150

FRITZ GRAF

Eriugenie do odparcia nauki owdrwce dusz, nauki goszonej take przez samego
Makrobiusza34. Ten sam ustp posuy przedstawicielom szkoy wChartres (Wilhelmowi z Conches, Bernardowi Silvestris i Alanowi z Lille) za podstaw przy
sformuowaniu teorii alegorezy teorii indumenta obecnych wfabulae, ktre naley
przenikn, by odsoni ukryt za nimi prawd. Wilhelm wyjania prawd zawart
wmitach etiologicznych narrationes fabulosae, ktre wedle Makrobiusza dotycz
caerimoniarum sacra za pomoc interpretacji alegorycznej rytuaw bachicznych,
odnajdujc wnich chrzecijaskie treci35.

3. Ponowne wynalezienie mitu wXVIII wieku

Opisany powyej sposb pojmowania fabulae utrzyma si wchrzecijaskim
redniowieczu. Sdzono, e fabulae czyli mity, atake pniejsze poematy teogoniczne oraz bajki ozwierztach wprawdzie uoone przez poetw, rwnoczenie
mogy jednak skrywa prawdy teologiczne ifilozoficzne. Renesansowi platoczycy
nie mieli trudnoci, by kontynuowa ten kierunek interpretacji36. Odkrycie nowych
cywilizacji pocztkowo niewiele zmienio, dostarczajc jedynie nowych fikcyjnych
opowieci o bogach, potworach i cudownych zdarzeniach, ktre mona byo porwna do opowieci grecko-rzymskich izakwalifikowa jako fabulae37. Stopniowo
te odkrycia wpyny jednak na zmian sposobu mylenia omitologii staroytnej.
Po pierwsze, przyczyniy si do zmiany semantyki: fabula przestaa obejmowa
twrczo poetyck i mity filozoficzne, ktre stanowiy dotd jej rdze, lecz nie
wystpoway uludw dzikich; pozostay wniej wycznie opowieci teogoniczne,
etiologiczne ibajki ozwierztach. La Fontaine w1668 roku bez wahania nazwa
swoje utwory po prostu Bajkami (Fables)38. Wwyniku porwnania mitw grecko-rzymskich imitw spoeczestw prymitywnych doszo wkocu do odrzucenia
alegorezy. Skoro fabulae staroytnych miay ten sam charakter, co fabulae dzikich
ludw, nie naleao od nich oczekiwa ukrytej wyszej prawdy. Gdy pod koniec
XVII wieku Bernard de Fontenelle napisa cieszcy si zasuon saw traktat
O pochodzeniu bajek (Sur lorigine des fables, opublikowany w 1724 roku), podkrela absurdalno i prostactwo bajek, nawet tych greckich. Rwnoczenie
Scipionis (Freiburger Beitrge zur Mittelalterichen Geschichte. Studien und Texte 2), Frankfurt/
Bern 1990.
34
A. Httig, Macrobius im Mittelalter, s. 43 f.
35
Tame, s. 97; por. P. Dronke, Fabula. Explorations into the Use of Myth in Medieval Platonism
(Mittellateinische Studien und Texte 9), Mnich 1974, s. 1378; tego, Eine Theorie ber Fabula
und Imago im 12. Jahrhundert, w: H. Fromm iin. (red.), Studien zur Semantik und Sinntradition im
Mittelalter. Festschrift Friedrich Ohly (Verbum et Signum 2. Beitrge zur medivistischen Bedeutungsforschung), Mnich 1975, s. 161176.
36
Por. m.in. E. Wind, Pagan Mysteries in the Renaissance, Harmondsworth 1967 (1958).
37
M.T. Hodgen, Early Anthropology in the Sixteenth and Seventeenth Centuries, Philadelphia
1964.
38
Por. J. Starobinsky, La mythologie au XVIIIe sicle, Critique 366, 1977, 975997; przedruk
w: tego, Le remde dans le mal, Paris 1989, s. 233262.