Vous êtes sur la page 1sur 16

23/06/2016

LuaWikipdia,aenciclopdialivre

Lua
Origem:Wikipdia,aenciclopdialivre.

ALuaonicosatlitenaturaldaTerra[nota1]eoquintomaiordoSistemaSolar.omaiorsatlitenaturaldeumplanetanosistemasolaremrelaoaotamanhodoseucorpoprimrio,[nota2]
tendo27%dodimetroe60%dadensidadedaTerra,oquerepresenta181dasuamassa.Entreossatlitescujadensidadeconhecida,aLuaosegundomaisdenso,atrsdeIo.Estimaseque
aformaodaLuatenhaocorridohcercade4,5milmilhes*deanos,relativamentepoucotempoapsaformaodaTerra.Emboranopassadotenhamsidopropostasvriashiptesesparaa
suaorigem,aexplicaomaisconsensualatualmenteadequeaLuatenhasidoformadaapartirdosdetritosdeumimpactodeproporesgigantescasentreaTerraeumoutrocorpodo
tamanhodeMarte.

Lua
SatlitedaTerra

ALuaencontraseemrotaosincronizadacomaTerra,mostrandosempreamesmafacevisvel,marcadapormaresvulcnicosescurosentremontanhascristalinaseproeminentescraterasde
impacto.omaisbrilhanteobjetonocuaseguiraoSol,emboraasuasuperfciesejanarealidadeescura,comumarefletnciapoucoacimadadoasfalto.Asuaproeminncianocueoseu
cicloregulardefasestornaramaLua,desdeaantiguidade,umaimportanterefernciaculturalnalngua,emcalendrios,naarteenamitologia.AinflunciadagravidadedaLuaestnaorigem
dasmarsocenicaseaoaumentododiasideraldaTerra.Asuaatualdistnciaorbital,cercadetrintavezesodimetrodaTerra,fazcomquenocuosatlitepareateromesmotamanhodo
Sol,permitindolhecobriloporcompletoduranteumeclipsesolartotal.
ALuaonicocorpocelesteparaalmdaTerranoqualossereshumanosjpisaram.OProgramaLuna,daUnioSovitica,foioprimeiroaatingiraLuacomsondasnotripuladasem1959.
OProgramaApollo,dogovernodosEstadosUnidos,permitiuarealizaodasnicasmissestripuladasathojeaosatlite,desdeaprimeiraviagemtripuladaem1968pelaApollo8,atseis
alunagenstripuladasentre1969e1972,aprimeiradasquaisaApollo11.Estasmissesrecolherammaisde380quilogramasderochaslunaresquetmsidousadasnoestudosobreaorigem,
histriageolgicaeestruturainternadaLua.ApsamissoApollo17,em1972,aLuafoivisitadaapenaspornavesespaciaisnotripuladas,comopelaltimasondadoprogramasovitico
Lunokhod.Desde2004,Japo,China,ndia,EstadosUnidoseaAgnciaEspacialEuropeiaenviaramsondasespaciaisaosatlitenatural.Estasnavesespaciaistmcontribudoparaconfirmara
descobertadeguageladaemcrateraslunarespermanentementeescurasnosplosevinculadaaoregolitolunar.MissestripuladasfuturasparaaLuaforamplanejadas,atravsdeesforosde
governosedofinanciamentoprivado.ALuapermanece,conformeacordadonoTratadodoEspaoExterior,livreparatodasasnaesquequeiramexplorarosatliteparafinspacficos.

ndice
1 Nomeeetimologia
2 Formao
3 Caractersticasfsicas
3.1 Estruturainterna
3.2 Geologiadesuperfcie
3.2.1 Caractersticasvulcnicas
3.2.2 Craterasdeimpacto
3.2.3 Presenadegua
3.3 Campogravitacional
3.4 Campomagntico
3.5 Atmosfera
3.6 Estaes
4 RelaocomaTerra
4.1 rbita
4.2 AparnciaapartirdaTerra
4.3 Efeitosnasmars
4.4 Eclipses
5 Estudoeexplorao
5.1 Primeirosestudos
5.2 Exploraodireta(19591976)
5.2.1 UnioSovitica
5.2.2 EstadosUnidos
https://pt.wikipedia.org/wiki/Lua

Caractersticasorbitais
Semieixomaior

384399km
(0,00257UA)

Perigeu

363104km
0,0024UA

Apogeu

405696km
0,0027UA

Excentricidade

0,0549

Perodoorbital

27,321582d
(0,074802a)

Perodosindico

29,530589d
(0,08085a)

Velocidadeorbitalmdia 1,022km/s
Inclinao

Comaeclptica:
5,145
Comoequadorda
Terra:entre18,29e
28,58
Caractersticasfsicas

Dimetroequatorial

3474,8km

readasuperfcie

0,074Terras
3,793x107km

Volume

0,020Terras
2,19581010km

Massa

0,0123Terras

1/16

23/06/2016

LuaWikipdia,aenciclopdialivre

5.2.2 EstadosUnidos
5.3 Pscorridaespacial(1990atualidade)
5.4 Astronomia
5.5 Estatutojurdico
6 Impactocultural
7 Vertambm
8 Notas
9 Referncias
10 Bibliografia
10.1 Leituraadicional
11 Ligaesexternas

Massa

0,0123Terras
7,349x1022kg

Densidademdia

3,34g/cm

Gravidadeequatorial

0,1654g

Perododerotao

27d7h43min
(rotaosncrona)

Velocidadedeescape

2,38km/s

Albedo

0,1054

Temperatura

mdia:53,1C
173,1Cmin
116,9Cmax

Composiodaatmosfera

Nomeeetimologia

Pressoatmosfrica

1Pa

OtermoemportugusLuatemorigemnolatimLuna.Outrotermomenoscomumselene,derivadodogregoantigoselene(),deondeoprefixo"seleno"(comoemselenografia)
derivouse.[2]

Hlio
Nenio
Hidrognio
Argnio

25%
25%
23%
20%

Formao

Escaladotempogeolgicolunar(milhesdeanosantesdopresente)

TmsidopropostosvriosmecanismosparaexplicaraformaodaLua,aqualocorreuh4,5270,010milmilhesdeanosatrseentre30e50milhesdeanosapsaorigemdoSistemaSolar.[3]
Umapesquisarecentepropeumaidadeligeiramentemaisjovem,entre4,4e4,45milmilhes*deanos.[4][5]EntreosmecanismospropostosestoafissodaLuaapartirdacrostaterrestreatravsde
foracentrfuga[6](oqueexigiriaumaimensaforaderotaodaTerra),[7]acapturagravitacionaldeumaluaprformada[8](oqueexigiriaumaimprovvelatmosferaalargadadaTerracapazde
dissiparaenergiadapassagemdaLua)[7]eaformaosimultneadaTerraedaLuanodiscodeacreoprimordial(quenoexplicaoesgotamentodeferrometliconaLua).[7]Estashiptesestambm
noconseguemexplicaroelevadomomentoangulardosistemaTerraLua.[9]

Impressoartsticadoimpactoentrea
TerraeTheia.Osdestroosdo
impactoteriamposteriormente
formadoaLua.

AhiptesequehojeemdiaprevaleceadequeosistemaTerraLuaseformouemresultadodeumgigantescoimpacto,durantequalumcorpodotamanhodeMarte,denominadoTheia,colidiucoma
recmformadaprotoTerra,projetandomaterialparaasuarbitaqueseaglutinouatformaraLua.[10]DezoitomesesantesdeumaconfernciasobreapossvelorigemdaLuaemoutubrode1984,Bill
Hartmann,RogerPhillipseJeffTaylordesafiaramoscolegascientistasaodizer:"Vocstm18meses.VoltemparaosdadosdaApollo,voltemparaoscomputadores,faamoquetiveremquefazer,mas
decidamse.NovenhamparaaconfernciaamenosquetenhamalgoadizersobreonascimentodaLua."Naconfernciade1984emKona,noHava,ahiptesedograndeimpactoemergiucomoa
maispopular."Antesdaconfernciahaviapartidriosdastrsteorias"tradicionais",almdealgumaspessoasqueestavamcomeandoaconsideraroimpactogigantecomoumapossibilidadesriae
haviaumenormegrupoapticoqueachavaqueodebatejamaisseriaresolvido.Posteriormente,haviaessencialmenteapenasdoisgrupos:osdefensoresdograndeimpactoeosagnsticos."[11]

PensasequeosimpactosgigantestenhamsidocomunsnosprimrdiosdoSistemaSolar.AssimulaesemcomputadordomodelodograndeimpactosoconsistentescomasmediesdomomentoangulardosistemaTerraLuaecomo
pequenotamanhodoncleolunar.EstassimulaesmostramtambmqueamaiorpartedaLuatemorigemnocorpoqueembateu,enonaprotoTerra.[12]Noentanto,htestesmaisrecentesquesugeremqueamaiorpartedaLuaseformoua
partirdaTerra,enodoimpacto.[13][14][15]
OsmeteoritosmostramqueosoutroscorposdoSistemaSolarinterior,comoMarteeVesta,tmcomposiesisotpicasdeoxignioetungstniomuitodiferentesdasencontradasnaTerra,enquantoaTerraeaLuatmcomposiesisotpicas
praticamenteidnticas.AmisturadematerialvaporizadoentreaTerraeaLuaemformaoapsoimpactopoderiaterequilibradoassuascomposiesisotpicas,[16]emboraistoaindasejadebatido.[17]

https://pt.wikipedia.org/wiki/Lua

2/16

23/06/2016

LuaWikipdia,aenciclopdialivre

AgrandequantidadedeenergialibertadanoeventodegrandeimpactoeaposterioraglutinaodematerialnarbitadaTerrateriamfundidoacamadaexternaterrestre,formandoum
oceanodemagma.[18][19]ArecmformadaLuateriatidotambmoseuprpriooceanodemagmalunarcujaprofundidadeseestimatersidoentre500kmeoraiototaldaLua.[18]
Apesardahiptesedograndeimpactoserprecisanaexplicaodemuitaslinhasdeevidncia,existemaindaalgumasquestesemaberto,amaioriadelassobreacomposiodaLua.[20]
Em2001,umaequipadoInstitutoCarnegiedeWashingtondivulgouamediomaisprecisadasassinaturasisotpicasderochaslunaresatatualidade.[21]Parasuasurpresa,
descobriramqueasrochasdoprogramaApolloapresentavamumaassinaturaisotpicaidnticadepedrasdaTerraediferentedequasetodososoutroscorposdoSistemaSolar.Tratou
sedeumaobservaoinesperada,umavezqueseacreditavaqueamaiorpartedomaterialqueentrouemrbitaparaformaraLuafosseprovenientedeTheia.Em2007,umgrupode
investigadoresdoInstitutodeTecnologiadaCalifrniaanunciouqueaprobabilidadedaTerraedeTheiateremassinaturasisotpicasidnticaserainferiora1%.[22]Umaanlisede
istoposdetitnionasamostraslunarestrazidaspelaApollo,publicadaem2012,demostrouqueaLuatemamesmacomposioqueaTerra.[23]

OceanusProcellarum("OceanodasTempestades").
Fossastectnicasantigasestruturaretangular(visvel
topografiagradientesgravitacionaisdaGRAIL)

Caractersticasfsicas
Estruturainterna
ALuaumcorpodiferenciado:asuacrosta,mantoencleosodistintosemtermosgeoqumicos.ALuapossuiumncleointerno
slidoericoemferrocom240kmderaioeumncleoexternofluidocompostoessencialmenteporferroemfusoecomumraiode
aproximadamente300km.Oncleoenvoltoporumacamadaparcialmenteemfusocomumraiodecercade500km.[25]Pensase
queestaestruturasetenhadesenvolvidoapartirdacristalizaofracionadadeumoceanodemagmaglobal,poucotempodepoisda
formaodalua,hcercade4,5milmilhesdeanos.[26]Acristalizaodesteoceanodemagmateriacriadoummantomfico
atravsdeprecipitaoeafundamentodosmineraisolivina,piroxenaeortopiroxena.Apsacristalizaodecercadetrsquartosdo

slica

Mares

Montanhas

SiO2

45.4%

45.5%

Al2O3

14.9%

24.0%

oceanodemagma,tornousepossvelaformaodeplagioclasesquepermaneceramsuperfcie,formandoacrosta.[27]Osltimos
lquidosacristalizarteriaminicialmentepermanecidoentreacrostaeomanto,comelevadaabundnciadeelementosincompatveis

alumina
cal

CaO

11.8%

15.9%

eprodutoresdecalor.[28]Deformaconsistentecomestahiptese,omapeamentogeoqumicoapartirderbitarevelaqueacrosta
compostaprincipalmenteporanortosito,[29]enquantoqueasamostrasderochalunardosriosdelavaqueemergiramsuperfciea

xidoferroso

FeO

14.1%

5.9%

xidodemagnsio

MgO

9.2%

7.5%

partirdafusoparcialdomantoconfirmamacomposiomficadomanto,oqualmaisricoemferrodoqueodaTerra.[28]As

dixidodetitnio

3.9%

0.6%

anlisesgeofsicassugeremqueacrostatenhaemmdia50kmdeespessura.[28]

TiO2

xidodesdio

Na2O

0.6%

0.6%

99.9%

100.0%

AluaosegundosatlitemaisdensodoSistemaSolar,atrsapenasdeIo.[30]Noentanto,oseuncleointernopequeno,comum
Estruturalunar

Composioqumicadoregolitolunar[24]
Composio(wt%)
Composto
Frmula

Total

raiodeapenas350kmoumenos,[28]oquecorrespondeapenasacercade20%dasuadimenso,emcontrastecomoscercade50%
damaiorpartedosoutroscorposterrestres.Asuacomposionoestaindaconfirmada,masprovavelmentedeferrometlicoligadocomumapequenaquantidadedeenxofreenquel.A

anlisedarotaodaLuaindicaqueoncleoseencontranumestadodefuso,pelomenosparcialmente.[31]

Geologiadesuperfcie
AtopografiadaLuatemsidomedidaatravsdealtimetrialasereanliseestereoscpica.[32]AcaractersticatopogrficamaisproeminenteaBaciadoPoloSulAitken,comcercade2240kmdedimetro,oquefazdelaamaiorcrateralunar
eemaiorcrateraconhecidadoSistemaSolar.[33][34]Com13kmdeprofundidade,asuabaseopontodemenoraltitudenaLua.[33][35]Ospontosdemaioraltitudeencontramseimediatamenteanordeste,tendosidosugeridoqueestarea
possatersidoformadaatravsdoprprioimpactooblquonasuperfciequedeuorigembacia.[36]Asoutrasbaciasdeimpactodegrandedimenso,comoosmaresImbrium,Serenatis,Crisium,SmythiieOrientale,possuemigualmente
poucaaltitudeeorlaselevadas.[33]Afaceocultadaluatemumaaltitudemdiacercade1,9kmsuperiorfacevisvel.[28]
Caractersticasvulcnicas
Asplancieslunaresescuraserelativamentedesertasquepodemserfacilmenteobservadasaolhonusodenominadasmares(oumariaemlatim,singularmare),umavezqueosastrnomosdaAntiguidadeacreditavamquecontinham
gua.[37]Sabesehojequesovastosdepsitosdeantigalavabasltica.Emborasemelhantesaosbasaltosterrestres,osbasaltosdosmarestmumaabundnciamuitomaiordeferro,aomesmotempoquenopossuemquaisquerminerais
alteradospelagua.[38][39]Amaioriadestaslavasafluiuoufoiprojetadaparaasdepressesformadasporcraterasdeimpacto,umavezqueeramasregiesdemenoraltitudedatopografialunar.Naorladosmares,encontramsevrias
provnciasgeolgicascomvulcesescudoedomoslunares.[40]
https://pt.wikipedia.org/wiki/Lua

3/16

23/06/2016

LuaWikipdia,aenciclopdialivre

OsmaresencontramsequaseexclusivamentenafacevisveldaLua,cobrindo31%dasuasuperfcie,[41]enquantoquenafaceocultasoraroseapenascobrem2%dasuperfcie.[42]
Pensasequeistosejadevidoconcentraodeelementosprodutoresdecalornafacevisvel,observadaemmapasgeoqumicosobtidosatravsdeespectmetrosderaiosgama,a
qualpoderiaterprovocadooaquecimento,fusoparcial,subidasuperfcieeerupodomantoinferior.[27][43][44]Amaiorpartedosbasaltospresentesnosmaressurgiudurante
erupesnoperodombrico,hcercade33,5milmilhesdeanos,emboraalgumasamostrasdatadasatravsderadiometriasejamdeh4,2milmilhesdeanos,[45]enquantoqueas
erupesmaisrecentesdatamdehapenas1,2milmilhesdeanos.[46]
Asregiesmaisclarasdasuperfcielunarsodenominadasterraeoumontanhas,umavezquesomaiselevadasdoqueamaiorpartedosmares.Tmsidodatadas,atravsde
radiometria,deh4,4milmilhesdeanos,epodemrepresentarcumulatosdeplagioclasedooceanodemagmalunar.[45][46]EmcontrastecomaTerra,pensasequenenhumadas
principaiscadeiasmontanhosasdaLuatenhasidoformadaemconsequnciadeeventostectnicos.[47]
Aconcentraodemaresnafacevisvelprovavelmenteoreflexodeumacrostasubstancialmentemaisespessanasmontanhasdafaceoculta,asquaispodemtersidoformadas
duranteoimpactoapoucavelocidadedeumasegundaluaterrestrepoucasdezenasdemilhesdeanosapsaformaodasprpriasluas.[48][49]

TopografiadaLua.NotearegiodaBaciadoPoloSul
Aitken,esquerda,ondeseencontramasmenoresaltitudes
dorelevolunar.

QuatrovistasdaLua.Daesquerdaparaadireita:oladooculto,vistadadireita,ladovisvelevistadaesquerda.ObservequeoladovoltadoparaaTerraapresentamuitomais
regiesescuras(mareslunares)queafaceoculta.

Craterasdeimpacto
Ooutroprincipalprocessogeolgicoqueafetouasuperfcielunarfoiaformaodecraterasdeimpacto,[50]emconsequnciadacolisodeasteroidesecometascomasuperfcielunar.Estimaseques
nafacevisvelexistamtrezentasmilcraterascomdimetrosuperiora1km.[51]Algumassobatizadasemhomenagemainvestigadores,cientistaseexploradores.[52]Aescaladetempogeolgicolunar
baseiasenosprincipaiseventosdeimpacto,comoonectrico,mbricoouoMareOrientale,estruturascaracterizadasporvriosanisdematerialrevolto,geralmentecomcentenasoudezenasde
quilmetrosdedimetroeassociadasaumagamadiversadedepsitosdematerialprojetadoqueformamumhorizonteestratigrficoregional.[53]Aausnciadeatmosfera,meteorologiaeprocessos
geolgicosrecentessignificaquemuitasdestascraterasseencontramperfeitamentepreservadas.Emborasalgumasdasbaciascommltiplosanistenhamsidodatadasemdefinitivo,so,noentanto,
usadascomorefernciaparaatribuirdatasrelativas.Umavezqueascraterasdeimpactoseacumulamaumritmorelativamenteconstante,acontagemdonmerodecraterasemdeterminadareapode
serusadaparaestimaraidadedasuperfcie.[53]AsidadesradiomtricasdasrochasdeimpactorecolhidasduranteasmissesApollodatamdeh3,84,1milmilhesdeanos.Istotemsidousadopara
proporaexistnciadeumIntensobombardeiotardiodeimpactos.[54]
Acrostalunarrevestidaporumasuperfciederochapulverizadadenominadaregolito,formadaporprocessosdeimpacto.Oregolitomaisfino,osololunardedixidodesilcio,temumatextura
AcrateralunarDaedalusnolado
ocultodaLua

semelhanteneveeodorsemelhanteaplvorausada.[55]Oregolitodassuperfciesmaisantigasgeralmentemaisespessoqueodassuperfciemaisjovens,variandoentre10a20metrosnasterrasaltas
e3a5metrosnosmares.[56]Porbaixodacamadaderegolitoencontraseomegaregolito,umacamadaderochamatrizbastantefraturadacomvriosquilmetrosdeespessura.[57]
Presenadegua

https://pt.wikipedia.org/wiki/Lua

4/16

23/06/2016

LuaWikipdia,aenciclopdialivre

Nopossvelsusterguaemestadolquidonasuperfcielunar.Quandoexpostaradiaosolar,aguadecompeserapidamenteatravsdeumprocessodenominadofotlise,perdendoseparao
espao.Noentanto,desdeadcadade1960queoscientistastmlevantadoahiptesedeexistiremnaLuadepsitosdeguasobaformadegelo.Ogeloteriaorigememimpactosdecometasou
possivelmenteproduzidoatravsdareaoentrerochaslunaresricasemoxignioeohidrogniodoventosolar,deixandovestgiosdeguaquepoderiamtersobrevividonascraterasfriasesemluzdos
poloslunares.[58][59]Assimulaesemcomputadorsugeremqueat14.000kmdasuperfciepodemestaremsombrapermanente.[60]ApresenadequantidadesutilizveisdeguanaLuaimportante
paraseconsideraraviabilidadeeconmicadeumaeventualcolonizaodaLua,umavezqueotransporteapartirdaTerraseriaeconomicamenteinvivel.[61]
Emdcadasposteriores,tmvindoaserencontradosvestgiosdepresenadeguanasuperfcielunar.[62]Em1994,umaexperinciacomradarbiestticopelasondaClementineindicouaexistnciade
pequenasbolsasdeguacongeladapertodasuperfcie.Noentanto,observaesposterioresnoradiotelescpiodeArecibosugeremqueestasbolsassepodemtratar,narealidade,derochasprojetadasa
partirdecraterasdeimpactorecentes.[63]Em1998,oespectmetrodeneutresabordodasondaLunarProspectorindicouquehhidrogniopresenteemelevadaconcentraonoprimeirometrode
profundidadedosolonasimediaesdasregiespolares.[64]Em2008,umaamostraderochavulcnicatrazidaparaaTerrapelaApollo15revelouqueexistiampequenasquantidadesdeguanoseu
interior.[65]
Aindaem2008,asondaChandrayaan1confirmouaexistnciadeguasuperfcieatravsdomapeadordemineralogiaabordo.Oespectmetroobservoulinhasdeabsoroemcomumcomo
hidroxilonaluzsolarrefletida,fornecendoevidnciasdegrandesquantidadesdeguanaformadegelonasuperfcielunar.Asondamostrouqueestasconcentraespodemsertoelevadascomo1000

Composiodeimagensdopolosul
lunarobtidapelasondaClementine.

ppm.[66]Em2009,oLCROSSenviouummdulodeimpactoparaumacraterapolaremsombrapermanente,detetandopelomenos100kgdeguanumaplumadematerialprojetado.[67][68]Umaoutra
anlisedosdadosdoLCROSSmostrouqueaquantidadedeguadetetadaestavaprximados155kg(12kg).[69][70]

Campogravitacional
OcampogravitacionaldaLuatemsidomedidoatravsdorastreiodoefeitoDopplerdesinaisderdioemitidosapartirdeveculosemrbita.As
principaiscaractersticasdagravidadelunarsoconcentraesdemassa,anomaliasgravitacionaispositivasdegrandedimenso,associadasaalgumas
dasmaioresbaciasdeimpacto,causadasempartepelosdensosdepsitosbaslticosquepreenchemestascrateras.[72][73]Estasanomaliasinfluenciam
significativamentearbitadeveculosemtornodaLua.Noentanto,haindaeventossemexplicaoascorrentesdemagmanoexplicamporsis
todoomapagravitacional,eexistemalgumasconcentraesdemassaquenotmrelaocomovulcanismodosmares.[74]

CampogravitacionaldaLua

AceleraogravitacionalnasuperfciedaLuaem
m/s.esquerda:facevisvel.direita:face
oculta. [71]

Noentanto,devidorotaosincronizadadaLua,nopossvelefetuarorastreiodeveculosespaciaismuitoparaalmdasextremidadesdolado
visvel,peloqueocampogravitacionaldoladoocultoseencontraaindapoucocaracterizado.Aaceleraoprovocadapelagravidadenasuperfcieda
Luade1,6249m/s,cercade16,6%daqueladasuperfcieterrestre.Quandoconsideradaatotalidadedasuperfcie,avariaonaacelerao
gravitacionaldecercade0,0253m/s(1,6%daaceleraoprovocadapelagravidade).Umavezqueopesoestdiretamenterelacionadocoma
aceleraogravitacional,oscorposnaLuapesamapenas16,6%daquiloquepesariamnaTerra.[75]

Campomagntico

ALuatemumcampomagnticoexteriordecercade1100nanoteslas,menosdeumcentsimodocampomagnticoterrestre.ALuanotematualmenteumcampomagnticoglobaldipolar,comoaquelesquesogeradospelogeodnamo
caractersticodeumncleodemetallquido,apresentandoapenasmagnetizaodacrosta,provavelmenteadquiridamuitocedonasuaHistriaquandoogeodnamoestavaaindaemfuncionamento.[76][77]Deacordocomumahiptese
alternativa,algumadamagnetizaorestantepodeterorigememcamposmagnticostransitriosgeradosdurantegrandeseventosdeimpacto,atravsdaexpansodeumanuvemdeplasmageradaporesseimpactonapresenadeumcampo
magnticoambiente.Istoapoiadopelalocalizaoaparentedasmaioresmagnetizaesdacrostapertodosantpodasdasmaioresbaciasdeimpacto.[78]

Atmosfera
AatmosferadaLuatorarefeitaquepodepraticamenteserconsideradavcuo,sendoasuamassatotalinferiora10toneladas.[79]Apressosuperfciedestapequenamassadecercade3x1015atm(0,3nPa)evariaaolongododia
lunar.Aatmosferatemorigemnadesgaseificaoepulverizaocatdicaalibertaodetomosdosololunarprovocadapelobombardeiodeiesdoventosolar.[29][80]Entreoselementosdetetadosestoosdioeopotssio,produzidos
pelapulverizaocatdica(tambmencontradosnasatmosferasdeMercrioedeIo)ohlio4,produzidopeloventosolarergon40,rdon222epolnio210,desgaseificadosapsseremcriadospordecaimentoradioativonointeriorda
crostaedomanto.[81][82]Aausnciadeelementosneutros(tomosoumolculas)comooxignio,nitrognio,carbono,hidrognioemagnsio,queestopresentesnoregolito,aindanocompreendida.[81]AsondaChandrayaan1assinalou
apresenadevapordeguaemdiferentesconcentraesdeacordocomalatitude,comaconcentraomaioraocorrerentreos6070.provavelmentegeradopelasublimaodegelonoreglito.[83]Estesgasespodemregressaraomonolito
devidogravidadeouentoperderemsenoespao,tantoatravsdaradiaosolarcomo,setiveremsidoionizados,seremlevadospelocampomagnticodoventosolar.[81]
https://pt.wikipedia.org/wiki/Lua

5/16

23/06/2016

LuaWikipdia,aenciclopdialivre

Estaes
AinclinaoaxialdaLuaemrelaoeclpticadeapenas1,5424,muitoinferioraos23,44daTerra.[84]Devidoaisto,ailuminaosolarvariamuitopoucoemfunodasestaesdoanoeos
elementostopogrficosdesempenhamoprincipalpapelnosefeitosdasestaes.[85]ApartirdeimagensobtidaspelasondaClementineem1994,provvelquequatroregiesmontanhosasnaorlada
crateraPeary,nopolonorte,estejampermanentementeiluminadas,noexistindoregiessemelhantesnopolosul.Deigualmodo,hlocaisqueseencontramemsombrapermanentenabasedevrias
crateraspolares,[60]sendoesteslocaisextremamentefrios.AsondaLunarReconnaissanceOrbitermediuatemperaturadeveromaisbaixanascraterasdopolosul,registando35K(238C),[86]ena
crateraHermite,nopolonorte,registando26K.TratasedatemperaturamaisfriaalgumavezregistadaporumasondaespacialnoSistemaSolar,inferioratdasuperfciedePluto.[85]

RelaocomaTerra
ALuainvulgarmentegrandeemrelaoTerra,comcercadeumquartododimetrodoplanetae1/81dasuamassa.[41]amaiorLuadoSistemaSolarproporcionalmenteaotamanhodoseuplaneta,
emboraCarontesejamaioremrelaoaoplanetaanoPluto,comcercade1/9dasuamassa.[87]Aindaassim,aTerraeaLuasoconsideradasumsistemasatliteplaneta,emvezdeumsistemade

PolonortedaLuaduranteovero.

planetaduplo,umavezqueoseubaricentro(ocentrodemassacomum)sesitua1700kmnointeriordasuperfciedaTerra.[88]

rbita
ALuadescreveumarbitacompletaemtornodaTerraeemrelaosestrelasfixascercadeumavezacada27,3dias(oseuperodosideral).Noentanto,umavezqueaTerradescreveaomesmotempo
asuarbitaemredordoSol,aLuademoraligeiramentemaistempoaapresentaramesmafaselunar,cujociclodemoracercade29,5dias(oseuperodosindico).[41]Aocontrriodamaiorpartedos
satlitesoudeoutrosplanetas,aLuaorbitamaispertodoplanoeclpticodoquedoplanoequatorial.ArbitalunarligeiramenteperturbadapeloSolepelaTerradevriasmaneirasecommecanismos
deinteraocomplexos.Porexemplo,oplanodemovimentoorbitaldaLuarodagradualmente,oqueafetaporsuavezoutrosaspetosdomovimentolunar.Estesefeitossodescritosemtermos
matemticospelasleisdeCassini.[89]

ImagemdaLuapassandonafrenteda
Terraapartirdaperspectivadasonda
DeepSpaceClimateObservatory

AparnciaapartirdaTerra
ALuaencontraseemrotaosincronizada,ouseja,otempoquedemoraadescreverumarotaoemtornodoseueixoomesmoquelevaparacompletarumarbitavoltadaTerra.Istofazcomque
tenhapraticamentesempreamesmasuperfcievoltadaparaaTerra.ALuajrodouaumavelocidademaiorduranteasuaformao,masaolongodoperodoinicialdasuahistriaasuavelocidadefoi
diminuindoesincronizousenestaorientaoemresultadodeefeitosdefricoassociadosadeformaesdaforademarprovocadaspelaTerra.[90]OladodaluavoltadoparaaTerradenominado
"facevisvel"ou"ladovisvel",eoopostodenominado"faceocultaou"ladooculto".Afaceocultaporvezesdenominada"ladonegro",emboranarealidadesejatoiluminadaquantoafacevisvel:
umavezacadadialunar.[91]
ALuapossuiumalbedoexcecionalmentebaixo,oquelheconfereumarefletnciaumpoucomaisbrilhantedoqueasfaltogasto.Apesardisto,osegundocorpomaisbrilhantenocuaseguiraoSol.[41]
Istodeveseemparteaobrilhoproporcionadopeloefeitodaoposio.Duranteasfasesdequarto,aLuaaparentaterumdcimodobrilhodaluacheia,emvezdemetade,comoseriaexpectvel.[92]Para
almdisso,aconstnciadecordavisorecalibraasrelaesentreascoresdeumobjetoeasuaenvolventee,umavezqueocuvoltadaLuabastantemaisescuro,osolhosveemaluacomoum
objetobrilhante.Asorlasdaluacheiaaparentamsertobrilhantescomoocentro,semescurecimentodebordo,umavezqueosololunarrefletemaisluzemdireoaoSoldoqueemtodasasoutras
direes.ALuaaparentasermaioraoestarmaisprximadalinhadehorizonte,emboranarealidadeistosedevaapenasaumefeitopsicolgicoconhecidoporilusolunar,descritopelaprimeiravezno

Esquemaqueindicaasinclinaes
orbitaisaxiaisdaTerraedaLua(fora
deescala).

scVIIa.C.[93]
OpontodemaioraltitudedaLuanocuvaria.EmboratenhaquaseomesmolimitedoSol,estevalordifereemfunodafaselunaredaestaodoano,sendoomaisaltodurantealuacheiadeinverno.
Ociclodenodoslunares,comaduraode18,6anos,tambmteminfluncia:quandoonodoascendentedarbitalunarseencontranoequinciodevero,adeclinaolunarpodeatingiros28emcada
ms.Aorientaodocrescentelunartambmdependedalatitudedoobservador:emlatitudesprximasdoequador,aformadoquartoassemelhaseaumsorriso.[94]
Temhavidodiversascontrovrsiasaolongodahistriasobreseascaractersticasdasuperfcielunarsealteramcomodecorrerdotempo.Hoje,muitasdestasalegaessoconsideradasilusriase
resultantesdaobservaosobdiferentescondiesdeluz,fenmenosdeseeingouesquemasincorretos.Noentanto,ocasionalmenteocorremfenmenosdedesgaseificao,quepodemserresponsveis
porumapequenapercentagemdosfenmenoslunarestransitrios.Recentemente,foisugeridoqueumaregiocomcercade3kmdedimetronasuperfcielunarfoimodificadaporumalibertaodegs
hcercadeummilhodeanos.[95][96]AaparnciadaLua,talcomoadoSol,podeserafetadapelaatmosferadaTerra.Entreosefeitosmaiscomunsestoumhalode22queseformaquandoaluzda
Luarefratadapeloscristaisdecirroestratosaelevadaaltitude,ecoroasquandoaLuaobservadaatravsdenuvenspoucoespessas.[97]
https://pt.wikipedia.org/wiki/Lua

VistadaLuasobreodesertode
MojavenaCalifrnia,Estados
Unidos.

6/16

23/06/2016

LuaWikipdia,aenciclopdialivre

AsvariaesmsamsdonguloentreadireodailuminaodoSoledavisualizaoapartirdaTerraeasfasesdaLuaqueresultam
disso(emespanhol).

Efeitosnasmars
AsmarsnaTerrasoessencialmenteprovocadaspelavariaodeintensidadedaforagravitacionaldaLuadeumladoparaooutrodoplaneta,aqualdenominadaforademar.Istoformaduas
dilataesdemarnaTerra,maisfacilmenteobservveisemaltomarnaformademarsocenicas.[98]UmavezqueaTerragiraemtornodesiprpriacercade27vezesmaisrapidamentedoqueaLua
rodasuavolta,asdilataessoarrastadaspelasuperfcieterrestremaisrapidamentedoqueomovimentodaLua,completandoumarotaoemvoltadaTerrapordia,medidaquerodanoseu
eixo.[98]Asmarsocenicassoaindaamplificadasporoutrosefeitos:africonomantoocenico,ainrciadomovimentodagua,oestreitamentodasbaciasocenicaspertodeterraeoscilaesentre
diferentesbaciasocenicas.[99]AatraogravitacionaldoSolnosoceanosdaTerradecercademetadedaLua,sendoainteraoentreambasaresponsvelpelamudanadasmars.[98]
OacoplamentogravitacionalentreaLuaeaprotubernciademarmaisprximadesiatuacomotorquenarotaodaTerra,roubandomomentoangulareenergiacinticarotaodaTerra.[98][100]Por
conseguinte,acrescentadomomentoangularrbitadaLua,oqueaaceleraealevaparaumarbitamaisdistanteelonga.Comoresultado,adistnciaentreaTerraeaLuaestaumentando,enquanto
arotaodaTerraseencontraemdesacelerao.[100]AsmediesrealizadasapartirdeexperinciascomrefletoresdelaserduranteasmissesApollorevelaramqueadistnciadaLuaTerraaumenta
anualmente38milmetros[101](emboraistosejaapenas0,10ppm/anodoraiodarbitadaLua).Osrelgiosatmicosrevelamqueodiaterrestreaumentacercade15microssegundosemcadaano,[102]
aumentandolentamenteoritmodeajustedossegundosbissextosdoTempoUniversalCoordenado(UTC).Senohouvesseinterferncias,omovimentodemarcontinuariaatquearotaodaTerraeo
LibraodaLuaaolongodeumms
lunar.

perodoorbitaldaLuasesincronizassem.Noentanto,muitoantesdesseprocessosecompletar,oSolirtransformarsenumagigantevermelhaqueirengoliraTerra.[103][104]

Asuperfcielunartambmexperienciamovimentosdemar,osquaistmumaamplitudedecercade10centmetrosaolongode27dias,edoiscomponentes:umfixo,devidoTerra,porqueosatlite
estemrotaosincronizada,eumvarivel,devidoaoSol.[100]OcomponenteinduzidopelaTerrasurgeapartirdalibrao,umaconsequnciadaexcentricidadeorbitaldaLuasearbitadosatlitefosseperfeitamentecircular,shaveria
marssolares.[100]AlibraotambmmudaonguloapartirdoqualaLuavista,permitindoquecercade59%dasuperfciepossaserobservadaapartirdaTerra(emboraapenasmetade,emdadomomento).[41]Osefeitoscumulativosdo
estresseprovocadopelosmovimentosdemarproduzemsismoslunares,osquaissomuitomenoscomunsemenosintensosdoqueossismosterrestresembora,poroutrolado,possamduraratumahoradevidoausnciadeguapara
amortecerasvibraesssmicas.[105]

Eclipses
OseclipsesocorremapenasquandooSol,aTerraeaLuaseencontramalinhados.Oseclipsessolaresocorremdurantealuanova,quandoaLuaseencontraentreoSoleaTerra.Poroutrolado,oseclipseslunaresocorremdurantealuacheia,
quandoaTerraseencontraentreoSoleaLua.OtamanhoaparentedaLuaaproximadamenteomesmodoSol,quandoambossoobservadosaaproximadamentemeiongulodelargura.OSolmuitomaiordoqueaLua,mas
precisamenteessemaiorafastamentoqueporcoincidnciafazcomquetenhaomesmotamanhoaparentedaLua,muitomaisprximaemaispequena.Asvariaesentreotamanhoaparente,devidosrbitasnocirculares,sotambmmuito
coincidentes,emboraocorramemdiferentesciclos.Istofazcomquesejapossvelocorreremeclipsestotais(emqueaLuaaparentasermaiordoqueoSol)eeclipsessolaresanulares(emqueaLuaaparentasermenordoqueoSol).[107]
https://pt.wikipedia.org/wiki/Lua

7/16

23/06/2016

LuaWikipdia,aenciclopdialivre

Duranteumeclipsetotal,aLuacobreporcompletoodiscosolareacoroasolartornasevisvelaolhonu.UmavezqueadistnciaentreaLuaeaTerraaumentamuitodevagaraolongodo
tempo,[98]odimetroangulardaLuatambmestadiminuir.IstosignificaquehcentenasdemilhesdeanosaLuacobriuporcompletooSolemeclipsessolares,equenoerapossvel
ocorreremeclipsesanulares.Damesmaforma,daquia600milhesdeanos,aLuadeixardecobriroSolporcompleto,esocorreroeclipsesanulares.[108]
UmavezquearbitadaLuaemvoltadaTerratemumainclinaodecercade5emrelaorbitadaTerraemvoltadoSol,oseclipsesnoocorrememtodasasluasnovasecheias.Para
ocorrerumeclipse,aLuadeveestarpertodaintersecodosdoisplanosorbitais.[108]OintervalodetempoerecorrnciadoseclipsesdescritonociclodeSaros,quetemumaduraode
aproximadamentedezoitoanos.[109]
UmavezqueaLuabloqueiapermanentementeanossavisodeumareacirculardocucommeiograudedimetro,[110]ofenmenorelacionadodeocultaoocorrequandoumaestrela
ouplanetabrilhantepassampertodaLuaesoocultados.Destaforma,umeclipsesolarumaocultaodoSol.ComoaLuaseencontrarelativamentepertodaTerra,aocultaodeestrelas
individuaisnovisveldetodosospontosdoplaneta,nemaomesmotempo.Devidoprecessodarbitalunar,emcadaanosoocultadasestrelasdiferentes.[111]

Oeclipsesolarde1999

Estudoeexplorao

ApartirdaTerra,aLuaeoSolparecemtero
mesmotamanho.Noentanto,apartirdeumsatlite
narbitadaTerra,aLuapodeparecermenorqueo
Sol.

Primeirosestudos

ALuapassandoem
frenteaoSol,apartirda
espaonaveSTEREO
Bt. [106]

Odesenvolvimentodaastronomiateveinciocomanecessidadedesecompreenderoscicloslunares.PorvoltadosculoVa.C.,osastrnomos
babilnicostinhamjregistadoociclodeSarosdoseclipseslunares,quedecorriaaolongodedezoitoanos,[112]enquantoqueastrnomosindianostinhamjdescritooalongamentomensaldaLua.[113]
OastrnomochinsShiShen(sc.IVa.C.)forneceuinstruessobrecomoprevereclipsessolareselunares.[114]Posteriormenteveioseacompreenderaformafsicadaluaearazodoluar.Ofilsofo
gregoAnaxgoras(m.428a.C.)argumentouquetantooSolcomoaLuaeramrochedosesfricosgigantes,equeaLuarefletiaaluzsolar.[115][116]EmboraoschinesesduranteaDinastiaHan
acreditassemqueaLuafosseenergiasemelhanteaoqi,reconheciamtambmquealuzdaLuasetratavaapenasdofelexodadoSol.OtericochinsJingFang(7837a.C.)descreveuaformaesfrica
daLua.[117]NosculoIId.C.,LucianodeSamsataescreveuumanovelanaqualosprotagonistasviajamatLua,queencontramdesabitada.Em499d.C.,oastrnomoindianoAryabhatamencionana
suaobraryabhayaquealuzdoSolrefletidaoqueprovocaobrilhodaLua.[118]OastrnomoefsicoAlhazen(9651039)concluiuquealuzsolarnoerarefletidapelaLuadeformasemelhantea
umespelho,masquealuzeraemitidaportodasaspartesdasuperfcieiluminadasemtodasasdirees.[119]
CartografiadaLuaporJohannes
Hevelius,nasuaobraSelenographia
de1647,oprimeiromapaaincluiras
regiesdelibrao.

NadescriodouniversodeAristteles(384322a.C.),aLuamarcaafronteiraentreasesferasdoselementosmutveis(terra,gua,arefogo)easestrelasperecveisdoter,umafilosofiainfluenteque
dominariaopensamentodurantesculos.[120]Noentanto,nosculoIIa.C.,SeleucodeSeleuciapropsateoriadequeasmarssedeviamatraodaLua,equeasuaalturadependiadaposiodaLua
relativamenteaoSol.[121]Nomesmosculo,AristarcodeSamoscalculouadistnciadaLuaTerra,obtendoumvalordecercadevintevezesoraioterrestre.Estesvaloresseriammaistardemelhorados
porPtolomeu(90168d.C.),oqualconcluiuqueadistnciamdiaseriade59vezesoraiodaterraequeaLuateriaumdimetro0,292vezesodimetroterrestre.Estasvaloresestomuitoprximosda
medidacorretade60e0,273,respetivamente.[122]Arquimedes(287212a.C.)inventouumplanetrioatravsdoclculodedeslocaesdaLuaedosplanetasconhecidos.[123]

DuranteaIdadeMdia,antesdainvenodotelescpio,tinhasevindoprogressivamenteaaceitarqueaLuaeraumaesfera,emboramuitosacreditassemqueeraplana.[124]Em1609,GalileufoiumdosprimeirosacartografaraLuaatravs
detelescpionasuaobraSidereusNuncius,fazendonotarquenoeraplanaequepossuamontanhasecrateras.SeguemsevriascartografiasfeitasatravsdetelescpioemfinaisdosculoXVII,aobradeGiovanniBattistaRicciolie
FrancescoMariaGrimaldiproporcionouosistemadenomenclaturadecaractersticaslunaresaindahojeemuso.Oprimeiroestudotrigonometricamenteprecisodascaractersticaslunaressurgeem183436naobraMappaSelenographicade
WilhelmBeereJohannHeinrichMdler,naqualseincluamasaltitudesdemaisdeummilhardemontanhas.[125]Pensavasequeascrateraslunares,observadaspelaprimeiravezporGalileu,seriamdeorigemvulcnicaataumaproposta
deRichardA.Proctorem1870,quesustentavaqueteriamsidoformadasapartirdecolises.[41]Estepontodevistafoiapoiadoem1892atravsdasexperinciasdogelogoGroveKarlGilbertedeestudoscomparativosrealizadosentreas
dcadasde1920e1940,[126]osquaisestiveramnaorigemdaestratigrafialunar,queporvoltadadcadade1950erajumramodaastrogeologia.[41]

Exploraodireta(19591976)
UnioSovitica
AcorridaespacialentreaUnioSoviticaeosEstadosUnidos,impulsionadapelaGuerraFria,levouaumaprecipitaonointeressepelaexploraolunar.Apartirdomomentoemqueseconstruramlanadorescomacapacidadenecessria,
ambasasnaesiniciaramoenviodediversassondasnotripuladas,tantoparamissesdesobrevoocomodeimpactooualunagem.AsnavesdoprogramasoviticoLunaforamasprimeirasacumprirumasriedeobjetivos:posteriormentea
umasriedemissesmalsucedidasem1958,[127]oprimeiroobjetoconstrudopeloHomemaescapargravidadeterrestreeaseaproximardaLuafoiasondaLuna1oprimeiroobjetoasedespenharcontraasuperfcielunarfoiaLuna2e
https://pt.wikipedia.org/wiki/Lua

8/16

23/06/2016

LuaWikipdia,aenciclopdialivre

asprimeirasfotografiasdoatentodesconhecidoladoocultoforamobtidaspelaLuna3,todososeventosaolongode1959.
OprimeiroobjetoaalunarcomsucessofoiaLuna9eoprimeiroveculonotripuladoaorbitaraLuafoiaLuna10,ambosem1966.[41]TrsmissesderetornotrouxeramderegressoTerraamostras
derochalunar(Luna16em1970,Luna20em1972eLuna24em1976),numtotalde0,3kg.OprogramaLunokhodfoioresponsvelpelaalunagemdedoisroverspioneiros,em1970e1973.[128]
EstadosUnidos
OsEstadosUnidoslanaramvriassondasnotripuladasdemodoaobterdadostendoemvistaumaeventualalunagemtripulada.OProgramaSurveyor,coordenadopeloJetPropulsionLaboratory,fez
alunarasuaprimeirasondaquatromesesapsaLuna9.Emparalelo,aNASAcriouoprogramatripuladoApollo,depoisdeumasriedetestestripuladosenotripuladosemrbitaterrestre.Aposterior
alunagemdosprimeirossereshumanosnaLuaem1969vistapormuitoscomooculminardacorridaespacial.[129]NeilArmstrongtornouseaprimeirapessoaacaminharnalua,enquantocomandante
damissoApollo11,s02:56UTCdodia21dejulhode1969.[130]AsmissesApollo11a17(excetoaApollo13quetevequeabortaraalunagem),trouxeram382kgderochaesololunar,em2196
amostrasindividuais.[131]Aalunagemerespetivoregressofoipossibilitadoporconsiderveisprogressostecnolgicosdesdeoinciodadcadade1960,emcamposcomoaqumicadeablao,
engenhariadesoftwareetecnologiadereentradaatmosfrica.[132][133]

RplicadoLunokhod1,oprimeiro
roverbemsucedido.

AolongodasmissesApollo,foraminstaladosnasuperfcielunarvriosconjuntosdeinstrumentoscientficos,comosismgrafos,magnetmetrosesondasdecalor.Atransmissodiretadosdadospara
aTerrafoiinterrompidaem1977[134]embora,comoalgunsinstrumentossopassivos,soaindahojeusados.[135]

Pscorridaespacial(1990atualidade)
ApsosprogramasApolloeLuna,muitosoutrospasestmestadoenvolvidosnaexploraodiretadaLua.Em1990,oJapotornouseoterceiropasacolocar
umanaveespacialemrbitalunarcomolanamentodasondaHiten,aquallanouumasondamenor(Hagoromo)narbitalunar,emboraoseutransmissortenha
avariado,impedindooaproveitamentocientficodamisso.[136]Em1994,osEstadosUnidoslanaramasondaClementine,umprojetoconjuntoentreaNASAeo
DepartamentodeDefesa.Estamissocartografouoprimeiromapatopogrficodepraticamentetodaasuperfcielunareasprimeirasimagensmultiespectrais
globais.[137]Em1998foicolocadaemrbitaumanovasondaamericana,aLunarProspector,cujosinstrumentosindicaramapresenadeexcessodehidrognio
nospoloslunares,provavelmentecomorigememdepsitosdegeloapoucosmetrosdeprofundidadedoregolitoedentrodecrateraspermanentemente
escuras.[138]
AsondaeuropeiaSMART1,segundasondamovidaapropulsodeies,aqualpermaneceuemrbitalunarentre2004e2006,realizouoprimeirolevantamento

ImagemcompostadaLuaregistrada
pelasondaespacialGalileuem7de
dezembrode1992.

AstronautaBuzzAldrinfotografado
porNeilArmstrong(oprimeiro
homemapisarnaLua)durantea
missoApollo11,em20dejulhode
1969.

detalhadodeelementosqumicosnasuperfciedaLua.[139]Entre4deoutubrode2007e10dejunhode2009,asondaSELENEdaAgnciaJaponesade
ExploraoAeroespacial(JAXA),equipadacomumacmaradevdeodealtadefinioedoispequenossatlitesderadiotransmisso,obtivedadosdegeofsicalunareasprimeirasimagensemalta
definiodaLuafeitasparaalmdarbitadaTerra.[140][141]Aprimeiramissolunarindiana,asondaChandrayaanI,orbitouosatliteem8denovembrode2008ataperdadecontatoem27de
agostode2009,obtendoimagensdealtaresoluodacomposioqumica,mineralgicaegeolgicadasuperfcielunareconfirmandoapresenademolculasdeguanosololunar.[142]AOrganizao
IndianadePesquisaEspacialtencionalanaraChandrayaanIIem2013,queestprevistaparaincluirumroblunarrusso.[143][144]

AChina,atravsdoseuambiciosoprogramadeexploraolunar,lanoucomsucessoaprimeirasondaespacialChang'e1em5denovembrode2007,aqualsemanteveemrbitaataoimpacto
controladocontraasuperfciedosatliteem1demarode2008.[145]ApsabemsucedidamissoquecolocouemrbitaaChang'e2em2010paramapearasuperfcielunar,[146]em14dedezembrode
2013,asondachinesaChang'e3tornouseoprimeiroobjetofabricadopeloserhumanoapousarnaLuaem37anos.AlmdaChina,apenasosgovernosdaUnioSoviticaedosEstadosUnidos
enviaramroversparaasuperfcielunar.[147]
OsEstadosUnidoscolanaramaLunarReconnaissanceOrbiter(LRO)eoSatlitedeDetecoeObservaodeCraterasLunares(LCROSS)em18dejunhode2009oLCROSScompletouasua
missoem9deoutubrode2009comumimpactoprogramadonacrateraCabeus,[148]enquantoaLROestatualmenteemoperaoparaobterimagensprecisaseemaltadefiniodaaltimetrialunar.O
GravityRecoveryandInteriorLaboratory(GRAIL)comeouaorbitaraLuaem1dejaneirode2012,comoobjetivoprincipaldemapearalitosferaeaestruturainternalunaratravsdemedies
gravimtricas.[149]

ConcepoartsticadoLunar
ReconnaissanceOrbiter.

EntreasprximasmisseslunaresprevistasestoarussaLunaGlob:umasondanotripulada,umconjuntodesismgrafos,eumasondacombasenasuamissomarcianaFobosGrunt,lanadaem
2012.[150][151]AexploraolunarfinanciadapelainiciativaprivadatemsidopromovidapeloGoogleLunarXPrize,anunciadoem13desetembrode2007equeoferece20milhesdedlarespara
quemconseguirdesenvolverumroblunarecumpriroutroscritriosespecificados.AShackletonEnergyCompanyestconstruindoumprogramaparaestabeleceroperaesnopolosuldaLuaparacolherguaefornecerseusdepsitos
https://pt.wikipedia.org/wiki/Lua

9/16

23/06/2016

LuaWikipdia,aenciclopdialivre

propulsores.[152]
ANASAtemplanospararetomarasmissestripuladas,nasequnciadoanncio,em2004,deumamissotripuladaLuaat2019edaconstruodeumabaselunarat2024porpartedopresidenteGeorgeW.Bush[153]OPrograma
Constellationchegouainiciaraconstruoetestesdeumanaveespacialtripuladaedeumnovoveculodelanamento,[154]almdoprojetodeumabaselunar.[155]Noentanto,oprogramafoicanceladodemodoadarprioridadeaumpouso
tripuladoemumasteroideat2025eaumamissotripuladaatarbitadeMarteat2035.AndiatambmmanifestouasuaintenodeenviarumamissotripuladaLuaat2020.[156]

Astronomia
HvriosanosqueaLuavistacomoumexcelentelocalparaainstalaodetelescpios,apresentandovantagensemrelaoaobservaesefetuadasapartirdasuperfcieterrestreoudetelescpios
colocadosemrbita.[158]AlmdofatodeestarrelativamenteprximoTerra,umobservatrionasuperfcielunarnosofreriaainflunciadaatmosfera,jqueacamadadegasesqueenvolveaLua
extremamenterarefeita.Agravidadelunar,substancialmentemenorqueaterrestre,permitiraacolocaodeestruturasdemaiorporte.Outravantagemseriaaocorrncianatural,nascrateraspolares,das
baixastemperaturanecessriasparaaoperaodetelescpiosinfravermelhos.Almdisso,osradiotelescpiosnoladoocultoestariamprotegidosdasondasderdioprovenientesdaTerra.[159]Osolo
lunar,emboraconstituaumproblemaparaaspartesmveisdetelescpios,podesermisturadocomnanotubosdecarbonoeresinaepxinaconstruodeespelhosdeat50metrosdedimetro.[160]Um
telescpiolunarzenitalpodeserfeitodeformabaratacomlquidoinico.[161]Contudo,amaiordificuldadeasersuperadarefereseaoscustosesdificuldadestcnicasdesetransportarecolocar
grandequantidadedeequipamentonasuperfcielunar,oquefazcomqueestesprojetossejamaindainviveis.[162]Emabrilde1972,amissoApollo16obtevediversasimagenseespectrosultravioleta
atravsdoFarUltravioletCamera/Spectrograph,inclusivedaTerra.[163]

Estatutojurdico
EmboraosveculosdoProgramaLunatenhamespalhadopelaLuabandeirolasdaUnioSoviticaeosastronautasnorteamericanostenhamhasteadosimbolicamentebandeirasnoslocaisdepousodas
missesApollo,nenhumanaoreivindicaatualmenteapossedequalquerreadasuperfcielunar.[164]TantoaRssiacomoosEstadosUnidosassinaramem1967oTratadodoEspaoExterior,[165]o
qualdefineaLuaetodooespaoenquanto"provnciadetodaahumanidade".[164]EstetratadotambmrestringeousodaLuaparafinspacficos,proibindoexplicitamenteinstalaesmilitaresearmas
dedestruioemmassa.[166]OTratadodaLuade1979foicriadonosentidodeproibiraexploraodosrecursosdaLuaporpartedeumnicopas,masnofoiassinadopornenhumadasnaescom
tecnologiaespacial.[167]ApesardevriaspessoasteremfeitoreivindicaesterritoriaissobreaLua,notodoouemparte,nenhumaconsideradacredvel.[168][169][170]

ImagemdaTerraemluzultravioleta,
obtidaapartirdasuperfcielunar.O
ladoemqueestdiarefletemuitaluz
ultravioletadoSol,enquantolado
ondeestnoitemostrabandasde
emissodeUVdaauroracausadapor
partculascarregadas. [157]

Impactocultural
AsfasesregularesdaLuafazemdelaumrelgiobastanteconvenienteeointervaloentreosquartoscrescenteeminguanteconstituiabasedemuitosdoscalendriosdaantiguidade.Algunsdosossosentalhadosprhistricos,datadosdeentre
20a30milanosatrs,soconsideradosporalgunshistoriadoresumaformademarcaodasfasesdalua.Omsde30diasumaaproximaoaociclolunar.[171][172][173]Antesdaintroduodocalendriosolar,ospovosgermnicos
usavamocalendriogermnico,umtipodecalendriolunar.Osubstantivoinglsmontheosseuscognatosemoutraslnguasgermnicastmorigemnoprotogermnico*mnth,oqualrelativoa*mnn.[174]Amesmaraizindo
europiademoonestnaorigemdostermosemlatimmeasureemenstrual,palavrasqueecoamaimportnciadaLuaparamuitasculturasantigasnamediodotempo(comoaspalavrasmensis,emlatim,e(mnas),emgregoantigo,
quesignificam"ms").[175][176]
ALuatemsidootemaeinspiraoparaasmaisdiversasobrasdearteeliteratura.ummotivorecorrentenasartesvisuaisecnicas,poesia,literaturaemsica.provvelqueorelevonotmulodeKnowth,naIrlanda,representeaLua,o
queconstituiriaamaisantigarepresentaoconhecidadosatlite.Ocontrasteentreasterrasaltas,maisbrilhantes,eosmareslunares,maisescuros,criapadresqueforaminterpretadosdasmaisdiversasformaspelasdiferentesculturasao
longodaHistria,comoafacelunar,ocoelholunarouobfalo.Emmuitasculturasprhistricasedaantiguidade,aLuaeraconsideradaapersonificaodeumadivindadeoudeoutrofenmenosobrenatural.Aindahojecontinuamaexistir
interpretaesastrolgicasdaLua,geralmenteassociadasaciclosdemudanaetransformao.[177][178]
ALuatemumalongaassociaocomaloucuraeairracionalidadeaspalavrasloucuraeloucotmorigemnotermolatinoLuna.OsfilsofosAristtelesePlnio,oVelhoargumentavamquealuacheiainduziaainsanidadeemindivduos
susceptveiseacreditavamqueocrebro,queformadoprincipalmenteporgua,fosseafetadopelaLuaeasuainflunciasobreasmars,emboraagravidadedaLuasejamuitopequenaparaexercerqualquertipodeinfluncia
individualmente.[179]Aindahojeaspessoasinsistememassociaraluacheiacomomaiornmerodeinternamentosemhospitaispsiquitricos,acidentesdetrnsito,homicdiosousuicdios,emboranohajaqualquerevidnciacientficaque
apoieessassupersties.[179]

Vertambm
https://pt.wikipedia.org/wiki/Lua

10/16

23/06/2016

LuaWikipdia,aenciclopdialivre

ColonizaodaLua
OutrasluasdaTerra
Corridaespacial
Eclipselunar
MissesparaaLua
Distncialunar

Notas
1.HvriosasteroidesprximosdaTerra,comoo3753Cruithne,quesocoorbitaiscomoplaneta:assuasrbitastrazemnosparapertodaTerraporperodosdetempomas,emseguida,alteramsealongoprazo(Moraisetal,2002).
So,porisso,quasisatlitesnosoluas,poisnoorbitamaTerra.VertambmOutrasluasdaTerra.[1]
2.CaronteproporcionalmentemaislargoemcomparaoaPluto,masPlutofoireclassificadoparaplanetaano.

Aluacrescenteum
smboloislmicoeaparece
emdiversasbandeiras
nacionais,como
Turquia
e
Paquisto.

https://pt.wikipedia.org/wiki/Lua

Referncias
1.Morais,M.H.M.Morbidelli,A.(2002).ThePopulationofNear
EarthAsteroidsinCoorbitalMotionwiththeEarth.Icarus[S.l.:
s.n.]160(1):19.Bibcode:2002Icar..160....1M(http://adsabs.harvar
d.edu/abs/2002Icar..160....1M).doi:10.1006/icar.2002.6937(https://d
x.doi.org/10.1006%2Ficar.2002.6937).
2.OxfordEnglishDictionary:lunar,a.andn.(http://www.oed.com/).
OxfordEnglishDictionary:SecondEdition1989.OxfordUniversity
Press.Consultadoem23demarode2010.
3.KLEINE,T.Palme,H.Mezger,K.Halliday,A.N..(2005)."HfW
ChronometryofLunarMetalsandtheAgeandEarlyDifferentiation
oftheMoon".Science310(5754):16711674.
DOI:10.1126/science.1118842(http://dx.doi.org/10.1126/science.1118
842).PMID16308422.Bibcode:2005Sci...310.1671K(http://adsabs.
harvard.edu/abs/2005Sci...310.1671K).
4.CarnegieInstitutionforScienceresearch(http://www.space.com/22
894moonage100millionyearsyounger.html).Consultadoem12
deoutubrode2013.
5.Phys.org'saccountofCarlson'spresentationtotheRoyalSociety
(http://phys.org/news/201309moonyoungerthought.html).
Consultadoem13deoutubrode2013.
6.Binder,A.B.(1974).OntheoriginoftheMoonbyrotational
fission.TheMoon[S.l.:s.n.]11(2):5376.
Bibcode:1974Moon...11...53B(http://adsabs.harvard.edu/abs/1974Mo
on...11...53B).doi:10.1007/BF01877794(https://dx.doi.org/10.100
7%2FBF01877794).
7.Stroud,Rick(2009).TheBookoftheMoonWalkenandCompany
[S.l.]pp.2427.ISBN9780802717344.
8.Mitler,H.E.(1975).Formationofanironpoormoonbypartial
capture,or:Yetanotherexotictheoryoflunarorigin.Icarus[S.l.:
s.n.]24(2):256268.Bibcode:1975Icar...24..256M(http://adsabs.har
vard.edu/abs/1975Icar...24..256M).doi:10.1016/0019
1035(75)901025(https://dx.doi.org/10.1016%2F00191035%2875%
29901025).
9.STEVENSON,D.J..(1987)."OriginofthemoonThecollision
hypothesis".AnnualReviewofEarthandPlanetarySciences15(1):
271315.DOI:10.1146/annurev.ea.15.050187.001415(http://dx.doi.or
g/10.1146/annurev.ea.15.050187.001415).
Bibcode:1987AREPS..15..271S(http://adsabs.harvard.edu/abs/1987
AREPS..15..271S).

10.Taylor,G.Jeffrey(31dedezembrode1998).OriginoftheEarth
andMoon(http://www.psrd.hawaii.edu/Dec98/OriginEarthMoon.ht
ml).PlanetaryScienceResearchDiscoveries.Consultadoem7de
abrilde2010.
11.TheBigSplat,orHowOurMoonCametoBe(http://books.google.co
m/books?id=omVaG7u4qG8C&pg=PA166&dq=1983+Bill+Hartmann
+Roger+Phillips+Jeff+Taylor&hl=en&sa=X&ei=Whv5UebpLoXC9g
TmwoHwAQ&ved=0CC8Q6AEwAA#v=onepage&q=1983%20Bill%
20Hartmann%20Roger%20Phillips%20Jeff%20Taylor&f=false),
DanaMackenzie,JohnWiley&Sons,Inc.,Hoboken,NewJersey,
2003,pages16668.
12.CANUP ,R.Asphaug,E..(2001)."OriginoftheMooninagiant
impactneartheendoftheEarth'sformation".Nature412(6848):
708712.DOI:10.1038/35089010(http://dx.doi.org/10.1038/3508901
0).PMID11507633.Bibcode:2001Natur.412..708C(http://adsabs.ha
rvard.edu/abs/2001Natur.412..708C).
13.EarthAsteroidCollisionFormedMoonLaterThanThought(htt
p://news.nationalgeographic.com/news/2007/12/071219mooncollisio
n.html).News.nationalgeographic.com.28deoutubrode2010.
Consultadoem7demaiode2012.
14.TheMeteoriticalSociety,:(2008).2008PellasRyderAwardfor
MathieuTouboul(http://digitalcommons.arizona.edu/objectviewer?o
=uadc://azu_maps/Volume43/NumberSupplement/Touboul.pdf)(PDF).
Consultadoem24denovembrode2013.
15."LateformationandprolongeddifferentiationoftheMooninferred
fromWisotopesinlunarmetals"450.DOI:10.1038/nature06428(htt
p://dx.doi.org/10.1038/nature06428).PMID18097403.
Bibcode:2007Natur.450.1206T(http://adsabs.harvard.edu/abs/2007N
atur.450.1206T).
16.Pahlevan,KavehStevenson,DavidJ.(2007).Equilibrationinthe
aftermathofthelunarforminggiantimpact.EarthandPlanetary
ScienceLetters[S.l.:s.n.]262(34):438449.arXiv:1012.5323(http
s://arxiv.org/abs/1012.5323).Bibcode:2007E&PSL.262..438P(http://
adsabs.harvard.edu/abs/2007E&PSL.262..438P).
doi:10.1016/j.epsl.2007.07.055(https://dx.doi.org/10.1016%2Fj.epsl.
2007.07.055).
17.NIELD,Ted.(2009)."Moonwalk(summaryofmeetingatMeteoritical
Society's72ndAnnualMeeting,Nancy,France)(http://web.archive.or
g/web/20110715190154/http://www.geolsoc.org.uk/gsl/geoscientist/ge
onews/page6072.html)".Geoscientist19p.8.

18.Warren,P.H.(1985).Themagmaoceanconceptandlunar
evolution.Annualreviewofearthandplanetarysciences.[S.l.:s.n.]
13(1):201240.Bibcode:1985AREPS..13..201W(http://adsabs.harv
ard.edu/abs/1985AREPS..13..201W).
doi:10.1146/annurev.ea.13.050185.001221(https://dx.doi.org/10.114
6%2Fannurev.ea.13.050185.001221).
19.TONKS ,W.BrianMelosh,H.Jay.(1993)."Magmaoceanformation
duetogiantimpacts".JournalofGeophysicalResearch98(E3):
53195333.DOI:10.1029/92JE02726(http://dx.doi.org/10.1029/92JE
02726).Bibcode:1993JGR....98.5319T(http://adsabs.harvard.edu/ab
s/1993JGR....98.5319T).
20."ImpactTheoryGetsWhacked"342.
21.WIECHERT,U..(outubro2001)."OxygenIsotopesandtheMoon
FormingGiantImpact(http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstrac
t/294/5541/345)".Science294(12):345348.Science.
DOI:10.1126/science.1063037(http://dx.doi.org/10.1126/science.1063
037).PMID11598294.Bibcode:2001Sci...294..345W(http://adsabs.
harvard.edu/abs/2001Sci...294..345W).Visitadoem20090705.
22.PAHLEVAN,Kaveh.(outubro2007)."EquilibrationintheAftermathof
theLunarformingGiantImpact".EPSL262(34):438449.
DOI:10.1016/j.epsl.2007.07.055(http://dx.doi.org/10.1016/j.epsl.200
7.07.055).Bibcode:2007E&PSL.262..438P(http://adsabs.harvard.ed
u/abs/2007E&PSL.262..438P).
23.TitaniumPaternityTestSaysEarthistheMoon'sOnlyParent
(UniversityofChicago)(http://www.astrobio.net/pressrelease/4673/t
itaniumpaternitytestsaysearthisthemoonsonlyparent).
Astrobio.net.Consultadoem3deoutubrode2013.
24.Taylor,StuartRoss(1975).Lunarscience:ApostApolloview(htt
p://articles.adsabs.harvard.edu//full/1975lspa.book.....T/0000064.000.
html)NewYork,PergamonPress,Inc.[S.l.]p.64.
25.NASAResearchTeamRevealsMoonHasEarthLikeCore(http://
www.nasa.gov/topics/moonmars/features/lunar_core.html).NASA.
01.06.11.
26."Timingofcrystallizationofthelunarmagmaoceanconstrainedby
theoldestzircon"2.DOI:10.1038/ngeo417(http://dx.doi.org/10.103
8/ngeo417).Bibcode:2009NatGe...2..133N(http://adsabs.harvard.ed
u/abs/2009NatGe...2..133N).
27.Shearer,C.etal.(2006).Thermalandmagmaticevolutionofthe
Moon.ReviewsinMineralogyandGeochemistry[S.l.:s.n.]60(1):
365518.doi:10.2138/rmg.2006.60.4(https://dx.doi.org/10.2138%2F
11/16

23/06/2016

LuaWikipdia,aenciclopdialivre

rmg.2006.60.4).
28.Wieczorek,M.etal.(2006).Theconstitutionandstructureofthe
lunarinterior.ReviewsinMineralogyandGeochemistry[S.l.:s.n.]
60(1):221364.doi:10.2138/rmg.2006.60.3(https://dx.doi.org/10.21
38%2Frmg.2006.60.3).
29.Lucey,P.Korotev,RandyL.etal.(2006).Understandingthelunar
surfaceandspaceMooninteractions.ReviewsinMineralogyand
Geochemistry[S.l.:s.n.]60(1):83219.doi:10.2138/rmg.2006.60.2
(https://dx.doi.org/10.2138%2Frmg.2006.60.2).
30.Schubert,J.(2004).Interiorcomposition,structure,anddynamics
oftheGalileansatellites..In:F.Bagenaletal.Jupiter:ThePlanet,
Satellites,andMagnetosphereCambridgeUniversityPress[S.l.]
pp.281306.ISBN9780521818087.
31.J.G.."Lunarlaserrangingscience:Gravitationalphysicsandlunar
interiorandgeodesy"37.DOI:10.1016/j.asr.2005.05.013(http://dx.do
i.org/10.1016/j.asr.2005.05.013).Bibcode:2006AdSpR..37...67W(ht
tp://adsabs.harvard.edu/abs/2006AdSpR..37...67W).
32.Spudis,PaulD.Cook,A.Robinson,M.Bussey,B.Fessler,B..
(01/1998)."TopographyoftheSouthPolarRegionfromClementine
StereoImaging".WorkshoponNewViewsoftheMoon:Integrated
RemotelySensed,Geophysical,andSampleDatasetsp.69.
Bibcode:1998nvmi.conf...69S(http://adsabs.harvard.edu/abs/1998nv
mi.conf...69S).
33.Spudis,PaulD.Reisse,RobertA.Gillis,JeffreyJ.(1994).
AncientMultiringBasinsontheMoonRevealedbyClementine
LaserAltimetry.Science[S.l.:s.n.]266(5192):18481851.
Bibcode:1994Sci...266.1848S(http://adsabs.harvard.edu/abs/1994Sc
i...266.1848S).doi:10.1126/science.266.5192.1848(https://dx.doi.or
g/10.1126%2Fscience.266.5192.1848).PMID17737079(https://ww
w.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17737079).
34."MineralogyoftheMaficAnomalyintheSouthPoleAitkenBasin:
Implicationsforexcavationofthelunarmantle(http://www.agu.org/p
ubs/crossref/1997/97GL01718.shtml)"24.DOI:10.1029/97GL01718
(http://dx.doi.org/10.1029/97GL01718).
Bibcode:1997GeoRL..24.1903P(http://adsabs.harvard.edu/abs/1997
GeoRL..24.1903P).
35.Taylor,G.J.(17dejulhode1998).TheBiggestHoleintheSolar
System(http://www.psrd.hawaii.edu/July98/PSRDspa.pdf)(PDF).
PlanetaryScienceResearchDiscoveries,Hawai'iInstituteof
GeophysicsandPlanetology.Consultadoem12deabrilde2007.
36.SCHULTZ,P.H..(03/1997)."FormingthesouthpoleAitkenbasin
Theextremegames".ConferencePaper,28thAnnualLunarand
PlanetaryScienceConference28p.1259.
Bibcode:1997LPI....28.1259S(http://adsabs.harvard.edu/abs/1997LP
I....28.1259S).
37.Wlasuk,Peter(2000).ObservingtheMoon(http://books.google.co
m/?id=TWtLIOlPwS4C)Springer[S.l.]p.19.ISBN978185233
1931.
38.Norman,M.(21deabrilde2004).TheOldestMoonRocks(http://
www.psrd.hawaii.edu/April04/lunarAnorthosites.html).Planetary
ScienceResearchDiscoveries.Consultadoem12deabrilde2007.
39.Varricchio,L.(2006).InconstantMoonXlibrisBooks[S.l.]
ISBN9781599263939.
40.L.W.J.W.."LunarGruithuisenandMairandomes:Rheologyand
modeofemplacement(http://www.agu.org/pubs/crossref/2003/2002J
E001909.shtml)"108.DOI:10.1029/2002JE001909(http://dx.doi.org/
10.1029/2002JE001909).Bibcode:2003JGRE..108.5012W(http://ad
https://pt.wikipedia.org/wiki/Lua

sabs.harvard.edu/abs/2003JGRE..108.5012W).Visitadoem12de
abrilde2007.
41.Spudis,P.D.(2004).Moon(http://www.worldbookonline.com/).
WorldBookOnlineReferenceCenter,NASA.Consultadoem12de
abrilde2007.
42.J.J.."TheCompositionandGeologicSettingofLunarFarSide
Maria"27.Bibcode:1996LPI....27..413G(http://adsabs.harvard.edu/
abs/1996LPI....27..413G).
43.Lawrence.(11deagostode1998)."GlobalElementalMapsofthe
Moon:TheLunarProspectorGammaRaySpectrometer(http://www.
sciencemag.org/cgi/content/full/281/5382/1484)".Science281(5382):
14841489.HighWirePress.DOI:10.1126/science.281.5382.1484(ht
tp://dx.doi.org/10.1126/science.281.5382.1484).ISSN10959203(htt
p://worldcat.org/issn/10959203).PMID9727970.
Bibcode:1998Sci...281.1484L(http://adsabs.harvard.edu/abs/1998Sc
i...281.1484L).Visitadoem29deagostode2009.
44.Taylor,G.J.(31deagostode2000).ANewMoonfortheTwenty
FirstCentury(http://www.psrd.hawaii.edu/Aug00/newMoon.html).
PlanetaryScienceResearchDiscoveries,Hawai'iInstituteof
GeophysicsandPlanetology.Consultadoem12deabrilde2007.
45.Papike,J.Ryder,G.Shearer,C.(1998).LunarSamples.Reviews
inMineralogyandGeochemistry[S.l.:s.n.]36:5.15.234.
46.Hiesinger,H.Head,J.W.Wolf,U.Jaumanm,R.Neukum,G.
(2003).AgesandstratigraphyofmarebasaltsinOceanus
Procellarum,MareNumbium,MareCognitum,andMare
Insularum.J.Geophys.Res.[S.l.:s.n.]108(E7):1029.
Bibcode:2003JGRE..108.5065H(http://adsabs.harvard.edu/abs/2003J
GRE..108.5065H).doi:10.1029/2002JE001985(https://dx.doi.org/10.
1029%2F2002JE001985).
47.Munsell,K.(4dedezembrode2006).MajesticMountains(http://s
se.jpl.nasa.gov/educ/themes/display.cfm?Item=mountains).Solar
SystemExploration.NASA.Consultadoem12deabrilde2007.
48.RichardLovett.EarlyEarthmayhavehadtwomoons:Nature
News(http://www.nature.com/news/2011/110803/full/news.2011.45
6.html#B1).Nature.com.Consultadoem1denovembrode2012.
49.Wasourtwofacedmooninasmallcollision?(http://theconversati
on.edu.au/wasourtwofacedmooninasmallcollision2659).
Theconversation.edu.au.Consultadoem1denovembrode2012.
50.Melosh,H.J.(1989).Impactcratering:AgeologicprocessOxford
Univ.Press[S.l.]ISBN9780195042849.
51.MoonFacts(http://planck.esa.int/sciencee/www/object/index.cfm?
fobjectid=31412).SMART1.EuropeanSpaceAgency.2010.
Consultadoem12demaiode2010.
52.GazetteerofPlanetaryNomenclature:CategoriesforNaming
FeaturesonPlanetsandSatellites(http://planetarynames.wr.usgs.go
v/append6.html#Moon).U.S.GeologicalSurvey.Consultadoem8de
abrilde2010.
53.Wilhelms,Don(1987).GeologicHistoryoftheMoon(http://ser.se
se.asu.edu/GHM/ghm_07txt.pdf)(PDF)U.S.GeologicalSurvey[S.l.]
|capitulo=ignorado(Ajuda)
54.HARTMANN,WilliamK..(2007)."Possiblelongtermdeclineinimpact
rates:2.Lunarimpactmeltdataregardingimpacthistory".Icarus
186(1):1123.DOI:10.1016/j.icarus.2006.09.009(http://dx.doi.org/1
0.1016/j.icarus.2006.09.009).Bibcode:2007Icar..186...11H(http://ad
sabs.harvard.edu/abs/2007Icar..186...11H).
55.TheSmellofMoondust(http://science.nasa.gov/headlines/y2006/3
0jan_smellofmoondust.htm).NASA.30dejaneirode2006.

Consultadoem15demarode2010.
56.Heiken,G.Vaniman,D.French,B.(eds.)(1991).Lunar
Sourcebook,auser'sguidetotheMoon(NewYork:Cambridge
UniversityPress).p.736.ISBN9780521334440.
57.RASMUSSEN,K.L.Warren,P.H..(1985)."Megaregoliththickness,
heatflow,andthebulkcompositionoftheMoon".Nature313
(5998):121124.DOI:10.1038/313121a0(http://dx.doi.org/10.1038/3
13121a0).Bibcode:1985Natur.313..121R(http://adsabs.harvard.edu/a
bs/1985Natur.313..121R).
58.Margot,J.L.Campbell,D.B.Jurgens,R.F.Slade,M.A.(4de
junhode1999).TopographyoftheLunarPolesfromRadar
Interferometry:ASurveyofColdTrapLocations.Science[S.l.:
s.n.]284(5420):16581660.Bibcode:1999Sci...284.1658M(http://a
dsabs.harvard.edu/abs/1999Sci...284.1658M).
doi:10.1126/science.284.5420.1658(https://dx.doi.org/10.1126%2Fsci
ence.284.5420.1658).PMID10356393(https://www.ncbi.nlm.nih.go
v/pubmed/10356393).
59.WilliamR.."PastOrientationoftheLunarSpinAxis"189.
DOI:10.1126/science.189.4200.377(http://dx.doi.org/10.1126/science.
189.4200.377).PMID17840827.Bibcode:1975Sci...189..377W(htt
p://adsabs.harvard.edu/abs/1975Sci...189..377W).
60.Martel,L.M.V.(4dejunhode2003).TheMoon'sDark,Icy
Poles(http://www.psrd.hawaii.edu/June03/lunarShadows.html).
PlanetaryScienceResearchDiscoveries,Hawai'iInstituteof
GeophysicsandPlanetology.Consultadoem12deabrilde2007.
61.Seedhouse,Erik(2009).LunarOutpost:TheChallengesof
EstablishingaHumanSettlementontheMoon(http://books.google.c
om/?id=ZJm_i3GS4r4C&pg=PA136).SpringerPraxisBooksin
SpaceExploration(Alemanha:SpringerPraxis).p.136.ISBN9780
387097466.
62.Coulter,Dauna(18maro2010).TheMultiplyingMysteryof
Moonwater(http://science.nasa.gov/headlines/y2010/18mar_moonwa
ter.htm?list940097).Science@NASA.Consultadoem28maro2010.
63.Spudis,P.(6novembro2006).IceontheMoon(http://www.thespa
cereview.com/article/740/1).TheSpaceReview.Consultadoem
12abril2007.
64.Feldman,W.C.S.Maurice,A.B.Binder,B.L.Barraclough,R.C.
Elphic,D.J.Lawrence(1998).FluxesofFastandEpithermal
NeutronsfromLunarProspector:EvidenceforWaterIceattheLunar
Poles.Science[S.l.:s.n.]281(5382):14961500.
Bibcode:1998Sci...281.1496F(http://adsabs.harvard.edu/abs/1998Sc
i...281.1496F).doi:10.1126/science.281.5382.1496(https://dx.doi.or
g/10.1126%2Fscience.281.5382.1496).PMID9727973(https://www.
ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9727973).
65.Saal,AlbertoE.Hauri,ErikH.Cascio,MauroL.vanOrman,
JamesA.Rutherford,MalcolmC.Cooper,ReidF.(2008).Volatile
contentoflunarvolcanicglassesandthepresenceofwaterinthe
Moon'sinterior.Nature[S.l.:s.n.]454(7201):192195.
Bibcode:2008Natur.454..192S(http://adsabs.harvard.edu/abs/2008Nat
ur.454..192S).doi:10.1038/nature07047(https://dx.doi.org/10.1038%
2Fnature07047).PMID18615079(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pub
med/18615079).
66.Pieters,C.M.Goswami,J.N.Clark,R.N.Annadurai,M.
Boardman,J.Buratti,B.Combe,J.P.Dyar,M.D.Green,R.
Head,J.W.Hibbitts,C.Hicks,M.Isaacson,P.Klima,R.
Kramer,G.Kumar,S.Livo,E.Lundeen,S.Malaret,E.McCord,
T.Mustard,J.Nettles,J.Petro,N.Runyon,C.Staid,M.
12/16

23/06/2016

LuaWikipdia,aenciclopdialivre

Sunshine,J.Taylor,L.A.Tompkins,S.Varanasi,P.(2009).
CharacterandSpatialDistributionofOH/H2OontheSurfaceofthe
MoonSeenbyM3onChandrayaan1.Science[S.l.:s.n.]326
(5952):56872.Bibcode:2009Sci...326..568P(http://adsabs.harvard.e
du/abs/2009Sci...326..568P).doi:10.1126/science.1178658(https://d
x.doi.org/10.1126%2Fscience.1178658).PMID19779151(https://ww
w.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19779151).
67.Lakdawalla,Emily(13denovembrode2009).LCROSSLunar
ImpactorMission:"Yes,WeFoundWater!" (http://web.archive.org/
web/20120314034956/http://planetary.org/news/2009/1113_LCROSS
_Lunar_Impactor_Mission_Yes_We.html).ThePlanetarySociety.
Consultadoem13deabrilde2010.
68.WaterandMore:AnOverviewofLCROSSImpactResults.41st
LunarandPlanetaryScienceConference[S.l.:s.n.]41(1533):2335.
15demarode2010.Bibcode:2010LPI....41.2335C(http://adsabs.h
arvard.edu/abs/2010LPI....41.2335C).
69.Colaprete,A.Schultz,P.Heldmann,J.Wooden,D.Shirley,M.
Ennico,K.Hermalyn,B.Marshall,WRicco,A.Elphic,R.C.
Goldstein,D.Summy,D.Bart,G.D.Asphaug,E.Korycansky,
D.Landis,D.Sollitt,L.(22deoutubrode2010).Detectionof
WaterintheLCROSSEjectaPlume.Science[S.l.:s.n.]330(6003):
463468.Bibcode:2010Sci...330..463C(http://adsabs.harvard.edu/ab
s/2010Sci...330..463C).doi:10.1126/science.1186986(https://dx.doi.
org/10.1126%2Fscience.1186986).PMID20966242(https://www.ncb
i.nlm.nih.gov/pubmed/20966242).
70.Hauri,ErikThomasWeinreich,AlbertE.Saal,MalcolmC.
Rutherford,JamesA.VanOrman(26demaiode2011).HighPre
EruptiveWaterContentsPreservedinLunarMeltInclusions.
ScienceExpress[S.l.:s.n.]10(1126):213.
Bibcode:2011Sci...333..213H(http://adsabs.harvard.edu/abs/2011Sc
i...333..213H).doi:10.1126/science.1204626(https://dx.doi.org/10.11
26%2Fscience.1204626).
71.LunarGravityModel2011(http://geodesy.curtin.edu.au/research/m
odels/lgm2011/).
72.P.."Mascons:lunarmassconcentrations"161.
DOI:10.1126/science.161.3842.680(http://dx.doi.org/10.1126/science.
161.3842.680).PMID17801458.Bibcode:1968Sci...161..680M(htt
p://adsabs.harvard.edu/abs/1968Sci...161..680M).
73."TheMysteryofOurMoon'sGravitationalBumpsSolved?"340.
74.A.."RecentgravitymodelsasaresultoftheLunarProspector
mission"50.DOI:10.1006/icar.2000.6573(http://dx.doi.org/10.1006/i
car.2000.6573).Bibcode:2001Icar..150....1K(http://adsabs.harvard.e
du/abs/2001Icar..150....1K).
75.C.HirtandW.E.Featherstone.(2012)."A1.5kmresolutiongravity
fieldmodeloftheMoon(http://espace.library.curtin.edu.au:80/R?fun
c=dbinjumpfull&local_base=gen01era02&object_id=173470)".
EarthandPlanetaryScienceLetters329330:2230.
DOI:10.1016/j.epsl.2012.02.012(http://dx.doi.org/10.1016/j.epsl.201
2.02.012).Bibcode:2012E&PSL.329...22H(http://adsabs.harvard.ed
u/abs/2012E&PSL.329...22H).Visitadoem21deagostode201.
76.GarrickBethell,IanWeiss,iBenjaminP.Shuster,DavidL.Buz,
Jennifer(2009).EarlyLunarMagnetism.Science[S.l.:s.n.]323
(5912):356359.Bibcode:2009Sci...323..356G(http://adsabs.harvar
d.edu/abs/2009Sci...323..356G).doi:10.1126/science.1166804(http
s://dx.doi.org/10.1126%2Fscience.1166804).PMID19150839(http
s://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19150839).
77.Magnetometer/ElectronReflectometerResults(http://lunar.arc.na
https://pt.wikipedia.org/wiki/Lua

sa.gov/results/magelres.htm).LunarProspector(NASA).2001.
Consultadoem17demarode2010.
78.L.L.."Formationofmagneticanomaliesantipodaltolunarimpact
basins:Twodimensionalmodelcalculations"96.
DOI:10.1029/91JB00308(http://dx.doi.org/10.1029/91JB00308).
Bibcode:1991JGR....96.9837H(http://adsabs.harvard.edu/abs/1991J
GR....96.9837H).
79.Globus,Ruth(1977).Chapter5,AppendixJ:ImpactUponLunar
Atmosphere.In:RichardD.Johnson&CharlesHolbrow.Space
Settlements:ADesignStudy(http://settlement.arc.nasa.gov/75Summe
rStudy/5appendJ.html)NASA[S.l.]Consultadoem17demarode
2010.
80.CROTTS ,ArlinP.S..(2008)."LunarOutgassing,TransientPhenomena
andTheReturntoTheMoon,I:ExistingData(http://www.astro.colu
mbia.edu/~arlin/TLP/paper1.pdf)"(PDF).TheAstrophysicalJournal
687p.692.DepartmentofAstronomy,ColumbiaUniversity.
DOI:10.1086/591634(http://dx.doi.org/10.1086/591634).
Bibcode:2008ApJ...687..692C(http://adsabs.harvard.edu/abs/2008A
pJ...687..692C).Visitadoem29desetembrode2009.
81.Stern,S.A.(1999).TheLunaratmosphere:History,status,current
problems,andcontext.Rev.Geophys.[S.l.:s.n.]37(4):453491.
Bibcode:1999RvGeo..37..453S(http://adsabs.harvard.edu/abs/1999R
vGeo..37..453S).doi:10.1029/1999RG900005(https://dx.doi.org/10.1
029%2F1999RG900005).
82.S.."Recentoutgassingfromthelunarsurface:theLunarProspector
alphaparticlespectrometer"110p.1029.
DOI:10.1029/2005JE002433(http://dx.doi.org/10.1029/2005JE00243
3).Bibcode:2005JGRE..11009009L(http://adsabs.harvard.edu/abs/2
005JGRE..11009009L).
83.SRIDHARAN,R.S.M.Ahmed,TirthaPratimDasa,P.Sreelathaa,P.
Pradeepkumara,NehaNaikaeGogulapatiSupriya.(2010)."'Direct'
evidenceforwater(H2O)inthesunlitlunarambiencefromCHACE
onMIPofChandrayaanI".PlanetaryandSpaceScience58(6)p.
947.DOI:10.1016/j.pss.2010.02.013(http://dx.doi.org/10.1016/j.pss.
2010.02.013).Bibcode:2010P&SS...58..947S(http://adsabs.harvard.
edu/abs/2010P&SS...58..947S).
84.Hamilton,CalvinJ.Hamilton,RosannaL.,TheMoon,Viewsofthe
SolarSystem(http://www.solarviews.com/eng/moon.htm),1995
2011
85.Amos,Jonathan(16dedezembrode2009). 'Coldestplace'foundon
theMoon(http://news.bbc.co.uk/1/hi/8416749.stm).BBCNews.
Consultadoem20demarode2010.
86.DivinerNews(http://www.diviner.ucla.edu/blog/?p=123).UCLA.
17desetembrode2009.Consultadoem17demarode2010.
87.SpaceTopics:PlutoandCharon(http://www.planetary.org/explore/t
opics/pluto/).ThePlanetarySociety.Consultadoem6deabrilde
2010.
88.PlanetDefinitionQuestions&AnswersSheet(http://www.iau.org/
public_press/news/release/iau0601/q_answers/).International
AstronomicalUnion.2006.Consultadoem24demarode2010.
89.VVBelet
s
ki(2001).EssaysontheMotionofCelestialBodies(htt
p://books.google.com/?id=byWZusmVSecC)Birkhuser[S.l.]
p.183.ISBN9783764358662.
90.M.E.."TheWeakFrictionApproximationandTidalEvolutionin
CloseBinarySystems"23.DOI:10.1007/BF00645172(http://dx.doi.
org/10.1007/BF00645172).Bibcode:1973Ap&SS..23..459A(http://a
dsabs.harvard.edu/abs/1973Ap&SS..23..459A).

91.PhilPlait.DarkSideoftheMoon(http://www.badastronomy.com/b
ad/misc/dark_side.html).BadAstronomy:Misconceptions.
Consultadoem15defevereirode2010.
92.Luciuk,Mike.HowBrightistheMoon?(http://www.asterism.org/
tutorials/tut261.htm).AmateurAstronomers,Inc.Consultadoem16
demarode2010.
93.Hershenson,Maurice(1989).TheMoonillusionRoutledge[S.l.]
p.5.ISBN9780805801217.
94.Spekkens,K.(18deoutubrode2002).IstheMoonseenasa
crescent(andnota"boat")allovertheworld?(http://curious.astro.c
ornell.edu/question.php?number=393).CuriousAboutAstronomy.
Consultadoem16demarode2010.
95.Taylor,G.J.(8denovembrode2006).RecentGasEscapefromthe
Moon(http://www.psrd.hawaii.edu/Nov06/MoonGas.html).
PlanetaryScienceResearchDiscoveries,Hawai'iInstituteof
GeophysicsandPlanetology.Consultadoem4deabrilde2007.
96.P.H.."Lunaractivityfromrecentgasrelease".Nature444.
DOI:10.1038/nature05303(http://dx.doi.org/10.1038/nature05303).
PMID17093445.Bibcode:2006Natur.444..184S(http://adsabs.harvar
d.edu/abs/2006Natur.444..184S).
97.22DegreeHalo:aringoflight22degreesfromthesunormoon(h
ttp://ww2010.atmos.uiuc.edu/%28Gh%29/guides/mtr/opt/ice/halo/22.r
xml).DepartmentofAtmosphericSciencesattheUniversityof
IllinoisatUrbanaChampaign.Consultadoem13deabrilde2010.
98.Lambeck,K.(1977).TidalDissipationintheOceans:Astronomical,
GeophysicalandOceanographicConsequences.Philosophical
TransactionsoftheRoyalSociety[S.l.:s.n.]287(1347):545594.
Bibcode:1977RSPTA.287..545L(http://adsabs.harvard.edu/abs/1977
RSPTA.287..545L).doi:10.1098/rsta.1977.0159(https://dx.doi.org/1
0.1098%2Frsta.1977.0159).
99.LEPROVOST,C.Bennett,A.F.Cartwright,D.E..(1995)."Ocean
TidesforandfromTOPEX/POSEIDON".Science267(5198):639
42.DOI:10.1126/science.267.5198.639(http://dx.doi.org/10.1126/scie
nce.267.5198.639).PMID17745840.Bibcode:1995Sci...267..639L
(http://adsabs.harvard.edu/abs/1995Sci...267..639L).
100.Touma,JihadWisdom,Jack(1994).EvolutionoftheEarthMoon
system.TheAstronomicalJournal[S.l.:s.n.]108(5):19431961.
Bibcode:1994AJ....108.1943T(http://adsabs.harvard.edu/abs/1994A
J....108.1943T).doi:10.1086/117209(https://dx.doi.org/10.1086%2F1
17209).
101.CHAPRONT,J.ChaprontTouz,M.Francou,G..(2002)."Anew
determinationoflunarorbitalparameters,precessionconstantand
tidalaccelerationfromLLRmeasurements".Astronomyand
Astrophysics387(2):700709.DOI:10.1051/00046361:20020420(h
ttp://dx.doi.org/10.1051/00046361:20020420).
Bibcode:2002A&A...387..700C(http://adsabs.harvard.edu/abs/2002
A&A...387..700C).
102.Ray,R.(15demaiode2001).OceanTidesandtheEarth's
Rotation(http://bowie.gsfc.nasa.gov/ggfc/tides/intro.html).IERS
SpecialBureauforTides.Consultadoem17demarode2010.
103.Murray,C.D.andDermott,S.F.StanleyF.Dermott(1999).Solar
SystemDynamicsCambridgeUniversityPress[S.l.]p.184.
ISBN9780521572958.
104.Dickinson,Terence(1993).FromtheBigBangtoPlanetX(Camden
East,Ontario:CamdenHouse).pp.7981.ISBN9780921820710.
105."Moonquakesandlunartectonism(http://www.springerlink.com/cont
ent/jt12323560565365/)"4.DOI:10.1007/BF00562004(http://dx.doi.
13/16

23/06/2016

LuaWikipdia,aenciclopdialivre

org/10.1007/BF00562004).Bibcode:1972Moon....4..373L(http://ads
abs.harvard.edu/abs/1972Moon....4..373L).
106.Phillips,Tony(12demarode2007).StereoEclipse(http://scienc
e.nasa.gov/headlines/y2007/12mar_stereoeclipse.htm).
Science@NASA.Consultadoem17demarode2010.
107.Espenak,F.(2000).SolarEclipsesforBeginners(http://www.mrec
lipse.com/Special/SEprimer.html).MrEclipse.Consultadoem17de
marode2010.
108.Thieman,J.Keating,S.(2demaiode2006).Eclipse99,
FrequentlyAskedQuestions(http://eclipse99.nasa.gov/pages/faq.ht
ml).NASA.Consultadoem12deabrilde2007.
109.Espenak,F.SarosCycle(http://sunearth.gsfc.nasa.gov/eclipse/SEs
aros/SEsaros.html).NASA.Consultadoem17demarode2010.
110.Guthrie,D.V..(1947)."TheSquareDegreeasaUnitofCelestial
Area(http://adsabs.harvard.edu/abs/1947PA.....55..200)".Popular
Astronomy55:200203.Bibcode:1947PA.....55..200G(http://adsab
s.harvard.edu/abs/1947PA.....55..200G).
111. TotalLunarOccultations(http://occsec.wellington.net.nz/total/totoc
cs.htm).RoyalAstronomicalSocietyofNewZealand.Consultadoem
17demarode2010.
112.(1991)"SarosCycleDatesandRelatedBabylonianAstronomical
Texts".TransactionsoftheAmericanPhilosophicalSociety81(6):
175.AmericanPhilosophicalSociety.DOI:10.2307/1006543(http://
dx.doi.org/10.2307/1006543).
113.Sarma,K.V.(2008).AstronomyinIndia.In:HelaineSelin.
EncyclopaediaoftheHistoryofScience,Technology,andMedicinein
NonWesternCultures2ed.Springer[S.l.]pp.317321.ISBN978
1402045592.
114.Needham1986,p.411
115.O'Connor,J.J.Robertson,E.F.(1999).Anaxagorasof
Clazomenae(http://wwwhistory.mcs.standrews.ac.uk/Biographies/
Anaxagoras.html).UniversityofStAndrews.Consultadoem12de
abrilde2007.
116.Needham1986,p.227
117.Needham1986,p.413414
118.Robertson,E.F.(novembro2000).AryabhatatheElder(http://ww
whistory.mcs.standrews.ac.uk/Biographies/Aryabhata_I.html).
Esccia:SchoolofMathematicsandStatistics,UniversityofSt
Andrews.Consultadoem15deabrilde2010.
119.A.I.Sabra(2008).IbnAlHaytham,AbAlAlasanIbnAl
asan.DictionaryofScientificBiography(Detroit:Charles
Scribner'sSons).pp.189210,at195.
120.Lewis,C.S.(1964).TheDiscardedImage(Cambridge:Cambridge
UniversityPress).p.108.ISBN9780521477352.
121.BartelLeendert"TheHeliocentricSysteminGreek,Persianand
HinduAstronomy"500.DOI:10.1111/j.17496632.1987.tb37193.x(ht
tp://dx.doi.org/10.1111/j.17496632.1987.tb37193.x).PMID
3296915.Bibcode:1987NYASA.500....1A(http://adsabs.harvard.edu/
abs/1987NYASA.500....1A).
122.Evans,James(1998).TheHistoryandPracticeofAncientAstronomy
(Oxford&NewYork:OxfordUniversityPress).pp.71,386.
ISBN9780195095395.
123.DiscoveringHowGreeksComputedin100B.C.(http://www.nyti
mes.com/2008/07/31/science/31computer.html?hp).TheNewYork
Times.31dejulhode2008.Consultadoem27demarode2010.
124.VanHelden,A.(1995).TheMoon(http://galileo.rice.edu/sci/obser
vations/moon.html).GalileoProject.Consultadoem12deabrilde
https://pt.wikipedia.org/wiki/Lua

2007.
125.CONSOLMAGNO,GuyJ..(1996)."Astronomy,ScienceFictionand
PopularCulture:1277to2001(Andbeyond)".Leonardo29(2)p.
128.TheMITPress.DOI:10.2307/1576348(http://dx.doi.org/10.230
7/1576348).
126.Hall,R.Cargill(1977).AppendixA:LUNARTHEORYBEFORE
1964(http://history.nasa.gov/SP4210/pages/App_A.htm).NASA
HistorySeries.LUNARIMPACT:AHistoryofProjectRanger.
Washington,D.C.:ScientificandTechnicalInformationOffice,
NATIONALAERONAUTICSANDSPACEADMINISTRATION.
Consultadoem13deabrilde2010.
127.Zak,Anatoly(2009).Russia'sunmannedmissionstowardthe
Moon(http://www.russianspaceweb.com/spacecraft_planetary_lunar.
html).Consultadoem20deabrilde2010.
128.RocksandSoilsfromtheMoon(http://curator.jsc.nasa.gov/lunar/i
ndex.cfm).NASA.Consultadoem6deabrilde2010.
129.Coren,M.(26dejulhode2004). 'Giantleap'opensworldof
possibility(http://edition.cnn.com/2004/TECH/space/07/16/moon.la
nding/index.html).CNN.Consultadoem16demarode2010.
130.RecordofLunarEvents,24julho1969(http://history.nasa.gov/ap1
1ann/ap11events.html).Apollo1130thanniversary.NASA.
Consultadoem13deabrilde2010.
131.Martel,LindaM.V.(21dedezembrode2009).CelebratedMoon
RocksOverviewandstatusoftheApollolunarcollection:A
unique,butlimited,resourceofextraterrestrialmaterial.(http://ww
w.psrd.hawaii.edu/Dec09/PSRDApollolunarsamples.pdf)(PDF).
PlanetaryScienceandResearchDiscoveries.Consultadoem6de
abrilde2010.
132.Launius,RogerD.(Julhode1999).TheLegacyofProjectApollo
(http://history.nasa.gov/ap11ann/legacy.htm).NASAHistoryOffice.
Consultadoem13deabrilde2010.
133.SP287WhatMadeApolloaSuccess?Aseriesofeightarticles
reprintedbypermissionfromthemaro1970issueofAstronautics&
Aeronautics,apublicaionoftheAmericanInstituteofAeronautics
andAstronautics.(Washington,D.C.:ScientificandTechnical
InformationOffice,NationalAeronauticsandSpaceAdministration).
1971.
134.NASAnewsrelease7747page242(http://www.nasa.gov/centers/j
ohnson/pdf/83129main_1977.pdf)(PDF).1desetembrode1977.
Consultadoem16demarode2010.
135.J.."Lunarlaserranging:acontinuinglegacyoftheApolloprogram"
265.DOI:10.1126/science.265.5171.482(http://dx.doi.org/10.1126/sci
ence.265.5171.482).PMID17781305.Bibcode:1994Sci...265..482D
(http://adsabs.harvard.edu/abs/1994Sci...265..482D).
136.HitenHagomoro(http://solarsystem.nasa.gov/missions/profile.cf
m?MCode=Hiten&Display=ReadMore).NASA.Consultadoem29
demarode2010.
137.Clementineinformation(http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/clemi
nfo.html).NASA.1994.Consultadoem29demarode2010.
138.LunarProspector:NeutronSpectrometer(http://lunar.arc.nasa.gov/r
esults/neutron.htm).NASA.2001.Consultadoem29demarode
2010.
139.SMART1factsheet(http://www.esa.int/SPECIALS/SMART1/SE
MSDE1A6BD_0.html).EuropeanSpaceAgency.26fevereiro2007.
Consultadoem29demarode2010.
140.KAGUYAMissionProfile(http://www.selene.jaxa.jp/en/profile/ind
ex.htm).JAXA.Consultadoem13deabrilde2010.

141.KAGUYA(SELENE)World'sFirstImageTakingoftheMoonby
HDTV
(http://www.jaxa.jp/press/2007/11/20071107_kaguya_e.html).Japan
AerospaceExplorationAgency(JAXA)andNHK(Japan
BroadcastingCorporation).7denovembrode2007.Consultadoem
13deabrilde2010.
142.MissionSequence(http://www.isro.org/Chandrayaan/htmls/missio
n_sequence.htm).IndianSpaceResearchOrganisation.17de
novembrode2008.Consultadoem13deabrilde2010.
143.IndianSpaceResearchOrganisation:FutureProgram(http://www.i
sro.org/scripts/futureprogramme.aspx#Space).IndianSpaceResearch
Organisation.Consultadoem13deabrilde2010.
144.IndiaandRussiaSignanAgreementonChandrayaan2(http://web.
archive.org/web/20071217203828/http://isro.org/pressrelease/Nov14_
2007.htm).IndianSpaceResearchOrganisation.14denovembrode
2007.Consultadoem13abril2010.
145.China'sfirstlunarprobeendsmission(http://www.chinadaily.com.
cn/china/200903/01/content_7523687.htm).Xinhua.1demarode
2009.Consultadoem29demarode2010.
146.EOPortal.Chang'e2(Lunar2MissionofChina)/CE2(http://w
ww.webcitation.org/6MYCipKnM).Arquivadodesdeooriginal(http
s://directory.eoportal.org/web/eoportal/satellitemissions/cmissions/c
hange2)em11dejaneirode2014.Consultadoem11dejaneirode
2014.
147.SondachinesaquelevajiperobLuapousacomsucesso(http://
www1.folha.uol.com.br/ciencia/2013/12/1385744sondachinesaquel
evajiperoboaluapousacomsucesso.shtml).FolhadeSPaulo.
Consultadoem14/12/2013.
148.LunarCRaterObservationandSensingSatellite(LCROSS):
Strategy&AstronomerObservationCampaign(http://web.archive.o
rg/web/20090430055717/http://lcross.arc.nasa.gov/observation.htm).
NASA.Outubrode2009.Consultadoem13deabrilde2010.
149.NASAGRAIL(http://www.nasa.gov/mission_pages/grail/main/in
dex.html).NASA.26dedezembrode2011.Consultadoem27de
dezembrode2011.
150.Covault,C.(4dejunhode2006).RussiaPlansAmbitiousRobotic
LunarMission(http://www.aviationnow.com/avnow/news/channel_a
wst_story.jsp?id=news/aw060506p2.xml).AviationWeek.
Consultadoem12deabrilde2007.
151.RussiatosendmissiontoMarsthisyear,Mooninthreeyears(htt
p://web.archive.org/web/20100913073553/http://rt.com/Top_News/20
090225/Russia_to_send_mission_to_Mars_this_year__Moon_in_thr
ee_years_.html)."TVNovosti".25defevereirode2009.Consultado
em13deabrilde2010.
152.AbouttheGoogleLunarXPrize(http://web.archive.org/web/20100
228024532/http://www.googlelunarxprize.org/lunar/abouttheprize).
XPrizeFoundation.2010.Consultadoem24demarode2010.
153.PresidentBushOffersNewVisionForNASA(http://www.nasa.go
v/missions/solarsystem/bush_vision.html).NASA.14dedezembro
de2004.Consultadoem12deabrilde2007.
154.Constellation(http://www.nasa.gov/mission_pages/constellation/ma
in/index.html).NASA.Consultadoem13deabrilde2010.
155.NASAUnveilsGlobalExplorationStrategyandLunarArchitecture
(http://www.nasa.gov/home/hqnews/2006/dec/HQ_06361_ESMD_Lu
nar_Architecture.html).NASA.4dedezembrode2006.Consultado
em12deabrilde2007.
156.India'sSpaceAgencyProposesMannedSpaceflightProgram(htt
14/16

23/06/2016

LuaWikipdia,aenciclopdialivre

p://www.space.com/news/061110_india_mannedspace.html).
SPACE.com.10denovembrode2006.Consultadoem23deoutubro
de2008.
157.NASAUltravioletWaves(http://science.hq.nasa.gov/kids/imager
s/ems/uv.html).Science.hq.nasa.gov.27desetembrode2013.
Consultadoem3deoutubrode2013.
158.Takahashi,Yuki(Setembrode1999).MissionDesignforSettingup
anOpticalTelescopeontheMoon(http://web.archive.org/web/20151
106142659/http://www.ugcs.caltech.edu/~yukimoon/MoonTelescope/)
.InstitutodeTecnologiadaCalifrnia.Arquivadodesdeooriginal(ht
tp://www.ugcs.caltech.edu/~yukimoon/MoonTelescope/)em6de
novembrode2015.Consultadoem27demarode2011.
159.Chandler,David(15defevereirode2008).MITtolead
developmentofnewtelescopesonmoon(http://web.mit.edu/newsoff
ice/2008/moonscope0215.html).MITNews.Consultadoem27de
marode2011.
160.Naeye,Robert(6deabrilde2008).NASAScientistsPioneer
MethodforMakingGiantLunarTelescopes(http://www.nasa.gov/ce
nters/goddard/news/topstory/2008/lunar_telescopes.html).Goddard
SpaceFlightCenter.Consultadoem27demarode2011.
161.Bell,Trudy(9deoutubrode2008).LiquidMirrorTelescopeson
theMoon(http://science.nasa.gov/sciencenews/scienceatnasa/200
8/09oct_liquidmirror/).ScienceNews.NASA.Consultadoem27de
marode2011.
162.OndrejDoule,EmmanouilDetsisandAliakbarEbrahimi(1721de
julhode2011).ALunarBasewithAstronomicalObservatory(htt
p://www.webcitation.org/6MbDpObZy).41stInternational
ConferenceonEnvironmentalSystems.Arquivadodesdeooriginal
(http://www.spacearchitect.org/pubs/AIAA20115063.pdf)(PDF)em
13dejaneirode2014.Consultadoem13dejaneirode2014.
163.FarUltravioletCamera/Spectrograph(http://www.lpi.usra.edu/luna
r/missions/apollo/apollo_16/experiments/f_ultra/).Lpi.usra.edu.

Consultadoem3deoutubrode2013.
164.CananyStateclaimapartofouterspaceasitsown?(http://www.u
noosa.org/oosa/en/FAQ/splawfaq.html#Q6).UnitedNationsOffice
forOuterSpaceAffairs.Consultadoem28demarode2010.
165.HowmanyStateshavesignedandratifiedthefiveinternational
treatiesgoverningouterspace?(http://www.unoosa.org/oosa/en/FA
Q/splawfaq.html#Q4).UnitedNationsOfficeforOuterSpaceAffairs.
1janeiro2006.Consultadoem28demarode2010.
166.Dothefiveinternationaltreatiesregulatemilitaryactivitiesinouter
space?(http://www.unoosa.org/oosa/en/FAQ/splawfaq.html#Q5).
UnitedNationsOfficeforOuterSpaceAffairs.Consultadoem28de
marode2010.
167.AgreementGoverningtheActivitiesofStatesontheMoonand
OtherCelestialBodies(http://www.unoosa.org/oosa/en/SpaceLaw/m
oon.html).UnitedNationsOfficeforOuterSpaceAffairs.Consultado
em28demarode2010.
168.ThetreatiescontrolspacerelatedactivitiesofStates.Whatabout
nongovernmentalentitiesactiveinouterspace,likecompaniesand
evenindividuals?(http://www.unoosa.org/oosa/en/FAQ/splawfaq.ht
ml#Q7).UnitedNationsOfficeforOuterSpaceAffairs.Consultado
em28demarode2010.
169.StatementbytheBoardofDirectorsoftheIISLOnClaimsto
PropertyRightsRegardingTheMoonandOtherCelestialBodies
(2004)(http://www.iislweb.org/docs/IISL_Outer_Space_Treaty_Stat
ement.pdf)(PDF).InternationalInstituteofSpaceLaw.2004.
Consultadoem28demarode2010.
170.FurtherStatementbytheBoardofDirectorsoftheIISLOnClaims
toLunarPropertyRights(2009)(http://www.iislweb.org/docs/State
ment%20BoD.pdf)(PDF).InternationalInstituteofSpaceLaw.22
maro2009.Consultadoem28demarode2010.
171.Marshack,Alexander(1991):TheRootsofCivilization,Colonial
Hill,MountKisco,NY.

172.Brooks,A.S.andSmith,C.C.(1987):"Ishangorevisited:newage
determinationsandculturalinterpretations",TheAfrican
ArchaeologicalReview,5:6578.
173.Duncan,DavidEwing(1998).TheCalendarFourthEstateLtd.[S.l.]
pp.1011.ISBN9781857027211.
174.Foretymology,seeBarnhart,RobertK.(1995).TheBarnhart
ConciseDictionaryofEtymologyHarperCollins[S.l.]p.487.
ISBN9780062700841.ForthelunarcalendaroftheGermanic
peoples,seeBirley,A.R.(Trans.)(1999).AgricolaandGermany.
OxfordWorld'sClassics(USA:Oxford).p.108.ISBN978019
2833006.
175.Smith,WilliamGeorge(1849).DictionaryofGreekandRoman
BiographyandMythology:OarsesZygia(http://books.google.com/?i
d=PJ0YAAAAIAAJ)3J.Walton[S.l.]p.768.Consultadoem29de
marode2010.
176.Estienne,Henri(1846).Thesaurusgraecaelinguae(http://books.goo
gle.com/?id=0qQ_AAAAcAAJ)5Didot[S.l.]p.1001.Consultado
em29demarode2010.
177.CarvedandDrawnPrehistoricMapsoftheCosmos(http://www.sp
acetoday.org/SolSys/Earth/OldStarCharts.html).SpaceTodayOnline.
2006.Consultadoem12deabrilde2007.
178.TherezaVenturoli(agostode1994).SobodomniodaLua:osmitos
destesatlite(http://www.webcitation.org/6MYA5aXuk).Revista
Superinteressante.Arquivadodesdeooriginal(http://super.abril.com.
br/ciencia/dominioluamitosdestesatelite441015.shtml)em11de
janeirode2014.Consultadoem11dejaneirode2014.
179.Lilienfeld,ScottO.Arkowitz,Hal(2009).LunacyandtheFull
Moon(http://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=lunacyand
thefullmoon).ScientificAmerican.Consultadoem13deabrilde
2010.

Bibliografia
McFadden,LucyAnnPaulWeissman,TorrenceJohnson(org.)(2007).EncyclopediaoftheSolarSystem(http://books.google.com.br/books?id=G7UtYkLQoYoC&pg=PA29&dq=formation+of+the+solar+system&hl=ptPT&sa=X&ei=SM3_UJL5IarW0QHxkIDo
CQ&redir_esc=y#v=onepage&q=formation%20of%20the%20solar%20system&f=false)(emingls)2ed.(Washington:AcademicPress).p.992.Consultadoem25deoutubrode2013.
Wlasuk,PeterT.(2000).ObservingtheMoon(http://books.google.com.br/books?id=TWtLIOlPwS4C&pg=PT84&dq=moon+crater+copernicus&hl=en&sa=X&ei=AGdqUqmqCIfk9ASmgIGgAQ&ved=0CEIQuwUwBA#v=onepage&q=moon%20crater%20copernic
us&f=false)(emingls)(Londres:Spring).p.181.ISBN1852331933.ISSN14319756(https://www.worldcat.org/issn/14319756).Consultadoem25deoutubrode2013.
North,Gerald(2000).ObservingtheMoon(http://books.google.com.br/books?id=L2Ul4JfVpLgC&pg=PA140&dq=moon+formation&hl=ptBR&sa=X&ei=w9diUojyLZPM9ASZ9IG4AQ&ved=0CFUQuwUwBA#v=onepage&q=moon%20formation&f=false).A
modernastronomer'sguide(emingls)(Londres:CambridgeUniversityPress).p.381.ISBN0521622743.Consultadoem25deoutubrode2013.
Bansal,Malti(2010).NowWeSettoSettleonMoon(http://books.google.com.br/books?id=35sqq1HBS2sC&pg=PA20&dq=nasa+moon+structure+core+mantle&hl=en&sa=X&ei=cCd0UsD7L7an4AOM54HwBg&redir_esc=y#v=onepage&q=nasa%20moon%20str
ucture%20core%20mantle&f=false).ChandrayaanDiscoveryPavestheWay(emingls)(NovaDlhi:MindMelodies).p.120.ISBN9789380009483.Consultadoem1denovembrode2013.
Cadogan,PeterH.(1981).TheMoon(http://books.google.com.br/books?id=jC07AAAAIAAJ&dq=nasa+moon+structure+core+mantle&source=gbs_navlinks_s).oursisterplanet(emingls)1ed.(Londres:CambridgeUniversityPress).p.391.ISBN0521
236843.Consultadoem1denovembrode2013.

Leituraadicional
TheMoon(http://www.bbc.co.uk/worldservice/specials/948_discovery_2008/page4.shtml).Discovery2008.BBCWorldService.
Bussey,B.Spudis,P.D.(2004).TheClementineAtlasoftheMoonCambridgeUniversityPress[S.l.]ISBN0521815282.
Cain,Fraser.WheredoestheMoonComeFrom?(http://www.astronomycast.com/astronomy/episode17wheredoesthemooncomefrom/)UniverseToday[S.l.]Consultadoem1abril2008.(podcastandtranscript)
Jolliff,B.Wieczorek,M.Shearer,C.Neal,C.(eds.)(2006).NewviewsoftheMoon(http://www.minsocam.org/msa/RIM/Rim60.html).Rev.Mineral.Geochem.(Chantilly,Virginia:Min.Soc.Amer.)60(1):721.doi:10.2138/rmg.2006.60.0(https://dx.doi.or
g/10.2138%2Frmg.2006.60.0).ISBN0939950723.Consultadoem12abril2007.
Jones,E.M.(2006).ApolloLunarSurfaceJournal(http://www.hq.nasa.gov/office/pao/History/alsj/).NASA.Consultadoem12abril2007.
ExploringtheMoon(http://www.lpi.usra.edu/expmoon/).LunarandPlanetaryInstitute.Consultadoem12abril2007.
Mackenzie,Dana(2003).TheBigSplat,orHowOurMoonCametoBe(Hoboken,NewJersey:JohnWiley&Sons,Inc).ISBN0471150576.
https://pt.wikipedia.org/wiki/Lua

15/16

23/06/2016

LuaWikipdia,aenciclopdialivre

Moore,P.(2001).OntheMoon(Tucson,Arizona:SterlingPublishingCo.).ISBN0304354694.
MoonArticles(http://www.psrd.hawaii.edu/Archive/ArchiveMoon.html).PlanetaryScienceResearchDiscoveries.
Spudis,P.D.(1996).TheOnceandFutureMoonSmithsonianInstitutionPress[S.l.]ISBN1560986344.
Taylor,S.R.(1992).SolarsystemevolutionCambridgeUniv.Press[S.l.]p.307.ISBN0521372127.
Teague,K.(2006).TheProjectApolloArchive(http://www.apolloarchive.com/apollo_archive.html).Consultadoem12abril2007.
Wilhelms,D.E.(1987).GeologicHistoryoftheMoon(http://ser.sese.asu.edu/GHM/).U.S.GeologicalSurveyProfessionalpaper[S.l.:s.n.]1348.Consultadoem12abril2007.
Wilhelms,D.E.(1993).ToaRockyMoon:AGeologist'sHistoryofLunarExploration(http://www.lpi.usra.edu/publications/books/rockyMoon/)(Tucson,Arizona:UniversityofArizonaPress).ISBN0816510652.Consultadoem10maro2009.

Ligaesexternas
OsmovimentoseasfasesdaLuaRevistaNOVAESCOLA(http://revistaescola.abril.com.br/fundamental1/movimentosfaseslua644667.shtml)
ComoexplicarosmovimentosdaLuaemsaladeaulaRevistaNOVAESCOLA(http://revistaescola.abril.com.br/fundamental1/comoexplicarmovimentosluasalaaula646418.shtml)
AtlasdaLuanoGoogle(http://www.google.com/moon)
LunarReconnaissanceOrbiterCamera(http://lroc.sese.asu.edu/)(emingls)SitedaSondaEspacialqueserlanadaembreveLua
Obtidade"https://pt.wikipedia.org/w/index.php?title=Lua&oldid=45958970"
Categorias: Lua Objetosastronmicosconhecidosdesdeaantiguidade
Estapginafoimodificadapelaltimavez(s)12h19minde21dejunhode2016.
EstetextodisponibilizadonostermosdalicenaCreativeCommonsAtribuioCompartilhaIgual3.0NoAdaptada(CCBYSA3.0)podeestarsujeitoacondiesadicionais.Paramaisdetalhes,consulteasCondiesdeUso.

https://pt.wikipedia.org/wiki/Lua

16/16

Vous aimerez peut-être aussi