Waterkwaliteit:

opnieuw 6000 Vlaamse gezinnen

in actie voor water!
Inleiding
Op Wereldwaterdag in maart 2001 ging de campagne
Water voor Morgen van start. Deze campagne maakt
deel uit van de sensibilisatiecampagne Water. Elke
druppel telt. van de Vlaamse overheid. Water voor
Morgen heeft als doel huisgezinnen aan te zetten tot
een duurzaam watergebruik, aan de hand van 2 brochures: Waterkwantiteit (deel I) en Waterkwaliteit (deel
II). Daarnaast worden er in een aantal Vlaamse gemeenten ook infoavonden georganiseerd.
De campagne werd aangekondigd in tal van gemeentelijke infobladen en
tijdschriften zodat
Aanvragen pakket waterkwaliteit
iedereen zowel deel
I als deel II kon
Gemeente
Aantal
aanvragen. 12.000
1. Antwerpen
475
brochures boorde2. Leuven
100
vol praktische tips
3. Kortrijk
98
rond duurzaam wa4. Aalst
94
tergebruik vlogen in
5. Mol
81
minder dan drie
6. Gent
80
maanden tijd de
7. Roeselare
74
deur uit! Omwille
8. Lier
70
van de aanhouden9. Wevelgem
69
de vraag zullen bei10. Heusden-Zolder
65
de brochures vanaf

eind december 2002 ook op de

WWF website beschikbaar zijn.
Elke brochure bevat eveneens een enqute. Een
nieuwsbrief met de resultaten van de enqute bij deel I,
Waterkwantiteit werd reeds in het voorjaar verspreid. U
kan hem raadplegen op onze website (www.wwf.be).
De nieuwsbrief die u nu in handen heeft, toont de resultaten van de enqute bij deel II, Waterkwaliteit.
Opnieuw was de respons zeer hoog: maar liefst 20 %
van de deelnemers stuurde de vragenlijst terug.
Ook deze keer geven we u een overzicht van het aantal aanvragen per provincie en een top tien van de gemeenten die het enthousiastst reageerden.
Aanvragen voor het tweede pakket
10%
39%

14%

Antwerpen
Oost-Vlaanderen
West-Vlaanderen
Vlaams-Brabant
Limburg

18%
19%

Hoe ziet het demografisch profiel van onze deelnemers eruit?

Bediende
Gepensioneerd
Hoger- en middenkader
Arbeider
Huisman of -vrouw
Andere
Werkloos
Student
Vakman
Vrij beroep
Landbouwer

30%

20%

10%

0%

<20

20-30 30-40 40-50 50-60 60-70

>70

Leeftijdscategorien (jaar)

Verdeling volgens type woning (%)

7%
45%

3%
23%
Appartement, loft, studio
Rijwoning zonder tuin
Rijwoning met tuin
Halfopen bebouwing

10 15 20 25 30 35 40

22%

Open bebouwing

Water voor Morgen

Verdeling per beroepscategorie (%)

Verdeling van de respondenten per leeftijdscategorie

Aantal respondenten (%)

Zowat 59 % van de respondenten behoort tot de beroepsactieve bevolking en zowat alle leeftijdscategorien zijn vertegenwoordigd.
63 % van de deelnemers woont op het platteland of in
een landelijke omgeving, 37% in de stad of in een stedelijke omgeving. Toch bezitten bijna alle respondenten een tuin.

 WWF-Canon / Michle DPRAZ

ELKE DRUPPEL
TELT.

Hoe bewust gaan onze respondenten

om met producten?
1. Wasmiddelen: een bewuste keuze?
56 % van de respondenten beweert fosfaatvrije producten te gebruiken en 44 % beweert het etiket te lezen alvorens zich een product aan te schaffen. Toch
heeft 79 % van de respondenten er geen idee van of
er meer fosfaten in waspoeders dan in vaatwaspoeders zitten. Hieruit kunnen we afleiden dat respondenten die hun (vaat)wasmiddel bewust lijken te kiezen
toch niet over voldoende informatie beschikken om
daadwerkelijk een ecologisch verantwoord product te
kunnen herkennen. Dit is een ernstig probleem, want
het gebruik van (vaat)wasmiddelen met een hoog fosfaatgehalte (voor vaatwasmiddelen vaak meer dan
30%!), houdt duidelijk verband met de eutrofiring(*)
van oppervlaktewateren.

2. Chemische bestrijdingsmiddelen blijven

erg in trek.
Bij de meeste mensen zijn er elementen in de tuin aanwezig die op een ecologisch bewustzijn of gedrag kunnen wijzen, zoals inheemse struiken, kruiden en bomen, bepaalde plaatsen die selectief worden gemaaid,
een composthoop en hoopjes kreupelhout. Zoals in de
brochure Waterkwaliteit wordt uitgelegd, creren deze
ingrepen ruimte voor natuurlijke helpers, zodat plagen
in de hand kunnen worden gehouden.
Gebruik van regenwater in de tuin
Op enkele plaatsen wordt
max 2x/jaar gemaaid
Vijver
Inheemse kruiden,
struiken en bomen
Hoopjes kreupelhout
Composthoop
0%

20%

40%

60%

80% 100%

Om plagen te bestrijden gebruikt 60 % milieuvriendelijke alternatieven zoals onder meer het strooien van
keukenmiddeltjes, het zetten van bepaalde planten tegen insecten en het gebruik van zelfgemaakte vallen
zonder chemisch gif.

3. (Natuur)verven?
De meerderheid van de respondenten gebruikt acrylaatverven. De milieuonvriendelijke alkydverven komen op de tweede plaats en dan pas volgen de natuurverven. Er is dus duidelijk nog een grote behoefte
aan informatie over het bestaan en het gebruik van natuurverven. Natuurverven bestaan uit natuurlijke bestanddelen die zowel voor, tijdens als na gebruik beter
zijn voor het milieu en de gezondheid dan voor de andere twee soorten verven het geval is. Die bestaan immers voornamelijk uit milieubelastende petrochemische grondstoffen.

4. Bouwmaterialen
Als we naar het materiaal van afvoergoten
en pijpen kijken, zien
we dat zink en kunststof de meest gebruikte materialen zijn (met
respectievelijk 47% en
37% voor afvoergoten
en 30% en 60% voor
afvoerpijpen). Zink heeft echter een hoog
vervuilingspotentieel in contact met water.
Wie met het milieu begaan is, kan dus beter opteren voor hout of gerecycleerde
kunststoffen.
Materiaaltype van de
afvoergoot (%)

Daartegenover staat wel dat 41 % van de respondenten toch nog bestrijdingsmiddelen in de tuin gebruiken!
Deze komen in het grondwater en het oppervlaktewater terecht en zorgen voor milieu- en gezondheidsproblemen.

47

37
(*) Eutrofiring krijg je wanneer waterplanten welig beginnen te groeien
door een overaanbod van voedsel in het water. In bepaalde omstandigheden is dit een natuurlijk fenomeen, maar vaak is het de mens
die verantwoordelijk is voor de enorme algen- en plantengroei, door
een toevloed van nitraten en fosfaten uit huishoudelijk afvalwater en
landbouw. Hierdoor ontstaat een zuurstoftekort in het water, waardoor de dieren in ademnood geraken en uiteindelijk sterven.

Materiaaltype van de
afvoerpijp (%)

8
6

WWF-Belgium

WATER.

30

56
1
1 1
Koper

Lood

Kunststof

Zink

Hout

Ik weet het niet

Water, 1001 soorten en kwaliteiten!

Meer dan de helft van de respondenten drinkt gebotteld water. Slechts 37% kiest voor leidingwater om de
dorst te lessen. Een gevoel van ongerustheid is de
voornaamste reden om geen leidingwater te drinken.
Nochtans is leidingwater n van de meest gecontroleerde voedingsstoffen, en kan het dus gerust gedronken worden.
Redenen voor het niet drinken van leidingwater
Aanwezigheid van
verontreinigingen
Ijzersmaak

Wat verder opvalt, is dat 68% van de respondenten die

een kalkgehalte onder de 3d optekenden een ontharder bezitten. Dit bevestigt de soms zeer intensieve
werking van ontharders die praktisch alle kalk uit het
water halen met als gevolg dat het water licht zuur
wordt. Als het water te zuur wordt kan bij loden leidingen lood vrijkomen, waardoor het water niet meer voor
consumptie geschikt is.
Gebruik dus enkel een ontharder indien dit echt nodig
is en installeer deze op knelpuntplaatsen: bv. voor de
wasmachine of op het warmwatercircuit (als dit van het
koudwatercircuit gescheiden is). Kalk wordt immers afgezet bij verhoogde temperaturen. Raadpleeg de brochure Waterkwaliteit voor meer informatie.
(*) Duitse hardheidsgraden: eenheid die de hoeveelheid kalk in leidingwater weergeeft

Kleur

Klakgehalte van het leidingwater

5%

Kalkgehalte

6%

21%
Chloorsmaak

<3d
4-7d

Gevoel van
ongerustheid
0%

7-14d
14-21d

5% 10% 15% 20% 25% 30% 35%

>21d
22%
46%

2. Hardheidsmeting
Opmerkelijk is dat bij 21 % van de metingen op leidingwater een hardheid boven de 21d(*) werd vastgesteld: dit wijst op zeer hard water, wat bij hoge temperaturen nefast kan zijn voor huishoudapparaten. Zon
6% van deze respondenten gebruikt dan ook terecht
een ontharder.
Ook heel wat respondenten die een kalkgehalte onder
de 21d vaststelden, blijken een ontharder te bezitten,
hoewel dit bij dergelijke kalkwaarden niet nodig is.

3. Nitraatmeting
Bij een kwart van onze respondenten bleek het water
uit hun put ongeschikt te zijn voor consumptie, omdat
de norm van 50 mg/l nitraat werd overschreden. Drink
dus niet zomaar het water uit je eigen waterput. Ook
als het aangetast is door vervuiling kan putwater of
bronwater er normaal uitzien en zelfs lekker smaken.
Daarom moet de kwaliteit van putwater regelmatig getest worden door een erkend laboratorium. De
Vlaamse Milieumaatschappij verzorgt gratis analyses
van water uit grondwaterputten wanneer een aansluiting op het leidingwaternet niet mogelijk is (voor meer
info, surf naar www.vmm.be).
Concentratie nitraten in putwater (%)
8%
19%

38%
10-25mg/l

WWF-Canon / Chris Martin BAHR

WWF-Belgium

1. Leidingwater:
een gewaardeerde dorstlesser of niet?

WATER.
ELKE DRUPPEL
TELT.

25-50mg/l
50-100mg/l
100-250mg/l

35%

ELKE DRUPPEL
TELT.

Het gebruik van regenwater.

Grachten, rioleringen en groendaken
Maar liefst 46% van de respondenten heeft het regenwater van de woning afgekoppeld. Dit is veel meer dan
de gemiddelde Vlaming. De meerderheid van de mensen die regenwater hebben afgekoppeld vangen het
op in een regenwaterput of tank en in een regenwaterton. Slechts 1% vangt regenwater op in een infiltratieput of buis.
Het regenwater is afgekoppend en stroomt:
In een regenwaterput
of -tank

Opvallend is dat maar

weinig respondenten
het afgekoppelde water laten infiltreren. Dit
wijst erop dat mensen
regenwater afkoppelen om het effectief te gebruiken. Nochtans kan men
regenwater ook in de grond laten sijpelen doorheen infiltrerende tegels, in een infiltratiekom of in een gracht.
Dit kan zelfs als men niet beschikt over een regenwaterput of -tank. Het regenwater dat afgekoppeld is,
wordt voornamelijk gebruikt voor het sproeien van de
tuin (50%), het wassen van de auto (40%) en de
schoonmaak (34%).

In een regenwaterton
In een infiltratieput
of -buis

ndenten
n de respo
a
v
%
1
ts
is jammer,
Slech
ndak. Dat
e
ro
g
a
n
e
e
bezit
is een prim
groendak
n
n
ie
e
d
e
n
t
e
n
v
a
o
w
water. B
n
e
g
re
r
o
e
ert h t
buffer vo
huis en cre
je
t
e
h
rt
e
e stad.
isole
groen in d
een stukje

In een zone in de tuin

Doorheen infiltrerende
tegels
In een infiltratiekom
In een gracht
0

10 15 20 25 30 35 40 %

Afvalwaterzuivering
Slechts 2% van de respondenten bezit een individuele afvalwaterbehandelingsinstallatie (IBA). Het is bijgevolg te verklaren dat 79% niet weet of hun gemeente een
subsidie geeft voor een IBA.

Conclusie:

Water voor Morgen

Zoals reeds bleek uit de enquteresultaten van deel I,

Waterkwantiteit, lijken de respondenten van Water
voor Morgen meer begaan te zijn met het milieu in het
algemeen en de waterproblematiek in het bijzonder
dan de gemiddelde Belg. Zo kijkt de meerderheid van
de respondenten naar de samenstelling van
(vaat)wasmiddelen, gebruikt ze alternatieve bestrijdingsmiddelen, koppelt ze het regenwater af van het
afvalwater en gebruikt ze effectief regenwater in huis
en tuin.
Anderzijds blijken de criteria voor een bewuste, ecologische keuze van (vaat)wasmiddelen - zoals de aanwezigheid van fosfaten - niet voldoende gekend te
zijn, grijpen veel mensen toch nog naar chemische bestrijdingsmiddelen en gebruiken de meesten synthetische verven (i.e. alkyd- en acrylaatverven) in plaats
van natuurverven.
Ook het gebruik van infiltratievoorzieningen en groendaken is nog niet ingeburgerd.
Reden genoeg dus om de Vlaamse bevolking te blijven informeren en sensibiliseren!

Ministerie van de
Vlaamse Gemeenschap
WWF
E. Jacqmainlaan 90,
1000 Brussel
Tel: 02/340.09.99
Fax: 02/340.09.33
e-mail: info@wwf.be
http://www.wwf.be

Administratie Milieu-, Natuur-, Land- en

Waterbeheer (AMINAL), Afdeling Water
Alhambragebouw
E. Jacqmainlaan 20 bus 5,
1000 Brussel
Tel: 02/553.21.11
Fax: 02/553.21.05
e-mail: water@lin.vlaanderen.be
http://www.vlaanderen.be

Deze brochure is een uitgave van WWF-Vlaanderen en werd gerealiseerd

met de steun van AMINAL, Vlaamse Overheid, oktober 2002.
Redactie: Sabine Caremans (WWF)
Eindredactie : Ingrid Adams
Leescomit: Christophe Dierckxsens (AMINAL), Veronique Vens (AMINAL),
Philippe Weiler en Ingrid Adams (WWF)
Grafische Vormgeving: Jan van Remortel
Druk: Claes Printing nv
V.U.: Luc Dries (WWF)
Gedrukt op niet-chloorgebleekt 100% gerecycleerd papier (post-consumptie)
Met speciale dank aan Ridder Marc Sleen voor het uitlenen van de stripfiguur
Adhemar en aan MINEvision voor de verwerking van de resultaten.

WWF-Belgium

WATER.