interwykad ... [1] skoniy autorw do
kontynuacji przyjtych tam rozwiza. Obrazkowy sposb komunikowania
si ze studentem, zosta uzupeniony zwizym komentarzem tekstowym,
opisujcym dany krok konstrukcji, kierujcym uwag studenta na
najistotniejsze kwestie i zalecajcym mu tworzenie w wyobrani przestrzennego
obrazu danej konstrukcji geometrycznej.
Ze wzgldu na ogrom prezentowanego materiau powstaa potrzeba
stworzenia jednorodnej struktury kursu. W tym celu cay kurs podzielono na
bloki tematyczne a te z kolei na mniejsze jednostki lekcje i kadry. W obrbie
kadej lekcji zastosowano efektywn metod prezentacji treci dydaktycznych
krok-po-kroku (rys. 2), pozwalajc studentowi na dostosowanie tempa
przyswajania materiau dydaktycznego do swoich moliwoci percepcji,
aktualnego rozkadu dnia czy stanu psychicznego. Aby uatwi studentom
przyswojenie podstaw geometrii wykrelnej, w lekcjach pocztkowych blokw
tematycznych zastosowano rwnolegy zapis danego kroku konstrukcji
przeksztacenia w przestrzeni (zapis aksonometryczny) i na paszczynie
rysunku (zapis w rzutowaniu prostoktnym) (rys. 2 i 3).
Dowiadczenie dydaktyczne autorw w konfrontacji z ogromem
zagadnie wchodzcych w zakres geometrii wykrelnej wykadanej na rnych
wydziaach uczelni technicznych skonio ich do zawenia tematyki
opracowywanego kursu i dostosowania go przede wszystkim do potrzeb
studentw kierunkw mechanicznych

Zastosowanie metody krok-po-kroku do tworzenia poszczeglnych

lekcji wymusza tworzenie duej iloci rysunkw o identycznym formacie,
przyjmujcych posta poczonych ze sob cigiem logicznym kadrw.
Rysunki te wykonywano przy pomocy komercyjnego programu CorelDRAW
12. Dla zmniejszenia wielkoci obrazkw i dostosowania ich do szybkiego
transferu przez Internet, zrezygnowano z ich wersji kolorowej na rzecz odcieni
szaroci. Animacje 3D tworzono w darmowym programie POV-Ray.

Rys. 4. Przyrzdy krelarskie

Rys. 5. Konstrukcja paraboli

Cay kurs podzielono na 7 blokw tematycznych a kady z blokw na

poczone ze sob w porzdku logicznym czci skadowe, nazywane tu
lekcjami. Struktura blokowa umoliwia dodawanie kolejnych blokw a przez to
dowolne rozbudowywanie kursu, wzbogacanie jego zawartoci.
Blok tematyczny nr 1 Podstawy zapisu geometrycznego, obejmuje 74
uporzdkowane w kolejnoci rosncego stopnia zaawansowania, lekcje.
Pocztkowe 30 lekcji tego bloku zapoznaj studenta z zalecanymi przyrzdami
krelarskimi (rys.4) i sposobami posugiwania si nimi do wykonywania
rysunkw. W dalszych lekcjach tego bloku przedstawione s paskie
konstrukcje geometryczne, przydatne przy tworzeniu siatek i rozwini
powierzchni figur przestrzennych a take konstrukcje krzywych stokowych
(rys. 5) i spiral, znajdujcych zastosowanie w konstrukcjach mechanicznych.
Druga cz tego bloku zawiera 44 lekcje, dotyczce podstaw zapisu
graficznego figur paskich i przestrzennych.
Blok tematyczny nr 2 Transformacje przedstawia uyteczne w
konstrukcjach mechanicznych, metody przeksztace poprzez obrt (podwjny
obrt), kad, zmian rzutni (podwjn zmian rzutni rys. 6).
Blok tematyczny nr 3 Zapis bry obrotowych obejmuje podstawy zapisu
walca, stoka, kuli i torusa. W 16 rozbudowanych lekcjach zaprezentowano
konstrukcj wyznaczania punktw przebicia tych figur prost i konstrukcje ich
przekrojw paszczyzn przekroju w pooeniu rzutujcym i w pooeniu

dowolnym. Przedstawiono take konstrukcj rozwinicia powierzchni bocznej

przecitych figur na paszczynie rysunku (rys. 7).

Rys. 6. Metoda podwjnej zmiany rzutni

Rys. 7. Przekrj walca

Rys. 8. Przenikanie ostrosupw z siatk widocznoci Rys. 9. Przenikanie graniastosupa i walca

Blok tematyczny nr 4 Przenikanie wielocianw. W 8 rozbudowanych

lekcjach przedstawiono sposoby zapisu geometrycznego figur, powstaych z
przenikania graniastosupw i ostrosupw. Zaprezentowano sposb
wyznaczania rzutw krawdzi przenikania i opisano wykorzystanie siatki
widocznoci, jako pomocniczego narzdzia przy konstrukcji rzutw (rys. 8).
Blok tematyczny nr 5 Przenikanie bry obrotowych. Przedstawiono tu rne
kombinacje bry, pokazano sposoby wyznaczania rzutw krawdzi przenikania
i okrelania widocznoci tej krawdzi na rzutniach. Prezentowane treci
wzbogacono o animacje 3D.
Blok tematyczny nr 6 Przenikanie wielocianw i bry obrotowych. W 12
rozbudowanych lekcjach przedstawiono podstawy zapisu figur, powstaych z
przenikania wielocianw i bry obrotowych (rys. 9). Zaprezentowano take
przykady tworzenia rozwinicia powierzchni bocznej figury, powstaej przez
dodawanie lub odejmowanie figur skadowych.
Blok tematyczny nr 7 Techniczne zastosowania konstrukcji geometrycznych.
Blok ten ma za zadanie przekona studenta o praktycznych walorach geometrii
wykrelnej. Przedstawiono tu kilka przykadw konstrukcji przewodw

rurowych, stosowanych w technice cieplnej (kolana, trjniki, leje) wraz z

rozwiniciem ich powierzchni bocznej.
2. ZASTOSOWANIE NOWYCH TECHNIK INFORMATYCZNYCH
Dowiadczenia autorw z poprzednimi wersjami e-kursu (wersje w
HTML) skoniy ich do opracowania elastycznego schematu organizacyjnego
kursu. W schemacie tym cao zarzdzania przej sterownik opracowany w
technologii Flash. W przyjtej koncepcji sterownik zawiaduje caoci podziau
na bloki/lekcje/kadry, zarzdza pobieraniem obrazw oraz uzupenianiem ich w
stosowne opisy i komentarze. Przejcie na sterownik pisany w jzyku
ActionScript w technologii Flash pozwoli na uniknicie wielu problemw.
Technologia Flash jest jednolicie interpretowana przez rne przegldarki a
jedyn jej wad byy koszty zakupu komercyjnego pakietu oprogramowania.

Rys. 10. Gwne elementy strony kursu

W trakcie rozbudowy kursu jednym z problemw okazaa si wielko

rysunkw. Rysunki do kursu z geometrii wykrelnej zawieraj znaczn ilo
szczegw a zwaszcza opisw literowych z indeksami. Aby oznaczenia to
byy czytelne rysunki powinny by moliwe due, z kolei rysunki takie
ogldane na monitorach o maej rozdzielczoci zmuszaj do poziomego lub
pionowego przewijania ich za pomoc paska - utrudnia to zrozumienie ich
treci. Jako pewne udogodnienie przyjto wic dwie wersje rysunkw:
normalne dla uytkownikw monitorw o duej rozdzielczoci (wspczesnych)
oraz pomniejszone dla monitorw starszego typu. Aby nie stanowio to
problemu, sterownik w momencie rozpoczcia kursu automatycznie rozpoznaje
rozdzielczo monitora i pobiera rysunki o odpowiedniej wielkoci.
Uytkownik moe rwnie samodzielnie deklarowa wielko rysunkw. Na
bazie tej koncepcji sterownik wyposaono pniej w dalsze udogodnienia:
zmienn wielko czcionek dla tekstu komentarzy do rysunkw oraz tzw.
penoekranowe okno przegldarki. W jednej z kocowych edycji sterownika
dodano do niego take poradnik uytkownika wzbogacony o animacje Flash,

oraz archiwum danych o lekcjach ostatnio odwiedzonych (rys.10). Do

zapisywania archiwum wykorzystano pliki cookie, w ktrych osadzane s
informacje o lekcjach odwiedzonych oraz identyfikator sterownika kursu.
Podczas kolejnego uruchomienia kursu, nawet po wielu dniach uytkownik
rozpoczyna przegldanie od ostatnio odwiedzonej lekcji co zwalnia go z
kopotliwego poszukiwania ostatniej, zapamitanej strony kursu. Metoda
zapisywania danych w archiwum pozwala take na automatyczne sprawdzenie
czy pojawia si nowa wersja sterownika - uytkownik jest wic informowany,
e kurs powikszy si o nowe zagadnienia.
LITERATURA
[1] Eichler J., Interwyk@d - internetowy kurs geometrii Wykrelnej na
wydziale Mechaniczno-Energetycznym, Konferencja Nowe Media w Edukacji,
Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocawskiej, Wrocaw 2005
[2] Eichler J., Kasperski J., Kurs geometrii wykrelnej e-kreski dla kierunkw
mechanicznych, Konferencja Nowe Media w Edukacji, Oficyna Wydawnicza
Politechniki Wrocawskiej, Wrocaw 2008
[3] Gawliski M., Eichler J., Sysak Z., Wprowadzenie do nauki konstrukcji
Geometria wykrelna wspomagana Interwykadem, XXII Sympozjon PKM
Gdynia-Jurata 2005
[4] Otto F., Otto E., Geometria wykrelna, PWN 1998
[5] Lewandowski Z., Geometria wykrelna, PWN 1977
E-LINES SUPPORT FOR TRADITIONAL LEARNING OF
DESCRIPTIVE GEOMETRY WITH MODERN IT TECHNIQUES
SUMMARY
The article presents progress of development of descriptive geometry
course e-lines intended for e-learning. The course is based on the concepts
and ideas successfully developed in the first version of internet course
Interwyklad, available on the Internet. It was enriched with new IT
techniques. New user interface was developed, based on Flash 8 technology,
allowing personal settings customisation. Usage of drawing tools and their
applications in flat geometry was explained. Thanks to animation and text
comments the essence of representation of flat and spatial geometrical figures
on the plane was explained. In several dozens of lessons there were presented
basics of descriptive geometry, useful methods of geometrical transformation
and their application in determining sections of solids and interpenetration of
polyhedrons and rotational solids.