LXIV Olimpiada Matematyczna

Rozwizania zada konkursowych

zawodw stopnia pierwszego
(3 wrzenia 2012 r. 6 grudnia 2012 r.)
Zadanie 1.

Dane s rne dodatnie liczby wymierne x i y, dla ktrych liczba

x+ y

(1)
w=
y+ x
jest wymierna. Wykaza, e obie liczby x i y s kwadratami liczb
wymiernych.

Rozwizanie

Pomnmy obustronnie rwno (1) przez mianownik y+ x, otrzymujc

wy + w x = x + y,
skd
(2)

w x y = x wy.

Nastpnie podniemy obustronnie zaleno (2) do kwadratu. Uzyskujemy

w2 x 2w xy + y = x2 2wxy + w2 y 2 ,
a wic
(3)

2w xy = w2 x + y x2 + 2wxy w2 y 2 .

Prawa strona zwizku (3) jest liczb wymiern, a w jest dodatni liczb

wymiern. W rezultacie liczba a = xy take jest wymierna.

Pomnmy teraz obie strony rwnoci (2) przez x. Dostajemy

(4)
wx a = (x wy) x.

Mnoc z kolei obustronnie zaleno (2) przez y otrzymujemy

(5)
aw y = (x wy) y.
Czynnik x wy wystpujcy po prawej stronie zwizkw (4) i (5) jest rny
od zera. Przypumy bowiem, wbrew tej tezie,
e ma miejsce rwno x = wy.
Wwczas mnoc obie jej strony przez y + x stwierdzamy, e

x(y + x) = (x + y)y.

Wynika std zaleno x x = y y, ktra jednak przeczy zaoeniu, e liczby

x i y s rne. Zatem na mocy zwizkw (4) i (5) liczby

wx a
aw y

x=
oraz
y=
x wy
x wy
s wymierne, co jest rwnoznaczne z tez zadania.
1

Zadanie 2.

Dany jest rwnolegobok ABCD z ktem ostrym przy wierzchoku A. Zakadamy, e okrg opisany na trjkcie ABD przecina boki
CB i CD odpowiednio w punktach K i L rnych od wierzchokw. Niech odcinek AN bdzie rednic tego okrgu. Udowodni, e
punkt N jest rodkiem okrgu opisanego na trjkcie CKL.

Rozwizanie
Sposb I
Punkty A, B, L oraz D le na jednym okrgu w wypisanej kolejnoci,
a kty wewntrzne rwnolegoboku ABCD przy wierzchokach A i C maj
rwne miary (rys. 1). Std otrzymujemy
<
) BLC = 180 <
) BLD = <
) BAD = <
) BCD = <
) BCL.
Wobec tego trjkt BCL jest rwnoramienny.
Z drugiej strony, odcinek AN jest rednic danego w treci zadania
okrgu, wic proste AB i BN s prostopade. W efekcie rwnie proste CD
i BN s prostopade. Jednak w trjkcie rwnoramiennym BCL wysoko
poprowadzona z wierzchoka B pokrywa si z symetraln boku CL, zatem
z poprzedniego zdania wynika, e punkt N ley na symetralnej odcinka CL.
Podobnie dowodzimy, e trjkt KCD jest rwnoramienny, a punkt N
ley na symetralnej odcinka CK. W takim razie punkt N jest punktem przecicia symetralnych dwch bokw trjkta CKL, co pociga za sob tez.
L

rys. 1
Sposb II
Na mocy okrelenia punktu N kty ABN i ADN s proste (rys. 1).
Z kolei w myl zaoe zadania kty ABK i ADL s rozwarte. To oznacza, e
punkty B i N le po przeciwnych stronach prostej AK, a punkty D i N le
2

po przeciwnych stronach prostej AL. Zatem punkty A, B, K, N , L oraz D

le na jednym okrgu w wypisanej kolejnoci, skd uzyskujemy zwizki
) ABK
<
) AN K = 180 <

oraz

<
) AN L = 180 <
) ADL.

Jednak czworokt ABCD jest rwnolegobokiem i w konsekwencji prawe

) BCD. To oznacza, e
strony powyszych dwch zalenoci s rwne <
(1)

<
) AN K = <
) AN L = <
) BCD.

Na podstawie rwnoci (1) kty wewntrzne trjktw AKN i ALN przy

wierzchoku N maj rwne miary. Ponadto kty wewntrzne tych trjktw
odpowiednio przy wierzchokach K i L s proste jako kty wpisane oparte
na rednicy okrgu. W takim razie trjkty AKN i ALN s podobne (cecha
kt-kt-kt). Co wicej, maj one wsplny odpowiedni bok AN , a wic s
przystajce. Wobec tego N K = N L, czyli istnieje okrg o o rodku w punkcie N , przechodzcy przez punkty K i L. Ponadto punkty N i C le po tej
samej stronie prostej KL, a z zalenoci (1) otrzymujemy
<
) KN L = <
) AN K + <
) AN L = 2<
) BCD = 2<
) KCL,
skd wynika, e okrg o przechodzi take przez punkt C. Okrg o o rodku N
jest wic okrgiem opisanym na trjkcie CKL, co koczy rozwizanie.
Zadanie 3.

Niech n bdzie dodatni liczb cakowit. Wykaza, e jeeli suma

wszystkich jej dodatnich dzielnikw jest nieparzysta, to liczba n jest
kwadratem lub podwojonym kwadratem liczby cakowitej.

Rozwizanie
Sposb I
Suma wszystkich dodatnich dzielnikw liczby n jest nieparzysta wtedy
i tylko wtedy, gdy liczba nieparzystych skadnikw tej sumy jest nieparzysta.
Zatem na mocy warunkw zadania zbir nieparzystych dodatnich dzielnikw
liczby n ma nieparzyst liczb elementw.
Niech k bdzie najwiksz tak nieujemn liczb cakowit, e potga 2k
jest dzielnikiem liczby n. Wtedy prawdziwy jest rozkad n = 2k m, w ktrym
czynnik m jest nieparzysty. Z rozkadu tego wynika, e dowolny nieparzysty
dzielnik liczby n jest rwnie dzielnikiem liczby m. Na odwrt, kady dzielnik
liczby m jest te dzielnikiem liczby n. Wobec tego zbir nieparzystych dzielnikw liczby n pokrywa si ze zbiorem nieparzystych dzielnikw liczby m.
Liczba m jest nieparzysta, wic wszystkie jej dodatnie dzielniki take
s nieparzyste. Std wnioskujemy, e liczba wszystkich dodatnich dzielnikw
liczby m jest nieparzysta.
Przyporzdkujmy
kademu dodatniemu dzielnikowi d liczby m mniej
m
szemu
od
m
liczb
cakowit
d ; jest ona dzielnikiem liczby m wikszym

od m. Wwczas rnym dzielnikom d odpowiadaj

rne wartoci ilorazu m
d.

Ponadto kady dzielnik liczby m wikszy od m mona uzyska w ten sposb:

3


dzielnik g liczby m wikszy od m zosta bowiem przypisany dzielnikowi m
g

mniejszemu
od
m.
W
rezultacie
zbir
dodatnich
dzielnikw
liczby
m
mniej
szych
od
m ma tyle samo elementw, co zbir dzielnikw liczby m wikszych

od m. W takim razie liczba dodatnich dzielnikw liczby m rnych od m

jest parzysta.
To wraz z ostatnim zdaniem poprzedniego akapitu dowodzi,

e a = m jest liczb cakowit bdc dzielnikiem liczby m. Innymi sowy,

liczba m jest kwadratem liczby cakowitej a.
Jeeli teraz k jest liczb parzyst, to ma miejsce rwno k = 2b dla
pewnej liczby cakowitej b 0, skd n = 2k m = 22b a2 = (2b a)2 . Jeeli natomiast k jest liczb nieparzyst, to k = 2c+1 dla pewnej liczby cakowitej c 0
i w efekcie n = 2k m = 22c+1 a2 = 2(2c a)2 . Zatem liczba n jest kwadratem
lub podwojonym kwadratem liczby cakowitej.
Sposb II
Niech p1 , p2 , . . ., pk bd wszystkimi dzielnikami pierwszymi liczby n.
Rozkadajc liczb n na czynniki pierwsze uzyskujemy wic przedstawienie
n = pa1 1 pa2 2 . . . pakk ,
w ktrym wykadniki a1 , a2 , . . ., ak s dodatnimi liczbami cakowitymi.
Dowolny dodatni dzielnik liczby n ma wtedy posta pb11 pb22 . . .pbkk , gdzie
wykadniki b1 , b2 , . . ., bk s liczbami cakowitymi speniajcymi nierwnoci
0 bi ai dla i = 1, 2, . . . , k. Na odwrt, kady iloczyn tej postaci jest dzielnikiem liczby n. Zauwamy nastpnie, e suma wszystkich moliwych iloczynw
tej postaci wynosi
S = (1 + p1 + p21 + . . . + pa1 1 ) (1 + p2 + p22 + . . . + pa2 2 ) . . . (1 + pk + p2k + . . . + pakk ).
Rzeczywicie, wymnaajc wszystkie nawiasy po prawej stronie powyszej
rwnoci otrzymujemy sum wszystkich moliwych iloczynw pb11 pb22 . . .pbkk ,
w ktrych bi {0, 1, 2, . . . , ai } dla i = 1, 2, . . . , k.
Wobec tego liczba S jest sum wszystkich dodatnich dzielnikw liczby n.
Zatem w myl warunkw zadania wszystkie czynniki iloczynu stojcego po
prawej stronie wzoru okrelajcego liczb S musz by liczbami nieparzystymi. Jeeli teraz dla pewnego wskanika i {1, 2, . . . , k} liczba pierwsza pi
jest nieparzysta, to z nieparzystoci sumy 1 + pi + p2i + . . . + pai i wynika, e
liczba jej skadnikw musi by nieparzysta, czyli wykadnik ai jest liczb
parzyst. W takim razie dowolna nieparzysta liczba pierwsza wchodzi do
rozkadu liczby n na czynniki pierwsze z wykadnikiem parzystym.
Moliwe s wic dwie sytuacje: w rozkadzie liczby n na czynniki pierwsze
albo wszystkie liczby pierwsze wystpuj z wykadnikiem parzystym, albo
te wszystkie nieparzyste liczby pierwsze wystpuj z wykadnikiem parzystym, a liczba pierwsza 2 wystpuje z wykadnikiem nieparzystym. W drugim
przypadku liczba n jest parzysta oraz wszystkie liczby pierwsze wystpuj
z wykadnikiem parzystym w rozkadzie liczby 21 n na czynniki pierwsze.
4

Jeeli wszystkie liczby pierwsze wchodz z wykadnikiem parzystym do

rozkadu pewnej dodatniej liczby cakowitej m na czynniki pierwsze, to jest
ona kwadratem liczby cakowitej. Istotnie, niech q1 , q2 , . . ., q` bd wszystkimi
dzielnikami pierwszymi liczby m. Wtedy rozkad liczby m przybiera posta
m = q12c1 q22c2 . . .q`2c` dla pewnych dodatnich liczb cakowitych c1 , c2 , . . ., c` ,
skd wynika, e liczba m jest kwadratem liczby cakowitej q1c1 q2c2 . . . q`c` .
Na mocy stwierdze zawartych w dwch poprzednich akapitach liczba n
lub liczba 21 n jest kwadratem liczby cakowitej, co dowodzi tezy zadania.
Zadanie 4.

Na tablicy narysowany jest 2012-kt foremny. Micha i Jurek dorysowuj na zmian jedn przektn, nie majc wsplnych punktw
wewntrznych ani wsplnych kocw z wczeniej narysowanymi przektnymi. Przegrywa ten z graczy, ktry nie moe wykona ruchu. Gr
rozpoczyna Micha. Ktry z graczy ma strategi wygrywajc?

Rozwizanie
Udowodnimy, e Micha ma strategi wygrywajc.
Przypumy, e Micha na pocztku gry rysuje dowoln spord 1006
najduszych przektnych danego 2012-kta foremnego (prosta ` zawierajca
tak wybran przektn q jest wwczas osi symetrii rozwaanego 2012-kta),
a w kadym ze swoich nastpnych ruchw dorysowuje przektn symetryczn
wzgldem prostej ` do przektnej narysowanej przed chwil przez Jurka.
Wykaemy, e przy kadym swoim ruchu Micha bdzie mg zastosowa
opisan strategi nie naruszajc zasad gry. Wyniknie std, e doprowadzi
go ona do wygranej, gdy po kadym ruchu Jurka Micha bdzie w stanie
wykona kolejny ruch i w rezultacie nie Micha a wic Jurek w pewnym
momencie znajdzie si w sytuacji, w ktrej dorysowanie kolejnej przektnej
w sposb zgodny z wymaganiami zadania stanie si niemoliwe.
Zauwamy najpierw, e dopki Micha stosuje opisan strategi, dopty
po dowolnym jego ruchu zbir wszystkich przektnych narysowanych w danej
chwili na tablicy jest symetryczny wzgldem prostej `. Istotnie, pierwszy ruch
Michaa polega na narysowaniu przektnej zawartej w prostej `. Natomiast
pniej wykonywane s pary ruchw, zoone z ruchu Jurka i nastpujcego
po nim ruchu Michaa; w wyniku wykonania kadej takiej pary na tablicy
pojawiaj si dwie nowe przektne symetryczne wzgldem prostej `.
Udowodnimy teraz, e jeeli we wszystkich poprzednich ruchach Micha
stosowa rozpatrywan strategi, to moe j rwnie zastosowa w biecym
ruchu w odpowiedzi na ruch wykonany przez Jurka. Wyniknie std teza.
Niech p oznacza przektn, ktr w wykonanym przed chwil ruchu narysowa Jurek. Przed narysowaniem tej przektnej zbir S przektnych znajdujcych si wwczas na tablicy by symetryczny wzgldem prostej ` i zawiera
przektn q. Poniewa ruch Jurka by zgodny z reguami gry, wic przektna p
nie ma punktw wsplnych (wewntrznych ani kocw) z adn przektn
5

ze zbioru S w szczeglnoci z przektn q, co oznacza, e przektna p

jest zawarta w jednej z dwch otwartych ppaszczyzn wyznaczonych przez
prost `. Na mocy dwch poprzednich zda take przektna p0 , symetryczna
do przektnej p wzgldem prostej `, nie ma punktw wsplnych z adn
przektn ze zbioru S. Ponadto przektne p0 i p rwnie nie maj punktw
wsplnych, gdy le one po przeciwnych stronach prostej `. Wobec tego
Micha moe narysowa na tablicy przektn p0 w zgodzie z zasadami gry
i rozwaan strategi, a to wanie naleao wykaza.
Odpowied: Strategi wygrywajc ma Micha.
Zadanie 5.

Wyznaczy najmniejsz warto wyraenia |20m 9n |, gdzie m i n

s dodatnimi liczbami cakowitymi.

Rozwizanie
Dla m = n = 1 otrzymujemy warto |201 91 | = 11. Udowodnimy, e jest
to najmniejsza moliwa warto rozpatrywanego wyraenia.
Z algorytmu mnoenia pisemnego wynika, e jeeli dwie dodatnie liczby
cakowite maj w zapisie dziesitnym cyfr jednoci rwn 9, to iloczyn tych
dwch liczb ma tak sam cyfr jednoci, jak iloczyn 99, czyli cyfr 1. Natomiast iloczyn dwch dodatnich liczb cakowitych o cyfrach jednoci rwnych
odpowiednio 1 i 9 ma cyfr jednoci 9. Zatem cyfry jednoci potg 9n dla
n = 1, 2, 3 s na przemian rwne 9 i 1. Liczba 20m jest za podzielna przez 10
dla kadej liczby cakowitej m 1. Wobec tego dla dowolnych dodatnich liczb
cakowitych m i n cyfra jednoci liczby |20m 9n | wynosi 1 lub 9.
Naley wic wykaza, e dane wyraenie nie moe by rwne 1 ani 9.
Liczba 20m nie jest podzielna przez 9, gdy w jej rozkadzie na czynniki
pierwsze wystpuj tylko liczby 2 i 5. To oznacza, e rwnie rnica 20m 9n
nie jest podzielna przez 9 i w konsekwencji |20m 9n | 6= 9 dla dowolnych
dodatnich liczb cakowitych m i n.
Przypumy z kolei, e dla pewnych liczb cakowitych m, n 1 speniona
jest rwno |20m 9n | = 1. W takim razie 20m 9n = 1 lub 20m 9n = 1.
W pierwszym przypadku dostajemy zaleno
9n = 20m 1 = (20 1)(20m1 + 20m2 + 20m3 + . . . + 202 + 20 + 1),
ktra pociga za sob podzielno liczby 9n przez 19, co jednak nie moe mie
miejsca. Przejdmy teraz do przypadku 20m 9n = 1. Gdyby wykadnik m
by liczb nieparzyst, to z rwnoci
9n = 20m + 1 = (20 + 1)(20m1 20m2 + 20m3 . . . + 202 20 + 1)
uzyskalibymy podzielno liczby 9n przez 21 i tym bardziej przez 7, co nie
jest moliwe. Std wniosek, e wykadnik m jest liczb parzyst, czyli m = 2k
dla pewnej dodatniej liczby cakowitej k. Otrzymujemy zatem rozkad
1 = 20m 9n = 202k 32n = (20k 3n )(20k + 3n ),
6

w ktrym kada z dwch liczb cakowitych stojcych w nawiasach po prawej

stronie musi by rwna 1 albo 1. To przeczy nierwnoci 20k + 3n 20 + 3,
a wic rozwizanie jest zakoczone.
Odpowied: Szukana najmniejsza warto wynosi 11.
Zadanie 6.

Punkty P , Q i R le odpowiednio na bokach BC, CA i AB trjkta ABC, przy czym spenione s rwnoci AR = RP = P C oraz
BR = RQ = QC. Wykaza, e AC + BC = 2AB.

Rozwizanie
Sposb I
C

Q
P

M
US
A

R
`
W

rys. 2
Poprowadmy przez punkt R prost ` prostopad do prostej CR. Niech
prosta ` przecina proste CA i CB odpowiednio w punktach S i T (rys. 2).
W myl warunku RQ = QC punkt Q ley na symetralnej boku CR trjkta prostoktnego CRS. Podobnie punkt P ley na symetralnej boku CR
trjkta prostoktnego CRT . Symetralna przyprostoktnej w trjkcie prostoktnym przechodzi przez rodek przeciwprostoktnej. Zatem punkty Q i P
s odpowiednio rodkami odcinkw CS i CT , skd wnioskujemy, e punkty
S i T le odpowiednio na pprostych CA i CB , a ponadto
(1)

CS = 2QC = 2BR

oraz

CT = 2P C = 2AR.

Oznaczmy przez U i W rzuty prostoktne odpowiednio punktw A i B

na prost `. Wwczas proste AU i BW s rwnolege, a wic trjkty ARU
i BRW s jednokadne wzgldem punktu R. Std uzyskujemy zwizek
AR
AU
(2)
=
.
BR BW
Podobnie uzasadniamy, e
BT BW
CS CR
(3)
=
oraz
=
.
CT
CR
AS AU
7

Mnoc stronami zalenoci (2) i (3) stwierdzamy, e

AR BT CS

= 1.
BR CT AS
czc teraz rwnoci (1) i (4) dostajemy zaleno
(4)

(5)

BT = AS.

Prosta ` albo przecina prost AB w punkcie R, albo si z ni pokrywa.

To oznacza, e punkty S i T le po przeciwnych stronach prostej AB albo
te oba le na prostej AB. W obu przypadkach z rwnoci (5) wynika, e
suma dugoci odcinkw CA i CB jest taka sama, jak suma dugoci odcinkw
CS i CT . Std i ze zwizkw (1) otrzymujemy
AC + BC = CS + CT = 2BR + 2AR = 2(BR + AR) = 2AB.
Sposb II
Stosujc twierdzenie sinusw do trjktw ABC i RBP (rys. 2) oraz
korzystajc z rwnoci danych w treci zadania uzyskujemy

(6)

) RBP sin <

) RP B
) ABC sin <
AC sin <
=

=
=
) BCA
) BCA sin <
) RP B sin <
AB sin <
) RP B CP sin <
) RP B
RP sin <
=
.
=

) BCA
) BCA CQ sin <
BR sin <

) CRP = <
) P CR,
W trjkcie rwnoramiennym RP C prawdziwy jest zwizek <
z ktrego wynika zaleno
(7)

) RP C = 2<
) P CR.
<
) RP B = 180 <

Z kolei na podstawie rwnoci RP = P C i RQ = QC punkty P i Q le na

symetralnej odcinka CR. Zatem rodek M tego odcinka ley na prostej P Q,
a trjkty P M C i QM C maj kt prosty przy wierzchoku M . To wraz
ze zwizkiem (7) dowodzi, e

(8)

CP
CM CP
) RP B =
) P CR =
sin <

sin 2<
CQ
CQ CM
) QCR
cos <
) P CR cos <
) P CR = 2 cos <
) QCR sin <
) P CR.
=
2 sin <
<
cos ) P CR

czc zalenoci (6) i (8) otrzymujemy rwno

) QCR sin <
) P CR
AC 2 cos <
=
.
) BCA
AB
sin <
Analogicznie uzasadniamy, e
(9)

(10)

) P CR sin <
) QCR
BC 2 cos <
=
.
) BCA
AB
sin <
8

Dodajc stronami zwizki (9) i (10) dochodzimy do wniosku, e

) P CR + <
) QCR) 2 sin <
) BCA
AC + BC 2 sin(<
=
=
= 2,
) BCA
) BCA
AB
sin <
sin <
co naleao udowodni.
Zadanie 7.

) BCA = <
) BAD, a sfera
Dany jest czworocian ABCD, w ktrym <
o rodku S dopisana do tego czworocianu jest styczna do ciany
ABC w rodku okrgu opisanego na tej cianie. Udowodni, e proste
AD i AS s prostopade.
(Uwaga: Sfera dopisana do czworocianu to sfera styczna do dokadnie jednej ciany oraz do trzech paszczyzn zawierajcych pozostae ciany.)

Rozwizanie
D

C
O
A

B
P
S

rys. 3
Niech O oznacza rodek okrgu opisanego na cianie ABC, a P punkt
stycznoci danej w treci zadania sfery do paszczyzny ABD (rys. 3).
Odcinki stycznych do sfery poprowadzonych z tego samego punktu maj
rwne dugoci, skd na mocy zaoe zadania otrzymujemy zwizki AO=AP
i BO = BP . Z drugiej strony, na podstawie okrelenia punktu O prawdziwa
jest zaleno OA = OB. W takim razie odcinki AP , AO, BO i BP maj
jednakowe dugoci. To z kolei dowodzi, e trjkty AOB oraz AP B s rwnoramienne i przystajce (cecha bok-bok-bok), co pociga za sob rwno
<
) BP A = <
) BOA.
(1)
Punkt O ley wewntrz ciany ABC i jest rodkiem opisanego na niej okrgu.
Std, w myl zwizku pomidzy ktami rodkowym i wpisanym, uzyskujemy
<
) BOA = 2<
) BCA.
(2)
9

czc rwnoci (1) i (2) z rwnoci dan w treci zadania stwierdzamy, e

<
) BP A = 2<
) BAD.

(3)

Ponadto w trjkcie rwnoramiennym AP B speniona jest zaleno

<
) P AB = 12 (180 <
) BP A),
ktra wraz ze zwizkiem (3) prowadzi do rwnoci
<
) P AD = <
) P AB + <
) BAD = 12 (180 2<
) BAD) + <
) BAD = 90 .
Wykazalimy w ten sposb, e proste AD i AP s prostopade.
Paszczyzna ABD jest styczna w punkcie P do rozwaanej sfery, skd
wynika, e prosta SP jest prostopada do tej paszczyzny. Zatem prosta SP
jest prostopada do lecej w tej paszczynie prostej AD. W konsekwencji
prosta AD jest prostopada do nierwnolegych prostych AP i SP lecych
w paszczynie ASP . Prosta AD jest wic prostopada do paszczyzny ASP ,
czyli jest prostopada do lecej w tej paszczynie prostej AS, co daje tez.
Zadanie 8.

Na planszy o wymiarach n n wyrniono 2n 1 pl. Dowie, e

mona pomalowa pewn niezerow liczb wyrnionych pl na zielono w taki sposb, e:
w kadym wierszu i w kadej kolumnie liczba zielonych pl jest
parzysta,
albo
w kadym wierszu i w kadej kolumnie liczba zielonych pl jest
nieparzysta.

Rozwizanie
Sposb I
Niech S oznacza zbir wszystkich 2n 1 wyrnionych pl planszy.
Przyporzdkujmy kademu podzbiorowi zbioru S pewien 2n-wyrazowy
cig o wyrazach rwnych 0 lub 1 w nastpujcy sposb. Niech A bdzie dowolnym podzbiorem zbioru S. Dla i = 1, 2, . . . , n oznaczmy przez wi oraz ki liczb
pl zbioru A lecych odpowiednio w i-tym wierszu oraz w i-tej kolumnie
planszy. Zastpmy kady parzysty wyraz cigu (w1 , w2 , . . . , wn , k1 , k2 , . . . , kn )
liczb 0, a kady nieparzysty wyraz liczb 1. Uzyskany 2n-wyrazowy cig
przypisujemy zbiorowi A. Zauwamy, e suma wszystkich wyrazw tego cigu
jest parzysta, gdy suma (w1 + w2 + . . . + wn ) + (k1 + k2 + . . . + kn ) jest rwna
podwojonej liczbie pl zbioru A.
Liczba 2n-wyrazowych cigw o wyrazach rwnych 0 lub 1 i parzystej
sumie wszystkich wyrazw wynosi 22n1 . Pocztkowe 2n1 wyrazw mona
bowiem wybra dowolnie na 22n1 sposobw, a dla kadego takiego wyboru
ostatni wyraz jest jednoznacznie wyznaczony.
Kademu spord 22n1 podzbiorw zbioru S przyporzdkowalimy wic
jeden z 22n1 moliwych cigw. Zatem albo kady cig zosta przypisany
10

dokadnie jednemu podzbiorowi, albo istniej dwa rne podzbiory, ktrym

przyporzdkowany zosta ten sam cig.
W pierwszym przypadku istnieje podzbir A zbioru S, ktremu przypisany zosta cig o wszystkich wyrazach rwnych 1. Wtedy w kadym wierszu
i w kadej kolumnie planszy znajduje si nieparzysta liczba pl ze zbioru A.
Wobec tego w wyniku pomalowania wszystkich pl zbioru A na zielono otrzymujemy rozmieszczenie zielonych pl speniajce dany warunek.
W drugim przypadku za istniej dwa rne podzbiory B1 i B2 zbioru S,
ktrym przypisany zosta ten sam cig. Niech B bdzie rnic symetryczn
zbiorw B1 i B2 , czyli zbiorem tych pl, ktre nale do dokadnie jednego
ze zbiorw B1 i B2 . W myl relacji B1 6= B2 zbir B jest niepusty. Rozpatrzmy
dowoln lini (wiersz lub kolumn) danej planszy. Niech m1 , m2 i m oznaczaj
liczby tych pl wybranej linii, ktre nale odpowiednio do zbiorw B1 , B2
i do ich czci wsplnej B1 B2 . Na mocy okrelenia zbiorw B1 i B2 liczby
m1 i m2 maj jednakow parzysto. W efekcie liczba pl rozwaanej linii
nalecych do zbioru B wynosi (m1 m)+(m2 m) = (m1 +m2 )2m, a wic
jest liczb parzyst. Std wniosek, e w kadym wierszu i w kadej kolumnie
planszy znajduje si parzysta liczba pl ze zbioru B. Pozostaje pomalowa
wszystkie pola zbioru B na zielono.
Sposb II
Wprowadzimy najpierw kilka poj.
Zbir pl planszy nazwiemy parzystym (nieparzystym), jeeli w kadym
wierszu i w kadej kolumnie znajduje si parzysta (odpowiednio: nieparzysta)
liczba pl z tego zbioru. Teza zadania sprowadza si zatem do wykazania, e
istnieje niepusty parzysty lub nieparzysty zbir zoony z wyrnionych pl.
Cig rnych pl planszy nazwiemy dopuszczalnym (rys. 4), jeeli dowolne dwa ssiednie pola tego cigu le w jednym wierszu albo w jednej
kolumnie, ale adne trzy kolejne pola cigu nie le w jednym wierszu ani
w jednej kolumnie. Cig dopuszczalny (A1 , A2 , . . . , Ak ) nazwiemy cyklicznym
(rys. 5), jeeli k 3 oraz cig (A3 , A4 , . . . , Ak , A1 , A2 ) jest take dopuszczalny.
A1

A5

A6

A2

A1

A7
A4

A5

A8
A3

A2

A7
A4

rys. 4

A6

A3

rys. 5

rodki kolejnych pl cigu cyklicznego s kolejnymi wierzchokami amanej zamknitej, ktrej kolejne odcinki s na przemian poziome i pionowe.
11

W kadym wierszu znajduje si pewna (by moe zerowa) liczba poziomych

odcinkw tej amanej. Kady z nich ma dwa rne koce, a dwa rne odcinki
nie mog mie wsplnego koca, gdy cig cykliczny skada si z rnych pl
planszy. To oznacza, e w dowolnym wierszu i analogicznie w dowolnej kolumnie liczba pl wystpujcych w cigu cyklicznym jest parzysta. Std
zbir wszystkich pl cigu cyklicznego jest niepustym zbiorem parzystym.
Przechodzimy do rozwizania zadania.
Wykaemy oglniejsze stwierdzenie: Jeeli m i n s dowolnymi dodatnimi
liczbami cakowitymi o jednakowej parzystoci oraz na prostoktnej planszy
o wymiarach m n wyrniono m + n 1 pl, to istnieje niepusty parzysty
lub nieparzysty zbir zoony z wyrnionych pl.
Zastosujemy indukcj ze wzgldu na warto sumy m + n.
Jeeli m = n = 1, to teza jest speniona. Co wicej, jest ona speniona,
gdy cho jedna z liczb m, n jest rwna 1. Wtedy bowiem liczba pl planszy
wynosi m + n 1 i wszystkie one s wyrnione. A poniewa liczby m i n s
nieparzyste, wic wszystkie pola planszy tworz szukany zbir nieparzysty.
Niech z kolei m i n bd takimi liczbami cakowitymi o tej samej parzystoci, wikszymi od 1, e dowodzone stwierdzenie jest prawdziwe dla kadej
planszy, w ktrej suma liczby wierszy i liczby kolumn jest liczb parzyst
mniejsz od m + n. Rozpatrzmy dowoln plansz o wymiarach m n, na
ktrej wyrniono m + n 1 pl.
Wemy pod uwag wszystkie cigi dopuszczalne, w ktrych kade pole
jest jednym z m + n 1 wyrnionych pl. Spord tych cigw wybierzmy
cig A = (A1 , A2 , . . . , Ak ) o najwikszej moliwej dugoci. Liczby m i n s
mniejsze od m+n1; w efekcie w pewnym wierszu, jak i w pewnej kolumnie,
le co najmniej dwa wyrnione pola, skd otrzymujemy nierwno k 2.
Nie tracc oglnoci rozumowania przyjmijmy, e pola Ak1 i Ak le
w jednej kolumnie K. Oznaczmy przez W wiersz, w ktrym ley pole Ak .
Wiersz W nie zawiera adnego pola wyrnionego nie wystpujcego
w cigu A gdyby bowiem istniao takie pole B, to cig (A1 , A2 , . . . , An , B)
byby cigiem dopuszczalnym duszym od cigu A, wbrew wyborowi tego
ostatniego. W takim razie moliwe s dwie sytuacje:
1. Pole Ak jest jedynym wyrnionym polem wiersza W .
2. Wiersz W zawiera, oprcz pola Ak , inne pola wystpujce w cigu A.
W pierwszej sytuacji moemy wyodrbni nastpujce trzy przypadki:
1a. Pola Ak1 i Ak s jedynymi wyrnionymi polami kolumny K.
1b. Kolumna K zawiera wyrnione pole nie wystpujce w cigu A.
1c. Kolumna K zawiera, oprcz pl Ak1 i Ak , inne wyrnione pola,
z ktrych wszystkie wystpuj w cigu A.
Rozpatrzymy teraz po kolei wszystkie cztery przypadki.
Przypadek 1a. Wykrelmy z planszy wiersz W i kolumn K, usuwajc
w ten sposb dwa wyrnione pola: Ak1 i Ak (rys. 6). Uzyskana mniejsza
12

plansza o wymiarach (m1)(n1) zawiera m+n3 = (m1)+(n1)1

wyrnionych pl. Ponadto liczby m 1 i n 1 maj jednakow parzysto.
Zatem na podstawie zaoenia indukcyjnego istnieje niepusty parzysty lub
nieparzysty zbir S, zoony z niektrych wyrnionych pl mniejszej planszy.
Przywrmy teraz wiersz W i kolumn K. Jeeli zbir S jest parzysty
na mniejszej planszy, to jest te parzysty na wyjciowej planszy o wymiarach
m n. Jeeli natomiast zbir S jest nieparzysty na mniejszej planszy, to
zbir S {Ak } jest nieparzysty na wyjciowej planszy, gdy w wierszu W
i w kolumnie K jedynych nie lecych na mniejszej planszy znajduje
si dokadnie jedno pole z tego zbioru, a mianowicie pole Ak .
K

Ak2

Ak1

Ak2

Ak1

W0

Ak

Ak

rys. 6

rys. 7

Przypadek 1b. Niech C bdzie wyrnionym polem kolumny K, ktre nie

wystpuje w cigu A, a W 0 wierszem zawierajcym pole C. Zauwamy,
e cig A0 = (A1 , A2 , . . . , Ak1 , C) jest cigiem dopuszczalnym o tej samej
dugoci, co cig A. Jeeli w wierszu W 0 istniej wyrnione pola inne ni
pole C, to zamieniajc cig A na cig A0 przechodzimy do przypadku 2.
(w ktrym nie wykonujemy dalszego przejcia do innego przypadku).
Zamy wic, e pole C jest jedynym wyrnionym polem wiersza W 0 .
Wykrelmy z planszy wiersze W i W 0 , usuwajc dwa wyrnione pola:
Ak i C (rys. 7). Nierwno m+n 4 dowodzi, e pozostae wiersze zawieraj
co najmniej jedno wyrnione pole, czyli nie wykrelilimy caej planszy.
Dalej postpujemy analogicznie do przypadku 1a. Na mniejszej planszy
liczba wierszy ma t sam parzysto, co liczba kolumn, a suma tych dwch
liczb pomniejszona o 1 jest rwna liczbie pl wyrnionych. Zatem na mocy
zaoenia indukcyjnego istnieje niepusty parzysty lub nieparzysty zbir S,
zoony z niektrych wyrnionych pl mniejszej planszy. Jeeli zbir S jest
parzysty na mniejszej planszy, to jest take parzysty na wyjciowej planszy.
Jeeli za zbir S jest nieparzysty na mniejszej planszy, to zbir S {Ak , C}
jest nieparzysty na wyjciowej planszy. Rzeczywicie: kady z wierszy W i W 0
13

zawiera jedno pole z tego zbioru, a kolumna K dwa dodatkowe pola

w porwnaniu z mniejsz plansz. Natomiast wszystkie pozostae wiersze
i kolumny zawieraj na obu planszach tyle samo pl z tego zbioru.
Przypadek 1c. Z zaoenia przynajmniej jedno z pl A1 , A2 , A3 , . . ., Ak2
ley w kolumnie K. Istnieje wic najwikszy wskanik i {1, 2, 3, . . . , k 2},
dla ktrego pole Ai ley w kolumnie K (rys. 8). Wtedy i 6= k 2, gdy pola
Ak2 , Ak1 i Ak nie mog jednoczenie lee w kolumnie K. Co wicej,
z wyboru wskanika i wynika, e pola Ai oraz Ai+1 nie mog lee w jednej
kolumnie, czyli le one w jednym wierszu. Wobec tego pola Ak2 oraz Ak1
le w jednym wierszu, pola Ak1 oraz Ai le w jednej kolumnie, a pola
Ai oraz Ai+1 le w jednym wierszu. Std cig (Ai , Ai+1 , . . . , Ak2 , Ak1 )
jest cigiem cyklicznym i w konsekwencji zbir pl tego cigu jest niepustym
zbiorem parzystym zoonym z wyrnionych pl planszy.
K
Ai

K
Ai+1
Ak2

Ak2

Ak1

Ak1
Ai+1

Ai+2

Ai+2
Ak3

Ak

rys. 8

Ak

Ai

rys. 9

Przypadek 2. Wwczas istnieje najwikszy wskanik i {1, 2, 3, . . . , k1},

dla ktrego pole Ai ley w wierszu W . Ponadto i 6= k 1, gdy pole Ak1
ley w tej samej kolumnie, co pole Ak znajdujce si w wierszu W . Zatem
w myl okrelenia wskanika i pole Ai+1 nie ley w wierszu W . Wobec tego
pola Ak1 oraz Ak le w jednej kolumnie K, pola Ak oraz Ai le w jednym
wierszu W , a pola Ai oraz Ai+1 le w jednej kolumnie (rys. 9). W rezultacie
cig (Ai , Ai+1 , . . . , Ak1 , Ak ) jest cigiem cyklicznym zoonym z wyrnionych pl, skd znw wynika istnienie poszukiwanego zbioru parzystego.
To koczy dowd indukcyjny i rozwizanie zadania.
Zadanie 9.

Na paszczynie ustawiono po jednym kamieniu w punktach o wsprzdnych (0, 0), (0, 1), (1, 0) i (1, 1). W jednym ruchu wybieramy dowolny kamie i przestawiamy go symetrycznie wzgldem ktrego
z pozostaych kamieni. Rozstrzygn, czy po skoczonej liczbie ruchw trzy kamienie mog znale si na jednej prostej.

14

Rozwizanie
Sposb I
Wykaemy za pomoc indukcji nastpujce stwierdzenie: Po wykonaniu
skoczonego cigu ruchw otrzymujemy takie rozstawienie czterech kamieni
w punktach o obu wsprzdnych cakowitych, e dowolne trzy kamienie s
wierzchokami niezdegenerowanego trjkta, ktrego pole jest rwne poowie
nieparzystej liczby cakowitej. To pocignie za sob przeczc odpowied na
pytanie postawione w treci zadania.
W pocztkowej pozycji dowolne trzy kamienie tworz trjkt o polu 12 .
Przypumy z kolei, e przed wykonaniem ruchu rozwaane cztery kamienie
znajduj si w takich punktach A, B, C, D o obu wsprzdnych cakowitych,
e pole kadego z trjktw ABC, BCD, CDA, DAB jest rwne poowie
nieparzystej liczby cakowitej. Niech ruch polega na przestawieniu kamienia stojcego w punkcie A symetrycznie wzgldem punktu B do punktu A0 .
Naley udowodni, e punkt A0 ma wsprzdne cakowite, a pole kadego
z trjktw A0 BC, CDA0 i DA0 B jest poow nieparzystej liczby cakowitej.
Punkt B jest rodkiem odcinka AA0 , a punkt C ley poza prost AB.
Zatem punkt B jest rodkiem boku AA0 trjkta AA0 C, co oznacza, e trjkty ABC i A0 BC maj jednakowe pola, rwne poowie pola trjkta AA0 C.
Analogicznie uzasadniamy, e trjkty DAB i DA0 B maj jednakowe pola.
Wobec tego na podstawie zaoenia indukcyjnego pole kadego z trjktw
A0 BC i DA0 B jest poow nieparzystej liczby cakowitej.
Pozostaje udowodni, e punkt A0 ma obie wsprzdne cakowite, a pole
trjkta CDA0 jest poow nieparzystej liczby cakowitej.
Oznaczmy wsprzdne punktw A, B, C, D i A0 odpowiednio przez
(x, y), (z, t), (x1 , y1 ), (x2 , y2 ) i (x0 , y 0 ). Cztery pierwsze z tych punktw maj
wsprzdne cakowite. Ponadto punkt B jest rodkiem odcinka AA0 , skd
uzyskujemy zalenoci 21 (x+x0 ) = z oraz 12 (y +y 0 ) = t. W efekcie wsprzdne
punktu A0 , rwne (x0 , y 0 ) = (2z x, 2t y), s liczbami cakowitymi.
Skorzystamy teraz ze wzoru wyznacznikowego na pole trjkta. Orzeka
on, e dla dowolnych trzech punktw P , Q, R o wsprzdnych odpowiednio
(px , py ), (qx , qy ), (rx , ry ) pole trjkta P QR wyraa si wzorem
 q px

1
1  x
2 | det(P Q, P R)|= 2 |
qy py


rx px  1
|= |(qx px )(ry py )(qy py )(rx px )|.
ry py  2


W takim razie pole trjkta CDA jest rwne 21 |M |, gdzie

M = (x2 x1 )(y y1 ) (y2 y1 )(x x1 ),
a pole trjkta CDA0 wynosi 12 |N |, gdzie
N = (x2 x1 )(y 0 y1 ) (y2 y1 )(x0 x1 ).
Na mocy zaoenia indukcyjnego liczba M jest nieparzysta. Natomiast suma
M + N = 2(x2 x1 )(t y1 ) 2(y2 y1 )(z x1 )
15

jest liczb parzyst. W rezultacie liczba N jest nieparzysta. Wykazalimy

w ten sposb, e pole trjkta CDA0 jest rwne poowie nieparzystej liczby
cakowitej, co koczy rozwizanie.
Sposb II
Udowodnimy, e nie jest to moliwe. Przypumy w tym celu, e po
skoczonej liczbie ruchw trzy kamienie znalazy si na jednej prostej.
Dla dowolnych dwch punktw o obu wsprzdnych cakowitych punkt
symetryczny do pierwszego punktu wzgldem drugiego punktu rwnie ma
obie wsprzdne cakowite. Zatem nie tylko w pocztkowym ustawieniu, ale
take po wykonaniu kadego ruchu wszystkie cztery kamienie znajduj si
w punktach o obu wsprzdnych cakowitych. Istnieje wic prosta `, na ktrej
po wykonaniu rozwaanego cigu ruchw le trzy kamienie, i przechodzca
przez dwa rne punkty o obu wsprzdnych cakowitych niezalenie od
tego, czy te trzy kamienie znajduj si w jednym punkcie, czy te nie.
Przyjmijmy, e prosta ` przechodzi przez dwa rne punkty o wsprzdnych cakowitych (u1 , w1 ) i (u2 , w2 ). Prosta ta jest wwczas zbiorem punktw
o wsprzdnych (x, y) speniajcych rwnanie
(w2 w1 )(x u1 ) = (u2 u1 )(y w1 ),
czyli rwnanie Ax+By=C, gdzie liczby cakowite A, B i C s zadane wzorami
A = w2 w1 ,

B = (u2 u1 )

oraz

C = Au1 + Bw1 .

Ponadto co najmniej jedna z liczb A i B jest rna od zera, gdy punkty

o wsprzdnych (u1 , w1 ) i (u2 , w2 ) s rne.
W myl zwizku C = Au1 + Bw1 dowolny wsplny dzielnik liczb A i B
jest take dzielnikiem liczby C. Dzielc wic liczby A, B i C przez najwikszy
wsplny dodatni dzielnik liczb A i B otrzymujemy odpowiednio pewne liczby
cakowite a, b i c. Co wicej, prosta ` jest zbiorem punktw o wsprzdnych
(x, y) zwizanych zalenoci ax + by = c. Z drugiej strony, liczby a i b s
wzgldnie pierwsze, co oznacza, e przynajmniej jedna z nich jest nieparzysta.
Pomalujmy kady punkt paszczyzny o obu wsprzdnych cakowitych
na czarno albo na biao w nastpujcy sposb: kady punkt o wsprzdnych
(x, y), dla ktrego liczba ax+by jest parzysta, malujemy na biao, a wszystkie
pozostae punkty na czarno. Na mocy ostatniego zdania poprzedniego
akapitu wrd liczb a, b, a + b dokadnie dwie liczby s nieparzyste. Wynika
std, e w pocztkowym ustawieniu kamieni pewne dwa kamienie znajduj
si w punktach biaych, a pozostae dwa w punktach czarnych.
Punktem symetrycznym do punktu o wsprzdnych cakowitych (x, y)
wzgldem punktu o wsprzdnych cakowitych (z, t) jest punkt o wsprzdnych (x0 , y 0 ) speniajcych rwnoci 21 (x + x0 ) = z i 12 (y + y 0 ) = t. Z zalenoci
tych dostajemy zwizek
ax0 + by 0 = a(2z x) + b(2t y) = 2(az + bt) (ax + by).
16

W efekcie liczby ax+by i ax0 +by 0 s obie parzyste albo obie nieparzyste. To
za dowodzi, e w kadym ruchu przestawiamy wybrany kamie z pewnego
punktu do punktu o tym samym kolorze.
czc stwierdzenia uzyskane w dwch poprzednich akapitach wnioskujemy, e po dowolnej liczbie ruchw dwa kamienie znajduj si w punktach
biaych, a pozostae dwa w punktach czarnych. Jednak wszystkie punkty
o obu wsprzdnych cakowitych lece na prostej ` zadanej rwnaniem
ax+by = c maj jednakowy kolor. Wobec tego adne trzy kamienie nie mog
jednoczenie znale si na prostej `, wbrew uczynionemu zaoeniu.
Odpowied: W wyniku wykonywania opisanych ruchw trzy kamienie nie
mog znale si na jednej prostej.
Zadanie 10. Dany jest prostopadocian ABCDA0 B 0 C 0 D0 . Niech , i bd
ktami utworzonymi przez przektn AC 0 z krawdziami AB, AD
i AA0 . Udowodni, e
tg + tg + tg 23 tg tg tg .

(1)

Rozwizanie
D0

C0

A0

B0

rys. 10
) C 0 AB, = <
) C 0 AD i = <
) C 0 AA0 odpowiednio w trjKty ostre = <
0
0
0 0
ktach prostoktnych ABC , ADC i AA C speniaj zalenoci (rys. 10)
AB
AD
AA0
,
cos

=
oraz
cos

=
.
AC 0
AC 0
AC 0
Korzystajc z twierdzenia Pitagorasa dla trjktw prostoktnych ACC 0
i ABC otrzymujemy rwnoci
(2)

cos =

AC 02 = AC 2 +CC 02 = AC 2 +AA02 = AB 2 +BC 2 +AA02 = AB 2 +AD2 +AA02 ,

ktre po obustronnym podzieleniu przez AC 02 i zastosowaniu zalenoci (2)
prowadz do zwizku
(3)

cos2 + cos2 + cos2 = 1.

17

Mnoc obie strony dowodzonej nierwnoci (1) przez liczb dodatni

ctg ctg ctg uzyskujemy do wykazania rwnowan nierwno
(4)

ctg ctg + ctg ctg + ctg ctg 32 .

Dla dowolnych liczb dodatnich x i y prawdziwa jest zaleno 0 12 (x y)2 ,

czyli zaleno xy 21 (x2 + y 2 ). Std dostajemy
cos cos cos cos 1 cos2 cos2
=

+
.
sin sin
sin sin 2 sin2 sin2
Analogicznie dowodzimy, e


(5)

ctg ctg =

1 cos2 cos2
+
2 sin2 sin2


ctg ctg

(6)

oraz
1 cos2 cos2
(7)
ctg ctg
+
.
2 sin2 sin2
Dodajc stronami nierwnoci (5), (6) i (7) otrzymujemy


ctg ctg + ctg ctg + ctg ctg

1 cos2 + cos2 cos2 + cos2 cos2 + cos2
+
+
.
2
sin2
sin2
sin2
Na mocy zwizku (3) kady z trzech uamkw w nawiasie po prawej stronie
zalenoci (8) jest rwny 1. To dowodzi nierwnoci (4) i koczy rozwizanie.
(8)

Zadanie 11. Dany jest czworokt wypuky ABCD. Proste zawierajce dwusieczne ktw wewntrznych A i C przecinaj si w punkcie P , a proste
zawierajce dwusieczne ktw wewntrznych B i D przecinaj si
w punkcie Q. Dowie, e jeeli kt P AQ jest prosty, to rwnie kt
P CQ jest prosty.

Rozwizanie
Zauwamy najpierw, e punkt jest jednakowo odlegy od dwch przecinajcych si prostych wtedy i tylko wtedy, gdy ley on na dwusiecznej jednego
z czterech ktw wypukych, na ktre te dwie proste dziel paszczyzn.
Punkt P ley na prostej zawierajcej dwusieczn kta wewntrznego A
(rys. 11). Jeeli wic kt P AQ jest prosty, to punkt Q ley na dwusiecznej
kta zewntrznego przy wierzchoku A. Wynika std, e odlegoci punktu Q
od prostych DA i AB s rwne.
Z drugiej strony, punkt Q ley na prostych zawierajcych dwusieczne ktw wewntrznych B oraz D. W takim razie punkt ten jest jednakowo odlegy
od prostych AB i BC oraz jednakowo odlegy od prostych CD i DA. To wraz
z ostatnim zdaniem poprzedniego akapitu dowodzi, e odlegoci punktu Q
od wszystkich czterech prostych zawierajcych boki czworokta ABCD s
rwne. Zatem punkt Q jest jednakowo odlegy od prostych BC i CD, czyli
18

ley on albo na prostej zawierajcej dwusieczn kta wewntrznego C, albo

te na dwusiecznej kta zewntrznego przy tym wierzchoku.

C
3 3

D 4
4

2
2

P
1 1
A

rys. 11
Przypumy, e punkt Q ley na prostej zawierajcej dwusieczn kta
wewntrznego C. W myl warunkw zadania ley on wwczas na kadej
z trzech prostych zawierajcych odpowiednio dwusieczne ktw wewntrznych B, C i D. Jednak dwusieczne ktw wewntrznych B i C przecinaj si
w punkcie lecym po tych samych stronach prostych AB i CD, co wntrze
czworokta ABCD. Podobnie dwusieczne ktw wewntrznych C i D przecinaj si w punkcie lecym po tych samych stronach prostych BC i DA,
co wntrze czworokta ABCD. Wobec tego punkt Q znajduje si wewntrz
danego czworokta, a to stoi w sprzecznoci z faktem, e punkt ten ley na
dwusiecznej kta zewntrznego przy wierzchoku A.
W konsekwencji punkt Q ley na dwusiecznej kta zewntrznego przy
wierzchoku C. Std prosta CQ jest prostopada do prostej zawierajcej
dwusieczn kta wewntrznego C. A poniewa na tej ostatniej prostej ley
punkt P , wic kt P CQ jest prosty, co koczy rozwizanie.
Zadanie 12. Zbada, czy istnieje liczba cakowita wiksza od 20122012 , ktrej nie
mona przedstawi w postaci x2 +y 3 +z 6 , gdzie x, y i z s dodatnimi
liczbami cakowitymi.

Rozwizanie
Niech n bdzie dowoln dodatni liczb cakowit. Wemy pod uwag
trjki dodatnich liczb cakowitych (x, y, z), dla ktrych
x2 + y 3 + z 6 n6 .
19

Jeeli dodatnie liczby cakowite x, y i z speniaj powysz zaleno, to

kady z trzech skadnikw jej lewej strony jest mniejszy od n6 . Wynika std,
e x < n3 , y < n2 oraz z < n. Zatem liczby x, y i z przyjmuj odpowiednio
jedn spord n3 1, n2 1 i n 1 moliwych wartoci. Wobec tego liczba
rozpatrywanych trjek (x, y, z) nie przekracza iloczynu
(n3 1)(n2 1)(n 1) = (n3 1)(n3 n2 n + 1) = n6 n5 n4 + n2 + n 1.
Udowodnilimy wic, e istnieje co najwyej n6 (n5 + n4 n2 n + 1)
trjek dodatnich liczb cakowitych (x, y, z), dla ktrych wyraenie x2 +y 3 +z 6
nie przekracza liczby n6 . To dowodzi, e w zbiorze {1, 2, 3, . . . , n6 } istnieje
co najmniej n5 + n4 n2 n + 1 elementw, ktrych nie mona przedstawi
w postaci x2 + y 3 + z 6 dla pewnych dodatnich liczb cakowitych x, y i z.
Najwikszy wrd tych elementw wynosi za co najmniej n5 +n4 n2 n+1.
W efekcie dla dowolnej liczby cakowitej n 1 istnieje liczba cakowita
nie mniejsza od n5 + n4 n2 n + 1, ktrej nie mona przedstawi w postaci
opisanej w treci zadania. Jednoczenie dla dostatecznie duych dodatnich
liczb cakowitych n prawdziwa jest nierwno n5 +n4 n2 n+1 > 20122012 ,
gdy jej lewa strona jest wielomianem zmiennej n o dodatnim wspczynniku
przy najwyszej potdze zmiennej. To pociga za sob twierdzc odpowied
na postawione w zadaniu pytanie.
Odpowied: Taka liczba istnieje.
Zadania z poprzednich Olimpiad Matematycznych oraz biece informacje
mona znale w Internecie pod adresem: www.om.edu.pl

20