OMWIENIE NORMY PNEN ISO/IEC 17025

2.
OMWIENIE NORMY PN-EN ISO/IEC 17025
Joanna Mytych

Laboratoria badawcze chcce potwierdzi swoje kompetencje powinny wdroy system

zarzdzania wg normy PN-EN ISO/IEC 17025 Oglne wymagania dotyczce kompetencji laboratoriw badawczych i wzorcujcych [5] oraz otrzyma certyfikat akredytacji
wydany przez Polskie Centrum Akredytacji.
Norma ta okrela wymagania dotyczce opracowania systemu, jego wdroenia, ale
take warunki, jakie musz by spenione, aby kompetencje laboratorium do wykonywania bada zostay uznane. W 2007 roku zostaa wprowadzona poprawka do normy
PN-EN ISO/IEC 17025 [5] zastpujca w punkcie 5.5.10 sprawdzanie porednie
sprawdzaniem okresowym oraz wprowadzajca zmian w punkcie 5.6.3.3 polegajc na zastpieniu sprawdzania biecego sprawdzaniem okresowym.
Jzyk akredytacji wymaga stosowania specyficznych okrele. Dlatego w celu
uatwienia ich zrozumienia na kocu niniejszej ksiki podano wykaz definicji stosowanych w systemie zarzdzania wraz z ich angielskimi odpowiednikami. Definicje
wyjaniajce terminologi stosowan w normie mona znale w normie PN-EN ISO/
IEC 17000:2006 Ocena zgodnoci. Terminologia i zasady oglne [10], International Vocabulary of Basic and General Terms in Metrology, 2nd Edition, ISO, Geneva 1993 [11]
oraz PN-EN ISO/IEC 9000:2006 Systemy zarzdzania jakoci Podstawy i terminologia [12].
Norma PN-EN ISO/IEC 17025 [5] zostaa podzielona na dwie czci. Pierwsza
zawiera wymagania dotyczce waciwego zarzdzania (rozdzia 4), druga za opisuje
wymagania dotyczce kompetencji technicznych w zakresie pomiarw (rozdzia 5).
W rozdziale dotyczcym zarzdzania zawarto wymagania opisujce midzy innymi:
organizacj, system zarzdzania, nadzr nad dokumentami oraz zapisami, podwykonawstwo bada i wzorcowa, zakupy usug i dostaw, obsug klienta czy przegldy
zarzdzania.
Jednostka, ktra chce otrzyma akredytacj na wybrane przez siebie pomiary, powinna zapewni, e wszystkie wymagania ujte w normie PN-EN ISO/IEC 17025
[5] s spenione. Jednostka ta zobowizuje si jednoczenie realizowa pomiary w sposb rzetelny, bezstronny oraz niezaleny. Pomiary te naley prowadzi w oparciu
o udokumentowane procedury i normy za pomoc sprawnej i w peni przygotowanej
aparatury pomiarowej (pkt 4.1 normy).
10

OMWIENIE NORMY PNEN ISO/IEC 17025

Laboratorium chcce wdroy system zarzdzania powinno wskaza spord swojej

zaogi personel kierowniczy oraz techniczny, kierownictwo techniczne oraz kierownika
ds. jakoci (pkt 4.15 normy).
W normie opisano wymagania dotyczce systemu zarzdzania, ktry powinien by
dostosowany do specyfiki danej jednostki. System ten powinien by udokumentowany, wdroony oraz utrzymywany. Z ca dokumentacj powinni zosta zaznajomieni
pracownicy laboratorium. Powinni oni posiada do niej stay dostp (pkt 4.2 normy). System zarzdzania opracowany w danym laboratorium powinien zawiera
udokumentowan polityk jakoci oraz deklaracj zawierajc midzy innymi (pkt
4.2.2 normy):
zobowizanie do dobrej praktyki laboratoryjnej,
cele jakociowe,
zobowizanie do zachowania zgodnoci z norm PN-EN ISO/IEC 17025 [5],
zobowizanie do cigego doskonalenia skutecznoci systemu zarzdzania.
Ksiga jakoci opracowana w laboratorium powinna zawiera podzia obowizkw
dla kierownika ds. jakoci oraz kierownictwa technicznego. Powinna zawiera lub
przywoywa wszystkie wspomagajce j dokumenty, takie jak procedury oglne i badawcze (pkt 4.2.5 normy).
Norma okrela sposb postpowania z dokumentami oraz zakres stosowanego
nadzoru (pkt 4.3 normy). Powinny nim zosta objte takie dokumenty, jak: normy,
przepisy, metody pomiarowe, rysunki, podrczniki, specyfikacje, instrukcje oprogramowania itd. Zaleca si, aby ten sposb nadzoru zosta opisany w postaci procedury.
Powinna ona obejmowa: sposb zatwierdzania i wydawania dokumentw, sposb
wprowadzania zmian oraz archiwizacji i usuwania nieaktualnych dokumentw. W zalenoci od systemu opracowanego przez dane laboratorium dokumenty w nim
stosowane mog by zarwno w postaci elektronicznej, jak i papierowej. Naley pamita, e dokumenty przed wydaniem ich personelowi powinny by przegldane
i zatwierdzone przez waciwy (odpowiedzialny) personel. Opracowana przez laboratorium procedura powinna zawiera m.in. nastpujce informacje (pkt 4.3.2.2 normy):
zapewniajce, e wszystkie dokumenty zarzdzania s autoryzowane i znajduj si
we wszystkich okrelonych miejscach,
dotyczce systematycznego przegldania dokumentw i w razie koniecznoci aktualizowane,
dotyczce niewanych i nieaktualnych dokumentw; powinny one by natychmiast usuwane i zastpowane aktualnymi,
okrelajce sposb identyfikacji dokumentw i zawierajce m.in.: dat wydania, oznaczenie nowelizacji, numeracj stron, ogln liczb stron, uprawnionego
do wydania,
okrelajce sposb wprowadzania poprawek powinny one by jednoznacznie zidentyfikowane, zaparafowane oraz datowane.
Laboratorium powinno opracowa procedur dotyczc przegldu zapyta, ofert
i umw (pkt 4.4.1 normy). Powinny si w niej znale deklaracje laboratorium,
e do realizacji zlecenia zostaa wybrana waciwa metoda pomiarowa, oraz deklaracja
dotyczc posiadania moliwoci i rodkw w celu realizacji zlecenia.
11

OMWIENIE NORMY PNEN ISO/IEC 17025

Laboratorium zobowizane jest do prowadzenia zapisw z przeprowadzonych

przegldw, rozmw z klientami, wynikw pracy oraz bada, ktre zamierza podzleca (pkt 4.4.2 normy). Klient musi zosta poinformowany o wszystkich odstpstwach
od umowy, a w przypadku gdy wymagana zmiana prowadzi do zmiany postanowie umowy, laboratorium musi przeprowadzi ponowny przegld umowy (pkt.
4.4.4 i 4.4.5 normy).
W zakresie podwykonawstwa bada i wzorcowa laboratorium moe przekaza
wykonanie pomiarw w ramach podzlecenia tylko kompetentnemu podwykonawcy. Zlecenie to moe zosta zrealizowane w przypadku nieprzewidzianych sytuacji,
tj. nadmiernego obcienia prac, tymczasowej niezdolnoci do pracy lub gdy laboratorium stale korzysta z usug podwykonawcy na zasadach staego podwykonawstwa,
umowy ajencyjnej lub licencyjnej (pkt 4.5.1 normy).
Przed kadym zleceniem laboratorium musi uzyska zgod na podwykonawstwo realizowanego zlecenia. W przypadku gdy laboratorium dokonuje wyboru podwykonawcy,
jest ono odpowiedzialne przed klientem za otrzymane wyniki (pkt. 4.5.2 i 5.4.3).
Laboratorium powinno posiada opracowan procedur opisujc wybr i zakup usug oraz dostaw wpywajcych na jako bada (pkt 4 normy). Powinna ona
uwzgldnia nabywanie, przyjmowanie i magazynowanie odczynnikw oraz materiaw pomocniczych. W procedurze tej laboratorium powinno zamieci deklaracj,
e wszystkie zakupione towary (w tym odczynniki, materiay pomocnicze) majce
wpyw na jako pomiaru powinny zosta sprawdzone pod wzgldem zgodnoci z wymaganiami (pkt 4.6.2 normy). Wszystkie prowadzone zapisy dotyczce sprawdzania
dostaw powinny by przez laboratorium przechowywane oraz przegldane pod wzgldem zawartoci technicznej i przed wydaniem zatwierdzone (pkt 4.6.3 normy).
Kada realizacja zlecenia wymaga waciwej obsugi klienta. Norma PN-EN
ISO/IEC 17025 [5] wymaga od laboratorium zapewnienia waciwej wsppracy
z klientem oraz jego przedstawicielem. Wsppraca ta ma umoliwia klientowi monitorowanie dziaania laboratorium w odniesieniu do wykonywanej dla niego pracy oraz
wyjaniania jego sugestii (pkt 4.7.1 normy).
W przypadku gdy klient chce uczestniczy jako obserwator w pracach laboratorium,
powinna zosta zagwarantowana poufno wobec innych klientw laboratorium (pkt
4.7.1 normy). W ramach wsppracy naley zbiera informacje zwrotne od swoich
klientw dotyczce pracy laboratorium, ktre s podstaw do doskonalenia systemu
zarzdzania (pkt 4.7.2 normy).
Laboratorium powinno opracowa sposb postpowania w przypadku otrzymania
skargi od klientw i innych stron. Procedura ta powinna uwzgldnia sposb przyjmowania i rozpatrywania skarg. Laboratorium powinno zapisywa wszystkie czynnoci
zwizane z przyjciem oraz rozpatrzeniem skargi, w tym informacje o podjtych dziaaniach korygujcych (pkt 4.8 normy).
W celu zapewnienia waciwej jakoci pomiarw realizowanych w laboratorium
powinien zosta opracowany system, ktry bdzie uruchamiany wtedy, kiedy jakikolwiek element badania nie speni wymaga postawionych przez laboratorium lub
klienta (pkt 4.9 normy). Procedura dotyczca nadzorowania niezgodnych z wymaganiami bada i/lub wzorcowa powinna uwzgldnia, e (pkt 4.9 normy):
12

OMWIENIE NORMY PNEN ISO/IEC 17025

zosta okrelony podzia odpowiedzialnoci oraz uprawnie dla poszczeglnych

pracownikw,
zostay okrelone dziaania podejmowane w momencie stwierdzenia pracy niezgodnej z wymaganiami,
jest przeprowadzana ocena znaczenia pracy niezgodnej z wymaganiami,
podejmowana jest natychmiastowa korekcja,
klient zostanie poinformowany oraz wyniki bada zostan anulowane tam, gdzie
jest to konieczne
zostan podjte dziaania korygujce, gdy przeprowadzona ocena wskazuje na moliwo ponownego wystpienia pracy niezgodnej z wymaganiami lub te zaistniej
wtpliwoci co do zgodnoci prowadzonych dziaa z wymaganiami zawartymi
w procedurach.
Laboratorium powinno stale doskonali skuteczno systemu zarzdzania.
Do doskonalenia powinny zosta wykorzystane nastpujce elementy systemu zarzdzania: polityka jakoci, cele jakociowe, wyniki audytw, analizy danych, dziaania
korygujce i zapobiegawcze oraz przegld zarzdzania (pkt 4.10 normy).
Laboratorium powinno posiada procedur dotyczc dziaa korygujcych, ktre
bd uruchamianie w przypadku stwierdzenia pracy niezgodnej z wymaganiami lub
odstpstwa od polityki i procedur w systemie zarzdzania (lub w dziaaniach technicznych) (pkt 4.11.1 normy).
Kade takie dziaania powinny rozpoczyna si od ustalenia przyczyny powstania
problemu, tj. analizy przyczyn (wymagania klienta, prbki, specyfikacje prbek, metody i procedury, umiejtnoci i wyszkolenie personelu, materiay pomocnicze lub
wyposaenie i jego wzorcowanie) (pkt 4.11.2 normy). Jeli jest to konieczne, nastpnymi krokami powinny by wybr i wdroenie dziaa korygujcych, tzn. takich,
co do ktrych istnieje najwiksze prawdopodobiestwo wyeliminowania problemu
i przeciwdziaania jego ponownemu powstaniu (pkt 4.11.3 normy). Wprowadzane
dziaania naley dostosowa do wielkoci problemu i zwizanego z nim ryzyka. Laboratorium powinno monitorowa efekty wprowadzonych dziaa (pkt 4.11.4 normy).
W przypadku gdy zostan stwierdzone niezgodnoci, laboratorium powinno przeprowadzi audyt tak szybko, jak to moliwe (pkt 4.11.5 normy).
Laboratorium powinno identyfikowa potencjalne rda niezgodnoci (pkt
4.12 normy). Sposb postpowania powinien zosta opisany w procedurze zapewniajcej uruchomienie dziaania zapobiegawczego oraz dziaa nadzorujcych, ktre
maj na celu upewnienie si, e wprowadzone dziaania s skuteczne. Laboratorium
powinno posiada opracowane plany dziaania, ktre wdroone i monitorowane,
bd pozwala na zmniejszanie prawdopodobiestwa wystpienia niezgodnoci oraz
bd wykorzystywane do doskonalenia danego obszaru dziaania laboratorium (pkt
4.12.1 normy).
Na kadym etapie pracy laboratorium powinno tworzy i przechowywa zapisy,
ktre pozwol na odtworzenie caego procesu realizacji zlecenia. W zwizku z powyszym laboratorium powinno posiada procedur dotyczc nadzoru nad zapisami.
Powinna ona zawiera informacje dotyczce: identyfikacji, gromadzenia, oznaczania dostpu, katalogowania, przechowywania oraz niszczenia zapisw (technicznych
13

OMWIENIE NORMY PNEN ISO/IEC 17025

i dotyczcych jakoci, ktre powinny obejmowa take raporty z audytw wewntrznych, przegldw zarzdzania oraz dziaa korygujcych i zapobiegawczych) (pkt
4.13.1.1 normy).
Wszystkie zapisy prowadzone przez laboratorium powinny by czytelne oraz
przechowywane i archiwizowane w taki sposb, aby byy atwe do odszukania (pkt
4.13.1.2 normy). Laboratorium powinno przechowywa zapisy rdowe dotyczce
danych technicznych (pkt 4.13.2.1 normy), tj.:
obserwacji,
uzyskanych danych,
dostatecznych informacji umoliwiajcych ustalenie dziaa audytowych,
zapisw wzorcowania,
zapisw dotyczcych personelu,
kopii kadego wydanego sprawozdania z badania lub wiadectwa wzorcowania.
Naley ustali sposb identyfikacji zapisw oraz sposb wprowadzania w nich
poprawek (pkt. 4.13.2.2 i 4.13.2.3 normy). W normie PN-EN ISO/IEC 17025
[5] opisano sposb nanoszenia poprawek. Pomyk naley przekreli, a obok zapisa
prawidow warto wraz z parafk lub podpisem osoby dokonujcej poprawki. Nie
wolno wyciera, zamazywa lub usuwa danych bdcych wynikiem pomyki (pkt
4.13.2.3 normy).
Norma PN-EN ISO/IEC 17025 [5] zezwala na prowadzenie przez laboratoria
zapisw w formie elektronicznej. W takim przypadku naley opracowa procedur
dotyczc ochrony zapisw, tworzenia kopii zapasowych, zapobiegania nieupowanionemu dostpowi oraz dokonywania zmian w zapisach przez osoby bez stosownych
upowanie (pkt 4.13.1.4 normy).
Laboratorium powinno opracowa procedur audytw wewntrznych, zgodnie
z ktr bd przeprowadzane audyty dziaalnoci jednostki. Maj one na celu potwierdzenie, e dziaania laboratorium s nadal zgodne z wymaganiami systemu zarzdzania
oraz z norm PN-EN ISO/IEC 17025 [5] (pkt 4.14.1 normy).
Opracowany program audytw powinien obejmowa wszystkie elementy systemu
zarzdzania, cznie z obszarem dotyczcym pomiarw. Planowanie i organizowanie
audytw wewntrznych naley do obowizkw kierownika ds. jakoci. Audyty powinny by przeprowadzane przez osoby posiadajce do tego zadania waciwe kwalifikacje
oraz niebdce zwizane z audytowanymi obszarami (pkt 4.14.1 normy). W przypadku gdy wyniki audytu poddaj w wtpliwo skuteczno i poprawno prowadzonych
dziaa, laboratorium powinno uruchomi dziaania korygujce i jeli jest to konieczne powiadomi o tym fakcie klientw (pkt 4.14.2 normy).
Oprcz przeprowadzania systematycznych audytw wewntrznych wymagane jest przeprowadzanie przegldw zarzdzania. Przegld ten jest przeprowadzany
przez kierownictwo laboratorium, omawiana jest skuteczno i efektywno systemu
zarzdzania oraz podejmowane s decyzje dotyczce np. wprowadzania zmian lub doskonalenia systemu (pkt 4.15.1 normy). Podczas przegldu zarzdzania omawiane
s midzy innymi (pkt 4.15.1 normy):
wyniki ostatnich audytw wewntrznych,
dziaania korygujce i zapobiegawcze,
14

OMWIENIE NORMY PNEN ISO/IEC 17025

oceny dokonane przez organizacje zewntrzne,

wyniki porwna midzylaboratoryjnych lub bada biegoci,
zmiany w zakresie i rodzaju prac,
informacje zwrotne od klientw.
Istnieje wiele czynnikw, ktre mog wpywa na prawidowo i wiarygodno realizowanych pomiarw, a s to (pkt 5.1.1 normy):
czynniki ludzkie,
warunki lokalowe i rodowiskowe,
metody bada i wzorcowa oraz ich walidacja,
wyposaenie,
spjno pomiarowa,
pobieranie prbek,
postpowanie z obiektami badania i wzorcowania.
Powinny one zosta wzite pod uwag w trakcie tworzenia metod i procedur, szkolenia personelu oraz przy wyborze i wzorcowaniu wykorzystywanego wyposaenia (pkt
5.1.2 normy).
Laboratorium powinno dysponowa personelem, ktry posiada waciwe (do danej
pracy) wyksztacenie, dowiadczenie oraz kompetencje do wykonywania powierzonych mu czynnoci. W zwizku z powyszym laboratorium powinno ustali system
pozwalajcy na identyfikowanie potrzeb szkoleniowych (pkt 5.2.1 normy).
Procedura opracowana w laboratorium powinna umoliwia realizacj okrelonych
planw szkoleniowych zarwno w stosunku do nowo przyjtych pracownikw, jak rwnie dla obecnych pracownikw. W ramach tych dziaa naley okreli program szkole,
ktre bd dostosowane do aktualnych potrzeb laboratorium. Wszystkie podjte dziaania szkoleniowe naley oceni pod wzgldem ich skutecznoci (pkt 5.2.2 normy).
Osoby zwizane z realizacj pomiarw, tj. m.in. z pobraniem prbek, wykonaniem
pomiaru, wysaniem sprawozdania z bada czy wydaniem opinii lub interpretacji,
powinny posiada upowanienia wydane przez kierownictwo laboratorium do wykonywania tych czynnoci (pkt 5.2.5 normy).
W celu waciwej realizacji bada laboratorium powinno zapewni waciwe warunki lokalowe i rodowiskowe, ktre nie spowoduj uniewanienia wynikw ani nie
wpyn na wymagan jako pomiarw (pkt 5.3.1 normy). Wymagania dotyczce
warunkw rodowiskowych i lokalowych powinny zosta opisane, a nastpnie monitorowane, nadzorowane oraz rejestrowane (pkt 5.3.2 normy).
Do pomieszcze, w ktrych s realizowane pomiary, dostp powinien by ograniczony, nadzorowany i monitorowany. Pozwoli to na zmniejszenie prawdopodobiestwa
wpywu na realizowane w nich pomiary (pkt 5.3.4 normy).
Do realizacji wykonywanych bada laboratorium powinno stosowa waciwe metody i procedury, ktre powinny obejmowa opis sposobu (pkt 5.4.1 normy):
pobierania prbek,
postpowania z prbkami,
przygotowania prbek,
przechowywania i transportowania prbek,
szacowania niepewnoci pomiaru.
15

OMWIENIE NORMY PNEN ISO/IEC 17025

Laboratorium powinno wybiera metody, ktre zostay opublikowane w normach

midzynarodowych, regionalnych lub krajowych, i stosowa ich najnowsze wydania.
W szczeglnych przypadkach mog by zastosowane inne wydania norm, np. gdy stosowanie najnowszych wyda jest niemoliwe lub niewaciwe (pkt 5.4.2 normy).
W przypadku gdy klient nie okreli metody, ktra ma by zastosowana, laboratorium powinno wybra waciw metod i poinformowa o tym klienta. Natomiast
w przypadku gdy zaproponowana przez klienta metoda zostaa uznana za niewaciw lub przestarza, laboratorium powinno go o tym fakcie poinformowa (pkt
5.4.2 normy).
Laboratorium moe wykorzystywa metody zmodyfikowane lub opracowane przez
siebie, pod warunkiem e s waciwe do danego zastosowania oraz e zostay zwalidowane (pkt 5.4.2 normy).
Walidacja jest potwierdzeniem, poprzez zbadanie i przedstawienie obiektywnego
dowodu, e zostay spenione wymagania dotyczce konkretnie zamierzonego zastosowania (pkt 5.4.5.1 normy). Naley j przeprowadzi dla metod (pkt 5.4.5.2 normy):
nieznormalizowanych,
zaprojektowanych/rozwijanych w laboratorium,
znormalizowanych wykorzystywanych poza przewidzianym dla nich zakresem,
znormalizowanych, ktre zostay rozszerzone lub zmodyfikowane.
Laboratorium powinno zachowa nastpujce zapisy z walidacji: wyniki, procedur walidacyjn oraz informacj stwierdzajc, czy dana metoda jest odpowiednia
do zamierzonego zastosowania (pkt 5.4.5.2 normy). Zarwno laboratoria wzorcujce,
jak i badawcze, ktre przeprowadzaj wasne wzorcowania, oraz laboratoria badawcze powinny opracowa i stosowa procedur szacowania niepewnoci pomiaru (pkt
5.4.6.1 normy).
W niektrych przypadkach niemoliwe jest cise metrologicznie i statystycznie
uzasadnione obliczenie niepewnoci pomiaru. Wtedy laboratorium powinno stara si
okreli wszystkie skadniki niepewnoci oraz dokona jej racjonalnego oszacowania,
zapewniajc jednoczenie, e sposb przedstawiania wynikw nie daje bdnego wraenia odnonie do niepewnoci (pkt 5.4.6.2 normy).
Podczas szacowania niepewnoci pomiaru naley wzi pod uwag wszystkie skadniki niepewnoci, ktre s istotne w danej sytuacji (pkt 5.4.6.3 normy).
Laboratorium powinno posiada wyposaenie odpowiednie do realizacji bada,
tj. powinno zapewnia wymagan dokadno oraz spenia odpowiednie specyfikacje
dotyczce pomiarw. Jeeli do realizacji bada laboratorium wykorzystuje wypoyczone wyposaenie, powinno ono wykonywa dokadnie takie same czynnoci jak
w odniesieniu do wyposaenia wasnego (pkt 5.5.1 normy). Do obsugi wyposaenia laboratorium powinno upowani waciwy personel. Wszystkie instrukcje obsugi
i konserwacji wyposaenia powinny by atwo dostpne dla personelu (pkt 5.5.3 normy). Wyposaenie powinno by jednoznacznie zidentyfikowane, ponadto naley
prowadzi dla niego zapisy obejmujce midzy innymi (pkt 5.5.5 normy):
identyfikacj wyposaenia,
nazw producenta, oznaczenie typu oraz numer seryjny lub inne indywidualne
oznaczenie,
16

OMWIENIE NORMY PNEN ISO/IEC 17025

sprawdzenia wskazujce, czy wyposaenie jest zgodne ze specyfikacj,

instrukcje producenta,
daty, wyniki i kopie sprawozda oraz wiadectw wszystkich wzorcowa,
informacje o kadym usz kodzeniu, wadliwym dziaaniu, modyfikacjach lub naprawach.
W przypadku gdy wyposaenie podaje bdne wskazania lub zostao uyte w niewaciwy sposb, naley je wycofa z eksploatacji oraz w sposb jednoznaczny oznakowa
jako niezdatne do uytku. W takich przypadkach naley zbada, czy wykryta wada
moga mie wpyw na wynik realizowanych pomiarw (pkt 5.5.7 normy).
Laboratorium przed ponownym wczeniem wyposaenia do uytku powinno
przeprowadzi sprawdzenie poprawnoci jego dziaania oraz aktualnego statusu (pkt
5.5.9 normy).
Wszystkie elementy wyposaenia, ktre jest wykorzystywane do bada i ktre
ma duy wpyw na dokadno i miarodajno wynikw badania, wzorcowania i pobierania prbek, powinny by wzorcowane przed wczeniem do eksploatacji (pkt
5.6.1 normy). Do tych celw laboratorium powinno mie opracowany program i procedur wzorcowania swojego wyposaenia. Program ten powinien by realizowany tak,
aby zagwarantowa, e realizowane pomiary s powizane z Midzynarodowym Ukadem Jednostek Miar SI (pkt 5.6.2.1.1 normy).
Powizanie to mona uzyska poprzez odniesienie si do pastwowych wzorcw
jednostek miar, ktre mog by wzorcami pierwotnymi jednostek miar lub uzgodnionymi ich reprezentantami. Niektre wzorcowania nie mog by wykonane
w jednostkach SI (pkt 5.6.2.1.1 normy). Wtedy naley zapewni powizanie z waciwymi wzorcami jednostek miar, na przykad poprzez (pkt 5.6.2.1.2 normy):
wykorzystywanie certyfikowanych materiaw odniesienia,
wykorzystywanie ustalonych metod i/lub uzgodnionych wzorcw, ktre s jednoznacznie opisane i przyjte przez wszystkie uczestniczce strony.
Laboratorium, ktre zajmuje si pobieraniem prbek, a nastpnie przeprowadza ich badanie, powinno postpowa zgodnie z opracowan procedur (pkt
5.7.1 normy). Klient laboratorium moe da odstpstw, uzupenie lub wycze
od udokumentowanej procedury pobierania prbek. W takim przypadku ten fakt
powinien zosta szczegowo opisany wraz z danymi dotyczcymi pobierania prbek, a personel pobierajcy prbki powinien zosta o tej sytuacji poinformowany
(pkt 5.7.2 normy).
Powinna zosta opracowana procedura opisujca sposb zapisywania danych
i czynnoci zwizanych z pobieraniem prbek, a w szczeglnoci (pkt 5.7.3 normy):
zastosowan procedur,
identyfikacj osoby pobierajcej prbki,
warunki rodowiskowe,
podstawy statystyczne, na ktrych zostay oparte procedury pobierania prbek.
Laboratorium powinno posiada procedury dotyczce postpowania z obiektami
do bada i wzorcowa obejmujce: transportowanie, przyjmowanie, postpowanie
z obiektami podlegajcymi badaniu i/lub wzorcowaniu, zabezpieczenie, magazynowanie, przetrzymywanie lub pozbywanie si prbek. W takiej procedurze naley take
17

OMWIENIE NORMY PNEN ISO/IEC 17025

zamieci sposb identyfikacji obiektw badanych, ktry uniemoliwi pomylenie

obiektw (pkt 5.8.1 normy).
W trakcie przyjmowania prbki do bada laboratorium powinno zapisa wszystkie anomalie lub odstpstwa od stanu normalnego lub wymaga opisanych w danej
metodzie (pkt 5.8.3 normy).
Laboratorium powinno posiada procedur oraz rodki, ktre pozwol na zapobieenie pogorszeniu waciwoci, zagubieniu lub uszkodzeniu prbki znajdujcej si
w trakcie procesu pomiarowego (pkt 5.8.4 normy).
W celu zapewnienia jakoci wynikw pomiaru laboratorium powinno opracowa waciw procedur, ktra pozwoli na monitorowanie pomiarw. Dane uzyskane
w procesie sterowania jakoci powinny by zapisywane tak, aby pozwalay na obserwowanie zmian. Wyniki uzyskane w trakcie pomiaru powinny by przegldane
za pomoc rnych technik statystycznych (pkt 5.9.1 normy).
Monitorowanie bada moe by realizowane poprzez np. (pkt 5.9.1 normy):
korzystanie z certyfikowanych materiaw odniesienia,
udzia w porwnaniach midzylaboratoryjnych, badaniach biegoci,
powtarzanie bada przy wykorzystaniu tych samych lub innych metod.
Wyniki pomiarw naley przedstawia w sposb dokadny, jednoznaczny i obiektywny. Z reguy wyniki przedstawiane w sprawozdaniu z badania lub wzorcowania
zawieraj informacje wymagane przez klienta oraz dane niezbdne do interpretacji wynikw, a take informacje wymagane dla danej metody (pkt 5.10.1 normy).
Dopuszczalne jest rwnie przedstawianie wynikw w sposb uproszczony wtedy,
gdy badanie jest wykonywane na potrzeby klienta wewntrznego lub w wyniku pisemnych uzgodnie z klientem. Szczegow zawarto sprawozda zawieraj punkty
5.10.2, 5.10.3 i 5.10.4 normy PN-EN ISO/IEC 17025 [5].
Jeeli laboratorium wcza do sprawozdania opinie i interpretacje, to powinno
udokumentowa dane, ktre byy podstaw do wydania opinii i interpretacji, oraz
wyranie je zaznaczy (pkt 5.10.5 normy).
Wyniki bada dostarczone przez podwykonawcw powinny zosta przekazane laboratorium na pimie lub w formie elektronicznej oraz powinny by w sprawozdaniu
wyranie oznaczone. W przypadku podzlecania wzorcowania laboratorium powinno
otrzyma od podwykonawcy wiadectwo wzorcowania (pkt 5.10.6 normy).
W przypadku gdy konieczne jest wprowadzanie zmian do wydanego ju sprawozdania lub wiadectwa, powinny one zosta wprowadzone jako osobne dokumenty
opatrzone informacj, np.: Uzupenienie do sprawozdania z badania [lub wiadectwa wzorcowania], numer kolejny... [lub zidentyfikowanego w inny sposb] (pkt
5.10.9 normy).
Jeeli istnieje konieczno opracowania nowego sprawozdania lub wiadectwa, naley je naleycie opisa oraz nanie informacj dotyczc dokumentu, ktry zostaje
zastpiony (pkt 5.10.9 normy).

18