ERCYES NVERSTES MHENDSLK FAKLTES

ENERJ SSTEMLER MHENDSL BLM

AKIKANLAR MEKAN LABORATUARI

DENEY FY

DENEY ADI

SER-PARALEL BALI POMPA DENEY

DERSN RETM YES

DENEY YAPTIRAN RETM ELEMAN

DENEY GRUBU:
DENEY TARH :
TESLM TARH :

1. SANTRFJ POMPALAR
Svlar yksek seviyeden daha aa seviyelere akar. Ayn ekilde yksek basn altnda
bulunan bir sv daha dk basnl blgelere doru akar. Yksek seviyede ve basnta olan
svnn potansiyel enerjisi depolanm enerji demektir.
Pompalar svlarn enerjisini veya basncn artran makinelerdir. Bu bakmdan bir svnn
alak seviyeden yksek seviyeye veya dk basntan yksek basnca gnderilebilmesi iin
pompalar kullanlr. Dier taraftan pompalar bir boru iinde akan svnn ak hzn ve
dolaysyla debisini arttrmak iin de kullanlr.
Santrifj pompalara gelecek olursak bir gvde iinde yer alan kanatl bir pervaneden oluan
bu pompalarda sv, bir emme borusundan pompaya girer.
Bir santrifj pompada svnn izledii yol u ekildedir. arkn emi tarafnda meydana gelen
vakum nedeniyle sv arkn kanatlar arasna girer. ark kanatlar arasndan geen sv,
arkn dn hareketleriyle byk teetsel bir hz kazanr. ark kanatlar ile arkn n ve arka
profili tarafndan snrlanan kanallar arasnda sv, arkn k tarafna doru dnme hareketi
esnasnda meydana gelen santrifj (merkezka) kuvvet etkisiyle itilir. Bu ekilde oluan
hareket, svnn devaml akn ve pompann emme tarafndan emiini salar. ark kanatlar
byk bir teetsel hzla terk eden svnn ierdii kinetik enerji, sabit difzr kanatlar
arasnda salyangoz boluunda basn kuvvetine evrilir.
Belirli bir dnme hzyla en yksek basn elde edilir. Bu tr bir pompann bir hidrodinamik
pompa olduu sylenebilir. Btn svlarda kullanlmaya elverilidir. Plastikten, bronzdan,
titanyum ve tantal gibi maddelere kadar her trl maddeden yaplabilir.

ekil 1. Santrifj Pompa Kesiti

1.1 Pompa Karakteristik Erileri

Bir pompann sabit devir saysnda dolatrabildii su miktar (debi) ile basma ykseklii
arasndaki ilikiyi gsteren eriye pompa karakteristii denir.
Pompa seerken bu karakteristik erilerden yaralanlr. Baz durumlarda daha byk pompa
semek yerine iki kk pompay paralel veya seri balayarak istenilen karakteristii elde
etmek mmkndr. Pompalar dk basma yksekliinde fazla debi elde etmek iin; dk
debide fazla basma ykseklii elde etmek iin seri olarak balanr.
Pompa karakteristikleri devir saysna baldr. Devir saysn deitirerek farkl
karakteristiklikler elde etmek mmkndr. Buna gre;

Pompa debisi devir says ile orantl olarak artar.

Pompa basma ykseklii devir saysnn karesi ile orantl olarak artar.
Pompa g ihtiyac devir saysnn kp ile orantl olarak artar.

1.2 Pompalarn Seri Balanmas

ki pompann seri bir ekilde balanmasnn anlam debinin bir pompadan dier bir pompaya
boruyla iletimi eklinde aklanabilir. Bu tip dzeneklerde akkann bir pompadan dierine
geiiyle suya daha ok enerji kazandrlr.

ekil 2. Pompalarn Seri Balanmas

Seri bal pompalarda, genel beklenti, debinin sabit, basncn artmas ynndedir. Fakat bu
artn dorusal olmayabilecei hususu gz nnde tutulmaldr.
1.3 Pompalarn Paralel Balanmas
ekilde paralel balanm iki pompa grlmektedir. Bu dzenlemenin bir rnei tek bir su
kaynandan iki veya daha fazla pompa ile su ekilmesi ve tm debinin tek bir borudan
geirilmesi eklinde aklanabilir. Paralel dzenlemeler deiken debi gereksinimlerinin
karland sistemlerdir. Paralel bal pompalarda, genel beklenti, basncn sabit debinin
artmas ynndedir. Fakat bu artn dorusal olmayabilecei hususu gz nnde tutulmaldr.

ekil 3. Pompalarn Paralel Balanmas

2. DENEY CHAZI

ekil 4. Cihaz emas

2.1 Cihazn Teknik zellikleri
Pompa motor gc

: 0,37 kW

Pompa basma ykseklii (maks.)

: 21 mSS

Pompa debisi (maks.)

: 80 L/d

Hazne Hacmi

: 280x280x300 mm, 23,5 litre

Boru balant ap

: 32 mm

Cihazn d lleri

: AxBxH (1,15x0,65x1,35 m)

Debimetre kademesi

: 1-10 m3/h

Pompa devir says

: 2850 d/d

3. DENEYLER
A) DENEY NO

: 01

B) DENEYN ADI

: Pompa basma ykseklii-debi ilikisi (karakteristik eri)

C) DENEYN AMACI
: Pompa tarafndan salanan toplam basma ykseklii. Pratikte,
pompa giri ve ktaki, potansiyel ve hz, basn farklar ihmal edilebilir. Bylece toplam
basma ykseklii, basn ykseklii olarak kabul edilebilir.
D) DENEYDE KULLANILAN ALET VE CHAZLAR:
E) DENEYN YAPILII

1. 3 ve 4 nolu vanalar tam ak konuma getirin.

2. Sigortay 1 konumuna getirip 1 nolu dme yardmyla 1. Pompay altrn.
3. Debiyi 4 m3/hten itibaren her defasnda 0,5 m3/h drerek basma yksekliini 3
nolu gstergeden okuyun ve aadaki tabloya kaydedin.
4. Su ak tamamen kesildiinde pompann basma ykseklii maksimum olacaktr.
5. Tablo deerini aadaki grafie aktarn.

Raporda stenenler: Deney no, deneyin ad, tablo deerleri ve pompa karakteristik erisi

A) DENEY NO

: 02

B) DENEYN ADI

: Pompa zgl hznn bulunmas

C) DENEYN AMACI
: Pompa zgl hz, farkl pompalar benzerlik bantlarna gre
karlatrma imkn verir ayn zamanda ark tipinin bir fonksiyonudur. Pompa ark tipleri
maksimum verimdeki zgl hzlarna gre snflandrlr. Pompa zgl hznn deneysel olarak
bulunmas bu bilgilerin pekitirilmesini salayacaktr.
D) DENEYDE KULLANILAN ALET VE CHAZLAR:
E) DENEYN YAPILII

3 ve 4 nolu vanalar tam ak konuma getirin.

Sigortay 1konumuna getirip 1 nolu dme yardmyla 1. Pompay altrn.
Devir says sabit kabul edilerek 2850 d/d alnabilir.
Aadaki tabloya gre debi deerlerini ayarlayn ve karlk gelen basma yksekliini
not edin.
5. Tablo deerlerini aadaki formlde yerine koyup zgl hz hesaplaynz.
1.
2.
3.
4.

HESAPLAMALAR: Herhangi bir pompann teorisinde gerekli basma basncna ulamak iin
yeterli kademelendirme ile herhangi bir uygulamada kullanlabilir. Pratikte her tipin verimli
alabilecei ayr bir alma blgesi vardr. Biz bu blgelerin basn ve debinin bir bilekesi
olarak nasl seildiini greceiz. Bu bir trbinli pompa iin tanmlanan zgl hz olarak
adlandrlan bir say ile aklanabilir.

V= Hacimsel ak debisi (L/s). Bu deer yerine bazen (m3/d) veya (m3/h) kullanlabilir.
H= Her kademedeki basma basnc (mSS)
N= arkn dnme hz (d/d) (2850 d/d alnacak)

RAPORDA STENENLER: Deney no, deneyin ad ve amac, tablo deerleri ve zgl hz

deiimi.

A) DENEY NO

: 03

B) DENEYN ADI

: Pompa veriminin bulunmas

C) DENEYN AMACI
: Pompa verimi, hidrolik gcn pompa motoru elektriksel giri
gcne oran olarak aklanr. Pompalar farkl alma artlarnda farkl verimlerde alrlar.
Bu verim blgeleri karakteristik eri zerinde adacklar halinde gsterilir. Pompa seiminde
maksimum verim erilerinin sa tarafndan seim yaplmas nemlidir. nk sistem
kirlendike basn kayplar artacandan alma noktas sola kayar ve daha yksek verimler
alm olur.
D) DENEYDE KULLANILAN ALET VE CHAZLAR:
E) DENEYN YAPILII

1. 3 ve 4 nolu vanalar ak konuma getirin.

2. Sigortay 1 konumuna getirip 1 nolu dme yardmyla 1. Pompay altrn.
3. Debiyi 1 m3/h deerine ayarlayn. Aadaki tabloya gre debiyi birer birer e kadar
arttrarak bunlara karlk gelen basma yksekliini not edin.
4. Tablo deerlerini aadaki formlde yerine koyup verimini hesaplaynz.

HESAPLAMALAR:
Verim (): Bir pompann verimi oluturulan akkan gc ile pompa giri gcnn orandr.
Bu aadaki formlle tanmlanr.

: Suyun ktlesel debisi (kg/s)

Yerekimi ivmesi 9,81 (m/s2)
: Basma ykseklii (mSS)
: Motorun ektii akm (A)
Cos = Motorun g katsays (0,85 alnabilir)
RAPORDA STENENLER: Deney no, deneyin ad ve amac, tablo deerleri ve pompa
karakteristik erisi.

A) DENEY NO

: 04

B) DENEYN ADI

: Seri pompa karakteristik erisinin izilmesi

C) DENEYN AMACI
: Pompalarn seri balanmasyla basnta nemli bir art
olmasna ramen debi o lde artmaz. ki zde paralel pompann seri balanmasyla yeni
karakteristik eri teorik olarak izilebilecei gibi deneysel olarak da bulunabilir. Bu deney
teorik ve deneysel grafikler arasndaki ilikiyi ortaya koyabilir.
D) DENEYDE KULLANILAN ALET VE CHAZLAR:
E) DENEYN YAPILII

1. 2 ve 4 nolu vanay an ve dierlerini kapal konuma getirin.

2. Pompalarn her ikisini de altrn.
3. 4 nolu vanay kademeli olarak 5 mSS basma yksekliinden itibaren 5er mSS
arttrarak su debisi sfra ininceye kadar kapatn ve her kademedeki basma ve debi
deerlerini tabloya kaydedin.
4. Tablo deerlerini aadaki grafie aktarp seri pompa karakteristik erisini iziniz.

RAPORDA STENENLER: Deney no, deneyin ad ve amac, tablo deerleri ve karakteristik

erisi.

A) DENEY NO

: 05

B) DENEYN ADI

: Paralel pompa karakteristik erisinin izilmesi

C) DENEYN AMACI
: Pompalarn paralel balanmasyla debide nemli bir art
olmasna ramen basn o lde artmaz. ki zde pompann paralel balanmasyla yeni
karakteristik eri deneysel olarak bulunabilir.
D) DENEYDE KULLANILAN ALET VE CHAZLAR:
E) DENEYN YAPILII

1. 2 nolu vanay kapatp dierlerini an.

2. Pompalarn her ikisinide altrn.
3. 4 nolu vanay kademeli olarak7 mSS basma yksekliinden itibaren, 5 mSSnin
katlar olacak ekilde arttrarak su debisi sfra ininceye kadar kapatn ve her
kademedeki basma ve debi deerlerini tabloya kaydedin.
4. Tablo deerlerini aadaki grafie aktarp paralel pompa karakteristik erisini izin.

RAPORDA STENENLER: Deney no, deneyin ad ve amac, tablo deerleri ve karakteristik

erisi.