Vous êtes sur la page 1sur 3

90KasimirMalevich.

Cuadradoblancosobrefondoblanco

1917.
leosobrelienzo.78,7x78,7cm.
MuseodeArteModerno,NuevaYork.

Camaradas,alzaos,escapadalatiranadelascosas

K.Malevich.

Malevich,consuSuprematismo,predicunmundosinobjetos,abogandoporla
supremacadelsentimientopuroolapercepcinpuraenlasartespictricas.Estaobrapodra
interpretarsecomoelmundomaterialapuntoyadedisolversedeltodoyparasiempreenelter.
Trasasimilarenmuypocotiempolosestilosfigurativosconocidosydeclararquetodoslos
estilosdebanserincineradoscomosifueranuncadver,seinteresenormementeporlos
iconosdelatradicinrusabizantina.Jugdetodaslasmanerasposiblesconsusrostros,
convirtindolosenvalosblancosonegros(Cabezanegra;Formareligiosa).Noexentodehumor,
comolodemuestranobrastituladasRealismopictricodeunchavalconsucarteraoRealismo
pictricodeunacampesinaendosdimensiones(tambinllamadoCuadradorojosobrefondo
blanco).
Abanderadodelarevolucinproletaria,proponaqueelobrero,nuevoprotagonistadela
Historia,vivieradentrodeuncuboparaalcanzaraslafelicidadyrealizartodassus
potencialidades.Envistadelaarquitecturaquesehaconstruidoenlasperiferiasdelasgrandes
ciudades,estaprofecaparecehabersecumplido.Ahorabien,teniendoencuentaalosobrerosde
hoy,yasinconcienciadeclaseyconlasmismasaspiracionesmaterialesquecualquierburgus,
estclaroquecomoelcubonotengacalefaccinbajoelpavimento,aireacondicionadoypiscina,
vaatenerqueconfitrseloelautordelaidea.Comodehechoocurri,puesalmorirMalevichsu
amigoSueitincolocsobresutumbaelfamosocuboblancodecoradoconuncuadradonegro.
Elafndepurezaexpresadoenlaaspiracinalaperfeccindelasformasgeomtricas(as
comoeldellegaraunlenguajeuniversal,unaespeciedeesperantodelasformas)que
caracterizaaunsectordelartemodernosematerializa,sobretodo,enlaarquitectura*.Ya
Ledoux,enlaprimeramodernidaddelsigloXVIII,habacondenadoalosguardasruralesaviviren
elinteriordeunainmensaesferalisaypeladacolocada,comouninmensoovnirecinaterrizado,
enmediodelabuclicacampia.
EnsuimportantelibrotituladoArteypercepcinvisual,RudolfArnheim,siguiendolos
supuestosdelaGestaltpsychologie,dice:Enelestadiomstemprano,elcrculohacelasvecesde
lafigurahumanatotal.Y,segnlasmuyinfluyentesteorasdeJung,elcrculoyelcuadrado
estaranentrelasimgenesinnatasoarquetpicasdelaconcienciahumana.Deloquesepuede
colegirquetodaformacircularocuadradaqueocupeelcentrodeunaimagentiendeaser
percibidacomounrostroounafiguracompleta.
Estaobra,unadelascimasdelaabstraccindelsigloXX(nuncaelartemodernoestuvo
mscercadelneoplatonismo),podrapuesperfectamentesercontempladacomola
representacinmsradicalmenteminimalistadeunserhumanoquesehayahechojams
(dejandodelado,claroest,lascreacionesdelosniosensuetapainicialdelgarabato
descontrolado),ydotandoalapostredefundamentocientficoalosttulossloenapariencia
humorsticosqueMalevichsoladarasusobras**.Pruebadequeestaapreciacinnoes
caprichosaesuncollagedeKurtSchwitters,realizadosobreunapostalqueleenviaHannah
Hchelochodediciembrede1923;setratadeunretratofotogrficodebustodelpropio
Schwitters,enelqueelrostrohasidocubiertoporuncuadradodoradoapoyadosobreunvrtice
(comoelque,cubiertodeojos,representaelespaciocelestialenunadelasminiaturasque

reproducenlasvisionesdeHildegardvonBingen),dejandoapenasverelcabelloylaparte
superiordelacabeza,sinqueseecheafaltarnada.Prohibicindelareproduccinquepuede
apreciarsedespus,deformamenosradical,mssocarronayhumorstica,enMagritte,enlos
cuadrosenlosqueelrostrohumanoessubstituidoporcosasperfectamenteverosmilescomoun
ramodevioletas,unaluzresplandecienteounaverdeyjugosamanzana.
Apesardelapretensindequesuscuadrosnotuviesennadaencomnconlanaturaleza,
susobrasbasadasenelcuadradopodrantambinserpercibidascomovistasareasdelatierra
consusuperficieparceladaporloscamposdecultivo(talvezlaimagenarquetpicamenterusade
lavastayllanataigasiberiana,bajocuyomantodeblancopermafrostpastanensueosmanadas
enterasdelanudosmamutscongelados).Elartistaadorabalosavionesyhabapracticadola
fotografaarea,aunquenosehaestudiadotodavaunaposibleconexindesusobrasconlos
cuadroscreadoscomoconsecuenciadelManifiestodelaAeropinturaFuturistadeMarinetti.
Ennumerosasocasioneshepodidoobservar,duranteunavisitaaunmuseooauna
exposicindeartecontemporneo,comopersonassencillas,sinlapreparacinnecesariapara
abordartalesobras,seesforzabanenencontrarlostranquilizadoresrasgosfigurativosqueles
permitiesencomprenderloqueestabanviendo.Tratandodedescifrarlaextraarelacinentre
elttuloylaobraencuestin,haciendounalardedecreatividadensusdescripcionesdignode
consideracin,enesanecesidad,tanhumana,deloreconocible,quenostrasladadeinmediatoa
loemotivo.Onoserque(sidamosporciertaaquellaancdotaquedicequePicasso,ensus
felicesaosdeVallauris,alaprimeraqueenseabasuscuadrosrecinterminadoseraala
cocinera,disfrutandoenormementedesuscomentarios)losverdaderosdestinatariosdelarte
modernosonprecisamenteesascriaturassinformacinacadmicaalguna,verdaderospobresde
espritualosqueestdestinadoelReinodelasArtes,elPuebloendefinitiva?(elhombre
sencillo,oelhombredelacalle,comotambinselehadenominadoamenudo,conidntico
paternalismo).Siellofueracierto,elartemodernoseraelmayorproyectopedaggicoyredentor
detodoslostiempos,revolucindemayoralcancequelasoadaporlossurrealistas,larusa,la
mejicana,lasandinista,lacubana,laislmicaytodaslasrevolucionesquehageneradoelsigloXX
juntas***.

*Lautopasocialeigualitariadelconstructivismofueacuajar(comoanteshicieronlos
idealesdelaRevolucinFrancesa)enelcontinenteamericano,enelNuevoMundo:enBrasilia(la
nicaciudadmodernadelmundodeclaradapatrimoniodelahumanidad,llamadaporAndr
Malrauxlacapitaldelaesperanza).Sloque,envezdeparaelpueblo(nodeberahaberclases
socialesensuseno),haresultadoserunautopaparalosburcratasdelaclasemediaacomodada
que,envezdeencontrarseenelgora,sedesencuentran,dentrodesussegurosautomviles,en
lasautovasquecruzanlaciudad.LaobradelgenialNiemeyer(todavaenactivocomoarquitecto
asus102aosdeedad)esunaespeciedeJerusalncelestial,unaverdaderaciudadfantasma(las
ciudadesmodernaslogranporlogeneraldesarrollaruncarcteralmargendelaarquitectura,en
vezdegraciasaella).Comoesosexperimentos,tipoAurobindo,queenlospsicodlicosaos70
fueronaerigirseenotraTierraPrometida(estavezlaantigua,mticaIndia),enlosqueconviven
seguidoresdealgunasecta,protegidosdelcontagiodelmundoexterior.

**Estaambigedadentrelofigurativoyloabstractoogeomtricoquesedaenlasobras
suprematistasdeMalevichseencuentrayaenlasobrasdeartedelsigloXII,contodosu
imbrogliosobrelavisibilidaddeloinvisible.Enellas,lasfigurasgeomtricassecombinancon
figurasantropomrficas.As,elmisteriodivinotiendeaexpresarsemedianteformassimplescomo
elcuadradoyelcrculo(yencoloresprimarios).Mientrasqueloquesepercibepormediodelos
sentidosserepresentademodofigurativo,demodoquepuedaapreciarseelascensodelatierra
alcielo.


***Cuando,enrealidad,elartemodernoharesultadosernefastoparaelpueblo.Yaque
esunodelosvectoresdelagentrificacinoaburguesamientodelasciudades,procesoineludible
entodaciudaddeunaimportanciaqueempiezaporlacreacindeunflamantecentrodearte
contemporneoacompaadodeunascuantasgalerasdearteenunbarriodegradadopero
llenodesabor,conelconsiguienteaumentodelosalquileres,yconcluyeconlaexpulsindesus
pintorescoshabitantes,quesonsubstituidosporlafaunamodernillahabitual,muchoms
solvente,rentableychic.Todoelloapesardelapretensindearticularunaverdadera
pedagogapopularcrtica,alejadaporigualdelaristocratismoelitistaydelaculturafastfoodpara
consumomasivo,propuestadealgndirectordecentrodeartecontemporneoogestorcultural
enlaqueresuenanecosdeesautopaquehaceyatiempoquesehaconvertidoenunodelos
activosmsrentablesdelasociedaddeconsumo.

Curiosamente,apesardequeeltrminopuebloesomnipresenteeneldiscurso
histrico,polticoysocialdelossiglosXIXyXX,comoconstataMichelWieviorka,nofiguraenel
Lalande,diccionariotcnicoycrticodefilosofa,nieneldiccionariodeticayfilosofamoral
publicadobajoladireccindeMoniqueCantoSperber.SiempresegnWieviorka,apesardeser
unelementofundamentalenlapredemocracia,trasdesaparecerduranteelafianzamientode
sta,elpueblopuedefcilmentevolveraserimportanteenlapostdemocracia.

Vous aimerez peut-être aussi