FORWARD_mai010_NL.

qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:50 Page 1

Lezersservice
(uitgezonderd abonnementen) Forward
Edito
Verbond van Belgische Ondernemingen VZW
Ravensteinstraat 4, 1000 Brussel
Tel. 02 515 08 43 - fax: 02 515 09 15
forward@vbo-feb.be

Publicatieverantwoordelijke
Stefan Maes - sm@vbo-feb.be
Die natie van onruststokers
Redactie
Olivier Fabes (Redactiechef) - of@vbo-feb.be Thomas Leysen, VBO-voorzitter
Sofie Brutsaert - sbr@vbo-feb.be
Florence Delhove - fd@vbo-feb.be
Johan Van Praet - redactie@vbo-feb.be

O
p het moment dat we dit nummer afsluiten, 27
Tekstcorrectie april, is België voor de zoveelste keer verwikkeld
Linda Janssens
in een politiek imbroglio kenmerkend voor ons
Vertaling land. Onze regering is gevallen over BHV. Opnieuw. De
Lyrco - info@lyrco.com politici zijn er niet in geslaagd buiten hun eigen logica te
Tradas - www.tradas.com
treden, terwijl de sociale partners verenigd in de Groep
Medewerkers van 10 twee weken geleden nog een sterke oproep de-

“
Alle VBO-medewerkers, Seger Bruninx, den om – met het oog op het veiligstellen van onze wel-
Philippe Crémer, Willem De Bock, Remco de
Jong, Peter Elliot, Bernard Roisin, Chantal
Deze nieuwe vaart – tot een onderhandelde oplossing te komen voor
Samson, Jeroen Vanstiphout, Sergueï Vlassov crisis is fataal BHV. Ik stel met grote plaatsvervangende schaamte vast
dat de kortetermijnpolitieke en -electorale bekommernis-
Fotografie voor de reputatie
sen van de partijen het gehaald hebben van de funda-
Atelier Image, Jan Caudron, Isopress, Johan
Martens, Daniël Rys, Reporters, Thierry Strickaert
van ons land” mentele belangen van de ondernemingen en de burgers
in dit land. Eén ding is zeker: op een moment dat België
Abonnementen
zich voorbereidt op het voorzitterschap van de Europese Unie, is deze nieuwe crisis fataal
Jaarabonnement: 75 EUR
Buitenland: 100 EUR voor de reputatie van ons land omdat we de indruk geven dat we politiek niet in staat zijn
Los nummer: 9 EUR om een ‘randprobleem’ op te lossen, en dat op een moment dat de economische crisis
Abonnementenbeheer en verdeling:
aanhoudt en dat Griekenland in heel Europa voor onrust zorgt.
Paola Bulot
Tel. 02 515 08 93 - fax: 02 515 09 15
pb@vbo-feb.be Nauwelijks enkele uren nadat Yves Leterme het ontslag van de federale regering aanbood
op het Koninklijk Paleis in Laken, stortten de internationale media zich op wat in hun ogen
Reclameregie
ADeMar, Graaf de Fienneslaan 21, een nieuwe vaudeville lijkt. Vooral de businesspers beklemtoont de ongepastheid van een
2650 Edegem (Antwerpen) nieuwe crisis op twee maanden van het Europees voorzitterschap. “De crisis komt op een
Contact: Nele Brauers en Sally-Anne Watkins slecht moment voor België”, schrijft de Wall Street Journal, die er verder nog op wijst dat
Tel. 03 448 07 57 - Fax 03 448 09 57
E-mail: nele.brauers@ademaronline.com het Belgische voorzitterschap voor Herman Van Rompuy een gelegenheid zou moeten zijn
om zijn autoriteit te vestigen. Ons land wordt door de Amerikaanse krant omschreven als
Opmaak een ‘factious nation’, met andere woorden een natie van onruststokers, bijna aan de rand
Vanessa Solymosi (Landmarks)
forward@landmarks.be van een algemene opstand. Krantenkoppen bijten niet, maar niemand zal ontkennen dat
we dergelijke omschrijvingen kunnen missen als kiespijn. Wij hebben de afgelopen dagen
Druk al heel wat signalen van verontruste ondernemers ontvangen. Zij zijn uiterst bezorgd over
Geers Offset
de mogelijke gevolgen van de huidige politieke crisis op het economisch weefsel. Wij
Distributie mogen de impact van deze signalen niet onderschatten, want de gevolgen ervan zouden
Geers Offset wel eens van lange duur kunnen zijn.
Verantwoordelijke uitgever
Olivier Joris We kunnen nooit genoeg benadrukken in welke mate het land nood heeft aan politieke
Wolvenbergstraat 17, stabiliteit. In de eerste plaats voor het geruststellen van de buitenlandse investeerders waar
1180 Brussel
onze open economie in grote mate van afhangt, maar ook en vooral om eindelijk de
immense socio-economische uitdagingen aan te pakken waar ons land voor staat. Het
Lid van de Unie van de Uitge-
behoud van ons concurrentievermogen noodzaakt dringende hervormingen op het vlak
vers van de Periodieke Pers van o.a. arbeidsmarkt, pensioenen en vorming.
ISSN 0771-2987. Alle rechten
van overname voorbehouden
De gebeurtenissen van de voorbije jaren scherpten het leiderschap van diegenen die ons
land moeten sturen jammer genoeg niet aan. De extremisten hebben het op handige wijze
Voor het drukken van gehaald op de gematigden. Ik kan als ondernemer echter niet anders dan geloven dat dit
Forward maken we ge-
bruik van papier afkomstig donker blad in de geschiedenis van ons land nu wel de kiem voor verandering inhoudt. 
uit duurzaam bosbeheer.
Duurzaam bosbeheer
houdt rekening met het
bosecosysteem, heeft res-
pect voor sociale aspecten
(zoals inheemse bevol-
kingsgroepen of rechten
van bosarbeiders) en is
economisch leefbaar.

MEI 2010 • 1
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:50 Page 2

INHOUD

CEO, een
knelpuntberoep?

Decision makers
4 44
Filip Van Hool
bestuurder bij Van Hool nv
“Hopelijk hebben de door de
vulkaancrisis gestrande reizigers
de autocar opnieuw beter leren
waarderen“
28
Didier Bellens
CEO van Belgacom
“In het bedrijfsleven zie ik
een enorm potentieel voor
de ‘machine-tot-machine’-
communicatie”
ACTUA
4 Chief news officer  Filip Van Hool
(Van Hool nv)
6 3 vragen aan  Koenraad Van
Kerckhove (Mercer België) over de
Belgische arbeidsvoorwaarden
8 People, Planet & Profit  Warmte en
elektriciteit op basis van… witloof
10  Van Fortis naar BNP
Eén jaar later
Paribas Fortis: operatie in stormpas
12 Actua  Hoe leven bedrijven de
Belgische code voor goed bestuur na?
14 Sectorgericht

STANDPUNTEN
16 VBO-expertise
22 Cijfers & feiten  Loonmatiging én
innovatie om ons economisch weefsel
te vrijwaren

62 80 24 Tegenspraak  Moet het belasting-

Werner Annaert
algemeen directeur FEBEM
“Ik ben bang dat de afvalver-
braning in België gaat uitster-
ven. (…) Dat betekent dat we
op die manier geen groene
energie meer produceren”
France Fannes
directeur général de BioWin
“Mijn rol is vooral die van
verbindingspersoon tussen
de academische en de
bedrijfswereld”
voordeel van het pensioensparen
worden ingetrokken?
26 Carte blanche  Na de crisis, tijd voor
optimisme (Liesbeth Noordegraaf-
Eelens)

2 • MEI 2010
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:50 Page 3

INHOUD

OPENER
30 The times they’re a-changing…  Het ideale
CEO-profiel uit 2007 is hopeloos verouderd in 2010 “Men kan van een CEO
32 Houdbaarheidsfactor sneller overschreden? niet verwachten dat hij
 Vijf CEO’s getuigen en evalueren hun beroep zich oneindig opnieuw
40 Robotfoto van de topmanager  Enquête over blijft uitvinden”
de levensstijl van Belgische topmanagers
Pierre Francotte,
41 Waarom de lonen van CEO’s stegen  ex-CEO van Euroclear
Variabele verloning voortaan structureel onderdeel
loonpakket

BUSINESS INTERNATIONAAL
44 Interview  Didier Bellens (Belgacom) 64 Analyse  Inflatie op de terugweg?
48 Baanbreker  Alfin Catering, culinaire trendsetter 66  Focus
Q&A buitenlandse handel
in de eventwereld op ATA-Carnets, paspoorten voor
50 Level 5  Opzet: transportkosten reduceren de wereldhandel

52 Strategie  Troc.com en Kringloopwinkels: twee 67 Over de grens  Geen cordon

gezichten van groeiende markt sanitaire tegen Wilders in
Nederland
55 Special  6 bouwtrends
Forward zocht spelers op die een plaats
opeisen bij het uitdenken van hedendaagse
bouwconcepten. Integratie lijkt het absolute
codewoord. Wie er niet in slaagt het juiste
bouwteam samen te brengen, betaalt daar
achteraf een hoge prijs voor.

61 Sociale rechtspraak
62 Uitgesproken  Werner Annaert over de transformatie
van de bedrijven voor milieubeheer (FEBEM)
76 In de marge
79 Wissels & Co
80 Decision maker  France Fannes (BioWin)

LIFESTYLE
68 Zakendoen ís theater, aldus Michel Kacenelenbogen
(theater Le Public)
71 Gastronomie in Héliport voor Bruno Venanzi (Lampiris)
72 Vintage? Antiek van morgen!
68 71 72 77 Jos Linkens (Neuheus) las ‘Body and Soul’ van Frank Conroy

MEI 2010 • 3
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:50 Page 4
ACTUA Chief news officer
De actualiteit volgens Filip Van Hool,
bestuurder bij Van Hool nv en verantwoordelijk voor de divisie bus & car
Weg met het brugpensioen?
We moeten allemaal langer
werken, maar brugpensioenen
blijven in de praktijk dé manier
om oudere werknemers ver-
vroegd weg te sturen. Aange-
zien brugpensioen duurder ma-
ken nauwelijks helpt, ziet Geert
Vermeir, juridisch adviseur bij
SD Worx, maar één oplossing:
schaf het af.
“Als arbeidsintensief bedrijf met een groot
aantal vaklui binnen 130 verschillende disci-
plines volgen we met bezorgdheid het aan-
slepende debat over de vergrijzing, de pen-
sioenproblematiek en de werkzaamheidgraad van
oudere medewerkers. Ons bedrijf had altijd al een
uitgesproken mening over het vroegtijdig afhaken
van werknemers en met in het kielzog daarvan het
verlies aan kennis en knowhow. Van Hool is arbeids-
organisatorisch een bedrijf sui generis met een spe-
cifieke bedrijfscultuur- en traditie. Liefst 84% van
onze ruim 3.300 arbeiders zijn actief in knelpuntbe-
roepen. We begrijpen dat economische omstandig-
heden ondernemingen in het nauw kunnen drijven
en uitzonderlijke situaties vragen om uitzonderlijke
maatregelen. Maar als de uitzondering regel wordt,
een verworven recht als het ware, dan loopt het mis.
Dat gebeurt nu. Werknemers zouden gek moeten
zijn geen gebruik te maken van het brugpensioen,
zo aantrekkelijk is het. Het systeem dat initieel een
uitweg moest bieden voor een bedrijf in moeilijkhe-
den, creëert vandaag de dag meer problemen dan
oplossingen. Mensen zijn geen wegwerpproduct.
Wij doen er alles aan om 50-plussers te behouden,
we werven ze aan, cultiveren de werkmotivatie en
doen er alles aan om de vlucht naar de cocon te ont-
moedigen. Want we zijn ervan overtuigd dat de
menselijke activiteit – moeten, kunnen en willen wer-
ken – de basis vormt van onze welvaart.”  is gewijzigd: 81,1% van de Vlamingen zweert nog altijd bij de auto
4 • MEI 2010
Vulkaanuitbarsting IJsland: financiële
aderlating luchtvaartsector
De economische schade voor de totale luchthavenactiviti-
teit is bijna niet te berekenen. Volgens Brussels Airlines
kan niemand in de sector dit volhouden en dus vraagt de
maatschappij steun aan de overheid. “Je kunt de uitzon-
derlijke situatie vergelijken met landbouwers die veel
schade ondervinden bij hevige regenval. Ook zij vragen
steun.”
“Ik spreek mij niet uit over de schadefactuur voor de sector en de
manier waarop eventuele steun wellicht Europees zal georgani-
seerd worden. Maar er moet omzichtig worden omgesprongen
met steunmaatregelen. We zijn er a priori geen voorstander van.
De financiering van die subsidies komt niet zomaar uit de lucht vallen.
Bovendien hebben we in België al hoge loonkosten. Ook op Europees
niveau is omzichtigheid gewenst willen we de eerlijke concurrentie niet
scheeftrekken. Overdreven steun in land x kan de doodsteek betekenen
voor bedrijven in land y. Als subsidies leiden tot een strijd met ongelijke
wapens dan werkt ze veeleer verlammend dan ondersteunend. Tenzij je
strijdvaardiger wordt dankzij je underdogpositie. Zo geniet de vliegtuig-
Pendelaars kiezen voor wagen
Slechts 9% van de pendelende automo-
bilisten zou de wagen thuislaten als het
openbaar vervoer gratis zou zijn, zo
blijkt uit een studie van de VUB. Betere
aansluitingen, grotere reissnelheid en
vlottere bereikbaarheid van de treinen
zou de overige 91% van de automobi-
listen wellicht wel over de streep trekken. Het vervoerbe-
leid moet dus om meer draaien dan alleen tarieven.
“Een recente studie van de Mobiliteitsraad van Vlaanderen
(MORA) toont aan dat ons verplaatsingsgedrag sinds 2002 amper
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:50 Page 5

Chief news officer ACTUA

BUS BUILDER OF THE YEAR 2009

Filip Van Hool (46) startte als familietelg
van de derde generatie zijn loopbaan op de
werkvloer van het gelijknamige bedrijf. Na zijn
economische studies aan de universiteiten van
Antwerpen en Brussel (ESHAL) werkte hij zich
op tot lid van de directie. Eerst verantwoorde-
lijk voor de productie van ‘bussen en cars’,
later ook voor de verkoop ervan. Een combina-
tie die hem op het lijf geschreven is. “Zo weet
ik heel goed wat ik aan wie kan verkopen.” De
man kruipt tijdens het weekend zelf nog gere-
geld achter het stuur van de mastodonte dub-
beldekkers. Meten is weten. Vandaar ook zijn
bijzondere aandacht voor budgettering en kos-
tenbeheersing.
Sinds 2001 is Filip Van Hool bestuurder bij ABC
Companies USA, een Amerikaans bedrijf gespe-
cialiseerd in de distributie van Van Hool-voertui-
gen en sterk in de naverkoop van wisselstukken
en onderhoudsservice op het hele grondgebied
van de Verenigde Staten en Canada. In 2007
wordt hij bestuurder bij Van Hool nv. Hij is ook
lid van de directieraad van Agoria. Zijn passie
voor zijn vak en zijn product levert hem in 2009
de titel op van ‘Bus builder of the Year’.

sector in ons land al jaren een accijnskorting op brandstof waar-

door de concurrentiestrijd met het wegtransport verscherpte, zelfs
op korte bestemmingen. Die situatie gaf onze sector een boost
om volop te kiezen voor de innovatie en de ontwikkeling van op
maat gemaakte autocars en coaches
(autobus voor langeafstandsverbindin-
gen, nvdr.). We konden de concurren-
tie enkel winnen door meer comfort,
service en flexibiliteit aan te bieden op
trajecten van 700 tot 800 km. Een mooi
voorbeeld daarvan is Megabus die we
in 2006 samen met de Amerikaanse
Stagecoach Group lanceerden. Van de
steekproef uit 500.000 passagiers, die
met de geavanceerde dubbeldekkers
reisden, gebruikte vroeger 45% de auto, 24% de trein en 13% het
vliegtuig. Hopelijk hebben de door de vulkaancrisis gestrande rei-
zigers de autocar opnieuw beter leren waarderen als volwaardig
reis- en transportmiddel.”  ceerden we de eerste geluid- en uitstootarme trolleybussen in
ondanks de toegenomen files. Amper 11,5% gebruikt de bus (+
1,8%) en 7,4% de trein (+0,9%). Zelfs een volledig gratis openbaar
vervoer zou slechts 9% van de pendelaars kunnen overtuigen om
de auto thuis te laten. Vlaanderen legt te sterk de klemtoon op het
aanbod. Zonder afbreuk te doen aan de kwaliteit en het comfort
van de dienstverlening zou het openbaar vervoer zich beter laten
leiden door de vraag en bijvoorbeeld de verschillende vervoers-
modi complementair organiseren in plaats van ze met elkaar in
concurrentie te zetten. Akkoord, een vraaggedreven beleid is
makkelijker te verwezenlijken in grote landen met aanzienlijke af-
standen tussen steden dan in een complex urbanistisch gebied als
België. Toch zie ik maar een oplossing, ook al is ze niet populair:
maak autorijden duurder. De autotaksen en -belastingen die we nu
al betalen volstaan sowieso niet om het macro-economische kos-
tenplaatje (milieu, wegen, files, …) te dekken. Rekeningrijden, tol-
wegen, … genereren extra inkomsten en zullen de mensen nood-
gedwongen richting openbaar vervoer stuwen.”  Interview: Johan Van Praet
Strijd tegen klimaatopwarming
biedt ook voordelen
Klimaatminister Paul Magnette ziet de strijd te-
gen de klimaatopwarming als een voordeel: het
is een ijzeren economische wet dat diegene die
ergens eerst mee begint er het meeste baat bij
heeft (...) Hadden we tien jaar geleden geïnves-
teerd in elektrische wagens, dan hadden we de
sluiting van Opel Antwerpen kunnen vermijden.”
“Dat laatste vind ik een overstatement. De minister
heeft uiteraard wel gelijk dat de klimaatproblematiek
opportuniteiten schept, niet in het minst voor een
nichespeler als Van Hool. Midden jaren tachtig lan-
Gent. De afgelopen jaren brachten we
hybride modellen (brandstofcelbus en
dieselelektrische bus) op de markt. Ook
met de klassieke aandrijving zijn we mi-
lieuvriendelijker dan de wet voorschrijft.
Maar innovatie blijft duur, zeker in het
beginstadium. Weet dat Van Hool gemid-
deld twee voertuigen bouwt per order.
Maatwerk is onze kracht, maar om innovatie betaalbaar te
houden, moeten we de noodzakelijke volumes produceren.
Hier in – het dure – België welteverstaan, want de productie
delokaliseren is nefast voor ons businessmodel. De vraag blijft
in hoeverre de overheid moet tussenkomen in de promotie
van innovatieve producten. Innovatief aanbesteden kan voor
doorbraken zorgen, publiekprivate samenwerking voor de
nodige financiële hefbomen. Op voorwaarde dat het op een
stabiele manier gebeurt en de voorwaarden niet om de haver-
klap wijzigen. Andersom kun je onmogelijk projectmatig wer-
ken en dat is een noodzakelijke voorwaarde voor de levens-
vatbaarheid en het succes van de innovatie.” 

MEI 2010 • 5
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10
ACTUA Check in
29% van het lucht-
verkeer getroffen in
één week tijd
Het is vandaag duidelijk dat de finan-
ciële impact van de luchtvaartcrisis die
volgde op de uitbarsting van de
Eyjafjallajokull gevoelig hoger zal lig-
gen dan die na 11 september 2001.
Een veeleer onrustbarende vaststel-
ling, aangezien 11 september het
failliet van ondermeer Sabena,
Sobelair, City-bird en Delsey bewerk-
stelligde. Op het ogenblik van redac-
tie schatte de internationale luchtvaar-
torganisatie IATA het inkomstenverlies
voor de sector op 1,7 miljard dollar,
ofte 400 miljoen per dag dat de toe-
stellen aan de grond blijven. Aan deze
cijfers moeten nog de verliezen van de
luchthavens, de luchtvaartdienstverle-
ners, touroperators, reisagentschap-
pen enz. worden toegevoegd om een
globaal beeld te krijgen van de verlie-
zen van de sector. Wat betekent dat
op Belgisch niveau? “Het is nog te
vroeg om cijfers te noemen”, verklaart
Michèle Lahaye, secretaris-generaal
van BATA (Belgian Air Transport
Association). “Maar of het nu gaat
over de directe verliezen of over de
extra gemaakte kosten om gestrande
reizigers te helpen, de factuur zal
gepeperd zijn. De Europese compen-
satieregels voor passagiers zijn niet
aangepast aan dit type van situatie.”
De impact op het bbp van België is
niet te onderschatten om twee rede-
nen. Ten eerste weegt de luchtvaart-
sector zwaar door in onze economie, –
evenveel als de automobielsector – en
ten tweede omdat de sector nauw ver-
weven is met andere delen van onze
economische activiteit. “Door deze
crisis wordt zowel de modus operandi
als het ritme van de Europese integra-
tie op vlak van het beheer van het
luchtruim in vraag gesteld. We moe-
ten snel lessen trekken en ons de mid-
delen gunnen om een degelijk pre-
ventiebeleid voor de toekomst uit te
werken”, besluit Lahaye.
FD
6 • MEI 2010
9:50 Page 6
Belgische werknemers hebben beste
arbeidsvoorwaarden
3
vragen aan Koenraad Van
Kerckhove, directeur Mercer
1 2
België
Uit vergelijkend onderzoek blijkt dat
de Belgische arbeidsvoorwaarden tot
de beste van West-Europa behoren.
Op welke vlakken scoren we goed?
“Alleen België kent een jaarlijkse salaris-
verhoging die gekoppeld is aan de ge-
zondheidsindex. In de andere landen wor-
den salarisverhogingen op basis van on-
derhandelingen tussen de werkgevers en
de vakbonden afgedwongen. In landen
als Nederland, Finland, Duitsland en Zwe-
den bestaat verplichte salarisverhoging
zelfs niet. In Turkije en Denemarken is sa-
larisverhoging alleen verplicht voor een
“
Hoe heeft dit ruime
pakket aan arbeidsvoor-
waarden zijn weerslag op
onze concurrentiepositie in
verhouding tot de rest van
Europa?”
personeelsbestand dat is aangesloten bij
een vakbond. Er zijn nog andere belo-
ningspraktijken die per land sterk uiteen-
lopen. Zo zijn er landen met een aanvul-
lende salarisbetaling in de vorm van een
dertiende maand, een vakantie- en of
winstdelingsuitkering. In landen als Italië,
Portugal en Spanje geldt een wettelijk ver-
plichte aanvulling op het salaris. Zo heb-
ben alle bedrijven in Spanje en Portugal
een dertiende en veertiende maand. In
België is een dertiende maand veel voor-
komend. Net als Frankrijk en Noorwegen
heeft België een wettelijke minimumver-
plichting voor de reiskostenvergoeding.
Ook een lunchvergoeding – 80% van de
Belgische bedrijven biedt dit aan hun per-
soneel aan – is gebruikelijk, in tegenstel-
ling tot bijvoorbeeld Nederland. Een be-
drijfswagen komt in Europese landen waar-
onder België en Ierland veelvuldig voor.”
Zijn er ook arbeidsvoorwaarden waarop
België slecht of minder goed scoort?
“Het volledige arbeidsvoorwaardenpak-
ket in België behoort tot de ruimste van
West-Europa. Uit ons onderzoek blijkt
dan ook dat er geen arbeidsvoorwaarden
zijn waarop België slecht scoort. Het is
uitermate belangrijk voor een multinatio-
nale onderneming die zich in ons land
komt vestigen om het juiste pakket aan
arbeidsvoorwaarden aan te bieden om
zich niet uit de arbeidsmarkt te prijzen.
Afgaand op de resultaten uit het onder-
zoek zou de vraag kunnen gesteld wor-
den hoe dit ruime pakket aan arbeids-
voorwaarden zijn weerslag heeft op onze
concurrentiepositie in verhouding tot de
rest van Europa.”
3
Hebben we de betere arbeidsvoor-
waarden te danken aan onze lange tra-
ditie van sociaal overleg of is het ter
compensatie van de hoge (para)fiscale
druk op het salaris?
“Van een aantal arbeidsvoorwaarden is
het duidelijk dat zij in het leven zijn ge-
roepen ter compensatie van de hoge (pa-
ra)fiscale druk op het salaris. Maar ook
cultureel ingebedde arbeidsvoorwaarden
spelen vaak een grote rol. In Italië is het
bijvoorbeeld wettelijk verplicht om een
lunchvergoeding aan te bieden aan het
personeel. In Italië is ‘eten’ er cultureel
een hoger aangeschreven goed dan in
pakweg Nederland. België is inmiddels
het ruime arbeidsvoorwaardenpakket ge-
wend, verandering zal dan ook gepaard
gaan met een grote mate van weerstand.
In Nederland is er tevens een lange tradi-
tie van sociaal overleg en toch zien we
daar dat de arbeidsvoorwaarden een stuk
soberder zijn dan in België.” 
Hilde Vereecken
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:51 Page 7
De economische kracht van steden voor het voetlicht
Tienen bijt de spits af met Cityzine
Steden en regio’s zijn cruciaal voor de economische ontwikkeling en groei van ons land. Het is dan
ook meer dan logisch dat Forward de economische dynamiek van onze Belgische zakensteden
belicht. De realisatie van een cityzine is daar een mooi voorbeeld van. In dit nummer van Forward
krijgt Tienen de primeur.
E
en aantrekkelijke en goed functionerende stad kan het
land potentieel rijk maken. Maar haar economische kracht
wordt soms onvoldoende gewaardeerd. “Ondanks het feit
dat steden economisch gezien volwassener zijn geworden, blijft
de uitdaging groot om een uniek karakter van de innovatieve en
ondernemende stad aan investeerders aan te bieden”, zegt
William Sanchez, secretaris van de G27 Pijler Economie & Werk,
het samenwerkingsverband van de middelgrote steden binnen
het Nederlandse grootstedenbeleid. Ook onze Belgische steden
ontbreekt het niet aan dynamiek en economische troeven, maar
alles kan altijd beter. Bijvoorbeeld door de
netwerking tussen business en politiek ook
verticaal te stimuleren en het lokale, regionale
en (inter)nationale niveau efficiënter te linken.
Forward biedt zakensteden
platform
Nog volgens Sanchez is partnerschap van
groot belang bij het optimaal benutten van de
economische kansen van de steden. Forward is
een dergelijke partner die steden en regio’s ac-
tief ondersteunt in de promotie van hun busi-
nesspotentieel. In eerste instantie biedt het
maandblad de steden en regio’s een nationaal forum voor het
informeren van én netwerken met de brede businesscommunity
in ons land. Via een speciaal katern of cityzine dat met Forward
BDO
Check in ACTUA
wordt meegestuurd, bereikt de zakenstad in een klap het kruim
van het Belgische bedrijfsleven.
Stad Tienen bijt de spits af en publiceert als eerste in een reeks
“Met het cityzine bij Forward bereikt de
zakenstad in een klap het kruim van het
Belgische bedrijfsleven”
haar cityzine. De stad beschikt ruimschoots over eco-
nomische en sociale troeven om in ons land het eco-
nomische centrum van de gezonde voeding te wor-
den. “Het Tiense beleid kiest duidelijk voor een eco-
nomische ontwikkeling op lange termijn en werkt
proactief om het vooroordeel van ‘gedateerd indus-
triegebied’ te ontkrachten”, getuigt Johan Nijs, CEO
van zonnecellenproducent Photovoltech. Het kennis-
gedreven Feed Food Health-project is vandaag de
belangrijkste exponent van het Tiense economische
beleid. Tienen bouwt in nauwe samenwerking met
de universiteit van Leuven en een select aantal acto-
ren een cluster rond gezonde voeding voor mens en
dier waaraan zowel creatieve als kennisintensieve bedrijven mee-
werken. U leest er meer over in het bijgevoegde cityzine. 
JVP
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:51 Page 8

ACTUA Check in

PEOPLE, PLANET & PROFIT

Belgische bedrijven kunnen nog meer energie-efficiënt werken. Een studie van McKinsey & Company, in op-
dracht van het VBO, raamt het besparingspotentieel tegen 2030 op 5,3 miljard euro. Maandelijks vindt u hier
een inspirerend praktijkvoorbeeld om op een zinvolle wijze meer energie te besparen.

Warmte en elektriciteit op basis van witloof

I
n Nijvel voorzien zowel Joluwa, de grootste kweker van witloof
in Wallonië, als drukkerij Rossel in alle of een deel van hun
behoeften aan elektrische en warmte-energie met behulp van
een installatie voor de biomethanisatie van witloofwortels, ont-
wikkeld door GreenWatt. “Biomethanisatie is een natuurlijk pro-
ces dat organische materie afbreekt door
de werking van diverse bacteriënpopula-
ties. In onze biologische reactoren recon-
strueren we de beste werkingsvoorwaar-
den van dit natuurlijk proces”, verklaart
Philippe Mengal, managing director van
GreenWatt. In tegenstelling tot andere in-
stallaties voor biomethanisatie wordt de
onze uitsluitend gevoed met plantaardig
afval en is ze bijzonder geschikt voor de
activiteiten van bedrijven in de agrovoe- De biomethanisatie van witloofwortels dekt bij 20 tot 25% worden gerekend voor het
drukkerij Rossel 15% van de behoeften aan warm
ding. Die laatste worden immers gecon-
fronteerd met belangrijke voorraden afval
– tot 100 ton per dag productie – waarvan het beheer steeds
strenger wordt gereglementeerd.
De installatie in Nijvel verwerkt 15 tot 17 ton witloofwortels per
dag en heeft een productiecapaciteit van 100 kW. Daarmee kan
de witloofkwekerij voorzien in 100% van haar behoeften aan
warmte-energie en in een groot deel van haar behoeften aan
elektrische energie. Daar er meer warmte-energie wordt gepro-
duceerd dan de kwekerij nodig heeft, gaat het overschot naar
drukkerij Rossel. Die laatste ligt op 800 m in vogelvlucht van de
biomethanisatie-inrichting en kan op deze manier voorzien in 15%
van haar jaarlijkse behoeften voor het gebruik van sanitair water
en verwarming. “Van de mogelijke valorisatieplaatsen in de om-
geving van de kwekerij stelde Rossel veel
belang in ons project. Deze energie-inrich-
ting paste perfect in haar beleid van duur-
zame ontwikkeling.” Wat betreft de kools-
tofbalans bespaart de witloofkwekerij 440
ton CO2 per jaar.
De investering voor het installeren van een
biomethanisatie-eenheid zoals die in Nij-
vel bedraagt 1 miljoen euro. Daarbij moet
water en verwarming. plaatsen van de inrichting voor het valori-
seren van de geproduceerde warmte.
“Voor de witloofkweker komt dit overeen met een investerings-
rendement tussen 6 en 7 jaar.”
Sinds de ingebruikname van deze eerste industriële biomethani-
satie-eenheid in Nijvel heeft het concept al meerdere bedrijven
verleid die beschikken over voorraden afval van witloof, aardap-
pelen, wortelen, meloenen en appelen, zowel in België, als in
Nederland en Frankrijk. 
FD

“Het is een bouta- “(…) Ze werken allebei ver- “Hadden we tien “Maatschappijen die in Europa
de, maar indien er lammend: BHV gijzelt het jaar geleden geïn- vertrekken, moeten van de EU
destijds een kosten- politieke leven, de aswolk vesteerd in elektri- regels voor passagiersrechten
DIXIT

batenanalyse was houdt het luchtverkeer in sche wagens, dan naleven. Maar voor een vlucht
gemaakt van het haar greep. Maar er zijn hadden we de richting Europa gelden die
Albertkanaal, was ook verschillen. (…) de sluiting van Opel regels niet (…). De prijs van
het wellicht ook niet aswolk is een natuurfeno- Antwerpen kun- een vliegticket wordt op basis
aangelegd.” meen waar niemand om nen vermijden.” van vraag en aanbod berekend
Eddy Bruyninckx, heeft gevraagd, terwijl wij Paul Magnette, (…) en bereikt nu astronomi-
gedelegeerd voor de BHV-discussie zelf Federaal minister sche hoogten. Ze maken mis-
bestuurder van het hebben gekozen.” van klimaat (Metro, bruik van de situatie.”
Antwerpse Haven- Rik Torfs, professor Kerkelijk 19 april 2010) Hans De Coninck, reisspecialist
bedrijf (Trends, Recht aan de KUL (www. bij Test Aankoop (De Standaard
1 april 2010) deredactie.be, 21 april 2010) 22 april 2010)

8 • MEI 2010
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:51 Page 10

ACTUA Check in

In deze rubriek besteden we aandacht aan het gevolg dat

>>
werd gegeven aan markante feiten en/of beslissingen die
VEEL GEBLAAT, WEINIG WOL? één jaar terug veel ophef maakten. Wat is er vandaag van
geworden? Een stand van zaken.

Van Fortis naar BNP Paribas Fortis: operatie in stormpas

W
e kennen allen de omstandighe-
den van de overname van Fortis
door BNP Paribas. Deze overna-
me ging gepaard met heel wat emoties en
een strakke planning, en een op zijn minst bij-
zonder te noemen context die de Franse
groep niet veel tijd liet om alles lang op voor-
hand voor te bereiden. Met een budget van
‘meerdere miljoenen euro’ (de krant Le Soir
citeerde vorige zomer het bedrag van 150
miljoen euro voor de renovatie van alle kan-
toren en het aanbrengen van het nieuwe
logo, nvdr.) en een team van een vijftiental
personen, werd een jaar geleden gestart met
de rebranding als communicatieproject door
het integratieteam. Naast de business units
van Fortis waren hier zowel de directie van de
afdeling Communicatie van de Groep BNP
Paribas als van BNP Paribas Fortis betrokken.
“De rebranding werd afgerond en ook de
relooking van de 1.100 kantoren zal deze
zomer ten einde lopen. Enkel voor een aan-
tal IT-projecten is er nog flink wat werk”, ver-
klaart Emilie Jacqueroux, verantwoordelijke
Advertising, Branding & Sponsoring van BNP
Paribas Fortis. Het al dan niet behouden van
Fortis in de nieuwe naam onderzochten we in
een studie naar naamsbekendheid, aantrek-
kelijkheid en imago. Deze
toonde aan dat de Belgi-
sche bank met haar klanten “IT-projecten
Voor een aantal
is er
een sterk gevoel van nabij-
heid had opgebouwd en nog flink wat
het zou jammer geweest
zijn om dat zomaar aan de werk”
kant te schuiven. De naam
BNP Paribas incarneert dan weer stabiliteit,
het feit deel uit te maken van een Europese
marktleider. Welke impact heeft deze nieuwe
naam bij het publiek? “We hebben bij de
Belgische bevolking een naamsbekendheid
van 92%, wat erg goed is op amper een jaar
na de lancering van de nieuwe naam”, be-
klemtoont Jacqueroux. Dit is het resultaat van
reclame-inspanningen, maar ook van de enor-
me persaandacht voor de bewogen overna-
me. Blijft nu nog de taak om te werken aan
een langetermijnimago voor het nieuwe ge-
heel. “De nieuwe campagnes hebben han-
dig het accent gelegd op het menselijke, het
affectieve”, analyseert Marc-
Antoine Sauvage van het re-
clamebureau Cré-action, dat
enkele jaren geleden mee-
werkte aan de omvorming
van BBL tot ING. “Er zullen
echter zeker nog inspannin-
gen geleverd moeten wor-
den opdat ook het personeel zich bij het
merk betrokken voelt. De medewerkers heb-
ben immers heel wat te verduren gekregen
en hebben op korte tijd een ander pakje
moeten aantrekken.” 
Philippe Cremer

<< REWIND

Instituut voor Bedrijfsjuristen viert 10-jarig bestaan

O
p 30 maart vierde het
Instituut voor Bedrijfs-
juristen (IBJ) zijn 10-ja-
rig bestaan in aanwezigheid van
© Maarten De Bouw
op het beroep uiteenzetten. Een beroep waarvan de strategische rol
door de recente financiële crisis nog versterkt lijkt: “Wanneer iemand
van de familie ziek is, ontdek je het belang van een performante
geneeskunde. Hetzelfde geldt voor de bedrijfsjurist”, stelde uittre-

meer dan 1.000 genodigden in dend voorzitter Jean Cattaruzza.

het Auditorium 2000 op de Hei-
zel. Dat betekent tegelijkertijd
dat de titel van bedrijfsjurist in-
Anne De Wolf, directrice van het IBJ, blikt middels 10 jaar beschermd en
terug op 10 jaar erkenning van de titel van
bedrijfsjurist en de evoluties van de functie. gereglementeerd is door de
wet. Anne De Wolf, directrice
VBO-voorzitter Thomas Leysen beklem-
toonde dat de bedrijfsjurist de verdedi-
ger en promotor van de juridische belan-
gen van de onderneming is: “Zijn belang
blijft nog groeien door de toenemende
© Maarten De Bouw

van het IBJ, verduidelijkte in welke mate de functie van bedrijfsjurist is regelgeving op alle gebieden en de in-
uitgegroeid tot een sleutelfunctie binnen het bedrijfsleven. De ternationalisatie van de bedrijfswereld.”
bedrijfsjurist wordt geconfronteerd met uitdagingen als riskmanage- Leysen wees ook op het belang voor de
ment, deugdelijk bestuur en maatschappelijk verantwoord onderne- ondernemingen van de vertrouwelijkheid
men. Daarna gaf de De Wolf het woord aan Stefaan De Clerck, minis- van de adviezen van bedrijfsjuristen die VBO-voorzitter Thomas
Leysen beklemtoont de rol
ter van Justitie, aan de verschillende voorzitters die aan het hoofd van bij de wet van 1 maart 2000 is voorge- van de bedrijfsjurist als
het IBJ stonden, en ook aan verschillende bedrijfsleiders die hun visie schreven.  verdediger en promotor van
de juridische belangen van
de onderneming.

10 • MEI 2010
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:51 Page 12

ACTUA Check in

Belgische Corporate Governance Code groeit uit

Hoe leven bedrijven de

Het VBO en GUBERNA deden een studie (1) naar de mate waar-
in beursgenoteerde ondernemingen de formele aspecten van
de Belgische Corporate Governance Code naleven. Uit de stu-
die blijkt dat bedrijven zich steeds bewuster zijn van het belang
van de invoering van de bepalingen uit de Code. Inzake de
openbaarheid van verloningen zijn er echter nog verbeteringen
mogelijk, vooral bij de bedrijven van de Bel Small.

O
p 23 april werd de wet tot versterking van het deug-
delijk bestuur bij de genoteerde ondernemingen en
de autonome overheidsbedrijven gepubliceerd in het
Staatsblad. Deze nieuwe wet zet een Europese richtlijn om in
Belgisch recht en verplicht beursgenoteerde bedrijven om
voortaan in hun jaarverslag een verklaring inzake deugdelijk
bestuur op te nemen. Daarnaast verplicht de wet de bedrijven
om in deze verklaring verslag uit te brengen over de remune-
ratie van de top. Het jaarverslag moet dan een aantal mede-
Goed nageleefd
Sinds de publicatie van de eerste officiële versie van de Belgi-
sche Corporate Governance Code in 2004, doen het VBO en
GUBERNA, het Instituut voor Bestuurders, regelmatig een stu-
die naar de implementatie van deze Code door beursgeno-
teerde bedrijven. In 2009 werd opnieuw onderzocht in welke
mate bedrijven uit de Bel 20*, de Bel Mid en de Bel Small de
Code naleven. De wijzigingen die in 2009 in de Code werden
aangebracht, zijn uiteraard niet meegenomen in de studie,
aangezien de toepassing ervan pas zal blijken in de jaarversla-

“Bedrijven werden zich bewust van

gen van 2010.

De resultaten van deze studie zijn positief. De Code wordt glo-

het belang van deugdelijk bestuur als
managementinstrument” Philippe Lambrecht
delingen bevatten die deels opgesomd zijn in de Belgische
Corporate Governance Code en in de Europese aanbeveling
van 30 april 2009 over de verloning van bestuurders van beurs-
genoteerde bedrijven.
baal gerespecteerd door 89,9% van de bedrijven. Volgens het
‘comply or explain’-principe zien we dat 86% van de onder-
zochte bedrijven de bepalingen van de Code toepast en dat
3,9% uitleg geeft bij hun beslissing om van één of meerdere
bepalingen af te wijken. Ten opzichte van 2006, het jaar waarin
het vorige onderzoek ter zake werd uitgevoerd, zien we een
stijging van 5,1% bij het aantal bedrijven dat de Code naleeft.

Het grote verschil tussen deze wet en de Belgische NALEVING CODE DOOR DE BEDRIJVEN (EVOLUTIE
Corporate Governance Code van 2009 is dat een wet per 2006-2009)
definitie verplichtend is. Het naleven van de Code gaat
echter uit van het ‘comply or explain’-principe. Dit bete-
2006
kent dat bedrijven de Code moeten toepassen en dat ze,
2009
indien het toepassen van een of meerdere bepalingen niet
mogelijk is, de redenen ervan moeten toelichten. In die zin
betreurt het VBO dat bepaalde punten van de Code, zoals
deze met betrekking tot de verloning van bestuurders,
in %

inmiddels in een wet werden gegoten. “Hierdoor verliest

men de flexibiliteit van de Code”, beklemtoont Philippe
Lambrecht, bestuurder-secretaris-generaal van het VBO.
“We begrijpen niettemin, zeker na de financiële crisis, dat
men bepaalde praktijken wil kaderen in een wet.” De nieu-
we wet erkent trouwens de Belgische Corporate Go-
vernance Code als referentiecode voor beursgenoteerde Toegepast Uitleg Geen uitleg Nageleefd
bedrijven.

12 • MEI 2010
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:51 Page 13

Check in ACTUA

tot wettelijke referentie

Belgische Code voor goed bestuur na?

“Deze cijfers geven aan dat het systeem, hoewel niet perfect, Belgische kapitalisaties deze bepalingen van de Code naleeft”,
goed werkt. Bedrijven werden zich bewust van het belang van verklaart Philippe Lambrecht. “Toch moeten we alles in het werk
deugdelijk bestuur als managementinstrument. Een instrument stellen opdat deze sterke differentiatie tussen bedrijven, vol-
dat bovendien voldoende flexibel is om tegemoet te komen aan gens de beursindex waartoe ze behoren, vermindert.”
de behoeften van beursgenoteerde bedrijven”, verklaart Daarnaast is het interessant om op te merken dat de bedrijven
Philippe Lambrecht. die deze individuele verloning van de CEO publiceren, steeds
meer een onderscheid maken tussen de basisverloning, de varia-
We zien in de studie bijvoorbeeld dat 91,5% van de onderzoch- bele verloning en andere bestanddelen van deze verloning. Ten
te beursgenoteerde bedrijven – goed voor
99,7% van de beurskapitalisatie van Euro-
next Brussel – een Corporate Governance OVERZICHT RESULTATEN PER INDEX (EVOLUTIE 2006 - 2009)
charter publiceert. Ten opzichte van 2006 is
Toegepast Uitleg Geen uitleg Nageleefd
dat een toename van het aantal bedrijven
2006 2009 2006 2009 2006 2009 2006 2009
met 16,7%. Vermeldenswaard is ook dat alle
bedrijven (100%) de aanbeveling naleven Bel 20 87,0% 91,8% 4,7% 4,0% 8,3% 4,2% 91,7% 95,8%
waarbij de raad van bestuur speciale comi- Bel Mid 82,3% 87,1% 4,0% 3,0% 13,7% 9,9% 86,3% 90,1%
tés opricht om specifieke kwesties te onder- Bel Small 73,1% 82,6% 6,4% 4,5% 20,5% 12,9% 79,5% 87,1%
zoeken en haar te adviseren. Totaal 79,7% 86,0% 5,1% 3,9% 15,2% 10,1% 84,8% 89,9%
Ook bij GUBERNA meent men dat de resul-
taten in de goede richting gaan. “Er blijven
verschillen tussen de resultaten van de bedrijven van de Bel 20, opzichte van 2006 is het aantal bedrijven gestegen met 10,5%.
de Bel Mid en de Bel Small en dat is heel normaal. Het is tevens In het licht van de bijkomende inspanningen die nodig zijn voor
bijzonder positief dat steeds meer kleine en middelgrote bedrij- de publicatie van verloningen, beklemtonen zowel het VBO als
ven ernaar streven om de Code na te leven”, meent Lutgart Van GUBERNA het feit dat de nieuwe wet een aantal bepalingen ver-
den Berghe, uitvoerend directeur van GUBERNA. plicht maakt. “België is zeer ver gegaan in de wetgeving rond
verloning, mogelijk zelfs iets te ver. In vergelijking met onze buur-
Publicatie van de verloning landen zijn we nu heel erg strikt”, meent Lutgart Van den Berghe.
Uit de studie blijkt dat heel wat bepalingen in verband met re-
muneratie door de beursgenoteerde bedrijven goed worden Geest van de regels volgen
nageleefd en dat er ook vooruitgang werd geboekt sinds 2006. Tot nog toe betroffen de studies naar de naleving van de Corpo-
We zien bijvoorbeeld dat de vergoedingen van de CEO’s en van rate Governance Code door het VBO en GUBERNA een contro-
de andere leden van het uitvoerend management de laatste ja- le van de publieke en van buitenaf concreet waarneembare be-
ren transparanter zijn geworden (zie ook het coverdossier op blz. palingen. Dat omvat echter maar een deel van de bepalingen
41). Daarnaast neemt ook 96,8% van de onderzochte bedrijven van de Code. In de toekomst willen het VBO en GUBERNA een
het remuneratiebeleid op als onderdeel van het Corporate stap verder gaan en een nieuwe methodologie ontwikkelen voor
Governance charter. een evaluatie van de naleving van meer ‘kwalitatieve’ bepalin-
gen, zoals de manier waarop de raad van bestuur beslissingen
Toch nog enkele randbemerkingen. Zo is er nog verbetering neemt of de binnen het bedrijf ontwikkelde cultuur rond het ana-
mogelijk voor een aantal bepalingen, zeker bij de bedrijven van lyseren en beheersen van risico's. Op die manier willen ze een
de Bel Small. Dat is vooral het geval voor de bepalingen inzake beter zicht krijgen op de werkelijkheid achter de puur formele
de individuele verloning van de leden van de raad van bestuur antwoorden van de bedrijven. 
en de CEO. De individuele verloning van de bestuurders wordt
gepubliceerd door 75% van de bedrijven van de Bel Small, 87,1% Florence Delhove
van de bedrijven van de Bel Mid, en 100% van de bedrijven van
de Bel 20. De individuele verloning van de CEO wordt gepubli- *GDF SUEZ is hier niet in opgenomen, omdat het bedrijf in Frankrijk
ceerd door 75% van de bedrijven van de Bel Small, 83,3% van de noteert.
bedrijven van de Bel Mid en 94,7% van de bedrijven van de Bel
20. Hierbij is het wel belangrijk te vermelden dat de bedrijven (1) Studie van maart 2009 bij 94 bedrijven op basis van de jaarverslagen
van de Bel Small slechts 2,5% van de totale beurskapitalisatie van die in 2009 werden gepubliceerd over het boekjaar 2008. Beschikbaar
Euronext Brussel vertegenwoordigen, en de Bel Mid ongeveer op www.vbo.be en www.guberna.be
15%. “We zien dus dat een overgrote meerderheid van de

MEI 2010 • 13
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:51 Page 14

ACTUA Sectorgericht

Gas- en elektriciteitsprijzen Voorzichtig optimisme in

in harmonie met brandstof- de sector van kunststof- en
prijzen? rubberartikelen
In totaal hebben 320 industriële ondernemingen van zeven Federplast.be ziet een opklaring voor 2010, zowel wat betreft
sectorfederaties* deelgenomen aan een onderzoek door het productievolume als de werkgelegenheid in de sector van
Febeliec, de federatie van industriële energieverbruikers, de kunststof- en rubberartikelen. Met daarbij kansen voor
naar hun energiefactuur. duurzame groei, vooral in de nieuwe technieken van energie-
productie en -opslag.

U
it de resultaten van het onderzoek blijkt dat hoewel de

O
brandstofprijzen vorig jaar met bijna 40% zijn gedaald, ndanks een daling van de productie van de kunst-
de grote bedrijven hun elektriciteitsfactuur hebben zien stof- en rubberverwerkende bedrijven met 13,4% in
stijgen met minstens 10% in 2009. Overigens stelde men vast 2009 verwacht bijna één op twee bedrijfsleiders in
dat de elektriciteitsfactuur tussen 2002 en 2009 voor heel wat deze sector een opklaring voor 2010. Dat blijkt althans uit een
bedrijven verdubbeld is. recente enquête bij de leden van Federplast.be. Deze vereni-
ging vertegenwoordigt de kunststof- en rubberverwerkende
Voor de meeste van deze bedrijven is de gasfactuur weliswaar bedrijven die aangesloten zijn bij Agoria, de Federatie van de
gedaald, maar niet in dezelfde verhouding als de evolutie van Technologische Industrie, en bij essenscia, de Belgische Fede-
de internationale gasprijzen. De Belgische industriële ver- ratie van de Chemische Industrie en
bruikers hebben hun gasfactuur met 15% zien dalen, terwijl van Life Sciences.
de internationale gasprijzen vorig jaar met 25,5% zijn
gedaald. Sinds 2002 zijn de industriële gasprijzen in België Ongeveer 44% van de ondervraag-
gestegen met gemiddeld 100 tot 110%.  de bedrijfsleiders verwacht een ge-
lijkwaardig productievolume, terwijl
* De Belgische Federatie van de Chemische Industrie en van Life een nagenoeg identiek percentage
Sciences (essenscia), het Verbond van de Glasindustrie (VGI), de een terugkeer van de groei ver-
Federatie Voedingsindustrie (FEVIA), de Vereniging van de wacht. 81% van deze bedrijfsleiders
Belgische Fabrikanten van Papierdeeg, Papier en Karton (Cobelpa), verklaart overigens in 2010 een sta-
de Federatie der Papier- en Kartonverwerkende Bedrijven (Fetra), biele situatie of zelfs een lichte ver-
de Federatie van de Textiel-, Hout- en Meubelindustrie (Fedustria) betering op het vlak van de werk-
en de Federatie van de Technologische Industrie (Agoria). gelegenheid te verwachten.

www.febeliec.be

Je redt geen bomen door de telefoongids niet langer te

verspreiden
De consument is geneigd om het besparen op papier en het redden van bomen met elkaar te verbinden. Ten onrechte.
De productie van papier maakt het immers mogelijk om de bijproducten van het woud en de zagerijen te valoriseren.

H
et Paper Chain Forum, dat 14 be-
roepsfederaties groepeert die ac-
tief zijn in de papiersector, heeft
gereageerd op de verklaringen van Vin-
cent Van Quickenborne, minister van Ad-
ministratieve Vereenvoudiging, betref-
fende het afschaffen van de telefoongid-
sen. Er werd immers beslist dat de witte
telefoongidsen vanaf 2011 alleen nog op
uitdrukkelijk verzoek in een papieren
versie beschikbaar zullen zijn. Volgens
de minister moet deze maatregel het
mogelijk maken om te besparen op het
vlak van vervoer en afdrukken, jaarlijks
1.512 ton CO2 te besparen en 38.000 bo-
men te redden. Het Paper Chain Forum
is verontwaardigd over deze laatste be-
wering. “Het argument dat papier be-
sparen bomen kan redden, zet het grote
publiek op het verkeerde been met be-
trekking tot de relatie tussen papier en

14 • MEI 2010
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:51
De kunststoffenindustrie blijft overigens de
sector die de grootste bijdrage levert aan de
Belgische handelsbalans. “Hoewel de uitvoer
van kunststof en kunststofartikelen in 2009
met 20% is gedaald, blijft het exportsaldo bij-
zonder hoog: 7,8 miljard euro, dit is meer dan
de helft van het totale exportsaldo in België”,
verklaart Henri Vliegen, voorzitter van Fe-
derplast.be. Wat betreft de groeikansen, zet-
ten de kunststof- en rubberbedrijven in op het
domein van de energiebesparingen en de
nieuwe technieken voor energieproductie en
-opslag. Als voorbeeld verwijst de vereniging
“levert
De kunststoffenindustrie
de grootste bijdrage
aan onze handelsbalans”
naar de Solar Impulse, het vliegtuig dat uitslui-
tend met zonne-energie wordt aangedreven
en dat binnenkort zijn eerste reis om de wereld
in ononderbroken vlucht zou moeten vol-
tooien. Een andere, iets minder spectaculaire
toepassing is het isolatieschuim dat toelaat
233 maal meer CO2 te besparen dan de hoe-
veelheid CO2 die nodig is om het schuim te
produceren.  van de consumenten en aan hun verwachtingen inzake innovatie
www.essenscia.be en www.agoria.be
het woud”, verklaart Firmin François, voorzitter
van het Paper Chain Forum. Hij stelt dat de
papierketen niet de boeman van het milieu is en
dat “de productie van papier toelaat de bijpro-
ducten van het woud en de zagerijen te valori-
seren”. De vereniging wijst er immers op dat
voor de productie van papier in de eerste plaats
oud papier wordt gebruikt, aangevuld met hout-
vezels die afkomstig zijn van de bijproducten van
het woud en de houtindustrie. Deze bijproduc-
ten zijn uitdunningshout dat gewonnen wordt
door duurzaam bosbeheer, takken en kruinen en
zagerijafval.  vandaag instaan voor de financiering van het project.
www.paperchainforum.org
Page 15
Sectorgericht ACTUA
Traditionele keuken en O&O
gaan hand in hand
Vier jaar geleden werd een Europees project gelanceerd om
het concurrentievermogen en de duurzaamheid van de
Europese kmo’s in de voedingssector te versterken. Dankzij
dat project hebben duizenden kmo’s een beroep kunnen doen
op O&O van hoog niveau.
T
RUEFOOD, Traditional United Europe Food, is een Euro-
pees project en heeft tot doel traditionele voedingspro-
ducten te ondersteunen. Op 13 april ll. vond de afsluitende
conferentie van dit project plaats in Brussel. Dit evenement werd
georganiseerd door FEVIA, de Belgische federatie van de voe-
dingsindustrie, in samenwerking met de 43 andere projectpart-
ners. “Deze conferentie vormde de voltooiing van vier jaar onder-
zoek en innovatie met als doel het concurrentievermogen en de
duurzaamheid van de traditionele voedingssector te versterken.
Meer dan 6.000 kmo’s in 15 Europese landen hebben aan dit pro-
ject deelgenomen”, stelt FEVIA.
De sector van de productie van traditionele voedingsproducten
wordt inderdaad geconfronteerd met vele verwachtingen. Ener-
zijds moet deze sector het concurrentievermogen van zijn pro-
ducten verbeteren door de vernieuwingen te identificeren die
beantwoorden aan zijn gezondheidsbeleid en aan de EU-regelge-
ving. Anderzijds moet de sector voldoen aan de algemene vragen
in traditionele voedingsproducten.
Met een budget van 15,5 miljoen euro is het project TRUEFOOD
een van de belangrijkste projecten van de Europese Commissie in
het kader van het 6de Kaderprogramma voor Onderzoek en Tech-
nologische Ontwikkeling. Door de be-
trokkenheid van de kmo’s is dit pro-
ject uniek in zijn soort. “Zelfs al wordt
er niet altijd voldoende rekening met
ze gehouden, toch zijn kmo’s essen-
tieel voor de Europese voedingsin-
dustrie en voor haar toekomst. Het
project TRUEFOOD heeft bijgedra-
gen tot de verbetering van het con-
currentievermogen en van de duur-
zaamheid van de Europese kmo’s
door hun toegang te bieden tot de laatste innovaties inzake
onderzoek en ontwikkeling”, meldt Daniele Rossi, coördinator van
het project TRUEFOOD. Hoewel het project eind dit jaar afloopt,
zal het aangevatte werk worden voortgezet onder de coördinatie
van een netwerk van twaalf nationale federaties en van de Con-
federation of the Food and Drink Industries of the EU (CIAA), die

www.fevia.be
MEI 2010 • 15
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10
STANDPUNTEN VBO-expertise
KRIJTLIJNEN
Nationaal
© D. Rys
Douaneforum
Situatie
Tegen 2014 zullen de douane- en
accijnsformaliteiten in de EU volle-
dig gedematerialiseerd zijn in het
kader van de paperless douane en
accijnzen (PLDA). In het kader van
dit meerjarenplan zijn er echter
ook op korte termijn belangrijke
deadlines die de manier van wer-
ken van veel bedrijven aanzienlijk
zullen beïnvloeden.
Impact
Op 1 april 2010 is bijvoorbeeld het
Excise Movement Control System
in werking getreden. Het zal bin-
nenkort ook mogelijk zijn om de
aangifte van invoer en de invoer-
rechten te voldoen in een enkele
lidstaat, ongeacht de lidstaat waar
de goederen fysisch de EU bin-
nenkomen. Om deze overgang zo
vlot mogelijk te laten verlopen en
het bedrijfsleven proactief erbij te
betrekken, werd eind 2009 het
Nationaal Douaneforum nieuw
leven ingeblazen. In verschillende
werkgroepen wordt er zowel aan-
dacht besteed aan de bestaande
problemen als aan de geprogram-
meerde veranderingen.
Standpunt
Efficiënte douane- en accijnspro-
cedures zijn essentieel om van
België ook in de toekomst een
aantrekkelijk logistiek centrum te
maken. De overschakeling naar de
e-customs is zowel voor de bedrij-
ven als de overheid een grote uit-
daging en zal heel wat aanpas-
singsvermogen vergen. Het
Nationaal Forum is dan ook een
unieke gelegenheid om de over-
gang zo goed mogelijk voor te
bereiden.
Meer info? Alain Lecocq,
ale@vbo-feb.be
16 • MEI 2010
9:51 Page 16
Exportrevival vraagt aanpak
naar Duits model
Rudi Thomaes,
gedelegeerd bestuurder
T
wee miljoen nieuwe exportjobs en een verdubbeling van
de export in 5 jaar. Dát is de ambitie van Barack Obama’s
National Export Initiative. Amerika herontdekt het belang
van export. Ook wij zijn met de komst van de euro minder gaan beseffen hoe vitaal
export is voor de welvaart in een kleine open economie als de onze. Ooit waren we
een performante exportnatie. Pioneers in China zowel vóór als net na de culturele
revolutie. Maar met nostalgie komen we nergens. Wel met gezonde ambitie. En
het kán. Duitsland heeft tussen 1995 en 2008 zijn deel in de wereldhandel van om
en bij de 10% kunnen handhaven. Nederland heeft in die periode zijn aandeel zelfs
vergroot en klokt af op 4%. Elke landge-
Gezond verstand, de lering noot met wat jaren export op de teller zal
uit de vergissingen van de het met mij eens zijn dat onze mensen
met hun vorming en werkkracht perfect
jaren ‘80 en gedeelde
in staat zijn onze buren te overklassen.
wilskracht kunnen dit land Toch zijn we de laatste 15 jaar zowat een
terugvoeren naar zijn status kwart van ons marktaandeel kwijtgeraakt.
van fiere exportnatie. Dit moet stoppen. Niet door ‘à la fran-
çaise’ de Duitsers (en per uitbreiding de
Nederlanders) te verguizen omdat we zelf te weinig cohesie en discipline kunnen
opbrengen, wel integendeel. Net als in die twee landen moeten wij de sociale
voorzieningen in grote mate veiligstellen door op de wereldmarkt ons mannetje te
staan. Internationaal actieve bedrijven zorgen trouwens voor duurzamere tewerk-
stelling, zo blijkt uit studies van de Nationale Bank.
Vakbonden, werkgevers en overheid hebben geen alternatief. Ze moeten samen
het verlies aan marktaandelen keren. De bedrijfswereld heeft de opdracht meer in
Stress, geweld en ongewenst
seksueel gedrag op het werk:
evaluatie wetgeving
I
n het kader van de en ongewenst seksueel gedrag op
© D. Rys
nationale strate- het werk.
gie inzake welzijn
op het werk werd De doelstelling van dit onderzoek is
door de Federale Overheidsdienst de doeltreffendheid van de wetge-
Werkgelegenheid, Arbeid en So- ving betreffende de voorkoming van
ciaal Overleg (FOD WASO) op- psychosociale belasting te evalue-
dracht gegeven tot een onderzoek ren. Alle relevante actoren die be-
met betrekking tot de evaluatie van roepsmatig direct of indirect met
de in 2007 aangepaste wetgeving deze materie belast zijn, worden be-
inzake de preventie van psychoso- vraagd via een grote online enquê-
ciale belasting veroorzaakt door het te. Als werkgever kan u deelnemen
werk, waaronder geweld, pesterijen aan het onderzoek via onderstaande
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:51 Page 17

VBO-expertise STANDPUNTEN

groeimarkten te investeren en te zorgen voor voldoende risicoka- staan. Willen we wereldspelers blijven in de innovatie en export
pitaal. In het werkgeverslandschap moet ook beter samengewerkt van geavanceerde vlakglasproducten? Willen we de wereldleider
worden aan de internationalisering. Niet voor de glorie van de ei- worden in hybride fuel cell autobussen zonder CO2-uitstoot? Dat
gen organisatie, maar voor het realiseren van doorbraken. De over- is mooi, maar in de autobusbouw waar 70% van de toegevoegde
heid van haar kant zal naast hervormingen en meer efficiëntie moe- waarde naar lonen gaat en waar men aankijkt tegen 8 en 14%
ten inzetten op meer samenwerking, niet alleen tussen de ver- loonhandicap (t.o.v. respectievelijk Duitsland en Nederland)
schillende niveaus, maar ook bijvoorbeeld tussen en binnen de uni- wordt, ondanks de beste technologie, die ambitie pure fictie. Met
versiteiten. Het aantal subkritische O&O-initiatieven in sectoren innovatie zonder kostencompetitiviteit beland je in de afgrond.
zoals de cleantech en de medische branche is hemeltergend. Daar- En wat doen we met de explosie van de heffingen en de meer-
naast moeten onze regeringen ook eens goed nadenken of ze kosten op de energiefactuur van de bedrijven? Vakbonden wijzen
Duitsland en het VK nog lang het monopolie gaan laten op de mil- terecht op het belang van innovatie, maar hebben de plicht om
jardeninkomsten uit de mobiliteit van buitenlandse patiënten en mee te sleutelen aan al die kostenhandicaps.
studenten. Ook dít is export. Op dat vlak hebben we helaas nog
zelfs geen begin van een strategie. De vakbonden ten En laat ons wel wezen, dat we dat allemaal moeten
slotte mogen gerust kritiek spuien doen in een wereld waar de Russen hun
over een paar sociale mistoestan- nieuwe bondscoach een topsalaris be-
den in Duitsland zoals de hongerlo- talen dat iedereen doet duizelen
nen in de vleesverwerkende en waar zelfs ’s werelds groot-
sector. Maar op de kar sprin- ste brouwer zal van opkij-
gen van de Franse minister ken, kan best wat wenk-
Lagarde om de Duitse en, brauwen doen fronzen,
bij uitbreiding, de Ne- maar is geen reden om
derlandse, politiek op niet thuis te geven.
te zadelen met het stig-
ma ‘sociale dumping’ is Gezond verstand, de
je reinste volksverlakke- lering uit de vergissin-
rij. Het zijn immers de gen van de jaren ‘80 en
Duitse vakbonden zelf die gedeelde wilskracht kun-
mee de basis hebben ge- nen dit land terugvoeren
legd voor de succesvolle ex- naar zijn status van fiere ex-
portcomeback van hun land. portnatie. Aan de slag! 
De vraag is wat wijzelf willen. De
vraag is waar ónze vakbonden voor

AGENDA
6 mei 2010 Het Verdrag van Lissabon VBO, Brussel
Info: Laurent Sempot,
website (*). Een vertrouwelijke en anonieme behan- 14 u
T 02 515 09 64, F 02 515 09 15,
deling van alle gegevens is gegarandeerd. Kris De ls@vbo-feb.be
Meester, eerste adviseur bij het Sociaal departe-
ment: “Het invoeren van de wetgeving rond psy- 7 mei 2010 Nieuwe wet op de marktpraktijken VBO, Brussel
chosociale belasting, in het bijzonder deze m.b.t. 9u Info: Corinne Decoen,
T 02 515 08 91, F 02 515 09 15,
geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag,
cd@vbo-feb.be
ging destijds gepaard met heel wat commotie. Het
is daarom belangrijk dat werkgevers deelnemen 18 mei 2010 De Europese ondernemingsraad VBO, Brussel
aan deze evaluatie om ervoor te zorgen dat de wet- 14 u Tweede editie van de Social Academy
geving beter wordt afgestemd op de bedrijfsprak- Info: Corinne Decoen,
T 02 515 08 91, F 02 515 09 15,
tijk en veel minder hervalt in juridische en adminis-
cd@vbo-feb.be
tratieve procedures en beschermingsregels dan nu
het geval is.”  20 mei 2010 Het sociaal overleg en zijn inzet VBO, Brussel
14 u Tweede editie van de Social
(*) http://nl.surveymonkey.com/s/FOD_WASO_SPF_ETCS_ Academy
Info: Corinne Decoen,
ENQUETE_Evaluatie_wetgeving_Evaluation_legislation
T 02 515 08 91, F 02 515 09 15,
cd@vbo-feb.be
Meer info? Kris De Meester, kdm@vbo-feb.be

MEI 2010 • 17
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:51 Page 18

STANDPUNTEN VBO-expertise

Wet betreffende de continuïteit van de ondernemingen:

één jaar en een klinkend succes

I
n april 2009 is de wet betreffende de continuïteit den van een gerechtelijke reorganisatie waarvan op kunstmatige wijze
van de ondernemingen in werking getreden. door een concurrent gebruik wordt gemaakt om zich af te schermen
Deze wetgeving hervormde het vroegere ge- van zijn schuldeisers).” We stellen overigens vast dat de nieuwe wet
© D. Rys

rechtelijk akkoord, met als doel de ondernemin- een echt succes is in alle gerechtelijke arrondissementen van het land,
gen in moeilijkheden in staat te stellen zich gemak- terwijl er bij de toepassing van de wet van 1997 opvallende contrasten
kelijker te reorganiseren. Een geslaagde opdracht, tussen de arrondissementen waren. Naast dit statistische succes moet
als we de statistieken mogen geloven: zoals de jongste becijferde stu- rekening worden gehouden met het feit dat de wet betreffende de
die van Graydon namelijk aantoont, werden er continuïteit van de ondernemingen de
sinds de inwerkingtreding van de wet betreffende
de continuïteit van de ondernemingen 857 vonnis-
“ De wet zal slechts correct
kunnen functioneren als
'preprocedurele' maatregelen (minnelijke
schikking, ondernemingsbemiddelaar…)
sen uitgesproken waarbij een gerechtelijke reorga- ruim bedeelt, uitgaande van het principe
nisatie werd toegekend. Dat is tien keer meer dan iedereen het spel meespeelt” dat de logheid van een procedure voor de
het aantal ondernemingen dat in 2008, op basis rechter zoveel mogelijk moet worden ver-
van de vroegere wet, gebruik heeft gemaakt van het gerechtelijk meden. Er bestaan tegenwoordig oplossingen op maat voor alle on-
akkoord. “Het VBO heeft de wet betreffende de continuïteit van de dernemingen, ongeacht hun grootte. Zo maken nu alle handelaars, en
ondernemingen naar de doopvont gebracht”, herinnert Charles meer in het bijzonder de kleine vennootschappen, gebruik van deze
Gheur, expert bij het Juridisch departement, eraan. “Het is dan ook wetgeving, terwijl voorheen enkel de grote ondernemingen zich kon-
verheugd over deze bemoedigende resultaten. Toch wijst het erop dat den veroorloven een beroep te doen op het gerechtelijk akkoord. Ten
de wet slechts correct zal kunnen functioneren als iedereen het spel slotte mogen we niet met oogkleppen op lopen: de wet betreffende
meespeelt (hiermee worden in het bijzonder de institutionele schul- de continuïteit van de ondernemingen kan weliswaar de schok van de
deisers bedoeld, zoals de fiscus, die moeilijk aanvaardt dat hij zijn crisis verzachten, maar ook het aantal faillissementen bereikt record-
vroegere privileges heeft verloren). En op voorwaarde dat geen mis- hoogten… 
bruik wordt gemaakt van de nieuwe procedure (het komt er bijvoor-
beeld op aan te vermijden dat gezonde bedrijven het slachtoffer wor- Meer info? Charles Gheur, cg@vbo-feb.be

Arbeidsmarkt: eén zwaluw maakt de lente niet

I
n februari jl. bedroeg het aantal werkzoekende werklozen met
een volledige uitkering 446.620. Dit zijn er 25.432 meer dan in
februari 2009 en 30.407 meer dan in februari 2008. Deze cij-
fers zijn beter dan verwacht: vorig jaar ging men nog uit van
200.000 extra werkzoekenden over 3 jaar (ruime definitie). Er zijn
de eerste voorzichtige tekenen van een herstel van de arbeids-
markt, o.m. inzake uitzendarbeid en het aantal openstaande
vacatures (72.481 vacatures op de websites van VDAB, Forem en
Actiris, tegenover 72.000 in januari 2009 en 56.000 op het laag-
ste punt in november 2009) (1). Toch ondervinden bedrijven nog
moeilijkheden: 1.666 bedrijven deden een aanvraag voor crisis-
werkloosheid voor hun bedienden en dagelijks waren nog
87.000 arbeiders tijdelijk werkloos in januari 2010, tegenover de
piek van 101.000 in maart 2009 en 36.000 in januari 2008. “Het
matigend effect van de tijdelijke werkloosheid op de impact van
de crisis is positief”, besluit Klaas Soens, onderzoeker bij het
Sociaal departement. “In 2009 kende België na Duitsland de
kleinste werkloosheidstoename van Europa. Vele instanties wij-
zen er echter op dat er – na de tijdelijke crisismaatregelen –
nood is aan structurele maatregelen, in Europa en in België in
het bijzonder, om de exit uit de crisis te bevorderen en ons aan
te passen aan de grote uitdagingen zoals de vergrijzing, de glo-
balisering… Deze vergen gezonde
overheidsfinanciën en grondige her-
vormingen van de arbeidsmarkt.” 
*Inclusief ingeschreven werkzoeken-
den zonder RVA-uitkering.
**432.498 inclusief werkzoekenden na
vrijwillige deeltijdse arbeid en beschik-
bare bruggepensioneerden.

(1) VBO-analyse.
Meer info? Klaas Soens,
ks@vbo-feb.be

18 • MEI 2010
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:51 Page 19
EU: een nieuwe strategie
voor werkgelegenheid
en groei
D
e EU 2020-strategie (*), die de Commissie in maart van
dit jaar heeft voorgesteld, zou weldra de opvolger
moeten worden van de Lissabonstrategie 2000-2010.
De nieuwe strategie beoogt een drievoudig doel: slimme
groei (economie op basis van kennis en innovatie), duurzame
groei (koolstofarme, concurrerende economie die zuiniger
omgaat met hulpbronnen) en groei voor iedereen (economie
met een hoge werkgelegenheidsgraad).
Tijdens de Lentetop, die plaatsvond op
25 en 26 maart ll., heeft de Europese
Raad de belangrijkste elementen van
deze strategie goedgekeurd. Daarbij
werd op verstandige wijze de nadruk
gelegd op de noodzaak om tijdens de
komende tien jaar in te zetten op groei
en werkgelegenheid. De strategische
doelstellingen op het gebied van werk-
gelegenheid, O&O en CO2-uitstoot wer-
“slimme
De nieuwe strategie beoogt
groei, duurzame groei
en groei voor iedereen”
den aangenomen. Wat betreft onderwijs en het terugdringen
van de armoede, moeten de Staatshoofden en regeringslei-
ders de doelstellingen nog omzetten in cijfers.
Naast de inhoud van de strategie is het belangrijk dat er goed
bestuur wordt ingevoerd indien men iets wil doen aan de te-
kortkomingen waarmee de Lissabonstrategie worstelde. Ener-
zijds is het uiterst belangrijk dat de lidstaten zich werkelijk de
doelstellingen van de strategie toe-eigenen. Daartoe worden
er momenteel, in samenwerking met de Europese Commissie,
nationale hervormingsprogramma’s voorbereid. Op de Euro-
pese Raad van juni zal hun inhoud worden beoordeeld, waar-
na de EU 2020-strategie officieel zal worden goedgekeurd.
Anderzijds moeten mechanismen van regelmatige controle
het mogelijk maken om de vorderingen zowel op nationaal als
op Europees niveau te meten. In verband hiermee zouden de
vorderingen van de EU 2020-strategie en van het Stabiliteits-
en Groeipact gelijktijdig worden beoordeeld. Het succes van
de strategie die – we herhalen dat nog even – een laatste kans
is om Europa een plaats te geven op het wereldwijde schaak-
bord, is in grote mate afhankelijk van die laatste elementen. 
(*) www.ec.europa.eu/eu2020
Meer info? Arnaud Thysen, at@vbo-feb.be
VBO-expertise STANDPUNTEN
Europa in een notendop
Recent werden op Europees vlak
enkele belangrijke beslissingen
genomen die gevolgen kunnen
hebben voor ondernemingen in
België. Een overzicht.
• Tijdens de Lentetop (25 en 26 maart) heeft de
Europese Raad zich behalve over de EU 2020-strategie ook
gebogen over het concurrentievermogen van de Europese
economieën, één van de cruciale aspecten van de groeivoo-
ruitzichten voor Europa. In dit verband bespraken de
Staatshoofden en regeringsleiders ook de stand van de voor-
bereidingen voor de volgende G20-top. Met betrekking tot
klimaatverandering waren de leden van de Europese Raad
van mening dat het onderhandelingsproces een nieuwe
impuls moet krijgen. Zij hebben o.a. de COP-16 (Conference
of the Parties) voorbereid die in Cancún zal plaatsvinden,
evenals het EU-standpunt inzake de financiering van de ont-
wikkelingslanden. Ten slotte wezen de Staatshoofden en
regeringsleiders van de eurozone op de gedeelde verant-
woordelijkheid van elk van haar leden voor de economische
en financiële stabiliteit van de zone.
• Op 31 maart heeft de Europese Commissie haar nieuwe
werkprogramma voor 2010 voorgesteld. Dit document bevat
een reeks strategische prioriteiten om Europa uit de crisis te
helpen en om langetermijnuitdagingen, zoals de klimaatve-
randering en de vergrijzing, aan te pakken. De vier zwaarte-
punten voor het optreden van de Commissie zijn: maatrege-
len nemen om de crisis aan te pakken en Europa’s sociale
markteconomie te ondersteunen; een agenda voor de bur-
ger opstellen; een ambitieus en samenhangend buitenlands
beleid met mondiale reikwijdte ontwikkelen; de EU-instru-
menten en -werkwijzen moderniseren. Het sociale luik van
het nieuwe werkprogramma van de Commissie wil het accent
leggen op integratie van jongeren op de arbeidsmarkt, strijd
tegen falen op school, verhoging van de regionale mobiliteit
(ook voor jonge ondernemers) en ontwikkeling van instru-
menten om zowel formele als informele opleiding te identifi-
ceren. Ook ouderen zullen aandacht krijgen in een
Groenboek over pensioenen, dat de lidstaten en de EU op
hun verantwoordelijkheden zou moeten wijzen om de uitda-
gingen van de vergrijzing aan te pakken. De Commissie is
ook van plan om het vrouwenhandvest te vertalen in concre-
te acties, in het bijzonder op het gebied van gelijke beloning
en niet te vergeten vaderschapsverlof. Wat de wetgeving
betreft, zijn volgende onderwerpen aan de orde: de herzie-
ning van de richtlijn inzake de arbeidstijd en de eenvormig-
making van de immigratieregels (seizoensarbeid en verkeer
tussen bedrijven). Ten slotte is er sprake van het toezicht op
de toepassing van de richtlijn betreffende de terbeschik-
kingstelling van werknemers met het oog op het verrichten
van diensten die bedrijven verplicht om de arbeidsvoorwaar-
den in het gastland na te leven en waarover momenteel op
Europees vlak onderzoek wordt verricht.
Meer info? Arnaud Thysen, at@vbo-feb.be en Sonja
Kohnenmergen, sk@vbo-feb.be
19
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:51 Page 22

STANDPUNTEN Cijfers & feiten

Loonmatiging én innovatie om ons economisch

weefsel te vrijwaren
België staat bekend om zijn hoge arbeidsproductiviteit. Dit wil zeggen dat er bij ons
© D. Rys

in vergelijking met andere landen zeer veel welvaart wordt gecreëerd per gewerkt
Geert Vancronenburg uur. Dit heeft alles te maken met het feit dat de Belgische economie tot één van de
gva@vbo-feb.be
meest geautomatiseerde en hoogtechnologische economieën in de wereld behoort.

H
et hoge aantal machines per gewerkt uur (grafiek 1) wordt
grotendeels verklaard door de combinatie van, enerzijds, AANTAL MACHINES PER GEWERKT UUR (VS = 1; BRON: GGDC)
het zeer open karakter van onze economie en, anderzijds,
de hoge loonkosten in België. Indien ondernemingen geconfron-
teerd worden met een sterkere loonkostenontwikkeling dan hun
concurrenten in het buitenland, dan moeten ze het effect hiervan
op hun totale kosten op één of andere manier compenseren. Door
werknemers te vervangen door machines wordt de arbeidsproduc-
tiviteit opgekrikt en kan de internationale concurrentiepositie intact
worden gehouden. Jammer genoeg verklaart dit ook mee de lage
werkgelegenheidsgraad in België.
Sinds het midden van de jaren ’90 lijkt deze strategie echter niet
meer in staat om loonkostenontsporingen te neutraliseren. Terwijl
België toen nog ongeveer zo’n 13% productiever was dan het
gemiddelde van onze drie buurlanden, is de productiviteit bij onze
drie buurlanden sindsdien sterker gegroeid, waardoor onze
voorsprong in 2008 was geslonken tot minder dan 7%. Het gevolg
hiervan is dat de Belgische ondernemingen sinds 1996 met twee
elkaar versterkende fenomenen worden geconfronteerd: enerzijds LOONKOSTENHANDICAP VAN BELGIË T.O.V. ONZE DRIE
groeien de Belgische loonkosten per uur sneller dan in onze drie BUURLANDEN (1996 = 100; BRON: CRB, OESO)
buurlanden en anderzijds wordt dit niet meer gecompenseerd via
een sterkere productiviteitsontwikkeling, waardoor onze loonkos-
tenhandicap gecorrigeerd voor productiviteit over deze periode
nog veel sterker is gestegen (grafiek 2).
Zeker in tijden van laagconjunctuur vormen dergelijke structurele
handicaps een bedreiging voor ons economisch weefsel. En het
verleden leert dat wanneer onze ondernemingen in moeilijkheden
komen, het niet lang zal duren voor dit ook zal overwaaien naar de
arbeidsmarkt en de overheidsfinanciën. Er is dus vandaag geen
moment te verliezen om deze negatieve ontwikkelingen te keren.
Daarom moeten nog dit jaar de volgende zaken in gang worden
gezet.
Ten eerste moet er een traject worden uitgetekend, waardoor de
sinds 1996 opgebouwde loonkostenhandicap per uur terug wordt
afgebouwd. Zoals we hebben gezien, is dit het minimum dat moet Loonkosten per uur Loonkosten per eenheid product

worden gedaan, omdat we hiermee nog steeds maar een deel van

9,2%
de loonkostenhandicap per eenheid product zullen wegwerken.
Ten tweede moeten we een hervormingsagenda opstellen om de
productiviteitsgroei in België op te krikken zonder dat dit een nega-
tief effect heeft op het verloop van de werkgelegenheid. Speciale
aandacht moet hierbij gaan naar innovatie. In de decennia na WOII Loonkostenhandicap sinds 1996 gecorrigeerd
hebben technologische transfers vanuit de VS ervoor gezorgd dat voor productiviteit van België t.o.v. onze
ons land relatief snel de technologische grens kon bereiken. Nu drie buurlanden.
komt het erop aan om deze op eigen kracht verder te verleggen. 

22 • MEI 2010
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:51 Page 24
STANDPUNTEN Tegenspraak
Moet het belastingvoordeel van het
TEGEN
W
aarom is het pensioensparen vol-
gens u volledig op zijn plaats in de
huidige constructie van het Belgi-
sche pensioenstelsel?
“Een van de grote verdiensten van het pensioen-
sparen bestaat er niet alleen in dat het de bevolking
het besef heeft bijgebracht van de noodzaak om
een aanvullend pensioen op te bouwen, maar ook
dat het ertoe heeft geleid dat de bevolking op dit
vlak haar eigen verantwoordelijkheid opneemt.”
Volgens sommigen is de belastingaftrek van
het pensioensparen een cadeau voor de meest
gegoeden…
“Ik kan maar moeilijk begrijpen waarom sommigen
“sparen
Het pensioen-
is een
de laatste tijd zo’n afkeer van het pensioensparen
hebben gekregen. Ze willen het systeem vandaag
weggooien, terwijl het een goede 20 jaar geleden
compensatie door een grote meerderheid werd ondersteund en
de wetgever nauwelijks 4 jaar geleden zijn cilinder-
voor het hoge inhoud nog heeft vergroot. Deze bewering van
niveau van soli- ‘cadeau voor de meest gegoeden’ moet sterk wor-
dariteit in ons den genuanceerd. Het feit dat het pensioensparen
zo wijd is verspreid, bewijst dat het systeem toe-
socialezeker- gankelijk is voor heel brede lagen van de bevol-
heidsstelsel” king. Het is waar dat de meest gegoede klassen
Paul Van Eesbeeck, waarschijnlijk over meer middelen beschikken om
juridisch consulent en van het systeem te profiteren. We mogen echter
vennoot bij Vereycken niet uit het oog verliezen dat diezelfde klassen het
& Vereycken Consulting mogelijk maken dat ons wettelijk pensioenstelsel
functioneert via sociale bijdragen zonder maxima
(althans in het stelsel van de werknemers), terwijl
het wettelijk pensioen wordt berekend op basis
van een geplafonneerd loon. Dan houden we nog
geen rekening met het feit dat de lage en gemid-
delde wettelijke pensioenen niet belast worden, in
tegenstelling tot de hogere wettelijke pensioenen.
Het pensioensparen is niet meer dan een ‘zwakke’
compensatie voor het hoge niveau van solidariteit
in ons socialezekerheidsstelsel.”
Zou de tweede pijler niet de enige vector mo-
gen zijn die individuele kapitalisatie mogelijk
maakt indien we deze solidariteit binnen de
gemeenschap ten volle willen verzekeren?
“Ik zie niet in waarom de tweede pijler structureel
‘beter’ zou zijn dan de derde pijler. De tweede pij-
24 • MEI 2010
ler is net zo goed als de derde pijler een manier
van sparen die ‘door de Staat wordt gesponsord’.
Hij is dat zelfs duidelijk meer. In het kader van de
tweede pijler heeft een werknemer slechts heel
weinig vat op zijn pensioenplan en is hij in grote
mate afhankelijk van de initiatieven die zijn werk-
gever neemt – al dan niet in overleg met de socia-
le organen van de onderneming – of die op het
niveau van de sector worden genomen. Ik zou zelfs
durven te beweren dat de derde pijler op dit vlak
‘democratischer’ is dan de tweede pijler, daar hij
voor iedereen toegankelijk is. In tegenstelling tot
de tweede pijler is het pensioensparen bovendien
toegankelijk voor de echtgenoot of inwonende
partner. Het pensioensparen is hier ‘socialer’ dan
het aanvullend pensioen en heeft dus duidelijk zijn
bestaansreden.”
Wat antwoordt u aan degenen die het belas-
tingvoordeel van de derde pijler willen
schrappen en de vrijgekomen budgetten
willen gebruiken om het wettelijk pensioen te
versterken?
“Ik heb de indruk dat deze ‘oorlog van de pijlers’
een vals dilemma creëert. Laten we ons eerst eens
afvragen of we het wettelijk pensioen al dan niet
moeten versterken. Luidt het antwoord op die
vraag ‘ja’, dan kunnen we ons afvragen hoe we dat
gaan betalen. Op dat vlak is alles mogelijk: beper-
ken van de belastingvoordelen die verbonden zijn
met het pensioensparen, met de maaltijdcheques,
met de spaarboekjes, enz. Er kan ook worden ge-
snoeid in de uitgaven van de Staat, bijvoorbeeld
door de Senaat en de provincieorganen op te hef-
fen. Wie beslissingen moet nemen, moet behou-
den wat het zinvolst is en elimineren wat het minst
zinvol is. Volgens mij behoort het pensioensparen
eerder tot de eerste categorie en lijkt de ‘kostprijs’
ervan me ruimschoots gerechtvaardigd. Zoals ik al
zei, het gaat veeleer om een vorm van compensa-
tie voor een heel hoge belastingdruk en het pen-
sioensparen heeft de grote verdienste dat het de
bevolking responsabiliseert. Ik zou zelfs pleiten
voor het verhogen van de betalingen die voor het
pensioensparen kunnen worden aangewend.” 
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:51 Page 25
pensioensparen worden ingetrokken?
VOOR
W
aarom zijn jullie er voorstander van
om, zoals de socialistische vakbond
FGTB voorstelt, het belastingvoor-
deel van het pensioensparen te schrappen?
“De belastingvermindering die aan het pensioen-
sparen wordt toegekend, is een dure maatregel
die een rechtstreekse impact heeft op de begro-
ting van de Staat. Volgens minister van Financiën
Didier Reynders kostte de maatregel in 2008 on-
geveer 470 miljoen euro. Deze maatregel heeft
ook een indirecte kostprijs als gevolg van het risi-
co dat inherent is aan de financiële markten. Be-
leggen op die markten staat gelijk met gokken op
wat de toekomst brengt en niet elke gok leidt
noodzakelijk tot winst. Bovendien wordt het finan-
ciële systeem regelmatig getroffen door wereld-
wijde crisissen waar een deel van het spaargeld in
rook kan opgaan. In de debatten over de pensioe-
nen vergeet men al te vaak om een variatie van het
risiconiveau mee te tellen als een kostenpost. Bo-
vendien werkt het pensioensparen de ongelijkheid
op meerdere niveaus in de hand. Enerzijds zijn het
gewoonlijk de meest gegoeden die de middelen
hebben om deel te nemen aan de derde pen-
sioenpijler. Anderzijds ontstaan er verschillen tus-
sen de deelnemers aan die derde pijler, hetzij
omdat ze niet hebben bijgedragen tot het fonds
“vermindering
De belasting-
die
dat de beste prestaties levert, hetzij omdat som-
migen hun inzet recupereren in een periode van
laagconjunctuur.”
aan het pensioen-
In de jaren ‘80 van de vorige eeuw werd het
sparen wordt
pensioensparen ingevoerd om de Belgische
toegekend, is economie te stimuleren. Is dat geen argument
een dure maat- in het voordeel van het systeem?
regel voor de “Dat was inderdaad de initiële bedoeling. Indien
het beoogde doel er vandaag echter in bestaat
Staat en werkt om de groei aan te wakkeren, dan kunnen er daar-
de ongelijkheid toe zeker efficiëntere maatregelen worden geno-
in de hand” men, zoals investeren in transportinfrastructuur of
het verlagen van de belastingdruk op de lage in-
Tanguy Isaac, assistent komens.”
economie aan de UCL, en
Bernard Swartenbroekx, Is de kostprijs waarover u het hebt geen ‘nood-
vorser in de rechten aan zakelijk kwaad’ voor de efficiëntie van ons glo-
de UCL bale pensioenstelsel?
“Neen. Het klopt dat de derde pijler vandaag
wordt voorgesteld als een deel van de oplossing
Tegenspraak STANDPUNTEN
om de pensioenen betaalbaar te houden. Deze
bewering steunt op het idee dat mensen meer in-
dividueel moeten gaan sparen om hun wettelijk
pensioen aan te vullen waarvan men verwacht dat
het te laag zal zijn. Als je deze redenering volgt,
zal de kostprijs van de derde pijler tijdens de
komende jaren in grote mate de kostprijs van de
eerste pijler vervangen. Het gevaar bestaat dat
die kostprijs hoger zal zijn dan zijn eventuele
winst. De financiering van de pensioenen blijft
niettemin een netelig probleem dat volgens ons
kan worden opgelost in het kader van de eerste
pijler, door te spelen met verschillende parame-
ters: financieringsbronnen, hoogte van de bijdra-
gen, verband met het welzijn, enz. Wij zijn dus
veeleer voorstander van een versterking van de
eerste pijler die a priori efficiënter is, de solidari-
teit tussen en binnen de generaties bevordert en
arbitrages zichtbaar maakt.”
Zou de beslissing om het belastingvoordeel in
te trekken niet betekenen dat men het vertrou-
wenscontract verbreekt dat bijna 3 miljoen
Belgen met de Staat en de financiële instellin-
gen hebben gesloten?
“Natuurlijk zetten we de al toegekende belasting-
verminderingen niet op de helling. In het debat
over de vergrijzing moeten we volledig van nul
herbeginnen. Daar men de duur en de hoogte van
de wettelijke bijdragen ter sprake brengt, zou het
vreemd zijn om het in vraag stellen van de derde
pijler als een taboe te beschouwen.”
Hoe kan men de mensen responsabiliseren om
een aanvullend pensioen op te bouwen indien
het pensioensparen een ‘gewoon’ spaarpro-
duct zou worden?
“Wij hebben twijfels bij dat responsabiliseren van
de bevolking. Dat impliceert dat een werknemer
met een laag inkomen geen blijk zou geven van
verantwoordelijkheid indien hij geen bijdragen
heeft betaald. Je kunt je afvragen of dat geen be-
lediging is boven op de onrechtvaardigheid.” 
Interviews: Florence Delhove
MEI 2010 • 25
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:51 Page 26
STANDPUNTEN Carte blanche
Liesbeth Noordegraaf-Eelens
Na de crisis, tijd voor optimisme
“D
it nooit meer!” dachten en riepen velen na de finan-
ciële crisis. Het gedrag van bankiers was de afgelo-
pen decennia volledig uit de hand gelopen. Als een
monster van Frankenstein was het financiële systeem met zijn
scheppers aan de haal gegaan. Gelukkig heeft de crisis ons laten
zien hoe de zaken ‘echt’ in elkaar zitten. Het is kennis die ons wa-
pent tegen crises in de toekomst, zo wordt gedacht. Dat lijkt opti-
misme, maar het is een illusie. Net als in het verleden, zal in de
toekomst het handelen ook weer uit de hand lopen. Het zal onbe-
doelde uitkomsten genereren en dat leidt tot onzekerheid en
weer nieuwe crises. Voor sommigen is dat wellicht een deprime-
rende boodschap, maar juist onzekerheid kan een reden voor
optimisme zijn.
Handelen dat uit de hand kan lopen is niet alleen aan bankiers
voorbehouden. Een voorbeeld hiervan is de ontwikkeling van
chloorfluorkoolstofverbindingen (CFK’s). Deze
zijn in de jaren ’30 van de 20ste eeuw ontwikkeld
als alternatief koelmiddel voor de dan gebruik- “kanJuist onzekerheid
een reden voor
te koelmiddelen: ammoniak, koolstofdioxide en
zwaveldioxide. CFK’s werden op dat moment optimisme zijn”
gezien als veiliger, want ze zijn in tegenstelling
tot de dan gebruikte koelmiddelen brandbaar noch giftig. In het
midden van de jaren ’70 ontdekten chemici dat CFK’s de ozonlaag
van de stratosfeer bechadigen. Deze gevolgen hadden de uitvin-
ders niet voorzien, zij gingen er juist vanuit dat hun uitvinding veilig-
heid zou brengen. Handelen dat veiligheid wou bevorderen heeft
uiteindelijk gevaar gecreëerd.
Van de CFK’s is het een kleine stap naar financiële producten als
MBS’en (Mortgage Backed Securities), CDO’s (collateralized debt
obligations), en de CDS’en. In de jaren ’70 van de 20ste eeuw is een
eerste variant van deze producten (MBS’en) ontwikkeld door het
Amerikaanse Ministerie voor Huisvesting. De producten zorgden
voor een herverdeling en verspreiding van de risico’s. Dit maakte
de producten aantrekkelijk voor verschillende partijen: bankiers
konden er winst mee maken, toezichthouders zagen dat de pro-
ducten de risico’s spreidden, en voor politici waren ze aantrekkelijk
omdat ze ook voor de minder-vermogenden een eigen huis in het
vooruitzicht stelden. De dynamiek die zich vervolgens ontwikkelde
door de handel in deze producten heeft niet alleen veel geld op-
geleverd, zij was ook een belangrijk fundament van de kredietcri-
sis. Het succes van de producten had ervoor gezorgd dat risico’s zo
verspreid waren dat ze ongeveer overal zaten, maar niemand wist
waar precies. Handelen dat als doel had risico’s te beheersen, heeft
de risico’s groter gemaakt.
26 • MEI 2010
Beide voorbeelden laten zien hoe goede bedoelingen en hoge ver-
wachtingen uiteindelijk verkeerd uit kunnen pakken. Zij laten ook
zien dat dit geen dynamiek is die alleen in de financiële markten ge-
vonden kan worden. Volgens de Duitse socioloog Ulrich Beck is dit
hét beeld van de samenleving waarin wij nu leven, hij spreekt van
een Risicomaatschappij. De mens handelt op basis van veel intelli-
gentie, gedetailleerd uitgedachte plannen en hoogwaardige tech-
nologie. Maar, voorafgaand aan het handelen, en zelfs tijdens het
handelen zijn de effecten hiervan niet te overzien. Beck voegt daar
nog aan toe dat de kans op onbedoelde effecten groter wordt als
de technologie en de kennis geavanceerder worden. Het is de tra-
giek van de goede bedoelingen. Kennis is niet alleen macht, kennis
genereert ook onzekerheid. De onzekerheid die ontstaat, duidt op
toekomstscenario’s waar we vooraf geen rekening mee hebben ge-
houden. Dit zal ongetwijfeld leiden tot meer crises. Want een crisis
ontstaat op het moment dat deze onverwachte toekomstscenario’s
bedreigend worden.
Wat betekent dat nu voor ons handelen? Uit
angst voor onzekerheid zouden we kunnen be-
sluiten om helemaal niets meer te doen. Dat is
een mogelijke, maar geen aantrekkelijke optie.
Alternatief is dat we zoeken naar structuren waarin de onbedoelde
effecten ook een plaats krijgen. Bij alles wat we doen denken we:
stel dat het misgaat, hoe vangen we dan de klappen op? Dat kan
door te zorgen voor vangnetten. In veel landen speelde de over-
heid tijdens de kredietcrisis de rol van vangnet. Hieraan gekoppeld
is het van belang om ‘IJslandscenario’s’, situaties waarbij het vang-
net niet in staat is om de schade op te vangen, te voorkomen. Dat
betekent het handelen beperken, zowel wat betreft omvang als het
aantal mensen dat erbij betrokken wordt. Een andere constructie is
het vooraf verdelen van aansprakelijkheden en dus afspraken
maken over wie de risico’s zal dragen.
Tot slot moeten we ons niet laten afschrikken door de onzekerheid
die ons handelen zal genereren. Want onzekere momenten bevat-
ten ook veel mogelijkheden. Het is in onzekere tijden dat mensen
beslissingen moeten nemen die er echt toe doen en die laten zien
waar ze voor staan. Of zoals de filosofe Hannah Arendt het zei: zon-
der onzekerheid geen vrijheid. Door de crisis is die onzekerheid
weer wat dichterbij gekomen. Dát is een reden voor optimisme. 
Liesbeth Noordegraaf-Eelens is als filosoof/econoom verbonden aan de Nederland-
sche School voor Openbaar Bestuur in den Haag en aan de Erasmus School of
Economics (Rotterdam). Eerder verschenen van haar o.a. De Overspelige Bankier
(2004) en samen met Olav Velthuis schreef ze Op naar de volgende crisis! (2009)
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:51 Page 28

OPENER CEO, een knelpuntberoep?

30 The times they’re a-changing…

Het ideale CEO-profiel uit 2007 is hopeloos
verouderd in 2010

32 Houdbaarheidsfactor sneller
overschreden?
Vijf CEO’s getuigen en evalueren hun job

40 Robotfoto van de topmanager

Enquête over de levensstijl van Belgische
topmanagers

41 Waarom de lonen van CEO’s

stegen
Variabele verloning voortaan structureel onder-
deel loonpakket

28 • MEI 2010
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:51 Page 29
Van CEO naar ‘CCMwECS’
Gezocht: Chief Complexity
Manager with Excellent
Communication Skills
‘C
Chief Executive Officer’. Deze Engelse term
vond vlot ingang als aanduiding voor de
algemeen directeur, de uitvoerende direc-
teur, de gedelegeerd bestuurder, kortom... de nummer
één van een bedrijf. De benaming CEO raakte ook in
het Nederlands snel ingeburgerd, vermoedelijk omdat
hij zorgt voor een duidelijk onderscheid met de presi-
dent-commissaris – een term die zeker in Nederland
heel gebruikelijk is – zodat duidelijk wordt dat de CEO,
in de meeste gevallen toch, niet tegelijkertijd voorzitter
is van de raad van bestuur. Volgens de meeste waarne-
mers is deze scheiding van bevoegdheden die we in
Europa steeds vaker zien, overigens een blijk van deug-
delijk bestuur.
In dit themadossier hebben we het over CEO’s die a
priori geen enkele historische of familiale band met het
bedrijf hebben, en er oprichter noch eigenaar van zijn.
Het zijn mensen die werden gekozen door een raad van
CEO, een knelpuntberoep? OPENER
bestuur om een strategie te implementeren en de ont-
wikkeling van het bedrijf te verzekeren. Maar wat is het
typische profiel van de CEO anno 2010? Wat is de
‘houdbaarheidsdatum’ van de man of vrouw? Wat is er
veranderd in de job? Wat motiveert hem of haar om
gemiddeld 65 uur per week te werken?
We legden deze en andere vragen voor aan bevoor-
rechte waarnemers, in het bijzonder de headhunters die
door raden van bestuur worden gemandateerd om de
witte raaf voor hun bedrijf te vinden. Daarnaast spraken
we ook met de belangrijkste betrokkenen, de CEO’s
zelf. Vijf onder hen, uit diverse sectoren en met ver-
schillende profielen, werpen hun licht op dit veelzijdige
beroep, wat de meest uiteenlopende en soms zelfs te-
genstrijdige inzichten opleverde. Ten slotte maken we
een ‘robotfoto’ van de huidige topmanager en analyse-
ren we de aanpak inzake verloning. 
MEI 2010 • 29
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:51 Page 30

OPENER CEO, een knelpuntberoep?

Hoger eisenpakket,
maar beter verloond

The times they ‘re a-changing…

Als bemiddelaar tussen
de verwachtingen van de
raden van bestuur en de
motivaties van kandida-
ten voor de hoogste
bedrijfsfunctie, hebben
headhunters een goed
beeld van de evolutie
van de job van CEO. Een
aantal kwaliteiten die
bedrijven in 2007 van
hun CEO eisten, weegt in
2010 al een heel stuk
minder door en vice
versa. The times they ‘re
a-changing...

N
et als de 5 CEO’s waarvan u verder
in dit dossier getuigenissen leest,
durven de geïnterviewde headhun-
ters niet beweren dat het beroep van CEO
‘moeilijker’ is geworden dan pakweg 10 of
15 jaar terug. Ze hebben het veeleer over
een globaal hoger eisenpakket, werkwe-
ken van 65 uur en fouten die sneller wor-
den afgestraft. Dit wordt, aldus de HR-spe-
cialisten, wel gecompenseerd door een
hoger verloningsniveau, vooral van het va-
riabele gedeelte, zeker in grote bedrijven.
De CEO-markt is internationaler geworden
en de Angelsaksische normen sijpelen
door. Toch wijzen de geïnterviewde head-
hunters ook op een aantal verschillen of
accentverschuivingen in het typische pro-
fiel van de CEO. Bepaalde wijzigingen zijn
structureel, andere zijn directer gelinkt aan
de economische crisis, maar ook aan de
vertrouwenscrisis waar een aantal bedrij-
ven sinds 2008 mee wordt geconfronteerd.
CEO met oog voor
de brede omgeving
“De crisis heeft een ommekeer van de pu-
blieke opinie met zich meegebracht: CEO’s
genieten momenteel veel minder aanzien
dan pakweg tijdens de internetboom. De
excessen door een gebrek aan beschei-
denheid of het overmatige vertrouwen van
bepaalde CEO’s zorgen er nu niet alleen
voor dat alle CEO’s geconfronteerd zullen
worden met een golf van nieuwe regle-
mentering, maar dat ook het gezochte pro-
fiel door de meeste raden van bestuur ver-
schilt ten opzichte van enkele jaren gele-
den. Met andere woorden, de flamboyan-
te CEO is minder in trek. De raden zijn veel-
eer op zoek naar solide toplui, met oog
voor de omgeving, het leefmilieu in de
strikte zin, maar ook de politieke en maat-
schappelijke omgeving. Duurzaamheid is
geen hol concept meer. Tegelijkertijd moe-
ten CEO’s zin hebben voor leadership en
hun gelederen kunnen motiveren. De witte
raaf vinden is moeilijker dan ooit”, stelt
Jean Van den Eynde van Russell Reynolds.
Boudewijn Arts en Joost Maes van Egon
Zehnder wijzen erop dat de CEO vandaag
het hoofd moet kunnen bieden aan de
groeiende hoeveelheid reglementering.
Daarnaast moet hij ook zin hebben voor
sociale verantwoordelijkheid, aangezien hij
meer dan ooit in de kijker staat. Ten slotte
moet hij een ‘people manager’ zijn. “Meer

30 • MEI 2010
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:51 Page 31

CEO, een knelpuntberoep? OPENER

dan vroeger moet hij oog hebben voor de

menselijke dimensie van zijn bedrijf. Hij
moet iedereen in het bedrijf kunnen over-
tuigen. Mensen zijn globaal veeleisender
geworden. Iedereen wil zich in zijn werk
kunnen ontplooien. Enkel management dat
gebaseerd is op waarden zorgt ervoor dat
mensen zich in grote mate betrokken voe-
len bij het bedrijf.”
Geen mirakels meer?
Marc Daelemans van DRS Executive Search
betreurt dat raden van bestuur, vooral van
multinationals, al te vaak onrealistische ver-
wachtingen hebben. “Hoe kan men gelo-
ven dat een traditioneel industrieel bedrijf “We kunnen de leeftijdspiramide niet
jaar na jaar een groei van ruim 10% kan
blijven voorleggen?”, vraagt hij zich af.
“De enorme bonussen bij de realisatie van
deze groeidoelstellingen zetten boven-
vraag stellen of hij er nog steeds op zijn
plaats is.” Ook de experts van Egon Zehn-
6 uitdagingen
der zien 7 jaar als een ideale termijn. In de
praktijk zien headhunters op de Belgische
voor de CEO
‘markt’ geen opmerkelijke evolutie in de
1. Dankzij de informatisering (veral-
gemiddelde duur van de mandaten. gemening van geïntegreerde
CEO’s worden dus niet sneller ‘bedankt’ pakketten/ERP en rapporterings-
dan voorheen, in tegenstelling tot wat we systemen) kan de CEO zijn beslis-
al enkele jaren in de VS zien.* De turnover singen baseren op duidelijkere en
lijkt integendeel met de crisis nog eerder betrouwbaardere gegevens. Het
af te nemen. operationele management wordt
dus globaal gemakkelijker en
beter. De keerzijde van de
CEO, een kritieke functie? medaille is echter dat de eisen in
Moeten we, gezien de hoge eisen, binnen- termen van externe reporting en
kort vrezen voor een tekort aan CEO’s? transparantie gevoelig zijn toege-
nomen. “Fouten maken wordt
negeren, maar ik maak me niet al te veel steeds minder aanvaard”, stelt
zorgen over de opvolging. De jonge ge- Marc Daelemans vast.
neraties hebben meer aandacht voor het
2. Het percentage kaderleden met
evenwicht tussen werk en privéleven,
een universitair diploma is blijven
maar ik geloof niet dat ze per
stijgen. De CEO kan zich omge-

“CEO
se minder willen werken. Ze ven met mensen die in hun
Meer dan vroeger moet de jongleren tamelijk handig domein vaak zeer competent zijn.
met verplichtingen. Ik maak Dat is wel positief, maar de CEO
oog hebben voor de men- me meer zorgen over het feit kan zich minder permitteren om
selijke dimensie van zijn bedrijf” dat steeds minder van onze incoherent te zijn.
beloftevolle kaderleden de
Boudewijn Arts en Joost Maes (Egon Zehnder) 3. Zelfs al is de hiërarchie bij de
kans krijgen om buitenlandse
directie-organen minder zwaar
ervaring op te doen. Bedrij-
dan in het verleden, de afstand
dien aan tot irrationeel gedrag dat zeer ven zijn veeleisender en we hebben in tussen de persoon die beslist en
nadelig kan zijn voor het voortbestaan van België ook steeds minder beslissingscen- hij die het moet uitvoeren wordt
het bedrijf op lange termijn. Niemand is in tra, de ideale kweekschool voor toekom- eerder groter. “De moeilijkheid
staat tot mirakels, zelfs de beste CEO stige CEO’s”, merkt Jean Van den Eynde bestaat er dan in om iedereen te
niet... Misschien dat de crisis kan zorgen op. “Gelukkig zijn de universitaire oplei- kunnen mobiliseren, tot de laag-
voor een langzame mentaliteitsverande- dingen internationaler geworden, maar ste echelons van de onderne-
ming”, stelt Daelemans. Kortom,
ring. Uiteindelijk krijgen de raden van be- het risico bestaat dat jongeren na hun stu-
er bestaat wel degelijk een risico
stuur de CEO die ze verdienen.” Gelukkig dies in hun elan worden afgeremd.”
dat de CEO zich opsluit in een
dat de Belgische bedrijven met een eerder ivoren toren.
familiale structuur en een referentieaan- Boudewijn Arts en Joost Maes menen dat
deelhouder gematigder zijn in hun eisen, de functie van CEO altijd al moeilijk in te 4. De internationalisering is geen
dixit Daelemans. vullen was. Maar de demografische evolu- luxe meer, maar een absolute
tie zorgt er effectief voor dat het niet altijd noodzaak, met inbegrip van lan-
Ideale levensduur evident zal zijn om de golf van babyboo- den (vooral in Azië) die een gro-
tere culturele openheid van de
Voor headhunter Marc Daelemans mag er mers te vervangen. Ze wijzen er ook op
CEO eisen.
aan de top van bedrijven wat meer bewe- dat de functie van CEO steeds meer in
gen. Teveel CEO’s blijven te lang op de di- concurrentie staat met andere interessan- 5. Toplui zijn globaal beter betaald,
recteursstoel zitten. Er is echter geen uni- te banen, bijvoorbeeld bij private equity maar werken ook meer uren. Het
versele regel. “Bepaalde bedrijven op re- bedrijven of grote consultancykantoren.  tempo ligt hoger: de 65-uren-
latief voorspelbare markten, vooral in de week is de norm. “Dat was 20
industrie, trekken zich uitstekend uit de Olivier Fabes jaar geleden niet het geval”,
slag met een CEO die al enige tijd mee- merkt Jean Van den Eynde op.
draait. Andere bedrijven die actief zijn op
6. De media focussen vaker op de
markten in volle ontwikkeling hebben re- * Volgens een studie van Booz Allen is de turn-
CEO, die inmiddels ook meer
gelmatig vers bloed nodig aan de top.” over van Amerikaanse CEO’s tussen 1995 en wordt gehoord buiten de muren
Jean Van den Eynde is meer categoriek: “3 2006 met 59% per jaar toegenomen. 15 jaar van zijn of haar bedrijf.
jaar is te kort, 7 jaar een mooie doelstel- geleden werd één CEO op de acht de deur
ling en na 10 jaar moet elke CEO zich de gewezen, in 2006 was dat één op de drie…

MEI 2010 • 31
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:51 Page 32

OPENER CEO, een knelpuntberoep?

CEO-profiel is de laatste jaren sterk gewijzigd

Houdbaarheidsfactor
Forward peilde bij 5 CEO’s uit diverse sectoren naar hun evaluatie van de ‘job’ van gedele-
geerd bestuurder. De 5 gesprekspartners leiden vandaag een bedrijf zonder eigenaar, noch
oprichter ervan te zijn, telkens ook in nauw overleg met de raad van bestuur. Of hebben dit
tot voor kort gedaan. Is de houdbaarheidsfactor van een CEO vandaag een stuk korter dan

Sabine Sagaert, CEO van Arseus Dental

De lat ligt voortaan een stuk hoger
“De job is veel meer resultaatgericht dan vroeger, de lat ligt hoger. Dat zorgt voor behoorlijk meer
druk op de ketel. Eigenlijk is dat positief, maar men mag niet te ver gaan”, stelt Sabine Sagaert,
CEO van Arseus Dental.

“O
ver de laatste paar jaar merk
je ook de impact van de crisis.
De omgeving is totaal veran-
derd, het aantal onvoorspelbare factoren
is fors toegenomen. Er zijn vandaag zo-
veel vraagtekens waar je als CEO geen
antwoord op kunt formuleren op basis van
het verleden. Dat betekent dat je jezelf
een beetje moet heruitvinden en veeleer
beslissingen moet nemen op basis van
durf en intuïtie dan op basis van grondige analyse. Je zou kunnen zeg-
gen dat een CEO meer entrepreneur moet zijn dan vroeger. De crisis
zorgt ook voor een druk op je omzet en marges, waardoor je auto-
matisch verplicht bent om je kosten goed in het oog te houden. In
veel gevallen leidt dat tot kostenbesparingen en herstructureringen
op een moment dat je de motivatie van je team nodig hebt om crea-
tief en ondernemend te zijn. Dat is soms een erg moeilijke oefening.”
Ook het spel tussen de korte en de lange termijn is volgens
Sabine Sagaert drastisch gewijzigd. “Je moet vandaag niet enkel
op lange termijn denken, ook de kortetermijnresultaten moeten
er zijn. Dat is een beetje contradictorisch, want om op lange ter-
mijn resultaat te boeken, moet je investeren. Je moet nu eenmaal
zaaien om te oogsten, en zaaien kost geld. Vroeger lag er veel
meer focus op de lange termijn. De beurs speelt hier wellicht een
rol. Een kleine dip in de tussentijdse resultaten kan een enorme
impact op je beurskoers hebben. Het ligt allemaal veel gevoeli-
ger dan vroeger.”
Het gevolg is dat een CEO sneller afgerekend wordt op zijn resul-
taten dan vroeger. Hoe komt dat eigenlijk? “Dat is een goede
vraag… In sommige gevallen is dat terecht, in sommige gevallen
een spijtige zaak. Hoe dan ook ligt de druk op het nemen van
initiatieven hoger dan destijds. Is dat positief of negatief? Ik denk
eerder positief, maar je kunt dat niet veralgemenen en je moet
elk geval apart bekijken.”

Van cement over bier naar tandartsproducten
De 43-jarige Sabine Sagaert begon haar industriële
loopbaan bij het cementbedrijf CBR, waar ze 8 jaar
werkte in verschillende functies, waaronder die van
logistiek en sales manager. Ruim 10 jaar geleden
maakte Sagaert de overstap naar de brouwerijgroep
Interbrew (intussen AB InBev), waar ze eerst carrière
maakte in de verkoop en de marketing om daarna
aan het hoofd te staan van het Franse filiaal. Begin
2006 werd ze teruggeroepen naar België om de
leiding van België en Luxemburg op haar te nemen.
Terug in België moest Sagaert onmiddellijk een
herstructurering doorvoeren. “Dat was geen gemak-
kelijke startsituatie en er was veel werk aan de win-
kel. Maar gelukkig had ik een goed contact met de
klanten, de vakbonden en de mensen intern. Het
was een hele uitdaging, maar ik heb dat met plezier
gedaan. Het ging om een vrij grote herstructure-
ring, maar we hebben zo sociaal mogelijk gehan-
deld. Al bij al hebben we het aantal naakte ontsla-
gen tot een minimum kunnen beperken.”
In april van vorig jaar besliste Sagaert dat het tijd
was voor iets anders. Ze had met succes een aantal
nieuwigheden gelanceerd (Jupiler Blue en Hoegaer-
den Citron en Rosé, nvdr.) en het marktaandeel van
de brouwer versterkt. “Na 11 jaar bij AB InBev ge-
werkt te hebben, waarvan 10 jaar in België, had ik
zin in iets nieuws. Ik wilde een functie met een inter-
nationaal karakter, want de interactie met andere

32 • MEI 2010
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:51 Page 33

CEO, een knelpuntberoep? OPENER

sneller overschreden?
pakweg 15 jaar geleden? Is de job veel zwaarder en complexer geworden? Geen enkele gesprekspartner
beweert vandaag voor zwaardere uitdagingen te staan dan een decennium terug, maar ze wijzen wél alle-
maal op een aantal markante positieve en negatieve evoluties die een impact gehad hebben op het ‘idea-
le’ CEO-profiel vandaag. De 5 toplui wagen zich aan een opmerkelijke introspectie.

Is de onweerstaanbare drang naar deugdelijk bestuur een goede

zaak? “In principe wel, want deugdelijk bestuur is een must. Moet Pierre Francotte,
dat dan allemaal gereglementeerd worden? Ik denk dat een basis-
reglementering altijd gezond is, maar de vraag is hoever men hier Ex-CEO van Euroclear
“waar
Er zijn vandaag zoveel vraagtekens
je als CEO geen antwoord op kunt
Hoeksteen die je na enkele
jaren kunt vervangen
formuleren op basis van het verleden”
Is de job van CEO een stuk complexer dan 15 jaar
geleden? Zover zou Pierre Francotte niet willen gaan,
kan gaan. Het moet nog werkbaar blijven hé. Ik vind dat er de jong-
al kan een aantal conjuncturele elementen tijdelijk
ste tijd nogal veel aandacht gaat naar remuneratie. Gelet op wat er
deze indruk geven. Francotte is er wél van overtuigd
recent in de banksector is gebeurd, is dat begrijpelijk, maar men
dat de job op tal van vlakken is gewijzigd en dat de
mag volgens mij niet te ver gaan. Tenslotte is remuneratie nog altijd
een resultaat van vraag en aanbod. Men kan zoveel reglementeren
hedendaagse CEO over specifieke kwaliteiten moet
als men wil, maar uiteindelijk komt het er nog altijd op aan de juis- beschikken om het hoge tempo aan veranderingen te
te mensen aan te trekken in de juiste functie.” 
kunnen volgen. Eén van deze kwaliteiten is afscheid
kunnen nemen alvorens een potentiële rem op de
Luc Van Aelst
ontwikkeling van het bedrijf te worden. Wat Francot-
te inmiddels consequent heeft gedaan.
CEO-job geëvalueerd door Sabine Sagaert
Positief

- Men denkt meer resultaatgericht
- De CEO moet meer initiatief nemen
Negatief
- Teveel aandacht voor remuneratie
- Sterke focus op kortetermijnresultaten
culturen heeft altijd in mijn bloed
gezeten. Het liefst ging ik ook aan
de slag in een totaal andere sector.
Ik koos voor Arseus. Het is een
jong beursgenoteerd bedrijf
(Arseus trok in 2007 als dochter van
Omega Pharma naar de beurs) en
ik zetel er in het directiecomité,
wat voor mij toch wel belangrijk is
omdat je dan mee de totaliteit van
het beleid kunt aansturen. Dat
geeft me heel veel motivatie en
energie.”
Sagaert nam 3 maanden de tijd om
haar keuze te maken. “Ik koos
ervoor alle opportuniteiten zorgvul-
dig te onderzoeken. Daarnaast heb
ik in die periode een aantal dingen
gedaan waar ik eerder nooit tijd
voor had gehad. Ik volgde bijvoor-
beeld een catamaran-cursus.”
D
e economische crisis zal ongetwijfeld sporen nala-
ten wat de invulling van de functie van CEO betreft,
vooral in de financiële sector die vandaag met alle
zonden van Israël wordt beladen. Niet de crisis heeft Pierre
Francotte aangezet om Euroclear te verlaten – zijn besluit
was ruim vóór 2008 genomen –, maar hij geeft toe dat het
imago van de CEO van een financiële instelling in deze tij-
den zwaar op de proef wordt gesteld. “Het is perfect nor-
maal dat de publieke opinie geschokt is door de gouden
handdrukken voor CEO's van een aantal banken die in
woelige wateren terecht zijn gekomen. De sterke toename
van de variabele verloning via stock options is al even aber-
rant. Anderzijds moeten we ook vermijden dat degelijke
toplui onder invloed van de sterke mediatisering van een
aantal excessen zouden beslissen om niet meer op het
voorplan te willen treden en zich tevreden stellen met een
nummer 2- of 3-positie in het bedrijf. Om die reden moeten
die CEO’s die hun taak met brio vervullen, wel degelijk goed
verloond worden.”

MEI 2010 • 33
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:51 Page 34
OPENER CEO, een knelpuntberoep?
CEO’s van financiële instellingen moeten niet alleen aan hun
beschadigde imago werken, ze krijgen ook af te rekenen met
een steeds strikter regelgevend kader. “De raden van bestuur
zoeken nu een CEO die vertrouwen inboezemt, eerder dan
iemand die enkel briljant of zelfs flamboyant is. Dit vertrouwen
wekt men door een zeer grote technische competentie en inte-
griteit, alsook de nodige vaardigheden om te communiceren,
niet enkel bij aandeelhouders, maar ook bij de medewerkers,
klanten en regulatoren”, stelt Francotte.
“eenDeCEO
raden van bestuur zoeken nu
die vertrouwen inboezemt,
eerder dan iemand die enkel briljant
of zelfs flamboyant is”
Communicatieve dirigent
Bovenop de evoluties door de uitzonderlijke conjunctuur van
de voorbije jaren, wijst Pierre Francotte nog op twee meer
structurele wijzigingen in het typische profiel van de CEO. Door
de internationalisering van het concurrentiële landschap moe-
ten CEO’s de nodige openheid hebben om de steeds com-
plexere culturele mechanismen te doorgronden,
vooral in de groeilanden. Voorts moeten de-
cision makers kunnen inspelen op de nieu-
we verwachtingen van medewerkers en
specifiek die van de generatie ‘Y’ (grosso
modo de 15- tot 30-jarigen), “die nieuws-
gierig zijn, maar ook veeleisender inzake het
evenwicht tussen werk en privéleven
dan de vorige generaties, zonder
echter dezelfde inspanningen te
leveren”. Volgens hem kan de
CEO niet langer een solisten-
rol vervullen, maar is hij een
dirigent die veel moet com-
municeren, op basis van
overtuigende argumenten,
zowel binnen als buiten
het bedrijf.
Olivier Fabes
CEO-job geëvalueerd door Pierre Francotte
Positief
- De CEO is nu per definitie een uiterst veelzijdig iemand
- De huidige crisis biedt opportuniteiten voor topmensen die een tweede adem vinden
Negatief
- Bepaalde CEO’s of kandidaat-CEO’s zullen door de huidige crisis de handdoek in de ring gooien
- Het te grote gewicht van variabele financiële beloningen, zelfs voor CEO’s die niet slagen in hun taak
34 • MEI 2010
Na 10 jaar tijd om
te gaan
We ontmoetten Pierre Francotte (52) bij het opruimen
van zijn kantoor aan de Koning Albert II-laan. Begin
april verliet hij Euroclear, wereldwijd marktleider voor
de settlement van effecten (aandelen, obligaties, afge-
leide producten en beleggingsfondsen). Het bedrijf
dat sinds 1968 in Brussel gevestigd is, telt in België
ongeveer 2.500 medewerkers en wereldwijd iets min-
der dan 4.000. Na 10 jaar aan het hoofd van deze
instelling meent Francotte dat het hoog tijd is om de
fakkel van CEO door te geven aan de Brit Tim Howell
(ex-HSBC). “Een aantal mensen dat ik ken is enkele
jaren te lang CEO van hetzelfde bedrijf geweest. Ik
wilde absoluut op het juiste moment vertrekken”, ver-
klaart Francotte. De jurist, die zowel aan de ULB als in
Cambridge studeerde, startte bij Euroclear in 1993, na
een carrière als Assistant General Counsel bij het
Internationaal Monetair Fonds. Volgens hem is de
maximale levensduur van een CEO in een bedrijf als
Euroclear 10 jaar, om de dynamiek van het bedrijf niet
in gevaar te brengen. Zijn vertrek was al lang gepland,
want eigenlijk wilde Pierre Francotte 2 jaar geleden
vertrekken, op zijn vijftigste. De financiële crisis heeft
hem echter aangezet om 2 jaar langer aan te blijven.
Volgens hem moet de CEO vertrekken voor hij een
rem zet op de ontwikkeling van nieuwe ideeën. “Men
kan van een CEO niet verwachten dat hij zich oneindig
opnieuw blijft uitvinden.”
Nieuwe uitdagingen
Pierre Francotte geeft toe dat hij wellicht geen 10 jaar
was aangebleven in een rustig voortkabbelende werk-
omgeving. Bij Euroclear stond hij voor uitdagingen als
de invoering van de euro, het financieel paspoort en
een reeks fusies en overnames. “Ik verlaat het bedrijf
uit eigen wil en zonder financiële compensatie”,
beklemtoont hij. “Ik zie voor mezelf nog steeds een
toekomst binnen de financiële sector in de ruime zin,
maar eerder in een strategische of adviesfunctie.”
Daarnaast wil Francotte ook meer tijd besteden aan zijn
engagement binnen de charitatieve sector, waar hij nu
 al voorzitter is van het United Fund for Belgium.
Daarnaast kijkt hij uit naar de cursus over financiële
regelgeving en corporate governance die hij binnen-
kort bij Solvay Business School zal verzorgen.
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:51 Page 35

CEO, een knelpuntberoep? OPENER

Luc De Bruyckere, bestuursvoorzitter en voormalig

CEO van Ter Beke
“Ik zie geen nadelen aan een CEO die lange tijd
aanblijft, integendeel”
Luc De Bruyckere stond 36 jaar aan het hoofd van de voedingsgroep Ter Beke. Hij kan dus als geen
ander meepraten over de (r)evoluties binnen de leefwereld van de CEO. “Ik weet niet of de job
van CEO moeilijker is geworden dan in de jaren ’70, maar het zakendoen is globaal wel harder
geworden, minder menselijk”, meldt de voorzitter, die via zijn betrokkenheid bij het VBO, de
Waalse werkgeverskoepel Union wallonne des Entreprises en het voorzitterschap bij het
Vlaamse VOKA regelmatig collega-CEO’s ontmoet.

“H
et is moeilijk om te oordelen of de job van CEO in en kent dus alles van analis-
2010 zwaarder is dan in 1980 of 1990. Alles hangt tenmeetings. Volgens hem
immers af van de specifieke situatie. We moeten hadden CEO's de laatste ja-
ook duidelijk een onderscheid maken tussen de immense con- ren de neiging om te veel te
juncturele uitdagingen van dit ogenblik en de meer structurele focussen op kwartaalcijfers. “De
evoluties. Wel staat vast dat 'zakendoen' op zich moei-
lijker is geworden, omdat alles sneller gaat en voortaan
op internationale schaal gebeurt. Ik stel ook vast dat re- CEO-job geëvalueerd door Luc De Bruyckere
laties formeler zijn geworden, meer strikt zakelijk. Toen
ik als baas bij Ter Beke startte, was er nog meer plaats Positief
- Bewust zijn dat vaardigheden en geschiktheid voor de job primeren op diploma’s
voor het menselijke aspect”, merkt Luc De Bruyckere
- Belgische kmo’s weerstaan globaal aan het Angelsaksische kortetermijndenken
op. Toch merken we geen nostalgie naar die tijd bij de Negatief
- Bij het zakendoen worden de contacten minder persoonlijk

“is Het besturen van een bedrijf

geen mechanica, je moet de
- De populariteit van toplui is tanende, ze moeten aan een steeds sterkere sociale
druk weerstaan

tijd nemen om de bedrijfscultuur

goed te doorgronden”
topman, die zich terloops de vraag stelt of dit niet allemaal het
logische gevolg is van een gedigitaliseerde wereld waarin infor-
matie veel sneller circuleert.
In de voedingsnijverheid, de sector waarin hij al bijna vier decen-
nia meedraait, stelt hij bijvoorbeeld vast dat de belangrijkste
klanten van Ter Beke inmiddels de distributiegroepen zijn, zoals
Delhaize, Tesco, Carrefour, enz. Deze opereren minstens op Eu-
ropese schaal, terwijl Ter Beke 20 jaar geleden nog aan heel wat
lokale familiebedrijven leverde. Tegelijkertijd ziet hij binnen de
grootdistributie heel wat managers, die geen enkele band meer
hebben met de geschiedenis van het bedrijf en soms ook min-
der affiniteit met de sector hebben. “Het zijn zeer harde inko-
pers, zeer bedreven in het onderhandelen. Ze gebruiken bij-
voorbeeld de kracht van het internet en veilingen om de beste
prijzen te verkrijgen. Dat neemt echter niet weg dat er nog
steeds persoonlijke relaties zijn, maar toch…”
Weerstaan aan de druk op korte termijn
De Bruyckere heeft Ter Beke naar de Brusselse Beurs gebracht
CEO van een beursgenoteerd bedrijf moet oppassen om niet
meegesleurd te worden voor de bekoring van de korte termijn.
In de Angelsaksische wereld leeft dat nog sterker. Gelukkig heb-
ben we in België nog familiebedrijven met referentieaandeel-
houders die op langere termijn kunnen denken.”
Luc De Bruyckere is zich goed bewust van het feit dat hij een aty-
pisch parcours heeft afgelegd door 36 jaar aan het hoofd te blij-
ven van een bedrijf waarvan hij niet de oprichter is. Volgens hem
was die lange termijn echter juist een bescherming tegen de
bekoring om op korte termijn te denken. “Ik zie absoluut geen
nadelen aan iemand die zeer lang CEO blijft, op voorwaarde dat
zijn aanblijven geen rem is op verandering. Ik meen zelfs dat er
een correlatie is tussen een CEO die lang aanblijft en het wel-
slagen van het bedrijf. Het besturen van een bedrijf is geen me-
chanica, het heeft geen zin om kant-en-klare recepten of exter-
ne processen in te voeren, je moet de tijd nemen om de be-
drijfscultuur goed te doorgronden.”
Nieuwe generatie
Er is niet alleen de druk van de aandeelhouders, topmensen krij-
gen ook vaak af te rekenen met een steeds grotere sociale druk.
“Op dit moment worden werkgevers door de publieke opinie in

MEI 2010 • 35
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:51 Page 36

OPENER CEO, een knelpuntberoep?

het verdomhoekje geduwd. Ze scoren niet Onderweg zijn brengt geluk

erg hoog op de populariteitsladder. Het is
normaal om een reeks schandalen of onte-
rechte bonussen te veroordelen, maar het is
even gevaarlijk om de kritiek te veralgeme-
nen naar alle bedrijfsleiders.” Ondanks deze
bemerking is De Bruyckere optimistisch over
het opstaan van een nieuwe generatie CEO’s.
“Er is geen enkele reden om te vrezen voor
de opvolging. Het zal echter belangrijk zijn
om na te gaan dat de kandidaat-CEO’s niet
enkel over goede diploma’s en technische
competenties beschikken, maar vooral dat ze
de nodige kwaliteiten en vaardigheden op
zak hebben. Er wordt immers steeds meer
van hen verwacht.” 
OF
Gentenaar Luc De Bruyckere is sinds 2007 voorzitter van de raad van bestuur van
de voedingsgroep Ter Beke. Voordien was hij 36 jaar(!) gedelegeerd bestuurder van
het bedrijf. In 1971 vertrouwde de eigenaarsfamilie van Ter Beke hem de operatio-
nele leiding van het bedrijf toe. Hij was toen nauwelijks 26. Zijn ‘bestuur’ werd echter
kort onderbroken in de periode 2000-2001. Hij had toen de fakkel van gedelegeerd
bestuurder overgedragen aan Johnny Thijs om voorzitter van de raad van bestuur te
worden. Maar toen Thijs naar De Post vertrok, nam De Bruyckere enkele maanden
later opnieuw de teugels in handen. 36 jaar, is dat toch niet wat lang? “Ik heb altijd
nieuwe horizonten kunnen verkennen en uitdagingen aangegaan. Ik heb Ter Beke
kunnen omvormen van een klein lokaal bedrijf naar een middelgroot, beursgeno-
teerd bedrijf. De omzet steeg van 2,5 naar 400 miljoen euro. Het personeelsbestand
groeide van 30 mensen naar 2.800, verdeeld over 10 vestigingen in België, Frankrijk
en Nederland”, besluit De Bruyckere niet zonder trots en houdt een filosofisch plei-
dooi voor het langer aanblijven van CEO’s: “Weet je, sommigen zoeken heel hun
leven de weg naar geluk, terwijl onderweg zijn juist het geluk brengt.”

Bernard Delvaux, CEO van Sonaca

“Na 4 of 5 jaar moet een CEO zijn vertrek in overweging nemen”
De visie op de job van CEO vormt men deels door het contact met ‘peers’ in de loop van zijn of haar
carrière. In het geval van Bernard Delvaux, die vijf jaar meedraaide bij de top van Belgacom en ver-
volgens De Post, waren wijlen John Goossens, maar ook Johnny Thijs grote voorbeelden. De hui-
dige baas van Sonaca, die zich omschrijft als een transformatiemanager, heeft ook een duidelijke
mening over de houding van CEO’s tegenover de vakbonden.

“J
ohnny Thijs en wijlen John Goossens
zijn voorbeelden van topmensen die
echt kunnen luisteren, en op die ma-
nier hun gesprekspartners het gevoel ge-
ven dat ze naar waarde worden geschat.
Topmensen die blijk kunnen geven van
oprechte empathie. Daarnaast hebben ze
ook de gave om zich te omringen met een
goed team en dit te motiveren. Ze kunnen
waardering opbrengen voor mensen die risi-
co’s nemen. Ik geloof niet in CEO’s die alles al-
leen willen doen. Ten slotte zijn CEO’s sterke per-
soonlijkheden, maar ook mensen die afstand moe-
ten kunnen nemen van hun job en die werk en pri-
CEO-job geëvalueerd door Bernard Delvaux
Positief
- De crisis maakt duidelijk dat een CEO ook kan mislukken
- IT-ondersteunde reporting helpt de CEO om zeer snel belangrijke beslissingen
te nemen
Negatief
- Groeiend probleem bij sommige topmensen om werk en privéleven te scheiden
- Trend in vakbondsmiddens om enkel op korte termijn te denken
véleven kunnen scheiden”, vat de topman van Sonaca samen.
Hoewel de huidige conjunctuur de taak van heel wat CEO’s be-
moeilijkt – Bernard Delvaux ziet voor de werkgelegenheid
geen merkelijke verbetering vóór eind 2011 –, zal de crisis vol-
gens hem op zijn minst het voordeel hebben dat ze bepaalde
aandeelhouders tot rede brengt. Deze beseffen nu dat de mo-
gelijkheden niet tot in de hemel reiken, dat er een einde kan
komen aan dubbele groeicijfers en dat ook de CEO kan mis-
lukken in zijn taak.
Wanneer een bedrijf, op een soms pijnlijke manier, moet wor-
den omgevormd om zich aan te passen aan een nieuwe omge-
ving, moet de CEO meer dan ooit een uitstekende communi-
cator zijn. “Werknemers hebben behoefte aan perspectieven,
en die perspectieven zijn niet enkel de beurskoers. De CEO
moet een toekomst uittekenen en met de werknemers open-
lijk communiceren over de toekomstige werkgelegenheid en
de evolutie van competenties. Deze communicatie en de daar-
mee gepaard gaande acties moeten samenhangend zijn. Zo-
niet dreigt men door het transformatieproces de emotionele
link met het bedrijf te doorbreken”, stelt Delvaux.
Informele contacten met de vakbonden
De voorbije 10 jaar leidde hij grote herstructureringen en socia-
le plannen, zowel bij Belgacom, De Post als het voorbije najaar
bij Sonaca. Dit leerde hem drie dingen over de houding van de

36 • MEI 2010
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:51 Page 38

OPENER CEO, een knelpuntberoep?

Specialiteit: radicale veranderingen

Bernard Delvaux, nog geen 45, werkte aan
de top bij drie grote bedrijven in ons land,
met telkens de overheid als hoofdaandeel-
houder. Na een carrièrestart bij Cockerill-Sam-
bre (Tôleries Delloye Matthieu) werd Delvaux
consultant bij Mc Kinsey. Vervolgens maakte
hij de overstap naar Belgacom, waar hij op-
klom tot Executive Vice President ANS en lid
van het directiecomité van de groep. Hij bleef
5 jaar bij de telecomoperator. “Sindsdien
doen mijn keuzes mijn naasten denken dat ik
goed gek ben”, lacht de Luikenaar. In 2004
besliste hij om over te stappen naar De Post,
waar hij de leiding kreeg over de afdeling
Mail, met de taak om er de hoge kosten te
drukken. Minder dan 5 jaar later verbaasde hij
opnieuw iedereen door de uitdaging aan te
gaan om Sonaca, de producent van vliegtuig-
onderdelen uit het Waalse Gosselies, nieuw
leven in te blazen. Het bedrijf staat aan de
wereldtop, maar kampt met productiviteits-
problemen. “Het interesseert me niet om nog
te blijven wanneer mijn taak volbracht is. Ik
meen dat een CEO na 4 of 5 jaar zijn even-
tuele vertrek in overweging moet nemen. Er
zijn bazen die uitermate geschikt zijn om
groei te begeleiden. Er zijn er anderen die
beter zijn in radicale veranderingen.” Bernard
Delvaux behoort tot de tweede groep. Na de
beursgang van Belgacom en de vrijmaking
van de telecommarkt moest hij De Post
moderniseren in het licht van de opkomst van
het internet en de toenemende concurrentie.
Deze transformatiemanager, zoals hij zichzelf
omschrijft, moest verregaande herstructurerin-
gen doorvoeren, wat duizenden banen heeft
gekost. Ook bij Sonaca, dat hij inmiddels
anderhalf jaar leidt, bleek vorig najaar een
sociaal plan onvermijdelijk. Bernard Delvaux
heeft bijgevolg een ruime ervaring op het vlak
van sociaal overleg, waaruit hij enkele lessen
voor CEO’s heeft getrokken. “Wat me uitein-
delijk het meest motiveert? Het project of de
kwaliteit van het team. En de mogelijkheid
om een impact te hebben.”

CEO als speler bij het sociaal overleg. “Ten eerste moet de CEO je moet je eraan houden. Ten derde moet je je in de plaats van
een verhaal met inhoud hebben, geen vage formuleringen. Hij je gesprekspartner kunnen stellen.”
moet ook zoveel mogelijk rechtstreeks communiceren. Bij De Post
hebben we met Johnny Thijs Is de vakbondswereld radicaler geworden? “Dat zou ik niet zeg-

“Ik geloof niet in

CEO’s die alles alleen
2 x 600 meetings gehouden
waar het personeel de moge-
gen. Maar ik maak me wel ongerust over het feit dat bepaalde
vakbondsmensen, net als bepaalde bedrijven trouwens, zich
lijkheid kreeg om rechts- enkel bekommeren om de korte termijn en oordelen dat alles wat
willen doen” treeks vragen te stellen. Ten men kan nemen ook genomen moet worden. Er is wel een ver-
tweede moet je de tijd ne- klaring voor deze reactie. Net als politici voelen de bonden dat ze
men om goede persoonlijke relaties met de vakbondsleiders op de mogelijkheid verliezen om op langere termijn het economisch
te bouwen. Ik ben een groot voorstander van informele contac- leven te beïnvloeden. Ze zien niet goed de zin van een strijd om
ten, al belet dit niet dat een topman op een bepaald moment de lonen te matigen indien een bedrijf enige tijd later toch nog
neen moet kunnen zeggen. Het kader moet erg duidelijk zijn en kan beslissen om te delokaliseren.” 
OF

Luc Missorten, CEO van Corelio

Goede samenwerking tussen management en
bestuur is cruciaal
Luc Missorten, CEO van Corelio, pleit voor een nauwe samenwerking tussen enerzijds het topmanage-
ment en anderzijds de raad van bestuur. “Het managementteam moet nauw betrokken worden in de lan-
getermijnstrategie van het bedrijf en het bestuur moet voeling hebben met de dagelijkse leiding.”

“D
e druk op de CEO is de afgelopen jaren enorm toe-
genomen”, aldus Luc Missorten. “Zeker sinds de
economische crisis. Als kapitein wordt van je ver-
wacht dat je het schip door de storm loodst. Je moet dan je
verantwoordelijkheid opnemen. Wat de zaken een stuk moeilij-
ker maakt, is dat je continu geconfronteerd wordt met een aan-
tal negatieve factoren. De portie slecht nieuws is dan groter dan
de portie goed nieuws. En dat verplicht je ook dan weer op jouw
beurt om een reeks negatieve beslissingen te nemen: kosten be-
sparen bijvoorbeeld. Het is voor een CEO van-
daag moeilijk om aan de ene kant de noodza-
kelijke herstructureringen door te voeren en
aan de andere kant te blijven focussen op het
groeipotentieel. Je moet als het ware tege-
lijk op de rem en op het gaspedaal gaan
staan. Dat noodzaakt een goede commu-
nicatie, anders krijgen je mensen ver-
keerde signalen.”

38 • MEI 2010
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:52 Page 40

OPENER CEO, een knelpuntberoep?

CEO-job geëvalueerd door Luc Missorten

Positief
- De lat ligt hoger dan vroeger
- De verontwaardiging over exorbitante gouden parachutes
Negatief
- CEO’s worden soms onterecht afgerekend
- Teveel regels rond deugdelijk bestuur
Deugdelijk bestuur is volgens Missorten een goede zaak, maar
men mag niet overdrijven. “Ik geloof nogal sterk in zelfregulering
wat ethisch ondernemen betreft. Je moet ervan overtuigd zijn dat
het DNA op het vlak van waarden en principes in orde is en je
moet dat ook uitstralen naar de rest van de organisatie. Maar ik
weet niet of het een goede zaak is alles in regels en reglemente-
ringen te willen vervatten.”
is het senior management een participatie te laten nemen in het
bedrijf. Dat levert een extra vergoeding op, maar enkel wanneer
het bedrijf goed presteert.”
CEO’s worden sneller en vaker dan vroeger afgerekend op de re-
sultaten die ze realiseren. “Daar is op zich niets fout mee, maar
het moet wel fair blijven. Als je wil dat de coach van een ijshockey-
team goede resultaten haalt, moet je hem wel een speelveld met
ijs en het juiste materiaal bezorgen. Doe je dat niet, dan is het net
iets te gemakkelijk de coach buiten te zetten indien die goede
resultaten uitblijven. Daarom pleit ik voor een goede samenwer-
king en interactie tussen het bestuur en het management. Het
managementteam moet zeer actief betrokken worden bij de lan-
getermijnstrategie van het bedrijf, en omgekeerd moet de raad
van bestuur ook voeling hebben met de dagelijkse leiding. Bij
Corelio is dat zeker het geval.” 
Luc Van Aelst

“eenAlsijshockeyteam
je wil dat de coach van
goede
resultaten haalt, moet je hem
wel een speelveld met ijs en
het juiste materiaal bezorgen”
Wat vindt Missorten van de vele publieke dis-
cussies over de remuneratie van de CEO? “Voor
een stuk vind ik dat een vorm van voyeurisme.
De mensen vergeten bovendien vaak dat een
flink deel van de verloning van een CEO varia-
bel is. Naarmate je carrière evolueert, neemt
de component salaris af en gaat de component
risicovergoeding de hoogte in. Dat neemt niet
weg dat exorbitante vergoedingen uit den bo-
ze zijn, zeker vergoedingen voor underperfor-
mance. Voorts denk ik dat het een goede zaak
Missorten verkiest ‘dagverse producten’
De 54-jarige Luc Missorten startte zijn car-
rière bij advocatenkantoor Linklaters en Citi-
bank. Nadien werd hij financieel directeur
bij Interbrew (nu AB InBev) en UCB. Bij Co-
relio, de uitgever van onder meer De Stan-
daard, is hij aan zijn eerste CEO-functie toe.
“Na 10 jaar te hebben gewerkt bij Citibank
werd ik benaderd voor de functie van CFO
bij Interbrew. Ik heb bij Interbrew de trans-
formatie meegemaakt van een klein, lokaal
West-Europees bedrijf tot een wereldspe-
ler. Maar zoals dat wel vaker gebeurt bij
een snel groeiend bedrijf, vond op een ge-
geven moment een wissel aan de top plaats.
Het nieuwe management legde een aantal
accenten waar ik niet achterstond. Maar ik
heb een schitterende periode meegemaakt
bij Interbrew: een reeks grote overnames
en natuurlijk ook de beursgang.”
UCB is een ander verhaal, dixit Missorten.
“De processen in de farma-industrie zijn
zeer lang. Vooraleer een product evolueert
van conceptie tot commercialisatie, spreek
je al gauw van 12 jaar of meer. Ik houd
meer van de ‘dagverse producten’, produc-
ten die je sneller kunt beïnvloeden. Toen
de opportuniteit zich aanbood om in de
mediasector te gaan werken, moest ik dan
ook niet lang nadenken. Ook al omdat ik
bij Corelio de functie van CEO aangebo-
den kreeg, toch iets helemaal anders dan
die van CFO.”

Robotfoto van de topmanager

H
et marktonderzoeksbureau Dedicated
Research deed bij 5.000 CEO’s van Belgi-
sche bedrijven en openbare administraties
een online enquête naar het profiel en de
levensstijl van Belgische topmanagers. Uiteinde-
lijk werkten hier 302 CEO’s aan mee, waarvan 84%
mannen. 54% van de respondenten bezit een
economische opleiding en 62% is drietalig. Een
portret van de Belgische topmanager.
1. Gezin: 94% van de respondenten is gehuwd
of samenwonend, tegen 6% vrijgezel. 25%
heeft 3 kinderen (iets meer dan de gemiddel-
de Belg).
2. Geloofsovertuiging: 35% is katholiek en
54% atheïst of ongodsdienstig.
3. Werkmotivatie: 56% van de CEO’s zet ‘de
koers van het bedrijf’ op de eerste plaats, 48%
‘het welzijn van de medewerkers’, tegen 22%
‘zelfoverstijging’ en 18% ‘de naamsbekend-
heid/reputatie’.
4. Sport: slechts 52% van de topmanagers
doet aan sport en dan voornamelijk fietsen
en joggen. Golf komt pas op de 5e plaats
(12%).
5. Vakantie: 47% van de CEO’s gunt zich 5
weken vakantie. Gemiddeld nemen CEO’s 4,4
weken vakantie per jaar, plus 3 minitrips.
6. Cultuur: de CEO is geen trendsetter, maar
wel iets toegewijder dan de gemiddelde Belg.
Hij leest gemiddeld 10 boeken per jaar (voor
de totale bevolking is dat minder dan 2). Hij
gaat regelmatiger naar de cinema, het theater
en concerten.
7. Shopping: de topman houdt van shoppen.
Gemiddeld koopt hij 4,6 keer per jaar kleding.
53% van de CEO’s laat zich daarbij vergezel
len door de partner, 40% kiest liever alleen.
8. Altruïsme: 63% van de CEO’s doet aan vrij-
willigerswerk (culturele vereniging, liefdadig-
heidswerk, enz.) en 40% heeft tussen de 5 en
10 vrienden (dat is iets meer dan de gemid-
delde Belg, met 3 vrienden).
9. Slaap: de helft van de CEO’s slaapt 7 uur
per nacht, 95% slaapt tussen de 6 en 8 uur
per nacht.
10. Huishoudelijke taken: dat is duidelijk hun
ding niet. 26% helpt bij het huiswerk van de
kinderen en doet boodschappen, 22% doet
de afwas… en slechts 5% de strijk. Let wel, de
16% vrouwelijke respondenten hebben bijna
alle vragen van deze rubriek bevestigend
beantwoord!
Meer info: www.dedicated.be
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:52 Page 41

CEO, een knelpuntberoep? OPENER

Salarispakket CEO meer gestegen dan inflatie afgelopen jaren

Variabele verloning voortaan structureel

onderdeel loonpakket
Meer transparantie en complexere taken stuwen het salaris van CEO’s de hoogte in. Daarnaast worden
ze meer en meer afgerekend op prestaties. Het belang van het variabele loongedeelte is dan ook groot
geworden.

B
edrijfsleiders van Belgische beursgeno-
teerde bedrijven voelden net als ieder-
een de economische crisis in hun per-
soonlijke portemonnee. Uit het jaarlijks on-
derzoek naar de remuneratie van topmana-
gers door Vlerick Leuven Gent Management
School en GUBERNA, het Instituut voor Be-
stuurders, blijkt dat de totale cash remunera-
tie van CEO’s van Belgische beursgenoteerde
bedrijven in 2008 door de band genomen
met een derde gedaald is in vergelijking met
2007. Al is deze inlevering slechts tijdelijk, zo
blijkt uit een analyse van de managementver-
goedingen die de Bel 20-bedrijven publiceer-
den in hun jaarverslagen over 2009. Het sala-
rispakket is het afgelopen jaar op-
nieuw met ruim 20% gestegen.
“ bele verloning een mes dat langs
De lonen van Belgische bedrijfsleiders twee kanten snijdt. Als de bedrijfsre-
Middenmoot Europese bevinden zich nu ergens in het midden sultaten tegenvallen, is ook de bonus
peloton van het Europese peloton” Marcel Rottiers
“Het salarispakket van topmanagers
is de voorbije 10 tot 15 jaar duidelijk
meer gestegen dan de inflatie”, zegt Marcel
Rottiers, managing consultant van Towers
Watson België. Hiervoor zijn verschillende ver-
klaringen. Zo is er de voorbije jaren meer open-
heid en transparantie rond toplonen. Sinds
2005 bepaalt bijvoorbeeld de Belgische
Corporate Governance Code dat beursgeno-
teerde bedrijven de salarissen van de CEO en
de overige leden van het uitvoerend mana-
gement openbaar moeten maken. “De gro-
tere transparantie, niet alleen bij ons, maar
ook in andere Europese landen, heeft geleid
tot een alignering van toplonen. Anders ge-
zegd, landen waar topmanagers minder goed
verloond werden, hebben hun achterstand
ingelopen. Uit onze enquêtes blijkt bijvoor-
beeld dat de lonen van Belgische bedrijfslei-
ders zich nu ergens in het midden van het
Europese peloton bevinden”, zegt Rottiers.
Een andere, belangrijkere reden voor de stij-
ging is de grotere complexiteit van de functie
en de ruimere verantwoordelijkhe-
den die bedrijfsleiders krijgen. “Ter-
wijl 15 jaar geleden bedrijven uit de
Bel 20 hoofdzakelijk lokaal en re-
gionaal actief waren, is hun actie-
radius veel groter geworden en
zijn de meeste bedrijven wereld-
wijd actief. De rol van topmanagers
is dan ook complexer en de verant-
woordelijkheden zwaarder. De glo-
balisering zorgt er ook voor dat het
rekruteringsveld breder is geworden. universeel verschijnsel”, zegt Rottiers.
Men zoekt niet alleen topmanagers op de Het grotere aandeel van de prestatiegebon-
Belgische arbeidsmarkt, maar ook daar bui- den looncomponent in het totale loonpakket
ten. En ook dit verklaart waarom Belgische verklaart eveneens voor een deel waarom
toplonen gestegen zijn. “Al is varia-
kleiner”, merkt Rottiers op. De grote-
re complexiteit van de functie ver-
klaart deels het groeiende belang van
toplonen gestegen zijn. Buitenlandse topma- de prestatiegebonden looncomponent.
nagers hebben veelal hogere loonverwach- “Maar ook de trend om het beloningsbeleid
tingen”, motiveert Rottiers. beter af te stemmen op de bedrijfsstrategie
speelt een rol. De achterliggende idee is dat
Prestatiegebonden verloning als aandeelhouders winst maken, ook de be-
Niet alleen zijn de lonen gestegen, ook de drijfsleider daar mee mag van genieten, en
architectuur van het bezoldigingspakket is omgekeerd.”
niet meer te vergelijken met 10 tot 15 jaar
geleden. “Een substantieel deel van het Tot slot verwacht Rottiers niet dat de nieuwe
loon is prestatiegebonden en dus variabel. wet inzake deugdelijk bestuur veel zal veran-
Binnen dit variabele gedeelte maakt men deren aan de structuur van het bezoldigings-
dan nog eens onderscheid tussen bonussen pakket. “Alleen de modaliteiten zullen wijzi-
op korte en lange termijn. De bonussen op gen. Zo verplicht de nieuwe wet onder meer
korte termijn, de jaarbonussen, zijn geënt op om de uitbetaling van de jaarbonussen te
operationele criteria. De bonussen op lan- spreiden in de tijd. De verplichting om een
gere termijn, zoals aandelen(opties) en cash remuneratieverslag op te nemen in het jaar-
bonussen, zijn gekoppeld aan waardecreatie verslag doet de transparantie rond verloning
voor de aandeelhouder. Waar vroeger varia- alleen maar toenemen. Zo kunnen uitwassen
bele verloning veeleer een beloning was vermeden worden. Dit is het voornaamste
voor een extra prestatie, is vandaag variabe- doel van de nieuwe wet.” 
le verloning een structureel onderdeel
Hilde Vereecken
geworden van het salarispakket. En dit is een

MEI 2010 • 41
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:52 Page 42

BUSINESS Breedbeeld
© Photonews

CEO’s zoeken gezelschap

Een studie uitgevoerd begin dit jaar door het internationale public nam tussen 2007 en 2009. Vooral toplui van grote multinationals, en
relations bedrijf Weber Shandwick, toonde aan dat de aanwezig- dan nog meer specifiek uit de financiële sector, verdrongen elkaar
heid van CEO’s op wereldwijde topconferenties liefst met 96% toe- voor een plaatsje als spreker. Een ontmoeting met de crème van de

42 • MEI 2010
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:52 Page 43

Breedbeeld BUSINESS

politiek of een foto met een showbizzster stond gewoonlijk ook
op het programma.
Het bewijst dat de boodschap in ons dossier klopt: de CEO
anno 2010 moet veelzijdig zijn, maar bovenal een uitstekend
communicator. De absolute ‘place to be’ voor CEO’s, aldus de
studie, is het Clinton Global Initiative (zie foto), de conferentie
die elk jaar eind september in New York plaatsheeft op uitnodi-
ging van de voormalige president van de VS Bill Clinton. Op de
tweede plaats komt de Chief Executive Club van Boston
gevolgd door de Wall Street Journal CEO Council. Het World
Economic Forum in Davos, enig Europees initiatief in de top 5,
wordt 4de gerangschikt. 

MEI 2010 • 43
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:52 Page 44

BUSINESS Interview

Het was een bijzonder

ontspannen en wel-
bespraakte Didier Bellens
die we op 14 april ont-
moetten. Het feit dat hij
tijdens de algemene ver-
gadering werd ‘witgewas-
sen’ in een kwestie van
mogelijke handel met
voorkennis (aankoop van
Telindus-aandelen in
2005) zit hier zeker voor
iets tussen. Net als het
feit dat Belgacom 2009
afrondde met een 13%
hogere winst, ondanks de
economische crisis, waar-
door het bedrijf de Staat
als aandeelhouder een
stevig dividend kan uitke-
ren. Voeg hierbij het suc-
ces van Belgacom TV en
je begrijpt zijn tevreden-
heid. Bellens, sinds 2003
de topman van de derde
grootste werkgever van
het land, beseft echter als
geen ander dat genieten
niet hetzelfde is als op je
lauweren rusten.
Topprioriteit voor 2010
wordt ‘end-to-end’-klan-
tentevredenheid. Daar
lopen de zaken nog niet
zoals gewenst.
© D. Rys

Didier Bellens
Leeftijd: 54
Opleiding: handelsingenieur Solvay (ULB)
Loopbaan: Deloitte & Touche, consultant (1978-1981);
Groupe Bruxelles Lambert, financieel directeur (1981-1985);

44 • MEI 2010
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10
Didier Bellens, CEO van Belgacom
“Ik droom van een tv-scherm zoals
de interface van een iPhone”
W
aar ligt uw belangrijkste focus
voor de komende maanden?
“Na een 2009 met financiële resultaten bo-
ven onze verwachtingen, is nu de end-to-end
klantentevredenheid onze topprioriteit. Een
prioriteit die dus niet puur financieel is, maar
wel sterk wordt gewaardeerd door alle
teams, die de voorbije tien jaar overigens al
tal van positieve veranderingen hebben
meegemaakt.”
Wat moet er in de eerste plaats worden
verbeterd?
“Intern volgen we nu het traject van de klant
doorheen onze verschillende diensten niet
voldoende op. Bij een probleem moet de
klant terugbellen naar de dienst die hij de
eerste keer ook aan de lijn had, met andere
woorden het callcenter, wat leidt tot verza-
diging. We willen naar een positieve dyna-
miek, van het eerste contact tot aan de fac-
tuur, en onze klanten hebben trouwens het
recht om die dynamiek beter te kunnen be-
grijpen. Dat betekent investeringen in men-
sen, maar ook in informatica. Ik heb iemand
van het directiecomité, Scott Alcott, aan-
gesteld voor het begeleiden van dit project
rond de kwaliteit van de totale dienstverle-
ning. Alcott is verantwoordelijk voor service
delivery en IT, hij werkt aan een reeks meet-
bare doelstellingen die we zeer regelmatig
evalueren en waarvoor we dit jaar nog resul-
taat verwachten.”
Houdt deze focus op de kwaliteit van de
dienstverlening een vertraging in van het
Pargesa-Holding in Genève, adjunct direc-
teur-generaal (1985-1992); terugkeer bij de
Groupe Bruxelles Lambert als gedelegeerd
bestuurder (1992-2000); RTL Group, gedele-
geerd bestuurder (2000-2003); CEO van
Belgacom sinds 2003
9:52 Page 45
tempo waarmee Belgacom nieuwigheden
zal lanceren?
“Neen, voor de innovatie en de kwaliteit van
onze technologie is het trouwens business as
usual. De bijzondere aandacht voor de klan-
tendienst komt er extra bij.”
Welke groeimotoren ziet u voor de volgen-
de jaren?
“In het bedrijfsleven zie ik een enorm groei-
potentieel voor de ‘machine-to-machine’-
communicatie. Alle containers die via de
douane passeren, moeten elektronisch wor-
den geïdentificeerd, en de gegevens doorge-
seind. Met een goede ‘machine-to-machine’-
communicatie krijg je een betere traceerbaar-
heid van goederen, doordat iedereen tijd
wint. Ik geloof ook in het po-
tentieel van cloud compu-
ting: met het oog op een-
voud en omwille van veilig-
“enDetegelijkertijd
de
4 3G-licentie is een politieke
heidsredenen zullen applica-
ties en digitale gegevens niet
én populistische keuze”
meer lokaal worden gehost
bij het bedrijf, maar op een server bij een der-
de. Werknemers zullen op een beveiligde
manier kunnen inloggen, ongeacht waar ze
zich bevinden en met gelijk welke computer.
Dat is interessant voor bedrijven, maar ook
voor particulieren. Er zijn mogelijkheden voor
een hele reeks nieuwe diensten, waarmee
men de klant kan fideliseren en waarvoor
deze zelfs bereid is om iets extra te betalen.
Belgacom wil ook inspelen op specifieke be-
hoeften voor de rechtbanken, de diensten
voor gezondheidszorg, enz. Binnen onze Bel-
gische administratie werken er mensen met
Managementstijl: aanwezig zijn, luisteren,
beslissingen nemen en er de follow-up van
verzekeren. Ik ben voorstander van een
ruime delegatie van bevoegdheden, tenzij
voor externe strategische contacten en
nieuwe ontwikkelingen.
Interview BUSINESS
zeer grote kwaliteiten, met een visie. Ze be-
schikken niet noodzakelijk over financiële
middelen, maar kunnen wel partnerships aan-
gaan. De douane zelf heeft bijvoorbeeld
geen geld, maar bedrijven zullen zeker bereid
zijn om middelen vrij te maken wanneer ze
hiermee kunnen vermijden dat containers
twee weken geblokkeerd blijven… Voor de
particuliere markt ten slotte, menen we dat
de penetratiegraad voor breedband zal toe-
nemen tot 80 en zelfs 90% (tegenover minder
dan 30% in 2008, nvdr.). De jongste genera-
ties zijn immers opgegroeid met het internet,
gaming en interactieve televisie.”
Wat is de volgende stap voor Belgacom TV,
en dan vooral inzake interactieve televisie?
een budgettaire
“Bereid je voor op een entertainmentplat-
form, met naast televisie ook muziek en inter-
actieve en educatieve spelletjes. Ik droom van
een tv-scherm zoals de interface van een
iPhone. Daarnaast werken we aan een ge-
slaagd huwelijk tussen televisie, het internet
en mobiele telefonie.”
Belgacom TV heeft bijna 800.000 abonnees.
Wie geloofde bij de lancering vijf jaar gele-
den dat Belgacom dat cijfer zou bereiken?
“Niemand... behalve ikzelf. Op dat moment
stelde ik dat onze ultieme doelstelling 50%
marktaandeel zou zijn, dus grosso modo 2
miljoen klanten. Ik weet dat een concurrent,
voor wie ik trouwens veel sympathie heb (Bel-
lens verwijst naar Daniel Weekers, de topman
van BeTV, nvdr.), voorspelde dat tijdens een
voetbalmatch op BelgacomTV de bal vierkant
en het gras blauw zouden zijn... Het getuigt
van veel creativiteit om stadions met blauwe
grasvelden te bedenken, maar zover zijn we
nog niet...” 
MEI 2010 • 45
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:52 Page 46

BUSINESS Interview

 Tegen wanneer verwacht u deze 2 miljoen

abonnees voor televisie?
“We zijn zeer tevreden over het huidige
groeitempo, maar er is nog tijd nodig. Ons
marktaandeel voor het aantal breedbandver-
bindingen ligt boven de 50%, en ik ga uit van
het principe dat elke breedbandklant al zijn
Persoonlijk
diensten bij ons zou moeten nemen. Ik ge- mission
loof in koppelverkoop waarbij kortingen wor-
den toegekend.”
statement:
“Het leven is
Op voorwaarde dat de relatie met de klant te kort”
uitstekend is …
“Precies, vandaar dat we van end-to-end
klantentevredenheid onze topprioriteit heb-
ben gemaakt.”

Even nog teruggrijpen naar het verleden.

Hoelang heeft deze beslissing om te star-
ten met televisie moeten rijpen?
“Niet lang. Ik ben in maart 2003 bij Belgacom
gestart. De eerste grote beslissing die ik de
raad van bestuur heb voorgelegd, was een
uitbreiding van het netwerk, met de bedoe-
ling om met televisie te starten. Voor mij is
televisie een onderdeel van ons vak. We ver-
kopen een dienst en geen toegang. Want
wanneer men alleen toegang verkoopt, zul-
len de kabeloperatoren per definitie winnen,
want zij verkopen een dienst. De kabelopera-
toren hadden een marktaandeel van 100%.
Met de wil om 50% in handen te krijgen, zijn
we uitgegroeid tot wat we nu zijn. Men ver-
wijt ons wel vaak dat we binnen de telecom-
sector een monopolie hadden, maar ieder-
een was ooit monopolistisch. Op dit moment
hebben de kabeloperatoren nog steeds een
monopolie voor de analoge teledistributie en
ze zijn niet eens gereguleerd zoals wij.”
Nederland heeft deze regulering uitgebreid
naar het werkdomein van de kabelopera-
toren. Zit dat er bij ons ook aan te komen?
“We leven in een land waar de dingen zeer
langzaam vooruitgaan. Maar ik geloof dat die
regulering er wel komt.”
Welk aandeel heeft Bel-
gacom TV in uw omzet
en rentabiliteit?
“De inkomsten van Belga-
com TV bedragen om en bij de 240 miljoen
euro per jaar, dat is toch niet niets op een
totale omzet van 5,99 miljard euro. We zijn
erin geslaagd om een prachtige Belgische
kmo op te richten, die al bijna twee jaar ren-
dabel is. De rentabiliteit is strikt genomen
kleiner dan deze die wordt gerealiseerd met
sms-berichten, maar het zou strategisch een
grote fout zijn om ons te beperken tot de
business uit het verleden omdat de marges
er groter zijn.”
Plant Belgacom de verkoop van groene
stroom? Begin maart schreef Le Soir dat
u als operator de intentie heeft om zich op
deze markt te begeven…
“We hebben interesse in deze markt omdat
het een potentieel nieuwe dienst is voor onze
klanten, maar reken in dit stadium niet op mij
voor onthullingen over concrete projecten.
Het enige wat ik kan zeggen is dat Belgacom
elke maand facturen stuurt aan honderddui-
zenden Belgische gezinnen (Bellens stelt im-
pliciet dat Belgacom door zijn grote klanten-
bestand vrij gemakkelijk diensten van derden
zou kunnen verkopen, nvdr.). Bovendien zijn
we al de grootste afnemer van groene stroom
van het land. Zouden we er dan geen belang
bij hebben om zelf deze energie te produce-
ren, en zelfs te produceren voor anderen? Ik
stel me de vraag en we onderzoeken die
momenteel. Alles is een kwestie van timing!”
In september veilt de overheid de gsm-li-
centies van de vierde generatie (zoge-
naamde ‘4G-licenties’), waarmee de klant
zeer snel mobiel kan surfen. Wat zal deze
technologie veranderen voor bedrijven?
“De bandbreedte wordt nog groter. Dit on-
dersteunt de eerder aangehaalde cloud
computing technologie. De technologie zal
voor iedereen een aantal potentiële extra’s
inhouden, privé of professioneel, of soms
voor beiden. Dankzij de 4G zullen zakenmen-
sen in het buitenland nog gemakkelijker in
contact blijven met hun gezin en familie.”
We verwachten het 4G-netwerk, maar
daarnaast zal ook het huidige landschap
voor mobiele telefonie (3G) veranderen
met de mogelijke komst van een vierde
operator dit najaar?
“Dat is een politieke en tegelijkertijd budget-
taire keuze (de overheid hoopt enkele tien-
tallen miljoenen binnen te halen met de vei-
ling van deze vierde 3G-licentie, nvdr.). Het is
ook een populistische keuze omdat men be-
weert dat een vierde licentie de concurrentie

Belgacom Belgacom ruim 5 miljoen mobiele klanten, 1,52 miljoen breedbandaan-

Activiteiten: dankzij de integratie van filialen als
Proximus, Telindus, Scarlet en Skynet is de historische
operator Belgacom uitgegroeid tot een geïntegreerde
telecomprovider. De eerste gecombineerde pakketten voor vaste/mobiele
telefonie, ADSL en televisie dateren van 2007. Op dit moment heeft
46
sluitingen en ongeveer 800.000 abonnees bij Belgacom TV.
Personeel (2009): 16.804 voltijdse equivalenten
Geconsolideerde omzet (2009): 5,99 miljard euro (een toename met
0,2% ten opzichte van 2008)
Nettowinst: 904 miljoen euro (een toename met 13% ten opzichte
van 2008)
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10
zal stimuleren waardoor de prij-
zen dalen, terwijl men in Enge-
land, Nederland, Portugal en
Zwitserland heeft vastgesteld dat
het aantal operatoren vanzelf
terugloopt. Enkel in België en
Frankrijk wil men van drie naar
vier. Des te meer spelers, des te
minder wordt geïnvesteerd in
service. Deze vierde licentie zal
een kort leven beschoren zijn.”
Verwacht u dat op een dag een
dergelijke licentie kan worden
toegekend aan een Indische, Chi-
nese of Braziliaanse operator?
“Bij een recent bezoek aan India
heb ik ontdekt dat de lokale
operatoren vooral interesse heb-
ben voor Afrika. Zullen ze zich
vervolgens op Europa richten?
Eerlijk, ik weet het niet. In elk ge-
val is er in Europa nog maar een beperkt
groeipotentieel voor de telefonie, vooral door
“klantentevredenheid
In 2010 is end-to-end
onze
topprioriteit”
de beslissing van de regulatoren om de ter-
minatietarieven (de tarieven die mobiele ope-
ratoren aan andere operatoren aanrekenen
voor het afwikkelen van oproepen op hun net-
werk, nvdr.) te laten dalen. In 2003 bedroeg dit
tarief 19 eurocent, momenteel 1 eurocent. In-
dien de operatoren van de groeilanden naar
Europa zouden komen, dan zijn die niet op
zoek naar groei. Ze kunnen echter wel be-
koord worden door de mogelijkheid om te-
gen een relatief goedkope prijs cashflow en
knowhow te verwerven.”
Ziet u zelf interessante overnamekansen in
het buitenland?
“Sommigen hebben me verweten dat ik inter-
nationale kansen heb laten liggen. Wanneer ik
kijk naar de inmiddels gigantische flops van
een aantal zogenaamd gouden overnames in
Europa, dan meen ik dat we er goed aan heb-
ben gedaan ons te concentreren op de inno-
vatie in België. Alles op zijn tijd. We blijven
oog hebben voor eventuele overnames, maar
weten ook dat het weinig interessant is om
een andere Europese operator over te nemen
wanneer die een vergelijkbare groei heeft en
9:52 Page 47
dezelfde verplichtingen heeft vanwege de re-
gelgever. In de groeilanden ligt de situatie
anders, maar je moet dan een land en een
operator vinden waarmee de culturele ver-
schillen niet te groot zijn.”
Belgacom is nu al internationaler aanwezig
dan meestal wordt aangenomen, via BICS,
de internationale ‘carrier’ (een bedrijf dat
de internationale afhandeling van gesprek-
ken en sms-berichten voor andere operato-
ren verzorgt, nvdr.). Belgacom is voor
57,6% eigenaar van dit bedrijf, Swisscom
voor 22,4% en de overige 20% is in handen
van het Zuid-Afrikaanse MTN. Hoe ziet u
BICS evolueren?
“BICS kende in 2009 een bijzonder mooie
groei van 10% en heeft de samenwerking met
de Zuid-Afrikaanse operator MTN uitgebreid.
BICS vaart wel bij de sterke toename van het
aantal internationale oproepen, al staan de
prijzen onder druk. We zijn momenteel mon-
diaal de vierde speler binnen deze sector, na
Verizon, AT&T en het Indische Bharti. Deze
activiteit is synoniem voor een zeer uit-
gebreid netwerk van contacten in Afrika
en het Midden-Oosten. De groep koes-
tert sterke verwachtingen dat BICS
deuren opent naar Azië.”
De verloningen van de Bel20 CEO’s
hebben nogmaals de krantenkoppen ge-
haald. Meent u dat er behoefte is aan een
kader voor de variabele verloning ten op-
zichte van de vaste?
“Mijn filosofie is eenvoudig: als men goede
mensen wil, met een strategische visie en de
capaciteiten om deze visie te implementeren,
moet men ze kunnen betalen om ze te moti-
veren. Dat behoort dan tot de strategische
visie van het bedrijf, die trouwens niet alleen
betrekking heeft op de CEO, maar op het vol-
tallige directiecomité, en die rekening houdt
met de markt en de ‘concurrenten’ op Euro-
pese schaal.”
En het aandeel van het variabele loon?
“Ik geloof dat een variabel loon nodig is. Ik
heb geen standpunt over het precieze per-
centage dat dit variabele deel zou moeten
vertegenwoordigen, maar men moet erop
toezien dat het geheel ‘redelijk’ blijft in ver-
gelijking met andere bedrijven, minstens op
Europees niveau.”
Kort voor de hernieuwing van uw mandaat
in 2009 waren er spanningen met de raad
van bestuur. Welke lessen hebt u hieruit
Interview BUSINESS
getrokken over het te vinden evenwicht tus-
sen de directie, de raad van bestuur en de
aandeelhouders?
“Het is goed dat het management duidelijk
zegt wat het wil en hoe het wil dat de strategie
zich verder ontwikkelt. In functie van de feed-
back van de raad van bestuur moet het zijn
conclusies trekken: ik ben akkoord of niet ak-
koord. Zo simpel is dat. Indien men niet ak-
koord is, moet men dat duidelijk zeggen. Sa-
men moet men immers de eindbeslisser over-
tuigen, in casu de aandeelhouder. Er zijn drie
partijen die een evenwicht moeten vinden,
geen twee, én dat vergeet men soms.”
Wat is uw belangrijkste uitdaging inzake
personeelsmanagement?
“Het beheren van de leeftijdspiramide. En op-
leiding in een sector die voortdurend evo-
lueert. Een aantal medewerkers heeft binnen
relatief korte periodes vier of vijf opleidingen
gevolgd. We moeten werknemers kunnen blij-
ven motiveren.”
Een bedrijf leiden dat voor 53% in handen
is van de overheid… wat zijn daar de goe-
de en slechte kanten van?
“Voor het dagelijks beheer merk ik geen aan-
zienlijke verschillen. De hernieuwing van mijn
mandaat was wel aanleiding tot vreemde spel-
letjes die in een privaat bedrijf ondenkbaar
zijn. De duur van mijn mandaat, zes jaar, is voor
bepaalde grote privébedrijven zeker het over-
wegen waard. Met een contract van bepaalde
duur vermijdt men dat bepaalde CEO’s meer
dan twintig jaar vasthouden aan hun zitje.” 
Olivier Fabes
VOLGENDE MAAND
De familie Kumpen was één van de naoor-
logse pioniers van het industriële Limburg.
Nu is de derde generatie aan zet. De flam-
boyante Anthony Kumpen werkt zich in
de kijker als jonge ondernemer en bestuur-
der van de racefietsproducent Ridley. Zijn
bedrijf liet in 2009 met voorsprong de
Belgische kopgroep van fietsproducenten
achter zich. “Vooralsnog heeft de crisis bij
ons niet toegeslagen.” Ondertussen sleu-
telt Ridley aan een revolutionaire woon-
werkfiets. “Kwestie van actief bij te dragen
tot de oplossing van het fileprobleem.”
Behalve in de fietsbusiness gooit de jonge-
man ook hoge ogen als autopiloot.
Gestroomlijnde racefietsen en supersnelle
bolides bepalen vandaag een groot stuk
van zijn hectische leven. Tussen alle races
door maakt hij graag tijd vrij voor Forward.
MEI 2010 • 47
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:52 Page 48

BUSINESS Baanbreker

Alfin Catering: culinaire trendsetter

in de eventwereld

Passion for food

als handelsmerk
Oost-Vlaanderen, het mekka van de Belgische
cateringindustrie, heeft er een geduchte hoogvlieger bij:
Alfin Catering. De Gentse speler staat samen met enkele
doorgewinterde collega’s top of mind bij het gros van de
eventbedrijven en een rist ondernemingen, zo bleek tij-
dens de voorbije Benelux Event Awards.

Wim Ballieu (rechts): “Creatieve

eventcatering wordt de focus van het nieuwe businessmodel”

D
e Alfin-equipe ging begin dit jaar op in EEB, een holding
van het Belgische Gourmet Invent (Merelbeke) en het
Franse Belgische cateringbedrijf Horeto. Die laatste heeft
een meerderheidsbelang van 55%. Maar de integratie doet niets
af aan de gedrevenheid en passie van Wim Ballieu (27), het brein,
de motor, maar bovenal de inspirator achter en voor het fornuis
van Alfin. De jongeman was amper
20 toen hij al de keuken runde van
De Karper, huisrestaurant van het Ra-
veelmuseum in Machelen. Maar het
“koepelende
Meng 30% Alfin in de over-
cateringgroep en
noodlot gooide roet in het eten. De we klimmen tot de wereldtop
topchef in de maak viel van een trap,
brak zijn rug en moest het noodge- in de betere brasserieklasse”
dwongen veel rustiger doen. “Vader
en moeder hebben een slagerij in Gent. Daar groeide het
respect voor pure grondstoffen en smaken. Na mijn val in 2005
besloten mijn ouders om naast hun slagerij een traiteurafdeling
op te starten, waar ik dan mijn eigen werktempo kon bepalen.”
De rug herstelde wonderwel en al snel breidde de klassieke af-
haal- en leveringskaart uit met homecookings, b2b-catering en
recepties buitenshuis. Na zes maanden oversteeg Ballieu’s omzet
die van de slagerij. Hij kocht de naburige panden, verbouwde en
renoveerde de ouderlijke slagerij en richtte in mei 2007 Alfin Ca-
tering & Events op. De pijlsnelle groei zet door en na amper een
jaar haalt Alfin een omzet van 2 miljoen euro. In september 2008
verhuist de ploeg met hebben en houden naar een voormalige
vleesverwerkende fabriek in het Oost-Vlaamse Mariakerke. 1.900 m2
productieoppervlakte, waarvan 900 m2 keuken. “We waren tot het
besef gekomen dat slagerijcatering een totaal andere business is
dan eventcatering. Ik herinner mij nog levendig het moment dat
ik het papier op de buffetten verving door linnen nappen – van-
daag is zelfs de keuze van de nap een
weloverwogen topic.” Creatieve eventca-
tering wordt de focus van het nieuwe bu-
sinessmodel. Tot op vandaag nog altijd
Ballieu’s stokpaardje. “Doen we nog com-
muniefeesten? Ja, maar voor minstens
100 genodigden. De nadruk ligt steevast
op het gastronomische en het artisanale.
Met respect voor de traditionele keuken gebaseerd op eerlijke
grondstoffen en ingrediënten, spelen we in op de nieuwste
trends en kooktechnieken. Alle recepten, van aperitiefhapje tot
dessert, zijn eigen creaties. Maar genieten is meer dan alleen lek-
ker eten. Ook de omgeving en de sfeer moeten kloppen. Het
eventdesign en -interieur nemen we daarom ook voor onze reke-
ning: inrichting, meubilair, verlichting, muziek, tafeldecoratie, tot
en met de outfits van het personeel.” Zo ontstond Alfin Concept
Store, een spin-off waarbinnen Ballieu en interieurdesigner Chris-
tophe Verbeke food- en designconcepten uitdokteren die mijlen-
ver afstaan van de platgetreden paden. “Zonder in het vaarwater
te komen van het eventbureau. Ieder zijn specialiteit!”

–>
Wim Ballieu is amper 22 als hij zijn rug breekt en Alfin Catering & Events gaat als aparte entiteit van start.
2007
2005

noodgedwongen het restaurantfornuis moet ruilen Gastronomische en artisanale eventcatering in een origineel
voor een traiteurkeuken in de ouderlijke slagerij. decor en exclusieve styling wordt het handelsmerk.
Met succes.

48 • MEI 2010
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:52 Page 49

Baanbreker BUSINESS

Soort zoekt soort Fris van geest en aanpak

Om zijn wildste ideeën en concepten vorm te
Elke ingrijpende beslissing toetst Ballieu bij een
geven, doet Ballieu een beroep op uiteenlo-
viertal vertrouwenspersonen, waaronder Piet
pende partners die op maat van het event meu-
Lievevrouw, business unit manager Imperial
bels, decoratiestukken, armaturen, enz. bou-
Tufting Company van de
wen. “Minstens even belangrijk is de binding Balta Group. “Wim is
van ons menselijk kapitaal aan Alfin door om- vriend aan huis. En verzorgt
zetvolume te verzekeren. Want door onze al eens een familiefeest.
focus op het topsegment kromp onze afzet- Toen hij zich als jonge
markt. Het succes van Alfin schuilt in de crea- knaap in de cateringbusi-
tieve dynamiek en het frisse enthousiasme ness gooide, viel het op
van de medewerkers. Dat team wil ik kost wat hoe zijn aanpak gelijkenis-
kost aan boord houden en uitbouwen.” sen vertoonde met mijn
managementvisie.
Alfins innovatiecultuur wordt aan een hels tem- Persoonlijk volg ik drie gul-

“
den regels: doe wat nog
© www.white-rabbit.be

po gevoed door de inbreng van en verrijking Afgaan op nooit eerder werd gereali-
door ‘soortgenoten’. Architectenbureaus en je buikgevoel seerd, gun anderen het
modehuizen bijvoorbeeld vormen Ballieu’s ge-
kun je pas als recht om fouten te maken
droomde klanten/inspiratiebronnen. “Idem di-
je het metier en gebruik je fingerspitzen-
to voor medewerkers. Met Alfin Café – een gefühl. Wim hanteert nooit
maandelijkse rekruterings- en opleidingshap- beheerst”
standaardmodellen. Hij
pening op een binnenschip – selecteren we luistert intens en doktert
jonge mensen die onze ‘passion for food’ concepten uit vanuit de buik. Hij gaat voluit voor
delen. Zo beschikken we nu al over een netwerk van 70 losse medewerkers die we in de creatie en begint daarna pas te cijferen. Zijn
functie van hun eigen kunnen en engagement inschakelen. Op de Alfin Academy creativiteit compenseert een schoonheidsfoutje
scherpen we hun vaardigheden in de zaal of de keuken continu aan.” dan ook ruimschoots. Wim geeft zijn meestal
jonge en gemotiveerde medewerkers de vrijheid
Eénsterkeuken voor 20.000 gasten om te leren uit hun fouten. Zo enthousiasmeert
Moet Alfin op de rem staan sinds het deel uitmaakt van een groep met 130 mede- hij zijn ploeg. Hij maakt zijn mensen fier, waar-
door ze bereid zijn hard te werken, verantwoor-
werkers en een omzet van om en bij 50 miljoen euro (2009)? “Mijn doelstelling als
delijkheid te nemen en alles te geven voor het
‘creative chef’ is dubbel: met Alfin marktleider worden in het segment van een drie-
bedrijf. Wim kan 100% op zijn medewerkers ver-
sterrenniveau voor 400 gasten – in feite zijn we dat al. En van Gourmet Invent de
trouwen. Dát is zeldzaam.”
trendsetter maken voor de grotere kwaliteitsevenementen. Anders gezegd: als we
erin slagen 30% van Alfins cultuur en concept te transponeren naar de overkoepe- Alfins succes valt of staat met de jeugdige, frisse
lende cateringgroep, dan behoren we tot de wereldtop in de betere brasserieklasse: en ongedwongen stijl van zakendoen. Daarom is
in casu voor 20.000 mensen een éénsterkeuken bieden. En kunnen we ons meten het zo belangrijk dat Wim die dynamiek niet ver-
met Potel et Chabot in Parijs of Maison van den Boer in Nederland.” liest naarmate zijn maturiteit groeit, vindt
Lievevrouw. “Zijn kracht schuilt in zijn originaliteit.
Typisch voor de sector is dat de cateraar zich elk feest opnieuw moet bewijzen. Het Elk feest of event krijgt een eigen verhaal of
juiste evenwicht tussen volume en ambitie bepaalt de rendabiliteit. “Een succesfor- kleurcode. Nooit tweemaal hetzelfde. Dat vergt
mule kun je niet tot vervelens toe kopiëren. Een concept dat in Gent scoort, doet dat veel energie. En verhoogt het kostenrisico.
niet automatisch in Parijs. De slaagkansen worden grotendeels bepaald door de Wellicht is het daarom goed dat hij nu zijn creati-
medewerkers die je inzet. Daarom is blijven bezielen en inspireren mijn belangrijkste viteit kan botvieren in de schoot van een groep
met meer financiële draagkracht en begeleiding.
opdracht als zaakvoerder. Daarbij besef ik heel goed dat mijn grootste sterkte mis-
Want creatieve geesten durven zich wel eens te
schien wel de zwakste schakel vormt. Maar zolang ik daar terdege bewust van ben
verliezen in hun geestdrift. Ik hoop alleen dat
en niet overmoedig word, zie ik geen probleem. Ik vraag me alleen af hoeveel hoger
Wim tijdig een of meerdere klonen van zichzelf
ik de lat kan blijven leggen. Mijn allerhoogste doel? De Alfin-spirit zoals we dat graag vindt die zijn visie en ideeën in de toekomst blij-
noemen, overzetten naar ons team van jonge en gedreven medewerkers dat ge- ven uitdragen zodat Alfin groot kan worden in
steund door een aantal sterke sleutelfiguren ons concept verder laat uitgroeien.”  zijn ‘klein zijn’.”
Johan Van Praet

Een voormalige vleesverwerkende Alfin lanceert een Om zijn groeiplannen te financieren, zoekt Alfin een investeerder
2008

2009

2010

fabriek van 1.900 m2 in Mariakerke secundaire brand: en wordt via Gourmet Invent deel van de EEB-holding, waarvan
(Oost-Vlaanderen) wordt de de Easy Food-lijn. de Franse groep Horeto de derde partner vormt.
nieuwe thuisbasis.

MEI 2010 • 49
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:52 Page 50

BUSINESS Level 5

Fabrikanten werken logistiek samen

Opzet: transportkosten reduceren

De term ‘collaborative logistics’ is lang niet meer dan een modewoord geweest, maar in de laat-
ste maanden zijn enkele mooie projecten afgerond met een concrete toegevoegde waarde voor
de deelnemende bedrijven.

B
edrijven die met elkaar samenwerken in hun logistieke
processen doen dat om zwakke punten in hun keten
op te vangen. De samenwerkingsprojecten kunnen
plaatsvinden op velerlei vlakken: samen transporteren, de-
zelfde opslagruimte gebruiken en zelfs samen aankopen. Het
den zij een distributiecentrum voor toiletpapier, zepen en ver-
zorgingsproducten om zo 70% van de leveringen gezamenlijk
te kunnen uitvoeren. Resultaat: 15% minder vrachtwagenkilo-
meters en een verbeterde servicegraad naar de supermark-
ten. Het was daarna even wachten op de eerste voorbeelden
in België.

“zijnWeomziente dat klanten ook echt bereid

gaan samenwerken met andere
bedrijven wanneer ze reële besparings-
mogelijkheden zien” Ronny Neven (ALC-Group)
fenomeen wordt ook wel bundeling of clustering genoemd.
In de literatuur verwijst men naar het voorbeeld van de sa-
menwerking tussen Kimberly-Clark, Lever Fabergé en Kühne
& Nagel in het Nederlandse Raamsdonksveer. In 2003 bouw-
De cases van ANL Plastics, SKF, Gudrun en Leaf die we hier
voorstellen, hebben betrekking op transportprojecten. De
bedrijven die aan bod komen werden begeleid door consul-
tancykantoren die zich hebben gespecialiseerd in deze mate-
rie. Ronny Neven van ALC-Group: “Wij beginnen altijd met
een grondige doorlichting van de supply chain van onze
klant. Op die thema’s die zwakker scoren stellen we dan ver-
beteringen voor. De laatste tijd zien we dat klanten ook echt
bereid zijn om te gaan samenwerken met andere bedrijven
wanneer ze reële besparingsmogelijkheden zien.”

50 • MEI 2010
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10
Die bundeling van goederen op ge-
meenschappelijke transporten lijkt
op het eerste gezicht op de praktijk
van de transporteur die aan groepa-
ge doet. Die biedt een transport aan
naar een bepaalde bestemming en
tracht dan de vrachtwagen zo goed
mogelijk te vullen met goederen van
verschillende bedrijven. Hoe beter
de truck gevuld is, hoe beter voor de
transporteur. Maar in het geval van
clustering zijn het eerst de produc-
tiebedrijven die overleggen hoe ze
regelmatige transporten naar vaste
bestemmingen kunnen organiseren.
Ze kijken hoe ze samen de vrachtwa-
gens kunnen vullen en gaan pas
daarna op zoek naar een transpor-
teur die de dienstverlening voor zijn
rekening kan nemen. Een groot deel
van de winst die de efficiënte vracht-
wagenvulling oplevert gaat dan naar
de productiebedrijven. Bovendien
willen ze een continuïteit in de trans-
porten met een vaste verbinding,
afgestemd op de eigen productie en
voorraad, met een goede rapporte-
ring over de prestaties.
Pralinemaker Gudrun doet een be-
roep op Tri-Vizor om een samenwer-
king tussen chocolatiers op poten te
zetten. Dat bedrijf positioneert zich-
zelf als ‘s werelds eerste cross supply
chain orchestrator, die samenwerkings-
verbanden tussen bedrijven opera-
tioneel beheert op basis van een gain
sharing-model. Alex Van Breedam,
CEO van Tri-Vizor: “Het is een verge-
lijkbare situatie als toen men begon
met carpoolen. Mensen zagen wel
het voordeel, maar wilden tegelijk
niet het comfort van de eigen wagen
opgeven. Het is van belang dat be-
drijven nu uit die comfortzone komen
om ook van de voordelen te kunnen
genieten. Wij bieden oplossingen
om hen gerust te stellen op organi-
satorisch, financieel en ook op wet-
telijk vlak. Ik denk dat we echt een
doorbraak zullen zien wanneer de
dieselprijs opnieuw stijgt, waardoor
bedrijven verplicht zullen worden
om hun transporten efficiënter te
organiseren.”  bedrijven. Dat hadden we allemaal perfect onder
Peter Ooms
9:52 Page 51
In de praktijk
ANL PLASTICS & SKF LOGISTICS SERVICES
Licht en zwaar samen vervoeren
A NL Plastics en SKF Logistics Services combi-
neren sinds september 2008 vrachten om de
kosten te drukken. Vrachtwagens naar bestemmin-
gen buiten België, Nederland of Frankrijk vertrek-
ken nu geladen met onderaan de zware kogella-
gers van SKF en daar bovenop de lichte kunststof-
verpakkingen van ANL Plastics. Op die manier de-
len de twee bedrijven de transportkosten en
“ookHetvoor
samen vervoeren is
ons een aanzienlijke
kostenbesparing”
kunnen ze betere resultaten bereiken op het
vlak van leverbetrouwbaarheid en service-
graad. ANL Plastics werkte al een tijd samen
met ALC-Group om de logistieke organisatie te
verbeteren. Joris Vrancken, managing director van
ANL Plastics: “Ronny Neven stelde ons voor om
ook eens te kijken naar de vullingsgraad van de
vrachtwagens. Onze grootste klanten kunnen we
rechtstreeks vanuit de fabrieken in Wellen en het
Franse Cahors bedienen met volle vrachtwagens.
Dat is perfect zo. Maar wat met de kleinere orders
die ook binnen 48 uur moeten geleverd worden
binnen Europa? Daarbij komt dat onze lading wel
GUDRUN & LEAF DISTRIBUTION
Trucks met pralines en snoep
P ralinemaker Gudrun uit Lier brengt een ge-
deelte van zijn voorraad onder bij buurman
Leaf Distribution, de logistieke afdeling van het
snoepbedrijf bekend van merken als King,
Sportlife en Red Band. Van daar vertrekt dan een
aantal transporten samen met Leaf. Deze samen-
werking is een uitloper van een studie die door de
Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij Antwerpen
werd besteld naar de mogelijkheden van samen-
werking op de bedrijventerreinen. De reden waar-
“deWeeigen
moeten de controle over
productstromen
gedeeltelijk uit handen geven”
om Gudrun begonnen is met de samenwerking is
het inzicht van de bedrijfstop dat de overheadkos-
ten verbonden aan de supply chain te groot zijn.
René Blommaert van Gudrun: “Tot voor kort had-
den wij een ingewikkelde structuur met twee
fabrieken, twee eigen verpakkingsafdelingen, vijf
externe verpakkers, tien magazijnen en een hele
resem samenwerkingsverbanden met andere
controle. Maar na een tijd kwamen we tot het
inzicht dat er ook heel wat kosten verbonden zijn
aan die ingewikkelde structuur. En het is zeer
moeilijk om die meerprijs door te rekenen aan on-
ze klanten. In onze branche is opslag en transport
volumineus is, maar bijzonder weinig weegt. Voor
dit soort orders komt clustering het best tot zijn
recht. Daarom gingen we op zoek naar een com-
plementaire partner. Na enig zoekwerk zijn we bij
SKF Logistics in Tongeren uitgekomen.”
Hans Vander Perre, general manager van SKF Lo-
gistics Services: “Wij zijn zelf ook steeds op zoek
naar oplossingen om de vullingsgraad
van onze vrachtwagens te verbeteren.
Wij baten namelijk een transportnet-
werk uit met dagelijkse verbindingen
tussen verschillende distributiecentra
verspreid over Europa. Die dienstverle-
ning verzorgen we niet enkel voor SKF,
maar ook voor externe klanten. Het sa-
men vervoeren is ook voor ons een aan-
zienlijke kostenbesparing. Mede door het concept
van clustering heeft SKF een sterke efficiëntiever-
betering van zijn laadcapaciteit kunnen realiseren.”
De samenwerking is in een contract gegoten waar-
bij SKF Logistics Services optreedt als logistieke
service provider van ANL Plastics. SKF garandeert
de levering van zijn producten volgens een service
level agreement. En SKF gaat nu verder op deze
weg en wil vergelijkbare samenwerkingsvormen
aanbieden aan andere bedrijven. 
bovendien erg duur omdat we de koudeketen
niet mogen doorbreken.”
Daarom besliste Gudrun een drastische vereenvou-
digingsoperatie op te zetten. De productie werd
samengebracht op één plaats, de opslagruimte
werd beperkt (één in de fabriek en één 200 meter
verderop bij Leaf). “Die korte afstanden maken
alles veel eenvoudiger. Het heeft ook een gunstig
effect op onze CO2-uitstoot.”
Gudrun is ook betrokken in het initiatief van Tri-
Vizor om een duurzame samenwerking op te zetten
tussen de Belgische chocolatiers, zowel op het ge-
bied van co-packing als transport. Op transportvlak
komen ook de leveranciers van de grondstoffen,
met dikwijls grote, temperatuurgecontroleerde vo-
lumes, in aanmerking om te bundelen. “Daarom
spreken we nu met een bedrijf dat grondstoffen
vervoert naar dezelfde regio’s. Dat levert een
mooie winst op, maar met een derde bedrijf erbij
zouden we nog veel meer kunnen besparen.”
Belangrijk daarbij is een groot vertrouwen tussen de
partijen. Blommaert: “De gesprekken zijn intussen
vergevorderd, maar het is opvallend hoe in het
zicht van de meet sommige partners koudwater-
vrees krijgen. Dat komt omdat een groot stuk van
de verantwoordelijkheid voor de planning en logis-
tiek bij de verpakker komt te liggen. We moeten
de controle over de eigen productstromen gedeel-
telijk uit handen geven. Die stap is voor sommigen
mentaal niet gemakkelijk.” 
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:52 Page 52

BUSINESS Strategie

Troc.com en Kringloopwinkels:
twee gezichten van groeiende markt

Tweedehands
met perspectief
De tweedehandsmarkt is een wereld met twee gezichten.
Bekende spelers als Kringloopwinkels of Oxfam zijn vzw’s
met sociale doelstellingen al dan niet gekoppeld aan
milieubewustzijn. Een puur commerciële keten als
Troc.com ziet dan weer een enorm groeipotentieel in een
grotendeels ongestructureerde markt.

Pierre Boseret (Troc.com België)

D Internet voor
e bedrijfsleiding van Troc.com gaat man Jean-Pierre Boudier. Hij had ruime
ervan uit dat de tweedehands- ervaring in de grootdistributie en begon
markt in België en Luxemburg on- de principes ervan toe te passen op de verkoop van vintage
geveer 1 miljard euro groot is. Ter vergelij- markt van tweedehandsgoederen. Van bij
king: de Kringloopwinkels hebben een de start hanteerde hij het concept van de Opvallend is dat beide organisaties
jaarlijkse omzet van 26 miljoen euro, Troc. depotverkoop: mensen brengen hun oude – Troc.com en de Kringloopwinkels – wei-
com haalt 25 miljoen euro. Pierre Boseret, spullen naar een vestiging waar ze gekeurd nig of geen omzet halen via het internet.
algemeen directeur van Troc.com België, en geschat worden. De goederen die ge- “Voor Troc.com zijn websites als eBay en
Kapaza geduchte concurrenten, maar het
Luxemburg en Duitsland: “We mogen dus acht worden om verkoopbaar te zijn, krij-
is zeer moeilijk in te schatten wat hun
wel rekening houden met een snelle groei gen een plaatsje in de winkel. Er wordt sa-
omzet is in België. We hebben zelf ook
op vrij korte termijn. In het genoemde cij- men een verkoopprijs overeengekomen
een uitgebreide website waarop alle
fer van 1 miljard en de spullen blij-

“
is geen rekening ven dan twee maan-
ge houden met
Kringloopwinkels hebben den staan. Wanneer
auto’s en kleding deels als doelstelling werkne- een bezoeker iets
omdat die pro- mers te laten doorstromen naar koopt, betaalt hij
ducten niet voor- de aangeduide ver-
komen in ons de reguliere arbeidsmarkt” koopprijs. Die som
gamma. Er be- wordt verdeeld tus-
staan in België geen officiële cijfers voor sen de eigenaar en de winkel. Voor de
deze markt. Daarom hebben we een ex- afhandeling ontvangt Troc.com een com-
trapolatie gemaakt op basis van de cijfers missie die varieert tussen 38% en 45%.
in Frankrijk, de thuismarkt van de groep.
Door de verrekening van het aantal inwo- Troc.com neemt dus weinig risico bij deze
ners zijn we op een totaal uitgekomen van transacties, want het doet geen aankoop
1 miljard euro.” van de goederen. Het bedrijf neemt de
spullen gewoon in ontvangst en tracht ze
Depotverkoop minimaliseert te verkopen. Wat de keten kan aanbieden
risico is de dienstverlening. Bij de ontvangst van
Troc.com is een zuiver commerciële orga- de goederen maakt men een contract op.
nisatie die werd opgestart door de Frans- De spullen zijn gratis verzekerd tegen dief-
objecten uit de winkel te zien zijn. Maar
we halen slechts 2% van onze omzet via
verkoop op het internet. Bij ons is de
website eigenlijk een vitrine.
stal en brand. Alle objecten worden met
foto op de internetsite gepubliceerd. De
mensen die hun spullen willen verkopen,
hoeven dus niet zelf advertenties te plaat-
sen en kopers te ontvangen bij hen thuis.
Op het eind van de maand krijgen ze een
overzicht van de goederen in depot en
een betaling van de verkochte goederen.
Het is natuurlijk zo dat Troc.com een selec-
tie maakt en niet zomaar alles overneemt
wat mensen aanbieden. De keten gaat er
trouwens prat op dat 75% van de goede-

52 • MEI 2010
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10
Geïnteresseerden zoeken wat hen inte-
resseert en komen dan naar de winkel
waar het object staat om het persoon-
lijk te kunnen keuren en kopen. Zeker
voor meubels is dat een zeer gangbare
praktijk. Ook voor eBay is het niet
gemakkelijk om meubels te verkopen
via de website. Internetverkoop werkt
dan weer wel voor vintage objecten.
Daarvoor voorzien we zelfs veilingen op
het internet”, stelt Pierre Boseret.
Via www.uwkringding.be poogt ook
een aantal Kringwinkels hun waren via
het internet en per opbod te verkopen.
ren verkocht is na verloop van één maand.
Dat heeft niet alleen met de selectie te ma-
ken, maar ook met kennis van de markt en
de gangbare prijzen. Wanneer de objecten
na twee maanden nog niet verkocht zijn,
wordt de prijs verlaagd met 10%. Dat ge-
beurt van dan af elke maand. De eigenaar
kan echter ook kiezen om de spullen koste-
loos terug te nemen na twee maanden.
Troc.com beschikt in België over 4 eigen
winkels en 26 filialen die worden uitgebaat
9:52 Page 53
door franchisehouders. Eén van de Belgi-
sche franchisehouders is Benoît Savoldi,
gerant van de winkels in Eigenbrakel, Vorst
en Etterbeek. Hij was voorheen uitbater
van een Disport-winkel. “De depots zijn
niet heel groot – gewoonlijk ongeveer
1.000 m² – maar liggen wel op een gemak-
kelijk bereikbare en aantrekkelijke locatie.
De doelstelling van elke gerant is om de
spullen in de winkel zo snel mogelijk te
verkopen en door die hoge rotatie een
grotere omzet te creëren. Het is precies
omdat de spullen snel verkocht geraken,
dat er ook regelmatig nieuwe objecten
staan opgesteld. Voor kopers is het dan
ook de moeite om regelmatig een kijkje te
komen nemen”, zegt Savoldi.
Troc.com wil de komende jaren meer win-
kels openen, vooral in Vlaanderen, en is
daarom druk op zoek naar franchisene-
mers.
Milieu en sociale
tewerkstelling
In Vlaanderen hebben de Kringloopwin-
kels geen commercieel oogmerk. De le-
den streven enerzijds een milieudoelstel-
ling na en anderzijds willen ze tewerkstel-
ling bieden aan personen die het moeilijk
hebben op de reguliere arbeidsmarkt. De
uitbaters zijn lid van de Koepel van mi-
lieuondernemers in de sociale economie
of kortweg Komosie. “We hebben 31
leden die samen 107 kringloopwinkels uit-
baten, verspreid over het volledige Vlaam-
se grondgebied”, zegt Marc Willem, al-
gemeen directeur van Komosie.
Opvallend is dat de leden wel commercië-
le activiteiten ontplooien, maar geen pro-
fit-organisaties zijn: 29 vzw’s en 2 intercom-
munales. Een bijkomende doelstelling van
de winkels is om producten aan lage prij-
zen te kunnen aanbieden. In dat kader
heeft de koepel trouwens de toelating
gekregen van de overheid om een btw te
heffen van 6%. Daaraan is echter wel de
voorwaarde gekoppeld dat de uitbaters
geen goederen mogen aankopen. De
leden van Komosie leggen onderling wel
andere klemtonen. Sommigen benadruk-
ken meer het milieuaspect, anderen be-
steden meer aandacht aan de sociale
tewerkstelling. Er zijn winkels die hun pro-
ducten zeer goedkoop verkopen om de
armen te helpen, terwijl andere liever een
Strategie BUSINESS
hogere prijs vragen om zo meer werkings-
middelen te vinden.
De kringloopwinkels krijgen wel eens de
kritiek dat ze de markt verstoren omdat ze
hun werking gedeeltelijk met subsidies
financieren. “38% van onze inkomsten
halen we uit tewerkstellingssubsidies. Die
krijgen we in hoofdzaak van het Vlaams
departement Werk en Sociale economie
voor onze activiteiten voor kwetsbare
doelgroepen. Van de 3.500 mensen die bij
ons werken, zijn er ongeveer 80% die tot
onze doelgroep behoren: mensen die lan-
ger dan vijf jaar werkloos zijn met een lage
scholingsgraad. We hebben ook een aan-
tal mensen in dienst die geactiveerd wor-
den omdat ze een leefloon ontvangen van
het OCMW. Ze kunnen bij ons aan de slag
in tal van jobs: chauffeur, ophaler, goede-
ren schoonmaken en herstellen, rekken
aanvullen, enz. We hebben een grote di-
versiteit aan functies zodat we mensen
kunnen onderbrengen in een job die bij
hen past. Het uiteindelijke doel is dat een
aantal mensen doorstroomt naar de regu-
liere arbeidsmarkt, maar we moeten toe-
geven dat dit zeker niet voor iedereen
haalbaar is.”
Daarnaast krijgt Komosie een bedrag van
OVAM voor zijn activiteiten op het vlak van
milieu. Komosie beschikt alleen over cij-
fers van de eigen werking en niet over
marktaandelen. “In 2009 hebben we
52.000 ton goederen opgehaald. Elk jaar
tekenen we een volumestijging van 8 tot
13% op. Ook tijdens de crisis blijft die stij-
ging constant doorgaan. Daarbij moeten
we vermelden dat gemiddeld 45% van wat
we ophalen uiteindelijk ook in onze win-
kels terechtkomt en dus hergebruikt
wordt. Op het vlak van hergebruik hebben
we een doelstelling opgelegd gekregen.
De Vlaamse overheid wil dat we een her-
gebruikratio per inwoner halen van 5 kg
tegen 2015. Op dit ogenblik halen we
3,5 kg. We weten dat er meer inspannin-
gen nodig zijn om nog te verbeteren, ook
omdat we een daling van de kwaliteit van
de goederen zien.” 
Peter Ooms
MEI 2010 • 53
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:52 Page 55

SP
EC

Re
IA

al
L

es
ta
te
Real estate anno 2010
6 bouwtrends
vandaag en morgen
Als er al ooit een tijd was dat een gebouw werd beschouwd als een verdienstelijke schuil-
of werkplaats, in het beste geval niet verstoken van enige esthetiek, dan is dat vandaag
de dag absoluut niet meer het geval. Een bouwwerk dat anno 2010 wordt opgetrokken,
lééft! Zo moet het onderdak bieden aan diverse levensfuncties, moet het kunnen mee-
groeien met veranderende behoeften, zit het vol domotica en ander ecologisch vernuft
en heeft het gespecialiseerde gebouwendokters nodig wanneer er iets fout gaat en voor
het onderhoud. Bouwfirma’s begeven zich steeds meer op het terrein van de dienstverle-
ning, dienstverleners willen meer zeggenschap bij het optrekken van de stenen.
Financiers denken mee over hoe de rekening op het einde van de rit kan kloppen.

In deze Special zocht Forward spelers op die een plaats opeisen bij het uitdenken van
hedendaagse bouwconcepten. Integratie lijkt het absolute codewoord. Wie er niet in
slaagt het juiste bouwteam samen te brengen, betaalt daar achteraf een hoge prijs voor.
Het DNA van de moderne constructie ontrafeld in 6 trends…

MEI 2010 • 55
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:52 Page 56

es AL
te
I
Re EC
ta

1
SP
al

Integratie van functies

Onder 1 dak: wonen, werken,

winkelen, opleiden en ontspannen

U
heeft er ongetwijfeld al over gelezen, over de multifunctio-
nele wolkenkrabbers… het zijn steden op zich: van zwemba-
den, kantoren, woningen en shopping malls tot scholen en
fitnessruimtes. Alles onder één dak. Zo ver zijn we in België bijlange
niet en wellicht breekt deze extreme vorm van integratie van func-
ties ook nooit echt door bij ons. Toch
zien we hier en daar projecten uit de
grond rijzen die diverse nuttige func-
ties combineren in één gebouw.
uitgespreid over verschillende gebouwen, maar aan de basis ligt
hetzelfde idee dat diverse nuttige functies op een intelligente ma-
nier worden gecombineerd, binnen één beveiligd en groen do-
mein. Dat vooral financiers niet goed overweg kunnen met projec-
ten met gemengde functies, weet ook Verbeeck. “Beleggers inves-
teren graag in woningen. Of in bedrijfspanden. Of in winkelruim-
tes. Ze weten niet wat ze aan moeten met combinaties. Ze zullen
er nochtans mee moeten leren leven. Een oplossing is ook de di-
verse functies aanbieden in afzonderlijke blokken aan de inves-
teerders.” Of de doorsnee Belg – met een traditioneel gemetste

“inplanten
Het monolitisch
is niet langer
baksteen in de maag – ook meewil met deze projecten, wordt hier
en daar betwijfeld. “Het is schoon in theorie, maar het werkt niet in
de praktijk”, meent Herman Verwimp, bestuurder bij de bouwfir-
ma Gijbels. “Wie wil er nu in het midden van de stad boven zijn
wenselijk” Eric Verbeeck kantoor wonen met kleine kinderen?” Het meest verregaande qua
integratie in de projecten bij Gijbels, zonder dat dat een opvallen-
Eric Verbeeck, voorzitter van de Be- de groei kent, zijn de conciërgewoningen boven een winkel, hal of
roepsvereniging van de Vastgoed- kantoor. “Dit komt wel vaak voor, ook voor panden op industrie-
sector BVS, ziet in de toekomst nog terreinen. Of een winkel langs een drukke weg met een reeks
meer gemengde projecten opdui- appartementen erboven zodat de klant zijn investering meteen
ken: “Overheden komen steeds kan laten ren-deren.” Toch niets nieuws onder de zon dus. 
meer tot de conclusie dat het monolitisch
inplanten zoals dat na WO II gebruikelijk
was, niet langer wenselijk is. Het is een
kwestie van beschikbare gronden, mobili-
teit en sociaal weefsel. Je ziet dat ook in
Wonen boven een school
het buitenland, vooral in Angelsaksische
Bij ABV+ Architecten kennen heid. Het is dé manier om de maximaal ruimte voor spel en
landen. Daar is dat nu al schering en in- de 23 medewerkers intussen grond – die in Brasschaat zeer natuur. Bovendien kunnen de
slag.” Ook in Nederland staat men al een het klappen van de zweep als duur is – optimaal te benut- bewoners ook gebruik maken
stuk verder dan bij ons. In steden zoals Am- het over het integreren van ten.” De idee om bovenop de van deze infrastructuur na de
sterdam, waar absoluut geen bouwterrei- functies gaat. Zonder aarzelen school een 30-tal duplexwo- schooluren, dat zorgt voor
nen meer zijn, is dat pure noodzaak. “Dat leggen ze ons 10 recente ont- ningen en appartementen te meer sociale controle. Deze
komt er hier ook van”, vult Marc vande werpen voor, van een zorg- en zetten, werd met middelmatig opstelling zorgt bovendien
revalidatiehotel en 52 service- enthousiasme onthaald. voor minder verwarmingskos-
Gucht, consultant voor diverse bouwpro-
flats in Wenduine in opdracht Schooldirectie en omwonen- ten.” Ook het extra verkeer
jecten in de zorgsector, aan. “Ik geloof er
van het Centraal Bestuur der den hadden hun twijfels. En bleek met enkele eenvoudige
sterk in, maar niet iedereen.” Marc vande Socialistische Mutualiteiten ingrepen onder controle. In-
Gucht koppelde als één van de eersten (bouw start deze maand) tot tussen – halfweg de bouw –
een kinderverblijf aan een seniorie, maar het project Nieuw Helmond zijn alle partijen meer dan
dat was tegen de zin van investeerders die waar woongelegenheid bo- overtuigd. Ook kopers wer-
vooral op winstbejag uit zijn. “Als de stra- venop shops en diensten den al overhaald. Tenslotte
tegie erin bestaat om zo snel mogelijk werd gepland. Het origineel- ben je doorgaans thuis als de
ste idee bleek de school in school gesloten is! En de
zoveel mogelijk geld te verdienen, dan is
Mariaburg Brasschaat. Daar School in Mariaburg Brasschaat geldschieters? “Voor hen is
dat inderdaad geen goed idee. Maar als je opperden de architecten dat dat geen probleem, want zij
vooral de woonkwaliteit van de residenten woongelegenheid bovenop het gemeentebestuur had aan bekijken het enkel langs de
voor ogen houdt – en er dan nog altijd de school bijzonder veel voor- enkele woningen gedacht financiële kant. Het is een
goed van kan leven – dan kan je door der- delen zou opleveren. Erik naast de school om de nieuw- PPS-structuur met als grote
gelijke projecten de kwaliteit verhogen.” Andries, zaakvoerder van bouw betaalbaar te houden. voordeel dat dat veel sneller
vande Gucht werkt momenteel aan een ABV+ Architecten: “Het is de Maar er bovenop? “Het heeft resultaten oplevert. De school
eerste keer dat in België een geweldig veel voordelen”, wordt op 2 jaar tijd gebouwd,
project in de zorgsector dat hij ‘De Zorg-
gemengd project wordt ge- verdedigt Andries zijn project. terwijl het via de geijkte kana-
straat’ doopte. Daar worden de functies realiseerd in de schoolsector. “Pedagogen pleiten voor len met subsidiëring makke-
In Nederland zijn er al enkele schoollokalen op de gelijk- lijk 10 jaar duurt vooraleer je
gelijkaardige projecten uitge- vloerse verdieping. In ons aan het bouwen gaat”, be-
56 • MEI 2010 voerd tot ieders tevreden- project bleef er bovendien sluit Andries.
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:52 Page 58

es AL
te
I
Re EC
ta
SP
al

2
vande Gucht in een project dat hem zal heugen: “Domotica in
seniorieën. Als het daar niet nuttig is, waar dan wel? We inves-
Domotica teerden een fortuin, bijna 1 miljoen euro, en na een jaar hebben
we alles terug buiten gegooid. Het werkte gewoon niet. Dat doe
James is een… ik nooit meer, proefkonijn spelen: je betaalt de ontwikkeling van
de producten van een ander en je draagt er alle nare gevolgen
afstandsbediening! van. Ik denk dat er een paar dingen zullen doorbreken die het
comfort echt verhogen, maar niet
alles wat technisch gezien mogelijk
is, is ook nuttig voor de mens. Het in-

I
s de verlichting in uw kantoor verbonden aan een bewegings- teresseert mij niet dat een machine
sensor? En kan men van op een centraal punt alle ramen mij vertelt wanneer mijn pen leeg
’s avonds sluiten? Domotica is niet meer ver van ons bed, maar is!” Dat er nog werk aan de winkel is
het blijft doorgaans bij een aantal in de domoticasector, daar zijn alle

“ Wat we deden voor

een firma uit Tel Aviv
toepassingen die hun nut en deug-
delijkheid bewezen hebben. Ver-
experts het over eens. Men wil niet
gezegd hebben dat de producten
wimp: “In de bedrijfsbouw worden nog in de kinderschoenen staan,
oversteeg de verbeel- we met relatief weinig vragen ge- maar toch… Eric Verbeeck ziet de
ding!” Erik Andries confronteerd. Tenzij het automa-
Erik Andries
trend toch doorzetten in de toe-
tisch sturen van licht, zonwering en komst en verwacht rond 2025 een
verluchtingsluiken. Daar houdt het meestal op.” Misschien nog doorbraak. “Nu is het nog wat duur, en de 40-ers van vandaag zijn
niet zo slecht, gezien de pijnlijke ervaring van consultant Marc wel vertrouwd met computers, maar zien dat nog teveel als een

3
van de extreme vorm van ecologisch bou-
Ecologie wen heeft hij toch een veeleer optimistische
kijk op de zaken. “In Vlaanderen tellen we al

Eén met de natuur! 1.200 passieve woningen en een aantal pas-

sieve kantoorgebouwen, zoals het Haven-
gebouw Gent, dat van Volvo Trucks in Oost-
akker en dat van Nike in Brussel. Colruyt
plant een passief grootwarenhuis, maar wil

V
elen spreken erover, weinigen investe-
ren erin. In de traditionele bouwsector
is de definitie van een duurzaam ge-
bouw een gebouw waar men graag vertoeft
of waar het goed zaken doen is. Elke investe-
ring moet bovendien renderen en pas in
laatste instantie wordt aan de planeet ge-
dacht. “Het ecologische verhaal is belang-
rijk, maar wanneer je een onaangenaam ge-
bouw oplevert, dat ook nog eens
extra duur is, dan is het weinig zin-
vol om een perfect recycleerbaar
pand te bouwen dat een
nettoleverancier van ener-
gie is. Zo denken wij erover,
en eigenlijk onze klanten
ook”, zo verklaart onze gespreks-
partner bij bouwfirma Gijbels.
Wat niet wil zeggen dat Gijbels
geen klanten heeft die ecolo-
gisch denken..., maar dan voor-
al omdat dat een goede zet
Philippe Woitrin
(Hain Celestial Europe)
58 • MEI 2010
blijkt op marketingvlak. “Daarom doen voor-
al de duidelijk zichtbare dingen het goed,
zoals zonnepanelen op het dak.” De subsi-
dieregeling zal daar ook wel niet vreemd aan
zijn. Dat ondervindt ook Peter Dellaert van
het Passiefhuis Platform vzw. Als promotor
Gezonde voeding in een gezond bedrijf
Eind vorige maand opende natuurvoe-
dingsspecialist Hain Celestial Europe – dat
10 jaar geleden het Belgische bedrijf Lima
overnam en 220 medewerkers telt – een
gloednieuwe, ecologische en CO2-neutrale
hoofdzetel in Aalter bij Gent. Philippe
Woitrin, CEO van Hain Celestial Europe:
“Met dit hypermoderne gebouw wilden
we de filosofie van duurzaam ondernemen
– die centraal staat in onze bedrijfsfilosofie –
doortrekken in de site. We hebben de
meest geavanceerde bouwtechnieken aan-
gesproken en ecologische architectuur
toegepast in de kantoorruimtes, magazij-
nen, het labo en de tuin.” De nieuwe vesti-
daar voorlopig nog niet veel over kwijt. In
Londerzeel staat de eerste passieve school,
en er zijn er 15 gepland. We zien dat de in-
teresse duidelijk stijgt, vooral in stedelijke
gebieden.” Volgens het Platform zijn vooral
de overheden de trekkers op dit domein. De
ging van Hain Celestial Europe werd ge-
bouwd volgens maximale ecologische nor-
men. Daarvoor werd spitstechnologie inge-
zet zoals zonnepanelen en energiezuinige
toestellen, superisolerend glas en domoti-
ca voor de verlichting, maar evenzeer
gezond boerenverstand als een correcte
oriëntering van het gebouw en de ramen,
het bij elkaar plaatsen van verwarmde ruim-
tes, het aanleggen van tuin en dakterras
met de juiste planten. Ten slotte valt ook
de consequente keuze op voor materialen
of technieken die de natuur niet schaden
zoals binnenschrijnwerk in inheems hout,
natuurlijke verven of de recuperatie van
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:52 Page 59

SPECIAL / Real estate

werkinstrument. De 20-ers die

zien geen graten in computers
op álle domeinen van hun le-
ven. Die willen zeker en vast domoti-
ca.” Verbeeck weet ook dat we in België
min of meer gelijke tred houden met Nederland of
Frankrijk, maar misschien ietwat terughoudender zijn dan
Engeland of Duitsland. En dan spreken we nog niet over Israël! Daar
kan Erik Andries over meepraten: “We worden wel vaker geconfronteerd
Diensten

De hardware
en de software
4
B
met vragen over domotica, vooral voor kantoorgebouwen en niet zozeer ouwwerken ondergingen dezelfde evolutie dan auto’s,
voor woningen omdat het nogal duur uitvalt. Maar wat we onlangs in een vertelde ons iemand. Vroeger deed je bij een pro-
project deden voor een beursgenoteerde firma uit Tel Aviv oversteeg de bleem zelf de motorkap open. Vandaag koppelt je
verbeelding! De eigenaar kan vanuit Tel Aviv o.a. de zonwering in garagist je wagen aan een computer die de diagnose stelt.
Antwerpen bedienen. Via een resem camera’s en een badgesysteem Zelf prutsen is er al lang niet meer bij. Zo ook met het
weet hij perfect wie er binnen en buiten gaat. En er hangt een intelligent onderhoud van gebouwen. Een state-of-the-artproject ziet
toestel dat de lichtsterkte meet en de lichten per zone uitschakelt als er er achter de hedendaagse strakke lijnen behoorlijk inge-
voldoende daglicht is.” Overdreven? In Tel Aviv kijkt niemand daarvan op. wikkeld uit. Computergestuurde domotica, hoogtechnolo-
Daar is dat heel gewoon. In elk geval is het potentieel ook voor onze ge- gische ecosystemen, een juridisch kluwen van eigenaars,
bouwen groot: domotica wordt ingezet voor het besturen van het huurders en dienstverleners… het is geen overbodige luxe
gebouw. Minder energieverbruik en meer veiligheid zijn daar directe om iemand te hebben die weet wie wat kan en mag doen.
gevolgen van, al zijn die aspecten niet altijd makkelijk te berekenen. Want Yves Van Hooland, voorzitter van de International Facility
hoe bereken je nu de winst van een inbraak die niet gebeurde?  Management Association IFMA, kan er alleen maar blij om
zijn. “Facilitymanagement inte-
greert alle activiteiten die als
doel hebben het beheren van
de werkomgeving. Grosso
modo kunnen we twee groepen
hoge olieprijzen van de afgelo- verhuren, liggen de kaarten an- onderscheiden. Enerzijds de
pen jaren hebben de trend een ders. “Vanuit een zuivere financië- ‘harde’ sector die vooral tech-
duidelijke boost gegeven. “Er zijn le benadering zet je een zo goed- nische diensten groepeert zoals
behoorlijk wat architecten die on- koop mogelijk gebouw dat je zo het onderhoud van de gebou-
ze opleiding hebben gevolgd.” duur mogelijk verhuurt. Toch heb wen en de technologie erin. An-
Een passief kantoor kost tussen je ook een ander soort cijferaars derzijds de diensten aan de
de 7 en 20% méér dan een tradi- die meer op lange termijn den-
tioneel project, maar daar staat
tegenover dat de verwarmings-
kosten tot 75% lager liggen. Het
ken. Die nemen de extra investe-
ring erbij. Ga je voor rendement
of voor kwaliteit, is de vraag”,
“bezig
CEO’s houden zich liever
met de sexy
Havengebouw Gent had de extra meent vande Gucht. In elk geval
lijkt het erop dat de aannemer die
‘dealmaking’” Yves Van Hooland
investering op 2 jaar terugver-
diend! Als de eigenaar-bouwheer energiezuinig bouwen vandaag
ook de gebruiker wordt van het niet standaard bespreekt met zijn gebruikers, ook wel de ‘soft’ sector genoemd. Dat kan
gebouw, overweegt men sneller klant, binnen maximaal 15 jaar de gaan van schoonmaken over security en catering tot ont-
de extra investering. Als het ge- boeken mag sluiten.  haal. Wij proberen mensen te doen inzien dat al die activi-
bouw wordt opgetrokken om te teiten als een geheel moeten worden benaderd.” Zelfs bij
de facilitymanagers op het terrein moet die idee nog wat
doorsijpelen. Dat heet dan ‘integrated facilitymanage-
ment’. Je ziet dan ook hoe langer hoe meer leveranciers
opduiken die diverse diensten aanbieden. Van Hooland:
regenwater en het recycleren
“ISS is daar een typisch voorbeeld van. Het bedrijf stelt
van afval. “Het gebouw werd
volledig luchtdicht gebouwd
wereldwijd 450.000 mensen tewerk en bood oorspronke-
om warmteverlies tegen te lijk alleen maar poetsdiensten aan. Vandaag komt nog
gaan bij koude en om hitte slechts twee derde van de inkomsten uit schoonmaak. ISS
tegen te houden, om tocht te gooide zich daarbij niet alleen op andere ‘soft’ diensten
vermijden en om isolatie droog zoals onthaal, maar bood zich bv. ook aan voor de renova-
te houden. Er werd geïnves- tie van kantoren van De Post.” Als je achteraf diensten
teerd in dakisolatie, buiten- De gloednieuwe ecologische en
CO2-neutrale hoofdzetel in Aalter van moet verlenen, is het immers geen overbodige luxe ook
muurisolatie en vloerisolatie Hain Celestial Europe wat inspraak te krijgen in de manier waarop het gebouw
(maximale U-waarde van 0,4
wordt geconcipieerd. Ook bij de Compass Group of bij So-
W/m2K)”, vertelt Woitrin ons lieten het wel volgens hun
eisenpakket optrekken door dexho zie je dezelfde trend. Die laatste verzorgt sinds
trots tijdens de rondleiding.
Hain Celestial Europe is geen Koramic uit Kortrijk en huurden
eigenaar van het gebouw. Ze het vervolgens.
MEI 2010 • 59
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:52 Page 60

es AL
te
I
Re EC
ta

5
SP
al

enkele jaren alle facility en real estate

management bij KLM. “Van bij de bouw de
Flexibiliteit
puzzelstukken samen leggen en ook nadenken
over het gebruik achteraf… het lijkt mij een evi-
dentie, maar op het terrein zie je nog veel projecten
Herbruikbaarheidswaarde
waar dat te weinig gebeurt.” De manier waarop het

gebouw wordt gebouwd, bepaalt immers hoeveel
energie het achteraf zal gebruiken, hoeveel m² be-
schikbaar zal zijn. Het heeft invloed op de mobiliteit,
op de veiligheid, op de flexibiliteit of het gebrek er-
aan… dat alles staat al vast van bij het plan. “Het bou-
wen, kopen, verkopen, verhuren van gebouwen, de
verplichtingen van aannemers, financiers, eigenaars
en huurders die daaruit volgen, het staat in ingewik-
kelde contracten en dat heeft een enorme impact op
het bedrijf achteraf. CEO’s houden zich liever bezig
met de sexy ‘dealmaking’ van kopen en verkopen. Ze
vergeten dat ook onderhoud en gebruik een zaak is
van veel geld.” Dat er steeds meer diensten zijn ge-
koppeld aan de muren van het gebouw, bevestigen
ons ook aannemers en architecten. Andries: “Klopt.
Vroeger leverden we een gebouw op en vanaf dat
moment was de eigenaar verantwoordelijk. Vandaag
is de trend ‘design, build and maintain’. Dan staat de
aannemer bv. voor onderhoud in.” Ook bouwfirma
Gijbels biedt extra diensten, vooral dan bouwkundige
services zoals onderhoud, kleine herstellingen, kleine
aanpassingen, klusjesdienst, enz... Verwimp: “We spre-
ken met de klant over die Total Cost of Ownership.
Maar eerlijk gezegd kiest die toch veeleer op basis
van de bouwkosten. Fout..., maar begrijpelijk. Het ene
heeft hij in de hand, het andere is een toekomstige
‘opbrengst’ of ‘minkost’.”  of dat ook zo blijft, valt te betwijfelen.
S
tel: u heeft een project en zet er het perfecte gebouw voor neer. Maar het
idee flopt. Of het wordt zo’n succes dat u moet uitbreiden. Of u vindt
geen opvolger. Dan drijft algauw de vraag boven: kunnen we dit gebouw
aanpassen of er nog iets anders mee aanvangen? Het gebeurt vaker dan u
denkt. “Het is erg belangrijk daarbij stil te staan op het moment dat u plannen
tekent. Maar het is tegelijkertijd zeer moeilijk”, weet Marc vande Gucht. Hij
zette bv. een gebouw waar zonder breken airco kan worden toegevoegd. In een
rusthuis voorzag hij in kamers dubbel zo groot als wettelijk nodig om te voor-
komen dat het rusthuis moet sluiten als de
“Duurzaam bouwen wetgeving verandert. “We dachten ook na
betekent dat gebou- over een andere bestemming. De enige mo-
gelijkheid was er een hotel van maken. Maar
wen langer moeten een hotel haalt minder rendement dan een
meegaan” Eric Verbeeck rusthuis.”
In de kantorenmarkt merkt Erik Andries op
dat steeds meer kantoren ‘polyvalent’ zijn. Ze worden steeds minder gebouwd
in functie van één bedrijf, maar moeten zich kunnen aanpassen aan de gebrui-
ker. In elk geval denkt Eric Verbeeck van de BVS dat we in de toekomst niet
zomaar meer gaan mogen afbreken. “Kantoren van 30 jaar oud worden zonder
pardon met de grond gelijk gemaakt. Maar duurzaam bouwen betekent ook
dat de gebouwen in de toekomst langer moeten meegaan.” Hij kent een pro-
ject waarbij een ondergrondse parking van hogere plafonds werd voorzien
opdat – mocht dat ooit moeten – vrachtwagens zonder problemen kunnen
laden en lossen. Bij Gijbels hebben ze het eigen bedrijfsgebouw al ettelijke
keren moeten aanpassen, en dus denken ze ook mee na voor hun klanten. Nu
is een gebouw strippen nog duurder dan afbreken en opnieuw beginnen, maar


6 Financiering
Slimme centen

“K
oken kost geld”, zo vat vande Gucht
de situatie samen. Een rusthuis kost
algauw 8 miljoen euro, het revalida-
tiecentrum in Wenduine wordt geraamd op
bijna 30 miljoen euro zonder erelonen... Inves-
teerders stellen hun eisen, bouwfirma’s wor-
den met vragen geconfronteerd
over financieringsstructuren en
subsidies, voor overheidsge-
bouwen zijn PPS-structuren in
zwang. “Er zijn klanten die hun
vastgoed niet in eigendom willen
houden, maar tegelijk niet
gebonden willen zijn aan de
‘grote jongens’. Dan be-
heert een grote investeer-
Herman Verwimp der het gebouw en moet de
klant het gebouw in de huidige staat aanvaar-
den, terwijl het vaak belangrijk is dat er snel
wijzigingen kunnen worden aangebracht om
beter te kunnen werken. Zo is het makkelijker
om een extra laadkade te bouwen aan een
grote hal als je het gebouw in eigendom
hebt, maar je moet soms moeilijke en langza-
me beslissingsprocessen doorlopen als je
met een investeerder werkt die vooral naar de
opbrengst kijkt. Er zijn vandaag klanten die dit
in de gaten hebben en oplossingen zoeken”,
weet Verwimp. Op energiegebied kan het
principe van een derde investeerder soelaas
brengen: die schiet dan het geld voor de ver-
andering voor en wordt terugbetaald dankzij
de gegenereerde energiebesparing. Daar-
naast zijn er allerlei mogelijkheden voor subsi-
dies, maar ook ban-
ken en investeerders
bieden soms een ex-
traatje als men voor een
ecoproject gaat. Als de over-
heid de bouwheer is, kunnen allerlei PPS-
constructies bestaan. Een bank als Dexia gaat
daarbij zo ver dat ze optreedt als bouwheer en
het project volledig beheert tot en met de
maintainance. “Centen kunnen een project
inderdaad ‘slimmer’ maken”, zegt Eric Van
Herzele van Dexia. “Als de financier van bij
het begin betrokken wordt – als promotor of
gewoon als partij – dan is de kans groot dat er
beter nagedacht wordt over de integratie van
alle aspecten van het gebouw.” 
Sofie Brutsaert

60 • MEI 2010
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10
Selectie van uitgegeven en niet-uitge-
geven rechtspraak van arbeidsgerechten
en -hoven
Sociale rechtspraak
DRINGENDE REDEN (NEEN)
Uitoefening van een bijkomende activiteit
die de belangen van de werkgever niet
schaadt
De uitoefening door de werknemer van een
bijkomende activiteit is op zich geen dringen-
de reden: de werknemer hoeft zich slechts in
te zetten voor de belangen van de werkgever
binnen de limieten van een bepaalde
opdracht en van een bepaalde tijd; daarbui-
ten, en voor zover hij zich onthoudt van elke
handeling die de werkgever zou kunnen scha-
den, staat het hem vrij zijn talenten te gebrui-
ken zoals hij dat wil.
Noot: het arrest verwijst naar Arbeidshof
Bergen, 21 januari 1988, JTT, 1988, p. 60.
Arbeidshof Brussel, 20 november 2008
Onuitgegeven, AR nr. 51.090.
DRINGENDE REDEN
• Laattijdig ontdekte oude feiten – Aanvang
van de termijn van drie dagen – Bewijs van
voldoende kennis van de feiten nauw-
keurig te leveren
Het feit dat de werkgever de bega-
ne fout heeft ontdekt lang nadat
ze werd begaan, ontdoet haar
niet van haar zwaarwichtig
karakter dat de onmiddel-
lijke beëindiging van ar-
beidsovereenkomst zon-
der opzegging noch ver-
goeding rechtvaardigt. Om
geldig te zijn, moet een op-
zegging wegens dringende
reden in ieder geval ter kennis
zijn gebracht binnen drie werk-
dagen na het tijdstip waarop dege-
ne die de overeenkomst beëindigt
kennis heeft gekregen van de fout. Het
bewijs van de datum waarop degene die de
overeenkomst beëindigt voldoende kennis
heeft verkregen van laattijdig ontdekte feiten
moet nauwgezet worden geleverd. De rech-
ter moet de overtuiging kunnen krijgen dat
de feiten die als dringende reden worden be-
stempeld en die zich verscheidene maanden
9:52 Page 61
Sociale rechtspraak
Nadine Beaufils, advocaat
vóór het ontslag hebben voorgedaan, niet
sinds meer dan drie werkdagen door de
werkgever gekend waren. Het komt erop aan,
enerzijds, het bestaan van een onmiddellijke
en absolute onmogelijkheid om de contrac-
tuele betrekkingen voort te zetten na te gaan
en anderzijds, zich ervan te vergewissen dat
de voor het ontslag ingeroepen dringende
reden de werkelijke reden van het ontslag is.
Arbeidshof Brussel, 2 september 2009
Onuitgegeven, AR nr. 50.934.
• Voldoende kennis van de feiten – Verhoor
van de werknemer of intern onderzoek –
Aanvang van de termijn van drie dagen
Om voldoende zekerheid te verkrijgen om-
trent de als ernstig beschouwde feiten, kan de
werkgever ertoe gebracht worden de werkne-
mer en zijn uitleg te horen of tot een intern
onderzoek over te gaan. In dat geval kan de
termijn van drie werkdagen die is voorgeschre-
ven door artikel 35 van de wet van 3 juli 1978
pas beginnen te lopen aan het einde van het
verhoor van de werknemer of bij het afsluiten
van het onderzoek.
BUSINESS
Een dergelijke maatregel doet echter de wet-
telijke termijn van drie dagen slechts ingaan
indien de werkgever voorheen nog geen vol-
doende kennis van de feiten had. Er mag niet
tot het onderzoek besloten zijn om de werk-
gever in staat te stellen het bewijs van de fei-
ten te verkrijgen. Het onderzoek mag niet ten
doel hebben het beginpunt van de termijn
waarbinnen het ontslag wegens dringende
reden ter kennis moet zijn gebracht op artifi-
ciële wijze uit te stellen.
Arbeidshof Brussel, 2 september 2009
Onuitgegeven, AR nr. 50.934.
• Bewijs – Wettigheid – Gebruik van sms-
berichten door de werkgever
Een opname van ontvangen sms-berichten
kan als bewijs in een burgerlijke of strafrech-
telijke rechtszaak worden gebruikt. Het recht
op privacy is niet absoluut, maar moet gezien
worden binnen het legaliteits-, het finaliteits-
en het proportionaliteitsbeginsel.
Arbeidshof Brussel, 13 november 2009
JTT, 2009, p. 74.
• Ontslagbevoegdheid – Bekrachtiging
Een ontslag om dringende reden kan gege-
ven worden door een lasthebber van de werk-
gever. Wanneer het ontslag wordt gegeven
door iemand die onvoldoende gemanda-
teerd is, kan dit ontslag naderhand worden
bekrachtigd door de bevoegde persoon. Een
dergelijke bekrachtiging werkt terug tot op
de datum van het ontslag.
Arbeidshof Brussel, 13 november 2009
JTT, 2010, p. 74.
OPZEGGINGSVERGOE-
DING
Berekeningswijze – Varia-
bel loon – Opzeggings-
vergoeding – Voorde-
len – Aandelenopties
Bij afwezigheid van een
wettelijk voorschrift kan
de rechter bij de bereke-
ning van de opzeggings-
vergoeding vrij de bereke-
ningswijze van het variabel
loon bepalen die het best aan
het begrip loon beantwoordt. Dit
kan het variabel loon verdiend geduren-
de de laatste 12 maanden zijn. De toekenning
van aandelenopties verleent de werknemer
een kans op winst en maakt derhalve een
voordeel uit in de zin van artikel 39 AOW.
Arbeidshof Brussel, 30 juli 2009
JTT, 2010, p. 79 
MEI 2010 • 61
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:52 Page 62

BUSINESS Uitgesproken

De grote transformatie van de Federatie van Bedrijven

voor Milieubeheer (FEBEM)

Groene jongens die leven van afval

Afval ophalen, sorteren, behandelen, saneren, recycleren en terug nuttig toepassen. Het zijn bezig-
heden van de lidbedrijven van FEBEM. Géén sector zoals een andere, want terwijl de leden ener-
zijds winst maken uit de aanpak van de grote afvalberg, zijn zij anderzijds net de groene jongens van
het systeem. Al is de sector nog jong, FEBEM ontgroeit de kinderschoenen en ontpopt zich tot een
zelfzekere federatie met een beloftevolle toekomst. Nog juist die oneerlijke concurrentie door be-
paalde intercommunales wegsorteren, een schoon debat voeren over de open afvalgrenzen, en een
energieprik geven aan het afvalbeleid in ons land? Werner Annaert, algemeen directeur, licht toe.

E
erst even voorstellen: wie precies is lid van FEBEM?
“Onze bedrijven zijn actief in wat in het milieurecht ‘milieu-
hygiëne’ wordt genoemd. Het gaat over alle soorten van
verontreiniging: van verontreinigd afvalwater, vervuilde bodems,
bezoedelde lucht tot afvalstoffen. Daar doen onze bedrijven dan
iets mee, bv. het water of de grond zuiveren en terug bruikbaar
maken, uit gemengd afval te hergebruiken materialen sorteren of
afval omzetten in energie. Voorts verenigen wij bedrijven die een
privaatrechtelijke structuur hebben. Dat kunnen overheidsbedrij-
ven zijn, zolang ze maar de wetten van de markt volgen en met
dezelfde middelen strijden.”
Er is een grote diversiteit tussen de
leden van FEBEM. Is het mogelijk om “lenOpwijhet‘gopolitieke vlak spe-
between’ tussen
met één stem te spreken?
“Al onze bedrijven zijn afhankelijk van werkgeversorganisaties en
het milieubeleid. Als een land of regio
geen milieubeleid voert of geen ambi-
milieubewegingen”
tie heeft om afval-stoffen te recycleren,
om energie op te wekken uit afval of bodems te saneren, dan
heeft de sector niet veel kans om zich te ontwikkelen. Een twee-
de gemeenschappelijk punt: hun doel is altijd het zoveel mogelijk
terug gebruiken van die afgeschreven materialen of daar energie
uit te halen. En een derde gemeenschappelijk luik: het zijn alle-
maal bedrijven die meer en meer op Europees niveau moeten
beginnen denken. Europa bepaalt immers steeds meer onze wet-
geving en de handhaving daarvan.”
FEBEM is een atypische werkgeverslobby… jullie pleiten niet
zelden voor strengere wetgeving!
“Laat er geen misverstand over bestaan: wij zijn werkgevers! We
hebben voor 95% dezelfde mening als het VBO, denk maar aan
thema’s als arbeidsmarkt, fiscaliteit… Maar als het specifiek over
de milieu- en energiereglementering gaat, dan zijn wij misschien
iets meer gediend dan de reguliere bedrijven met een vrij stren-
ge milieureglementering. Toch moet ook dat evenwichtig worden
aangepakt. Andere sectoren mogen niet wegtrekken wegens een
té strenge wetgeving. Daarom is het juist zo’n krachttoer
om economie en ecologie te verzoenen. Op het politie-
ke vlak spelen wij vaak letterlijk ‘go between’ tussen werk-
geversorganisaties en milieubewegingen als Bond Beter
Leefmilieu of Greenpeace.”
Vormt een milieubeleid dan zo’n ‘bedreiging’ voor de leef-
baarheid van bedrijven?
“Neen, integendeel. Kijk naar Stora Enso, de grootste papierpro-
ducent van Europa. De Gentse vestiging bouwde een installatie
om uit afvalstoffen energie te halen voor haar eigen productiepro-
ces. Daardoor wordt het bedrijf minder af-
hankelijk van primaire brandstoffen. Als de
aardgas- of olieprijzen stijgen, wordt Gent
een interessant bedrijf binnen de Stora En-
so Groep. Het is ook voor onze sector inte-
ressant, want wij kunnen onze afvalstoffen
daar leveren. Dat is een duidelijke win-win.”
Met betrekking tot het afvalbeleid vindt u dat er nog wetge-
vend werk aan de winkel is…
“Ten eerste is er de vraag naar gelijkheid. Waar intercommunales
– die geen btw en belastingen betalen en waarvan het personeel
een ambtenarenstatuut heeft – vroeger uitsluitend opereerden op
het domein van het huishoudelijk afval, worden we meer concur-
renten van elkaar. Daar hebben we op zich geen probleem mee,
maar we vinden wel dat alle bedrijven aan dezelfde voorwaarden
moeten kunnen werken. Een tweede belangrijke prioriteit is de
internationalisering. Voor pure economische activiteiten zijn Bel-
gië, Duitsland, Frankrijk en Nederland één groot vrijhandelsge-
bied, behalve voor afvaltransporten. Europa wil nu de grenzen ook
voor afval opentrekken, maar het is onduidelijk hoe ver men daar-
mee wil gaan. Wij zijn voorstander van open grenzen, maar als
Duitsland probeert zoveel mogelijk van het eigen afval op eigen
bodem te verwerken, dan moeten wij niet onnozel doen en ons
afval naar Duitsland laten vertrekken. Ten derde vragen we aan-
dacht voor de producentenverantwoordelijkheid. Meer en meer

62 • MEI 2010
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:52 Page 63

Uitgesproken BUSINESS

Oppassen voor
cowboys?!
Leden van FEBEM ondertekenen een
deontologische code waarin ze belo-
ven op alle vlakken correct te werken.
Als het gaat over milieuwetgeving, is
dat niet zo evident. Werner Annaert,
algemeen directeur van FEBEM, on-
dervond al meerdere keren dat er
verschillende interpretaties mogelijk
zijn. Door bedrijven rare toestanden
bij concurrenten te laten rapporte-
ren, wil FEBEM onduidelijkheden en
hiaten in de wetgeving traceren. Een
tweede doel van de code is de colle-
gialiteit tussen de bedrijven in de
sector te versterken door te werken
aan maatschappelijk verantwoord
ondernemen, opleiding van het per-
soneel. “Ten slotte”, zo vervolledigt
Annaert, “is het een signaal naar de
buitenwereld. De lidbedrijven zijn
betrouwbaar en transparant. Zo kan
de buitenwereld het verschil maken
met de enkele cowboys die nog
steeds op de markt opereren. En die
zijn gevaarlijk. Want als het bedrijfs-
afval ergens opduikt waar het niet
hoort, is niet alleen de ophaler of ver-
werker aansprakelijk, maar ook het
krijgen de producenten van materialen de verantwoordelijkheid “Het grote concurrentiepro- bedrijf waarvan het afval afkomstig is.
opgelegd om ervoor te zorgen dat eens hun producten terug afval bleem zit ‘m vooral in de hou- Goed uitkijken en verifiëren met wie
zijn geworden, in te staan voor de financiering van de ophaling en ding van de overheden en de je werkt blijft dus de boodschap.”
verwerking ervan. Om dat te doen, verenigen ze zich in organisa- kansen die worden gecreëerd
ties genre Fost Plus (verpakkingen uit huishoudelijk afval), VAL-I- op de thuismarkten. Duitsland
PAC (industriële verpakkingen) of Recytyre (gebruikte autobanden). doet bv. inspanningen om het hergebruik van materialen te stimu-
Maar de systemen verschillen enorm. VAL-I-PAC organiseert zich leren in productieprocessen of de aanleg van wegen. Dat is eigen-
zonder de markt te verstoren of te interfereren. Heel anders werken lijk interessant voor ons omdat we dan ook meer potentiële afne-
Fost Plus en Recytyre. Die systemen leiden tot bij het ene een mers hebben voor onze gerecycleerde materialen. Waar het concur-
marktmonopolie en bij het andere een klantmonopolie. Dat kan rentieprobleem wél duidelijk speelt, is op de markt van de afvalver-
niet voor ons. Het is echter niet evident om bestaande systemen branding! Daar is er een duidelijk mentaliteitsverschil tussen België
om te keren. We willen in elk geval vermijden dat er nieuwe slech- en de buurlanden. Nederland en Duitsland kiezen resoluut voor het
te systemen in het leven worden geroepen en daarom willen we bijbouwen van verbrandingscapaciteit. Ik ben wel bang dat de afval-
actiever dan vroeger mee aan tafel zitten.” verbranding in België gaat uitsterven en dat men in Nederland en
Duitsland ons afval gaat verbranden. Dat betekent dat we onze know-
95% van de milieuproblematiek wordt geregeld op regionaal how, tewerkstelling en omzet verliezen en dat we bovendien op die
niveau. Is het geen onzin om milieuwetgeving toe te passen op manier geen groene energie meer produceren. Want de helft van
zo’n kleine lapjes grond? het restafval dat wordt verbrand is organisch materiaal, en dat bes-
“Als het verschillen betreft die de markt niet echt verstoren, dan is chouwt iedereen als CO2 neutraal en duurzaam. Op dit ogenblik
het een kwestie om er wat rekening mee te houden. Maar als een komt 27% van de groene energie die in Vlaanderen wordt geprodu-
Gewest beslissingen zou treffen waardoor het plots voordeliger ceerd uit afval.”
wordt om je activiteiten te gaan vestigen in Wallonië in plaats van
in Vlaanderen, of omgekeerd, dan wordt het wel problematisch... Hoe staan andere sectoren en eindgebruikers tegen het herge-
Aan ons om dat in het oog te houden. De respectieve administraties bruiken van afvalmateriaal als grondstof?
weten trouwens nauwelijks wat er aan de andere kant van de taal- “Het is niet meer zo dat gerecycleerd als minderwaardig wordt aan-
grens gebeurt. En ik ben wat dat betreft niet optimistisch. Ik zie geen zien, maar wel dat er soms gewoon niet aan gedacht wordt door de-
evolutie naar meer overleg om het beleid op elkaar af te stemmen. signers en materiaalaankopers. Bedrijven die grondstoffen en ener-
Het positieve is nochtans dat we kunnen leren uit elkaars fouten. gie verbruiken, zouden op z’n minst toch eens de mogelijkheden
Maar vaak moet FEBEM toch de communicatiebrug vormen.” moeten onderzoeken. De eindgebruiker staat nog te weinig stil bij
al die toestanden. De boodschappen, informatie en logo’s zijn bij-
Is die ingewikkelde thuismarkt een handicap voor de interna- zonder verwarrend, dus kiest hij meestal nog gewoon voor het goed-
tionale concurrentiepositie van onze bedrijven? koopste, het meest praktische of het mooiste product.”  SBR

MEI 2010 • 63
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:52 Page 64

INTERNATIONAAL Analyse

De hoge globale inflatie verdween als sneeuw

voor de zon bij het uitbreken van de financiële
crisis en de daaropvolgende implosie van de
wereldeconomie eind 2008. Maar algemene
prijsstijgingen zijn opnieuw terug van weg-
geweest. Moeten we ons zorgen maken?

Vooralsnog geen ongerustheid

over evolutie inflatie

Inflatie op de terugweg?
O
nder economen wordt algemeen aan- inflatiefenomeen niet, tenzij er sprake is van een loon-prijsspi-
vaard dat inflatie, gedefinieerd als een raal. Dit is het geval wanneer de dalingen in koopkracht, als ge-
proces van stijgingen van het algemeen volg van inflatie of inflatieverwachtingen, worden gecompen-
© D.Rys

prijspeil, op de lange termijn een gevolg is seerd door hogere lonen, en de resulterende hogere werkloos-
Frederic Teerlynck van een continue stijging van de geldhoe- heid wordt weggewerkt door een expansief budgettair beleid.
ft@vbo-feb.be veelheid die beschikbaar is in de economie. De inflatie in België in het midden van de jaren ‘70 vormt een
Dit gaat terug tot de kwantiteitstheorie van illustratie van dat proces, dat oorspronkelijk het gevolg was van
geld, waarvan de Amerikaanse econoom Irving Fisher de grond- de stijging van de petroleumprijs.
legger was. De theorie gaat ervan uit dat op lange termijn het
geldaanbod geen blijvende invloed heeft op Hoge inflatiecijfers hebben negatieve
de productie, aangezien deze bepaald wordt gevolgen voor de vlotte werking van de
door reële factoren, zoals de beschikbare
Er is nog geen sprake economie. Inflatie ontregelt de signaal-
arbeid, kapitaal en technologie. Maar aange- van een zichzelf voe- functie van geld door het feit dat prijsstij-
zien voor elke aankoop nog steeds geld dende verankering van gingen geen afdoende bewijs meer zijn
nodig is, moet het algemeen prijzenpeil (P) van schaarste op de markt. Bovendien
proportioneel evolueren met het geldaanbod
hogere inflatievooruit- bemoeilijkt de extra onzekerheid - die
(M) (P.Q = M.V). De theorie verklaart onder zichten geldt in een inflatoire omgeving - het ma-
andere waarom de plotse aanvoer van goud ken van langetermijninvesteringen. Ook
en zilver uit Spaanse koloniën in de zestiende eeuw leidde tot de functie van geld als ruilmiddel komt in het gedrang bij hoge
aanhoudende prijsstijgingen in Spanje en in de rest van Europa. inflatie. Aangezien het in een dergelijke omgeving duur is om
geld aan te houden, zullen individuen trachten de hoeveelheid
Geldhoeveelheid in bedwang die ze voor transacties en als belegging in kas houden, te beper-
Op korte termijn kunnen prijsstijgingen echter ook het gevolg zijn ken. Bij hyperinflatie wordt geld vervangen door buitenlands
van vraag- en aanbodschokken. Een stijging van de productiekos- geld of sigaretten.
ten bijvoorbeeld als gevolg van de stijging van de olie- en grond-
stoffenprijzen is de meest voorkomende verklaring op korte ter- Om inflatie in bedwang te houden, is het dus cruciaal dat de
mijn. Maar dergelijke veranderingen leiden in principe slechts tot geldhoeveelheid die circuleert in de economie in bedwang wordt
eenmalige correcties van het prijspeil. Op zichzelf verklaren ze het gehouden. De voornaamste taak van centrale banken bestaat er

64 • MEI 2010
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:52 Page 65

Analyse INTERNATIONAAL

dan ook in om, via het monetaire beleid, de geldhoe- mie terecht zou komen, al snel zou leiden tot hyperinflatie.
veelheid in lijn te brengen met de noden. Tot voor
1971 werd het vertrouwen in geld ondersteund De voorbije maanden kenden de inflatiecijfers opnieuw een
door de belofte van vrije omwisseling in goud. opwaartse trend. Zo is het inflatiecijfer voor de eurozone geste-
Hierdoor werd de geldhoeveelheid automatisch gen van 0,9% in februari naar 1,5% in maart. Voor België is het cij-
beperkt. Er kon niet meer geld worden fer in dezelfde periode gestegen van 0,77% naar 1,66%. Het
gecreëerd dan goud werd ontgonnen. De Chinese cijfer is in februari tot 2,6% gestegen, ten opzichte van
automatische rem op de geldcreatie resulteer- 1,5% in januari. Dezelfde evolutie vinden we terug in India, waar
de in een lange periode van quasi prijsstabili- de inflatie de dag van vandaag net geen 10% bedraagt. Australië
teit. In 1971 werd de belofte van omwisseling is ondertussen al toe aan zijn vijfde renteverhoging sinds het uit-
in goud echter opgezegd waardoor de auto- breken van de crisis.
matische rem weg viel. De periode tussen
1970 en 2000 werd dan ook gekenmerkt door Beleidsmakers in de industrielanden maken zich echter nog niet
historisch hoge globale inflatiecijfers. Dankzij al te veel kopzorgen over deze evoluties. Volgens hun inschattin-
een sterk verbeterd inzicht in hoe monetair gen zijn deze prijsstijgingen eenmalig en te wijten aan de stijging
beleid gevoerd moet worden en een recente glo- van een aantal grondstof- en importprijzen. Er is nog geen spra-
bale tendens naar het onafhankelijk maken van de ke, ook niet op middellange termijn, van een zichzelf voedende
centrale banken, is de inflatie de voorbije jaren verankering van hogere inflatievooruitzichten. Zowel de gouver-
opnieuw gestabiliseerd op een aanvaardbaar niveau. neur van de Bank of England als Ben Bernanke van de Federal
Reserve en Jean-Claude Trichet van de Europese Centrale Bank
Inflatie vandaag zijn van mening dat door de situatie van een lage aggregatieve
Aan het einde van de laatste conjunctuurcyclus, in de zomer van vraag (dit is de totale vraag naar alle finale goederen en dien-
2008, bereikte de inflatie opnieuw zeer hoge pieken. Grondstof- sten, die uitgaat van de gezinnen, de bedrijven en de overheid,
en voedselprijzen noteerden door de grote vraag uit de opko- uitgedrukt in reële termen, nvdr.) en de daaruit resulterende
mende markten historisch hoog. Verschillende landen werden grote ongebruikte capaciteit, de inflatie nog een tijdje beneden
geconfronteerd met sociale onrusten en reageerden met maat- de doelstellingen zal blijven.
regelen, zoals bijvoorbeeld exportrestricties, die wereldprijzen
nog verder deden stijgen. De prijs voor olie (Brent) behaalde op Dit neemt echter niet weg dat de vrees voor inflatie terecht kan
een moment 145 dollar per vat. Maar het uitbreken van de finan- zijn in een aantal landen die minder hard hebben geleden onder
cieel economische crisis bracht hier snel verandering in. In geen de financiële crisis. Het Internationaal Monetair Fonds heeft een
tijd werd niet langer gevreesd voor inflatie, maar werd alles in het aantal opkomende economieën al gewaarschuwd voor de geva-
werk gesteld om een deflatiescenario – zo mogelijk een nog ren van oververhitting van de economie en heeft gepleit voor het
erger draaiboek – te vermijden. Centrale banken wereldwijd aar- terugschroeven van de massale stimuluspakketten. Een land
zelden niet om hun balansen op te blazen, de interestvoeten met waar deze problematiek waarschijnlijk het meest speelt, is China.
ongekende stappen te verlagen tot aan de nulgrens, en massaal Het land heeft onlangs officiële groeicijfers gepubliceerd en daar-
geld in het systeem te pompen. Geld dat, zo waarschuwden eco- uit blijkt dat de Chinese economie op jaarbasis een groei heeft
nomen, indien het via het financieel systeem in de reële econo- gekend van ongeveer 12%, het snelste groeitempo in 3 jaar. Het
risico voor oververhitting en inflatie is dus reëel. Een tekenend
voorbeeld is de evolutie van de huizenprijzen in de steden. Op
jaarbasis zijn deze met een zorgwekkende 11,7% gestegen.
GLOBALE INFLATIE (% VERANDERING OP Daartegenover staat dat de uitgegeven banklenin-
JAARBASIS, BRON: IMFI)
gen, in vergelijking met de voorbije maanden,
opnieuw zijn afgenomen. Toch waarschuwt de
Chinese State Council voor de toename van de
huizenprijzen. Om toekomstige inflatie tegen te
gaan, zou China op korte termijn de stimulusmaat-
regelen kunnen afbouwen, de interestvoeten ver-
hogen en de munt in waarde laten winnen. Dit laat-
ste zou dan weer worden verwelkomd door de
Verenigde Staten, die de politieke druk op China
fors hebben opgevoerd om dit te bekomen. 

Frederic Teerlynck
1980

1982

1984

1986

1988

1990

1992

1994

1996

1998

2000

2002

2004
2006

2008

2010

2012

2014

MEI 2010 • 65
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:52 Page 66

INTERNATIONAAL Over de grens

Geen cordon sanitaire

tegen Geert Wilders in Nederland

Geert Wilders domineerde de afgelopen jaren

de Nederlandse politiek vanuit de oppositie. De
gevestigde partijen boden slechts weifelend
weerwoord aan het rechts-populistische geluid
van zijn Partij voor de Vrijheid (PVV). Hoewel de
peilingen een dalende trend laten zien, wordt
de PVV waarschijnlijk toch een van de grootste
partijen in de Tweede Kamer na de verkiezingen
van juni. Ondernemingskoepel VNO-NCW is
geen voorstander van een regering met de PVV,
© Photonews

maar meerdere grote partijen weigeren dat bij

voorbaat uit te sluiten.

D
e electorale opmars van de PVV is indrukwekkend: 9 een bedreiging vormen voor de open, Nederlandse economie.
zetels bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2006, 17% Op nationaal niveau ziet VNO-NCW de gelijke arbeidsmarkt
van de stemmen bij de verkiezingen voor het Europees voor iedereen in gevaar komen als de PVV in de regering komt.
Parlement in 2009 en bij de gemeenteraadsverkiezingen in Wilders was niet te spreken over deze stellingname. Hij had
maart werd de PVV de grootste partij in Almere en de tweede het over “valse informatie van werkgevers die nog nooit een
partij in Den Haag. In de peilingen zweeft de partij van Wilders fabriek van binnen hebben gezien”.
momenteel rond de 15% (circa 22 van de 150 zetels). Als de PVV
inderdaad een van de grootste partijen wordt, zullen de geves- Wilders wil regeringsverantwoordelijkheid dragen en even-
tigde partijen moeten kiezen of ze bereid zijn een regering met tueel gedoogsteun geven aan een centrumrechts minder-
Wilders te vormen. heidskabinet. Om zijn bereidheid tot regeringsdeelname
kracht bij te zetten, wil hij ook
De partijen links van het politieke midden sluiten compromissen sluiten op PVV-
samenwerking met de PVV uit. Een coalitie met de Twee derde van de onder- speerpunten als immigratie en
PVV kan dus alleen worden gevormd met mede- vraagde ondernemers de omgang met de islam. Al-
werking van het christendemocratische CDA en leen de verhoging van de
de rechts-liberale VVD. Deze twee partijen maak-
denkt dat de Nederlandse AOW(pensioen)-leeftijd geldt
ten in 2002 een coalitie met de LPF – de partij van economie het slechtst af is nog als absoluut breekpunt.
Pim Fortuyn – mogelijk en hebben al aangegeven Hiermee speelt Wilders in op
geen enkele partij van regeringsdeelname te
met Wilders aan het roer de zorgen onder het Neder-
willen uitsluiten. Pas na de verkiezingen willen zij landse electoraat over de toe-
bekijken welke coalities haalbaar zijn. Van een echt cordon sani- stand van de economie. De economie lijkt in de komende ver-
taire is dan ook geen sprake. Dat bleek ook in Almere en Den kiezingscampagne een veel belangrijkere rol te gaan spelen
Haag, waar de PVV – vooralsnog zonder resultaat – in de for- dan de multiculturele samenleving. Dat is een nadeel voor
matieronde gesprekken voerde met alle partijen. Wilders, die nu voor de opgave staat te bewijzen dat zijn par-
tij meer is dan een anti-islambeweging.
Ondernemers contra Wilders
Ondernemingskoepel VNO-NCW heeft meermaals duidelijk Het Nederlandse bedrijfsleven heeft daar alvast weinig ver-
gemaakt niets te zien in regeringsdeelname van de PVV. Voor- trouwen in. Uit een recent onderzoek van BNR-Nieuwsradio
zitter Bernard Wientjes raadde de Nederlandse politici af met bleek dat meer dan twee derde van de ondervraagde onder-
Wilders in zee te gaan. De afhoudende positie van de onder- nemers denkt dat de Nederlandse economie het slechtst af is
nemingsorganisatie is gebaseerd op nationale en internationa- met Wilders aan het roer. 
le argumenten. In het buitenland zou regeringsdeelname van
Wilders “de reputatie van Nederland enorm beschadigen” en Dorine van Kesteren, correspondente in Nederland

66 • MEI 2010
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:52 Page 67

Analyse INTERNATIONAAL

Q&A buitenlandse handel

Focus op ATA-Carnets, paspoorten

voor de wereldhandel
Zakenreizigers die prototypes aan hun klanten willen tonen, professionele instrumenten of
expositiegoederen voor handelsbeurzen, shows en exhibities willen meenemen, kunnen gebruik
maken van ATA (Admission Temporaire/Temporary Admission)-Carnets of -boekjes. Deze interna-
tionale douanedocumenten laten toe goederen in te voeren zonder hierop invoerrechten of
taksen te moeten betalen. Dergelijke ATA-boekjes bieden dus heel wat voordelen.

Vraag
Ik ben producent van meetapparatuur die gebruikt wordt in de
bouwnijverheid. Een klant in Zwitserland nodigt mij uit om een
demo te geven van mijn meest recente product. In juli 2010 wens
ik met hetzelfde materiaal deel te nemen aan een beurs in Tokio.
Kan dit onder een ATA-boekje? Wat zijn de alternatieven? Mag ik
dit toevertrouwen aan mijn transporteur? Speelt het type trans-
portmiddel een rol? Kan ik dit materiaal verhuren
aan een Belgische firma om een project uit te voeren
in het buitenland?
Een ATA-boekje blijft bovendien één jaar geldig, waardoor u het zowel
voor uw reis naar Zwitserland als naar Japan kunt gebruiken en indien
u dit wenst ook in andere landen uit de ATA-keten.
U kunt het ATA-boekje zonder probleem toevertrouwen aan uw trans-
porteur. Een ATA-boekje maakt het onderscheid tussen de ’houder’ en
de ’gebruiker’ ervan. Uw onderneming is in dit geval de houder, de
transporteur de gebruiker.
De transportwijze speelt géén rol. Wat wel belangrijk kan zijn is het
douanekantoor waar u binnenkomt. Een klein aantal
landen beperkt de douanekantoren die ATA-Carnets
kunnen verwerken.

De Belgische firma die met uw materiaal een project

Antwoord
U hebt de keuze tussen een tijdelijke invoer volgens de
’nationale’ regeling en een tijdelijke invoer onder ATA-
boekje. Het verschil tussen beide instrumenten is dat u
in de nationale regeling een borgstelling in het land van
bestemming dient te regelen en dat een ATA-boekje u
een internationale borgstelling aanbiedt die geldig is in 39 landen bui-
ten de Europese Unie. Dit ATA-boekje kunt u in België verkrijgen.
Zowel de Japanse als de Zwitserse Douane verwijzen voor tijdelijke
invoer uitdrukkelijk naar het ATA-boekje op hun respectieve websites:
- voor Japan: www.customs.go.jp/english/summary/temporary.htm
- voor Zwitserland: www.ezv.admin.ch/zollinfo_firmen/verzollung/00367
/index.html?lang=fr
gaat uitvoeren in het buitenland, kan zelf een Carnet
aanvragen of mits uw akkoord gebruik maken van uw
Carnet. In het laatste geval bent u nog wel steeds ver-
antwoordelijk voor het correct gebruik van het Carnet.
ATA-boekjes kunnen zowat alles dekken: computers,
herstellingsinstrumenten, foto- en filmmateriaal, beeld-
schermen, muziekinstrumenten, industriële machines, voertuigen,
juwelen, kledij, medische apparatuur, koerspaarden, balletkostuums,
geluidssystemen en podia van rockgroepen. Komen niet in aanmer-
king: de consumeerbare of aan bederf onderhevige goederen.
Voertuigen voor toeristisch gebruik vallen in prinicipe niet onder ATA-
Carnets. Vallen wel onder ATA-Carnet: voertuigen bestemd voor een
beurs of een testterrein, satellietwagens, competitiewagens,... 

Meer weten?
Voor meer informatie kunt u terecht bij uw lokale Kamer van Koophandel. Alle contactgegevens vindt u op www.cci.be. Vermits het Belgisch
Kamernetwerk zich internationaal borg stelt voor eventuele douanevorderingen tegen uw bedrijf, dient het zich in te dekken tegen de hieraan ver-
bonden risico’s. De kredietverzekeraar die hiervoor instaat, dient daarom akkoord te gaan met de afgifte van het boekje. Dit kan enkele dagen duren
indien er geen recente financiële informatie over uw onderneming beschikbaar is.
De International Chamber of Commerce (ICC) heeft een volledige website uitgewerkt over de ATA-boekjes waar alle aspecten uitgebreid worden
toegelicht: www.atacarnets.org
U vindt ook heel wat informatie terug in de Guide to Export-Import Basics (3rd Edition, paper & eBook version). Deze klassieker van ICC geeft
een overzicht van alle instrumenten die door ICC werden ontwikkeld om het maximum uit de internationale markten te halen, en geeft exhaustieve
informatie over het handelsproces in duidelijke bewoordingen.
Deze publicatie bestelt u bij ICC België vzw, Stuiversstraat 8, 1000 Brussel, rechtstreeks via de website (www.iccwbo.be) of via e-mail
(info@iccwbo.be). Info: Paola Bulot, T 02 515 08 93.

Met de medewerking van Katia Bodard, Policy Manager, ICC België, Koen Vanheusden, Expert Reglementering, Agentschap voor Buitenlandse Handel, en
Christophe Coulie, Legal Affairs Manager, Federatie van Kamers voor Handel en Nijverheid van België.

MEI 2010 • 67
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:52 Page 68

LIFESTYLE Biz'Art

Van zakenman tot theaterman:

het bijzondere parcours van Michel
Kacenelenbogen, directeur van het
Brusselse theater Le Public

Zelfvertrouwen
is het echte kapitaal
De flamboyante theaterdirecteur, acteur en regisseur
Michel Kacenelenbogen stond in een vorig leven aan
het hoofd van KI Partners, zijn eigen communicatie-
groep. De groep telde 490 werknemers en had vesti-
gingen in meerdere landen. We schrijven 1985 wan-
neer de acteur dit bedrijf opricht, met de vastbeslo-
ten wens om geld te sprokkelen voor een nieuw
Brussels theater. Na 10 jaar beslist hij KI Partners te
verkopen en zijn droom te realiseren. Ondertussen
bestuurt hij al 15 jaar theater Le Public, dat lange tijd
volledig privé was, tot het subsidies kreeg toebe-
deeld… op vraag van de overheid.

zoeken. Vergelijk het met het leiden van een klein bedrijf.

O
p welke manier heeft uw vak van acteur u gehol-
pen toen u in het bedrijfsleven stapte?
“Als ik geen goed acteur was geweest had ik nooit, toch zeker
niet de eerste jaren, mijn rol van bedrijfsleider kunnen spelen.
Ik was er immers niet voor opgeleid (lacht).
Michel Bogen, de baas van KI Partners, was oorspronkelijk een
personage. Toen ik mijn bedrijf oprichtte, met enkel een Eer-
ste prijs drama op zak, kon ik maar geloofwaardig zijn door
met overtuiging de rol van ondernemer te
Regisseurs moeten knopen kunnen doorhakken.
De man die me heeft leren onderhandelen is trouwens een
regisseur: Thierry Salmon. Binnen het collectief dat we vorm-
den was iedereen, naast het acteren, ook verantwoordelijk
voor praktische aspecten, en hij had mij de taak toebedeeld
om sponsors te zoeken. Je leert wel onderhandelen wanneer
je sponsoring moet vinden in de vorm van ruil, zonder zelf ook
maar een frank te hebben. Ironisch genoeg is het dus een
regisseur uit het vernieuwend experimenteel theater die er-
voor gezorgd heeft dat ik zelf geloofde

“zijnHetgeheel
spelen, dit keer niet op de planken, maar dat ik kon verkopen.”
in het echte leven. Zonder mijn acteurs- bedrijfsleven in
opleiding had ik nooit in de huid kunnen lijkt me uit- Uw motto luidt ‘Zelfvertrouwen is het
kruipen van de bedrijfsleider die ik zou echte kapitaal’…
worden. Mijn artiestennaam was in die pe- eindelijk opener en “Ja, maar dat houdt ook de twijfel in,
riode Michel Kacen. Bogen was de naam vooruitstrevender dan jezelf in vraag stellen. Het echte kapitaal
voor mijn economische carrière. situeert zich op twee niveaus: de ideolo-
Het beroep van theatermaker is gebaseerd
de artistieke wereld” gie die de ouders bijbrengen en de lief-
op expressie, wat mij vaardigheden heeft de die ze hun kind geven. Beide factoren
bijgebracht die van pas kwamen in de communicatie met zo- samen leggen de basis voor de eigenliefde, die ik zelfvertrou-
wel medewerkers als klanten. Bij de studie van grote dichters wen noem. Dankzij zelfvertrouwen kan je de wereld met enige
en auteurs doorgrondden we aan het conservatorium de men- overtuiging tegemoet treden.”
selijke natuur in al haar aspecten en ook dat heeft me gehol-
pen, een bedrijf leiden staat immers gelijk met mensen leiden. Wat verstaat u onder ideologie?
Nog voor ik in het zakenleven stapte, had ik al de kans gekre- “Ik werd opgevoed met het marxisme-leninisme, het kapitalis-
gen om voorstellingen op te zetten, en ook daarvoor moest ik tisch systeem werd in vraag gesteld. Maar er werd me ook
middelen bijeenbrengen en artiesten, een publiek en een zaal geleerd om toch kritisch naar het marxisme te kijken, in elk

68 • MEI 2010
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:52 Page 69

Biz'Art LIFESTYLE

© Th. Strickaert
geval naar de toepassing ervan. Met al deze hulpmiddelen heb ik
een kritische analyse van de samenleving kunnen ontwikkelen.
“Mijn mooiste succes als
Indertijd was mijn salaris bij KI Partners bijvoorbeeld gelijk aan dat ondernemer? Dat van
van mijn managers. Het personeel van KI Partners was overigens
flink wat beter betaald dan bij de concurrentie. De verdeling van de morgen!”
inkomsten van het bedrijf ging heel wat verder dan toen in de sec-
tor gebruikelijk was. Ik zou nooit zo gehandeld hebben zonder mijn Een theaterstuk dat het bedrijfsleven het best
opvoeding, die heeft dus zeker bijgedragen tot mijn succes.” schetst?
“Mutter Courage van Berthold Brecht of Dom Juan van
Kan theater afleiding bieden voor de dagelijkse problemen? Molière.”
“Neen. De crisis heeft tot gevolg dat het budget van mensen klei-
ner wordt en dat het theater het lastig krijgt. We zien bij Le Public De mooiste managersrol die u tot nog toe hebt
gespeeld?
wel een toename van het aantal bezoekers tegenover andere jaren,
“Die van vader.”
maar de gemiddelde inkomsten per plaats nemen af. Dit wordt
onder meer verklaard door het aantal mensen dat naar het theater
Uw mooiste succes als acteur?
komt in het kader van Artikel 27, dat zijn werklozen en mensen met
“Meneer Ibrahim en de bloemen van de koran van Eric
een leefloon van het OCMW die tegen een minimale prijs een Emmanuel Schmitt, een stuk dat ik al 250 keer heb
voorstelling kunnen bijwonen. In zes maanden tijd is hun aantal ver- gespeeld en nog altijd breng. Wat film betreft, mijn rol in
dubbeld! Daarnaast zijn we gestart met een abonnement met lage- Coquelicots van Philippe Blasband.”
re prijzen voor voorstellingen op dinsdag en woensdag, en ook die
formule kent veel succes. Als regisseur?
Je moet weten dat binnen de Franse Gemeenschap de gemiddelde “Kean van Alexandre Dumas en Na de repetitie van
eigen inkomsten, dus uitgezonderd de subsidies, in het theater om Ingmar Bergman.”
en bij de 10% bedragen. Bij Le Public hebben we meer eigen
inkomsten dan subsidies. De eigen inkomsten vertegenwoordigen En als ondernemer?
ongeveer 1,7 miljoen euro, de subsidies 1,3 miljoen euro. “Het succes van morgen…”
Het budget van de dotatie voor theater bedraagt binnen de Franse
Gemeenschap om en bij de 40 miljoen euro. Dit huis krijgt dus iets 

MEI 2010 • 69
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:52 Page 70

LIFESTYLE Biz’Art

Scènes aan
 minder dan 5% van de beschikbare subsidies, maar is wel de Zenne
goed voor ruim 25% van de inkomsten uit betalingen van Al 15 jaar brengt het Kunsten-
bezoekers.”

© Lone Twin Theatre

En toch hoorden we recent een alarmkreet?
“Niet echt een alarmkreet, maar wanneer de overheid je een
bepaald bedrag belooft en ook toezegt en je uiteindelijk niet
de beloofde som krijgt, zit je wel strop. Ten aanzien van
acteurs en andere medewerkers ben je immers ook een jaar
eerder engagementen aangegaan. Le Public heeft een der-
gelijke situatie in het verleden al een keer eerder meege-
maakt, en nu gebeurt opnieuw hetzelfde omdat de voorziene
verhoging van de dotatie op het budget 2010 niet doorgaat.
Die bevriezing weegt op onze financiën, de budgetten zijn
immers een jaar geleden opgesteld toen we het huidige sei-
zoen voorbereidden. Toch heb ik nooit een noodsignaal uit-
gestuurd. In 2002 wilde de overheid mijn theater steunen.
Aangezien alle ontvangen middelen bestemd waren voor de
artiesten, heb ik de hulp aanvaard, maar eigenlijk was dit
theater van bij de start in 1994 bewust een private zaak.
Wanneer echter op een bepaald moment de belofte voor een
verhoging van de dotatie niet wordt nageleefd, zoals nu het
geval is, staat Le Public voor een enorm probleem. Vandaar
mijn reactie.”
festivaldesarts een soort van
‘zinneke parade’ van de po-
diumkunsten. Voor dit festival
bundelen de beide grote ge-
Lone Twin Theatre: The meenschappen van het land
Festival, van 19 tot 22 mei
in de Beursschouwburg.
hun krachten om een selectie
te bieden van de hedendaagse
muziek, theater en dans. Het Brusselse Kunstenfestival-
desarts brengt niet alleen creaties uit de beide landsde-
len uiteraard, maar ook voorstellingen en beeldend
werk uit andere horizonten, in het bijzonder uit Spanje,
Iran, Joegoslavië en Burkina Faso.
De geselecteerde voorstellingen hebben vaak iets pro-
vocerends, grappigs of intrigerends, en springen uit de
band door het radicale en de vragen die ze oproepen
ten aanzien van onze moderne samenleving.
Een maand lang worden op verschillende plaatsen in
de hoofdstad de meest bijzondere voorstellingen op
scène gebracht. Eens te meer zal het in Brussel bruisen
van de reflecties, muziek en ideeën in uiteenlopende
talen die van deze kosmopolitische stad één groot cul-
tuurcentrum maken.

U beheert Le Public als een bedrijf?
“Maar wij zijn een bedrijf! Bij Le Public werken 100 mensen,
waarvan 40 permanent. Elk jaar ontvangen we in dit theater
ruim 300 artiesten voor een periode tussen de één en zes
maanden. Le Public is wel een vzw, maar met de omvang van
een kleine kmo.”
Als u moet kiezen, verkiest u dan het aanzien van het artis-
tieke milieu of dat van het bedrijfsleven?
“Ik waag me niet aan oordelen over culturele of zakelijke
Kunstenfestivaldesarts, in Brussel van 7 tot 29 mei.
Info: 070-222199 - www.kfda.be
milieus. Toch lijkt het bedrijfsleven in zijn geheel me uiteinde-
lijk opener en vooruitstrevender dan de artistieke wereld die
veel behoudsgezinder is dan hij doet geloven.” 
Bernard Roisin

FORWARD CULTUURTIP JOSÉ VAN DAM 30/50/70

D e zangkunst viert in
de maand mei feest
en niet alleen omdat de
Europese koren op 8 mei
opnieuw de Ode aan de
Vreugde zullen aanheffen.
Op 14 mei is het ook pre-
cies een eeuw geleden
dat de Belgische premiè-
re plaatsvond van de Don Quichotte van Jules
Massenet. De componist bevond zich op het
hoogtepunt van zijn bekendheid toen hij in
1910 op 68-jarige leeftijd deze opera compo-
neerde. Hij stelde al zijn fantasie en melodi-
sche gaven ten dienste van deze heroïsche
komedie waarin dramatiek vergezeld gaat van
humor en emoties.
Deze keer kruipt José Van Dam in de huid van
de trieste, maar moedige ridder, in een pro-
ductie die tegelijkertijd zijn afscheid aan het
Muntpubliek zal zijn. Met deze rol en een bij-
zondere voorstelling neemt ’s lands meest
bekende operazanger en internationaal gere-
nommeerde bas-bariton afscheid met de
gepaste luister. In de orkestbak haalt Marc
Minkowski het beste uit het orkest en het
koor van de Munt. Voor Minkowski zal het
overigens de eerste keer zijn dat hij dit mees-
terwerk van Jules Massenet dirigeert.
Op 23 mei vindt in de Munt tevens een uit-
zonderlijk concert plaats: José van Dam,
30/50/70. De baron heeft dit jaar immers heel
wat te vieren: zijn 70e verjaardag, maar tevens
zijn 50e jaar op het toneel, en zijn Belgisch
debuut, 30 jaar geleden, na eerdere succes-
sen in het buitenland en heel wat cd-opna-
mes.
Zelf geeft hij bescheiden toe dat niet hij zijn
vak heeft gekozen, maar dat zijn vak hem
heeft uitgezocht. “Na mijn studies aan het
Conservatorium van Brussel aan de
Anspachlaan, droomde ik ervan om hier te
zingen, in Brussel.” Die droom is inmiddels
ruim in vervulling gegaan. Op 8 mei, de Dag
van Europa, zal de voorstelling van Don
Quichotte met José Van Dam bovendien
rechtstreeks worden uitgezonden op de
Grote Markt van Brussel. Die avond zullen de
zanger en zijn publiek zich echt met hun
hoofd tussen de sterren bevinden...
www.demunt.be

70 • MEI 2010
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:52 Page 71

Favoreat LIFESTYLE

Souvenirs aan de oevers van Food for thought:

de Maas in Héliport de criticus wikt en weegt
Het is intussen al enkele jaren geleden dat
Frédéric Salpetier plaats nam achter het for-
Bruno Venanzi, medeoprichter en CEO van Lampiris, leverancier van nuis tegenover het Luikse Congressenpaleis.
groene elektriciteit, twijfelde tussen verschillende restaurants die zijn ’s Avonds zorgt de feeërie van de verlichte
voorkeur wegdragen in zijn stad Luik. La Cantinetta, een Italiaan die hem bruggen over de Maas voor een opmerkelijk
en rustgevend zicht. De sfeer is half-lounge,
herinnert aan zijn afkomst, 7&3, een meer trendy adres, en Héliport, een half-maritiem – met een elegante bar waar
vaste gastronomische waarde aan de oevers van de Maas. Venanzi be- de habitués hun aperitiefje drinken.
sliste uiteindelijk om ons dit laatste adres te laten ontdekken, gelegen in
Op het bord
de Maaswijk waar de jonge ondernemer opgroeide. In de keuken worden de grote klassiekers op
een andere manier benaderd, met enkele
moderne accenten. Om te beginnen waren

B
runo Venanzi, het boegbeeld van een nieuwe generatie Luikse ondernemers, weet wat er de Sint-Jakobsvruchten die teleurstelden
risico’s nemen betekent. Hij durfde het aan om mastodonten zoals Electrabel en Luminus wegens hun gebrek aan smaak, ondanks het
het hoofd te bieden door in 2003 met een andere Bruno (Vanderschueren) het ‘kleine’ feit dat ze op het bord vergezeld waren van
smaakvolle en goed bereide eendenlever.
Lampiris op te richten, dat met ongeveer 80 personen de eerste elektriciteitsleverancier is die
Daarna volgde een prachtig evenwicht: ravio-
uitsluitend groene energie aanbiedt. li van Kingkrab met kerrie-emulsie. Het ge-
Voor de keuze van zijn “lekker adres” speelt hij voor één keer op veilig door te opteren voor pocheerde ei viel echter minder in de smaak,
Héliport. Deze trekpleister van de Luikse gastronomie ligt aan de Maas in het hart van Luik, ondanks de lomo iberico en enkele asperges
en wordt nog altijd geflankeerd door een helihaven die vroeger gebruikt werd door de lucht- van mooie makelij. Vervolgens een mooie
macht. combinatie van lam met artisjok, ook al ont-
"Wat mij minstens 3 of 4 keer per jaar naar dit restaurant lokt? Dat is in de eerste plaats de brak het de klassieke bereidingen opnieuw
aan reliëf. De wijnkaart biedt tal van keuze-
opmerkelijke kwaliteit en de perfecte beheersing van de gerechten. En ook het uitzonderlijke
mogelijkheden, zowel voor liefhebbers van
kader, met het uiterst rustgevende zicht op de Maas en het prachtige terras bij mooi weer. Ik
nieuwe ontdekkingen als voor wijndrinkers
heb chef Frédéric Salpetier leren kennen, en de andere medeoprichter, Emmanuel Nava, is die grote namen op prijs stellen.
een jeugdvriend. Dit is hier eigenlijk mijn wijk. Ik ben opgegroeid op een boogscheut hier-
vandaan", aldus Venanzi. Deze 40-jarige ondernemer die begrepen heeft dat men ernstig Conclusie
Een gematigde indruk, rekening houdend
zaken kan doen zonder zichzelf al te serieus te nemen, had ook troeven kunnen aanhalen zoals
met de opmerkelijke ervaringen die we al
de verleidelijke wijnkaart waarop tal van ontdekkingen tegen redelijke prijzen staan. Maar hij beleefden in dit restaurant. Het kader en het
houdt het bij mineraalwater omdat hij zich voorbereidt op zijn eerste marathon, Luik-Maas- personeel blijven zeer aangenaam, maar
tricht, over enkele weken. Een andere activiteit waaraan hij plezier beleeft. sommige gerechten vereisen een meer strik-
Zijn belangrijkste culinaire souvenir tot nu toe? "Enkele jaren geleden reisde ik met twee vrien- te behandeling… zeker als we rekening hou-
den met de Transsiberische trein. De verandering van restauratiewagon aan de Russisch-Chi- den met het talent van de chef.
nese grens zal mij nog lang bijblijven. De aan boord geserveerde Chinese gerechten waren Philippe Limbourg,
hoofdredacteur Gault Millau Belux
gewoon overheerlijk, terwijl het Russische eten dagenlang afschuwelijk was. Dat contrast zal
een onuitwisbare culinaire ervaring blijven." 
OF

MEI 2010 • 71
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:52 Page 72

LIFESTYLE Trendspotting

Verovert vintage ook uw woning?

Antiek van morgen

Vintage is een aantrekkelijke belegging als antiek te duur en brocante te goedkoop is. “De vintage van
nu is het antiek van straks”, vat internationaal deskundige en handelaar Huub Suidman de aantrek-
kingskracht van vintage samen.

O
ver het algemeen staat vintage voor meubel- en an-
der design van de 20e eeuw. De variaties op dat
thema verschillen sterk. In de engste zin van de be-
tekenis vertegenwoordigt vintage alleen oplagen van meu-
bels en andere designobjecten die later nooit heruitgegeven
worden. “Die stijgen gegarandeerd in waarde”, onderstreept
Marcy Michael van de gelijknamige Antwerpse designgale-
rij. Die strikte definitie blijkt in de praktijk moeilijk te handha-
ven. Historische originelen als de Wassily-stoel van Marcel
Breuer en de LC4 Chaise Longue van Le Corbusier zijn zelfs
voor de rijksten der aarde amper betaalbaar. Tot overmaat
van ramp worden zulke unieke ontwerpen zelden tot nooit in
goede staat aangeboden op de open markt. Daarom worden
ook officiële heruitgaven of re-edities van zulk topdesign
meer en meer als vintage gedoogd. Sterker, zelfs meubels en
design die sinds hun introductie voortdurend in productie
bleven, worden tegenwoordig vintage genoemd. Sommige
handelaars beschouwen zelfs anonieme designobjecten
vintage, zolang ze maar mooi en twintigste-eeuws zijn.
Waarmee we weer terugvallen op onze algemene omschrij-
ving van daarstraks: vintage staat voor meubel- en ander
design van de 20e eeuw.
De ®evolutie van de 20e eeuw
Internationaal betekenden de jaren 20 van de afgelopen
eeuw een revolutie voor het meubel- en ander design. He-
melbestormers als Breuer en Le Corbusier schakelden over
op strakke, maar elegante ontwerpen op basis van nieuwe
materialen. Nationaal betekende de Expo van 1958 een
doorbraak voor België. Een nieuwe, frisse wind van optimis-

72 • MEI 2010
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:53 Page 73

Trendspotting LIFESTYLE

Designgallery Marcy
Michael gaat voor
Belgisch design
Designgallery Marcy Michael heeft zijn adres in het centrum
van de Antwerpse antiek- en brocantehandel. Daar verkoopt
deze galerij origineel twintigste-eeuws meubel- en ander
design. Marcy Michael heeft zich daarbij gespecialiseerd in
Belgisch design. “Dat is nog altijd ondergewaardeerd”,
meent hij. De Antwerpenaar wijst uitzonderlijke objecten van
Belgische ontwerpers aan. We onthouden de solide ontwer-
pen van Lucien Engels, Alfred Hendrickx, Willy Van der
Meeren - drie toonaangevende architecten en/of meubelma-
kers van de jaren vijftig - en de latere, ietwat frivolere objec-
ten van Pieter De Bruyne en Claire Bataille. Stuk voor stuk
staan ze voor design die zijn
tijd ver vooruit was – en
soms nog ís.

Designgallery Marcy
Michael, Hoogstraat 42,
2000 Antwerpen,
tel. 0476 22 80 22,
www.marcymichael.com,
info@marcymichael.com

me en ondernemerschap moedigde architecten en andere

ontwerpers aan om gedurfd en toekomstgericht aan de slag
te gaan. Zowel nationaal als internationaal toonde Nederland
de weg. “De Nederlanders verloren heel veel door de Twee-
de Wereldoorlog”, zo suggereert Diane Wolf, zaakvoerster
van het Luikse Design Retro. “Daar-
door schakelden ze misschien mak-
kelijker over op nieuw design.”
De Nederlander Huub Suidman, op-
richter en bezieler van Moetkunsten
annex Moetkunsten.nl, zal het graag
horen. “De Nederlanders zetten na
de Tweede Wereldoorlog hun huis-
raad aan de kant om Amerikaanse en
20ème Siècle, vintage in
de Brusselse Hoogstraat
20ème Siècle heeft zijn adres in het Belgische mekka van de
vintage aan de Brusselse Hoogstraat. Daar biedt het sinds
één jaar hoogstaand meubel- en ander design aan tegen
democratische prijzen. De jaren 50 en 60 zijn er opvallend
present. Hout bepaalt de
toon en de sfeer van de
zaak. Die richt zich alleen al
vanwege zijn locatie tot een
gevarieerde klantenkring:
niet alleen de ‘Bruxellois
branchés’, maar ook de
‘bcbg cosmopolites’ fre-

“meer
De Belgen schaffen zich nu ook
en meer strakke ontwerpen uit
quenteren deze graag om
hun interieurs in te richten.
Bij 20ème Siècle kunnen ze

Scandinavië aan” Huub Suidman (Moetkunsten)
Scandinavische spullen in huis te halen”, stemt hij in. “Daar-
door vind je in Nederland heel veel vintage, vooral uit Scan-
dinavië. De Belgen richtten zich tot voor kort eerder op de
Franse markt, maar schaffen zich nu ook meer en meer strak-
ke ontwerpen uit Scandinavië aan.” De nieuwe wind waait uit
niet alleen ter plaatse, maar
ook op het net hun favorieten selecteren. 20ème Siècle ont-
plooit off- én online een uitzonderlijke waaier topdesign van
de vorige eeuw – helemaal in de geest van zijn naam.
20ème Siècle, Hoogstraat 22, 1000 Brussel, tel. 0477 38 85 56,
www.20emesiecle.be, info@20emesiecle.be


MEI 2010 • 73
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:53 Page 74
LIFESTYLE Trendspotting
het noorden, zoveel is duidelijk. Maar dat was

niet altijd zo. Art nouveau en art deco bepaal-
den vroeger het beeld van menige woonkamer
in België. Als het in Parijs regende, druppelde
het in Brussel. Pas onder invloed van het
postmodernisme mengden de epoques en
stijlen zich op een globaler niveau. “De Ne-
derlanders kopen tegenwoordig zowaar ook
art nouveau”, geeft Diane Wolf toe. “Maar
zelfs daarin leggen de Nederlanders een
andere smaak aan de dag dan de Belgen.”
De kleuren en smaken mengen meer en
meer. “Hoe dan ook introduceren de Ne-
derlanders de nieuwe modes.” Als het in
Amsterdam regent, dan druppelt het tegen-
woordig in Parijs.
Hoe groter de stad, hoe belangrijker ze ook
voor verzamelaars van vintage is. Parijs, Londen
en Amsterdam zijn de toonaangevende interna-
tionale centra in onze buurt. In ons land is de
markt beperkt. Naast de Zavel in Brussel en de
Hoogstraat in Antwerpen, zijn Gent en Luik de
voornaamste trekpleisters van nationaal belang.
Winkels en markten op kleinere plaatsen bieden
gedreven verzamelaars eveneens soelaas.
Onder druk van het internet wordt ook de markt
voor vintage alsmaar globaler. De gevolgen daarvan kunnen
zowel goed als slecht zijn: goed omdat het aanbod dank-
zij het internet geen grenzen meer kent, slecht omdat
namaak er de nieuwe, letterlijk globale markt verpest.
Kenners staan dan ook sceptisch tegenover het internet. De
vuistregel luidt dat kopers de stukken doorgaans best ter
plaatse controleren.
Tips voor inwoners van de 21e eeuw
Verzamelaars van vintage zijn al even avontuurlijk als geva-
rieerd. Vaak zijn ze dertigers of veertigers die waar voor hun
centen willen. Voor hen is antiek te duur en brocante te
goedkoop. Vóór de val van de dollar waren Amerikanen trou-
“Hoe dan ook introduceren
de Nederlanders de nieuwe
modes” Diane Wolf (Design Retro)
we klanten van de Europese handelaars van vintage. Sinds-
dien hebben wij, Europeanen, de smaak te pakken gekregen.
We decoreren onze interieurs met unieke vintage, we ruilen
minder gewilde stukken tegen meer gewilde, we schakelen
soms zelfs over op handel, al dan niet via eBay. “Iedereen kan
vintage verzamelen”, weet Huub Suidman. “Doorgewinterde
kunstverzamelaars nemen er alsmaar vaker vintage bij. Dat is
overduidelijk een trend van de afgelopen jaren. De echt ge-
goede kopers hebben daar geen problemen mee. Die deco-
74 • MEI 2010
Design Retro, van alle
markten thuis
In Design Retro zwaait Diane Wolf de plak.
De passie voor vintage inspireerde deze ver-
pleegster tot een sympathieke winkel aan
de Quai des Tanneurs. Daar verwelkomt ze
gasten van alle windstreken: niet alleen van
België, Nederland en Duitsland, maar ook
van Frankrijk, Groot-Brittannië, Italië en zelfs
van de Verenigde Staten. Diane Wolf is
alom bekend om haar maatwerk. Ze richtte
zo al meer dan één film of tentoonstelling
(mee) in. Sterker, op vraag van een klant
gaat ze graag zelf op zoek naar een object.
Op basis van haar ervaring verkiest ze hoe dan ook offline boven
online contact. Per slot van rekening moet de klant zich ter plaatse
kunnen vergewissen van al dat moois dat Design Retro te bieden
heeft.
Design Retro, Quai des Tanneurs 12, 4020 Luik,
tel. 0477 65 75 18, www.designretro.be, diane@designretro.be
reren hun woningen tegenwoordig niet alleen met kunst,
maar ook met vintage. Het past perfect in hun’ lifestyle’ - zie
de talrijke glossy woon- en interieurmagazines. Nu ja, de lief-
hebbers blijven natuurlijk het belangrijkst voor onze markt.”
Liefhebbers leren vintage meestal tegen leergeld te verza-
melen. “Pas als insider herken je een origineel of vals stuk
meteen”, meent Marcy Michael. “Je moet studeren om kwa-
liteit te leren herkennen. Snobisme is in ons vak heel gevaar-
lijk.” Hoe kunnen debutanten volgens hem al te veel schade
en schande voorkomen? “Eerst en vooral kunnen oude stuk-
ken nooit in goede staat zijn”, waarschuwt hij. “Het verhaal
wil dan dat ze uit een oude stock komen. Veelal gaat het om
kopies. Elk stuk heeft zijn prijs. Een stuk tegen de helft van
de prijs is verdacht.” Huub Suidman raadt aan om de oor-
sprong te laten aantonen. “Een merk, stempel of plaatje kan
de originaliteit van een stuk ondersteunen”, adviseert hij.
“Het mooist van al is een factuur. Zulke markeringen kunnen
de leeftijd zelfs tot op het jaar na bewijzen. Maar het blijft
natuurlijk een kwestie van kennis. De meeste voorwerpen
zijn helemaal niet gemerkt.”
Kortom, vintage verzamelen is en blijft een spannend avon-
tuur. Niet alleen de liefde voor, maar ook de kennis van het
object maken het verschil. Over het algemeen neemt de
waarde van vintage toe in de loop der jaren. De potentiële
waarde van een stuk valt hoger uit naarmate het beter beant-
woordt aan de strengere voorwaarden van de definitie van
vintage. De vintage van nu wordt dan het antiek van straks. 
Seger Bruninx
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:53 Page 76

BUSINESS In de marge

Randstad en de Stad Brussel openen sociaal

uitzendkantoor in Laken

‘Y
es, you can’. Dat is de kernboodschap die het nieuwe so-
ciaal uitzendkantoor Potentia aan de Lakense werkloze jon-
geren wil meegeven. Niet minder dan één op drie jongeren
onder de 30 vindt in Laken immers geen werk en 70% van hen kan
maximaal een diploma lager onderwijs voorleggen. Uitzendarbeid,
zo bleek onlangs nog uit een studie van de beroepsfederatie Fe-
dergon, blijkt voor werklozen nog steeds de belangrijkste opstap
naar werk. De Lakense jongeren hebben daarvoor wél een “hyper-
gepersonaliseerde begeleiding” nodig, zo formuleerde burgemees-
ter van Brussel Freddy Thielemans het tijdens de officiële opening
van het kantoor. Potentia werd er meermaals geroemd als een baan-
brekend initiatief. Wat is er dan zo anders dan aan een gewoon uit-
zendkantoor, vroeg Forward aan Eddy Annys, lid van het directieco-
mité van Randstad. “Wij geloven dat deze privé-publieke samen-
werking tussen de Stad Brussel, lokale en regionale Brusselse instan-
ties en Randstad hét
middel bij uitstek is
om jonge werkzoe-
kenden aan het werk
1.200 km om
energie-efficiëntie
te bevorderen
Half april stapten 8 medewerkers
van Johnson Controls, dat onder
Weldra een ‘Europees gelijkheidslabel’
meer gespecialiseerd is in het ver-
te zetten: talentvolle jonge Brus-
selaars zonder of met weinig
werkervaring een kans bieden
op de arbeidsmarkt door ze te coachen vóór, tijdens en na de
opdrachten en hen helpen een duidelijk beroepsproject uit te bou-
wen. Samen met onze partners willen wij hen in de eerste plaats
positieve attitudes aanleren zodat ze dynamisch, flexibel en gemoti-
veerd uit de hoek komen.” Staan potentiële werkgevers wel open?
Béatrice Culot, directrice van de Mission Locale d’Anderlecht, weet
uit ervaring dat “het toch vooral grotere bedrijven zijn die tijd en
mankracht hebben om dergelijke jongeren een kans te geven. In
kleinere structuren ligt dat vaak moeilijker”, aldus Culot. Leila
Opdebeeck, coördinatrice van het gloednieuwe Potentia, boekte
alvast een pril succes. In de twee weken vóór de officiële opening ver-
gaarde ze al 50 bruikbare cv’s en werden er 2 contracten getekend.
“Dit stadsdeel is een nieuw leven beschoren: de renovatie van Tour
& Taxis, de industriële activiteit in de Haven van Brussel, de Heizel
bieden heel wat mogelijkheden”, besluit ze optimistisch. 
SBR

beteren van de energie-efficiëntie
van gebouwen, op de fiets voor
een tocht van Brussel naar Monaco.
Op 25 april bereikten ze de meet,
net op tijd voor de opening van het
eerste Euro-mediterraan Forum
over energie-efficiëntie. Via deze
tocht wilde het bedrijf aantonen
dat het tijd is om te handelen om
de klimaatverandering tegen te
gaan door te werken aan de ener-
gie-efficiëntie van gebouwen, vol-
H
et eerste Europese dotatiefonds voor gendergelijkheid
op de werkvloer, Arborus, werd boven de doopvont
gehouden. “Dit fonds streeft naar een gemeenschap-
pelijke Europese cultuur inzake gendergelijkheid op de werk-
vloer. Het heeft tot doel om de positie van de vrouw in alle
beroepscategorieën en op alle hiërarchische niveaus binnen
de bedrijfswereld te versterken. De deelnemende onderne-
mingen kunnen hun middelen en knowhow bundelen, vooral
door op Europees en internationaal niveau benchmarkingac-
ties uit te voeren om hun HR-strategieën harmonieuzer te
Gelijkheid op de werkvloer is niet gaan ontwikkelen”, verklaart Cristina Lunghi, algemeen direc-
alleen economisch belangrijk, het trice van het Europees dotatiefonds Arborus. “Gelijkheid op
draagt ook bij tot het concurren-
tievermogen en prestaties. de werkvloer is niet alleen economisch belangrijk, het draagt
ook bij tot het concurrentievermogen en prestaties”, stelt ze.
Het juridisch statuut van het fonds houdt in dat het wordt gefinancierd door privébedrijven,
maar het kan wel rekenen op de steun van de Europese instellingen. Het fonds werd oorspron-
kelijk gelanceerd door grote Franse groepen, maar het wil zich de volgende maanden open-
stellen voor nieuwe bedrijven die actief zijn binnen Europa. “In een later stadium willen we via
een systeem van onderaanneming ook kmo’s bereiken.”

gens het bedrijf een van de snelste
én goedkoopste manieren om hier-
in te slagen.
Eén van de eerste acties van het fonds wordt de lancering van het ‘Europees gelijkheidslabel’.
“Dit label zal bedrijven een Europees sturingsinstrument aanreiken voor hun HR-beleid, en
biedt de mogelijkheid om bestaande nationale initiatieven te valoriseren”, besluit Lunghi.
Bureau Veritas Certification werd gekozen als certificatie-instelling voor dit Europese label. 
FD

76 • MEI 2010
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:53 Page 77

Boeken LIFESTYLE

De keuze van JOS LINKENS,

Geen commentaar. Communicatie in turbulente tijden afgevaardigd bestuurder bij Neuhaus
Hugo Marynissen, Stijn Pieters, Sofie Van Dorpe, Anne-Marie
van het Erve en Frank Vergeer “Ik lees geen literatuur om iets op te
De voorbije jaren zijn de klassieke communicatiemodellen flink steken over zaken, wel over mensen.”
door elkaar geschud. De ondernemer bepaalt zelf niet langer Dat kan tellen als statement van Jos
Linkens, afgevaardigd bestuurder van
wat een crisis is, dat doet de buitenwereld in zijn plaats. Ook
Neuhaus. De man leeft zich bij de
‘de doelgroep’ bestaat niet meer. Het individu speelt zelf voor
meester-chocolatier uit zowel in zijn
journalist, blogt, sms’t, twittert of facebookt. Kortom, het idee dat u te al- liefde voor gastronomische toppro-
len tijde het imago en de reputatie van uw bedrijf of organisatie met de ducten als in de realisatie van een tur-
juiste communicatie kunt beschermen, gaat niet meer op. In dit boek ge- naround. Sinds hij begin 2004 het
ven vijf crisiscommunicatie-experts hun visie op succesvolle risico- en cri- team vervoegde, verdubbelde de
siscommunicatie. Ze doen dat aan de hand van nieuwe wetenschappelijke omzet en evolueerde het bedrijf tot
inzichten en tal van voorbeelden waarbij ze zelf betrokken waren. één van de meest rendabele chocoladefabrikanten
Uitgegeven door Hautekiet, 2010. in België, aanwezig in meer dan 50 landen in alle
uithoeken van de wereld.
ISBN 978 90 892 407 05. 200 blz. 19,95 EUR
Linkens kreeg Body and Soul van zijn vrouw cadeau.
Succes met uw managementboek! 90 adviezen van “Corman, nog één van de weinige verknochte boek-
inspiratie tot publicatie handelaars in ons land, raadde het haar aan nadat ze mijn
Eline Crijns literaire en muzikale voorkeuren had blootgelegd.” Auteur
Voor veel managers of ondernemers is schrijven geen dagelijk- Frank Conroy beschrijft meesterlijk het verhaal van een
se kost. Het zijn vaak drukbezette professionals met goede in- muzikaal ‘wunderkind’ dat tijdens de oorlog opgroeit in een
houdelijke ideeën, maar weinig inzicht in het schrijf- en uitgeef- kelderwoning langs Third Avenue in New York. De kansarme
proces. Terwijl juist die kennis helpt om het traject efficiënt te Claude Rawlings leert in een achterkamertje van een oude
Pools-Joodse partituurwinkelhouder op de piano tokkelen
doorlopen en zo het beste uit een boek te puren. In 90 korte, maar krach-
en schopt het uiteindelijk tot stermusicus die staande ova-
tige adviezen geeft schrijfcoach Eline Crijns een volledig overzicht van
ties krijgt in Carnegie Hall. “Schitterend vind ik dat. Als ik
zaken waar je als auteur mee te maken krijgt, van inspiratie tot publicatie. dan toch op zoek moet naar een link tussen dit boek en de
Uitgegeven door Van Duuren Management-Lannoo, 2010. businesswereld, dan is het de noodzaak om aan jonge
ISBN 978 90 8965 044 3. 144 blz. 19,90 EUR talentvolle mensen kennis en ervaring door te geven zodat
ze zichzelf leren overstijgen.”
Businessmodellen. Focus en samenhang in organisaties
Dirk Houtgraaf en Marleen Bekkers Toch overtreffen de literaire kwaliteit en inhoud van het boek
de zakelijke boodschap. “Ik ben ervan overtuigd dat schoon-
In deze turbulente tijden zoeken grote organisaties naar nieu-
heid, zowel in literatuur, plastische kunst als muziek, de geest
we markten of alternatieve wegen om binnen bestaande mark-
ontspant en onbewust ons brein opnieuw oplaadt voor de
ten winstgevend te blijven. Kleinere organisaties vragen zich af volgende aardse activiteit. Wat het verhaal mij wél influister-
hoe ze kunnen inspelen op de veranderingen in hun omge- de is dat zoveel mensen kunnen uitblinken in hun discipline
ving. Wie onvoldoende is voorbereid op mogelijke koerswijzi- dankzij de krachtige combinatie van interesse, passie, werk-
gingen wordt vandaag of morgen geconfronteerd met concurrenten die kracht, een dosis begeleiding van een mentor die in je gelooft
dat wel doen. U kunt dus maar beter proactief verkennen welke mogelijk- en… dat tikkeltje geluk dat hoe dan ook een rol speelt.”
heden uw businessmodel biedt. Dit boek helpt uw model aan te scherpen
of te vernieuwen. Tegen het epische fresco van de grootstad New York anno
1950 met zijn veranderende landschappen, de hetze tegen
Uitgegeven door Van Duuren Management-Lannoo, 2010.
het communisme en de wereld van de ‘basement‘ bewoners
ISBN 978 90 8965 020 7. 172 blz. 24,90 EUR
en grote families, ontrafelt Conroy – trouwens zelf musico-
loog, musicus en volleerd jazzpia-
Maestro. Leidinggeven door te luisteren nist – de meest uiteenlopende
Roger Nierenberg muziekgenres. “Na het genot van LEESKETTING
Dat muziek zalft is al langer geweten. Dat het ook een middel de bijna 700 bladzijden komt de In onze leesketting duidt
kan zijn om een betere leider te worden, doet de wenkbrauwen spijt omdat het epos al is afgelo- onze leesgast een bibliofiele
fronsen. En toch. Dirigent Roger Nierenberg vertelt het verhaal pen en je opnieuw ontwaakt in de opvolger aan. Voor Jos Lin-
wereld van cijfers en marktaande- kens is hoogleraar Philippe
van een ervaren interim-manager die strandt in een reorganisa-
len. Het boek is vooral spannend Haspeslagh, decaan van de
tieplan. Hij komt in contact met een dirigent, mag tussen het Vlerick Leuven Gent Mana-
en beklijvend geschreven. Zoals
orkest plaatsnemen en leert uiteindelijk hoe de man op meesterlijke wijze gement School, een ideale
elk groot werk laat het toe om te sparring partner. Volgende
het beste uit alle individuele musici haalt. Nierenberg zet zijn theorie om in ontspannen en te beseffen dat er maand stelt hij ons zijn favo-
de praktijk en laat wereldwijd managers in de orkestbak ervaren hoe een een andere wereld be-staat. riete boek voor.
musicus met zijn instrument kan excelleren in teamverband. Hij laat lei- Hoewel… ook in de muziek zijn
“Philippe schreef veel boe-
dinggevenden zien hoe je de talenten van elke werknemer kunt gebruiken dollars van belang.” ken en heeft er nog veel
ten gunste van het bedrijfsresultaat. meer gelezen. Maar nooit
Uitgegeven door Ten Have, 2010. Frank Conroy, Body and Soul lost hij een woord daarover.
(Corps et âme). Uitgegeven door Via deze weg kom ik na meer
ISBN 978 90 2596 060 5. 160 blz. 17,90 EUR Editions Gallimard, Parijs, dan 30 jaar misschien te
2004 (originele uitgave 1993), weten welke literatuur zijn
ISBN 2070314391 voorkeur geniet.”
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10
Euler Hermes België
B D
runo Verhofstede werd op 1 mei
2010 algemeen directeur van de
Belgische dochteronderneming
van kredietverzekeraar Euler Hermes.
Verhofstede bouwde
zijn loopbaan uit bij
ING en was tot voor
kort managing direc-
tor van ING Commer-
cial Finance Belux. Bij
de ING Groep oefen-
de hij zowel in Brus-
sel als in Amsterdam
Bruno Verhofstede commerciële functies
uit en stond hij ook in voor de ontwik-
keling van nieuwe producten en voor
het risicobeheer. Hij heeft een master
in bedrijfsbeheer van het I.C.H.E.C. op
zak en volgde Etienne Defraigne op,
CEO ad interim van Euler Hermes Bel-
gië sinds juni 2009. Deze laatste wordt
financieel directeur voor de regio
Noord-Europa van de Euler Hermes
groep. Deze regio telt 17 dochterbe-
drijven van de Euler Hermes groep,
waaronder België.  Industries & Business Development, IBM Southwest Europe. Van Den Meersche maakt daardoor voor-
Bosch Benelux
E D
ric Bazile is sinds 1 februari dit
jaar managing director van het
technologisch bedrijf en dienst-
verlener Robert Bosch Benelux. Hij volgt
in die functie Matthias Lanwehr op, die
terugkeert naar Duits-
land als managing di-
rector van Johanna So-
lar Technology GmbH.
Bosch telt in België
ongeveer 2.000 me-
dewerkers, verspreid
over verschillende af-
delingen. Bazile heeft
een diploma van de
Ecole Supérieure de Commerce de Paris
en is registeraccountant. Gedurende 7
jaar werkte hij als auditor en financial
consultant bij Arthur Andersen. Hij be-
gon zijn loopbaan bij Bosch als directeur
van de boekhouding en de interne audit
van Robert Bosch France SAS. In 2001
werd hij financieel directeur.  Helmut Schmitz bij het familiebedrijf Harol. Alain
9:53 Page 79
Wissels & Co BUSINESS
Duomedia PR
uomedia PR kondigt de oprichting aan van een adviesraad ter ondersteu-
ning van de voortdurende groei van het bedrijf. Johnny Kegels treedt toe
als externe adviseur, evenals René Delbar, die ook voorzitter wordt. Anja
D’Hondt en Jo De Pooter vertegenwoordigen het management.
René Delbar startte zijn loopbaan bij Agfa-Gevaert en ging daarna naar Barco René Delbar
Graphics (nu EskoArtwork). Hij is momenteel werkzaam als Strategic Business
Consultant voor innovatieve technologiebedrijven en ondersteunt Duomedia-
klanten met strategisch advies en mediatraining. Kegels was oprichter en bedrijfs-
leider van het Belgische PR-agentschap PR Force gedurende bijna 15 jaar, tot het
werd overgenomen door Incepta (later geïntegreerd in Huntsworth). Hij heeft
momenteel zijn eigen investeringsmaatschappij SGVO en adviseert als Business
Angel bedrijven zoals Trendwolves en El Horia. Duomedia heeft zijn hoofdkantoor
in België tegen Brussel, met regional PR Managers in München, Frankfurt, Milaan,
Londen, Parijs, Barcelona en Hongkong. 
Johnny Kegels
IBM
B
art Van Den Meersche maakt promotie, en werd na 8 jaar vervangen aan het
hoofd van IBM Belgium/Luxembourg. Jacques Platieau neemt het roer over
en mag zich voortaan country general manager IBM Belgium/Luxembourg en
sector leader Benelux noemen. Platieau kwam bij IBM in 1984 in de Telecommu-
nications Division. Hij oefende verschillende functies uit op lokaal en internationaal
Jacques Platieau
niveau. Sinds juli 2005 was hij general manager van de Global Business Services
Division voor de Benelux. Bart Van Den Meersche werd op zijn beurt benoemd als vice president
taan deel uit van het European Leadership team, maar blijft toch in Brussel werken. 
Foyer S.A.
e algemene vergadering van aandeelhouders van Foyer S.A., een Luxemburgse verzeke-
ringsgroep, heeft begin vorige maand Michel Tilmant, voormalig CEO van de ING Group,
als bestuurder benoemd. Tilmant wordt eveneens bestuurder van CapitalatWork Foyer
Group, een volwaardige dochteronderneming van Foyer S.A. CapitalatWork is een Europese ver-
mogensbeheerder voor privé- en professionele cliënten. 
Ascure
A
scure nv, een consultancybedrijf actief in operational risk management, versterkt zijn raad van
bestuur met Georges Anthoon (AXA Bank), Karel Baeck (ex-RVA) en John Dejaeger (Arpadis),
drie bedrijfsleiders met naam en faam in de Belgische economie. De raad van bestuur van
Ascure telt nu in totaal 7 leden. Het Gentse bedrijf groeit sinds de start in 2000 ononderbroken en pro-
fiteert van de huidige economische crisis. Ascure wil dit jaar in omzet en personeel opnieuw met meer
dan 15% groeien, aldus CEO Filip De Wolf. 
De Fransman Fabrice Chouraqui is benoemd tot Goffart is de nieuwe directeur voor Harol France en
CEO van Novartis Pharma Belgium en country pre- het kwaliteitsbeleid komt onder de hoede van Jan
sident Novartis Belgium >> Psychologe Valerie De Lobel >>Tempo-Team benoemt Ann Verleye
Deweirdt stapte recent in de functie van consultant als manager HR Services >> En bij Capgemini
bij Quintessence >> Annick Draelants neemt de Consulting wordt wiskundige en informaticus
commerciële leiding over van algemeen directeur Herman Herteleer als ‘ICT strategy principal’
verantwoordelijk voor ‘Technology Transformation’.
MEI 2010 • 79
FORWARD_mai010_NL.qxd:FORWARD fr 28/04/10 9:53 Page 80

BUSINESS Decision maker

France Fannes
Verbindingspersoon aan het
hoofd van Waalse BioWin

B
egin dit jaar heeft France Fannes (48) de leiding genomen
van BioWin, de Waalse competitiviteitspool in de sector van de
gezondheid en de biotechnologieën. Ze kreeg de opdracht
een nieuwe strategische visie uit te stippelen en een vierjaren-
actieplan op te stellen. BioWin werd opgericht in 2006 en beschikt
voor de periode 2010-2014 over een totaalbudget van 52,4 miljoen
euro (afkomstig van het Waals Gewest en van private financiering).
De pool telt 89 actoren (23 kmo’s, 4 grote ondernemingen en 62
onderzoekslaboratoria). Het nieuwe plan legt de nadruk op de ont-
wikkeling van de Waalse kmo’s.
In dit opzicht is het uitgesproken ‘kmo- en start-up-profiel’ van Fran-
ce Fannes ongetwijfeld een troef voor een organisatie die vaak het
verwijt krijgt dat ze vooral de grote en gevestigde namen dient.
© Michel Houet Biowin DR

France Fannes volgde een wetenschappelijke opleiding en bleef

aanvankelijk nog enkele maanden binnen het universitaire milieu
werken. Ze kwam echter al gauw tot het inzicht dat ze niet in de wieg
was gelegd om haar leven te wijden aan academisch onderzoek. Ze
trad daarop in dienst bij BioLab, een privélaboratorium met een vijf-
tigtal werknemers in Waals-Brabant. Ze werd er productieverant-
woordelijke en nam daarna de leiding over de afdeling O&O. Na de
overname door een Amerikaans bedrijf kreeg France Fannes de functies bekleed in een biotechnologische kmo: “Ik heb heel speci-
kans om in het buitenland voor het moederbedrijf te gaan werken, fieke problemen moeten beheren, bijvoorbeeld op het vlak van
octrooien en intellectuele eigendom.”

“ontDewikkelt
biotechnologische sector
zich in Vlaanderen al
13 jaar razendsnel”
“maar om culturele redenen had ik geen zin om in de Verenigde
Staten te gaan wonen”, verklaart ze. In 1996 gaf ze er de voorkeur
aan haar eigen bedrijf op te richten. Ze gooide echter al vrij snel de
handdoek weer in de ring, naar eigen zeggen door een gebrek aan
onderzoeks- en begeleidingsinfrastructuur in Wallonië. Haar nieuwe
opdracht bestaat er nu precies in om het risico op dergelijke tegen-
slagen te beperken...
Brusselse met Vlaamse ondernemersroots
Er zit nog een ander ironisch aspect aan het verhaal, gelet op het
sterk Waalse karakter van BioWin: als onderneemster in hart en nie-
ren blijft de Brusselse France Fannes niet bij de pakken zitten. Op
aanraden van een Vlaamse vriend richt ze BioArt op in Sint-
Katelijne-Waver. Als kmo met 6 personen levert BioArt snelle diag-
nosetests voor de biomedische sector. “BioWin biedt me de kans
opnieuw contact te leggen met de academische wereld, zonder me
daar echter volledig in onder te dompelen. Tegelijk bewaar ik het
contact met de bedrijfswereld en het ondernemerschap. Mijn rol is
vooral die van verbindingspersoon.” France Fannes heeft zowat alle
Een andere troef is zeker en vast haar goede kijk op de sector aan
beide kanten van de taalgrens: “De biotechnologische sector ont-
wikkelt zich in Vlaanderen al 13 jaar razendsnel. Er heerst een inte-
ressant pragmatisme en een heel grote openheid.” Kris Willems,
hoogleraar aan de KU Leuven, heeft met Fannes samengewerkt bij
de oprichting van BioArt en heeft samen met haar deelgenomen
aan diverse onderzoeksprojecten. “Zonder dat ze een topweten-
schapper is, begrijpt France Fannes de taal van de onderzoekers en
weet ze hoe ze hun werk moet valoriseren. Dit soort mensen, die de
schakel kunnen vormen tussen onderzoek en het ontwikkelen van
producten, vind je niet vaak. Zij kan deze rol probleemloos vervul-
len en kan ook bruggen slaan tussen de Vlaamse en Waalse bio-
technologische sector.” Kris Willems raakte onder de indruk van de
werklust en de grote vastberadenheid van Fannes. Het is een kwali-
teit die volgens hem een tekortkoming zou kunnen worden indien
ze in haar nieuwe ‘kruispuntfunctie’ (tussen de economische, de aca-
demische en de politieke wereld) geen blijk weet te geven van
geduld en van de noodzakelijke psychologie.
Jean Stéphenne, voorzitter van BioWin en ook voorzitter van GSK
Biologicals, ziet in France Fannes vooral “een bedrijfsleider die de
noden van een kmo begrijpt en bovendien over een wetenschappe-
lijke achtergrond beschikt”. Zijn raad voor de nieuwe directrice van
BioWin is tegelijk eenvoudig en complex: “Een zeer streng bestuur
handhaven en zich niet laten beïnvloeden door de politiek.” 
OF

80 • MEI 2010