Vous êtes sur la page 1sur 13

29/4/2016

BibiliotecadelosDerechosHumanosdelaUniversidaddeMinnesota

HajriziDzemajletal.v.Yugoslavia,ComunicacinNo.161/2000,U.N.Doc.
CAT/C/29/D/161/2000(2002).

DictamendelComitcontralaTorturaenvirtuddel
artculo22delaConvencincontralaTorturay
OtrosTratosoPenasCrueles,InhumanosoDegradantes
29perododesesiones
QuejaN161/2000
Presentadapor:HajriziDzemajlyotros(representadosporunabogado)
Presuntavctima:HajriziDzemajlyotros
EstadoParte:Yugoslavia
Fechadepresentacin:11denoviembrede1999
Fechadelapresentedecisin:21denoviembrede2002
ElComitcontralaTortura,creadoenvirtuddelartculo17delaConvencincontralaTorturay
OtrosTratosoPenasCrueles,InhumanosoDegradantes,
Reunidoel21denoviembrede2002,
HabiendoconcluidoelexamendelaquejaN161/2000,presentadaalComitcontralaTorturacon
arregloalartculo22delaConvencincontralaTorturayOtrosTratosoPenasCrueles,Inhumanoso
Degradantes,
Habiendotenidoencuentatodalainformacinquelehanpresentadolosautoresdelaqueja,su
abogadoyelEstadoParte,

http://www1.umn.edu/humanrts/cat/spanish/Syugoslavia1612000.html

1/13

29/4/2016

BibiliotecadelosDerechosHumanosdelaUniversidaddeMinnesota

Adoptalasiguiente:
Decisinatenordelprrafo7delartculo22delaConvencin
1.1.Losautoresdelaquejason65personas,todasdeorigenromanynacionalesdelaRepblica
FederativadeYugoslavia.AfirmanqueYugoslaviahavioladoelprrafo1delartculo1,elprrafo1
delartculo2,elprrafo1delartculo16ylosartculos12,13y14delaConvencin.Estn
representadosporelSr.DraganPrelevic,abogado,elCentrodeDerechoHumanitario,organizacin
nogubernamental(ONG)establecidaenYugoslavia,yelCentroEuropeodeDerechosdelos
Romanes,ONGestablecidaenHungra.
1.2.Deconformidadconelprrafo3delartculo22delaConvencin,elComittransmitilaqueja
alEstadoParteel13deabrilde2000.
Loshechosexpuestosporlosautores
2.1.El14deabrilde1995,alrededordelas22.00horas,elDepartamentodePolicadeDanilovgrad
recibiunparteenelqueseindicabaquedosmenoresromaneshabanvioladoaS.B.,unamenorde
etniamontenegrina.Enrespuestaaesteparte,haciamedianochelapolicaentrenvariasviviendas
delasentamientoromandeBozovaGlavica,procediasuregistroydetuvoatodosloshombres
jvenesromanespresentesenelasentamiento(todosloscualesfiguranactualmenteentrelosautores
delaqueja).
2.2.Aesodelamedianochedelmismoda,200personasdeetniamontenegrina,encabezadosporlos
familiaresyvecinosdelamuchachaviolada,sereunierondelantedelpuestodepolicaypidieron
pblicamentequelaAsambleaMunicipaladoptaseunadecisindeexpulsaratodoslosromanesde
Danilovgrad.Lamuchedumbregritabaeslganescontralosromanesyamenazabacon
"exterminarlos"y"quemar"suscasas.
2.3.Mstarde,dosmenoresromanesconfesaronbajocoaccin.Entrelas4.00horasylas5.00horas
delda15deabril,sepusoenlibertadatodoslosdetenidosexceptoalosqueconfesaron.Antesde
ponerlosenlibertad,lapolicalesaconsejquesefuesendeDanilovgradconsusfamilias
inmediatamente.Laraznquelesdieronesquecorranelriesgodequesusvecinosnoromanesles
lincharan.
2.4.Alamismahora,elpolicaLjuboRadovicfuealasentamientoromandeBozovaGlavicaydijoa
losresidentesromanesdelasentamientoquedebanevacuarinmediatamenteellugar.Elanunciodel
policacauspnico.Lamayoradelosresidenteshuyeronhaciaunacarreteraprxima,donde
consiguieronmontarenautobusesquesediriganaPodgorica.Sloquedaronenelasentamientounos
cuantoshombresymujeresparaprotegersushogaresyanimales.Aesodelas5.00horaselpolica
LjuboRadovicvolvialasentamiento,acompaadoporelinspectordepolicaBrankoMicanovic.
Ambosdijeronalosromanesqueseguanensuhogar(entreellosalgunosdelosautoresdelaqueja)
quesefueseninmediatamentedeDanilovgrad,porquenadiepodagarantizarsuseguridadni
protegerles.
2.5.Elmismoda,aesodelas8.00horas,ungrupoderesidentesnoromanesdeDanilovgrad
irrumpienelasentamientoromandeBozovaGlavicaarrojandopiedrasyrompiendoloscristalesde
lasventanasdeviviendasdelosautoresdelaqueja.Losromanesquenohabanhuidotodavadel
asentamiento(todosloscualesfiguranentrelosautoresdelapresentequeja)estabanescondidosenel
http://www1.umn.edu/humanrts/cat/spanish/Syugoslavia1612000.html

2/13

29/4/2016

BibiliotecadelosDerechosHumanosdelaUniversidaddeMinnesota

stanodeunadelascasasyalapostreconsiguieronhuiratravsdecamposybosqueshacia
Podgorica.
2.6.Durantelamaanadel15deabril,uncochedepolicapatrullrepetidamenteelasentamiento
abandonadodeBozovaGlavica.GruposderesidentesnoromanesdeDanilovgradsereunieronen
ciertaslocalidadesdelaciudadydelasaldeasvecinas.Hacialas14.00horas,losresidentesno
romanesempezaronallegarenmasaalasentamientodeBozovaGlavicaenautomvilesyapie.
Prontosereuniunamultituddeporlomenosvarioscentenaresdenoromanes(segnlasdiferentes
fuentes,entre400y3.000personas)enelasentamientoroman,paraentoncesyacompletamente
abandonado.
2.7.Entrelas14.00horasylas15.00horas,lamasasiguiaumentandoylamultitudgritaba
amenazascomo"Losvamosaechar!","Quemaremoselasentamiento!"y"Arrasaremosel
asentamiento!".Pocodespusdelastresdelatardecomenzlademolicindellugar.Conpiedrasy
otrosobjetos,lamuchedumbrerompiprimerolasventanasdecochesyviviendasdelosromanesy
luegolesprendifuego.Lamultituddestruytambineincendilosalmiares,lamaquinariaagrcola
ydeotraclase,losestablosytodoslosdemsobjetospertenecientesalosromanes.Arrojaronenlas
casasporlasventanasrotasartefactosexplosivosycctelesmolotovquehabanpreparadode
antemano,ascomotraposygomaespumaenllamas.Enmediodelruidodeladestruccinseoan
tirosyexplosiones.Almismotiemporobaronobjetosdevalorymataronganado.Elpogromodur
horassinquenadieseinterpusiese.
2.8.Duranteestepogromo,lospolicaspresentesnoactuarondemodoconformeasusobligaciones
legales.Pocodespusdecomenzarelataque,envezdeintervenirparaponerfinalaviolencia,
trasladaronsencillamenteelcochedepolicaaunadistanciadeseguridadeinformaronasusuperior.
Cuandolaviolenciayladestruccinfueronenaumento,lospolicasnohicieronotracosaquetratar
singranentusiasmodepersuadiraalgunosatacantesdequesecalmasenenesperadeladecisin
definitivadelaAsambleaMunicipalsobrelasolicitudpopulardeexpulsaralosromanesdel
asentamientodeBozovaGlavica.
2.9.Elresultadodelafuriaantirromanfuequetodoelasentamientoquedliteralmentearrasadoy
todoslosbienespertenecientesasusresidentesromanesfueronquemadosocompletamente
destruidos.Aunquelapolicanohizonadaparaimpedirladestruccindelasentamientoroman,se
cerciorencambiodequeelfuegonosepropagaraaningunodelosedificiosentorno,que
pertenecananoromanes.
2.10.LapolicayeljuezinstructordeljuzgadodeDanilovgradestablecieronluegouninformesobre
lainvestigacininsitudelosdaoscausadosporlosparticipantesenelpogromo.
2.11.Losdocumentosoficialesdelapolicaascomolasdeclaracionesdevariospolicasyotros
testigos,tantoanteeltribunalcomoenlafaseinicialdelainvestigacin,indicanquelossiguientes
residentesnoromanesdeDanilovgradparticiparonenladestruccindelasentamientoromande
BozovaGlavica:VeselinPopovic,DragisaMakocevic,GojkoPopovic,BoskoMitrovic,Joksim
Bobicic,DarkoJanjusevic,VlatkoCacicyRadojicaMakocevic.
2.12.Adems,hayindiciosdequelospolicasMiladinDragas,RajkoRadulovic,DraganBuric,
DjordjijeStankovicyVukRadovicestabantodospresentescuandosedesencadenlaviolenciayno
hicieronnadaonohicieronlosuficienteparaprotegeralosresidentesromanesdeBozovaGlavicani
http://www1.umn.edu/humanrts/cat/spanish/Syugoslavia1612000.html

3/13

29/4/2016

BibiliotecadelosDerechosHumanosdelaUniversidaddeMinnesota

susbienes.
2.13.Variosdasdespusdelincidente,losescombrosdelasentamientoromanfueronenteramente
despejadosconmaquinariapesadadelaEmpresadeServiciosPblicos.Asdesaparecitodatrazade
laexistenciaderomanesenDanilovgrad.
2.14.Despusdelpogromo,yencumplimientodelalegislacinnacionalpertinente,el17deabrilde
1995elDepartamentodePolicadePodgoricapresentunadenunciapenalantelafiscalade
Podgorica.Segnladenuncia,variosdesconocidoshabancometidoeldelitodeprovocarunpeligro
pblicotipificadoenelartculo164delCdigoPenaldeMontenegroyhaba"motivosrazonables
parapensarque,demaneraorganizadayutilizandoobjetosenfuego,...habancausadounincendio...
el15deabrilde1995,...queconsumicompletamentelasviviendas...yotrosbienespertenecientesa
personasquesolanresidiren...elasentamiento[deBozovaGlavica]".
2.15.El17deabrilde1995,lapolicaconvoca20personasparainterrogarlas.El18deabrilde
1995,elDepartamentodePolicadePodgoricaredactunmemorandoenquecitabaladeclaracinde
VeselinPopovicenlossiguientestrminos:"...Villamasenunacabaa,loquemehizopensarquela
multitudhabaempezadoaincendiarlascabaas,demodoqueencontrvariospedazosde
gomaespumaalosqueprendfuegoconunencendedoryqueluegoarrojardiendoalinteriordedos
cabaas,unadelascualesseincendi".
2.16.Sobrelabasedeestetestimonioydelmemorandooficialdelapolica,el18deabrilde1995el
DepartamentodePolicadePodgoricaordenquesedetuvieseaVeselinPopovicporquehaba
razonesparapensarquehabacometidoeldelitodeprovocarunpeligropblicoenelsentidodel
artculo164delCdigoPenaldeMontenegro.
2.17.El25deabrilde1995yenrelacinconelincidentequedioorigenalapresentecomunicacin,
elfiscalencausaunapersonasolamente,VeselinPopovic.
2.18.VeselinPopovicfueacusadodeldelitotipificadoenelartculo164delCdigoPenalde
Montenegro.EnelmismoactodeacusacinseimputaDragisaMakoceviclaobtencinilegalde
armasdefuegoen1993delitonorelacionadoconelincidenteencuestinpeseaquehabapruebas
desuparticipacinenladestruccindelasentamientoromandeBozovaGlavica.
2.19.Alolargodelainvestigacin,eljuezinstructordeljuzgadodeDanilovgradescuchavarios
testigos,todosloscualesdeclararonquehabanestadopresentescuandosedesencadenlaviolencia,
peronopodanidentificarniaunasolapersonadelasquehabanintervenido.El22dejuniode1995,
elmismojuezescucheltestimoniodelpolicaMiladinDragas.Contrariamentealoquehabaescrito
enelmemorandooficialqueredactpersonalmenteel16deabrilde1995,elpolicaDragasdijo
ahoraquenohabavistoanadieconcretoarrojarunartefactoinflamable,nipodaidentificara
ningunodelosindividuosimplicados.
2.20.El25deoctubrede1995,elfiscaldePodgoricapidialjuezinstructordeljuzgadode
Danilovgradquesiguieseinvestigandolascircunstanciasdelcaso.Concretamente,elfiscalpropona
queseescucharaanuevostestigos,entreelloslosagentesdelDepartamentodePolicade
DanilovgradalosquesehabaencomendadolaproteccindelasentamientoromandeBozova
Glavica.Eljuezinstructorescuchentoncesalostestigosadicionales,todosloscualesdeclararonque
http://www1.umn.edu/humanrts/cat/spanish/Syugoslavia1612000.html

4/13

29/4/2016

BibiliotecadelosDerechosHumanosdelaUniversidaddeMinnesota

nohabanvistoanadiequehubieraprovocadoelincendio.Eljuezinstructornotomningunaotra
medida.
2.21.Por"faltadepruebas",el23deenerode1996elfiscaldePodgoricaretirtodosloscargos
contraVeselinPopovic.El8defebrerode1996,eljuezinstructordeDanilovgraddecidicerrarla
investigacin.Desdefebrerode1996hastalafechaenquesepresentaestaqueja,lasautoridadesno
hantomadoningunaotramedidaparaidentificarocastigaralaspersonasresponsablesdelincidente
ni"civiles"nipolicas.
2.22.Enviolacindelalegislacinnacional,nosecomunicalosautoresdelaquejaladecisin
judicialdecerrarlainvestigacintomadael8defebrerode1996.Porconsiguiente,nopudieron
constituirseenparteacusadoraprivadaycontinuaraslacausa.
2.23.Aunantesdequeterminaseelprocedimiento,losdas18y21deseptiembrede1995,eljuez
instructorescuchalostestigos(yentreellosavariosdelosautoresdelaqueja)peronolesinform
dequetenanderechoaconstituirseenparteprivadasielfiscaldecidaretirarloscargos.Conello
viollalegislacinnacional,queprevexplcitamentequeeltribunalestobligadoainformaralas
partesqueloignorandeloscauceslegalesdequedisponenparaprotegersusintereses.
2.24.El6deseptiembrede1996los71autoresdelaquejaincoaronunademandacivilde
indemnizacinpordaospecuniariosynopecuniariosanteeltribunaldeprimerainstanciade
Podgoricaconunareclamacinpordemandantedeunos100.000dlaresdelosEE.UU.La
indemnizacinpecuniariasesolicitabaporladestruccincompletadetodoslosbienespertenecientes
alosdemandantes,mientrasquelanopecuniariasefundabaeneldoloryelsufrimientocausadoalos
demandantesporelmiedoqueseleshizopasaryelatentadoasuhonra,reputacin,libertadde
circulacinyderechoaelegirsulugarderesidencia.Losdemandantespresentaronsudemandacontra
laRepblicadeMontenegroeinvocaronelartculo154,elprrafo1)delartculo180ylosartculos
200y203delaLeyfederaldeobligaciones.Msdecincoaosdespusdelapresentacindela
demanda,lacausacivilpordaosyperjuiciossiguependiente.
2.25.El15deagostode1996,ochodelosromanesdeDanilovgrad,todosloscualesfiguranentrelos
autoresdelapresentequeja,aquienessusempleadoreshabandespedidopornohabersepresentadoa
trabajar,entablaronunjuicioparapediraltribunalqueordenasesureintegracinaltrabajo.Durante
todoelprocedimiento,losdemandantesjustificaronsuausenciadeltrabajoenelperodoqueseles
reprochabaporsutemorrazonableaponerenpeligrosuvidasihubiesenvueltoatrabajartanpronto
despusdelincidente.El26defebrerode1997,eltribunaldeprimerainstanciadePodgorica
desestimlademandaporconsiderarquesehabanausentadodeltrabajodurantecincodas
consecutivossinjustificacin.Ensudecisin,eltribunalcitelprrafo2delartculo75delCdigo
LaboralFederalenelque,entreotrascosas,sedisponeque"siunapersonanosepresentaaltrabajo
durantecincodasconsecutivossinjustificacinadecuada,seprocederasudespido".El11dejunio
de1997,losdemandantesrecurrieroncontraestefalloycasicincomesesmstarde,el29deoctubre
de1997,eltribunaldesegundainstanciadePodgoricaanullasentenciadeprimerainstanciay
dispusoquesecelebraseunnuevojuicio.Elrazonamientoenquesefundladecisindeltribunalde
segundainstanciafuequeelempleadornohabacomunicadoeldespidoalosdemandantesenbuenay
debidaforma.
2.26.Entretanto,elcasosubihastaelTribunalSupremodeMontenegro,queordenlareaperturadel
juicioanteeltribunaldeprimerainstanciadePodgorica.Elcasosiguependiente.
http://www1.umn.edu/humanrts/cat/spanish/Syugoslavia1612000.html

5/13

29/4/2016

BibiliotecadelosDerechosHumanosdelaUniversidaddeMinnesota

2.27.Losautoresdelaqueja,quefueronechadosdesushogaresycuyosbienesfueronenteramente
destruidos,huyeronalasafuerasdePodgorica,lacapitaldeMontenegro,dondeseescondieronen
parquesycasasabandonadasdurantelasprimerassemanasdespusdelincidente.Unosromanes
residentesdePodgoricalesproporcionaronlaalimentacinbsicaylesdijeronquegruposde
hombresnoromanesfuriososleshabanestadobuscandoenlossuburbiosromanesdelaciudad.
Desdeentonceshastalafecha,losromanesdesterradosdeDanilovgradhanseguidoviviendoen
Podgoricaenunapobrezaabyecta,enalojamientosimprovisadosocasasabandonadas,ysehanvisto
obligadosatrabajarenelvertederodePodgoricaeinclusoamendigarparavivir.
Laqueja
3.1.LosautoresafirmanqueelEstadoPartehavioladoelprrafo1delartculo2conjuntamentecon
elartculo1,elprrafo1delartculo16ylosartculos12,13y14porssolosoconjuntamenteconel
prrafo1delartculo16delaConvencin.
3.2.Enloquerespectaalaadmisibilidaddelaquejaymsparticularmenteelagotamientodelos
recursoslocales,losautoressostienenque,habidacuentadelamagnituddelosdaossufridosy
teniendoencuentalajurisprudenciadelTribunalEuropeodeDerechosHumanos(1),slounrecurso
penalseraefectivoenelpresentecaso.Losrecursoscivilesoadministrativosnoofreceranuna
reparacinsuficiente.
3.3.Losautoresdelaquejaobservantambinquelasautoridadestenanlaobligacindeinvestigar,o
porlomenosdecontinuarlainvestigacin,siconsiderabanquelaspruebasexistenteseran
insuficientes.Asimismo,sibienreconocenquenuncahanpresentadounadenunciapenalcontralas
personasresponsablesdelpogromo,losautoresdelaquejaargumentanquetantolapolicacomolas
autoridadesjudicialestenansuficienteconocimientodeloshechosparainiciardeoficioyrealizar
unainvestigacin.Porlotanto,losautoreslleganalaconclusindequenohayrecursoefectivo.
3.4.Losautoressealantambinque,comonohayrecursoefectivoporlapresuntaviolacindela
Convencin,lacuestindelagotamientodelosrecursosinternosdeberatratarsejuntoconelfondo
delcaso,yaqueseafirmaquehahabidoviolacindelosartculos13y14delaConvencin.
3.5.HaciendoreferenciaaunaseriedeextractosdedocumentosdeONGydefuentes
gubernamentales,losautoresdelaquejasolicitanenprimerlugarquelacomunicacinseanalice
teniendoencuentalasituacindelosromanesenYugoslavia,dondesonvctimasdelabrutalidad
sistemticadelapolicaydondelasituacindederechoshumanosengeneralesespantosa.
3.6.LosautoresdelaquejaaleganquelasautoridadesyugoslavashanvioladolaConvencin,yasea
enloquerespectaalprrafo1delartculo2ledojuntamenteconelartculo1,porquedurantelos
acontecimientosyadescritoslapolicaselimitaobservarloqueestabaocurriendo,oenloque
respectaalprrafo1delartculo16porlosmismosmotivos.Aesterespecto,losautoresconsideran
queesprecisotenerencuentaelcarcterparticularmentevulnerabledelaminoraromanalevaluar
lamagnituddelosmalostratosdequehasidovctima.Sugierenque"esmsprobablequeun
determinadogradodemaltratofsicoconstituyatratoopenacruel,inhumanoodegradantecuando
obedeceamotivosraciales".

http://www1.umn.edu/humanrts/cat/spanish/Syugoslavia1612000.html

6/13

29/4/2016

BibiliotecadelosDerechosHumanosdelaUniversidaddeMinnesota

3.7.Enloquerespectaalhechodequeenlamayoradeloscasoslosactosfueroncometidospor
personasquenoejercanfuncionespblicas,losautoresdelaquejaseremitenalprincipiodela
"diligenciadebida"reconsideradoenlajurisprudenciainternacionalyrecuerdanlainterpretacinque
sehaceactualmenteenderechointernacionaldelasobligaciones"positivas"queincumbenalos
Estados.SostienenquelasdisposicionesdelaConvencinnoimponenexclusivamenteobligaciones
negativasalosEstadosPartes,sinoqueincluyenlasmedidaspositivasquedebenadoptarsepara
evitarquelosparticularescometanactosdetorturauotrosactosanlogos.
3.8.Losautoresaleganademsquelosactosdeviolenciaseprodujeronconel"consentimientoo
aquiescencia"delapolica,cuyodeberporleyconsisteenvelarporsuseguridadyofrecerles
proteccin.
3.9.Losautoresdelaquejaaleganademsquehahabidoviolacindelartculo12porssoloo,silos
actoscometidosnoconstituyentortura,tomadoconjuntamenteconelprrafo1delartculo16porque
lasautoridadesnorealizaronunainvestigacinpronta,imparcialyampliaquepermitieraidentificary
castigaralosresponsables.TomandoenconsideracinlajurisprudenciadelComitcontralaTortura,
losautoressostienenquelasautoridadestenanlaobligacinderealizar"noslounainvestigacinde
cualquiertipo"sinounainvestigacinenbuenaydebidaforma,aunquenosehubierapresentado
oficialmenteunadenuncia,yaquetenanabundantespruebasensupoder(2).Losautoressugieren
asimismoquelaimparcialidaddelainvestigacindependedelniveldeindependenciadelrganoque
larealiza.Enestecaso,sealegaqueelgradodeindependenciadeljuezinstructornoerasuficiente.
3.10.Porltimo,losautoresdelaquejaaleganquehahabidoviolacindelartculo13porssoloo
tomadoconjuntamenteconelprrafo1delartculo16,porqueseviolsuderechoapresentaruna
denunciayaquesucasofueraexaminadoprontaeimparcialmenteporlasautoridadescompetentes.
Tambinaleganquehahabidoviolacindelartculo14porssolootomadoconjuntamenteconel
prrafo1delartculo16,porlafaltadereparacinydeunaindemnizacinjustayadecuada.
ObservacionesdelEstadoPartesobrelaadmisibilidad
4.Enunacomunicacindefecha9denoviembrede1998,elEstadoPartesostuvoquela
comunicacinerainadmisibleporqueelcasosehabatratadoconarregloalalegislacinyugoslavay
porquetodavanosehabanagotadotodoslosrecursoslegalesexistentes.
Comentariosdelosautoresdelaqueja
5.Enunacomunicacindefecha20deseptiembrede2000,losautoresdelaquejareiteransus
principalesargumentosenloquerespectaasuadmisibilidadydestacanqueelEstadoPartenoha
explicadoculessonlosrecursosinternosquelosautoresantienenasudisposicin.Adems,
consideranque,comoelEstadoPartenohapresentadootrasobjecionesalrespecto,enrealidadha
renunciadoahacerusodesuderechoaimpugnarotroscriteriosdeadmisibilidad.
Decisinsobrelaadmisibilidad
6.Ensu25perododesesiones,elComitexaminlaadmisibilidaddelaqueja.ElComitse
cercior,deconformidadconlodispuestoenelapartadoa)delprrafo5delartculo22dela
http://www1.umn.edu/humanrts/cat/spanish/Syugoslavia1612000.html

7/13

29/4/2016

BibiliotecadelosDerechosHumanosdelaUniversidaddeMinnesota

Convencin,dequelamismacuestinnohabasidoniestabasiendoexaminadasegnotro
procedimientodeinvestigacinosolucininternacional.Encuantoalagotamientodelosrecursos
internos,elComittomnotadelosargumentosaducidosporlosautoresdelaquejayobservqueel
EstadoPartenohabapresentadoningunaargumentacinoinformacinaesterespecto.Teniendoen
cuentaelprrafo7delartculo108desureglamento,elComitdeclaradmisiblelaquejael23de
noviembrede2000.
ObservacionesdelEstadoParteencuantoalfondo
7.Aunque,enunanotade5dediciembrede2000ydosrecordatoriosde9deoctubrede2001y11de
febrerode2002,elComitpidiqueseformularanobservacionessobreelfondodelaqueja,el
EstadoPartenohapresentadoningunacomunicacinadicional.
Nuevasobservacionesdelosautoresdelaquejaencuantoalfondo
8.1.Enunacartade6dediciembrede2001,losautoresdelaquejatransmitieronalComit
informacinadicionalyformularoncomentariossobreelfondodelcaso.Enlamismacomunicacin,
losautorestransmitieroninformacindetalladaenrespuestaalasdiferentespreguntasdelComit,a
saber,sobrelapresenciayelcomportamientodelapolicadurantelosincidentes,lasmedidas
tomadasenrelacinconlapoblacinlocalylasrelacionesentrelosdiferentesgrupostnicos,as
comolosttulosdepropiedadrespectivos.
8.2.Encuantoalapresenciayelcomportamientodelapolicadurantelosincidentesylasmedidas
tomadasenrelacinconlapoblacinlocal,losautoresdieronunadescripcindetalladadeloshechos
quefiguraenlosprrafos2.1a2.29supra.
8.3.EncuantoalasituacingeneraldelaminoraromanenlaRepblicaFederativadeYugoslavia,
losautoresdelaquejasostienenquelasituacinnohacambiadograncosadespusdelapartidadel
PresidenteMilosevic.RefirindoseauninformesometidoconanterioridadporelCentrodeDerecho
HumanitarioalComitcontralaTorturayalInformeanualde2001deHumanRightsWatch,los
autoresafirmanquelasituacindelosromanesenelEstadoParteeshoyendamuyinquietantey
destacanqueenlosltimosaossehaproducidotodaunaseriedeincidentesgravescontralos
romanes,sinquelasautoridadeshayantomadoningunamedidaimportanteparaencontraroencausar
alosperpetradoresoparaindemnizaralasvctimas.
8.4.Encuantoalosttulosdepropiedad,losautoresdelaquejaexplicanquelamayoraseperdieron
ofuerondestruidosdurantelosacontecimientosdelosdas14y15deabrilde1995,ylasautoridades
delEstadoPartenorefutaronestaafirmacinduranteelprocedimientocivil.
8.5.Losautoresdelaquejaefectanacontinuacinunanlisisexhaustivodelalcancedelaaplicacin
delprrafo1delartculo1ydelprrafo1deartculo16delaConvencin.Afirmanantetodoqueel
TribunalEuropeodeDerechosHumanossostuvoenIrlandac.elReinoUnidoyenelGreekcaseque
elartculo3delConvenioEuropeodeDerechosHumanosabarcatambinelsufrimientomental
infligidomediantelacreacindeunestadodeangustiaytensinpormediosdistintosdeunaagresin
fsica(3).

http://www1.umn.edu/humanrts/cat/spanish/Syugoslavia1612000.html

8/13

29/4/2016

BibiliotecadelosDerechosHumanosdelaUniversidaddeMinnesota

8.6.Adems,losautoresdelaquejareiteranquelaevaluacindelagravedaddelosmalostratos
dependetambindelavulnerabilidaddelavctimaysedebe,pues,tenertambinencuentaelsexo,la
edad,elestadodesaludoelorigentnicodelavctima.Comoconsecuencia,elComitdebeteneren
cuentaelorigenromandelasvctimasalevaluarlasviolacionescometidas,especialmenteen
Yugoslavia.Deigualmodo,losautoresreiteranqueungradodeterminadodemaltratofsico
constituyemsprobablementeuntratoprohibidoporelartculo16delaConvencinsiestmotivado
porconsideracionesraciales.
8.7.Encuantoaladevastacindeasentamientoshumanos,losautoresdelaquejaserefierenados
casossobrelosquesepronuncielTribunalEuropeodeDerechosHumanosycuyascircunstanciasde
hechoerananlogasalcasoactual(4).ElTribunalEuropeoconsiderenamboscasosquelaquemay
ladestruccindehogares,ascomolaexpulsindehabitantesdeunaaldea,constituanactos
contrariosalartculo3delConvenioEuropeo.
8.8.Encuantoalosautoresdelaspresuntasviolacionesdelosartculos1y16delaConvencin,los
autoresdelaquejasostienenque,aunqueslounfuncionariopblicouotrapersonaenelejerciciode
funcionespblicaspuedeserautordelosactosdescritosenunayotradelascitadasdisposiciones,en
ambasseespecificaquelatorturayotrosmalostratossepuedeninfligirtambinconel
consentimientooaquiescenciadeunfuncionariopblico.Porlotanto,aunquenonieganquelosactos
nofueroncometidosporlospolicasniquestosnolosinstigaron,losautoresdelaquejasestiman
quefueroncometidosconsuconsentimientoyaquiescencia.Lapolicatenaconocimientodeloque
ibaasucederel15deabrilde1995yestabapresenteenellugardeloshechoscuandoocurriel
pogromo,peronoimpidiquelosresponsablescometierantalesactosilcitos.
8.9.EnrelacinconlaobligacinpositivadelosEstadosdepreveniryreprimirlosactosdeviolencia
cometidosporparticulares,losautoresdelaquejainvocanlaObservacingeneralN20delComit
deDerechosHumanosacercadelartculo7delPactoInternacionaldeDerechosCivilesyPolticos
segnlacualestadisposicinabarcalosactoscometidosporparticulares,loquesignificaquelos
Estadostieneneldeberdetomarmedidasadecuadasparaprotegeratodoscontraestaclasedeactos.
LosautoresseremitentambinalCdigodeConductaparafuncionariosencargadosdehacercumplir
laley,losPrincipiosbsicossobreelempleodelafuerzaydearmasdefuegoporlosfuncionarios
encargadosdehacercumplirlaleydelasNacionesUnidasyelConvenioMarcodelConsejode
EuropaparalaProteccindelasMinorasNacionales,quecontienendisposicionesconlasquese
persigueunfinanlogo.
8.10.LosautorescitantambinunadecisindelaCorteInteramericanadeDerechosHumanosenel
casoVelsquezRodrguezc.Honduras,encuyasentenciasediceque:
"Unhechoilcitoviolatoriodelosderechoshumanosqueinicialmentenoresultaimputable
directamenteaunEstado,porejemplo,porserobradeunparticularopornohaberseidentificadoal
autordelatrasgresin,puedeacarrearlaresponsabilidadinternacionaldelEstado,noporesehecho
ensmismo,sinoporfaltadeladebidadiligenciaparaprevenirlaviolacinoparatratarlaenlos
trminosrequeridosporlaConvencin."(5).
Deigualmodo,elTribunalEuropeodeDerechosHumanosabordestacuestinenelcasoOsmanc.
elReinoUnidoydeclarlosiguiente:
"Elartculo2delaConvencinpuedeentraartambin,enciertascircunstanciasclaramente
definidas,unaobligacinpositivadelasautoridadesdetomarmedidasprcticaspreventivaspara
protegeraunapersonacuyavidacorrepeligroacausadelosactosdelictivosdeotrapersona...
Cuandosealeguequelasautoridadeshanincumplidosuobligacinpositivadeprotegerelderechoa
lavidaenelcontextodeldebermencionadodepreveniryreprimirlosdelitoscontralapersona,se
deberdemostrarasatisfaccindelTribunalquelasautoridadesconocanodebanhaberconocidoen
http://www1.umn.edu/humanrts/cat/spanish/Syugoslavia1612000.html

9/13

29/4/2016

BibiliotecadelosDerechosHumanosdelaUniversidaddeMinnesota

esemomentolaexistenciadeunriesgorealeinmediatoparalavidadeunapersonaodevarias
personasdeterminadasacausadelosactosdelictivosdeunterceroyquenohabantomadolas
medidasquelesincumbanyque,consideradasrazonablemente,podranhaberevitadoeseriesgo...
Teniendoencuentalanaturalezadelderechoprotegidoporelartculo2,underechofundamentalenel
contextodelaConvencin,bastaqueeldemandantedemuestrequelasautoridadesnohicierontodo
loquecabarazonablementeesperardeellasparaevitarunpeligrorealeinmediatoparalavida,del
quetenanodebanhabertenidoconocimiento."(6).
8.11.Losautoressostienenademsquelaimportanciadelaobligacindetomarmedidaspreventivas
puedeaumentarconlainminenciadelriesgoparalavida.Paraapoyaresteargumentosefundan
ampliamenteenlasentenciadelTribunalEuropeodeDerechosHumanosenelcasoMahmutKayac.
Turqua,enlaqueelTribunalexpusoenlossiguientestrminoslasobligacionesdelosEstados:en
primerlugar,losEstadostienenlaobligacindetomartodaslasmedidasrazonablesparaevitaruna
amenazarealeinmediatacontralavidaylaintegridaddeunapersonacuandolasaccionespodranser
perpetradasporunapersonaoporungrupodepersonasconelconsentimientoolaaquiescenciadelas
autoridadespblicas.Ensegundolugar,losEstadostienenlaobligacindereparareficazmente,
inclusomedianteunainvestigacinadecuadayefectiva,losactoscometidosporagentesnoestatales
conelconsentimientooconlaaquiescenciadelasautoridadespblicas.
8.12.LosautoresdelaquejadestacantambinquelaobligacindelosEstadosenvirtuddel
ConvenioEuropeodeDerechosHumanosvamuchomsalldelasimplesancinpenalalos
particularesquehancometidoactoscontrariosalartculo3dedichoConvenio.EnelcasoZ.c.el
ReinoUnido,laComisinEuropeadeDerechosHumanossostuvoque:
"Lasautoridadestenanconocimientodelosgravesmalostratosydelabandonosufridosporlos
demandantesdurantevariosaosamanosdesuspadresy,pesealosmediosdequerazonablemente
disponan,notomaronningunamedidaefectivaparaponerfinalasituacin...ElEstadoha
incumplidopuessuobligacinpositivaenvirtuddelartculo3delaConvencindedaralos
demandantesunaproteccinadecuadacontrauntratoinhumanoydegradante."(7).
8.13.Enconclusin,losautoresdelaquejasostienenquefueronenefectovctimasdeactosde
violenciacolectivaquelesinfligierongrandessufrimientosfsicosymentalesequivalentesatorturao
atratosopenascrueles,inhumanosodegradantes.Aadenqueelobjetodeloquesucediera
castigarlesporunactocometidoporuntercero(laviolacindeS.B.)yquelaviolenciacolectiva(o
msbienelpogromoracista)encuestintuvolugarenpresenciayporlotantoconel"consentimiento
oaquiescencia"delapolica,cuyaobligacinantelaleyeraprecisamentelocontrario:garantizarsu
seguridadydarlesproteccin.
8.14.Porltimo,encuantoalaausenciadeobservacionesdelEstadoPartesobreelfondo,losautores
delaquejaseremitenalprrafo6delartculo108delreglamentodelComityconsideranqueeste
principiodeberaseraplicabletambinenlafasedeexamenencuantoalfondo.Fundndoseenla
jurisprudenciadelTribunalEuropeodeDerechosHumanosydelComitdeDerechosHumanos,los
autoresaleganademsque,alnorefutarloshechosylosargumentosjurdicospresentadosenlaqueja
yencomunicacionesulteriores,elEstadoParteaceptatcitamentelasalegaciones.
DeliberacionesdelComit
9.1.ElComithaexaminadolaquejaalaluzdetodalainformacinquehanpuestoasudisposicin
laspartes,deconformidadconelprrafo4delartculo22delaConvencin.Adems,enausenciade
todacomunicacindelEstadoPartetrasladecisindelComitsobrelaadmisibilidad,elComitse
fundaenladocumentacindetalladafacilitadaporlosautores.ElComitrecuerdaaesterespectoque
unEstadoPartetienelaobligacin,envirtuddelprrafo3delartculo22delaConvencin,de
colaborarconelComitydepresentarexplicacionesodeclaracionesporescritoqueaclarenelasunto
http://www1.umn.edu/humanrts/cat/spanish/Syugoslavia1612000.html

10/13

29/4/2016

BibiliotecadelosDerechosHumanosdelaUniversidaddeMinnesota

yexpongan,ensucaso,lasmedidascorrectorasquehayaadoptado.
9.2.Encuantoalacalificacinjurdicadeloshechosocurridosel15deabrilde1995,descritospor
losautores,elComitestimaenprimerlugarqueelincendioyladestruccindeviviendasconstituye,
enlascircunstanciasdelcaso,tratosopenascrueles,inhumanosodegradantes.Aellosesumael
agravantedequealgunosdelosautoresestabantodavaescondidosenelasentamientocuandose
quemaronydestruyeronsushogares,laespecialvulnerabilidaddelaspresuntasvctimasyelhecho
dequelosactosobedecanengranparteamotivosraciales.Adems,elComitconsideraquelos
autoresdelaquejahandemostradosuficientementequelapolica(funcionariospblicos),aunque
tenanconocimientodelriesgoinmediatoenquesehallabanlosautoresyestuvieronpresentesenel
lugardelosacontecimientos,notomaronmedidasadecuadasparaprotegerles,loqueimplica
"aquiescencia"enelsentidodelartculo16delaConvencin.Aesterespecto,elComithareiterado
enmuchasocasionessusinquietudesrespectodela"faltadeaccinporpartedelapolicaylos
funcionariosencargadosdehacercumplirlaley,quenoproporcionansuficienteproteccincontralos
ataquesdelosgruposamenazadospormotivosraciales"(observacionesfinalessobreelinforme
inicialdeEslovaquia,CAT/A/56/44(2001),prr.104vansetambinlasobservacionesfinalessobre
elsegundoinformeperidicodelaRepblicaCheca,CAT/A/56/44(2001),prr.113ylas
observacionesfinalessobreelsegundoinformeperidicodeGeorgia,CAT/A/56/44(2001),prr.81).
Aunquelosactossealadosporlosautoresnofueroncometidosdirectamenteporfuncionarios
pblicos,elComitconsideraquefueroncometidosconsuaquiescenciayconstituyenen
consecuenciaunaviolacinporelEstadoPartedelprrafo1delartculo16delaConvencin.
9.3.Considerandoqueloshechosdescritosporlosautoresdelaquejaconstituyenactoscomolos
previstosenelprrafo1delartculo16delaConvencin,elComitanalizarlasotraspresuntas
violacionesalaluzdeesaconclusin.
9.4.Enloquerespectaalapresuntaviolacindelartculo12delaConvencin,elComit,comoha
subrayadoencasosanteriores(vaseenparticularEncarnacinBlancoAbadc.Espaa,casoN
59/1996,decididoel14demayode1998),opinaquelafinalidaddeunainvestigacinpenales
determinarlanaturalezaylascircunstanciasdelospresuntosactosyestableceralmismotiempola
identidaddetodapersonaquepuedahaberparticipadoenellos.Enestecaso,elComitobservaque,
pesealaparticipacindeporlomenosvarioscentenaresdenoromanesenlosacontecimientosdel
15deabrilde1995yalapresenciadevariospolicasenelmomentoyenellugardeloshechos,los
tribunalesdelEstadoPartenohanencausadoaningunapersonanianingnmiembrodelasfuerzas
depolica.Enesascircunstancias,elComitopinaquelainvestigacinrealizadaporlasautoridades
delEstadoPartenosatisfacelascondicionesdelartculo12delaConvencin.
9.5.Encuantoalapresuntaviolacindelartculo13delaConvencin,elComitconsideraquela
ausenciadeunainvestigacinenelsentidodescritoenelprrafoprecedenteconstituyeademsuna
violacindelartculo13delaConvencin.Adems,elComitopinaqueelhechodequeelEstado
Partenoinformasealosautoresdelaquejasobrelosresultadosdelainvestigacin,entreotrascosas,
nocomunicndolesladecisindecerrardichainvestigacin,impididehechoalosautoresiniciar
unaaccinpenalprivada.Enestascircunstancias,elComitestimaqueelloconstituyetambinuna
violacindelartculo13delaConvencin.
9.6.Acercadelapresuntaviolacindelartculo14delaConvencin,elComitobservaquesus
disposicionessolamentesonaplicablesalatorturaenelsentidodelartculo1delaConvencinyno
abarcanotrasformasdemalostratos.Adems,elprrafo1delartculo16delaConvencin,aunque
remiteconcretamentealosartculos10,11,12y13delaConvencin,nomencionaelartculo14.Sin
embargo,elartculo14noeximealEstadoPartedesuobligacindeconcederalavctimadeunacto
http://www1.umn.edu/humanrts/cat/spanish/Syugoslavia1612000.html

11/13

29/4/2016

BibiliotecadelosDerechosHumanosdelaUniversidaddeMinnesota

contrarioalartculo16delaConvencinunareparacinyunaindemnizacinjustayadecuada.Las
obligacionespositivasquedimanandelaprimeraoracindelartculo16delaConvencinincluyenla
degarantizarunareparacinyunaindemnizacinalasvctimasdeunactocontrarioadicha
disposicin.Porlotanto,elComitopinaqueelEstadoPartenohacumplidolasobligacionesquele
imponeelartculo16delaConvencinalnohaberpermitidoquelosautoresdelaquejaobtuvieran
unareparacinyalnohaberlesconcedidounaindemnizacinjustayadecuada.
10.ElComit,actuandoenvirtuddelprrafo7delartculo22delaConvencin,estimaquelos
hechosqueselehansometidorevelanunaviolacindelprrafo1delartculo16ydelosartculos12
y13delaConvencincontralaTorturayOtrosTratosoPenasCrueles,InhumanosoDegradantes.
11.Conarregloalprrafo5delartculo111desureglamento,elComitinstaalEstadoPartea
efectuarunainvestigacinadecuadadeloshechosqueseprodujeronel15deabrilde1995,aprocesar
ycondenaralaspersonasresponsablesdeesosactosyaconcederlaoportunareparacinalosautores
delaqueja,incluidaunaindemnizacinjustayadecuada,yainformarle,enunplazode90dasa
partirdelafechadetransmisindelapresentedecisin,sobretodamedidaquehayaadoptadoen
respuestaalasobservacionesformuladassupra.
Anexo
(CasoN161/1999)HajriziDzemajlyotrosc.Yugoslavia
OpininindividualdelosSres.FernandoMarioyAlejandroGonzlezPoblete
envirtuddelartculo113delReglamentodelComit
Formulamosestaopininpararesaltarque,anuestrojuicio,loshechosilcitosdequeesresponsable
elEstadoyugoslavoconstituyen"tortura"enelsentidodelartculo1(1)delaConvencinyno
solamente"tratoscrueles,inhumanosodegradantes"deacuerdoconsuartculo16.Lafaltade
reaccindelosfuncionariospblicosestatalesfrentealasconductasdedesalojosviolentos,
desplazamientoforzadoydestruccindeviviendasybienes,llevadasacaboporparticulares,
constituyeunaaquiescenciailcitaqueviola,anuestrojuicio,elartculo1(1)enrelacin,enespecial,
conelartculo2(1)delaConvencin.
Creemosque,enefecto,lossufrimientoscausadosalasvctimashanalcanzadolagravedaddelas
"torturas",yelloporque:
a)LoshabitantesdelasentamientodeBozovaGlavicasevieronforzadosaabandonarurgentemente
sulugardehabitacinanteelriesgodegravesdaospersonalesymateriales.
b)Suasentamientoysusviviendasfuerondestruidoscompletamente.Igualmentefuerondestruidos
bienesdeprimeranecesidad.
c)Eldesplazamientoforzadoasoriginadonosloleshaimpedidoretornarasulugarde
asentamientooriginal,sinoquemuchosmiembrosdelgrupodesplazadosehanvistoobligadosamal
vivirsinencontrartrabajoyviviendafijos.
d)Losnacionalesyugoslavos,asdesplazadosylesionados,annohanrecibidoreparacinalguna,
trassieteaosdesdelosacontecimientos,apesardehaberacudidoalasautoridadesinternas.
e)Todosloshabitantesviolentamentedesplazadospertenecenalaetniaromancuyavulnerabilidades
particularmentenotoriaenmuchoslugaresdeEuropa.ElloexigealosEstadosunreforzamientodesu
proteccin.
http://www1.umn.edu/humanrts/cat/spanish/Syugoslavia1612000.html

12/13

29/4/2016

BibiliotecadelosDerechosHumanosdelaUniversidaddeMinnesota

Todoloanteriorconfiguraunsupuestode"gravesufrimiento",ciertamente"psquico",perotambin
inevitablementedecarcter"fsico"apesardenohabersufridolasvctimasagresionesfsicas
directas.
Portodoello,consideramosquelacalificacindeloshechosdeberahabersidolade"tortura".
Firmado[Sr.FernandoMario]
Firmado[Sr.AlejandoGonzlezPoblete]
Notes
1.VaseAssenovc.Bulgaria,fallode28deoctubrede1998,prrs.102,117Aksoyc.Turqua,fallo
de18dediciembrede1996Aydinc.Turqua,fallode29deseptiembrede1997X.eY.c.losPases
Bajos,8EHRR235(1985),prrs.21a30.
2.VaseEncarnacinBlancoAbadc.Espaa,14demayode1998,CAT/C/20/D/59/1996,prr.8.2
HenriUnaiParotc.Espaa,2demayode1995,CAT/C/14/D/6/1990.
3.Informede5denoviembrede1969,YearbookXIITheGreekcase(1969),pg.461.
4.Mentesyotrosc.Turqua,58/1996/677/867ySelcukyAskerc.Turqua,12/1997/796/998y999.
5.VelsquezRodrguezc.Honduras,sentenciade29dejuliode1988,pg.172.
6.Osmanc.elReinoUnido,prrs.115y116.
7.Z.c.elReinoUnido,prr.98.

Inicio||Tratados||Busca||Enlaces

http://www1.umn.edu/humanrts/cat/spanish/Syugoslavia1612000.html

13/13

Vous aimerez peut-être aussi