CODE:

Tussenbeoordeling Mediaredactie
ONDERZOEKSVERSLAG

H_OV2
P1 2014-2015
Naam student
Beoordelaar

Datum beoordeling herkansing: 23

januari 2015

Trudy Braber

Oordeel

ONVOLDOENDE

Toelichting:

Dit onderzoek is onvoldoende omdat:

Je in de inleiding niet kort uitlegt wat encoderen en decoderen
inhouden
Je in het theoretisch hoofdstuk de theorie niet goed uitlegt en
bijvoorbeeld het onderzoek van Morley verkeerd interpreteert.
De voorbeeldstudies ontbreken in het theoretisch hoofdstuk
In de reslutatenanalyse moet je alleen de gevonden dominante en
tegendraadse lezing presenteren.
Conclusie: tegenstrijdigheid is geen cultruele waarde.
Geheel nieuw OV2 met nieuw onderwerp maken en aanbieden bij het
assessment van de Verbreding.
Beoordelingsvoorwaarden:

Het verslag bevat een inhoudsopgave en een bronnenlijst

Als bijlage is opgenomen een journalistieke recensie van het onderzochte materiaal

Het verslag beslaat minimaal 4 A4 en maximaal 6 A4. Bedoeld wordt de inhoudelijke tekst: inhoudsopgave,
bronnenlijst en bijlage(n) vallen hierbuiten.

Het verslag is gebaseerd op theorie uit het lesprogramma

Het verslag bevat alleen authentieke tekst van de auteur en herkenbare citaten

De student heeft een correcte presentatie gehouden in de werkgroep

De student heeft een leergierige en actieve grondhouding getoond in de werkgroep

Als aan de beoordelingseisen niet is voldaan, komt het product niet in aanmerking voor beoordeling.

BEOORDEELBAAR

NIET BEOORDEELBAAR
COMPETENTIE 8 REFLECTEREN OP HET VAK

Toont inzicht in de maatschappelijke verantwoordelijkheid, de betekenis en de context van de journalistiek en kan

crossmediaal denken. Toont inzicht in de beginselen van beroepsethiek, mediarecht, en in het mediabeleid van de overheid.
Verwerkt zijn kennis over het vak in inhoudelijk samenhangende producten.
Het oordeel is gebaseerd op de onderstaande indicatoren.
De student:

1.

Laat zien hoe theorie van toepassing is op een onderwerp uit de praktijk en beschrijft genoemde theorie en praktijk in
een logische samenhang.

2.
3.
4.
5.
6.

Geeft blijk van kennis van de journalistieke actualiteit en kiest op beargumenteerde wijze een onderwerp.
Formuleert in samenhang een haalbare doelstelling en een concrete onderzoeksvraag.
Geeft blijk van correcte vakspecifieke kennis.
Beschrijft en beargumenteert de onderzoeksmethode en verwijst daarbij naar methodische literatuur.
Gaat in op de kwaliteit van het eigen onderzoek aan de hand van de criteria betrouwbaarheid, validiteit en

bruikbaarheid.

7.
8.

Kan putten uit Engelstalige bronnen

Levert een compleet verslag met een inhoudelijk samenhangend betoog. Hoofdstukken, paragrafen en alineas sluiten
op elkaar aan. Voorkomt inhoudelijke tegenstrijdigheden en onnodige vragen bij de lezer.
9. Levert een verslag dat voldoet aan de eisen van Standaardnederlands, spelling, stijl, en interpunctie.
Bronvermeldingen voldoen aan APA-normen.

Bijstandsmoeders moeten aan het werk

Medium: EenVandaag

Martijn Stals,
Datum:
Klas:
Begeleidster:
Opdrachtgever:

09-01-2015
MR 202
Trudy Braber
Fontys hogeschool Journalistiek

Inhoudsopgave
Inhoud
Inhoudsopgave ..................................................................................................................................... 4
1. Inleiding ........................................................................................................................................... 5
Leeswijzer ........................................................................................................................................ 5
2. Theoretisch kader ............................................................................................................................. 6
2.1 Cultural studies .......................................................................................................................... 6
2.2 Interpretatiemogelijkheden mediaboodschappen ....................................................................... 6
2.3 Relevantie begrippen m.b.t. dit onderzoek ................................................................................ 7
3. Methode ........................................................................................................................................... 8
3.1 Onderzoeksopzet ........................................................................................................................ 8
3.2 Hypothese................................................................................................................................... 8
3.3 Kwalitatief onderzoek ................................................................................................................ 8
4. Resultaten ....................................................................................................................................... 10
4.1 Aanleiding uitzending .............................................................................................................. 10
4.2 De kwetsbare bijstandsmoeder................................................................................................. 10
4.3 Extreme tegenstellingen ........................................................................................................... 11
4.4 overtuiging ............................................................................................................................... 11
5. Conclusie........................................................................................................................................ 12
5.1 Discussie .................................................................................................................................. 13
6. Literatuurlijst .................................................................................................................................. 15
Bijlage 1: Transcriptie ........................................................................................................................ 16

1. Inleiding
Bijstandsmoeders zonder werk hebben in Nederland meer netto inkomsten dan
bijstandsmoeders die een baan hebben tegen minimumloon. Op deze manier worden ze niet
gemotiveerd om te werken. Dit schrijft ondernemer en budgetcoach Annemerie van Gaal in haar
column in het Financieel Dagblad. EenVandaag laat in het fragment zowel Van Gaal als een
bijstandsmoeder aan het woord. Bijstandsmoeders kunnen volgens Van Gaal hun inkomen
verdubbelen door allerlei toeslagen waarvoor ze in aanmerking komen. Deze toeslagen zorgen er
volgens haar voor dat wanneer deze vrouwen gaan werken ze er netto niks aan over houden. De
column zorgt voor veel discussie. De Bijstandsmoeder is boos. Volgens haar lijkt het door de
column alsof het fijn is om in bijstand te zitten. Zij stelt dat bijstandsmoeders vaak met veel
ellende te maken hebben en het helemaal niet zo goed hebben als door Van Gaal wordt beweerd.
Het fragment van EenVandaag Bijstandsmoeders moeten aan het werk, is uitermate geschikt om
onderzoek naar te doen. Er komen namelijk verschillende culturele waarden voorbij. De video
bevat meerdere contrasten die interessant zijn om te beschouwen. In het fragment zijn er twee
actoren die een belangrijke rol spelen. Die botsen, doordat ze lijnrecht tegenover elkaar staan.
Van Gaal stelt dat niet-werkende bijstandsmoeders het te goed hebben en daardoor niet willen
werken. Aan de andere kant is er de bijstandsmoeder die boos is omdat volgens haar de
beweringen van Van Gaal onjuist zijn.
Deze twee vrouwen staan beide voor hun eigen culturele waarden. Het is dus erg geschikt om
onderzoek naar dit onderwerp te doen, omdat het allerlei contrasten bevat.
Dit onderzoek heeft als doel om het moraal van het videofragment naar boven te halen. Om dit te
bereiken is de volgende onderzoeksvraag opgesteld:
[T1]

Welke dominante culturele waarden kunnen we toeschrijven aan de uitzending van EenVandaag
'Bijstandsmoeders moeten aan het werk'?

1.2 Leeswijzer
De opbouw van dit onderzoek is als volgt. De inleiding beschrijft wat de aanleiding van dit
onderzoek is. Daarbij beschrijft dit onderdeel de benodigde achtergrondinformatie over het
fragment. Dit onderzoek maakt gebruik van verschillende termen en theorien. Deze termen en
theorien worden uitgelegd in het onderdeel theoretisch kader. Vervolgens beschrijft het
onderdeel methode de opbouw van het onderzoek. Daarna geeft het onderdeel resultaten de
bevindingen weer. Tot slot zullen de resultaten uitgewerkt worden in de conclusie en discussie.
Dit onderdeel reflecteert ook op de validiteit, bruikbaarheid en betrouwbaarheid van dit
onderzoek. De transcriptie van het filmpje is in de bijlage opgenomen.

2. Theoretisch kader
Bij de invulling van een reportage zoals die van EenVandaag zijn verschillende mediatheorien van
toepassing. Dit hoofdstuk beschrijft welke termen, begrippen en theorien van toepassing zijn op
dit onderzoek. Deze termen, begrippen en theorien zijn onderdeel van het overkoepelende
wetenschappelijke onderzoek naar het uitdragen van cultuur in media, genaamd cultural studies.
Dit onderzoek is gedaan binnen de kaders van deze cultural studies. Dat wetende, kan er gekeken
worden naar het antwoord van de hoofdvraag: Welke dominante culturele waarden kunnen we
toeschrijven aan de uitzending van EenVandaag 'Bijstandsmoeders moeten aan het werk.

2.1 Cultural studies

Het domein cultural studies is zo breed dat het hier een groot spectrum aan verscheidenheid
betreft. In dit onderzoek beperkt de theorie van de cultural studies tot de media gerelateerde
theorien. Ook dit onderdeel van cultural studies is erg groot.
Om cultural studies uit te kunnen leggen moeten we eerst het begrip cultuur definiren. Cultuur is
datgene wat mensen in hun leven hebben meegekregen door bijvoorbeeld opvoeding
(leerprocessen). (H. de Jager, A. Mok & G. Sipkema 2009) Hierbij moet je denken aan voorstelling,
opvattingen, waarden en normen. Doordat iedereen via leerprocessen andere opvattingen leert,
onderscheidt iedereen zich van elkaar.

2.2 Interpretatiemogelijkheden mediaboodschappen

(De Boer & Brennecke, 2009) Morley, een onderzoeker die in 1980 al onderzoek deed met behulp
van cultural studies, kwam erachter dat er verschillende manieren waren om mediaboodschappen
te interpreteren. De eerste manier is de dominante positie, hierbij wordt de berichtgeving
klakkeloos overgenomen en verwerkt door de ontvanger. De tweede manier is de
onderhandelende positie. Bij de onderhandelende positie neemt de media-gebruiker de
mediaboodschap gedeeltelijk over en wordt er gedeeltelijk een andere betekenis aan de
boodschap gegeven. Tot slot is er nog de oppositionele positie, hierbij geeft de ontvanger een
totaal andere interpretatie aan de mediaboodschap, dan vooraf bedoeld. Later in Morleys
onderzoek kwam hij erachter dat er eigenlijk ook nog een vierde manier van interpretatie van
mediaboodschappen was. Namelijk de zogenaamde Critique of Silence manier. Bij deze manier is
het zo dat de ontvanger niks over de boodschap denkt, hij heeft geen kritiek en neemt de
boodschap ook niet over. Hij denkt niet na over wat de betekenis van de boodschap kan zijn. [T2]

Verpakte nieuwsboodschappen
Volgens de culturele studies bestaat het publiek uit verschillende interpretatieve
gemeenschappen, dit wil zeggen dat iedere specifieke ontvanger verschillend reageert op
mediaboodschappen. Zo zal bijvoorbeeld de uitslag van een landelijke verkiezing door een lid van
de SGP anders worden onthaald dan iemand van de PVDA. Dit wordt door twee processen
gevormd, namelijk: het encoderen en decoderen. (De Boer en Brennecke, 2009).
Encoderen: Hiermee wordt bedoeld dat de boodschap voorzien is van zogenaamde codes. Deze
codes zouden door het medium in de boodschap zijn verwerkt. Door deze codes wordt de
vertoonde werkelijkheid een geconstrueerde vorm van de werkelijkheid. Dat maakt het dan
6

automatisch geen objectieve weerspiegeling van de werkelijkheid. Het doel van deze verwerkte
codes is een bedoelde interpretatie creren bij de ontvanger. (De Boer en Brennecke, 2009).
Decoderen: Dit is het proces van de boodschap tot de ontvanger. Laatstgenoemde krijgt de
boodschap aangereikt en interpreteert deze op een bepaalde manier. Deze manier is afhankelijk
van zijn eigen ervaring en mening binnen dit onderwerp. De boodschap is dus deels afhankelijk
van de eigen invulling die de ontvanger eraan geeft. (De Boer en Brennecke, 2009).
Objectiviteit onmogelijk
Lakoff en Johnsson beschrijven dat objectiviteit onmogelijk is. In het hoofdstuk Myth of
Subjectivism beschrijven ze de objectiviteit in vier stapppen (Lakoff, G. & Johnson, M, 1980).
1. We vertrouwen op onze zintuigen.
2. Onze gevoelens spelen een grote rol.
3. Kunst en pozie overstijgen onze rationaliteit en objectiviteit en brengt ons daardoor in
aanraking met ons gevoel en intutie.
4. We hebben onze verbeelding nodig als we over ervaringen en gebeurtenissen vertellen.

2.3 Relevantie begrippen m.b.t. dit onderzoek

Zo kan het fragment van EenVandaag door de ontvanger anders genterpreteerd worden dan de
zender bedoeld heeft. Het kan zijn dat de ontvanger het eens is met Annemarie de Graaf, die zegt
dat bijstandsmoeders het te goed hebben in Nederland en daardoor geen prikkel hebben om te
gaan werken. Ook kan de ontvanger het met de bijstandsmoeder eens zijn, die zegt dat ze geen
tijd heeft om te gaan werken, omdat ze voor haar kinderen moet zorgen. En dat ze het helemaal
niet zo goed heeft als de budgetcoach zegt.
[T3]

3. Methode
3.1 Onderzoeksopzet
Dit onderzoek bekijkt de culturele aspecten die te vinden zijn in het fragment van EenVandaag
'Bijstandsmoeders moeten aan het werk'. Dit doe ik aan de hand van de transcriptie. Zo worden de
culturele waarden die in het filmpje naar voren komen, duidelijk. Naast het kijken naar wat er
gezegd wordt en welke beelden er in het filmpje naar voren komen, wordt er in de tabel ook
gekeken naar de decodering van het filmpje. Er wordt gekeken welke waarden je uit het filmpje
kunt halen. Per fragment in het filmpje wordt aan de hand van de gevonden tekst- en
beelduitwerkingen gekeken of er waarden achter tekst en beeld verscholen gaan. Zo kan een
waarde bijvoorbeeld gelijkheid zijn. Deze waarden zijn de eigen interpretaties van de onderzoeker
en hoeven dus niet per se waar te zijn.

3.2 Hypothese
Mijn verwachtingen over het fragment Bijstandsmoeders moeten aan het werk zijn vrij duidelijk.
In het fragment zullen contrasten getoond worden tussen een bijstandsmoeder (Linda Moes) en
ondernemer en budgetcoach van Gaal. Deze twee vrouwen staan lijnrecht tegenover elkaar en
staan beiden voor verschillende waarden. Ik verwacht dat Moes wordt gezien als een vrouw die
onstabiel en onzelfstandig is, terwijl Van Gaal hier het tegenovergestelde van is. Deze twee
vrouwen spreken elkaar constant tegen in de video.

3.3 Kwalitatief onderzoek

Het onderzoek bestaat enkel uit kwalitatief onderzoek. Dit houdt in dat er in dit onderzoek niet
gekeken zal worden naar cijfers, maar naar interpretaties en observaties van de onderzoeker. Uit
eigen interpretatie van het filmpje komen er waarden naar boven, dit is een manier van kwalitatief
onderzoek doen.
Eerst is er de uitgeschreven transcriptie. Die geanalyseerd is met het vizier op culturele waarden.
Deze analyse richt zich op culturele waarden. gericht op culturele waarden. Vervolgens wordt
gekeken welke codes, frames en waarden naar voren komen.
De codes hebben directe betrekking op de transcriptie (beeldelementen, geluidselementen en
tekstelementen). De codes hebben ook betrekking op de actoren die in het filmpje naar voren
komen, oftewel de personen of instanties die aan het woord komen in het filmpje. Deze personen
staan ergens voor. Ze willen waarden overbrengen met wat ze zeggen en met de manier waarop
ze dit zeggen.
Als de actoren en waarden van deze actoren gevonden zijn, kijken we naar de frames. De volgende
onderdelen komen aan bod:
Welk probleem komt er naar boven?
Wie is er verantwoordelijk?
Wat is de oplossing?[T4]

Het kijken naar deze zaken roept beelden op. Een beeld dat een persoon zou kunnen vormen is:
'bijstandsmoeders zijn luie geldwolven'. Maar er kan ook een ander beeld naar voren komen bijv.
'bijstandsmoeders zijn mensen die een zwaar leven hebben en voor hun kinderen moeten zorgen'.
Tot slot kan men uit deze frames de culturele waarden van het fragment halen. Dit houdt in dat er
gekeken wordt naar welk moraal er uit het verhaal naar voren komt (de betekenis van de video).

4. Resultaten
In de video van EenVandaag 'bijstandsmoeders moeten aan het werk', staan twee actoren
lijnrecht tegenover elkaar. Aan de ene kant is er de zelfstandige zakenvrouw Annemarie van Gaal
en aan de andere kant staat bijstandsmoeder Linda Moes. Hier zijn al meteen twee culturele
waarden aan toe te schrijven, namelijk onafhankelijkheid en afhankelijkheid. In het beeld van de
zelfstandige zakenvrouw komt de culturele waarde onafhankelijkheid naar voren: ze verdient haar
eigen geld en lijkt het allemaal goed voor elkaar te hebben. Daartegenover staat de
bijstandsmoeder. zij is afhankelijk, krijgt geld van de overheid om rond te komen en heeft geen
baan.[T5]

4.1 Aanleiding uitzending

Het filmpje is gebaseerd op een column van Annemarie van Gaal in het Financieel Dagblad. Van
Gaal heeft veel kritiek gekregen op haar column. Ook bijstandsmoeder Moes is het niet eens met
wat ze in de column schrijft. Het blijkt volgens Van Gaal namelijk zo te zijn dat bijstandsmoeders
meer dan 1900 euro per maand krijgen. Hierdoor zijn bijstandsmoeders niet meer geneigd om aan
het werk te gaan. 'De prikkel verdwijnt' zegt de presentator van EenVandaag. In de video spreekt
Moes dit beeld constant tegen. "Nee, absoluut niet! Nee, als ik alles bij elkaar optel, heb ik 1736
euro in de maand. En daar moet ik alles van doen. En dan echt alles." Direct hierna spreekt Van
Gaal het antwoord van Moes tegen. "Zij beweert 1700 euro te krijgen. Bij wat ze opnoemt - 1736
euro - wat ze nu per maand ontvangt, maar wat ze bijvoorbeeld vergeet, in haar geval, is dat ze
1500 euro per kwartaal aan kinderbijslag krijgt. Plus alle gemeentelijke regelingen die ze krijgt. Zij
komt ook op een nettobedrag van 2.200/2.300 euro uit." Deze waarde 'onenigheid' tussen de
twee actoren kenmerkt de video en is door de hele video terug te zien. Een andere waarde die bij
deze fragmenten ook een duidelijk rol speelt is 'deskundigheid'. Als je naar Annemarie van Gaal
kijkt straalt hier toch wel veel deskundigheid vanaf. Ze heeft een eigen bedrijf en kan goed
verwoorden waarom zij gelijk zou hebben in de discussie.

4.2 De kwetsbare bijstandsmoeder

Middenin de video vraagt de interviewer aan mevrouw Moes. "Waarom gaat u niet aan het
werk?" Hiermee probeert EenVandaag te kijken of het beeld dat bijstandsmoeders niet meer
geneigd zijn om te gaan werken klopt. Het antwoord van Moes hierop luidt als volgt: "Aha!
Waarom ga ik niet aan het werk. Nou ten eerste is het probleem dat er voor mij geen werk is. Een
heleboel plekken worden opgevuld door jongeren. Want ik ben bijna 42, dus ik val tussen wal en
schip dus ik ben eigenlijk te oud. Uuhm." Hierna probeert de interviewer door te vragen. "Stel er
was een baan voor u zou u dan aan het werk gaan?" Moes heeft hier meteen een duidelijk
antwoord op. "Dat zou ik heel erg moeilijk vinden, want wie zorgen er voor mijn kinderen in de
zomervakantie en de vakanties? Het beeld dat bijstandsmoeders niet meer willen werken, wordt
door mevrouw Moes met deze uitspraken verminderd. Volgens haar kunnen bijstandsmoeders
helemaal niet werken. Ze krijgen geen baan en moeten voor de kinderen zorgen. Hier is opnieuw
de culturele waarde afhankelijkheid duidelijk te zien. Moes is afhankelijk van de bijstand van de
overheid en lijkt ook geen verandering in haar bestaan te kunnen of willen brengen. Ze zou zich de
vraag kunnen stellen of het toch niet mogelijk zou zijn te werken, bijvoorbeeld met hulp van
anderen, bijvoorbeeld om de kinderen op te vangen. In tegenstelling daarop zegt ze dat het voor
haar onmogelijk is, vanwege de zes kinderen die ze heeft.

10

4.3 Extreme tegenstellingen

Als je naar deze video kijkt, zie je aan de ene kant Linda Moes vechten voor wat ze waard is. Ze wil
koste wat het kost gelijk krijgen, maar aan de andere kant komt Moes ook wel een beetje zielig
over. Dit beeld probeert EenVandaag ook te creren in de video. Het beeld dat heel erg naar voren
komt in de video is het beeld van een zakenvrouw die alles voor elkaar lijkt te hebben. Ze heeft
een eigen kantoor, dure computer, kast vol met tijdschriften etc. Hiertegenover staat een
bijstandsmoeder, die in een rijtjeshuis woont en het moet doen met Aldi huismerk producten en
een kleine keuken. Die worden opvallend in beeld gebracht.
Wanneer de camera overschakeld van Van Gaal naar Moes wordt de beeldvorming sterk
benvloed door de beelden die getoond worden. Zo laat een shot zien dat het buiten grauw en
grijs is en dat Linda Moes achter het raam van haar rijtjeshuis staat en naar buiten kijkt. In contrast
daarmee heb je de lichte en moderne kleuren die te zien zijn op het kantoor van Annemarie van
Gaal. Ik denk dat EenVandaag dit bewust zo heeft opgenomen. Hier zijn weer culturele waarden
aan toe te schrijven, namelijk stabiliteit en onstabiliteit. Van Gaal lijkt heel stabiel te leven. Het lijkt
erop dat ze genoeg geld heeft om mee rond te komen. Ze heeft bijvoorbeeld een Apple computer,
dit duidt erop dat ze haar geld ook aan luxe goederen kan besteden. Moes daarentegen moet
goed op de kleintjes letten. Ze leeft erg sober en kan geen dure spullen aanschaffen. Zij moet het
doen met het huismerk van de Aldi.

4.4 overtuiging
Als kijker van deze video nijg ik toch eerder Annemarie van Gaal te geloven in haar antwoorden.
Annemarie kenmerkt zich namelijk sterk doordat ze een eigen bedrijf heeft en zelfstandig
onderneemster is. Ze heeft het goed voor elkaar en het lijkt erop dat ze erg deskundig is in
hetgeen dat ze doet. Moes daarentegen lijkt het allemaal niet zo goed voor elkaar te hebben, het
lijkt erop dat ze erg onstabiel leeft en veel zelfstandigheid straalt ze ook niet uit. Ook zijn haar
argumenten niet overtuigend.

11

5. Conclusie
Nu naar alle beeldelementen, tekstelementen en culturele waarden in de video van EenVandaag
bekeken zijn, is het tijd om de onderzoeksvraag te beantwoorden. De onderzoeksvraag luidt:
Welke dominante culturele waarde kunnen we toeschrijven aan de uitzending van EenVandaag
'Bijstandsmoeders moeten aan het werk?.
Aan de resultaten op de vorige pagina zijn allerlei culturele waarden te koppelen. Zo is er een
waarde die erg duidelijk is af te lezen in het fragment. Dit is de waarde tegenstrijdigheid[T6]. Linda
Moes en Annemarie van Gaal zijn het constant oneens met het bedrag dat bijstandsmoeders
zouden krijgen.
Maar wat toch wel de dominante lezing (dominante culturele waarde) in de video is, is
afhankelijkheid versus onafhankelijkheid. Annemarie van Gaal is een succesvolle zakenvrouw,
onafhankelijk en participeert in de maatschappij. Linda Moes daarentegen wordt neergezet als
een bijstandsmoeder die moeilijk rond kan komen, 6 kinderen heeft en afhankelijk is van de
bijstand die ze ontvangt en vindt dat geen kant op kan: in meerdere opzichten afhankelijk dus.
Tegenstrijdige waarden
Liggen onder deze waarden onafhankelijk en afhankelijk echter ook geen dieperliggende
waarden in onze maatschappij. In Nederland wordt grote waarde gehecht aan deelnemen in het
arbeidsproces. Minister Asscher wil ervoor zorgen dat bijstandsmoeders netto 10% meer kunnen
gaan verdienen om zo de prikkel te verhogen om te gaan werken. Participatie is dus mogelijk nog
een dieperliggende waarde. Oftewel: elk mens draagt een steentje bij aan de maatschappij: werk
dus. Deze waarde staat recht tegenover de moederplicht. De vrouw die voor haar zes kinderen
moet zorgen.
Vragen dringen zich aan de kijker op als: Is Moes een profiteur, die niet aan het werk wil gaan of is
Moes een huisvrouw die niet kan gaan werken, omdat ze op haar kinderen moet letten? Gaat
Moes haar verantwoordelijkheid niet gewoon uit de weg? Ondanks dat Moes zes kinderen heeft
en een alleenstaande moeder is, is het in Nederland zo geregeld dat Moes allerlei manieren heeft
om te zorgen dat ze wel aan het werk kan. Denk hierbij aan een oppas of een kinderdagverblijf.
Moes heeft wel een keuze om aan het werk te gaan, maar is dit de manier hoe zij invulling wilt
geven aan haar leven?

12

5.1 Discussie
Betekenis resultaten
Ik veronderstel dat EenVandaag aan objectieve beeldvorming doet. Maar door de manier van
kiezen van hun genterviewde in het fragment van de bijstandsmoeders zetten ze wat mij betreft
een bepaald beeld van bijstandsmoeders neer, dat niet altijd waar hoeft te zijn. Is het bijvoorbeeld
zo dat een bijstandsmoeder 6 kinderen heeft, of dat ze allemaal zo sober leven als mevrouw
Moes? De keuze van EenVandaag kan bewust of onbewust zijn. Het zou zo kunnen zijn dat ze
gewoon op zoek zijn gegaan naar een bijstandsmoeder en dat ze bij toeval bij Linda Moes uit zijn
gekomen. Het kan ook zijn dat ze bewust voor Moes hebben gekozen, omdat veel mensen bij haar
een bepaald beeld krijgen. Dit beeld hoeft niet te kloppen met hoe de gemiddelde
bijstandsmoeder daadwerkelijk haar leven leidt. Het is dus de vraag of het beeld dat EenVandaag
schetst met het filmpje ook het doorsnee beeld van bijstandmoeders in Nederland is.
Kwaliteit resultaten
In dit onderzoek keek ik naar culturele waarden die ik tegenkwam in het fragment
'Bijstandsmoeder moeten aan het werk'. De culturele waarden die ik aan het fragment toebedeel,
zijn voor een deel natuurlijk mijn eigen interpretatie van hoe ik als journalist naar de video kijk.
Een andere persoon, zal het lang niet altijd eens zijn met de waarden die ik aan het fragment geef.
De betrouwbaarheid van mijn onderzoek heeft dus te maken met het feit dat ik bepaalde waarden
beschrijf, omdat deze mij opvallen, dit betekent niet dat deze waarden de waarden zijn die per se
bij deze video horen.
Herhaalbaarheid
Mijn onderzoek is herhaalbaar voor andere mensen die hetzelfde onderzoek zouden willen doen.
Iedereen kan de transcriptie en onderzoeksopzet gebruiken die voor dit onderzoek gebruikt is. Het
is alleen de vraag of mensen die hetzelfde onderzoek doen, ook op dezelfde resultaten zullen
komen. Zoals al eerder gezegd plakt iedereen zijn eigen waarden aan het fragment, de resultaten
zullen dus nooit helemaal overeenkomen met de resultaten van mijn onderzoek. Iedereen geeft
andere codes aan het fragment. Het is dus de vraag hoe betrouwbaar mijn onderzoek is, want in
dit onderzoek komen alleen mijn interpretaties naar boven.
bespreken
Om deze betrouwbaarheid te kunnen vergroten zou het handig kunnen zijn om meerdere
onderzoekers hetzelfde onderzoek te laten doen, waarna alles samen besproken wordt. Door
samen erover te praten en tot conclusies te komen, zal de betrouwbaarheid toenemen.
Validiteit
Daarnaast is de validiteit van een onderzoek vaak ook erg belangrijk. Kijkend naar de validiteit kun
je zeggen dat de interne validiteit (Verhoeven, 2011) hoog is in dit onderzoek. Er is onderzoek
gedaan aan de hand van de onderzoeksopzet, hierdoor zijn er geen systematische fouten
gemaakt. Daarnaast zijn er geen omgevingsfactoren die het onderzoek benvloed hebben.
De externe validiteit (Verhoeven, 2011) is lager. De conclusie niet toepasbaar is op soortgelijke
situaties. Dit komt doordat dit onderzoek erg specifiek is.
Bruikbaarheid
Het onderzoek is goed bruikbaar vanwege de maatschappelijke relevantie. De lezer krijgt inzicht in
de culturele werking van de media. Daarnaast komt ook naar voren welke verschillende waarde in
13

een filmpje kunnen zitten en welke betekenis de makers mee willen geven. Daarbij geeft ook het
thema stof tot nadenken.

14

6. Literatuurlijst

Robert Eisinga (1989), Etnocentrisme In Nederland: Theoretische en Empirische

Modellen
De Boer, C. & Brennecke, S.I. (2009). Media en Publiek. Theorien over mediaimpact. Amsterdam: Boom. Hoofdstuk 12 (Cultural Studies)
Lakoff, G. & Johnson, M. (1980). Metaphors we live by. Chicago/London: University
of Chicago Press.
De Jager, H. , Mok, A. & G. Sipkema (2009). Grondbeginselen der sociologie.
Gezichtspunten en begrippen. Noordhoff Uitgevers B.V.
Verhoeven, N. (2011). Wat is onderzoek? Praktijkboek methoden en technieken voor
hoger onderwijs. Den Haag: Boom Lemma uitgevers
Deuze, M. (2012). Media Life. Cambridge: Polity.

15

Bijlage 1: Transcriptie

16

Analyse-eenheid
Tijd

Tekst

Beeld / geluid

Noemer

0.00 Introductie
t/m
0.19

0.20 Annermarie van Gaal

t/m aan het werk
0.45

Presentator:
Bijstandsmoeders met
kinderen verdubbelen bijna
hun inkomen door allerlei
toeslagen. En dus is de prikkel
om te gaan werken daarmee
helemaal verdwenen. Dat zegt
ondernemer en budgetcoach
Annemarie van Gaal. Maar het
Ministerie van Sociale Zaken
stelt bij monden van Minister
Asscher dat het maatregelen
heeft genomen, om dat effect
te repareren. Alleen de vraag
is. Is dat echt zo?

De presentator van
EenVandaag, staat achter een
oranje desk en introduceert het
onderwerp.

Voice over: In haar column in

het Financieel Dagblad zette
ondernemer Annemarie van
Gaal op een rij hoeveel geld
een bijstandsmoeder ter
beschikking heeft als je alle
toeslagen meerekent. Volgens
van Gaal zijn de
bijstandsmoeders hierdoor
niet geneigd om aan het werk
te gaan. Haar column werd
vandaag op veel plekken
herplaatst en geciteerd en
zorgt voor veel discussie.

Annermarie van Gaal zit achter

haar computer en is aan het
werk.

Annemarie van Gaal: Je merkt

heel erg dat het links en rechts
is. Dus mensen zijn het
helemaal met me eens, of
mensen zijn het helemaal met
me oneens.

Op het scherm in de
achtergrond is een brief te zien
waarop Laatste Aanmaning
staat. Ook zijn er twee kinderen
te zien die bij hun moeder aan
tafel zitten.

Haar bureau ligt vol papieren,

dit kan betekenen dat ze een
drukbezet persoon is.
Op de achtergrond is een zacht
muziekje te horen

Decodering:
Dominante lezing
Presentator van
EenVandaag zegt dat
bijstandsmoeders met
kinderen hun inkomen
bijna verdubbelen,
waardoor ze niet meer
willen gaan werken.
De prikkel om te gaan
werken is verdwenen.
Dit geeft aan dat werk
hebben in Nederland
iets is wat erbij hoort,
wat belangrijk is. Het is
slecht als iemand niet
werkt.

Annermarie van Gaal is

aan het werk op haar
kantoor. Er staan
allerlei duren
apparaten, zoals een
Apple computer.
Achter haar zijn
allemaal tijdschriften te
zien. Ook wordt
getoond dat Van Gaal
schrijft voor het FD.
Het beeld wat hierin
naar voren komt is dat
Van Gaal het allemaal
goed op een rijtje
heeft. Ze is in
tegenstelling tot een
bijstandsmoeder
onafhankelijk, ze
verdient zelf haar geld.
Waarden:
Onafhankelijkheid
Zelfstandigheid
Stabiliteit

17

0.46 Reactie
t/m bijstandsmoeder op
1.09 de column van
Annemarie van Gaal.

Voice over: Bijstandsmoeders

zoals Linda Moes uit Bolswart
zijn boos over het artikel. Sinds
het overleiden van haar man,
zorgt Moes alleen voor haar
zes kinderen. Ze kan maar net
rondkomen van het bedrag dat
ze krijgt.

Rijtjeshuis, waar Linda Moes

voor het raam staat en naar
buiten staart.

Interviewer die praat met

bijstandsmoeder Linda Moes:
Wat vindt u van de column?

Mevrouw Moes slaat licht rood

uit als naar haar mening over de
column van Annermarie van
Dit laat duidelijk het
Gaal wordt gevraagd.
contrast tussen Moes
en Van Gaal zien. Van
Gaal zat in haar eigen,
modern ingerichte
kantoor en heeft alles
voor mekaar. Moes
hier in tegen woont in
een sober huis en het
lijkt alsof ze het erg
moeilijk heeft. Ze
wordt zielig gevonden.

Linda Moes: Uhm, nou ik

irriteer me er wel aan, dat is
nummero 1. Zoals ik het dus
lees, dan is het net alsof ik
geluk heb dat ik een
alleenstaande moeder ben. In
de bijstand.

Fotos van haar 6 kinderen, met

een christelijk kaarsje erbij, dit
kan duiden op het feit dat ze
misschien erg gelovig is.

Linda Moes staat

achter haar raam in
haar rijtjeshuis. Ze kijkt
naar buiten, waar de
lucht grijs is. Binnen in
huis hangt een
grimmige sfeer. Er
staan allerlei grauwe
meubels en de muur
heeft een grijze kleur.

Waarden:
Instabiliteit
Afhankelijkheid
Soberheid

18

1.10 Reactie van

t/m Annemarie van Gaal
1.36 op de reactie van de
bijstandsmoeder,
mevrouw Moes.

Annemarie van Gaal: Ik wil

helemaal niet beweren dat
bijstandsmoeders het nou zo
gemakkelijk hebben, of dat ze
nou zo royaal leven, of,
helemaal niet. Maar het punt is
als ze gaan werken, dan
houden ze er netto gewoon
niks aan over.
Voice over: In haar column
telt Annemarie van Gaal alle
bedragen op die een
bijstandsmoeder per maand
krijgt. Uiterkeringen en
toeslagen bij elkaar opgeteld,
kan een bijstandsmoeder
volgens van Gaal meer dan
1900 euro per maand
ontvangen.

Op de achtergrond zijn allerlei

tijdschriften te zien, dit kan
duiden op het feit dat ze een
vrouw is die erg breed
genteresseerd is.

Ook dit fragment laat

zien dat Annemarie het
allemaal goed voor
elkaar heeft. Ze is
onafhankelijk en lijkt
breed genteresseerd,
Van Gaal praat verbaasd, omdat omdat ze allemaal
ze helemaal niet beweert dat
verschillende
bijstandsmoeders het zo
tijdschriften heeft.
makkelijk hebben, zoals
mevrouw Moes haar column
Hiernaast lijkt
opvatte.
Annemarie een beetje
gerriteerd over de
De berekeningen, waarmee van reactie van Moes op
Gaal op een bedrag van meer
haar column. Van Gaal
dan 1900 euro kwam dat
wil namelijk helemaal
bijstandsmoeders zouden
niet beweren dat
krijgen, wordt getoond.
bijstandsmoeders het
zo makkelijk hebben.
Ze verteld dit een
beetje op een toon,
waarbij ze laat zien dat
zij meer weet dan
mevrouw Moes.
Waarden:
Tegenstrijdigheid

19

1.37 Linda Moes is het niet Interviewer die praat met

t/m eens met van Gaal.
bijstandsmoeder Linda Moes:
2.07
Klopt dat bedrag een beetje
waar van Gaal op uitkomt? Is
dat bij u ook zo?
Linda Moes: Nee, absoluut
niet! Nee, als ik alles bij elkaar
optel, heb ik netto 1736 euro
in de maand. En daar moet ik
alles van doen. En dan ook
echt alles. Ik heb als ik alle
vaste lasten er vanaf haal, uhm
dan heb ik een budget van 20
euro per dag, om
boodschappen van te doen.
Dat is dus ook kleding en ook
eten, en dan ook voor mijn
hond. En uh alle eventuele
extra leuke dingen wat je dan
zou kunnen gaan doen. Maar
dan moet er ook niks tussen
komen.

Mevrouw Moes laat duidelijk

zien dat ze volgens haar
helemaal niet zoveel geld krijgt
als van Gaal eerder beweerde.
Opnieuw slaat ze ietwat rood
uit.
Op de achtergrond is een
onverzorgde plant te zien. Dit
kan misschien duiden op
geldgebrek.
Er is een klein keukentje op de
achtergrond te zien, dat ietwat
rommelig lijkt.

In dit deel van de video

is heel duidelijk op te
merken dat Linda Moes
het totaal niet eens is
met het bedrag waarop
Van Gaal uitkomt. Ze
lijkt erg
verontwaardigd.
Waarden:
Verontwaardigheid
Van Gaal en Moes
spreken elkaar heel erg
tegen. Als ik als kijker
naar dit fragment kijk
komt bij mij de vraag
op: wie van de twee
heeft gelijk? De twee
partijen vertellen
allebei iets anders, ze
zijn tegenstrijdig.
Waarden:
Tegenstrijdigheid
Onenigheid

20

2.08 Reactie Annemarie

Annemarie van Gaal: Zij
t/m van Gaal reactie Linda beweert 1700 euro te krijgen.
2.22 Moes
Bij wat ze nu opnoemt 1736
euro wat ze nu per maand
ontvangt, maar wat ze
bijvoorbeeld vergeet, in haar
geval, is dat ze 1500 euro per
kwartaal aan kinderbijslag
krijgt. Plus alle gemeentelijke
regelingen die ze krijgt. Zij
komt ook bij een nettobedrag
uit van 2.200/2.300 euro.

Annemarie van Gaal zit op de

voorgrond en in de achtergrond
is een rek met allerlei
tijdschriften te zien, het
tijdschrift dat het meest opvalt
is de Linda.
Annemarie legt op een rustige
manier uit, waarom ze gelijk
heeft wat betreft het geld van
bijstandsmoeders.

Weer is er de
onenigheid tussen de
twee partijen te zien.
Dit keer gooit Van Gaal
nog een extra schepje
op haar argument,
waarom mevrouw
Moes geen gelijk heeft.
Er is niet alleen een
contrast te zien tussen
het bedrag wat
bijstandsmoeders
volgens Van Gaal
zouden krijgen en het
bedrag dat ze volgens
Moes zouden krijgen,
maar er is ook een
symbolisch contrast,
wat vaak in de video
voorkomt. Het contrast
van iemand die een
eigen kantoor heeft en
iemand die in een klein
huis woont.
Waarden:
Stabiliteit vs
instabiliteit
Zelfstandigheid vs
onzelfstandigheid
Onafhankelijkheid vs
afhankelijkheid

21

2.22
t/m
2.29

Voice-over: Met haar column

wil Van Gaal niet zeggen dat de
uitkeringen omlaag moeten.
Haar punt is dat
bijstandsouders door de
hoogte van de uitkering niet
gestimuleerd worden om aan
het werk te gaan.

Er is een klein keukentje te zien, De voice over zorgt

waarin mevrouw Moes koffie
ervoor dat Van Gaal en
staat te zetten.
Moes dichter naar
elkaar toe groeien. Dit
Er staan flessen cola etc. van
doet hij door te zeggen
niet al te duren merken. Vooral dat het niet de
huismerken.
bedoeling was van Van
Gaal om met haar
column te beweren dat
de uitkeringen van
bijstandsmoeders
omlaag moeten. Heel
even wordt de druk van
de ketel gehaald.

2.30
t/m
3.01

Interviewer Linda Moes:

Waarom gaat u niet aan het
werk?
Linda Moes: aha! Waarom ga
ik niet aan het werk. Nou ten
eerste is het probleem dat er
voor mij geen werk is . Een
heleboel plekken worden
opgevuld door jongeren. Want
ik ben 42 bijna dus ik val tussen
wal en schip dus ik ben
eigenlijk te oud. Uuhm.
Interviewer: Stel er was een
baan voor u zou u dan aan het
werk gaan?

Mevrouw Moes grinnikt als de

vraag waarom gaat u niet aan
werk wordt gesteld, ze lijkt
gerriteerd vanwege de vraag.

Linda Moes: Dat zou ik heel

erg moeilijk vinden want wie
zorgen er voor mijn kinderen in
de zomervakantie en in de
vakanties?

De interviewer
confronteert Moes met
het feit dat ze geen
werk heeft en niet aan
het werk gaat. Hierbij
Opnieuw slaat mevrouw Moes
geeft Moes als
rood uit.
antwoord dat ze op
haar kinderen moet
Op de achtergrond is een jongen letten en hierdoor niet
te zien die op de computer bezig aan het werk kan.
is.
Het beeld kan hierbij
Ook is er een plant te zien, die
ontstaan dat Moes
niet zo goed lijkt verzorgd.
gewoon geen zin heeft
om te gaan werken. In
Nederland kun je je
kinderen ook naar een
kinderopvang brengen.
Waarden:
Eigen belang, Moes
profiteert van de
overheid.

22

3.02 Reactie minister van

t/m sociale zaken die
3.24 reactie geeft op
column

3.24 Reactie Van Gaal op

t/m plannen regering
3.31

Voice-over: Minister van

sociale zaken Asscher
reageerde gister ook op de
column van Annemarie van
Gaal. Via een woordvoerder
laat hij ons weten: Dit is een
bekend probleem. Het kabinet
heeft dit met Prinsjesdag,
vorige week, opgelost.
Alleenstaande minima met
kinderen die gaan werken,
gaan er vanaf januari daarom
10% op vooruit. Zodat werken
loont. De column van mevrouw
Van Gaal is achterhaald.

EenVandaag laat een grafiek

zien die minister Asscher heeft
getwitterd. Asscher haalt in de
tweed Geenstijl en Annemarie
van Gaal aan.

Interviewer Annemarie van

Gaal: Deze regering gaat daar
nu ook iets aan doen. Dat
mensen met een minimumloon
er nu 10% op vooruit gaan. Is
dat genoeg?

Opnieuw is het rek met de

tijdschriften te zien.
Van Gaal denkt dat de plannen
van minister Asscher niet gaan
werken.

Annemarie van Gaal: Nee dat

lost het probleem dan nog niet
op. Niet voor deze groep.

De reactie van Asscher laat

EenVandaag zien in een kader.
Op de achtergrond is een foto
van minister Asscher te zien. Hij
draagt een pak. De balk waarin
staat Reactie minister Asscher
kleurt oranje.
Er is een heel lichtelijk
achtergrondmuziekje te horen
in mineur met een zware bas.

Annemarie van Gaal en

Linda Moes lijken het
meer met elkaar eens
te zijn. Ze denken dat
de 10% geen oplossing
gaat bieden.
Waarden:
Eensgezindheid, ze zijn
allebei tegen het plan
van de minister

23

3.31
t/m
4.13

4.13
t/m
4.22

Interviewer die praat met

Linda Moes: Dus als u straks
aan het werk gaat houdt u
straks in 2015 echt veel meer
over dan wanneer u in een
uitkering blijft zitten.

Linda Moes kijkt erg bedenkelijk Kijk bij vorige

als de interviewer haar de vraag dominante lezing.
stelt die hiernaast te zien is.
Linda Moes heeft een heel
stellig antwoord klaar. Ze weet
zeker dat ze gelijk heeft en dat
ze er niet op vooruit zal gaan.

Linda Moes: Nee, nee.

Interviewer: Dat gaat u niet
stimuleren om aan het werk te Linda praat erg snel, en is niet
steeds rood in haar gezicht.
gaan?
Linda Moes: Uh, als ik veel
meer overhoud, maar dat veel
overhouden gaat namelijk niet
door. Want als je namelijk
boven uuh, uuh, een bepaald
inkomen.. ik geloof dat dat
voor een bijstandsmoeder zon
19.000 euro zo veel, als je daar
boven komt dan vervallen alle
toeslagen van het
kindgebonden budget en voor
de huurtoeslag en zorgtoeslag
en dat gaat dus heel snel naar
beneden.
Interviewer: En wat moet een
overheid dan doen om u aan
het werk te krijgen?
Linda Moes: uuuuhm, dat vind
ik eigenlijk heel erg moeilijk.
Voice-over: Van Gaal coacht
zelf een aantal
bijstandsmoeders en denkt dat
alleen drastische maatregelen
er voor kunnen zorgen dat veel
bijstandsmoeders weer aan
het werk gaan.

Er is een groot gebouw te zien,

met een vlag waarop staat.
vangaal&company, de naam van
Annermaries bedrijf.

Hier is het beeld van

afhankelijk weer
duidelijk te zien.
Bijstandsmoeders zijn
afhankelijk van
Naast de deur van het kantoor
Annemarie van Gaal.
van mevrouw van Gaal is een
De bijstandsmoeders
bordje te zien. Met de naam van moeten gecoacht
haar bedrijf en de naam van
worden, om weer aan
haar magazine AMMAGAZINE.
het werk te gaan.
Op de achtergrond is een zacht
liedje te horen.

24

4.23
t/m
4.43

Annemarie van Gaal: Mijn

pleidooi is ook altijd dat de
allerlaagste inkomens, en dan
heb ik het ook echt over brutoinkomens tot 20.000, 25.000,
dat die gewoon geen belasting
betalen. Maar dan moeten we
ook alle toeslagen en alle
regelingen en alle kortingen en
alles opheffen. Maar dat
gewoon ieder gewerkt uur ook
daadwerkelijk dat oplevert.

Annemarie van Gaal zit achter

haar Apple computer. Op het
bureau ligt er een stapel papier.
Vooraan in beeld staat er een
gezonde plant. Van Gaal lijkt aan
het werk te zijn.
Er is een close-up te zien. De
boekplank op de achtergrond is
wazig geworden en er valt nog
maar een deel te zien. De
LINDA. is weggevallen.

Opnieuw is het
contrast tussen
afhankelijk en
onafhankelijkheid
weer te zien. Dit is een
erg belangrijk contrast
in de video.

25